ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II
-
Upload
tobias-richard -
Category
Documents
-
view
128 -
download
0
description
Transcript of ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II
![Page 1: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/1.jpg)
1
ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIKADÜTF Biyokimya AD
2006
![Page 2: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Heterosiklik bileşikler
Heterosiklik bileşikler, halka içi atomlarından en az biri hetero-atom [O, N, S) olan halkalı bileşiklerdir.
![Page 3: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Heterosiklik bileşikler, 3’lü, 4’lü, 5’li, 6’lı veya daha büyük halkalı yapıda olabilir.
![Page 4: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Üçlü ve dörtlü halkalı heterosiklik bileşikler, açı gerginliğinden dolayı fazla kararlı yapıya sahip değillerdir.
Epoksietan (epoksit)
![Page 5: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Beşli halkada tek hetero-atom içeren, iki hetero-atom içeren, üç hetero-atom içeren, dört hetero-atom içeren önemli bileşikler vardır.
![Page 6: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Beşli halkada tek hetero-atom içeren bileşiklerden, aromatik özellikler gösteren oldukça kararlı bileşikler olan pirol, furan ve tiyofen önemlidirler.
![Page 7: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Pirol halka sistemi, doğal bir halkadır. Birçok doğal bileşikte bulunur.
![Page 8: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Pirol halkasının benzen halkasıyla kondensasyonundan indol halkası (benzopirol) oluşur.
![Page 9: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/9.jpg)
9
İndol halkası (benzopirol), doğada birçok bileşikte bulunur.
serotonin
![Page 10: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Furan türevleri, hayvansal organizmada bulunmaz, bitkilerde ise çok azdır.
![Page 11: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Pentozlara sıcakta seyreltik mineral asitlerin etkisiyle oluşan furfural ve bundan elde edilen tetrahidrofuran ile heksozlara sıcakta seyreltik mineral asitlerin etkisiyle oluşan 5-hidroksi metil furfural gibi bazı furan türevleri önemlidir.
![Page 12: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/12.jpg)
12
Beşli halkada iki hetero-atom bulunan bileşiklerde hetero-atomlardan en az biri azottur. Diazoller denen bu bileşikler 1,2-diazoller ve 1,3-diazoller olmak üzere iki farklı şekilde olabilirler.
![Page 13: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Beşli halkada hetero-atom olarak iki azot içeren azollerden imidazol (1,3 diazol) ve pirazol (1,2 diazol) önemlidir.
İmidazol doğal halkadır. Doğada bulunan birçok bileşikte imidazol halkası bulunur. İmidazol halkası içeren birçok sentetik ilaç da yapılmıştır.
![Page 14: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/14.jpg)
14
İmidazol, yarı-eksojen bir amino asit olan histidinde, adenin ve guanin gibi pürin bazlarında, ürik asitte, hidantoin gibi ilaçlarda, B grubu vitaminler arasında yer alan biotinin yapısında bulunur.
Histidin kalıntısı içeren birçok enzim vardır; bunların çoğu hidrolitik enzimlerdir ve imidazol kısmı enzimin aktif merkezini oluşturur.
biotin
![Page 15: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Beşli halkada hetero-atom olarak azotla birlikte oksijen içeren diazollere oksazol, kükürt içerenlere ise tiyazol denir.
Tiyazol doğal halkadır. Doğada bulunan birçok bileşikte tiyazol halkası bulunur. Tiyazol halkası içeren birçok sentetik ilaç da yapılmıştır.
![Page 16: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Tiyazol halkası, vitamin B1 (tiyamin)’in etkin halkasını
oluşturur. Tiyamin pirofosfat (TPP), pirüvik asidi asetil-CoA’ya dönüştüren pirüvat dehidrojenaz enzim kompleksinin dekarboksilaz kısmının bir koenzimidir. Bir sülfonamid olan sülfatiyazol ile antibiyotik olan penisilinin yapısında da tiyazol halkası bulunmaktadır.
![Page 17: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Altılı halkalı heterosiklik bileşiklerde, halkada tek veya daha çok hetero-atom bulunabilir.
Altılı halkalı heterosiklik bileşiklerden “S” içerenler kararsız olduğundan önemli değildir.
Altılı halkada tek hetero-atom olarak “N” içeren piridin, “O” içeren pirilyum katyonudur.
![Page 18: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Piridin, suda ve organik çözücülerde çözünen kötü kokulu bir sıvıdır.
Organik kimyada ve endüstride çözücü olarak, bazik katalizör olarak ve bazı piridin türevlerini sentezlemek için kullanılır.
![Page 19: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Önemli piridin türevlerinden bazıları: Piridoksin (vitamin B6), nikotinik asit (niasin), nikotinamit adenin
dinükleotid (NAD+), nikotinamit adenin dinükleotid fosfat (NADP+).
![Page 20: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Piridin halkası bitişik benzen türevleri, benzopiridinler olarak bilinirler.
İzokinolin halkası, doğal bileşiklerden morfin, papaverin gibi haşhaş alkaloitlerinde ve emetin gibi diğer alkaloitlerde bulunur.
Akridinin bazı türevleri ilaç ve boya olarak kullanılmaktadır.
