‹flinizi Yeniden Yarat›n!

ÇEV‹REN: N‹LGÜN M‹LER

‹flinizi Yeniden Yarat›n!Tom Peters

“Belirsizlik, emin olabilece¤iniz tekfleydir.”—Anthony Muh, Citigroup,Asya K›tas› Yat›r›m Grubu Baflkan›

“E¤er de¤iflimden hofllanm›yorsan›z, gündem d›fl› geliflmelerden hiç hofllanmayacaks›n›z.”—General Eric Shinseki, Amerikan Ordusu, Genel Kurmay Baflkan›

Okuyucunun K›lavuzu…

1. BU K‹TABIN YAPISI…Bu kitap As›l Metin ve Kenar Kolonlar dedi¤imizbölümlere ayr›l›yor. As›l Metin her bölümde tart›flt›¤›m›zana fikri içeriyor. Kenar kolonlar ise çeflitli örneklersunuyor ve As›l Metni ortaya ç›karan gözlemlere dikkatçekiyor. Bunlar› istedi¤iniz kadar inceleyin. (‹pucu:Kenar Kolonlar As›l Metinden daha çok hoflumagidiyor… ama ben pek s›radan bir adam de¤ilim.)

2. ‹KONLAR…Baz› kenar kolonlar›n üzerinde k›rm›z› bantl› ikonlargöreceksiniz. Bu ikonlar için sa¤da k›sa bir aç›klamabulacaks›n›z.

3. BU METN‹N ÖTES‹NDE…Ç›lg›n zamanlarda yafl›yoruz. Ve bu kitapta biz, siziiflinizi yeniden yaratman›z için k›flk›rtmaya çal›flt›k.Olabildi¤ince ›srarc› bir tutum izledik. Bu kitap,söylenecek son söz kesinlikle de¤il. Ama biz bu kitab›nzihninizi yeteri kadar meflgul etmesini, belki de yeterikadar öfkelendirmesini umuyoruz… ki buna bir tepkigösterin. AMACIMIZ, B‹R D‹ALOG KURMAK.

Bize:

tompeters.com/reimagine‘dan ulaflabilirsiniz.Lütfen bizimle ba¤lant› kurun, elefltirilerinizi veövgülerinizi tekrar tekrar söyleyin. Lütfen zaferlerinizi veyenilgilerinizi de bizimle paylafl›n. Bu kitapta herkonuyu kendimizi k›s›tlamadan tart›flaca¤›z.

4. ‹LG‹LENENLER ‹Ç‹N…Tompeters.com sitesinde, bu kitapta sözü geçen hikayeve verilerin detayl› kaynak notlar›n› da bulacaks›n›z(tompeters.com/reimagine/notes). Ve sitenin CoolFriends linkinde (tompeters.com/coolfriends) bu kitaptabahsetti¤im birçok kifli ile yap›lm›fl forumlarla dakarfl›lacaks›n›z. Her y›l yapt›¤›m afla¤› yukar› 80konuflman›n hemen akabinde PowerPoint sunumlar›m›(tompeters.com/slides) linkine ekliyorum. Bu da¤›n›kkonuflmalar›m› ve zihnimde yeni oluflan beklentileritakip etmek istiyorsan›z, istediklerinizi bu linktenindirebilirsiniz.

Bu kitab› al›n ! Okuyun! Benietkiledi, sizi de etkileyebilir.

Daha önce tart›fl›lm›fl olanbir konuyu hat›rlat›r.

Daha sonra daha detayl›biçimde tart›fl›lacak birkonudan sözeder.

Biz bu ikonu k›sa hikayelerinüzerine yerlefltirdik. Buikonun alt›ndaki yaz›, dahaönce anlat›lanlar›n bir özeti;ayn› zamanda daha sonraolacaklar›n bafllang›ç noktas›görevini görür.

!Genellikle As›l Metnidestekleyici k›sa bir hikaye.Bazen de tüm bölümün anafikri ile ilgili tek bafl›na birörnek.

“”‹fl dünyas›ndan – ya dabaflka bir yerden – önemlibirinin söyledi¤i bir söz.

