54 Naresuan University Journal 2012; 20(2)

การประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอมชมชน

กรณศกษา ชมชนบานภไทพฒนา

วสาขา ภจนดา

Application of the Eco-Industrial Concept for Environmental Management in

Community, a Case Study of Baan Phu Thai Pattana

Wisakha Phoochinda

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

School of Social and Environmental Development, National Institute of Development Administration.

Corresponding Author. E-mail address: wisakha.p@nida.ac.th

Received 3 February 2012; accepted 3 September 2012

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาการรวมกลมของกจกรรมในชมชน และความเปนไปไดในการประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชง

เศรษฐนเวศและเงอนไขของการประยกตเพอใหเกดการรวมกลมของชมชนในการจดการสงแวดลอม กรณศกษา ชมชนบานภไทพฒนา

ทำการเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒในสาขาวชาทเกยวของเพอทราบในเชงหลกการความเปนไปไดในการประยกต

หลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอมชมชน จำนวน 9 ทาน และทำการสำรวจชมชนทศกษาและสมภาษณผนำ

ชมชนและตวแทนของกลมกจกรรม 4 คน ผลการศกษาพบวา การรวมกลมของกจกรรมในชมชนภไทพฒนาโดยการประยกตหลกนคม

อตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศมความเปนไปได เพราะชมชนมการเชอมโยงกนในกจกรรมเพอใหมการใชทรพยากรรวมกน พงพาอาศยซงกน

และกนอยแลว และมกจกรรมทเกยวของกบการจดการสงแวดลอม เชน การมปาชมชน กาซชวภาพ สำหรบโดยเงอนไขการรวมกลมของชมชนน

คอ การมสวนรวมของคนในชมชน มการสอสารทดในชมชน มแผนพฒนาของชมชน และทสำคญอยางยง คอ กจกรรมแตละกจกรรมทเชอมโยง

กนมการทำอยางตอเนอง ซงขอเสนอแนะในการรวมกลมของชมชนในการจดการสงแวดลอมอยางยงยนนน ชมชนควรมกจกรรมทตนเองเปนผผลต

วตถดบเอง ซงวตถดบนนไมทำลายสงแวดลอม ซงจะชวยลดการพงพาจากภายนอก เชน การปลกฝาย การใชสธรรมชาตยอมผา

คำสำคญ: หลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ การจดการสงแวดลอม ชมชน

Abstract

This study was aimed at studying cooperation of each activity in the community studied for environmental management and

investigating feasibility and key factors for applying the Eco-Industrial concept in the community environmental management a case

study of Baan Phu Thai Pattana. In depth interview of professionals in environmental management, social development and community

development was carried out in order to acquire the feasibility and suggestions of applying the Eco-industrial concept in the community

environmental management. Activities in the community studied were investigated and also in-depth interview of a leader of the

community and four representatives of the community was done. The results showed that it is feasible for the activities in the

community studied to cooperate and to share their resources as their activities have been cooperated for times. Regarding to key factors

for applying the concept involve a participation of people in the community, a good communication, a community's plan. In addition,

the activities in the community are carried out continuously. A suggestion for sustainable cooperation of the activities in the community

studied is that they should be a producer of raw materials rather than acquire them from outside as they have a potential to support

themselves and have enrich natural resources.

