AMENAJMAN YÖNTEMLERİMeşcere Tipi Alanlar Ağaç Türü Hektarda Toplam Gerçek ha Redük-siyon ha...
35
AMENAJMAN YÖNTEMLERİ
Transcript of AMENAJMAN YÖNTEMLERİMeşcere Tipi Alanlar Ağaç Türü Hektarda Toplam Gerçek ha Redük-siyon ha...
AMENAJMAN
YÖNTEMLERİ
AMENAJMAN YÖNTEMLERİ
Aynı Yaşlı ve Maktalı Koru (AYMK) Ormanlarında
1- Hızlı Büyüyen ve Traşlama Kesimi ile İşletilen AYMK
➢ Gerçek Yıllık Alan Yöntemi
➢ Eşit Hasılatlı Yıllık Alan Yöntemi
2- Doğal Gençleştirme ile İşletilen AYMK
➢ Gerçek Alana Dayalı Yaş Sınıfları
➢ Redüksiyon Alanına Dayalı Yaş Sınıfları
Değişik Yaşlı Seçme Ormanlarında
1- 1883 Fransız Hacim Yöntemi
2- Çap Sınıfları Yöntemi
➢ Hufnagl’ın Çap Sınıfları
➢ Çap Sınıfları Artımına Dayanan Yöntem
3- İsviçre Kontrol Yöntemi
Aynı Yaşlı ve Değişik Yaşlı Koru Ormanlarında
1- Genel Eta Formülü
2- Hundeshagen’in Faydalanma Yüzdesi Yöntemi
3- Masson Mantel Yöntemleri
4- Fransız Gençleştirme Yöntemi
AMENAJMAN YÖNTEMLERİBaltalık Ormanlarında
1- Traşlama Baltalıklarında
➢ Gerçek Yıllık Alan Yöntemi
➢ Eşit Hasılatlı Yıllık Alan Yöntemi
2- Seçme Baltalıklarında
➢ Dönüş Parselleri Yöntemi
3- Tetar İşletmelerinde
➢ Yıllık Alan Yöntemi
Korulu Baltalık Ormanlarında
1- Baltalık Kısmında
➢ Yıllık Alan Yöntemi
2- Koru Kısmında
➢ Çap Sınıfları
➢ Çap Sınıfları Artımına Dayanan Yöntem
Bütün Orman Formlarında
1- Silvikültürel Esaslara Dayanan AmenajmanYöntemi
Amenajman
Metodunun Adı
Kullanıldığı Orman Formu Eta'nın Hesaplanması Formülleri ve
Esasları
1 – Yıllık Alan Metodu
1 – Traşlama Baltalıkları, Tetar
Baltalıklar ve Enerji Ormanlarında
2 - Hızlı Büyüyen ve Kısa İdare Süresi İle
İşletilen Koru (Endüstriyel Plantasyon)
Ormanlarında
Yıllık Eta Formülü : Ey = F
U.Z.A
Bu formülde Ey = Yıllık Eta, F=
Ormanın veya İşletme sınıfının Alanı,
U= İdare Süresi, A = Kesim Yaşı
2 - Yaş Sınıfları Metodu
(veya Periyodik Alan ve
Hacim Metodu)
Büyük ve Küçük Maktalı Aynıyaşlı Koru
Ormanlarında
1) Son Hasılat Etası: Ey = V
n
s + Z
2
Bu formülde:
Ey= Yıllık Son Hasılat Etası, Vs= İlk
Plan süresinde gençleştirmeye sokulan
meşcerelerin Ağaç Serveti,
n= Periyod Uzunluğu, Z=
Gençleştirmeye giren meşcerelerin
artımları toplamıdır.
