แผนปฏิบัติการ ( Action Plan) ปีงบประมาณ ...cms2.swu.ac.th/Portals/155/ฝ่ายวางแผน...หร อนานาชาต
ผศ. วัฒนพร พัฒนภักดี คณะเภสัช...
Transcript of ผศ. วัฒนพร พัฒนภักดี คณะเภสัช...
ผศ. วฒนพร พฒนภกด คณะเภสชศาสตร
วตถประสงค นสตสามารถ
1. อธบายความหมายของยาได 2. บอกแหลงทมาของยาได 3. สรปกระบวนการพฒนายาใหม 4. บอกวธการใชยา 5. ยกตวอยางยาสามญประจ าบาน 6. แปลความหมายขอมลในฉลากยาได 7. อธบายสทธผปวย 8. เชอมโยงสภาพปญหา และสถานการณในปจจบนกบยาได
ความหมายของยา
ยา : สารทใชเพอปองกน บ าบดรกษา หรอตรวจวนจฉยโรค
ซงอาจไดมาจากการสงเคราะห หรอจากแหลงธรรมชาต
ยา ตามความหมายของ พรบ. ยา พ.ศ. 2510 1. วตถทรบรองไวในต ารายาทรฐมนตรประกาศ
2. วตถทมงหมายส าหรบใชในการวนจฉย บ าบด บรรเทา
รกษา หรอปองกนโรค หรอความเจบปวยของมนษย หรอสตว
3. เภสชเคมภณฑ หรอเภสชเคมภณฑกงส าเรจรป
4. วตถทมงหมายส าหรบใหเกดผลแกสขภาพ โครงสราง
หรอการกระท าหนาทใด ๆ ของรางกายมนษย หรอสตว
ประเภทของยา
พรบ. ยา พ.ศ. 2510 และฉบบแกไขเพมเตม จ าแนกยาเปน 3 กลม 1. ยาสามญประจ าบาน 2. ยาอนตราย 3. ยาควบคมพเศษ
ตามรปแบบและวธการใช แบงยาไดเปน 2 กลมใหญ คอ 1. ยาทใชภายใน 2. ยาทใชภายนอก
ตามกฎหมาย ยาแผนปจจบนแบงออกไดเปน 5 กลม 1. ยาสามญประจ าบาน 2. ยาอนตราย 3. ยาควบคมพเศษ 4. วตถออกฤทธตอจตประสาทและยาเสพตด 5. ยาแผนปจจบนบรรจเสรจทมใชยาอนตราย
แหลงทมาของยา
ยา
การสงเคราะห แหลงธรรมชาต
โปรแกรมคอมพวเตอร กระบวนการทาง เทคโนโลยชวภาพ
กระบวนการพฒนายาใหม
สารใหม
การศกษาในสตวทดลอง
การขอขนทะเบยนยาใหมเพอสบคน
การศกษาในคน การศกษาในสตวทดลอง (ตอ)
การขนทะเบยนยาใหม
การสอดสองดแลหลงวางตลาด
วดโอ โรคเอดส (AVSEQ01.MPG 7.02 นาท)
ยารกษาโรค หรอความเจบปวยตาง ๆ โดย
- ระบบตาง ๆ ท าหนาท บกพรอง/แปรปรวน - ศตรภายนอกรกราน
ความผดปกตของรางกาย - ความดนโลหตสง - เบาหวาน - ตดเชอ - ผลตอจตใจ
ยา - ทดแทน - ปรบเปลยน - ตอตาน
อาการบรรเทา/ ก าจดตนเหตของโรค
วดโอเมอกนยาแลวยาไปไหน (Drug_absorp 1.28 นาท)
ผลของยาตอรางกาย ยา