Keywords: Eco-Industrial Estate, Environmental Management, Community

บทนำ

ปจจบนปญหาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

ของประเทศไทยไดทวความรนแรงขนอยางมาก ดงเชนในป

2554 ไดเกดมหาอทกภยอยางรนแรง นำปาไหลหลาก

ดนถลม เปนผลมาจากการขยายตวของเศรษฐกจและ

อตสาหกรรมอยางรวดเรวและการขาดความตระหนกและ

จตสำนก ทำใหการใชพนทไมถกตอง มการตดไมทำลายปา

การทำลายทรพยากรธรรมชาต และการใชทรพยากรอยาง

สนเปลอง การจดการสงแวดลอมทมประสทธภาพจงม

ความจำเปนอยางมากในการชวยแกไขปญหาสงแวดลอมท

เกดขน และยงชวยปองกนปญหาสงแวดลอมทจะเกดขน

ในอนาคต ชมชนเปนแหลงทอยอาศยซงเปรยบเสมอน

ระบบนเวศทตองมการพงพาอาศยซงกนและกน ปญหา

สงแวดลอมในชมชนกมมากมาย เชน ขยะ นำเสย ฝน เสยง

ซงปญหานตองไดรบการแกไขเพอทำใหชมชนอยในสภาพ

แวดลอมทสะอาด และเพอคณภาพชวตทดของคนในชมชน

ปจจบนเรมมการรวมกลมของชมชนในการทำกจกรรมตางๆ

เพอการจดการสงแวดลอมรวมกนบาง แตยงไมมความ

ชดเจนและเปนรปธรรม การรวมกลมมกจะเกดจากการ

Naresuan University Journal 2012; 20(2) 55

มปญหารวมกนและเปนความเดอดรอนของชมชน จงตอง

รวมกลมกนแกไขปญหานนๆ มากกวาทจะมารวมกลมกน

เองเพออนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดย

ไมไดใชปญหาทมเปนตวตงตน

ปจจบนมแนวทางการจดการสงแวดลอมหลากหลาย

วธ หลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ หรอ Eco-

Industrial Estate เปนหนงในวธทสำคญเพราะเปนการ

จดการใหเกด Zero waste โดยคำวา Eco มาจากคำวา

Ecology และ Economics โดยแตเด มหลกนคม

อตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศเปนการประยกตระบบนเวศ

มาใชในการจดการสงแวดลอมของภาคอตสาหกรรมในรป

ของเครอขายเพอผลดตอทางธรกจ โดยทมการแลกเปลยน

ทรพยากรซงกนและกน มการนำของเสยมาใชประโยชน

และมการใชทรพยากรและสาธารณปโภครวมกนอยางคมคา

โดยมผผลต ผบรโภค และผยอยสลาย ซงการแลกเปลยน

ในระบบนเวศนนทำใหลดผลกระทบตอสงแวดลอม ลด

ปญหาการทำลายทรพยากรธรรมชาต ลดรายจายและมผล

ประโยชนทางดานธรกจดขน (วสาขา ภจนดา, 2550)

สำหรบความสมพนธของนคมอตสาหกรรมเศรษฐนเวศนน

ดงแสดงในรปท 1

การนำหลกการของนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ

มาใชในการจดการสงแวดลอมชมชน ซงตามหลกการดง

เดมนนเปนเทคนคการจดการสงแวดลอมทเปนไปตาม

แบบของระบบนเวศทมการพงพาอาศยซ งกนและกน

ระหวางโรงงานหรอหนวยตางๆ ในนคมอตสาหกรรม เพอ

ลดการใชทรพยากร วตถดบ และพลงงาน ลดผลกระทบ

ตอสงแวดลอมและสงคม ลดคาใชจาย สรางงานใหชมชน

และเปนการเพมความสำเรจทางธรกจ เนองจากโรงงานใน

นคมอตสาหกรรมแตละโรงงานจะตองพ งพาวตถดบ

สาธารณปโภค และมการประสานงานรวมกนในดานตางๆ

การนำมาใชกบชมชนนนจะมรปแบบทคนในชมชนมการ

แลกเปลยนทรพยากรกน โดยในชมชนหนงๆ กลมกจกรรม

ก ผลตผลตภณฑซ งสามารถใชเปนวตถดบของกล ม

กจกรรม ข กลมกจกรรม ข มของเสยและขยะ สามารถ

นำมาใชเปนวตถดบใหกลมกจกรรม ค ได และกลม

กจกรรม ค สามารถสงวตถดบหรอผลตภณฑใหชมชนหรอ

กลมกจกรรม ก จะเหนการเชอมโยงกนดงระบบนเวศและ

ในระดบระหวางชมชนนน ชมชน ก อาจเปนผผลตใหกบ

ชมชน ข ซงเปนผบรโภค และชมชน ข อาจสงขยะหรอของ

เสยทสามารถนำมาใชประโยชนไดใหกบชมชน ค ซงเปน

ผยอยสลาย โดยทงนสามารถอาศยความไดเปรยบทางดาน

ความหลากหลายทางชวภาพ และภมปญญาทองถน รวม

ทงเปนการสรางความรวมมอแบบเครอขายในการจดการ

ทรพยากรรวมกนทเนนวธการคดและการเรยนรภายในชมชน

(ทศพร ทองเทยง, 2546)

ดงนน ผวจยจงมความสนใจศกษาการรวมกลมของ

กจกรรมในชมชนดานการจดการสงแวดลอมและกจกรรม

ทเกยวของ ผลสำเรจ ปญหาและอปสรรค โดยศกษาชมชน

บานภไทพฒนาเพราะเปนชมชนทมความเขมแขงและเปน

ตวอยางชมชนทมการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยงและศกษาความเปนไปไดในการประยกตหลก

นคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวด

ลอม ชมชน เงอนไขหรอปจจยของการประยกตหลกนคม

อตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอม

ชมชน เพอใหชมชนมการจดการทรพยากรของตนเอง

อยางมประสทธภาพและยงลดการปลอยของเสยออกส

สภาพแวดลอมภายนอกได

วธการศกษา

การศกษาการประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชง

เศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอมชมชนของชมชนบาน

ภไทยพฒนานน ไดทำการเกบรวบรวมขอมลโดยการ

สมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ ไดแก นกพฒนาชมชนและ

นกวชาการดานพฒนาสงคมและการจดการสงแวดลอม

รวมถงผนำชมชน จำนวน 9 ทาน เพอใหไดขอมลเกยวกบ

ความเปนไปไดในเชงหลกการของการประยกตหลกนคม

อตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอมและ

ขอเสนอแนะในการประยกตใชและทำการลงพนทเพอ

ศกษากจกรรมการจดการสงแวดลอมและกจกรรมอนๆ

 Producer

Decomposer  Consumer

รปท 1 แสดงความสมพนธของอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ

ทมา: วสาขา ภจนดา, 2550

หลกการสำคญของนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ

เปนการใชนคมอตสาหกรรมเปนแกนกลางในการรวมกลม

โรงงานหรอหนวยตางๆ ในนคมอตสาหกรรมในการรวม

มอกนดำเนนการจดการสงแวดลอม ทงดานวตถดบ พลง

งาน นำและของเสย รวมทงยกระดบคณภาพชวตของ

ชมชนรอบขาง สามารถสรปไดวาการจดตงนคมอตสาหกรรม

เชงเศรษฐนเวศมจดมงหมายเพอ 1) ลดการใชทรพยากร

ลดมลพษ ยกระดบคณภาพส งแวดลอม (Decrease

Pollution and Waste) 2) ลดการสรางผลกระทบตอชมชน

(Decrease Impact to Community) และ 3) เพมความ

สำเรจทางธรกจ (Increase Business Success) ผลประโยชน

ของการรวมกลมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศดานสงแวด

ลอมนน Burstrom and Korhonen (2001: p. 39 อางถงใน

Gibbs & Deutz, 2005: pp. 454) ไดสรปไว คอ สามารถ

ลดการนำเขาวตถดบและพลงงานสระบบอตสาหกรรม

และลดของเสยและการปลดปลอยมลพษออกจากระบบ

อตสาหกรรม ซงถาเทยบเปนผลทางเศรษฐกจนน คอ การท

สามารถลดคาใชจายดานวตถดบและพลงงาน รวมทงคาใช

จายในการจดการของเสย คาใชจายในการปฏบตตาม

กฎเกณฑและขอบงคบตามกฎหมาย คาใชจายในการสราง

ภาพลกษณ

56 Naresuan University Journal 2012; 20(2)

ทเกยวของของชมชนบานภไทพฒนา ซงไดมการสมภาษณ

ผนำชมชน คอ ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน และคนใน

ชมชน เพอประเมนความเปนไปไดในการประยกตหลก

นคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศในการจดการสงแวดลอม

ชมชนและเงอนไขของการประยกตใช

สำหรบเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล คอ 1) คำ

ถามสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ ซงมประเดนทเกยวกบ

ปจจยทจะมผลตอการรวมกลมของชมชนในการใชทรพยากร

ธรรมชาตอยางรคณคาและการอนรกษ สงแวดลอมรวมกน

ความเปนไปไดในการประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชง

เศรษฐนเวศในการรวมกลมของชมชนในการจดการสง

แวดลอม เงอนไขของความสำเรจ ปญหาและอปสรรคทจะ

เกดจากการรวมกลมของชมชนและผลประโยชนทจะไดรบ

ของการรวมกลมของชมชนในการจดการสงแวดลอม และ

2) คำถามการสมภาษณชมชน ซงมประเดนเกยวกบการทำ

กจกรรมดานสงแวดลอมในชมชนและกจกรรมทเกยวของ

การรวมกลมของชมชนในการจดการสงแวดลอม ความเปน

ไปไดในการประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ

ในการจดการสงแวดลอมของชมชน และปจจยทนำไปส

ความสำเรจในการรวมกลมของชมชน

ผลการศกษา

ขอมลทวไป

หมบานภไทพฒนา ตงอยในหมท 14 ตำบลวงไทร

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา อยหางจากทวาการ

อำเภอปากชองไปทางทศตะวนออก ประมาณ 26 กโล

เมตร มพนททงหมด 1,950 ไร มอาณาเขตตดตอ ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ หมท 6 บานปาตะเคยน ตำบล

วงไทร

ทศใต ตดตอกบ หมท 21 บานแสนสข ตำบล

คลองมวง

ทศตะวนออก ตดตอกบ หมท 1 บานซบเศรษฐ

ตำบลคลองมวง

ทศตะวนตก ตดตอกบ หม ท 11 บานซบยาง

ตำบลหนองสาหราย

ประชาชนในบานภไทพฒนาโดยสวนใหญกวารอยละ

80 ประกอบอาชพเกษตรกรรม เชน ทำไรนอยหนา

ขาวโพด ออย มะมวง มนสำปะหลง และการปศสตว เชน

การเลยงโคนม (สำนกงานพฒนาชมชนอำเภอปากชอง

จงหวดนครราชสมา, 2554, 1-2) หมบานภไทพฒนา

เปนหมบานทมความเปนเอกลกษณทไมเหมอนหมบาน

อนๆ โดยเฉพาะการสบทอดการทอผาภไทซงมลวดลาย

ทสวยงาม นอกจากนยงเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบเฉลมพระเกยรต 84 พรรษา และมการสงเสรม