Eski Büyükdere Caddesi, Park Plaza 22, Maslak 34398 ‹stanbulTel: (212) 345 09 00

by@boyner-holding.com.trweb: www.boyner-holding.com.tr

Boyner Yay›nlar›’n›n izni olmaks›z›nk›smen veya tamamen iktibas edilemez.

Orjinal Ad›: Re- Imagine

Copyright©2003 Dorling Kindersley Limited, LondonText copyright©2003 Tom Peters

www.tompeters.com

1.Bas›m: Haziran 2005 ‹stanbulISBN: 975-7004-48-0

ÇEV‹REN: N‹LGÜN M‹LER

Genel Yay›n Yönetmeni: Gülflen Heper

Kapak: Rafineri Reklamc›l›k

Türkçe Metin Uygulama: Ali Ergün Tasar›m Reklamc›l›k

Bask› ve Cilt: Altan Matbaa Ltd.

A Dorling Kindersley Bookwww.dk.com

Susan’a...

‹çindekilerÖnsöz: K›zg›nl›ktan KuduruyorumSunufl: Yeni Savafllar Yeni ‹fl Dünyas›

I. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ BA⁄LAM1. Bölüm. Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek: “Eski” ‹ddialar Geçerli De¤il2. Bölüm. Control Alt Delete: Y›k›m fiart

II. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ TEKNOLOJ‹3. Bölüm. Namlunun Ucunda: Beyaz Yaka Felaketi4. Bölüm. Biliflim Teknolojisi Her fieyi De¤ifltiriyor: “Bu Otobüse Binecek misiniz? …

Yoksa Onu Kaç›racak m›s›n›z?”

III. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ DE⁄ER5. Bölüm. “Masraf Merkezinden” Y›ld›z Olmaya Giden Yol: PSF / Profesyonel Servis

Firmas›na Geçifl6. Bölüm. PSF’lerin Amac› ‹fl Yapmakt›r: Çözüm Yaratman›n Koflullar›7. Bölüm. Çapraz Fonksiyonlu Dünyaya Hofl Geldiniz: 50 Çözüm

IV. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ MARKA8. Bölüm. Çözümlerin Ötesinde: Ak›lda Kalacak “Deneyimler” Sunmak9. Bölüm. Daha Çok Deneyim : “Rüya ‹flini” Kucaklamak10. Bölüm. Tasar›m: Yeni Giriflim “Ruhu”11. Bölüm. Tasar›m›n Genifl Etki Alan›: Güzel Sistemler12. Bölüm. En Yüksek De¤er Sunumu: Markalaflman›n Kalbi

V. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ PAZARLAR13. Bölüm. Yeni Trend I: Kad›nlar›n Yükselen Sesi14. Bölüm. Yeni Trend II: Yafll›lar Geliyor

VI. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ U⁄RAfi15. Bölüm. De¤erli Bir ‹fl Yapmak: WOW Projesi!16. Bölüm. S›n›r Yok: “Güçsüzler” ‹çin WOW Projeleri17. Bölüm. Patronun ‹flleri: Kahramanlar, Demolar, Hikayeler18. Bölüm. WOW ‹fllerin Meyvesini Almak : 25 Sat›fl Kural›

VII. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ ‹NSANLAR19. Bölüm. Yeniden Yarat›lan Birey: Kendi Markan›z›n Dünyas›nda Yaflam20. Bölüm. Patronun 1 Numaral› Görevi: Yetenek Konusunda 25 Kural21. Bölüm. Yeni Patronla Tan›fl›n: Art›k Kad›nlar Egemen!22. Bölüm. ‹flin Bafl›nda Do¤ru Olan› Yapmak: Yarat›c› ve Kendine Güven Duyan

Bir Kufla¤›n E¤itilmesi

VIII. K›s›m. YEN‹ ‹fi YEN‹ GÖREV23. Bölüm. S›ra D›fl› Düflünmek: Yüksek Katma De¤erli Yap›24. Bölüm. In Search of Excellence: :Üç Kufla¤›n Karnesi25. Bölüm. Y›k›c› Bir Ça¤da Mükemmeliyet Peflinde Koflmak: Liderli¤in 50 Kural›

TeflekkürYazar›n Biyografisi

612

182030

464858

7072

8496

110112124132146154

164166184

192194202210222

232234248268276

292294304318

344346

‹kiyüzlü Dekan2002 y›l›nda Stanford Üniversitesinin MBA derecemi geri almas› için çok u¤raflt›m amabaflar›l› olamad›m.

