AKTI UPRAVE

- svi akti i radnje koje uprava donosi, odnosno vrši u ostvarivanju svoje funkcijeprema kriterijumu neposrednog pravnog dejstva dijele se na: pravne akte uprave (koji se dijele na opšte pravne akte uprave (upravni propisi) i pojedinačne (upravni akti i upravni ugovori) i materijalne radnje, koje nemaju neposredno pravno dejstvo- spoljni akti uprave djeluju na subjekte van okvira uprave (propisi uprave, upravni akti i dio upravnih radnji)- unutrašnji akti uprave djeluju unutar same uprave i nemaju pravno dejstvo na treća lica (opšta uputstva, instrukcije, nalazi, konkretna uputstva)

OPŠTI AKTI UPRAVE

- pravni akti normativnog karaktera, kojima se na apstraktan i generalan način reguliše ponašanje za neodređen broj lica i slučajeva;- akti podzakonske prirode, za čije donošenje je neophodno ovlaštenje dato zakonom ili drugim propisom skupštine ili vlade;- Ruso- procedura donošenja je jednostavnija, brža, neformalnija, i dovodi do ekspeditivnijeg i ekonomičnijeg djelovanja;- organi uprave uvijek moraju imati posebno ovlaštenje za donošenje ovih akata, i to u aktu radi čijeg izvršenja se donose; prema tome ovlaštenja organa uprave nisu originernog već izvedenog karaktera; ne mogu se utvrđivati nova prava i obaveze, već samo razrađivati zakoni i dr akti;

VRSTE OPŠTENORMATIVNIH AKATA ORGANA UPRAVE

- pravilnik – kojim se razrađuju POJEDINE odredbe zakona i dr akata u cilju njihovog izvršenja- naredba – naređuje se ili zabranjuje postupanje u određenoj situaciji koja ima opšti karakter, a radi izvršavanja POJEDINIH odredaba zakona i dr opštih akata- uputstvo – propisuje se način rada i obavljanja poslova organa državne uprave i nedržavnih subjekata koji vrše javna ovlaštenja u izvršavanju POJEDINIH odredaba zakona i dr akata

OVE AKTE DONOSI FUNKCIONER KOJI RUKOVODI ORGANOM UPRAVE, a oni se objavljuju u SLUŽBENOM GLASNIKU

KONTROLA USTAVNOSTI I ZAKONITOSTI OPŠTENORMATIVNIH AKATA UPRAVE

- cilj ove kontrole je da spriječi donošenje, odnosno primjenu podzakonskog opštenormativnog akta koji nije u skladu sa najvišim propisima;- vrše je Ustavni sudovi (proglašenjem nevažećim), a odluka stupa na snagu objavljivanjem u SG;- pored Ustavnih sudova, ovu kontrolu mogu da vrše i drugi državni organi (npr. redovni sudovi, u Engleskoj i SAD-u);

Ekscepcija nezakonitosti

- predstavlja specifičan vid kontrole opštenormativnih akata, putem koje nadležan organ (u pravilu sud), odbija primjenu opštenormativnog akta na konkretan slučaj, kad utvrdi da on nije u saglasnosti sa višom pravnom normom (zakonom)- tada se taj slučaj rješava primjenom zakona, dakle primjenom više pravne norme sa kojom je opštenormativni akt uprave trebao biti usaglašen- ovim putem se akt ne stavlja van snage, već se on primjenjuje sve dok se od strane nadležnog organa u propisanom postupku ne stavi van snage- ZN o redovnim sudovima (sud koji je odbio da primjeni propis za koji smatra da je nezakonit, dužan pokrenuti pred US postupak za ocjenu z) i ZN o Ustavnom sudu RS- izmjena sudske odluke u roku od 1 godine od dana objavljivanje odluke suda

1

ako se izmjenom ne mogu otkloniti posljedice, moguć povraćaj u pređašnje stanje, naknada štete itd.

UPRAVNI AKTI

- predstavlja centralni i imanentan oblik upravnog djelovanja- primjena zakona na konkretan slučaj- postaje sredstvo kojim uprava unaprijed objavljuje u kom će smislu biti primijenjen zakon u konkretnom slučaju, odnosno njena diskreciona moć- često se dovodi u vezu sa aktima uprave, izjednačavanjem; postoji i uže značenjesam pojam se javlja u francuskoj pravnoj teoriji (prva polovina 19.vijeka)- u francuskoj pravnoj školi, upravnim aktom se smatra onaj protiv koga je otvorena mogućnost vođenja upravnog spora, a to nisu samo pojedinačni, već i normativni akti uprave, te upravni ugovori; acte administratif – prema jednom mišljenju obuhvata i jednostrane i višestrane upravne akte; prema drugom, restriktivnijem on obuhvata samo pravne pojedinačne jednostrane autoritativne akte, izdate od upravne vlasti, a koji imaju svojstvo izvršne odluke- u njemačkoj pravnoj školi, upravni akti su pojedinačni autoritativni pravni akti upraveaustrijska pravna škola, spominje termin odluka, i takođe se slaže sa njemačkom- SAD – koristi izraz rješenje; administrative act – djelatnost organa državne uprave;- kod nas je prihvaćena koncepcija pojedinačnog pravnog akta; jugoslovensko zakonodavstvo spominje izraze rješenje, naredba, zaključak;- ZN o upravnim sporovima RS: upravni akt je akt kojim državni organ, preduzeće ili druga organizacija, ustanova, zajednica u vršenju javnih ovlaštenja rješava o izvjesnom pravu ili obavezi određenog pojedinca ili organizacije u kakvoj upravnoj stvari;