ÜLKEMİZDE KULLANILAN AMENAJMAN YÖNTEMLERİ
F
U
V
n
sZ
2
N v
a
4 4
3
.( ).N N v
a
3 4 3
3
( ).N N v
a
2 3 2
2
( ).N N v
a
1 2 1
1
AV OV
a
F
U
V
n
sZ
2
N v
a
4 4
3
.( ).N N v
a
3 4 3
3
( ).N N v
a
2 3 2
2
( ).N N v
a
1 2 1
1
AV OV
a
ÜLKEMİZDE KULLANILAN AMENAJMAN YÖNTEMLERİ
3 - Çap Sınıfları
Metodları
1-Değişikyaşlı ve Seçme Koru
Ormanlarında
2-Korulu Baltalıkların Koru Kesiminde
Yıllık Eta Formülleri :
1)
Ey=N v
a
4 4
3
.+
( ).N N v
a
3 4 3
3
+
( ).N N v
a
2 3 2
2
+
( ).N N v
a
1 2 1
1
2) Ey= N4.z4+N3.z3+N2.Z2+N1.zı
Bu formülde Ey=Yıllık Eta,
N1.N2.N3.... çap
sınıflarındaki Ağaç sayıları,
v1, v2, v3, her çap sınıfında orta
ağacın hacımları
a1, a2, a3, bir çap sınıfından diğerine
geçiş süreleri,
zı, z2, z3, her çap sınıfının artımlarıdır.
4 – Genel Eta Formülü
Koru ormanlarının her formunda Genel Eta Formülü: Ey = Z+
AV OV
a
Bu formülde Ey=Yıllık Eta, AV=Aktüel
Ağaç Serveti, OV= Optimal Ağaç
Serveti, a= Tesviye veya denkleştirme
süresi, z=Ormanın Yıllık Hacım
Artımı'dır.
5 – Silvikültüre Dayanan
Metod (Silvikültür
Metodu)
Koru Ormanlarının her formunda İlk Plan Süresinde, meşcerelerde
gençleştirme ve bakım işlerinin
uygulanması ile çıkarılacak Periyodik
Eta ve bundan hesaplanan Yıllık Eta.
F
U
V
n
sZ
2
N v
a
4 4
3
.( ).N N v
a
3 4 3
3
( ).N N v
a
2 3 2
2
( ).N N v
a
1 2 1
1
AV OV
a
F
U
V
n
sZ
2
N v
a
4 4
3
.( ).N N v
a
3 4 3
3
( ).N N v
a
2 3 2
2
( ).N N v
a
1 2 1
1
AV OV
a
Yaş Sınıfları Yöntemi
Türkiye’de yaş sınıfları yöntemi (YSY) ilk amenajman planı, 1917 yılında
Hendek’teki 7147 hektarlık (Çam Dağı Mustafa Şeref Bey Ormanı) meşe
kayın işletme sınıfı için düzenlenmiştir. 1918 yılında imzalanan plan
1920-1940 yılları için 20 yıllık olarak düzenlenmiştir.
Yaş Sınıfları Yöntemi
Bonitet farklılığı olmayan alanlarda gerçek alana, bonitet farklılığının
bulunduğu alanlarda ise Redüksiyon alanına dayanan yaş sınıfları
oluşturulur.
Yaş Sınıfları Yöntemi
➢ Bonitetlerin ayrılması ve ortalama bonitetini belirlenmesi,
➢ Redüksiyon faktörlerinin belirlenmesi ve redüksiyon alanlarının hesaplanması,
➢ Opa hesaplanması,
➢ İşletme sınıfı alan, servet ve artımın yaş sınıflarına dökümünün yapılması
➢ Optimal kuruluşun saptanması
➢ Optimal kuruluş ile aktüel kuruluşun karşılaştırılması ve sapma biçiminin
belirlenmesi,
➢ Düzenleme süresinin belirlenmesi,
➢ İlk periyotta gençleştirilecek alanların seçilmesi ve Son hasılat etasının
hesaplanması,
Yaş Sınıfları Yöntemi
➢ Dönüş süresinin belirlenmesi,
➢ Bakım bloklarının oluşturulması ve ara hasılat etasının hesaplanması,
➢ Alınacak toplam etanın diğer yardımcı yöntemler (genel eta, silvikültürel eta)
ile karşılaştırılması,
➢ Ağaçlandırma sahalarının belirlenmesi,
➢ Kesim planının oluşturulması.
İlk periyotta gençleştirilecek alanların seçilmesi
Son hasılat kesimine alınacak periyotların (yaş sınıflarının) sayısına göre
4 farklı şekilde uygulanır.