การใชพลงงานทดแทนในหมบาน เชน การใชพลงงานแสง

อาทตยในการสบนำประปาหมบาน และการผลตกาซ

ชวภาพเพอใชในครวเรอน

เดมหมบานแหงน เกดข นจากการยายถ นฐานจาก

อำเภอนาแก จงหวดนครพนม เมอประมาณป พ.ศ.2513

บคคลทสำคญทนำชาวบานภไทพฒนามาตงถนฐานเปนกลม

แรก คอ พอใหญเนา เชอตาหมน พอใหญคำ พรมพนจ

พอใหญชย พรมพนจ พอใหญเอยน พรมพนจ และลงจร

สงนวน เดมบานภไทพฒนามอาณาเขตรวมกบหมท 6

ตำบลวงไทร จนเมอป 2544 ไดรบประกาศเพอแยกหม

บาน เปนหมท 14 บานภไทพฒนา จนถงปจจบน (สำนก

งานพฒนาชมชนอำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา,

2554, 1)

ทมาของการรวมกลม

ผลจากการสอบถามขอมลเชงลกผใหญหมท 14 บาน

ภไทพฒนา ถงทมาเพอการรวมกลมในชมชนบานภไท

พฒนาวา เนองจากประชาชนในหมบานภไทพฒนานน

อพยพมาจากจงหวดนครพนม จงมความสามารถในการ

ทอผาลายภไท ซงเปนอตลกษณประจำหมบาน เมอมการ

รวมกลมเปนหมบานแลวนน ยอมหลกเลยงไมไดทจะเกด

ปญหาตางๆ ตามมา ไมวาจะเปนการมหนสนในภาคครว

เรอน ขาดการออมทรพยภายในหมบาน และอกปญหา

หนงทมความสำคญไมแพกน คอ ปญหาการขาดแคลนนำ

ในการอปโภคบรโภค โดยเฉพาะนำเพอการเกษตร เนอง

จากในพนทหมบานภไทพฒนามอาชพเกษตรกรรมเปน

สวนใหญ แตในขณะเดยวกนกไมไดมแหลงกกเกบนำหรอ

ระบบประปาของหมบาน ทำใหปญหาดงกลาวเรมทวความ

รนแรงมากขน ดงนน ผนำชมชนและประชาชนในพนทจง

ไดมการปรกษาหารอรวมกน เพอทจะหาแนวทางหรอวธ

การในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในหมบานให

มความอยดมสขมากกวาน และไดมารวมกลมกจกรรมกน

กจกรรมการรวมกลมในชมชน

กจกรรมการรวมกลมของชมชนหมบานภไทพฒนา

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา จะเปนการนอมนำ

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการพฒนาหมบาน

เนนการพงพาตนเอง การชวยเหลอแบงปนทรพยากรของ

คนในชมชน กจกรรมทมการรวมกลมกนเพอแลกเปลยน

ทรพยากรภายในหมบานภไทพฒนานน มรายละเอยด

ดงตอไปน

1) กลมกจกรรมการปลกปาชมชน

กจกรรมการปลกปาชมชนนนไดรบความรวมแรง

รวมใจจากคนในชมชนโดยมการปลกปาปละ 1 ครง โดย

สภาพของพนทแตกอนเปนเขาและไดพฒนามาเปนปา

ชมชน ซงปาทปลกเปนไปตามพระราชดำรขององคพระ

บาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง

ไดแก ไมผล ไมโตเรว ไมเศรษฐกจ เกดประโยชน คอ

ไมผลไวรบประทาน ไมไวใชสอย ไมฟนใชเปนเชอเพลง

และเกดประโยชนอยางท 4 คอ รกษาความชมชนของดน

และอมนำ โดยประชาชนในชมชนไดรบประโยชนจากปา

ซงสามารถเกบผลผลต เชน เหดโคน ผก และสมนไพรมา

รบประทานไดและสามารถนำเศษกงไมจากปาชมชนมา

เผาถานและไดนำสมควนไม ประโยชนของปาทมตอการ

รวมกลมของชมชน คอ การใชไมมาทำอปกรณทอผาใหกบ

กลมสตร อปกรณใชในครวเรอน

Naresuan University Journal 2012; 20(2) 57

 

2) กลมสตรแมบานภไทพฒนา

กลมสตรแมบานภไทพฒนา มการรวมกลมกนเพอ

ทอผาลายภไทซงเปนภมปญญาทไดรบการถายทอดมาจาก

บรรพบรษ สำหรบขายภายในรานคาของชมชน ซงมการ

ใชอปกรณทอผาจากไมในปาชมชน โดยแตเดมทยงไม

ยายมาตงถนฐานทหมบานฯ นน กลมสตรแมบานภไท

พฒนาไดมการผลตฝายเอง แตปจจบนดวยสภาพสงคม

และเศรษฐกจทำใหตองซอจากภายนอก สำหรบในอนาคต

ทางกลมสตรฯ มความคดทจะปลกฝายขนมาเองซงเปนการ

พงตนเอง รปท 2 เปนททำการกลมสตรแมบานภไทพฒนา

3) กลมออมสวสดการชมชน

กลมออมสวสดการชมชน เปนการรวมกลมของ

ประชาชนในชมชนประมาณ 200 คน โดยเกบเงนออม

วนละ 1 บาทตอวน ซงเงนนไดใชประโยชนใหกบกลมสตร

แมบาน กลมรานคาสวสดการชมชน และกลมออมทรพย

และยงใชเปนของขวญใหสตรทคลอดบตรและบตร คนละ

500 บาท

4) กลมรานคาสวสดการชมชน

เปนการรวมกลมเพ อมรานคาสำหรบจำหนาย

สนคาของชมชนและสนคาอปโภคบรโภคในราคาประหยด

 