Obilježja upravnog akta- konkretnost : pojedinačan akt, individualan, odnosi se na konkretnu situaciju; treba razlikovati konkretnost od njegove individualnosti- autoritativnost : mogućnost donosioca upravnog akta da nameće svoju volju drugom, kojem je akt naslovljen, kojim mu nameće određeno ponašanje, koje on ne bi izabrao svojom voljom; autoritativnost (istovremeno su i jednostrani) je sadržinsko obilježje, a jednostranost formalna manifestacija - pravno djelovanje: odlučuje se o nečijem pravu, obavezi ili pravnom interesu, pa je zato prevashodno usmjeren prema njegovom ; djeluje i prema svom (ima mogućnost da ga prinudno izvrši ukoliko adresat odbije dobrovoljno); može djelovati i prema ćim licima; početak djelovanja – nakon što bude saopšten strankama; prema stranci od momenta uredno izvršenje dostave akta adresatu, a prema donosiocu od momenta preuzimanja upravnog akta od strane ovlaštenog lica u svrhu daljnje dostave: izuzetak – usmeni akt, odmah)- donosilac upravnog akta – državni organ, preduzeće ili druga organizacija ili ustanova i zajednica u vršenju javnih ovlaštenja; samo ovlašteni donosilac tj.subjekt kome su zakonom priznata autoritativna ovlaštenja da u konkretnim slučajevima odlučuje o pravima, obavezama i pravnim interesima lica, i to u upravnim stvarima; zasnovanost na zakonu – 2 dimenzije: sadržinska (materijalna), akt je zasnovan na odgovarajućem propisu čija se norma primjenjuje u konkretnom slučaju; procesna (formalna), upravni akt donosi ovlašteni organ u skladu sa pravilima odgovarajućeg zakonskog postupka, i u propisanoj formi ;- izvršnost – mogućnost njegovog izvršenja protiv volje njegovog adresata i definitivne primjene njegove zakonitosti od strane suda, putem prinudnih sredstava u skladu za zakonom; javlja se kod akata kojima se utvrđuje neka obaveza, gdje je potrebno prinudno obezbjeđenje dispozicijedonošenje u upravnim stvarima – proizilazi iz činjenice da se upravnim aktom rješava u nekoj upravnoj stvari; upravna stvar je jedno od najosjetljivijih pitanja, budući da nije normativno određeno; teorijski pojam nastoji se razjasniti putem dovođenja u vezu sa drugim pravnim stvarima u kojim se donose drugi akti; upravna stvar se razlikuje od civilne po tome što se ona uređuje od strane nadležnog subjekta autoritativno i neposredno, a od sudske jer

2

predstavlja konkretnu, pojedinačnu, nespornu pravnu situaciju koja se uređuje preciziranjem dispozicije opšte pravne norme, a ne sankcijom; neki autori ističu da je upravna stvar pojedinačna stvar, pojedinačan predmet ili situacija kao sastavni dio stvarnosti; upravna djelatnost je okrenuta ka budućnosti, jer za pojedinca još nije precizirano pravilo ponašanja; a sudska je okrenuta ka prošlosti; upravne stvari su stvari koje se uređuju u javnom interesu, koji je svojom važnošću nadređen pojedinačnim interesima, pa se dispozicija uređuje na autoritativan način, za razliku od ugovorne stvari gdje stranke dispoziciju uređuju sporazumom; prema tome, potreba za regulisanjem primarne dispozije proizilazi neporedno iz pravnih propisa, a ne iz pripadnosti određenoj zajednici, čime se upravna stvar razlikuje od pojedinačnih stvari internog karaktera; Upravna stvar predstavlja pojedinu nespornu pravnu situaciju u kojoj nadležni organ na osnovu pravnih propisa, neposredno, na autoritativan i konkretan način uređuje primarnu dispoziciju (pravilo ponašanja za neku životnu situaciju)

VRSTE UPRAVNIH AKATA

1. konstitutivni i deklarativni akti; KONSTITUTIVNI UPRAVNI AKTI su takvi akti kojima se neki pravni odnos stvara, mijenja ili ukida; njegovom donošenju uvijek prethodi utvrđivanje zakonom predviđenih uslova; više su vezani za mogućnost upotrebe diskrecione ocjenje; djeluju samo za budućnost, ex tunc; VRSTE: a) ovlašćujući ili farobilni, kojima se stvaraju neka ovlaštenja i obavezujući ili onerozni, kojima se stvaraju neke obaveze (karakteristični za jednostranačke upravne akte); postoje i akti mješovitog karaktera; Obavezujući akti se donose po službenoj dužnosti, a izvršavaju prinudnim putem, dok ovlašćujući akti se donose po pravilu na zahtjev stranke, koja ih sama izvršava; obavezujući akti se dijele na na naređenja (koje zahtijeva aktivnu obavezu za stranku, koja ne mora biti ličnog karaktera) i zabrane (uvijek ličnog karaktera); ovlašćujući akti se dijele na dozvole (akt nadležnog organa kojim on daje nekom licu odobrenje za trajnije vršenje određene djelatnosti pod pretpostavkom da ispunjava propisane uslove i da se ne protivi javnom interesu) i tzv. povlastice (koncesije, takođe akt ovlaštenog organa kojim on daje sasvim novo ovlaštenje za obavljanje određene djelatnosti na određeno vrijeme i samo u zakonom predviđenim oblastima; nije dovoljna činjenica da se ne protivi javnom interesu, nego da bude i čak unapređuje javni interes). Akt uslov, ne određuje se pravna situacija adresata akta, već u cjelini zavisi od opštih propisa; Akt dispenz, donosilac može da odstupi od strožih uslova i primijeniti blaže uslove; Lični (ovlaštenja su po pravilu neprenosiva, uređuje se lični status ili kreira strogo lično pravo, proizilaze iz samog akta) i stvarni (proizilaze iz posebnog odnosa prema određenoj stvati, a koja djeluje nezavisno od individualno određenih lica). DEKLARATIVNI AKTI samo utvrđuju već postojeći pravni odnos, odnosno pravnu situaciju, i ako postoji konstatuje se kakva im je sadržina; nisu kreirajući, već konstatujući; naročito pokrivaju one pravne odnose koji nastaju po sili zakona, čime se ti odnosi sprovode u život u služe kao ultima ratio za prinudno izvršenje; djeluju ex tunc, od vremena kad su nastupile okolnosti predviđene u pravnoj normi, zbog kojih je akt i donesen; VRSTE: 2 vrste: prvima se utvrđuje postojanje pravnih činjenica koje izazivaju pravne posljedice (da li je neko lice ispunilo uslove da ide u penziju po sili zakona); drugima se utvrđuju pravni odnosi (da li neko lice ima domaće državljanstvo)