รางกาย
กระแสเลอด
เนอเยอสวนตาง ๆ ของรางกาย
สารใหมทฤทธลดลง ถกก าจดออก - อจจาระ - ปสสาวะ
การดดซมยา
การกระจายยา
การขบถาย เอนไซม-ตบ/เนอเยอ การเปลยนแปลง หรอ
การท าลายยา
ผลของยา
ผลรกษา ผลขางเคยง
ผลไมพงประสงค ผลพษ
ผลของยาตอรางกาย
วธการใชยา ขนกบ
- รปแบบยา - ความรนแรงของโรค
- ความไวของผลยาทตองการ
- ราคายา - ความสะดวกตอผปวย
- ความรวมมอจากผปวย
วธการใชยาทวไป และขอดขอเสย
การใหยาทางปาก
ขอด - สะดวก - ปลอดภย - ราคายามกจะถก - ขนตอนการใชไมยงยาก - ใชไดกบยาสวนใหญ
ขอเสย - ออกฤทธไดชา - ปรมาณยาทถกดดซม อาจแตกตางกน
การใหยาดวยการฉด
ขอด – ยาเขาสกระแสเลอดไดเรว - การกระจายยาไปไดเรว - เหนผลยาไดเรว
ขอเสย – ไมสะดวก - เจบปวด - ราคาคอนขางแพง - เสยงตออนตรายจากผลขางเคยง
การใหยาเฉพาะท ขอด – ยามผลเฉพาะบรเวณทใหยาเทานน - ไมคอยมผลอนตอระบบในรางกาย
ขอเสย – ใชไดดกบโรคทเกดบรเวณพนผวรางกายเทานน - อาจเกดความเลอะเทอะ - ฤทธของยาอยไมไดนาน
การใหยาวธอนๆ ไดแก - การอมใตลน
- การฉดเขาน าไขสนหลง
- การดมยา
- การแปะแผนยาบนผวหนง
1. ใชยาใหถกโรคหรอถกขนาน
2. ใชยาใหถกกบบคคล
3. ใชยาใหถกเวลา
4. ใชยาใหถกวธ
5. ใชยาใหถกขนาด
หลกการใชยา
- ประวตทางการแพทย
- ก าลงตงครรภ วางแผนตงครรภ หรอก าลงใหนมบตร
- แพสงใด หรอยาใดบาง
- ยาอนๆ ทกตว ทก าลงใชอย
- ปญหาจากการใชยาในอดต ผลขางเคยงทเคยพบ
- ดมสรา เครองดมมคาเฟอน สบบหร
ขอมลทควรแจงใหแพทยหรอเภสชกรไดรบร
• ชอ ทอย และหมายเลขโทรศพทรานขายยาททานซอ • วนเดอนปทจายยา • ชอยา หรอต ารบยา • ชอผใชยา • ขอบงใชหรอวตถประสงคของยา • ใชยาวนละกครงและใชเวลาใดบาง • ใชครงละมากนอยเพยงใด • ค าแนะน าพเศษในการใช การเกบรกษา หรอการเตรยมยากอนใช
ขอมลในฉลากยาบนภาชนะบรรจยาทกประเภท
www.yaandyou.net/images/readlabel.jpg
วนหมดอายของยาดทฉลากบนภาชนะ วนหมดอาย Exp.date/expired โดยระบเปน "วน-เดอน-ป" หรอ "เดอน-ป"
Antacil gel Lot No. 3511003 Mfg. Date 17/10/2008 Exp. Date 17/10/2010 Reg No. 2A356/29
ผผลต Thai Nakorn Patana Co.,Ltd.
