ANADOLU'DAN AMERİKA'YA ERMENİ GÖÇÜ

7/30/2019 ANADOLU'DAN AMERKA'YA ERMEN G

1/24

ANADOLU'DAN AMERKA'YA ERMEN G

NedimjPEK*

Bilindii zere kuzey-bat ran, Kafkasya ve Dou Anadolunemli ticaret g ve akn yollar zerinde bulunmaktadr. Bublgede dank bir ekilde ikamet eden Ermeniler, Makedonya,Roma, Sasani, Bizans ve Trk hakimiyetinde yaamlardr. Trkhakimiyeti ncesi, zellikle Bizans'n katliam, srgn, OrtodoksIa-trma ve Rumlatrma siyaseti sonucu yok olma tehlikesiyle karkarya kalmlardr. 1071 tarihinden itibaren Trk hakimiyeti veidaresi altna giren Ermeni toplumu, adil ve hogrl idare saye-

sinde huzur ve hrriyet ortam bulmutur. Bu ortamda Ermeniler ti-caret yapmak amacyla ANadolu'nun her tarafnae dalmlardr.

Osmanl Devleti, takip ettii "millet sistemi" gerei, iktidar g-cnn byk bir ksmn, Ermeni toplumunun dini ve dnyevi ile-rini tedvin eden bir kurum olarak Kiliseye brakt. Bu ise Ermenile-rin "toplum-kilise" btnl ierisinde milli kimlik kazanmayadoru yol alan gelimelerin temelini oluturdu.

Papalk ve Fener Rum Patriklii, Ermeni kiliselerini kendinfzlar altna almaya altlar. Bu faaliyetler sonucu bir ok Er-meni, Katolik ve Protestanla intihab etti. Neticede Fransa ve n-giltere'nin mdahalesi ile Katolik ve Protestan Ermeniler ayn "mil-let" olarak rgtlendiler. Kendi toplumunun gn getike eridiinigren Ermeni patriklii varln korumak amacyla Ermeni milli-yetiliine sarld.

Berlin Kongresi sonucu ortaya kan mstakil Balkan devletle-ri, Rusya'nn yaylmasna seyirci kalmayacaklarn hissettir:nilerdi.

Bunun zerine Rusya, Akdeniz'e inebilmek iin Erzurum- skende-run hattn ele geirmeyi hedeflemitir. dolaysyla, Ermenileri

* Ondokuzmays niversitesi, Eitim Fakltesi retim yesi.


2/24

258 NEDlMlPEK

Trk idaresine kar kullanmaya alacaktr. ngiltere ise, Rus-ya'nn gneye sarkmasn nlemek amacyla Ermenilere destek ve-recektir*. Neticede, mstakil bir "Ermenistan" vaadi ile kandmlanErmeni kilisesi ve Ermeniler Osmanl zerinde oynanan oyunlaraalet edilmilerdir.

Ermeni patrikliinin faaliyetleri ve yabanc devletlerin tahrikve tevikleri sonucu mstakil bir devlet kurmak hayaline kaplanErmeniler, yurt iinde ve dnda eitli cemiyetler kurdular. Ennemlileri, "Hnak" ve "Tanaksutyan"dr. ki cemiyet de mcade-

le metodu olarak "terr" benimsedi. Zira, ermeni yurdu olarakilan edilen Sivas, Erzurum, diyarbekir, Bitlis Mamuretl-Aziz veVan'da nfUs ounluuna sahip deillerdi.

1895 tarihli bir ariv kaydna nazaran, tahriri yaplamayan ai-retlerin ve kabilelerin nfUsu hari, Osmanl Devleti'nin nfUsu17.704.984'dr. Bunun 13.000.000 (% 75.12)'u Mslman Trk ve873.693 (% 4.93)' Ermenidir. Sz konusu alt vilayette ise, aa-daki tabloda grlecei zere 2.432.656's (% 79.25)" mslim,

524.273' (% 17.07) Ermeni ve 112.647'si (% 3.66) dier gruplarolmak zere toplam 3.069.576 kii yayordu. Bununla birlikte batbasn Avrupa kamuoyunu Ermeniler lehine oluturabilmek iinTrk hakimiyetinde yaayan Ermenilerin nfUsunu drt misli fazlagstermekte bir saknca grmyordul.

ViLAYET MSLMAN ERMEN DGERLER TOPLAM

Erzurum 509.948 o.319 14.057 634.324Sivas 790.348 20.222 48.925 959.495Mam-Aziz 477.416 79.420 12.912 569.748

Bitlis 237.392 o3.715 o.533351.640

Diyarookir 320.211 45.968 26.220 392.399Van 97.341 64.629 161.970

Ermeni eteleri, sz konusu blgede % i7'lik Ermeni nfUsunaistinaden bir Ermeni devleti kurmay planlamlard. Bu plann ba-anya ulatmlmas iin Ermeni olmayan nfUsun aznlk konumuna

* Bu noktalar iin bkz. Kemal Beydilli "II. Abdlhamit Devrinde Gelen lk AlmanAskeri Heyeti Hakknda", Tarih Dergisi, stanbul 1979, XXXII, 482.

1. Babakanlk Arivi (BA), Yldz Arivi Sadaret Hususi Maruzat (YA-Hus), Nr.329/68: Hariciye Nezaretinden Sadarete tezkire, BA, YA-Hus, Nr. 329/158: NfUs istatisti-i. Bu nfUs istatistiine Dersaadet, Hicaz ve Yemen'deki nfUs dahil edilmemitir. Bublgelerin nfUsunu da gz nne alrsak Osmanl Devleti'nin genel nfUsu 27 milyonuamaktadr. Bu konuda bkz. Kemal H. Karpat, Ottornan Population 1830-1914 (Demog-raphic and Social Characteristics, Mezdison Wisconsin 1985, s. 2o.


3/24


4/24

260 NEDIMIPEK

Trkiye'den Amerika'ya yaplan Ermeni gn Anadolu'ya1820'li yllarda gelen Amerikal misyonerler balatt. 1830'lu yllar-da stanbul'u kendilerine merkez edinen Amerikan misyonerleri,Anadolu'nun en cra kelerine kadar gidip Ermeniler iin bireitim seferberlii balattlar. Bu eitim sonucu Ermeni genle-rinde Amerika'y grme arzusu uyand. Ermeni genleri renimyapmak amacyla 1840 ylndan itibaren Amerika'ya gitmeye bala-dlar. Bunlarn bir ksm Amerika'da yerleti. Amerikan pasaportuile dnenlerden din eitimi alm olanlar Protestan kiliselerinde,teknik eitim grenler ise stanbul'da serbest olarak almaya ba-ladlar2