2. individualni i generalni; INDVIDUALNI upravni akti , odnose se na tačno određeno poimenice navedena lica i to bez obzira na njihov broj; dostava se vrši pojedinačno licima na koje se odnosi; lice može uložiti žalbu, jer je poimenice navedeno i žalba ima suspenzivno dejstvo; GENERALNI upravni akti , odnose se na veći broj lica koja nisu poimenično navedena, ali se na osnovu određenih svojstava adresata lako može razabrati o kojim se licima radi; krug lica je zatvoren i odrediv; ekonomičnost i efikasnost; dostava: putem javnog saopštenja na oglasnoj ploči organa koji je izdao, 15 dana od dana isticanja, novine, tv, mediji itd; u žalbi se nezadovoljna stranka mora pozvati na određene činjenice koje ukazuju da se akt na nju odnosi; žalba ima suspenzivno dejstvo samo u odnosu na lice koje je uložilo žalbu;

3. Pravno vezani upravni akti i akti na osnovu diskrecione ocjene; PRAVNO VEZANI upravni akti , su takvi akti kod kojih je pravnim propisima unaprijed utvrđena

3

sadržina; donosilac primjenjuje materijalni propis na pojedinačni slučaj tako što utvrđuje (ne)ispunjenost uslova za nastupanje pravnih posljedica; jedna solucija za određeni tip situacija; Mogu biti samo nezakoniti, ali ne i necjelishodni; AKTI KOJI SE DONOSE NA OSNOVU DISKRECIONE OCJENE su takvi akti kod kojih su za donosioca pravnim propisima unaprijed predviđene dvije ili više različitih sadržina za jedan isti slučaj, što mu daje mogućnost izbora između pravno jednakih varijanti. Što znači da je donosilac upravnog akta vezan za varijante ponuđene od strane zakonodavca, jedino što ima mogućnost izbora, i to treba da se opredijeli za onu varijantu koja najviše odgovara konkretnom slučaju; diskreciona ocjena se ne može upuštati u sagledavanje potrebe donošenja upravnog akta; diskrecioni akt ne može biti diskrecioni u cjelini, već to mogu biti samo pojedini njegovi dijelovi; Pravno vezani dijelovi su sljedeći: 1) nadležnost za donošenje; 2) postupak donošenja; 3) granice ovlaštenja; 4) cilj zbog kojeg je ovlaštenje dato; 5) forma akta; 6) utvrđivanje činjenica; ovi akti mogu biti i nezakoniti i necjelishodni (tj.ne zadovoljavaju javni interes na optimalan način)

4. Pozitivni i negativni upravni akti; kriterijum polazi o činjenice koje pravne efekte izaziva upravni akt u pravnom poretku; POZITIVNI UPRAVNI AKTI su takvi akti za koje se vežu izvjesne pravne promjene u pravnim odnosima (stvaranje, mijenjanje, ukidanje, poništavanje prava i obaveza); donose se i na zahtjev stranke i po službenoj dužnosti; mogu biti i konstitutivni i deklarativni; samo oni mogu steći svojstvo pravosnažnosti; NEGATIVNI UPRAVNI AKTI su takvi akti kojima se odbija bilo kakva promjena u postojećim pravima i obavezama i zadržava postojeće stanje; donosilac se izjašnjava za održavanje neke pravne situacije; donose se po zahtjevu stranke (odbijajući ili odrečni); mogu biti izričiti negativni upravni akti, kada nadležni organ odbija zahtjev stranke na izričit način; prećutni negativni akti uprave – kada nadležni organ o zahtjevu ne odluči u predviđenom roku, ili ne odluči uopšte i ne donese nikakav upravni akt (u roku od 1mj ili 2mj kod nas); to se zove ćutanje uprave; stranka ima pravo žalbe kao da je njen zahtjev odbijen; ovi akti mogu biti samo deklarativni; ne mogu steći svojstvo pravosnažnosti;