Nedeni de flu: Derecemi ald›¤›m zaman ‹fl ‹daresi bölümünün dekan› Robert Jaedicke idi.Jaedicke ayn› zamanda muhasebe profesörüydü ve ö¤rencilik dönemimde ondan ilerimuhasebe dersleri alm›flt›m. Son olarak Jaedicke’yi, bundan otuz y›l sonra televizyondagördüm. Enron fiyaskosuna kar›flm›fl oldu¤unu inkâr ediyordu. Jaedicke sadece Enron’unyönetim kurulu üyesi de¤il, ayn› zamanda Denetim Komitesi baflkan›yd›. Buna ra¤men,flirketi bat›ran bir kamyon dolusu garip ifllem hakk›nda hiçbir fikri olmad›¤›n› iddia ediyordu!

E¤er Enron’un denetim patronu (fasulye sayanlar›n son direniflçisi) olarak görev yapm›flbirisi, olaylar hakk›nda hiçbir bilgisi olmad›¤›n› iddia ederek kendisini savunuyorsa, insan›nakl›na flunlar geliyor: Dekan oldu¤u okuldaki müfredat›n faydalar› hakk›nda herhangi birfikri var m›yd›? “‹leri” muhasebe derslerinden kendime ne ders ç›kartaca¤›m hakk›nda birfikri var m›yd›?

Do¤al olarak, MBA ve geleneksel ifl idaresi e¤itimi hakk›nda zaten olumsuz olangörüflüm daha da bozuldu. Ayn› fley “genel kabul görmüfl ifl uygulamalar›” hakk›ndakigörüflüm için de geçerli.

Gördü¤ünüz gibi, bu benim flahsi meselem. Ama ifl zaten flahsi bir konudur… birsoyutlama de¤ildir.

BU K‹TABIN EN CAN ALICI NOKTASI DA BUDUR!

K›zg›nl›ktan Kuduruyorum!Bu kitab› 60 yafl›nda yaz›yorum. “‹fl hayat›na” bafllamam›n üzerinden çeyrek as›rdan fazlazaman geçti. Yapt›klar›m yeteri kadar alk›fl ald›. Bu noktada art›k kitap yazmama gerek yok.Yapt›¤›m konuflmalar ve dan›flmanl›klar zaten beni had safhada meflgul tutuyor, hatta afl›yorbile. Bu durumda neden içeride oturup uyduruk bir yaz› masas›n›n üzerine abanm›fl…muhteflem bir Temmuz günü Martha’s Vineyard’da… 11. Kitab› kaleme almayaçal›fl›yorum?

Çünkü k›zg›n›m.Yeniliklerin, pazar araflt›rmalar› ya da dikkatlice oluflturulmufl odak gruplar› taraf›ndan

de¤il, k›zg›n insanlar taraf›ndan gerçeklefltirildi¤ine inan›r›m. Mevcut dönemin maliraporlar›n›n saydaml›¤›na tahammül edemeyen insanlar. CIA’n›n veritaban› FBI’›nveritaban›na ba¤lanmad›¤› için öfkelenen insanlar. Not ald›klar› küçük ka¤›t parçac›klar›dosyan›n aras›ndan kay›p etrafa saç›ld›¤›nda asabileflip saç›n› bafl›n› yolan insanlar ve ok›zg›nl›kla oturup Post-It’i icat edenler.

“In Search of Excellence” adl› kitab› birlikte yazd›¤›m arkadafl›m Bob Waterman, birgazeteciye flöyle demiflti: “Tom bir fleylere k›z›p tepesi atmad›kça mutlu olamaz.”