กวาทองตลาด และมการนำกาซชวภาพทไดจากมลโคมา

ใชในการทำอาหารในรานคาสวสดการชมชน ซงเปนการ

ประหยดเชอเพลง มการนำไขและพชผกผลไมจากชมชน

มาขายในรานคา

5) กลมออมทรพย

เปนการรวมกลมเพอการออม โดยคนทมรายไดมา

ออมและไดรบเงนปนผล และมเงนใหสมาชกไดกยม ซง

เปนกลมทสนบสนนการออมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง

6) กลมกองทนหมบาน

เปนกลมทรวบรวมเงนไวพฒนาและดแลสาธารณะ

ประโยชนของหมบาน โดยจะชวยเหลอและสนบสนนทก

กลม

7) โครงการปรบปรงภมทศนของชมชน

เปนโครงการทใชเงนสนบสนนจากทกกลม ไดแก

กลมสตรแมบานทอผา กลมออมทรพย กลมออมสวสดการ

ชมชน กลมรานคาสวสดการชมชน และกลมกองทนหมบาน

โดยมการปรบปรงภมทศน เชน การปลกตนไม การทำถนน

8) กลมประปาหมบาน

ไดรบการสนบสนนอปกรณและงบประมาณจาก

หนวยงานในประเทศและตางประเทศ โดยใชพลงงานแสง

อาทตยในการสบนำ ซงมการเกบคานำ 1 หนวยหรอ 1

ลกบาศกเมตร ลกบาศกเมตรละ 5 บาท เปนคาบำรงรกษา

และใชเงนทเหลอจากการบรหารจดการในการซอพนธไกไข

และเปนเงนกองทนหมบาน ซงประปาของหมบานภไท

พฒนา ไดมการใชพลงงานแสงอาทตยมาชวยในการสบ

นำในชวงเวลากลางวน เปนการใชศกยภาพพลงงานหมน

เวยนทมอยในชมชนใหเกดประสทธภาพ และสามารถลดคา

ไฟฟาในการสบนำของกลมประปาหมบานภไทพฒนาได

ถงรอยละ 50 ดงปรากฏในรปท 3

รปท 2 ททำการกลมสตรแมบานภไทพฒนา

รปท 3 แผงโซลาเซลลทนำมาใชในการสบนำของกลม

ประปาหมบานภไทพฒนา

58 Naresuan University Journal 2012; 20(2)

9) การผลตกาซชวภาพ ครวเรอนในชมชนไดมการ

ผลตกาซชวภาพจากมลโค 1 ครวเรอนโดยลงทนประมาณ

8,000 บาท ซงสามารถนำกาซชวภาพมาใชในการหงตม

และใชในรานคาของชมชน ดงรปท 4 ซงในอนาคตกำลง

วางแนวทางทจะขยายผลการดำเนนการผลตกาซชวภาพ

เพมขนในชมชน

พฒนาชมชน ซงมการปรบแผนฯ ปละ 1 ครง โดยมการ

ประชมประจำเดอนทกเดอน ซงพบการมสวนรวมของ

ประชาชนประมาณรอยละ 80 ของครวเรอน และทางชมชน

ไดใหความสำคญกบทนมนษย และชมชนแหงนยงไดรบ

การยกยอง เปนชมชนเศรษฐกจพอเพยงตวอยางประจำ

อำเภอปากชอง ดงรปท 6

รปท 4 บอหมกกาซชวภาพจากมลโคของชมชนบานภไทพฒนา

10) กลมปลกพชผกสวนครว

การจดสรรพนทใหกบชาวบานใหเปนแปลงเกษตร

ของชมชนขนาดยอม ซงชาวบานจะมการนำพนธพชผก

สวนครว เชน ผกบง ผกกาดขาว กะเพรา โหระพา เพอ

ปลกในพนทแปลงเกษตรของชมชน โดยแตครวเรอนจะรบ

ผดชอบในการดแลรกษา จากนนเมอผลผลตสามารถเกบ

เกยวไดแลว กจะนำผลผลตดงกลาวไปบรโภคหรอนำไป

แลกกบพชผกชนดอนๆ ภายในแปลงเดยวกน ซงเปนการ

สรางความมนคงทางทรพยากรอาหาร ดงปรากฏในรปท 5

รปท 5 แปลงเกษตรขนาดยอมของชมชน

บานภไทพฒนา

ผลของการรวมกลม

ผลของการรวมกลมกจกรรมตางๆ ของหมบานภไท

พฒนา อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา ทำใหชมชน

หมบานภไทพฒนามกจกรรมเพอสรางความมนคงใหกบ

คณภาพชวต และความมนคงทางทรพยากรจากการสง

เสรมการอนรกษปาชมชน ชมชนยงไดมการจดทำแผน

รปท 6 ศนยเรยนรปรชญาเศรษฐกจพอเพยงระดบอำเภอ ภายใน

หมบานภไทพฒนา

เมอพจารณาถงการรวมกลมของหมบานภไทพฒนา

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมานน ทำใหทราบผลท

เกดขนอยางเหนไดชด นนคอ การเกดกองทนหมบานเพอ

พฒนาและยกระดบคณภาพชวต รวมทงการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตทมอยในชมชน และการใชพลงงาน