Amerika'ya g edip yerleen ikinci grup Ermeniler ise kktccar taifesiydi. 1792-1879 tarihleri arasnda salgn hastalk, uzunsren savalar ve ekonomik durgunluk Osmanl nfusunun azalma-sna sebep oluyordu. Bu esnada Krm, Kafkaslar ve Balkanlar'danAnadolu'ya ynelik kitle g, nfUs azaln nledi. Anadolu'yagelen gmenlere atl durumdaki min topraklar mlkiyet olarak ve-rildi. Oysa, yerli iftiler kirac olarak devlet denetimi altndaki

topraklarda alyorlard. Netice itibaryla, Avrupa'nn talep ettiirnler ekiIdi ve tarm alanlar geniledi. Dolaysyla, zengin ta-rm alanlarna ve uygun limanlara sahip olan sahil eridi hzla kal-knd. kesim bu gelimeye ayak uyduramad. kesimden sahilehirlerine ve limanlara g balad3 Sonuta, byk ehirlerde i-siz says kabard. Bu esnada, Gney Amerika'da tarmsal yatnm-larn ykselii, Kuzey Amerika'nn sanayilemesi sonucu Ameri-ka'daki tarlalarda ve fabrikalarda insan gcne, byk ehirlerdezanaatc esnafa ihtiya duyuluyordu. Bu gelimeler Amerika'ya g- tevik ediyordu. 1890'larda kk esnaf, zanaatkar ve kyllerAmerika'ya g etmeye baladlar. G edenler daha ziyade misyo-nerl~!"nyoun olarak faaliyet gsterdikleri yerlerde ikamet edenler-dir. Once bekarlar gitmi, sonra ailelerini ve yaknlarn ekmiler-dir.

nc grubu ise isyanlar sonucu Anadolu'yu terk edenleroluturmaktadr. 1890'l yllarda, Anadolu'da cereyan eden baar-sz isyan hareketleri sonucu, Ermeni halk ynlarnn desteini ala-

2. Biliil N. imir, 'Ermeni Propagandasnn Amerika Boyutu zerine', Tarih Bo-yunca Trklerin Ermeni Toplumu ile ilikileri Sempozyumu. 8-12 Ekim 1984 Erzurum.Ankara 1985, s. 81-82.

3. BA, YA-Hus, Ne. 288/42, Le[ I: Arz tezldresi (16 Ocak 1894); Lef. 3: Siivas'tanDahiliye nezaretine Telgraf (12 Ocak 1894).

4. Biliil N. imir, Ayn makale, s. 102.103.


5/24

ANADOLU'DAN AMERKA'Y A ERMEN G 261

mayan zengin kentli tccarlar ve ihtilalci demek yeleri ran, Msr,Avrupa ve zellikle de Amerika'ya g ettiler.

Bu arada baz Ermeni gruplar Rusya'nn hakimiyetindeki Kaf-kas topraklarna g ediyordu. Dou Anadolu blgesiyle yakndanilgilenen Rus arl, kurulmu olan "Hamidiye" alaylarndan mem-nun deildir. Bu nedenle blgedeki Ermenileri g etmeye tevikediyordu. Rusya'nn bu politikadaki amac "Osmanl Devleti'ninairetleri silahlandrarak Ermenilere saldrmalan sonucu ErmenilerRusya'ya iltica etmeye mecbur kalyorlarm gibi bir hava yaratmakve Avrupa'nn dikkatini blgenin zerine ekmek idi". Ruslarn szkonusu tevik ve tahrikleri sonucu Elekird civarnda meskun bazErmeni aileleri Nahcivan'a g etmitirs "Ararat" isimli Ermeni ga-zetesi de, Haziran 1893 tarih ve 6 sayl nshasnda "HamidiyeAlaylar kurulduundan beri Elekird ve evresindeki Ermenilerinellerinden gayr-i menkullerininalndn ve bunlann Rusya'ya ilti-ca ettiini iddia ederek, rus politikasn destekliyor ve bu husustakamuoyu oluturmaya alyordu6 6 Kasm 1893 tarihli "Novosti"gazetesine nazaran Erzurum, Van ve Bitlis vilayetlerinde bulunanErmenilerden bir ounun Rusya'ya g ettiine dair dolaan ha-

berler aslnda aslszd. Bununla beraber baz Ermeniler ticariamala zaman zaman Rusya'ya gidip ksa bir mddet Kafkasya'daikamet ediyorlard. Londra ve Paris'de neredilen baz gazetelerinyazd gibi Ermeniler Osmanl idaresinden hakikaten memnun ol-mam ols,!~ard, Rusya'ya g eden Ermenilerin daha fazla olmasgerekirdi. Ote yandan, Rusya Ermenilerin kitleler halinde Kafkas-ya'ya g etmesini desteklemiyordu? Netice itibaryla, Rusya'ya gi-denler tccar ve amele grubuna mensup Ermenilerdir. Emlak vearaz sahibIeri nadiren bu g kervanna itirak ediyorlard. Rus-ya'ya g edenler zaman zaman Rusya tarafndan kabul edilmemi-

lerdir. Mesela, bir Ermeni papasnn tevik ve tahrikleri sonucu paTsaportsuz ve kaak olarak giden kadn erkek 212 kii Rusyatarafndan kabul edilmedii iin geri dnmek zorunda kalmlard.Trk makamlar, sz konusu kiileri tekrar kylerine yerletirrni-tir8

5. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, stanbul 1989, XV, 94-95, Belge nr. 44: Harici-ye nezaretinden Sadarete Tezkire, 26 Austos 1893; Nahcvan'da kurulan bir komite Er-meni gmenlerine yardm toplanutr. BA, YA-Rus, Nr. 369/86, -20; Kr. BA, YA-Rus,Nr. 289/86, Lef. 2: Hariciye Nezaretinden Sadarete Tezkire, 30 Ocak 1894.

6. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XV, 278-281, Belge nr. 121: Haziran 1893 ta-rihli Ararat gazetesi tercmesi.7. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XVI, 144-152, Belge nr. 20: Petersburg elili-

inden Hariciye nezaretine Takrir, 6 Kasm 1893.8. BA, YA-Rus, Nr. 287/22: Erzurum vilayetine tel, 21 Aralk 1893.


6/24

262 NEDtMPEK

2- Amerik{ 'ya Ermeni G

XIX. yzyln ikinci yansndan itibaren Anadolu'dan Ameri-ka'ya gmen akn balamtr. Bu g kervanna Mslmanlar,Rumlar, Suriyeliler ve Ermeniler katlmlardr. eitli lkelerdenAmerika'ya 1890 ylnda 455.302 kii, 1891 ylnda ise 560.319 ki-i g etmitir. 1891 ylnda Osmanl topraklanndan Amerika'yaaadaki tabloda grld ezere toplam 3.297 kii g etmitir'I.