การเลอกรานขายยา • ระยะทางและความสะดวก
• ราคายา • เภสชกรประจ าราน
“รานยาคณภาพ”
รานยาคณภาพ: ผาน “การรบรองจากสภาเภสชกรรม” มมาตรฐานการให “บรการดานยาและสขภาพทด มคณภาพ”
ใหบรการทด มคณภาพหลก ๆ 3 ดานดงน 1. ดานการบรการ 2. ดานยาและเวชภณฑ 3. ดานสถานทและอปกรณ
มาตรฐานรานยา 5 ดาน ไดแก 1. สถานท อปกรณ และสงสนบสนนบรการ 2. การบรหารจดการเพอคณภาพ 3. การบรการเภสชกรรมทด 4. การปฏบตตามกฎ ระเบยบ และจรยธรรม 5. การใหบรการและการมสวนรวมในชมชนและสงคม
รานยาคณภาพ
ตวอยาง การตดฉลากชวย
ใชกบยาทควรเคยวใหละเอยด
เพอใหยาแตกตวไดด
และท าปฏกรยาในการรกษาไดดขน
ยาเมดแอนตาซด
เคยวยาใหละเอยดกอนกลน
ใชกบยาเหนบชองคลอด
ยาเหนบชองคลอดโคไตรมอกซาโซล
ยาเหนบชองคลอด จมน าสะอาดพอเปยก สอดเขาไปจนสดนว
ใชกบยาทตองเกบรกษาในตเยน
แตหามแชแขง
อนซลน
ยาเหนบพรอคโตซดว
เกบยาไวในตเยนชองธรรมดา หามแชแขง
ใชกบยาท
ควรรบประทานพรอมอาหาร
เพอเพมประสทธภาพในการรกษา
แคลเซยมคารบอเนต
รบประทานยาหลงอาหารทนท หรอพรอมอาหาร
ใชกบยาทมฤทธ
ระคายเคองทางเดนอาหาร
จงไมควรรบประทานตอนทองวาง
แอสไพรน
ไดโคลฟเนค
รบประทานยาหลงอาหารทนท แลวดมน าตามมาก ๆ
ใชกบยาทนม - ยาลดกรด
สามารถลดการดดซมยา
หรอ ขดขวางการท างานของยา
รานทดน
ดอกซซยคลน
ไมควรรบประทานยาน รวมกบนมหรอยาลดกรด
ใชกบยาน าปฏชวนะ
ในรปผงแหงผสมน า
อมอกซซลน (ยาน า)
อรโทรมยซน (ยาน า)
ผสมน าตมสกทเยนแลว ใหถงขดทก าหนด เขยาขวดทกครงกอนใช
ใชกบยาทแอลกอฮอล
อาจท าปฏกรยากบยา ท าใหเกดอนตรายได
ไมควรรบประทานยาน รวมกบเครองดมทมแอลกอฮอล
กรซโอฟลวน
เมโทนดาโซล
ใชกบยาทมผลท าใหงวงซม
จงควรระมดระวงในการขบขรถยนต
หรอใชเครองจกร
คลอเฟนรามน
ไดเมนไฮดรเนต
รบประทานยานแลวอาจท าใหงวงซม
ใชกบยาใชภายนอก
เพอเตอนวาหามรบประทานยา
ยาใชภายนอกทกตว
ยาใชภายนอก หามรบประทาน
ใชกบยาตานจลชพทกตว
เนองจากตองใชใหครบขนาดรกษา
เพอใหผลรกษาทด และไมดอยา
อมอกซซลน
อรโทรมยซน
รบประทานตดตอกนทกวน จนกวายาจะหมด
ใชกบยาทมผลขางเคยงท
ท าใหคลนไสอาเจยนมาก หรอ
เปนยาทตกตะกอนในไตไดงาย
ยากลมซลฟา
รบประทานยานควรดมน าตามมาก ๆ
ยาทกระทรวงสาธารณสขไดพจารณาคดเลอกวาเปน
ยาทเหมาะสมทจะใหประชาชนหาซอมาใชไดดวยตนเอง
เพอการดแลรกษาอาการเจบปวยเลกๆ นอยๆ
จดวาเปนยาทมความปลอดภยอยางสง