หมนเวยนเพอลดคาใชจายของชมชน เนองจากหมบานภไท

พฒนาไดมการสงเสรมใหมการอนรกษพนทปาชมชน ซง

ทรพยากรบางสวนในพนทปาแหงน สามารถนำไปเปนผล

ผลตเพอผลตสนคา หรองานหตถกรรมและใชในการทอผา

ของกลมสตรแมบานทอผา ซงเงนกำไรสวนหนงของกลม

สตรแมบานภไทพฒนาทไดจะเขาสกลมออมทรพย และ

กลมออมสวสดการชมชน นอกจากนยงมการจดตงกลม

รานคาสวสดการชมชน เพอจำหนายสนคาในราคาทถกกวา

ทองตลาด ซงทงกลมออมทรพย กลมรานคาสวสดการชมชน

และกลมออมทรพยสวสดการชมชน จะมการแลกเปลยน

ทรพยากรรวมกน เพอใหทกกลมทมการจดตงในชมชน

สามารถดำรงอยได การหมนเวยนทเกดขนมกจะเปนเงน

ทนเปนหลก และกำไรทเหลอจากการดำเนนการของกลม

กจกรรมตางๆ นน จะนำไปใชในโครงการเพอการปรบปรง

ภมทศนของชมชน

สำหรบพลงงานหมนเวยนทมอยในชมชน ซงไดแก

พลงงานแสงอาทตย และพลงงานกาซชวภาพจากมลสตว

ทางหมบานภไทพฒนาไดนำพลงงานหมนเวยนเหลานมา

ใชใหเกดประโยชนกบชมชน ซงการเลอกใชพลงงานหมน

เวยนนนมความเหมาะสมกบสภาพของชมชนอยางยง โดย

พลงงานแสงอาทตยไดนำมาประยกตใชในการสบนำประปา

หมบานในชวงกลางวน ซงสามารถลดคาไฟฟาในการสบนำ

ประปาไดถงรอยละ 50 หรอจากเดมจะตองเสยคาไฟฟาใน

การสบนำประมาณ 3,000 บาทตอเดอน ลดลงเหลอ

Naresuan University Journal 2012; 20(2) 59

ประมาณ 1,500 บาทตอเดอนเทานน ครอบคลมกวา 50

ครวเรอน สวนพลงงานกาซชวภาพจากมลโค ไดมการผลต

เปนพลงงานเพอใชในรานคาสวสดการชมชน ซงในรานคา

สวสดการชมชนไดมการจำหนายอาหารตามสงใหกบประชาชน

ในพนท จงไดมการนำกาซชวภาพทไดจากมลโคมาใชใน

การประกอบอาหารเพอจำหนายภายในชมชน ดงปรากฎ

ในรปท 7

จะเหนไดวา จดเดนของหมบานภไทพฒนาในการรวม

กลมเพอการจดการทรพยากรในชมชนตามหลกอตสาหกรรม

เศรษฐนเวศนน จะเนนทการสรางรายไดและสวสดการให

กบคนในชมชน และการนำพลงงานหมนเวยนมาใชอยาง

คมคา สามารถลดคาใชจายและลดปรมาณของเสยทเปน

มลโคไดเปนอยางด เนองจากของเสยเหลานนำมาผลตเปน

กาซชวภาพเพอใชในรานคาสวสดการชมชน กระบวนการ

หรอการแลกเปลยนทรพยากรภายในหมบานภไทพฒนานน

สามารถสรปไดดงรปท 8 ซงจะเหนวาแตละกลมจะมการ

พงพาอาศยซงกนและกนตามระบบนเวศ คอ ผผลต ผ

บรโภค และผยอยสลาย ดงเชน ปาชมชนเปนผผลตโดย

ใหเศษไมไปใชประโยชนในการทอผากบกลมสตรแมบาน

ทอผา ดงนน กลมสตรแมบานทอผาจงเปนผบรโภคใน

ขณะเดยวกนกเปนผผลตโดยการสนบสนนเงนใหกบกลม

อนๆ เชน กลมออมทรพย กลมออมสวสดการชมชน

สำหรบพลงงานหมนเวยน ในทนคอกาซชวภาพจากมลโค

กเปนการยอยสลายมลโคไดกาซชวภาพ จงเปนผผลตให

กบกลมรานคาสวสดการชมชน คลายคลงกบกลมประปา

หมบานทไดรบพลงงานแสงแดด และนำเงนจากการเกบ

คาประปาไปใหกลมกองทนหมบานและแปลงผกกเปนผ

ผลตใหกบกลมรานสวสดการชมชนและประชาชนในชมชน

รปท 7 การตอกาซชวภาพเพอใชในรานคาสวสดการชมชน ของ

หมบานภไทพฒนา

 