Sanatkar Muhtelif iler siz Bir Meslee mensup Geldii Yer

32 117 109 7 Rumeli 221 130 Arabistan

59 1324 339 6 Anadolu73 619 118 2 Ermeni

1 22 17 Msr

1892 yllan sonlannda 30.000 SuriyelilO 10.000 Ermeni ve 200Mslman Amerika'ya g etmitir. Rum gmen says yok de-necek kadar azdr. Bu gler i. Dnya Sava'na kadar tedricendevam edecektir. Netice itibanyla, 1860-1914 tariWeri arasnda1.200.000 Osmanl vatanda Amerika'ya g etmitir. Bunlann6oo.oo0'i Suriyeli ve Lbnanl idi. 150.000'i Arnavutluk, Makedon-ya ve Trakya gibi yerlerden giden Mslmanlardr12

Bu gruplann g amalan birbirinden farkldr. ileride din de-itirirler diye g etmeye tevik edilen Mslmanlar fakir iilerolup servet edinmek amacn tayorlard. Suriyeli gmenler isekendi ileriyle megulolup siyasi herhangi bir amalan yktu. As-lnda bunlar servet edindikten sonra memleketlerine geri dnmek

niyetindeydiler. Buna mukabil Ermeni gmenlerin siyasi emellerimevcuddu.

Anadolu'da Amerikal misyonerlerin faaliyetleri sonucu Erme-ni genleri, kk esnaf, sanaatkar ve kyl. Ermeni gruplan gkervanna katlmlardr. NufUsu zenginlik kayna telakki eden

9. BA,YA-Hus, Nr. 260/93, Lef. 3.o. Suriye'den ABD'ye g 186O'larda balad ve 1878-1879'da hzland. G yasa-

nn kaldrld 1896-1897'de zirveye ulat. Bir ara hz kesilen g. XX. yzyln ban-da tekrar artt. 19o'da Amerika'daki gmen says 500.000'j buluyordu. Bkz. KemalKarpat, 'The Ottoman Ernigration To Amerika, 1860-1914' International Journalaf

Middle East Studies, VII, 17, Cambridge 1985, s. 184.11. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XI, 242, Belge nr. 76: Washington byk eli-

si Mavroyani Bey'den Hariciye nazr Said Paa'ya, 20 Kasm 1892.12. Kemal Karpat, Ayn makale, s. 186.


7/24

ANADOLU'DAN AMERKA'Y A ERMENl G 263

Babali, nfUsu ve vergi gelirlerini korumak, fakir gmenlerin yurtdnda Osmanl prestijine zarar verecei ve ABD pasaportuyla Er-menilerin geri dnecei endiesiyle Amerika'ya ynelik g hare-ketini yasaklamt. Ancak, yasaklamayla bu sorunu zmleyeme-ceinin bilincinde olan Babali g sebeplerini ortadan kaldrm~isteyecektir. Bu nedenledir ki, ecnebi lkelere gitmekte olan Erme-nilerin g sebeplerini tedkik etmek zere intihab- memurn Ko-misyonu reisi Hseyin Hamid Beyefendi'nin bakanlnda bir ko-misyonun kurulmas hususu Mabeyn'e arz olundu (l2 Ekim1896)13. Ayrca, Osmanl topraklarndan g edecek Ermenilerin

kabul edilmemesi iin ~ariciye nezareti ecnebi temsilcilikler nez-dinde teebbse getiI4 Ote yandan, ABD, sk bir salk kontroln-den sonra gmenleri kabul ediyordu. Bu engelleri amak amacy-la, gizli rgtl~r5 kuruldu ve Ermeni simsarar tredi. Harput'takiiki demek ve Istanbul ile ABD'deki ajanlarn faaliyetleri sonucusz konusu nlemlere ramen Amerika'ya gidenlerin says artm-trl6

Ermeni simsarar para mukabili Harput, Sivas, Adana, Mamu-ret-Aziz ve Diyarbekir'de mukim Ermenileri Mersin iskelesindengemilerle Amerika ve ngiltere'ye sevk ediyorlard17 Konya'danMersin'e, Halep ve Urfa'dan Beyrut'a, Ankara'dan zmir'e, Ercin-can 'dan Trabzon'a, Amerika'ya g etmek amacyla gelenler de ol-mutu. Gmenler, sz konusu limanlardan gemilerle Napoli, Bar-selona, Korfu, Cenova ve ~arsilya gibi Avrupa limanlar zerindenAmerika'ya gidiyorlard. Ote yandan, zamanla Diyarbekir, Harputve sair yerlerden Kafkaslara g eden Ermeniler Batum'daki ranehbenderliinden aldklar pasaportlarla Batum, Hocabey, Anversveya Hamburg zerinden Amerika'ya g ediyorlardIS.

1890-1900 yllar arasnda, bu yollardan Amerika'ya g edenErmenilerin says takriben 12.000 kiidir. 1901 ylndan sonra szkonusu g hareketi hzland. II. Merutiyet dneminde g yasa-

13. BA, YA-Hus, Nr. 83/12: Arz Tezkiresi. 12 Ekim 1896.14. Ermenilerin Romanya'ya kabul edilmemesi iin Romanya nezdinde teebbste

bulunulmutur. BA, YA-Hus, Nr. 372/1: Hariciye nezaretinden Sadacete tezkire. 1 Mays1897.

iS. Osmanl Belgelerinde Ermeni/er, X, 103, Belge ne. 35: Zabtiye nezaretindenMabeyn Ba kitabetine Tezkire 24 Kasm 1891.

16. Osmanl Bdgelerinde Ermeni/er, X, 322, Belge ne. 121: Washington elisi Mav-

royani.17. Osmnl Belgelerinde Ermeni/er, XIII, 217-220, Belge Nr. 47: Sadaretten Dahi-

liye Nezaretine 19 Temmuz 1893.18. OSmanl Belgelerinde Ermeni/er, X, 79, Belge ne. 22: Batum Bakonsolosluun-

dan Hariciye nezaretine tezkire 16.8.189.


8/24

264 NEDIMIPEK

nn gevetilmesi zerine Ermeni kitle g balad. 1908'de 3.300,191O'da 5.500, 1915'de 9.355 Ermeni g kervanna katld. Netice-de Amerika'daki Ermeni kolonisinin mevcudu 50.000 kiiyi atl9

Amerika'ya giden Ermenilerin bir ksm, buraya yerlemekteve i g sahibi olmaktayd. Amerika'ya yerleenler, Amerika'daErmeni kolonisini ve lobisini oluturmulard. Bu kolani Trk-Amerikan mnasebetlerinin geliimine sekte vurmakta ve her nevakit bir muahede yaplacak olsa Ermeniler, tebdil-i tabiyete mte-allik mukavelename gibi menfaatlerine dokunan baz hkmleri ih-

tiva ettiklerini grdkleri takdirde dorudan veya Amerikal ahbab-lar vastasyla Heyet-i Ayan azasn Trkiye aleyhinde bulunmayatevik ediyorlardlO. Zira, amerika'ya gidenler daha sonra geri dn-sn veya dnmesin mfrit bir Trk dman oluyorlard. Ameri-ka'da kalanlar Osmanl sermayesiyle topladklar paralar Anado-lu'da bulunan ermeni etelerine gnderiyorlard21

3- ETmenilerin Anadolu 'ya Geri Dnme Faaliyetleri

Ermeni gmenlerinin dier ksm ise ksa srede Amerikan

vatandal ve pasaportu verilerek Trkiye'ye geri gnderilenler-dir. Amerika'ya gidenlerin byk bir ksm ABD vatanda olur ol-maz geri dnmeye teebbs ediyordu. Bylece 1830 tarihli Trk-Amerikan Ticari Andamas'nn Amerikan vatandalarnn Trkmahkemelerinde muhakeme edilemez hkmnden istifade edebile-ceklerdi.