Gayet do¤ru. Ve flu anda tam anlam›yla k›zg›nl›ktan kuduruyorum. Çok k›zg›n›m, çünküben (ve benden çok daha ak›ll› birçok insan) 25 – 30 y›ld›r iflas eden flirketlerin uygulamalar›hakk›nda ba¤›r›p ça¤›rd›k… ço¤u da bir fayda sa¤lamad›.

Bu kitaptaki bütün bölümler “Abart›yorum” ile bafllamaktad›r.

Önsöz: K›zg›nl›ktan Kuduruyorum

8

Benim ba¤›ra ça¤›ra söyledi¤im, özetle fludur: ‹nsanlar… özel sektördeki ve devletsektöründeki insanlar… genellikle iyi niyet sahibidirler. ‹flleri sonuçland›rmaktan hofllan›rlar.Baflkalar›na hizmet sunmak isterler. Fakat bu insanlar att›klar› her ad›mda, ak›l almaz idarimanialar -flirketlerdeki ara kademe yöneticileri, ordudan albaylar, okul yöneticileri gibi ufaktiranlar›n bencillikleri - yüzünden engellenir dururlar.

Buradaki mesaj, Frank Lekanne Deprez ve Rene Tissen taraf›ndan yaz›lan Zero Space:Moving Beyond Organizational Limits adl› kitapta daha aç›k ve düzgün bir biçimde ifadeedildi:

“Kurdu¤umuz teflkilatlar birer tiranl›k haline geldiler. Kontrolü ellerinde tutuyorlar,bizleri prangaya vuruyorlar, iflimize yard›m etmek yerine çeflitli engeller yarat›yorlar.Özenerek yapt›¤›m›z organizasyon flemalar›ndaki çizgiler, kimsenin aflamayaca¤›, hattaüzerinden bile bakamayaca¤› duvarlar halini ald›.

Evet. Duvarlar. Engeller. Tiranlar.Kontrolü tekrar ele geçirebilir miyiz?

Ama Buna Daha Fazla Dayanmak Zorunda De¤ilim (De¤iliz)‹fller çok sarpa sard›. Güvenlik hususundaki endifleler (global terörizm, kitle imha silahlar›n›npotansiyel kullan›m› da dahil olmak üzere) hepimizi huzursuz ediyor. Küreselleflme iyi vekötü yanlar›yla karfl›m›za iki yönlü bir arma¤an olarak ç›kt›: bir taraftan de¤erli, di¤ertaraftan bafllang›ç uygulamalar›n›n yaratt›¤› etkiler aç›s›ndan karmafl›k ve pürüzlü.Teknolojik de¤iflikliklerin yaratt›¤› tsunamiler bizi yutuyor ve kafam›z› kar›flt›r›yor. CEO’larsinek gibi dökülüyorlar – sadece stratejik planlamalar›n›n kötü olmas›ndan de¤il, ayn›zamanda görevlerini kötüye kulland›klar›ndan dolay›. Birçok insan›n bafl› belaya girdi. Ac›bir örnek vermek gerekirse, flirketin yönetim kuruluna güvenen binlerce insan›n Enron“varl›klar›” 401K emeklilik plan›nda bloke oldu.

Ve flimdi Yeni Ekonomi var.Dedenizle yer de¤ifltirmek ister miydiniz? Geçmiflin Bethlehem Çelik fabrikas›nda (Ford

Motor fiirketinin 1935 y›l› civar›nda faaliyette olan bir fabrikas›) günde 11 zorlu saat geçirmekister miydiniz? Ben istemezdim. Ben ayn› flirketin ayn› binas›nda beyaz yakal›lar›n az ücretleçal›flt›r›ld›¤› iflyerinde 41 uzun y›l boyunca çal›flan babamla bile yer de¤ifltirmek istemezdim…

Bir ifl yeri devrimi gerçekleflmekte. Hiçbir mant›kl› insan tek bir kuruluflta tüm hayat›n›geçirmeyi umut etmez. Baz›lar› bu de¤iflikli¤i “kurumsal sorumlulu¤un bitifli” olaraknitelendiriyorlar. Ben ise... Yenilenen Bireysel Sorumlulu¤un Bafllang›c› olarakadland›r›yorum. Bu yaflamlar›m›z› kendi kontrolümüze almam›z için ola¤anüstü bir f›rsat. Buf›rsat› hayata geçirebilmek için kamu kurallar›n› kökten de¤ifltirmemiz gerekiyor. Örne¤inflirkete ba¤l› olmayan evrensel sa¤l›k yard›mlar›. K›smen devlet taraf›ndan desteklenensa¤lam ve sürekli e¤itim olanaklar›. ‹flverenden ba¤›ms›z kiflisel emeklilik planlar›.