5. prosti (jednostavni) i složeni (zbirni) upravni akti; polazi od broja ovlaštenih subjekata koji učestvuju u njegovom donošenju; PROSTI upravni akti se donose od strane samo jednog ovlaštenog organa; SLOŽENI upravni akti predstavljaju rezultat saradnje više ovlaštenih organa, čije je učešće različito, a čije oblike saradnje propisuje ZN o opštem upravnom postupku: 1) upravni akt koji donose 2 ili više organa istovremeno (formalni izdavalac je samo jedan organ – organi sporazumno utvrdjuju koji ce izdati rjesenje, u kojem mora biti naveden akd dr organa); 2) koji donosi 1 nadležni organ, uz prethodnu saglasnost drugog organa (u rjesenju navesti akt kojim je dr organ dao ili odbio saglasnost); 3) koji se donosi od strane jednog nadležnog organa, ali uz naknadnu saglasnost, potvrdu ili odobrenje dr organa (saglasnost dr organa se moze dati u samom rjesenju ili u vidu posebnog akta); 4) koji se donosi od strane jednog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ili saglasnost drugog organa (ako ne da misljenje, ili ne obavijesti da odbija ili ne daje saglasnost, smatra se da je dao); ako nadležni organ donese rješenje bez zakonski propisane saglasnosti, odobrenja, potvrde ili mišljenja drugog organa, takav nedostatak predstavlja punovažan osnov za poništavanje tog rješenja, ne samo povodom izjavljene žalbe, nego i po pravu nadzora;

6. upravni akti po službenoj dužnosti i po zathjevu stranke; ko daje, odnosno kome pripada inicijativa za pokretanje postupka radi donošenja upravnog akta;PO SLUŽBENOJ DUŽNOSTI , se donosi kada to određuje zakon ili na zakonu zasnovan propis, kao i kada nadležni organ utvrdi i sazna da, s obzirom na postojeće činjenično stanje, treba radi zaštite javnog interesa pokrenuti upravni postupak; ovim aktima se po pravilu nameću određene obaveze strankama, odnosno kojima se redukuju ili ukidaju prava; PO ZAHTJEVU STRANKE kada je po zakonu ili prirodi stvari za pokretanje i vođenje upravnog postupka potreban zahtjev stranke; njima se priznaju neka prava ili umanjuju ranije obaveze; u slučaju njegovog donošenja bez zahtjeva stranke, a zahtjev je neophodan, jer predstavlja važnu procesnu pretpostavku za postupanje nadležnog organa sa svrhom vođenja postupka i uslov za njegovo donošenje, takav upravni akt se smatra ništavim, čija je moguća konvalidacija ako stranka naknadno izričito ili prećutno

4

pristane na njega;

7. formalni i neformalni upravni akti; da li upravni akt ima propisani predviđeni oblik i sve sastavne dijelove; formalni upravni akti - ako je forma propisana pravnim propisima; NEFORMALNI - rješenje se donosi u pismenom obliku prema ZN o opštem upravnom postupku; izuzetno moguće i u usmenom obliku (radi preduzimanja izuzetno hitnih mjera); rješenja koja se donose u stvarima manjeg značaja, a njima se udovoljava zahtjevu stranke, i ne dira u javni interes, a imaju samo dispozitiv i donose se u vidu zabilješke na spisu i saopštavaju se usmeno; upravni akt (rješenje) mora biti označen kao takav; kod formalnih akata stranka može izjaviti žalbu, koja ima suspenzivno dejstvo; kod neformalnih akata odmah se pristupa njihovom izvršenju, a žalba nema suspenzivno dejstvo; cilj svake žalbe je da se ostvari naknada štete; pisana forma je u interesu pravne sigurnosti, olakšava pravnu kontrolu, mogućnosti korištenja pravnih sredstava;

8. upravni akti u formi rješenja i u formi zaključka; RJEŠENJE - odlučuje se o stvari, koja je predmet postupka; o glavnoj stvari; donosi se nakon sprovedenog upravnog postupka, u pismenoj formi i mora sadržavati sastavne dijelove; žalba ima suspenzivno dejstvo; ZAKLJUČAK – odlučuje se o sporednim pitanjima, vezanim za donošenje upravnog akta; odlučuje se: a) o procesnopravnim pitanjima koja se odnose na tok postupka (spajanje stvari u jedan postupak, povraćaj u pređašnje stanje); b) svim drugim pitanjima o kojima se ne odlučuje rješenjem, a koja imaju sporedan značaj za postupak (izuzeće službenika i vještaka, naknada troškova uviđaja); SAMOSTALNI ZAKLJUČCI, čija procesna sadržina eliminiše potrebu donošenja rješenja o upravnoj stvari; ima veći značaj za pravnu poziciju stranaka; zaključak kojim se odbacuje, obustavlja upravni postupak, o poravnanju; izdaje se u pravilu usmeno, a samo izuzetno pismeno; pismena forma je obavezna kad to zahtijeva lice, koje može izjaviti posebnu žalbu ili kad se može odmah tražiti izvršenje zaključka; zaključci koji nisu samostalni, mogu se pobijati u okviru žalbe protiv rješenja; žalba protiv zaključka i kad je dozvoljena ne odlaže izvršenje rješenja;

PRAVNO DEJSTVO UPRAVNOG AKTA

- proizvodi dejstvo prema 3 kategorije subjekata: prema strankama (stranci se nameće određeno ponašanje, a ona nema mogućnost izbora, osim da ga prilagodi, u suprotnom dolazi do prinudnog izvršenja – kod obavezujućih akata), organu koji ga je donio (kod obavezujućih dužan je da se brine o izvršenju obaveza, a u suprotnom primjenjuje prinudu; kod ovlašćujućih ima samo dužnost da omogući efikasno korišćenje prava) i trećim licima (kod akata erga omnes – svima nalaže da se uzdrže od svakog ometanja);