Amerikan vatandalna geen Ermeniler, Marsilya konsolos-luundan veya skenderiye yerel idaresinden aldklar vize ile Tr-kiye'ye dnyorlard22 Tabiyet kalemi, bu gibi Ermenilerin ABD

vatandaln Babali'ye danmakszn tasdik etmekteydi. Oysa,Osmanl kanunlarna aykr olarak ABD vatanda olan ve Trki-ye'ye geri dnenlerin ecnebiliinin tasdik olunmamas gerekiyordu.Nitekim, Mabeyn, Sadarete gnderdii tezkirede Tabiyet kalemininbu hususta dikkatli olmasn ihtar ederken ABD'ye ynelik gnde nlenmesini istemitir23

19. Biliil N. imir, Ayn makale, s. 102-103.20. BA, YA-Hus,Nr. 260/93, Lef. 3: Washington sefaretinden Hariciye nezaretine

tahrirat 29 Mart 1892.

21. Abdlkadir Yuval, 'Ermeni isyanlarnda Misyoner Okullarnn Rol' Yakn Ta-rihimizde Kars ve Dou Anadolu Sempozyumu, Kars 1991, s. 206.

22. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XIII, 161, Belge nr. 35: Hariciye nezaretindenMsr Hidivliine 13 Temmuz 1893.

23. Osmanl Belgelerinde Ermeni/er, XI, 179, Belge nr. 45: Zabtiye nezaretindenMabeyn Ba kitabetine Tezkire 10 Eyll 1892.


9/24

ANADOLUDAN AMERKA'Y A ERMEN G 265

Babali'nin bu tedbirleri zerine Amerika'daki Ermenilerin bir

ou kimliklerini saklamak ve Amerikal sfatyla Anadolu'ya gel-meye almlardr24 Amerika'ya firar eden Ermeni mfsidlerin birksm ise Kbrs zerinden Bodrum ve Kyceiz gibi Aydn vilayetisahillerine ulamaya alyorlard25

Amerikan vatanda olarak geri dnenler, Boston tccarlarn-dan Bogigion'un ABD bakanna gnderdii mektupta belirttiizere, lkenin gven ve asayiini sarsc ve ykc faaliyetlere iti-rak ediyorlard. Dolaysyla, Babali bunlardan tabii olarak kayg-

lanmakta ve kukulanmaktayd26 Bu nedenle Osmanl Devleti, tabi-yet deitirenleri yeniden tebaala kabul etmemek suretiyle sorunuzmeye almtr. Sz konusu tehlikeyi nlemek isteyen Osman-l hkumeti, ABD Hariciye Nezaretine verdii notayla, ABD pasa-portlu Ermenilerin geri dnlerinin Montroe doktirinine aykr ol-duunu ve bunlarn Trkiye'ye sokulmayacaklarn bildirdi27 ABDHariciye Nazr, 24 Austos 1893 tarihli cevab notasnda Montro-e doktirinin yalnz Gney Amerika'y ABD aleyhine vukubulacakbir Avrupa nfUzundan korumak maksadyla olduu, Ermeni gmeselesinde ayn kanunun tatbikinin sz konusu olmad, ABDuyruklar arasnda fark bulunmad, bir Amerikan vatandannOsmanl topraklarnda ikamet etmek hakkndan yoksun braklama-yacan bildiriyordu28

ABD vatanda olan gmen Ermenilerin fesat karmak mak-sadyla Anadolu'ya gelmelerinin nlenmesi hususu, Padiahn ira-desi dorultusunda Mec1is-i Vkela'da mzakere edildi. Burada al-nan karara gre, 1869 Ttibiyet-i osmaniyye Kanunu yrrlktekalacak ve devletin msaadesi olmakszn ABD vatanda olanlarn

Trkiye'ye dnmesi halinde yine Trk vatanda saylaca hususu-nun ABD seferiyle grlmesinin Hariciye Nezaretine yazlmas-na karar verildi29 Aslnda ikili andlamalara gre, be yl sreyleAmerika'da kalanlar ABD vatanda saylabileceklerdi. Ayrca bu

24. BA, Yldz Esas Evrak, Sadrazam Kamil Paa Evrakna Ek (YEE, SKP Ev. Ek.),Nr. 86/24-2913: Dahiliye nezaretinden AYdn vilayetine Tel, 24 ubat 1905.

25. BA, YEE, SKP Ev. Ek, Nr. 86/30-2987: Dahiliye nezaretinden Aydn vilayetineTel, 9.Haziran 1906.

26. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XVII, 474-485, Belge nr. 32: Washington eli-si Mavroyani Bey'den Hariciye nezaretine Tel, 12 Ocak 1894.

27. Osmanl Belgelerinde Ermeniler, XV, 62-67, Belge m. 35: Washington elisiMavroyani Bey'den Hariciye nezaretine Takrir 21 Austos 1893; 290-291, Belge m. 124:Hariciye nazn Said Paa'dan Cevad Paa'ya Takrir.

28. AKLAMAS YAZLMAM.29. AKLAMAS YAZLMAM.


10/24

2 6 6 NEDMPEK

gibi kiilerin en az iki ylda bir Amerika'da bulunma zorunluluuvard. Aksi halde, Amerika'ya dnmeyenin vatandalk kayd kon-solosluka silinecekti. Diplomatik temaslarla sorunu halledemeyenBabali, Trk konsolosluklarna verdii talimatta Osmanl vatan-dalndan kmak iin kanunen msaade almam olan Ermenilertarafndan ibraz edilecek ABD pasaportlanmn vize edilmemesiniistemitir30 Buna ramen, Trk konsolosluklanndan vize almaybaaranlar stanbul'a geliyorlard. ABD elilii ile vanlan mutaba-kata gre, bu gibi kiiler karaya kar kmaz be gn sonraABD konsoloslarnca geri dnmeye zorlanacak, kabul etmeyenler

gvenlik kuvvetlerine teslim 0lunacaklard31

, Ermenilerin Anadolu'ya geri dnlerinin Trk hkumetlerinceonlenmeye allmas ABD basm tarafndan Kapitlasyonlann ih-lali olarak deerlendiriliyordu. Mesela, New York Tribun gazetesi17 Aralk 1893 tarihli nshasnda Amerikan pasaportlu ErmenilerinTrkiye'de tutuklandkIanm bildirmekte ve bir ABD vatandamnsu' ilemesi halinde muhakeme edilmek zere ABD konsolosunateslim edilmesi gerektii, misyoner faaliyetlerinin durdurulamaya-ca, zira bu hususlarn Kapitlasyonlardan doan bir hak olduuyorumu yaplyordu. Aym yoruma gre, Osmanl Devleti, Ermeni-lerin ayaklanmaya niyet edemeyecekleri orana dnceye kadarMslmanlan on be yldan beri Bulgaristan, Bosna-Hersek veRusya'dan Anadolu'ya g ettirmekte israr ettii ifade ediliyordu32