Ancak her fleyden önce, istesek de istemesek de, bize düflen sorumlulu¤u üstlenebilmekiçin yeterli derecede istek, h›rs ve teknik bilgiye sahip olmam›z laz›m.

Beni göreve al›n! Beni, Tom Inc. fiirketinin Baflkan›, Yönetim Kurulu Baflkan›, CEO’su,COO’su yap›n. Ben bunu istiyorum! (Asl›nda, yalvar›yorum.)

Bir iflin en iyi durumda oldu¤u döneme bay›l›r›m. Büyümenin desteklendi¤i, müflterilereheyecan verici hizmetler sunuldu¤u ve çal›flanlara heyecan verici f›rsatlar sa¤land›¤›zamanlar›. Bu an, her ne kadar birçok aç›dan ürkütücü olsa da, büyülü bir and›r.

Keyifli ‹fl: ‹ste¤e Ba¤l› De¤ilBen Polyanna de¤ilim. Çok gezdim. (Ve çok gördüm.) Ac› gerçekler pembe gözlüklerimi

9

çoktan k›rd›, un ufak etti. Ama ben yine de umutluyum. ‹nsanlar›n bir gün iyi kalpli ve müflfik olacaklar›na… ya da

kötülü¤ün buharlafl›p gidece¤ine… ya da açgözlülü¤ün yok olaca¤›na dair bir umutbeslemiyorum. Ama Yeni Ekonomi’de insanlar›n, profesyonel yaflamlar›ndakisorumluluklar›n› ele almalar› ile do¤acak gücün fark›na varacaklar›n› umuyorum. Gerekokullarda gerekse çal›flt›klar› kurulufllarda genifl çapta bast›r›lm›fl olan meraklar›n› veyarat›c›l›klar›n› serbest b›rakmaktan keyif alacaklar›n› umuyorum.

Kötü haber: Bu konu iste¤e ba¤l› de¤ildir. Mikroçipler, tüm rutin iflleri üstlenecektir. Vebiz acilen, çiftlikten ç›k›p fabrikaya girdi¤imiz ve oradan ç›kart›l›p beyaz yaka kulelerinesevkedildi¤imiz günlerdeki gibi, kendimizi yeniden yaratmak zorunda kalaca¤›z.

Heyecan verici haber (en az›ndan bence heyecan verici): Bu konu iste¤e ba¤l› de¤ildir.Yeniden yarat›lm›fl olan bizlerin çok k›sa sürede anlaml› bir katma de¤er yaratmas›gerekecek.

Bu kitaptaki her bölümde “Abart›yorum” giriflini bir “Hayal Ediyorum” takip eder. Benim genel vizyonum k›saca flöyle: ‹fl, keyiflidir. Çünkü, ifl kavram›n›n özünde

Yarat›c›l›k, Yeni Bulufllar, Büyüme ve Hizmet unsurlar› yatar. ‹fl, Adam Smith’in sözünü etti¤i“görünmez el” demektir. Ve Nobel ödüllü Frederich Hayek”in “kendili¤inden keflif süreci”demektir. Ve ekonomist Joseph Schumpeter’in “yarat›c› imha rüzgarlar›” demektir. ‹fl, en iyidönemini yaflad›¤› sürece, hayat› orta ça¤a k›yasla daha az külfetli hale getirebilmek için birfleyler infla etmektir. Bizi ortaça¤›n yar›-kölelik döneminden, Endüstri Devriminin ilk 150y›l›n›n resmiyete dökülmüfl esaretinden ve son 75 y›l›n hücre hapsinden daha ileriye – çok,çok, çok daha ileriye – götürmektir.