POČETAK DJELOVANJA- onaj trenutak od kojeg upravni akt obavezuje svog donosioca i stranke- za donosioca – u trenutku kada je upravni akt izdat od strane organa, odnosno predat licu koje je nadležno za dostavljanje stranci; za drugostepeni organ – kada preda vršenje, radi dostavljanja prvostepenom organu;- za stranku – u trenutku uredno izvršene dostave akta, odnosno usmenog saopštenja; -odložni rok ili uslov – razlog preinake nastupanja obaveznosti

RETROAKTIVNO DJELOVANJE- pravilo je da nemaju retroaktivno djelovanje- izuzetak samo u zakonom predviđenim slučajevima - deklarativni akti samo (ali njihov osnov je u zakonu, tako da je to djelimično)- zabrana retroaktivnosti konstitutivnih upravnih akata (samo ex nunc)- akt 2.stepenog organa kojim se poništava akt 1.stepenog ima retroaktivno dejstvo, jer se njim uklanjaju sve posljedice koje je poništeni upr.akt proizveo vanredna pravna sredstva , kojim se poništavaju nezakoniti upravni akti,kao i kod akata koji se donose radi izvr šenja sudske presude u upravnom sporu, kojom je poništen neki upravni akt

5

ANTICIPIRANO DJELOVANJE- ne proizvodi pravno dejstvo odmah, odnosno unatrag, već protekom izvjesnog vremena- radi se o aktima čije se pravno dejstvo javlja kasnije, nego što bi trebalo; imaju sličnosti sa aktima koji sadrže odložni rok, ali razlika je što rok nije izričito predviđen;

PRESTANAK VAŽENJA UPRAVNOG AKTA

-trenutak kada nastaje prestanak pravnog dejstva upravnog akta-1) iskorištavanjem ovlaštenja (obaveze) – trenutni, jednokratni upravni akti; 2) nevršenjem ovlaštenja (stranka propušta koristiti ovlaštenja i samo propuštanje je predviđeno kao razlog za prestanak važenja akta; utvrđuje se rok u kojem stranka može koristiti data ovlaštenja); 3) odricanjem od ovlaštenja (uslov prestanka je da je predviđen raskidni uslov povezan sa raskidnim rokom); 4) ispunjenjem određenog uslova ili roka; 5) propašću stvari; 6) smrt stranke; 7) donošenjem novog upravnog akta; 8) na osnovu zakona (jer je sudbina vezana za zakon)

IZVRŠENJE UPRAVNOG AKTA

- predstavlja fazu oživotvorenja sadržine odluke nekog organa, kojom se odlučuje u konkretnoj upravnoj stvari- može se načelno provoditi samo prema adresatu, koji je dužan ispuniti određenu obavezu i to tek nakon isteka roka kojem ju je mogao izvršiti dobrovoljno- da bi do prinudnog izvršenja moglo doći, potrebno je da postoji odluka (rješenje), kojom se stranci nameće neka obaveza i da je stranka nije izvršila dobrovoljno; - rok određuje nadležni organ, a u nedostatku primjenjuje se zakonski rok od 15 dana od dana donošenja rješenja; bez paricionog roka rješenje nije pravovaljano;- sama činjenica da je rješenje postalo izvršno nije dovoljna za primjenu prinudnih sredstava; Zn o opštem upr.postupku i Zn o izvršnom postupku; koji će se režim izvršenja primjeniti, zavisi od vrste obaveze iz dispozitiva upravnog akta; nenovčane obaveze – pravila upravnog izvršnog postupka (administrativno izvršenje; izvršavaju ih nadležni organi uprave prema odredbama ZUP-a; moguće je izvršavati i novčane obaveze, ako se podmiruju iz primanja na osnovu radnog odnosa i ako izvršenik na to pristane); novčane obaveze – pravila sudskog izvršnog postupka (obaveze nastale odlukom donijetom u upravnom postupku, a izvršenje sprovodi sud po propisima za sudsko izvršenje);- u upravnom postupku postoje 3 vrste odluka, koje čine izvršni naslov, a to su: IZVRŠNO RJEŠENJE – izvršnost prvostepenog rješenja nastupa: a) istekom roka za žalbu (ako žalba nije izjavljena), b) dostavljanjem stranci, ako žalba nije dopuštena, v) ako žalba ne odlaže izvršenje, g) kojim se žalba odbacuje ili odbija; IZVRŠNI ZAKLJUČAK – postaje: a) saopštavanjem, odnosno dostavljanjem stranci (protiv kojih se moze izjaviti posebna zalba; kao i kad se ne moze izjaviti zalba zbog nesuspenzivnog dejstva); b) istekom roka za žalbu, ako žalba nije izjavljena, a ako jeste odbacivanjem ili odbijanjem žalbe; v) u ostalim slučajevima kao za rješenje; PORAVNJANJE sklopljeno u upravnom postupku, ali samo protiv lica koje je učestvovalo u poravnanju;- poseban slučaj je prinudno izvršenje (neposredna fizička prinuda) – samo ako za to postoji ovlaštenje u zakonu, samo ona koja su predviđena u zakonu i na taj način- sprovodi se na zahtjev stranke ili po službenoj dužnosti, zavisno od karaktera akta; administrativno – organ 1.stepena (opšte pravilo); provodi se na temelju rješenja koje je postalo izvršno i zaključka o dozvoli izvršenja; ako ga provodi drugi organ, provodi se na temelju rješenja, na kojem je stavljena potvrda izvršnosti i zaključka o dozvoli;