n. Abdulhamid devrinde Osmanl topraklanm terk edenlerzellikle n. Merutiyet dneminde geri dnmeye baladlar. Geridnenler Osmanl makamlanna verdikleri dilekelerde, "DoksanSava sonras istibdad deviinde hakarete uradklanm, tehdid edil-

diklerini, yaptklan ikayeqerin sonusuz kaldm ve bu nedenletopraklanm terk etmek zorunda kaldklanm bildirerek gasp edilenarazi ve emlaklanmn Hrriyet dneminde iade edilecei inancndaoluuklarm sylyorlard33 Byle bir gereke ile Abdlhamid'i ikti-dardan eden yeni rejimin en hassas teline dokunmay amaladklananlalyor.

30. Osmanl Belgelerinde Ermeni/er, s. 4, Belge Nr. 4: Sadrazam Klimil Paa'danMabeyn Ba kitabetine takrir 8 Temmuz 1891; XV, 313, Belge ne. 131: Washington elisiMavroyani Bey'den New York Ba konsolosuna, 26 Eyll 1893.

31. Osmanl Belgelerinde Ermeni/er, XVI, 494, Belge ne. 92: Hariciye nezaretindenSadarete Tezkire, II Aralk 1893; XVI, 387, Belge ne. 65: Hariciye nezaretinden Sadaretetezkire, IS Kasm 1893.

32. Osmanl Belgelerinde Ermeni/er, XVII, 1-39, Belge ne. 1.33. BA, Dahiliye Nezareti Siyasi Ksm (DH-SYS), Ne. 67/1-6, Lef. 59: Dokuz Erme-

ni adna Dahiliye nezaretine verilen istida 12 Temmuz 1911.


11/24


12/24

268 NEDMPEK

men sfatyla cretsiz arazi verilmesini talep etmilerdir36 Baz Er-meni gruplar ise, mahalli idarelere mracaatla kendilerine aid ara-zinin gasp edildii iddiasyla bunlarn iadesini talep etmilerdir.Oysa sz konusu arazllerin bir ksm, daval tarafndan 'devr-i sa-bkda' resmi surette tapuya rapt olunmu, bir ksm hall iken ihyaedilmi, bir ksm da taraflar arasnda yaplan adi sened ile tapusukendi zerine evrilmi olup bir ok seneden beri daval tarafndantasarruf olnmaktayd. Bu nedenle, mahalll idareler bu gibi davala-ra mahkemelerce zm getirilebileceini belirtmilerdir3? Mahalliidareler ve mahkemelerin yaptklar tahkikatlar neticesinde sz ko-

nusu daval arazilerin Mslmanlara aid olduu, Ermenilere aidarazi kayalarna tesadf edilmedii anlalmtr. Ermenilerin se-bep olduu arazi davalar u zellikleri tayordu:

1 . : . Ermeniler, kendilerine veyahud atalarna aid arazlerin' ceb-ren veya ok ucuz bir suretle Mslmanlarn tasarrufuna getiiniiddia etmilerdir.

2- Yerli ahaliden bazlar imar ettikleri bo arazinin tapusunukendi zerlerine kartmlard. Ermeniler, bu arazllerin kendilerine

aid olduunu idda etmilerdir.3- Ermeniler, babalar veya dedeleri tarafndan sened-i adi ile

fera suretiyle satlan arazllerin cebr ve tehdid suretiyle Mslman-larn eline getiini iddia etmilerdir.

4- Baz mlk sahipleri, bir komisyonun huzurunda sened-i adiveya fera suretiyle arazllerinin satn yapm ve buna dair takrirvermilerdi. Ancak bunlarn bir ksm daha sonra, "kardeimle m-terek sahip olduum u mlk ve araz iin ben takrir vermedim.

Baka bir yerde bulunduum srada klrdeim satm. Ben hissemi

vermem ve tasarruftan geri durmam" gibi szlerle arazinin imdikisahibinin tasarruf hukukuna mdahale etrriekteydiler.

5- Bir ok arazi sahibi, tapusu bulunmayan arazlleri~li maraba,tabir olunan ortak veyahud kirac vastasyla iliyordu. Bu gibile-rin bir ksmndan Care senedi alnmakda bir ksmndan ise herhan-gi bir belge alnmamaktayd. Herhangi bir belge almakszn topraayerleenler, sz konusu araziyi uzun sredir imar ettiklerini ve butopran tasarruf hakknn kendilerine aid olduunu iddia ediyorlar-d.

36. RA, DH, SYS, Nr. 67/1-6, Lef. 47: Bitlis vilayetinden Dahiliye nezaretine Takrir,2 Mays 191.

37. RA, DH, SYS, Nr. 67/1-6, Lef. 52: Erzurum vilayetinden Dahiliye nezaretine Tel,IS austos 1911; Lef. 36: Mlkiye mfettiinin Tezkiresi, 21 Kasm 1910.


13/24

ANADOLU'DAN AMERKA'Y A ERMENt G 2 6 9

6- Baz Ermeniler, kanuni haklar olmad halde unun bunun

arazisi zerine bina ina etmek ve mahsul kaldrmak suretiyle ara-zi sahibinin tasarruf hukukunu ihlal etmekteydiler. Bu gibi kiiler,sz konusu arazilerin aslnda baba ve dedelerine aid iken imdikisahibinin baba ve dedesi tarafndan cebren zabt edilmi olduu id-diasn ileri sryorlardl.

Bu gibi davalarn ksa srede zme kavuturulamamas bl-ge asayiini tehdid ediyordu. Mahalli idareler kstl yetkileri ile busorunu zme kavuturamyorlard. Bu gibi meselelerin zmszkalmas, ileride daha byk hadiselere sebebiyet verebilecektiJ8

SONU

G, ahslarn hayatlarnn tamamn veya bir parasn geir-mek zere bir iskan biriminden bir dierine yerlemek suretiyleyaptklar corafi yer deitirme hareketidir. Gler, tabii afetler-den ve ktlktan korunmak, verimsiz topraklar terk edip daha iyiyaama imkan aratrmak gibi tabii sebeplere veya siyasi, dini. veiktisadi artlar gibi sosyal sebeplere baldr.

Osmanl toplumu XIX. yzyl boyunca boyutlu bir g ola-

y yaamtr. Bunlardan birisi Osmanl topraklarndan ecnebi lke-lere ynelik g hareketleridir. Bu gler daha ziyade Rusya veAmerika'ya ynelik olmutur.