Evet, ifl keyiflidir.(En az›ndan keyifli olabilir.)

Gökkufla¤› Renkleri: Yaz›k Zavall› Kahverengiye Winston Churchill’in kahverengiye karfl› negatif bir tavr› vard›. Benim de var. Bat›Medeniyetinin Kurtar›c›s› flöyle söylemiflti: “Renkler konusunda tarafs›zm›fl›m gibigörünemem. Parlak olanlar›n› seviyorum ve zavall› kahverengiye gerçekten ac›yorum.”

Ben de!Ben renklili¤i severim. Özellikle Parlak K›rm›z› hofluma gider. Benim flirketimin logosu

iki y›ld›r parlak k›rm›z› bir ünlem iflaretidir. Pantone PMS 032.Yine de benim “iflim” düz mant›k içerir, kiflisel önyarg›lar de¤il.Düz Mant›k:

1. Zaman Renklilik Zaman›. (Hiç flüphesiz.) O yüzden…2. Renkli Sözcüklere ve Renkli Fikirlere ve Renkli Faaliyetlere gereksinim duyuluyor.3. Q.E.D – quantum erat demonstrandum - (‹spat edilmifltir.)

“Giriflimler” Ürkeklere ve Zay›flara GöredirYaz›mda kad›nlardan - üzücü bir flekilde kullan›lmam›fl etkin liderlik kayna¤›ndan – vekad›nlara sat›fl yapman›n bir numaral› pazar f›rsat› oldu¤undan söz edece¤im."Kad›nlara özel bir giriflim" önerisinde bulunmayaca¤›m. Size önerim, Kad›nlar›n HayretVerici Derecedeki Yüksek Potansiyellerine kucak açabilmek için bütün kuruluflunuzu HemenYerle Bir Edin .

Gördü¤ünüz gibi, "giriflimlere" inanm›yorum. (Renksiz.) Büyük F›rsatlara yap›lan tamkapsaml› sald›r›lara inan›yorum (Renkli.)

Jack Welch GE’yi (General Elektrik)… mükemmel bir biçimde… yirmi sene boyunca

10

yönetti. Kurallar› de¤ifltirdi. Onun baflta bulundu¤u bu 20 seneyi belirli dönemlereay›rabilirsiniz: örne¤in, bürokrasiyi yok et, kalite pefline düfl, Interneti kucakla, v.s. Ama iddiaediyorum ki bunlar "giriflim" de¤ildir. Bunlar… Dev F›rsatlara Yap›lm›fl Büyük ve RenkliSald›r›lard›r.

E¤er Renklilikten hofllanm›yorsan›z… o zaman… yanl›fl yazar›, yanl›fl yay›nc›y› ve yanl›flkitab› seçtiniz.

Haz›r olun!E¤lenin!Zavall› kahverengiye ac›y›n!

Kitap: Bu Da ‹ste¤e Ba¤l› De¤il60 yafl›ma geldim ve yeni bir bafllang›ç yap›yorum. Bu bana göre, 1982de yay›nlanan In Searchof Excellence’dan sonra tam anlam›yla yapt›¤›m ilk yeni bafllang›ç. Yeni bir yay›nc› ileçal›fl›yorum… tasar›m düflkünü, dobra bir yay›nc› … Dorling Kindersley. Birlikte “ifl dünyas›kitab›n› yeniden yaratmay›” hedefliyoruz.

Cüretkar? Evet.Egosantrik (Benmerkezci) ? O da evet.S›ra d›fl›? Görece¤iz.Ama yapmak niyetinde oldu¤umuz tam olarak bu.Bob Waterman ile birlikte “In Search of Excellence”› yazmam›z›n üzerinden geçen 20

küsür senelik dönemde dünya, gerçekten büyük bir yol kat etti. Ama önünde çok, çok dahauzun bir yol var. Ve yeni Teknolojiler inan›lmaz potansiyellerini ortaya koymaya bafllad›kça(evet, “bafllad›kça”!), her geçen gün yönetimin, 1980’lerde baz›lar›m›z›n sorgulamaya bafllad›¤›denenmifl-ve-do¤ru kurallar›n› yeniden yaratmaya daha henüz bafllam›fl (evet, “bafllam›fl”!)oldu¤umuzu görüyoruz.