PRAVOSNAŽNOST UPRAVNOG AKTA

- procesnopravni institut koji sprječava da se među istim subjektima vodi ponovo postupak o istoj stvari o kojoj je u redovnom postupku definitivno odlučeno;- nepromjenjivost upravnog akta- nastaje kao posljedica zakonitosti i pravnog dejstva upravnog akta; uspostava pravne sigurnosti, potpunija zaštita prava i interesa stranaka;- okončava se vođenje postupka i sprječava njegovo ponavljanje

Formalna pravosnažnost

6

- vezuje stranku i onemogućava joj da pobija upravni akt koji je postao definitivan u redovnom postupku, nakon što iscripi sva predviđena pravna sredstva;- protiv ovog akta stranka ne može izjaviti ni žalbu, niti upravni spor pokrenutia) jer žalba ili tužba nisu dopušteni; b) ili se stranka tim sredstvima već koristila ili je propustila rok za njihovo izjavljianje (time gubi pravo na tužbu) – tada pravosnažnost i konačnost nastupaju istekom roka za žalbu; a ako propusti rok za tužbu, onda nastupa istekom roka za tužbu;- spoljašnja pravosnažnostMaterijalna pravosnažnost- ili unutrašnja, koja veže njegovog donosioca da ne može opozvati, poništiti, ukinuti ili mijenjati ranije donijeti upravni akt;- štiti prava i interese stranaka i time stvara kako pravnu sigurnost, tako i povjerenje građanja;Objektivna i subjektivna pravnosnažnost-objektivna – sprječava nadležni organ da ponovo rješava isti predmet, a u cilju smanjenja troškova koji se ne mogu prebacivati na teret stranaka; štedljivost;- subjektivna – uzima u obzir aspekt zaštite pravnog položaja stranke, jer zabranjuje ponovno odlučivanje o stvari, ako bi se time preispitivala stečena prava stranke; kada je dopušteno?? str. 350

Dijelovi upravnog akta koji stiču pravosnažnost- samo dispozitiv!!- pravosnažnost rješenja ne obuhvata prethodno pitanje (koje je sastavni dio obrazloženja)- kod zaključka, protiv koga je dozvoljena žalba, samo dispozitiv stiče pravosnažnost;

Pravosnažnost, konačnost i vanredna pravna sredstva- pravosnažnost: iako označava nepromjenjivost upravnog akta, ona ipak nema apsolutni karakter; kada su u pitanju teže povrede zakona; to su vanredna pravna sredstva (kod akata koji imaju grešku oborivosti); ništavi akti ne mogu ni biti pravosnažni;- konačnost: takvo svojstvo upravnog akta, kada se protiv njega ne može pokrenuti žalba, ali može upravni spor; 1.stepena rješenja – kada je zakonom isključena žalba, kao i u slučaju isteka roka za žalbu, a žalba nije izjavljena; 2.stepena – samim donošenjem;

Dodaci upravnom aktu

Uslov – buduća neizvjesna okolnost ili činjenica od čijeg nastupanja zavisi pravno dejstvo upravnog akta; odložni i raskidni; uglavnom su popraćeni deklarativnim aktom; svojstveni konstitutivnim aktima; moraju biti predviđeni propisima;Rok – protok vremena, usljed koga nastupa ili prestaje pravno dejstvo upravnog akta; odložni i raskidni rokovi; rok je uvijek izvjestan; moguće je kombinovanje sa uslovom;Nalog – stranci se nalaže da izvrši neku dodatnu činidbu; ne vezuje se direktno za pravno dejstvo upravnog akta, jer se radi o samostalnoj pravnoj obavezi; može se izdati u vidu posebnog naknadnog upravnog akta; ako stranka ne izvrši pravnu obavezu, donosilac može nalog izvršiti, ili pod uslovima zakonom predviđenim sam akt staviti van snage donošenjem novog upravnog akta;Pridržaj opoziva – donosilac zadržava pravo da ga kasnije opozove odnosno stavi van snage; zbog nastupanja novih okolnosti i ocjena organa o necjelishodnosti upravnog akta i u samoj volji donosioca upravnog akta; ne dolazi do prestanka dejstva upravnog akta automatski, već donošenjem konstitutivnog akta sa djelovanjem ex nunc; kosi se sa načelom pravosnažnosti te nije prihvaćen u našem pravu;

Pogrešni upravni akti

smatra se svaki akt koji sadrži bilo koji nedostatak ili manu; neispravni, nazakoniti i necjelishodni upravni aktipresumpcija o pravovaljanosti (proizilazi iz njegove autoritativnosti i pravne snage, a ima za cilj da stvori povjerenje u valjanost akta i nosioce vlasti; tehnički ispravnim se smatra, zakonitim i cjelishodnim)

7

mogućnost dokazivanja da upravni akt sadrži određenu grešku (i od strane stranaka i po službenoj dužnosti);

neispravni upravni akti sadrže grešku, koja se odnosi na tehnički aspekt, dakle na nedostatke vanpravnog

karaktera (ime, broj, pisanje, računanje); omaška; nenamjerna greska;netačni – ispravlja ih organ koji ih je donio i to donošenjem posebnog zaključka, koji djeluje ex tunc;neuredni – nečitki, nepregledni, nerazgovjetni, pocijepani; otklanja se dovođenjem u takvo stanje akta, kao da greška nije ni postojala;

N ezakoniti upravni akti sadrže grešku pravnog karaktera (nesaglasnost sa zakonom ili drugim propisom); može nastati kao posljedica pogrešne primjene materijalnog, odnosno procesnog prava; dijele se na rušljive (oborive), ništave i nepostojeće upravne akte;