1-) İdare süresinin tümü için (Genel Kesim Planı) :
Bütün yaş sınıflarının kesime sokulma sırasını ve yılını gösterir. Çok
uzun süreyi kapsaması ve değişen koşullara göre elastikiyet
göstermemesi nedeniyle hemen hemen hiç kullanılmaz.
2-) İdare Süresinin yarısından sonraki yaş sınıfları :
İlk periyotta gençleştirilecek alanların seçilmesi
3-) Son iki periyodu kapsayacak şekilde :
Ülkemizde 1980’li yıllardan sonra kullanılmamıştır.
4-) Sadece Son periyot için :
Ülkemizde hali hazırda bu yöntem kullanılmaktadır.
İlk periyotta gençleştirilecek alanların seçilmesinde öncelik sıralaması
1. Yangın, fırtına, böcek yada mantar zararına uğramış meşcereler,
2. Gençleştirilmesine başlanmış fakat henüz tamamlanmamış olan meşcereler,
3. Olgunluk çağına gelmiş ve aşmış olan meşcereler
➢ d çağına ulaşmış olanları
➢ Artım bakımından kötü olan 1 kapalı meşcereler
4. Tahrip olmuş, gövde sayısı ve kalitesi düşük, sağlık durumu iyi olmayan, gevşek kapalı
ve düşük vasıflı alanlar,
5. Yetişme ortamı koşullarını tam olarak kullanamayan ve tür değişikliği gerektiren
alanlar,
6. Bölme içinde bütünlüğü sağlamak için, gençleştirmeye sokulan meşcereler
arasında bulunan, biyolojik çeşitliliğin korunmasına engel oluşturmayan bozuk
orman alanları ile aynı nitelikteki orman için açıklıklar,
7. Gençleştirme çağına yaklaşan meşcereler.
İlk periyotta gençleştirilecek alanların seçilmesinde öncelik sıralaması
Sıralanan bu özelliklere sahip olan meşcereler şayet periyodik alan
miktarından çok fazla ise, bunlar arasında eliminasyon da yapmak mümkündür.
Bu durumda seçilecek meşcerenin yol ve transport olanakları önem kazanır ve
kesime girme önceliği, sırasıyla
-Mevcut yollara en yakın olana ;
-ilk periyotta yolu yapılacak olanlara,
-ikinci periyotta yola kavuşacak meşcerelere verilir.
Meşcere
Tipi
Alanlar
Ağaç
Türü
Hektarda Toplam
Gerçek
ha
Redük-siyon
ha
Hacim
M³
Artım
M³
Hacim
M³
Artım
M³
Gcd2 7,00 4,90 G 207,774 9,028 1454 63
Çk 9,713 0,227 68 2
Toplam 217,487 9,255 1522 65
Gd1 27,00 27,00 G 241,405 4,913 6518 132
Di 1,740 0,045 47 2
Toplam 243,145 4,958 6565 134
Gçkdc2 4,00 2,60 G 276,246 13,184 1105 52
Çk 54,661 1,458 218 6
Di 6,653 0,206 29 1
Toplam 337,560 14,748 1352 59
Gçkdc2 0,75 0,75 G 275,936 9,499 207 7
Çk 77,567 1.231 58 1
Di 5,842 0,172 4 -
Toplam 359,345 10,902 269 8
GksÇkcb3 14,00 14,00 G 140,842 7,825 1972 109
Çk 22,656 0,699 317 10
Ks 32,112 0,649 449 9
Toplam 195,610 9,173 2738 128
Ağaç Türleri İtibariyle Toplam
G 11253 363
Çk 661 19
Ks 449 9
Di 83 3
Toplam 52,75 49,25 12446 394
Son hasılat etasının ağaç türleri itibariyle hesaplanması aşağıda gösterilmiştir.