Çok büyük… ÇOK BÜYÜK… bir sorunla karfl› karfl›ya oldu¤umuzu görmüyorsan›zdüpedüz aptal olman›z laz›m. Ve bariz görüntüyü vurgulamak için söylüyorum: Çok BüyükSorunlar... Çok Büyük Çözümler gerektirir…

Çok Büyük Çözümler: Kiflisel seviyede. Teflkilat birimleri seviyesinde. Küçük iflletmelerseviyesinde. Büyük kurulufllar seviyesinde. Okullarda. Hastanelerde. Devlet kat›nda. Ve... buekonomi kitab›n›n mütevazi seviyesinde bulunabilir. Öte yandan bence, elinizde tutu¤unuzkitap, fazla da mütevazi olmayan bir kitap. Ben bu kitab› yazmak zorunda de¤ildim… Birtaraftan da… yazmak zorundayd›m. (Hat›rlay›n: K›zg›nl›ktan Kudurmak. Daha fazladayanamamak.)

Bu kitab› yazmak… ‹ste¤e Ba¤l› de¤ildi.

“‹fl” Kitaplar› Neden ÖnemlidirAmerikan Silahl› Kuvvetleri 2003 y›l›nda Irak’ta büyük bir baflar› gösterdiler. Ama... inan›nbana… savunma için y›lda 400 milyar USD harcad›¤›m›za de¤di… ambargo sebebiyle açkalan Irak’l›lar ise y›lda 1 milyar USD harc›yordu.

Yankiler, II. Dünya Savafl›nda sonuç getiren faktörü oluflturdu. “En Büyük Kuflak” onlarm›? Belki. (Ben olsam, oyumu George Washington’un çok az paras› olan Devrimcilerindenyana kullan›rd›m.) Ama yine de onlara En Büyük Ekonomi’nin... En Büyük Silah Üreticileridiyebilir miyiz?

Evet.Gerçek flu ki: Savafl esnas›nda fabrikalarda ve limanlarda çal›flan kad›nlar, Amerikan

ordusu askerlerinden daha fazla “baflar› puan›” hak edebilirler.

11

‹fl önemlidir!Ekonomi önemlidir! ‹ngilizler dünyay› yüzlerce y›l küçücük bir adadan yönettiler. Eski bir deniz kuvvetleri

mensubu olarak ben, Kraliyet Donanmas›na hayranl›k duyar›m, ama Kraliyet Donanmas›n›ngemilerine fon sa¤layarak tüm ifllemlerin gerçekleflmesini sa¤layan Giriflimci ‹ngiliz Ticaretfiirketlerine daha da fazla hayranl›k duyar›m.

Nükleer denizalt›lar›m›z Sovyetlere karfl› yaklafl›k yar›m yüzy›l boyunca paha biçilmezbir savunma gerçeklefltirdiler. Ama Ronald Reagan, Gorbachev ve etraf›ndakileri Y›ld›zSavafllar› projesi ile yok edece¤ini iddia etti¤i zaman, onlar› as›l dize getiren unsur, Ekonomiidi. ‹fli baflarm›flt›k. Sovyetler Birli¤i, bizim saham›zda oynamak için yeterli para bulamad›.

‹fl kitaplar› iyidir… kötüsü de olabilir. (Do¤al olarak.)Ama Kuruluflun Mükemmelli¤i fikri… eflsizdir. Gerçek: En ‹yi ‹fl Uygulamalar›... Ve En

Rekabetçi Pazarlar… dünyaya hükmeder.Bana inanm›yor musunuz?Tarihin son yar›-milenyumunu etkin biçimde yönetmifl olanlara sorun…

Tarafs›z Kalmaktan VazgeçinBurada her söyledi¤imi onaylaman›z› beklemiyorum. Ama onaylamad›¤›n›z zaman… k›zg›nbir muhalif olman›z› umuyorum. O kadar k›zmal›s›n›z ki… Sonunda Bir fiey yapmal›s›n›z.