Ermeni Patrikliinin faaliyetleri, yabanc devletlerin tahrik vetevikleri sonucu mstakil bir Ermeni devleeti kurma hayaline ka-plan Ermeniler, aznlkta bulunduklar blgenin nfus yapsn teh-di, terr ve soykrm yoluyla Ermeniler lehine deitirmeye al-mlardr. Ancak baarl olamayan Ermeniler bata ABD olmakzere eitli lkelere g etmilerdir. Bu gler sonucu Amerika'qa

50.000 nfuslu bir Ermeni kolonisi olumutur.ABD'ye yerleen Ermeni gmenleri oluturduklar Amerikan

Ermeni lobisi vastasyla Trkiye aleyhinde almaya balayarakTrkiye-Amerikan mnasebetlerinin gelimesine sekte vurmular-dr. Aynca, Anadolu'daki Ermeni terrnQ maddi adan destekle-milerdir.

ABD'ye giden Ermenilerin byk bir ksm ise ABD pasapor-tuyla geri dnmeye almtr. Babali'nin Ermenilerin geri dn-n nlemeye almas Trk-ABD mnasebetlerinin bozulmasnavesile olacaktr.

38. HA, DH, SYS, Nr. 67/1-6, Lef. 35.


14/24

2 7 0

EK:

NEDMPEK

Tebea-i Devlet-i Aliyye'den olup 10 Temmuz 324 tarihindenmukaddem Memalik-i Ecnebiyyeye giderek bu kere avdet etmek is-tiyenlerin tabiiyyetleri ile emlak ve arazlleri hakknda olunacakmu'ameleye da'ir "Mukaddema ura-y Devlet'de mteekkil ko-misyon tarafndan tanzim edilen kanun layihasn tadllen bu kerreDahiliyye Nezareti'nce kaleme alnan layiha-i kanOniyye" kanOn la-yilasdr.

Birinci Madde:

10 Temmuz 324 tarihinden evvel Memalik-i ecnebiyyeye azi-met ederek bu kerre avdet etmek isteyenler iki snfdr: Biri esna-yazimetinde HkOmetin ol babdaki karar mOcebince sened itasylatabiiyyet-i osmaniyyeyi terk eden ve kaydlar terkim olunanlardr,ki bunlara, "Rza'i" tabir olunur. Dieri, HkOmetce bir muamelegrmeksizin firar edenlerdir, ki bunlara da, "Firari" itlak olunur.Bunlar da iki ksmdr: Biri, tabiiyyetleri skat edilmeyenler, dieride tabiiyyetleri skat edilenler.

Birinci Fasl

Firari ve rza'ilerin tabii yyeti hakkndadr.

ikinci Madde:

Rza'ilerin yahOd hal-i firarda iken tabiiyyetleri skat edilenle-rin memalik-i Osmaniyyeye kabOl ve avdetleri ancak iki art ileolur:

Biri, memleketinde bulunduklar devletin tabiiyyetini kabOl et-tikleri halde mezkOr tabiiyyetden kaydlar terkin edildiine yahOdtebdil-i tabiiyyetde muhayyer bulunduklarna da'ir o devletden Se-faret-i Osmaniyyeden musaddak bir vesika-i resmiyye istihsali, di-eri, bir takm taahhdat Mvi nshateyn olarak bir sened itasdr.

Bu senede derc olunacak taahhdat evvela tabiiyyet-i Osma-niyyeye kabOl olunduklan tarihden itibaren tabiiyyet-i ecnebiyyeiddiasnda bulunmamak, saniyen gerek kendileri ve gerek zevce

zikOr ve inas sagir ocuklar haklarnda Osmanl muamelesi ifasna,salisen tabiiyyetini terk ettikleri devlet tarafndan ecnebiliklerindesrar veya kendi taraflarndan tabiiyyet-i ecnebiyye davasna kyamedildii halde memalik-i Osmaniyyeden ihrac edilmek, Rabian:


15/24

ANADOLUDAN AMERKA'Y A ERMEN G 271

Byle srar ve dava vukuyla Memalik-i Osmaniyyeden ihrac edil-dikleri takdrde uhdelerindeki araz ve emlak hakknda ecanibinhakk- istimlakine da'ir kanftnun birinci maddesinde istisna olunanehasn emlak ve arazsine mahsfts kanftn hkm icra olunmak, Ha-misen: Sagr ocuklarndan bi'l-ahire sinn-i rde vasl olanlar tabi-iyyet-i ecnebiyyeyi ihtiyar ettikleri takdrde anlar da ber-menval-imer1h Memalik-i Osmaniyyeden ihrac edilmek husftslandr. Busenede ehas- mezkftrenin zevceleri ile gerek Memalik-i Osmaniy-yede tevelld etmi olsun ve gerek Memalik-i ecnebiyyede domubulunsun sinn-i rde vasl olmakszn kendileri ile birlikde Mema-

lik-i Osmaniyyeye avdet eden evlad- sgarnin ve taht- velayetle-rindeki kasrlann ism ve sinIeri ayr ayr tasdh edilecekdir.

nc Madde:

Rza'lIerin verecekleri senedIer, kendleri Memalik-i Osma-niyyede olduklan halde mukavelat muharrirliklerinden, Mema-lik-i Ecnebiyyede bulunduklar takdrde ehbenderhanaler tara-fndan, ehbenderhane olmayan yerlerde ise mahalll mukavelatmuharrirliklerinden ve mukavelat muharriri bulunmayan yerde ise-

ler mukavelat muharrirlii vazifesini ifa eden me'mftrlar tarafndanmusaddak olacakdr.

Drdnc Madde:

Bu taahhd senedIerinin bir nshas tekrar tabiiyyet-i Osma-niyyeye kabftl olunan ahsn mukayyed bulunaca mahallin nfftsda'iresinde hfz edilecek, dier nshas ibraz edecekleri vesika ileberaber kezalik li-ecl'l-hfz tabiiyyet kalemine irsal olunacakdr.

Beinci Madde:

Rza'lIerin veya hal-i firarda iken kaydlar terkin edilmi olan-larn Memalik-i Osmaniyyeye avdet etmek isteyen evlad- kbiinpederleri tarafndan verilen senede idhal olunmayub anlar hakkndaera'it-i mesr1renin muhafazasyla ayrca muamele edilecekdir.

Altnc Madde:

10 Temmuz 324 tarihinden mukaddem memalik-i ecnebiyyeyefirar edp Hkftmetce resmen kaydlar terkin edilmeyen firarllerhaklannda tabiiyyet kanftnnamesi ahkarn da'iresinde muamele olu-nur.


16/24

272 NEDtMlPEK

ikinci Fasl:

Firan ve Rza'llerin emlak ve a~azsi hakkndadr.

Yedinci Madde:

Gerek Firar ve gerek Rza'lIere a'id iken taraf- ahardan hakk-karar ihraz ve buna binaen sened ita edilen araz sahib-i as1l1erineteslim olunur. Zi'l-yedler tarafndan araz zerine bir ey ilave edil-dii takdrde ilave edilen eyin kymeti araznin kymetinden dun

ise bedeli badehu tekasit-i mnasibe ile malik-i sahib-i aslisindenistifa edilmek artyla ilave edene Hkumet tarafndan bade't-tesviye araz ma-ilave sahib-i aslisine ita olunur. ilave edilen eyinkymeti araznin kymetinden ziyade ise araznin zi'l-yed uhdesinegedii tarihdeki kymeti badehu tekasit-i mnasibe ile zi'l-yeddentahsll edilmek artyla Hkumet tarafndan sahib-i as1l1erine tesviyeve araz zi'l-yedde ibka edilir.