Göknar için Ep = Vs + z*(n/2) = 11253 + 363*(10/2) = 11253 + 1815 = 13068 m³
Karaçam için = 661 + 19*(10/2) = 661 + 95 = 756 m³
Kestane için = 449 + 9*(10/2) = 449 + 45 = 494 m³
Diğer = 83 + 3*(10/2) = 83 + 15 = 98 m³
Toplam = 12446 + 394*(10/2) = 12446 + 1970 = 14416 m³
Kabuklu Gövde Hacmidir
Ara Hasılat Kesim Planı -I
Son hasılatın alınacağı meşcereler seçilerek kesim planı yapıldıktan sonra, sıra
ara hasılat etasının hesaplanmasına ve bulunan miktarın plan ünitesine
dağıtılarak, bakım bloklarının oluşturmasına gelir. Bu amaçla önce aşağıdaki
formül yardımıyla bakım görecek alanların miktarı hesaplanır :
Ba : Bakım görecek alan miktarı (ha),
F : işletme sınıfı toplam alanı (ha),
Opa : Son hasılatın alınacağı optimal periyodik alan (ha),
BZA :Aağaçlandırılacak çok bozuk orman alanları (ha),
AA : Ağaçlandırılacak açık alan miktarını (ha) göstermektedir.
Ba = F – (PFA+ BZA + AA)
Ara Hasılat Kesim Planı -II
İkinci aşamada bakım kesimleri dönüş süresi kararlaştırılır. Bu süre,
ekonomik fonksiyonlu işletme sınıflarında genellikle 10 yıl olarak
alınır. Endüstriyel plantasyonlarda ve genç meşcerelerin
yoğunlukta olduğu işletme sınıflarında 5 yıla indirilebilir. Ekolojik,
sosyal ve kültürel fonksiyonlu ormanlarda ise 20 yıla kadar
uzatılabilir
Ara Hasılat Kesim Planı -III
Bir sonraki aşama Bakım bloklarının oluşturulmasıdır. Bakım
bloklarının oluşturulmasında alan eşitliği yerine hasılat eşitliği esas
alınır.
Bu amaçla 1 nolu bölmeden başlanarak her bölme içindeki meşcere
tipleri ayrı ayrı ele alınarak, her birisinden çıkartılacak ara hasılat
etası hesaplanır. Bölmelerin etası bölmeciklerin, işletme sınıfının
etası bölme etalarının toplamı halinde hesaplandıktan sonra,
bulunan toplam eta bakım kesimleri dönüş süresine bölünerek
ortalama yıllık eta hesaplanır.
Kes-im
Yılı
Bakım
Bloku
No
Bölme
No
Meşcere
Tipi
Alanı
ha
Ağaç
Türü
Kararlaştırılan Eta
m³ Silvikül-
türel
İşlem
Türü
Amaç
Kombi-
nas-
yonları
Dön-
üş
Süresi
Göz
etile-
cek
İl-
keler
Hektar-
da
Genel
Alanda
1996
2001
I 45 MGnDyb3 2,47 M 20 50 Normal
Bakım
TK 5 Yıl
Gn - -
Dy - -
Top. 20 50
KsMcb3 4,99 Ks 2 10 Normal
Bakım
TK
EsM 3 15
Top. 5 25
Toplam 7,46 - - 75
46 MGnDyb3 4,59 M 20 92 Normal
Bakım
TK
EGn - -
Dy - -
Top. 20 92
GnDyb3 1,25 Gn 15 19 Normal
Bakım
TK
EDy - -
Top. 15 19
Toplam 5,84 - - 111
47 MGnDyb3 4,76 M 20 95 Normal