R ušljivi ili oborivi upravni akti akti koji sadrže grešku lakšeg karaktera, tako da uprkos tome zadržavaju pravnu snagu,

ako se za njihovo uklanjanje iz pravnog poretka u predviđenom roku ne iskoriste predviđena dopuštena pravna sredstva;

mogu steći punu pravnu snagu (konvalidirati), ako se u određenom roku ne utvrdi njihova nezakonitost; sistem negativne formule: u zakonu se taksativno nabrajaju razlozi koji upravni akt čine

ništavim, dok se svi ostali uvrštavaju u kategoriju rušljivih;u teoriji se pravi razlika između bitnih i nebitnih grešaka upravnih akata; bitne greške su kad se radi o nenadležnosti, materijalnoj povredi zakona i greškama u

cilju;razlozi rušljivosti: formalnopravni i materijalnopravni;

F ormalnopravni razlozi rušljivosti uvrštavaju se:1) greške vezane za izdavaoca; odnose se na a) nenadležnost (stvarna (apsolutna, relativna, uzurpacija nadležnosti i tzv. unutrašnja stvarna nenadležnost), mjesna (ne poklapanje sa područjem organa koji je nadležan za donošenje) i vremenska (ako je njegov donosilac prije njegovog donošenja prestao da bude nadležan ili to nije još postao)); prorogacija (sporazum o nadležnosti; ZUP ne dozvoljava ni u stvarnoj nadležnosti ni kao dogovor organa ili organa i stranaka); devolucija (micanje sa nižeg organa na neposredno viši organ); delegacija (micanje stvarne nadležnosti samo na osnovu zakonskog ovlaštenja); suspstitucija (micanje do kojeg dolazi bez volje stvarno nadležnog organa i stranke – kad niži organ propusti izvršiti posao); rekvizicija (micanje na zamoljeni organ da izvrši samo određene procesne radnje prije donošenja rješenja – mjesne zbog ekonomičnosti); b) nezakonit sastav donosioca – kad kolegijalni organ nije rješavao u predviđenom sastavu ili c) nedostatak ovlaštenja službenog lica – ako za rješenje nije glasala predviđena većina, odnosno donio je rješenje službenik koji nije bio ovlašten;2) povreda pravila postupka; povreda propisanog načina postupanja od strane nadležnog organa pri rješavanju upravne stvari; u više vidova: pogrešan izbor pravila postupka, povreda procesnih načela, pojedinih procesnih solucija;3) greške vezane za utvrđivanje činjeničnog stanja; 2 vida: nepotpuno i pogrešno utvrđeno činjenično stanje;4) greške vezane za formu akta; dispozitiv: u tehničkom smislu mora biti odvojen od ostalih dijelova (bitna formalnost; tehnička konfuzija dispozitiva i obrazloženja vodi do konfuzije o pravom materijalnopravnom odlučivanju – poništenje akta (kada postaje neizvjesnim šta bi trebalo biti predmetom izvršenja); određen (nepotpun i nejasan su razlozi za formalnu nezakonitost); protivjerječnost – bitna greška dispozitiva; samo on može biti objektom pravnog sredstva – jer stvara pravne učinke; obrazloženje: mora da sadrži svako rješenje, tako i rješenja koja se donose na osnovu diskrecione ocjene; pogrešna uputa o pravnom sredstvu: formalna greška; ako je izostavljena ili nepotpuna – zaključkom se može konvalidirati; povraćaj u pređašnje stanje;

Materijalnopravna nezakonitost

8

greške materijalnopravne prirode – odnose se na nepravilnu primjenu zakona na činjenično stanje u konkretnoj situaciji;

bitna greška: može dovesti do ništavosti ili oborivosti upravnog akta (pogrešna primjena pravne norme koja proizilazi iz pogrešne interpretacije; donošenje upravnog akta zbog okolnosti na koje se ne može primjeniti pravna norma, izbor pogrešne mjere za ostvarenje zakonskog cilja, kao i nepotpunost akta) u dilemi: akt je oboriv; ništavi razlozi taksativno nabrojani, a ostali rušljivi;

Uklanjanje rušljivih akata podrazumijeva korištenje pravnih sredstava, predviđenih pravnih propisima, radi

stavljanja upravnih odluka koje su sadržane u pogrešnim upravnim aktima van pravne snage;

koriste se različita pravna sredstva, a to su: žalba u upravnom postupku, vanredna pravna sredstva (ponavljanje postupka, poništavanje i mijenjanje u vezi sa upravnim sporom, poništavanja i ukidanja na osnovu službenog nadzora, zahtjev za zaštitu zakonitosti);, odnosno tužba u upravnom sporu; da bi se uklonio pogrešan upravni akt iz pravnog poretka, treba donijeti posebne upravne akte, kojima će se sanirati protivpravne situacije; AKTI KOJIMA SE UKLANJAJU RUŠLJIVI UPRAVNI AKTI SU KONSTITUTIVNI!!