Sekizinci Madde:

Firan ve Rza'lIere fl'id iken mustahak- tapu addyla hakk-tapu ashabna, bila-mzayede tapu-y misliyle verilmi olan ara-znin bedel-i tefviz veyahud muvafakat ettikleri halde bedel-imezkure mukabil arazi-i haliyye veya mahlOle canib-i hkumetdenzi'l-yedlere ita olunarak emlak ve arazi sahib-i as1l1erineteslim olu-nur. Z'l-yedler tarafndan bir ey ilave edilmi ise baladaki ahkamda'iresinde muamele edilir.

Dokuzuncu Madde:

Firan ve Rza'ller tarafndan iddia olunacak arazi Hkumet-ce mahlUl add ile bi'l-mzayede talibine ihale olunmu olduu hal-de mteri tarafndan tezyid-i kymet ve tayr Hey'eti mucib birhal vukuu bulmu olsun olmasun bedel-i mzayedenin taraf-Hkmetten sahib olana itasyla iktifa ve arazi mterisi yedindeibka olunur.

Onuncu Madde:

Firari ve Rza'lIere a'id iken Hkumetce Muhacirine tefvz

olunmu arazi olduu halde mddet nazar- itibara alnmaksznarazi-i mezkure sahib-i as1l1erine iade ve muhacirine baka mahalirae olunur. Muhacirin tarafndan arazye bir ey ilave edilmi iseyedinci maddedeki ahkam da'iresinde muamele edilir.


17/24

ANADOLU'DAN AMERKA'Y A ERMEN G

On Birinci Mfdde:

273

Firariler bir aralk avdetle veya frar etmezden evvel uhdelerin-deki emlak ve araziyi sened-i adi ile ahara satn olduklar haldeemlak ve arazinin semen-i msemmas ile vakt-i bey'deki kymetiarasnda gabn-i fahi grlr ise muamele-i vaka keen-Iem yeknadd olunarak zi'l-yedin tesviye ettii semen badehu sahib-i aslile-rinden tekasit-i mnasebe ile istifa edilmek artyla Hkumetekendsne ita olunarak emlak ve arazi sahib-i evvellerine ade olu-nur. Araziye bir ey ilave olunmu ise ahkam- salife mucebince

muamele edilir.Gabn- fahi yok ise muamele-i bey'iyye muteber add ve zi'l-

yede sened-i resmi ita olunur.

Hakk- karar ihraz olunmak, ya mustahak- tapu veya malmadd edilmek veyahud sened-i adi ile satlmak suretlerinden hi biri-ne muvaik olnyarak fuzmen tasarruf edilen arazi zi'l-yedlerindenistirdad olunarak sahib-i aslilerine iade edilir.

On ikinci Mfdde:

Balada zikr olunan kymet veya muadil olarak tefviz olunacakarazi bidayeten mahkemece tayin olunacak ehl-i hibre vastasylatakdir ve alakadaran tarafndan itiraz vukuunda Meclis-i Umumi vi-layet azasndan yine mahkemece intihab olunacak zatdan m-rekkeb bir hey'et marifetiyle tedkik olunur. Hey'et-i mezkurece itti-haz olunacak karar katidir.

On nc Mfdde:

Firanler ve Rza'ller tarafndan iddia olunacak emlak ve araztaraftanndan tapu ibraz edilemedii ve defter-i hakanice namlannakaydlan bulunmad halde zi'l-yedleri yedinde ibka edilerek a'idolduu, mehakime mracaatde muhtariyetleri kendlerine tefhimolunur.

On Drdnc Mfdde:

Firanlerin mddet-i firarlar mrur zemana man idir.

On Beinci Mfdde: bu kanunun arazi ve emlak hakkndaki ahkann tatbik et-

mek in bir veya mteaddit seyyar sulh mahkemeleri tekil edile-


18/24

274 NEDMPEK

cekdir. Mahkeme re'isi adliye nezareti tarafndan nasb edilecek ve

ehri la-akl bin guru maa ahz edecekdir. Bu mahkemelerdensadr olan ahkam tarih-i tefhim veya teblilerinden itibaren bir haf-ta zarfnda itiraz edilmedii halde lazm'l-icradr.

On Altnc Madde:

On be~inci maddede zikr olunan mddet zarfnda itiraz vuku-unda ahkam-lahike vilayat- mtecavire seyyar hakimlerinden m-teekkil kiiden mrekkeb hey 'etler tarafndan istinafen tedkikve la-hakk olan hkm heman infaz edilecektir. Bidayeten hkm taeden hakim istinaf hey 'etine dahilolamaz.

On Yedinci Madde:

Bidayeten ve istinafen sadr olan hkmler kabil-i temyiz de-ildir.

On Sekizinci Miidde:

bu kanunun tatbik edilecei mahallerde sakin her hangi sn-fa mensftb ahaliden bir kimse arazinin ilan- mer1tiyyetden niha-yet on be sene mukaddem tagallben zabt olunduunu iddia ve is-bat ettii halde ol babdaki senedat- tasarrufiyye keen-Iem-yeknhkmnde add ve arazi sahib-i evvellerine iade olunur. Arazi-imezkftreye zi'l-yed tarafndan bir ey ilave olunur ise ilave hakkn-da yedinci madde mftcebince muamele edilir.

On Dokuzuncu Madde:

Mnazan-fih olan arazinin masftb olduu isbat olunsun olun-masn zi'l-yedi nezdindeki sened-i hakanide muharrer olan dnm-den fazla olduu anlald halde bi'l-mesaha fazla zuhftr edenmkdar sened-i hakanide muharrer olan dnmn nihayet be misli-ne bali ise mesela sened-i hakanide sekiz dnm inde'l-mesahakrk dnm zuhftr etmi ise sahib-i aslileri uhdesine terk ve bemislinden fazla ise fazlas istirdad olunarak hk1mete talibine iha-le edilr ve sened-i hakani ana gre tashih olunur.


19/24

RKA'Y A ERMEN GANADOLUDAN AME 275

, - ) '. '. '.; "',;IJ'~ .. ~.:..;,LO ~r,olAI~V.,...~. 'iH _,- ,.

....:,," . " .. J:..:......~ ...:.....,.,.v.;;~_.-I. u . . > _ . . . ~>V'''':.sJ'l' ...w~

?