Bakım
TK
Gn - -
Dy - -
Top. 20 95
GnDyb3 3,95 Gn 15 59 Normal
Bakım
TK
EDy - -
Top. 15 59
Toplam 8,71 - - 154
Örnek: 394 hektarlık 80 yıllık idare süresi ile işletilecek Çz işletme sınıfı için:
𝑂𝑃𝑎 =𝐹
𝑈/𝑛=
394
80/10= 49,25 ℎ𝑎
Bugünkü Durum 80 Yıllık Düzenleme Süresi İçinde Ortaya Çıkan Değişiklikler
Periyot
No
Yaş
Sınıfları
Aktüel
Alan
(ha)
10
Yıl
Sonra
20
Yıl
Sonra
30
Yıl
Sonra
40
Yıl
Sonra
50
Yıl
Sonra
60
Yıl
Sonra
70
Yıl
Sonra
80
Yıl
Sonra
I 1-10 23,80 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25
II 11-20 - 23,80 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25
III 21-30 - - 23,80 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25
IV 31-40 25,10 - - 23,80 49,25 49,25 49,25 49,25 49,25
V 41-50 49,60 25,10 - - 23,80 49,25 49,25 49,25 49,25
VI 51-60 93,20 49,60 25,10 - - 23,80 49,25 49,25 49,25
VII 61-70 136,30 93,20 49,60 25,10 - - 23,80 49,25 49,25
VIII 71-80 66,00 136,30 93,20 49,60 25,10 - - 23,80 49,25
IX 81-90 - 16,75 103,80 93,20 49,60 25,10 - - -
X 91-100 - - - 54,55 93,20 49,60 25,10 - -
XI 101-110 - - - - 5,30 49,25 49,60 25,10 -
XII 111-120 - - - - - - - 0,35 -
Toplam 394,00 394,00 394,00 394,00 394,00 394,00 394,00 394,00 394,00
Olgun Meşcereler
Toplamı
66,00 153,05 197,00 197,35 173,20 123,95 74,70 49,25 49,25
➢Gerçek Yıllık Alan Yöntemi
✓Her yıl alınacak hasılat miktarını verir.
✓Nereden ve ne zaman alınacağı belli değildir
✓Önemli bonitet farklılığı olmamalıdır.
Yıllık kesim alanı= 𝑌𝑎 =𝐹
𝑈
!!!! Yıllık kesim alanlarının çok büyük olması durumunda işletme sınıflarına ayrılır.
Örnek: 5000 hektarlık alanda 20 yıllık idare süresi ile işletilecek işletme sınıfı için:
𝑌𝑎 =𝐹
𝑈=5000
20= 250 ℎ𝑎
İş𝑙𝑒𝑡𝑚𝑒 𝑠𝚤𝑛𝚤𝑓𝚤 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤 =𝐹
𝑈. 𝑏=5000
20.50= 5 𝑎𝑑𝑒𝑡
Bu durumda;
➢Eşit Hasılatlı Yıllık Alan Yöntemi
✓Önemli bonitet farklılığı olası durumunda kullanılır.
Yıllık kesim alanı= 𝑌𝑅 =𝐹𝑅
𝑈
Bonitet Sınıfı Alanı Redüksiyon Faktörü Redüksiyon Alanı Yıllık Kesim Alanı Sayısı
I 72 1.00 72.00 72.00/8.5 = 8.5
II 96 0.81 77.76 77.76/8.5 = 9.2
III 52 0.69 35.88 35.88/8.5 = 4.2
IV 92 0.57 52.44 52.44/8.5 = 6.2
V 32 0.50 16.00 16.00/8.5 = 1.9
Toplam 344 254.08 30
𝑌𝑅 =𝐹𝑅
𝑈=254.08
30= 8.5 ℎ𝑎
1- Fransız Hacim Yöntemi
✓Yaş sınıfları yöntemine benzer.
✓Amaç çapı ve idare süresine dayanır.
✓Yaş sınıfları ve çap sınıfları birlikte oluşturulur..