NIŠTAVNI UPRAVNI AKTI

model potražen u teoriji nevaljanosti građanskopravnih poslova: ništavni i pobojniništavni su takvi poslovi koji sadrže grubu grešku i ne proizvode nikakve pravne učinke od samog zaključivanjaza razliku od oborivih, ovi akti sadrže teži vid nezakonitosti, tj.teže povrede propisa, koje ostavljaju trajne posljedice na njihovu pravovaljanost oni se NE mogu konvalidirati, nepravosnažni su i uklanjanje je neograničenoon ipak proizvodi pravno dejstvo sve dok se ništavost formalno ne konstatuje; on faktički egzistira, ali nema pravne važnosti; posljedice ništavosti djeluju ex tunc, pri čemu se uklanjaju i posljedice koje je

proizveo; moguće je djelimično i potpuno uklanjanje; prema ZUP ništavi upravni akti se eliminišu iz pravnog poretka oglašavanjem ovog akta

ništavim; ovo oglašavanje ima DEKLARATIVNI KARAKTER;rješenje je ništavo: 1) koje je doneseno o stvari iz sudske nadležnosti ili u stvari o kojoj se uopšte ne može rješavati u upravnom postupku; 2) koje bi svojim izvršenjem moglo prouzrokovati neko djelo kažnjivo po krivičnom zakonu; 3) čije izvršenje nije moguće; 4) koje je donio organ bez prethodnog zahtjeva stranke, a stranka nije pristala prećutno ili izričito; 5) koje sadrži nepravilnost, a koja je po izričitoj zakonskoj odredbi predviđena kao razlog ništavosti;procesnu legitimaciju imaju stranka u upravnom postupku i tužilac; upravni organi i sud su dužni paziti na to po službenoj dužnosti i to u svakoj fazi postupka;

Nepostojeći upravni akti nepostojeći akt nema ni pravnu važnost niti faktički egzistira; lutke; pretpostavka zakonitosti se ne odnosi na ove akte; koncepcija se razvila u Francuskoj; akti koje sadrže flagrantnu grešku;iako naš pravni sistem ih nije prihvatio, možda bi se mogli uvrstiti akti koje je donio neovlašteni subjekt, grubo uzurpirajući vlast, koja mu ni po kom osnovu ne pripada;

Necjelishodnost upravnog akta takva greška koja se javlja kod akata koji se donose na osnovu diskrecione vlastipogrešan izbor pravno ponuđene varijante prema kriterijumu koji odgovara angažovanom javnom interesu u konkretnom slučaju;kontrola cjelishodnosti diskrecionog upravnog akta se može vršiti samo u upravnom postupku, a vrši je drugostepeni organ povodom uložene žalbe (može poništiti i sam riješiti stvar); odnosno postoji mogućnost da prvostepeni organ sam riješi stvar, ako ne treba ponovo provoditi ispitni postupak; i ovi akti se mogu osporavati u upravnom sporu zbog nezakonitosti;

9

MATERIJALNI AKTI UPRAVE

ne ulaze u okvri opštenormativnih akatazajedničko sa upravnim aktima: cilj, zasnovanost na zakonu, vezanost za pojedinačne situacije, autoritativnost;dijele se na neautoritativne i autoritativne;

Upravne radnje neautoritativnog karaktera

to su: 1) dokumentovanje – raznovrsne radnje ovlaštenih organa kojima se bilježe određene činjenice, okolnosti, stanja i izdaju akti kojima se te aktivnosti potvrđuju; nemaju neposredno pravno dejstvo i po tome se bitno razlikuju od upravnih akata; javljaju se u 2 vida, kao a) vođenje evidencija: o činjenicama i pojavama; obaveza organa da vode evidencije (MK, kartoreke, spiskovi); b) izdavanje uvjerenja: obaveza nadležnog organa kojom se potvrđuje postojanje ili nepostojanje određenih pravno relevantnih činjenica, o kojima se vodi službena evidencija; ne ustanovljavaju se nikakva prava i obaveze; snabdjevena su oborivom presumpcijom; da bi uvjerenje imalo karakter javne isprave potrebno je ispunjenje 2 pretpostavke: a) da je organ ovlašten da ga izda i b) da organ vodi službenu evidenciju o tome na šta se odnosi uvjerenje; organi mogu izdavati uvjerenja i o činjenicama o kojima ne vode evidenciju (ali ona ne obavezuju organ, pa ih on može ponovo utrvđivati); izdaju se na usmeni zahtjev istog dana, a najkasnije u roku od 8 dana (ako ne, žalba); a za ove druge ako ne u roku od 15 dana – zahtjev je odbijen; 2) saopštavanje – kojima organi upave saopštavaju zainteresovanim licima pravno relevantne činjenice, koje mogu uticati na ostvarivanje njihovih prava i obaveza; 3) primanje izjava – odvija se na relaciji stranaka i nadležnih organa; mogu biti obavezne, u formi zahtjeva, podnesaka, predstavki; izjave svjedoka, vještaka itd; 4) ostale vrste upravnih radnji – odnose se na atipično područje društvene stvarnosti, te vršenje stručnih odnosno tehničkih radnji;

Upravne radnje autoritativnog karaktera vrše ih nadležni organi primjenom sredstava prinude ova sredstva koriste samo u 2 slučaja: a) radi izvršenja izvršnih upravnih akata, ukoliko

pojedinac ne izvrši obavezu dobrovoljno i b) radi neposredne primjene zakona u vanrednim okolnostima;

prinuda se primjenjuje u skladu sa načelima zakonitosti i srazmjernosti; mogu se vršiti prema licima, pojedinim dobrima;legitimisanje, lični pretres lica, privođenje, gumena palica; upravne radnje se dijele na: one koje se vrše radi oživotvorenja pojedinačnih upravnih

akata i one na osnovu zakona; one koje vrše isključivo organi uprave i drugi subjekti; za čiju se realizaciju koriste uobičajena sredstva i posredstvom posebnih sredstava; i redovnim i vanrednim situacijama;

10