. -;.ep.-.;" d ~_ . .A.'~ ~ .- t : w - ' . . . .; ;.' . ._/. , - - . - '..-,/

-> ,.. .A---;'_'.:o "':.:.......-..AlL..._ -""..rtA .~"':

.s 0 Q" ' A - ' . . . : . -;........>1.Jo, ".s_~ No ", o ..L .4 > , s ' : : AU---'.Jk-I.s~: '->_ , _ ...;. . . . . . . . . . O J ,

u C .,; ~ . .::i;. .:......,., ~; ~_ D_ ' ~ -" :~ ,. . ,.. . ...0.;~~J'..e:.";;~~ . : . . J--; :-....-. . s , . ) . . . ; . . . . ~ . ~ . : ~ ":C "":-C 9- .L.~._~...

. . . . . . .... .

- Y . i. . . . . .;!~ ;u.~ u-..::J~~I..h.;...1 &~~.t>O ~. / .

:-...rv~ :.r-~~)

. s A > " " : ' ' . . . " ; ; ; . . . 1 . : . : : . w . . . ...s..-v.,j".,,~ '


20/24

''''r.'~-

.--~ :n. ~;"...r:-rrr rr.tr i'f:'r :~ .9":' , ::\1 " '

0''''-''-0 V-rcr:':fb Yr' ....y.~-",;..-~f'i, 0 1 .- . ' '., /

'1;':' .;".; ; .a. , "r


21/24

.. RKA'Y A ERMEN GOANADOLU'DAN AME

- 2.. 6 -

277

...:.--+-:" .....: . : . - A . ....J~,:" . r~.w -:. .J.J"I . . . .~ i

e J : - , - J . ; ' U O ...e.',,~. ...L~e.i".A:; ~~... . . n . , ; .

. . . . . c ; " . > . ! ; . . . . . . > =!J~~_ .~~

. . . . : L - , . : ' . . > . . . .:Ct!.uv ~..cJ.l""-...J....:".r.J~.... ... .

~v(...;,.....~~:~ct':.,I\. .;..;tJ~~,

. ) : . ! , ; , . , , _ . - v : . . J . , i . . . . ; ~ $'"G. ."..._~,~,. ". . . . '. ..' .

~;.....~....e/,;;.!.~i cr... : . : ; . ; ~i; "":'k

/

,./,' -' . . .

.,..L'1I&,,~u~.!J...."J~J!J.....,. o" t ! - , :.i, i. L ,. :. ,/ -I i i. , :1

I'~~ ...L IL A L . . . .- .i ~ "'~~ - . :P ~ - ' . . . . . . . . 'p""" . .P

""1

,

1" i '...-L;' i~-~"'c/'~""~-"./~.s~ . -.iJ...\._ ~~ ,,:","LD

J ". '. /

~~~""''' ...u ""~..LJ~...~''''''JU........

~. ,J ... . ~ _ ,

j > ; . . . ~J1-1 " '\.? ~ .:... IlJ...., o.,l~1..:~....~


22/24

27 6 NEDMPEK

.2'"f--

, i 'i " i ' \ . A s : . . e . J~ . . , !5 . . : . " . . ~..._ ...L - . 0-' c . s : - -

' - --- .1~V ...lefkl~J. !,:,'.J~~..u:~ ,s'.rlAu"_1

~';'J\,.J-er- ~~ .~ ~:..'...:.;,).s~"...!LA ~ p

~'.s...L : " " : '- o>~

. .. " '. i -\ ..,;.".J~.};"". ! . i ""="~i j..A!J ,..J~ ,.,.,.~ ..4..


23/24

279

~,_;..,.I'V~,..0~ ~ _~"":';2 ..31. . ..... ..

-~ -~ ~...:.....,,;:;-:po ~ . . . ': '

'. " ,., ii' .' I, 'vy.......-"i,.........,-P.._ .,.>. .1'\ .$ -:-1J 'l.l:-A- . o~.).4) i

-vP,.J""~I:;I.p:......4...~ i rv-.v.,. &-/..,...v. . ... . .

RKA'Y A ERMEN GANADOLUDAN AME

,..... ; 6~'7 . , )-l.. '. ' ~ ~ . ,

\0 J.L..o~"~ ...U"'h 0>..1. _. o . ,

~ ..~"'...G-'.:.!...J.~,.,...:..,.~~~~.JJi.' . '. .

. . " ; " ' ,-. OJ ~?N;J1

,

":'>J~''':~I~.J""..:~j,. vP~S!JJ'\-oI ~,j.31

J):J~':".JL>~.,j~J./~ ~.rI.-.:.ib~;"~.3

sk ~ e ,; ... ~ ..iL .-~ . . .J . . I,,: IJ: L J_ .J:. . . . ' ui.., "..:.~. '.. ..... .

\(

l~~>1J1";'~I.i.':'~;..I_.""~"'i

J.J.M~- ..-:.. l> ... N~~~~,i ,.. _

"'~.J.j~l'~~0.M ._~~~L~

V[A..."...-,,~...\!.-2--,,1~~ ... . . y : . . . . . - > - - - " _ ' '' '- : '.' .

n /' r'(ULA 1....Y...~ . ~ .,.l......v~. _~ "-:-~-"i

-vP~I~j,.~~ 1.~1,.,..;~ !,.~ t::i, __

-.-:,,~ ~-J.I CI..J l4 0'..J.""';' i

. /'..... '. ,. L J.. );o ..o..~~.," _. o.\.-o~ ..-"

..:. ~.J,J ,.iP~~ ie>';..>~~,c : . ; , j . '. : '. - - . .- .~, .-',,# .~2~..:> i~ . . : . . . . . u - . . : . -l- O-..:>Is'". . . '.

';~P~"".>i ..t-v".Y-'~"': :~~l,.,~j.~

', ', i. '" i /, i ..-~'7-I,LA ..-:-c:uu.~ : : - . . 0 : _~~-:i

. 'C ( " " : : . . . i

. .-..~~~


24/24

280 NEDiMPEK

r: 'L- " - ,. \,,~;C....,~i;u1P...- ...~~.I"V",.-1 _, O .,),, :', o . . ' . / '

~ ~ ~ ,.....J\..D i ~ ,.A:.P~\..Dp .v .- O,,).;.u. ... .

~ . .~ < . . . Q . : - - : ' . . . . i~;;..~.~..~'

~~ fo...lJ-" 0..1 LA ~;.., . : , : " . - u.,), ~----=,i- . . ... .

0>\..; . . . . . 4 1 , ' . : . . . e P !.! > .- .$ ~ ~ -- it" ,.;..i.. . -

~ 0 , \ , ~ i' iO.>~U ...,v;/J~..J.s.,) ,.".",,> ., ~ _, . -;J..,.

. .

. . . . , . L . . . .l C 1 . A i,.:..,L J , , ; . ~ 0.0 , i . .. '. ~-~,.)..,)- cr...le.:>,.-

;o /' '.

~~ 't?"'......J~ i~ NJ.:I~-'YJ~.:rD.,) d' - " L Ao

ANADOLU'DAN AMERİKA'YA ERMENİ GÖÇÜ

Documents

Transcript of ANADOLU'DAN AMERİKA'YA ERMENİ GÖÇÜ