![Page 21: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Altılı halkada tek hetero-atom olarak oksijen içeren bileşikler, pirilyum katyonu türevleridirler.
![Page 22: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Piran halkası bitişik benzen türevleri benzopiranlar olarak bilinirler.
Kumarin türevleri ve kromon türevlerinden olan flavonlar doğada, bitkilerde yaygın olarak bulunurlar.
kromon
![Page 23: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Flavonoid bileşikler, flavon (2-fenilkromon)’un bitkiler aleminde yaygın olarak bulunan türevleridirler. Flavonoid bileşiklerin bir kısmının fizyolojik etkinliği vardır.
![Page 24: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/24.jpg)
24
Altılı halkada hetero-atom olarak iki azot içeren heterosiklik bileşikler, piridazin (1,2-diazin), pirimidin (1,3-diazin), pirazin (1,4-diazin) ve bunların benzen halkası ile bitişik türevleridir.
Piridazin (1,2-diazin) türevlerine doğada rastlanmaz.
![Page 25: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Pirimidin (1,3-diazin) halka sistemi, doğada en yaygın bulunan bir heterosiklik halka sistemidir.
Vitamin B1 (tiyamin)’de, riboflavinde ve folik asitte pirimidin
halkası vardır.
Yaşamın özünü oluşturan nükleik asitlerde bulunan urasil, timin ve sitozin, pirimidin türevleridirler.
![Page 26: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Pirimidinin imidazol bitişik halkalı türevleri pürinler olarak bilinirler.
Yaşamın özünü oluşturan nükleik asitlerde bulunan adenin ve guanin, pürin türevleridirler.
Kahve ve çayın etkin bileşiği olan kafein, çayda bulunan teofilin ve teobromin de pürin türevidirler.
![Page 27: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Yükseltgenme-indirgenme tepkimelerinde görevli enzimler için gerekli koenzimler olan nikotinamit adenin dinükleotid (NAD+) ve nikotinamit adenin dinükleotid fosfat (NADP+), flavin adenin dinükleotid (FAD), canlılarda enerjinin moleküler taşıyıcısı olan adenozin trifosfat (ATP) yapısında pürin halka sistemi bulunmaktadır.
![Page 28: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Pirimidin(1,3-diazin) ve pirazin (1,4-diazin) halkalarının kaynaşmış şekli pteridin halka sistemi olarak bilinir.
![Page 29: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Pteridin halkası, suda çözünen vitaminlerden olan folik asidin ve riboflavinin yapısında bulunur. Yükseltgenme-indirgenme tepkimelerinde görevli enzimlerin koenzimi olan flavin adenin mononükleotid (FMN) ve flavin adenin dinükleotidin (FAD) yapısında pteridin halkası bulunmaktadır.
![Page 30: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Pirazin (1,4-diazin) türevleri doğada yaygın değildir, yine de rastlanır.
Aspergilik asit ve ateş böceğinin salgıladığı, karanlıkta ışıldayan madde olan lusiferin, pirazin türevleridirler.
![Page 31: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/31.jpg)
31
İzoprenoidler
Doğada yaygın olarak bulunan izoprenoidler, terpenler ve steroidlerdir.
İzoprenoidler, 5 karbonlu bir alken olan izoprenden (2-metil-1,3-butadien) türeyen bileşiklerdir.
![Page 32: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Terpenler
Terpenler, izopren (2-metil-1,3-butadien) oligomerleri olarak tanımlanabilirler.
![Page 33: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Terpenler, doğada yaygın olarak bulunan bileşiklerdir. Genellikle bitkilerde bulunurlar ve küçük moleküllü olanlar bitkilerin yaprakları, çiçekleri ve meyve kabuklarının seçkin kokularını oluştururlar.
![Page 34: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/34.jpg)
34
İzopren oligomerlerinden;
C10 olanlara monoterpenler denir.
C15 olanlara seskiterpenler denir.
C20 olanlara diterpenler denir.
C30 olanlara triterpenler denir.
C40 olanlara tetraterpenler denir.
![Page 35: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/35.jpg)
35
SteroidlerSteroidler, siklik izoprenoidlerin yaygın bir grubunu oluştururlar. Doymuş bitişik dört halka içeren ve gonan (steran, perhidrosiklopentanofenantren) olarak bilinen bir çekirdek yapı ile karakterizedirler.
![Page 36: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Steroidlerin en önemli üç sınıfı; steroller, safra asitleri ve steroid hormonlardır.
![Page 37: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Steroller, steroidlerin bir sınıfı olup C3’te bir hidroksil grubu ve C17’de bir hidrokarbon yan zincir içerirler.
Kolesterol, insan ve hayvan dokularının başlıca sterolüdür ve steroid çekirdeğe eklenmiş sekiz karbon atomlu bir hidrokarbon yan zincire sahiptir.
![Page 38: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/38.jpg)
38
Safra asitleri, kolesterolün başlıca metabolik ürünleridir.
![Page 39: ALİSİKLİK, AROMATİK VE HETEROSİKLİK BİLEŞİKLER II](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022033009/56812bdd550346895d904db8/html5/thumbnails/39.jpg)
39
Steroid hormonlar grubunda, glukokortikoidler, mineralokortikoidler, ve gonadal steroidler vardır.