- ไมผล 

- ไมฟน 

กลมสตรแมบานทอผา

กลมออมสวสดการชมชน

พลงงานแสงอาทตย 

กลมรานคาสวสดการชมชน 

กลมออมทรพย โครงการปรบปรงภม

ทศนชมชน 

ปาชมชน 

ทาฝายเอง 

กลมกองทนหมบาน 

กลมประปาหมบาน 

แตกอน 

กาซชวภาพจากมลโค 

สนบสนนเงน

สนบสนนเงน สนบสนนเงน

สนบสนนทกกลม 

ฟารมไก 

รปท 8 การแลกเปลยนทรพยากรธรรมชาต วตถดบ และการใชทรพยากรรวมกน ของชมชนบานภไทพฒนา ตำบลวงไทร

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา

60 Naresuan University Journal 2012; 20(2)

ความสำเรจของการรวมกลมชมชนทางดานเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอม

ความสำเรจของการรวมกลมของชมชนภไทพฒนา

สามารถประเมนในเชงปรมาณและคณภาพในดานเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอม ดงตารางท 1

ปจจยและเงอนไขของการรวมกลม

ผลการศกษาสามารถสรปปจจยและเงอนไขในการ

รวมกลมเพอการแลกเปลยนทรพยากรของพนทแหงน

มรายละเอยดดงน

1) ความรวมมอของผนำชมชน และชาวบาน ใน

การรวมกนพฒนาความเปนอยและคณภาพชวตทดขน เพอ

ใหสามารถลดคาใชจายทเกดขนในชมชน และสรางความ

มนคงใหกบชมชน

2) การเรยนร ไมยอมหยดนง เพอสรางสรรค

นวตกรรมหรอเทคโนโลยสำหรบอำนวยความสะดวก หรอ

ลดของเสยภายในชมชน เชน การนำแผงโซลาเซลลในการ

สบนำประปาหรอการนำมลโคมาผลตเปนกาซชวภาพ ซง

เปนเทคโนโลยพลงงานหมนเวยนทสามารถใชในชมชนได

อยางมประสทธภาพ

3) การเลงเหนถงความสำคญของทรพยากร หรอ

ขนบธรรมเนยมประเพณของทองถ น ยกตวอยางเชน

หมบานภไทพฒนาไดอพยพมาจากจงหวดนครพนม จงได

นำวฒนธรรมการทอผาลายภไท ซงเปนภมปญญาของคน

รนกอน ตอมาไดมการพฒนาจนกลายเปนสนคาของชมชน

ทมชอเสยงและสรางรายไดใหกบชมชนเปนอยางมาก ซง

การดำเนนการดงกลาวเปนการอนรกษวฒนธรรมการทอ

ผาลายภไทไมใหสญหายไปจากวถชวตของคนในชมชน

4) มการจดทำแผนพฒนาชมชน ซงทำใหทกคน

ในหมบานมองเหนวา อนาคตของหมบานภไทพฒนาจะ

เปนอยางไร มทรพยากรในชมชนอะไรบาง ทรพยากรอะไร

ทขาดหรอสามารถแบงปนได จะมาจากการวางแผนรวม

กนของคนในชมชน

5) การส อสารกบประชาชนในทองถ นอยาง

สมำเสมอ ไมวาจะเปนการพบปะพดคยกบชาวบาน หรอ

การจดเวทประชาคม ซงสามารถประเมนผลสำเรจของการ

ดำเนนกจกรรมตางๆ จากการสะทอนความคดเหนของ

ประชาชนในพนท

ตารางท 1 ผลการประเมนความสำเรจของการรวมกลมชมชนภไทพฒนา

กลม/

กจกรรม

ความสาเรจจากการดาเนนการรวมกลมของชมชน

เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม สขภาพ

ปาชมชน -เปนแหลงสรางรายไดใหกบชมชน

เชน การนาวตถดบบางอยางมาใชใน

การทอผาพนเมอง

-ทาใหคนในชมชนเหน

คณคาของการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

-เปนแหลงดดซบกาซเรอน

กระจก

-รกษาความชมชนในดน

และชวยอมนา

สตรแมบาน

ภไทพฒนา

-สรางรายไดใหกบชมชน

(เดยวตองถามผใหญวาผา 1 ผน

ตนทนเทาไหร เอากาไรกบาท)