ยาแกปวดทอง ทองอด ทองขน ทองเฟอ ยาสามญประจ าบานในกลมนม 7 ชนด คอ 1. ยาแกทองอด ทองเฟอ ยาธาตน าแดง 2. ยาเมดแกทองอด ทองเฟอ โซดามนท 3. ยาขบลม 4. ยาน าแกทองอด ทองเฟอ โซเดยมไบคารบอเนต 5. ยาทาแกทองอด ทองเฟอ ทงเจอรมหาหงค 6. ยาเมดลดกรดอะลมนา - แมกนเซย 7. ยาน าลดกรดอะลมนา-แมกนเซย
ยาบรรเทาปวดลดไข
1. ยาเมดบรรเทาปวด ลดไข แอสไพรน
2. ยาเมดบรรเทาปวด ลดไข พาราเซตามอล ขนาด 500
มก. และขนาด 325 มก. และยาน า บรรเทาปวดลดไข
พาราเซตามอล
3. พลาสเตอรบรรเทาปวด
ยาดมหรอยาทาแกวงเวยน หนามด คดจมก
1. ยาดมแกวงเวยน เหลาแอมโมเนยหอม 2. ยาดมแกวงเวยน แกคดจมก 3. ยาทาระเหย บรรเทาอาการคดจมกชนดขผง
ยาแกเมารถ เมาเรอ ยาแกเมารถ เมาเรอ ไดเมนไฮดรเนท
ยารกษาแผลตดเชอไฟไหม น ารอนลวก 1. ยารกษาแผลน ารอนลวกฟนอล 2. ยารกษาแผลตดเชอซลเวอร ซลฟาไดอาซน ครม
ยาส าหรบโรคปาก และล าคอ 1. ยากวาดคอ 2. ยารกษาลนเปนฝา เยนเชยนไวโอเลต 3. ยาแกปวดฟน 4. ยาดมบรรเทาอาการระคายคอ
ยาส าหรบโรคผวหนง
1. ยารกษาหดเหา เบนซล เบนโซเอต
2. ยารกษาหด ขผงก ามะถน
3. ยารกษากลากเกลอน น ากดเทา
4. ยารกษาโรคผวหนงเรอรง
5. ยาทาแกผดผนคน คาลาไมน
6. ยารกษาเกลอน โซเดยมไทโอซลเฟต
ยาบรรเทาอาการปวดกลามเนอ แมลงกดตอย ยาหมองชนดขผง
ยาแกแพ ลดน ามก ยาเมดแกแพลดน ามก คลอรเฟนรามน
ยาแกไอ ขบเสมหะ 1. ยาน าแกไอ ขบเสมหะส าหรบเดก 2. ยาแกไอน าด า
ยาระบาย
1. ยาระบายกลเซอรน ชนดเหนบทวารหนกส าหรบ
เดก
2. ยาระบายกลเซอรน ชนดเหนบทวารส าหรบผใหญ
3. ยาระบายแมกนเซย
4. ยาระบายมะขามแขก
5. ยาระบายโซเดยมคลอไรด ชนดสวนทวาร
ยาถายพยาธล าไส มเบนดาโซล ใชถายพยาธตวกลม ไดแก พยาธเสนดาย พยาธปากขอ พยาธไสเดอน พยาธเขมหมด และพยาธแสมา
ยาส าหรบโรคตา 1. ยาหยอดตา ซลฟาเซตาไมด 2. ยาลางตา
ยาแกทองเสย ยาแกทองเสย ผงน าตาลเกลอแร
ยาใสแผล ยาลางแผล
1. ยาใสแผล ทงเจอรไอโอดน
2. ยาใสแผล ทงเจอรไทเมอรอซอล
3. ยาใสแผลโพวโดน ไอโอดน
4. ยาไอโซโบรฟล แอลกอฮอล
5. ยาเอทธล แอลกอฮอล
6. น าเกลอลางแผล
ยาบ ารงรางกาย
1. ยาเมดวตามนบรวม
2. ยาเมดวตามนซ
3. ยาเมดบ ารงโลหต เฟอรรส ซลเฟต
4. ยาเมดวตามนรวม
5. ยาน ามนตบปลา ชนดแคปซล
6. ยาน ามนตบปลาชนดน า
สมนไพร พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510
“ยาสมนไพร” หมายความวา ยาทไดจากพฤกษาชาต สตวหรอ
แรธาต ซงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพ
การใชสมนไพรส าหรบรกษาโรค หรออาการ
เจบปวยตางๆ ตองน าเอาสมนไพรตงแตสองชนดขนไป