Örnek: 180 yıllık idare süresi ve 60 cm amaç çapı ile işletilecek işletme sınıfı için:
𝑌𝑎ş 𝑠𝚤𝑛𝚤𝑓𝚤 𝑔𝑒𝑛𝑖ş𝑙𝑖ğ𝑖 =180
3= 60 𝑦𝚤𝑙 Ç𝑎𝑝 𝑠𝚤𝑛𝚤𝑓𝚤 𝑔𝑒𝑛𝑖ş𝑙𝑖ğ𝑖 =
60
3= 20 𝑐𝑚
1) 120-180 yaş arası olgun yaş sınıfı, 40-60 cm çap kalın çap sınıfı (Vk)
2) 60-120 yaş arası orta yaş sınıfı, 20-40 cm çap orta çap sınıfı (Vo)
3) 0-60 yaş arası genç yaş sınıfı, 0-20 cm çap ince çap sınıfı (Vi)
Vi : Vo : Vk = 1 : 3 : 5SHE=Ey=
𝑉𝑘
𝑈/3+ 1/2𝑉𝑘. 𝑃
U2U/3U/3
D/3 2D/3 D
P: kalın çap sınıfının hacim artım yüzdesi
AHE=Ey=1
𝑞. 𝑉𝑜. 𝑃′
P’: orta çap sınıfının hacim artım yüzdesi
q : Vo hacminden eta olarak alınacak kısım
2- Çap Sınıfları Yöntemi
✓Her meşcere için N, GY, orta çap, orta boy, orta ağacın hacmi, orta ağacın
hacim artımı ve geçiş süreleri belirlenir,
✓Amaç çapı belirlenir,
✓Optimal kuruluş saptanır,
✓Optimal den sapma biçimleri belirlenir,
✓Geçiş süresi belirlenir ve yıllık eta hesaplanır,
✓Kesim planı oluşturulur.
2- Çap Sınıfları Yöntemi
➢Hufnagl’ın Çap Sınıfları Yöntemi
𝐸𝑦 =𝑁4.𝑉4
𝑎3+
(𝑁3−𝑁4).𝑉3
𝑎3+(𝑁2−𝑁3).𝑉2
𝑎2+
(𝑁1−𝑁2).𝑉1
𝑎1
SHE
➢Çap Sınıfları Artımına Dayanan Yöntem
𝐸𝑦 = 𝑁1. 𝑍1 + 𝑁2. 𝑍2+𝑁3. 𝑍3 +𝑁4. 𝑍4
➢Genel Eta Yöntemi
𝐸𝑦 = (𝑍1+𝐴𝑉1 − 𝑂𝑉1
𝑎1) + (𝑍2+
𝐴𝑉2 − 𝑂𝑉2𝑎2
) + (𝑍3+𝐴𝑉3 − 𝑂𝑉3
𝑎3) + (𝑍4+
𝐴𝑉4𝑎4
)
Örnek:Özellikler
ÇAP SINIFLARI
8-19,9 20-35,9 36-51,9 52<
Ağaç Sayısı N 233 193 101 16
Göğüs Yüzeyi G 3,39 11,99 14,31 4,76
Orta Çap d 14 30 42 62
Orta Ağacın Hacmi V 0,097 0,568 1,474 3,081
Orta Ağacın Hacim Artımı z 0,0053 0,0196 0,0345 0,041
Geçiş Süresi a 50 29 44 44
Aktüel Servet AV 22,60 109,62 148,87 42,30
Çap Sınıfı Artımı (zxN) Z 1,235 3,783 3,485 0,656
Optimal Servet OV 44,45 142,45 131,39 42,30
𝐸𝑦 =16×3,081
44+
(101−16)×1,474
44+(193−101)×0,568
29+
(233−193)×0,097
50= 5,847 m3
𝐸𝑦 = 233 × 0,0053 + 193 × 0,0196+101 × 0,0345 +16× 0,041 = 9,156 m3
SHE
𝐸𝑦 = (1,235 +22,60−44,45
50+ (3,783 +
109,62−142,45
29) + (3,485 +
148,87−131,39
44) + (0,656 +
42,30
44)= 8,949 m3
Eta !
İlk Amenajman Planı süresinde bir işletme sınıfından alınması uygun
görülen Yıllık (veya Periyodik) Hasılat Miktarıdır“ (ERASLAN 1982)
Bir planlama biriminde belli bir amacı gerçekleştirmek için alınması
öngörülen ürün ve hizmetlerin toplamıdır.
Eta Çeşitleri
1. Alan Etası (ha)
Baltalıklarda: Traşlama Alanı
Koru : Aralama Blokları alanı
2. Hacim Etası (m3)
❖Son Hasılat Etası : Yıllık son hasılata göre
❖Ara Hasılat Etası : Yıllık ara hasılata göre
❖Toplam Eta : Ara ve son hasılatın toplamı
❖Olağanüstü Eta : Beklenmedik durumlarda alınacak eta