-อนรกษภมปญญาการทอ

ผาลายภไท ซงเปน

เอกลกษณของชมชนไมให

สญหาย

กลมออม

ทรพย/

กองทน

หมบาน

-ทาใหชมชนมกองทนเพอใชในการ

พฒนาสาธารณปโภค

-กอใหเกดการเหนแก

ประโยชนของสวนรวม

มากกวาประโยชนสวนตน

-เงนกองทนนจะนามาใชใน

การปรบปรงสภาพ

สงแวดลอมภายในชมชน

เชน การปลกตนไมเพอ

สรางความรมรนใหแก

ชมชน

กลมออม

ทรพย

สวสดการ

ชมชน

-มกองทนเพอเปนหลกประกนในการ

ดาเนนชวตของคนในชมชน

-ทาใหไดรบความเสมอภาค

ในการไดรบบรการเพอ

ยกระดบคณภาพชวตของคน

ในชมชน

-ทาใหม

เงนทนใน

การดแล

รกษา

สขภาพ

กลมประปา

หมบาน

-ลดรายจายคานาจากภายนอก

(นาประปาหมบานแหงน หนวยละ 5

บาท ซงเงนทไดจะนามาใชในเปน

ตนทนในการดาเนนการ 3 บาท และ

อก 2 บาท เปนคาตอบแทนของ

คณะกรรมการ)

-กอใหเกดความสามคคของ

คนในชมชนในกรณทระบบ

นาประปาในหมบานเกด

ปญหาขดของ

-มการนาพลงงาน

หมนเวยน ไดแก พลงงาน

แสงอาทตย มาใชในการสบ

นาประปา ทาใหลด

การพลงงานไฟฟาซงเปน

พลงงานสนเปลอง

Naresuan University Journal 2012; 20(2) 61

ขอเสนอแนะการรวมกลมเพอความยงยน

ในการดำเนนการของหม บานภไทพฒนา การใช

พลงงานโซลาเซลลในการสบนำประปาหมบานนน จะตอง

อาศยภาคเอกชนในการซอมบำรง ซงเสยคาใชจายในสวน

นคอนขางมาก จงอยากใหเยาวชนในชมชนทมความรความ

สามารถเขามามสวนรวมในการดแลรกษาระบบประปา

เหลาน เพราะเปนกำลงสำคญทสามารถเรยนรเทคโนโลย

เหลานไดอยางรวดเรวกวาชาวบานทวไป หากมการสงเสรม

ความรทางดานทเกยวของกบเยาวชนรนใหมซงอาศยอย

ในชมชนกจะสามารถชวยแกไขปญหาทเกดขนไดเปนอยาง

ดและยงลดคาใชจายทจะตองพงพาภาคเอกชนจากภาย

นอกเพอเขามาแกไขปญหาทเกดขนไดอกดวย และชมชน

เองควรพฒนาแหลงวตถดบในการผลตทรพยากรใชเองใน

ชมชนเพราะชมชนมแหลงทรพยากรธรรมชาตทมความ

อดมสมบรณ

สรปและเสนอแนะ

การประยกตหลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศ

ในการจดการสงแวดลอมชมชนเปนการใชหลกนเวศวทยา

เพอใหชมชนมารวมกลมกนใหเกดการจดการสงแวดลอม

อยางมสวนรวม โดยมการใชทรพยากรรวมกน มการพงพา

อาศยซงกนและกน โดยในชมชนนนๆ กจกรรมของชมชน

ซงมหลายกจกรรมจะมการเชอมโยงกน ซงแตละกจกรรม

จะมบทบาทเกอกลกนตามระบบนเวศ ดงนน การประยกต

หลกนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศเพอการรวมกลมของ

ชมชนในการจดการสงแวดลอมของชมชนบานภไทพฒนา

ซงเปนชมชนทมการเชอมโยงกนในกจกรรม ทำใหเกดการ

ใชทรพยากรรวมกนอยางคมคา จงมความเปนไปได โดย

เงอนไขการรวมกลมของชมชนน คอ การมสวนรวมของคน

ในชมชน มการสอสารทดในชมชน มแผนพฒนาของชมชน

และทสำคญอยางยง คอ กจกรรมแตละกจกรรมควรทำ

อยางตอเนอง เพราะถากจกรรมหนงๆ ตองหยดลงจะมผล

ตอกจกรรมอนๆ การเชอมโยงหรอความสมพนธเชงระบบ

นเวศวทยากจะหยดลง การเชอมโยงกบภายนอกชมชน

กยงมความจำเปนเชนกน

เอกสารอางอง

ทศพร ทองเทยง. (2546). การเรยนรสการทำแผนงาน

และสรางเครอขาย เพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบ

ชมชน. กรงเทพมหานคร: เบสท กราฟฟค เพรส.

วสาขา ภจนดา. 2550. ความสอดคลองของหลกการนคม

อตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศกบหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง. วารสารการจดการสงแวดลอม, 3(1), 1-14.

สำนกงานพฒนาชมชนอำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา.

(2554). ขอมลพนฐานของชมชนบานภไทพฒนา. คนเมอ

10 มกราคม 2555 จาก http://www.pakchong.cddkorat

.com/

Gibbs, D.C. & Deutz, P. (2005). Implementing

Industrial Ecology? Planning for eco-industrial parks

in the USA. Geoforum, 36, pp. 452-464