มาผสมรวมกนซงเรยกวา "ยา" ในต ารบยา
"เภสชวตถ" : พช สตว หรอแรธาตทเปนสวนประกอบของยา
ใชเปนยาทาแกปวด เชน โรครมาตซม อาการปวดตามบนเอว อาเจยน ชวยยอยอาหาร ขบเหงอ ขบปสสาวะอยางออน แกตกขาว ลดความดนโลหต ขบลม แกไข ปวดทอง นว และอาการปวดเกรง
ตะไคร
มฤทธลดความดนโลหต ลดระดบไขมน คอเลสเตอรอล และน าตาลในเลอด ในกระเทยมประกอบดวย เซเลเนยม ซงเปนแรธาตทท าหนาทเปน ตวประสานการท างานของเอนไซม ระหวางวตามนอ เอ และซ
กระเทยม
ปองกนโรคขาดเลอด ขบน าด ชวยยอยไขมน แกจกเสยด ในกะเพราประกอบดวย เบตา-แคโรทน แคลเซยม ธาตเหลก เสนใยอาหาร และฟอสฟอรส
กะเพรา
ผลกลวยชวยรกษาอาการผดปกตของรางกาย เชน ภาวะความดนโลหตสง ภาวะความเปนพษภายในรางกาย ชวยใหปอดชมชน และแกกระหายน า และใชปองกนบ าบด โรคแผลในกระเพาะอาหาร ชวยเคลอบกระเพาะ ผลดบ-รกษาอาการทองเสย ผลสก-เปนยาระบาย
กลวยน าวา
ชวยเจรญอาหาร ในเนอผลมสารทมรสขม กระตนใหน ายอยออกมามาก จงท าใหรบประทานอาหารไดเพมขน
มะระขนก
ผล คนเอาน ากนเปนยาแกกระหายน า แกรอนใน เปนยาลดเสมหะ รสเปรยวยงชวยกดเสมหะ ใหหลดออกมาดวย บ ารงธาต เจรญอาหารถายพยาธ และแกเลอดออกตามไรฟน
มะนาว
ฟาทะลายโจรเหมาะส าหรบ "หวด รอน" คอ อาการทเหงอออก เจบคอ กระหายน า ทองผก ปสสาวะมสเขม
ฟาทะลายโจร
สทธผปวย ค าประกาศสทธ ของผปวย สรปไดดงน 1. สทธพนฐาน ไดรบบรการดานสขภาพ ตามทบญญตไวใน รฐธรรมนญ 2. รบบรการจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยไมมการเลอก ปฏบต 3. มสทธไดรบทราบขอมล อยางเพยงพอและเขาใจชดเจนจาก ผประกอบวชาชพดานสขภาพ
สทธผปวย (ตอ) 4. ผปวยภาวะฉกเฉนเสยงอนตรายถงชวต มสทธไดรบ ความชวยเหลอรบดวน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพ
5. มสทธรบทราบชอ สกล และประเภทของผประกอบวชาชพ
ดานสขภาพทเปนผใหบรการแกตน
6. มสทธขอความเหน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพอน
และมสทธขอเปลยน ผใหบรการและสถานบรการได
สทธผปวย (ตอ) 7. มสทธไดรบการปกปดขอมล เกยวกบตนเองโดยเครงครด 8. มสทธไดรบขอมลอยางครบถวน ในการตดสนใจเขารวม หรอถอนตวจากการเปนผถกทดลองในการท าวจย 9. มสทธไดรบทราบขอมล เกยวกบการรกษาพยาบาลเฉพาะ ของตนทปรากฏในเวชระเบยนเมอรองขอ 10. บดา มารดา หรอผแทนโดยชอบธรรม อาจใชสทธแทน ผปวยเดกอาย < 18 ปบรบรณ ผบกพรองทางกายหรอจต
ชแจงกจกรรม
ใบงาน “ยาสามญประจ าบาน”