B‹R fiEY YAPMAK. ‹flin temelinde yatan fikir bu, de¤il mi? (Zavall› Kahverengi.)(Hakimiyet Renklili¤in elinde.) Hikayemin en can al›c› noktas›… “neden bu kitap”›nhikayesi, bir mezar tafl›d›r. (Can al›c› nokta, mezar tafl› – belki de garip bir flekilde yan yanageldiler; ama 60 yafl›n›za geldi¤inizde akl›n›za bu tür fleyler gelebiliyor.) Umar›m benimmezartafl›mda flakayla kar›fl›k flöyle bir yaz› yazmaz:

Thomas J.Peters1942 – 2005

Çok iyi ifller yapacakt›,ama patronu izin vermedi.

Tanr›m, lütfen böyle bir fleye izin verme! (Ve lütfen elin de¤miflken, “2005” tarihinioradan sil).

Öte yandan, mezartafl›mda tam olarak ne yazmas›n› istedi¤imi gayet iyi biliyorum:

“Zengin olmufltu” de¤il. “Meflhur olmufltu” de¤il. “‹flleri yoluna koymufltu” bile de¤il.“Oyuncuydu” yazmas›n› tercih ederim. Yani bir kenarda oturup dünyan›n gidiflat›n›, hem deson birkaç yüz y›ld›r (hatta son bin küsür y›ld›r) gerçekleflen büyük de¤ifliklikleri oturupseyretmek zorunda kalmad›. Baflka konularda benimle hemfikir olmayabilirsiniz, ama e¤ersizde bir nebze dürüstlük, ruh, cesaret, güç veya metanet varsa, … flu konuda benimleanlaflmak zorundas›n›z: Sahan›n kenar›ndan kopup oyuncular›n aras›na kat›lmak, bir TercihMeselesi De¤ildir.

Thomas J.Peters1942 – Her ne zamansa.

Oyuncuydu.

!

Sald›r›11 Eylül 2001'de, Internet-dahisi bir avuç kökten dinci, dünyan›n yegane süper gücünün süngüsünü düflürdü.Görünüfle bak›l›rsa, FBI, CIA, bir y›¤›n tank, bir okyanus dolusu uçak gemisi ve onca nükleer denizalt›, tutkulu birhedefe kilitlenme, düzenli bir iletiflim ve bir kaç tane 3.19 dolarl›k çak› ile bafl edemedi.

Teröristler "sanal teflkilatlanma" kavram›n› en son haliyle - süratli, kurnaz, esnek ve kararl› bir biçimdebenimsediler. Ve akabinde bu teröristler, yapt›klar› birçok hataya ra¤men, karfl›lar›na dizilen dev bürokratik engelleriaflmay› baflard›lar. Boston Globe gazetesi, sald›r›dan bir kaç gün sonra flöyle yazd›: "Teröristlerin uydu telefonlar› veflifreli e-posta kulland›klar bir ça¤da, ABD'nin bekçileri bu teröristlere karfl› ka¤›t kalemle ve birbiri ile konuflmayanantika bilgisayar sistemleri ile silahlanm›fl durumdayd›."

Asl›nda, benim do¤um yerim olan Maryland'da, bir polis bu 19 teröristten birini 9 Eylül tarihinde çevirmiflti.Ama polisin veri taban› CIA veri taban› ile ba¤lant›l› de¤ildi ve e¤er öyle olsayd›, küçük bir trafik ihlali sebebiyledurdurdu¤u adam›n CIA’nin arananlar listesinde bulundu¤unu görecekti. Ama buna kim flafl›r›r ki. Hele ben hiçflafl›rmad›m! CIA, FBI ile konuflmuyor ki, titiz federal ajanlardan biri kalk›p Maryland'den bir köylü ile konuflmayatenezzül etsin.

Ba¤lamBu kitap Teröre Karfl› Savafl› irdeleyen bir kitap de¤ildir. Bu kitap, teröre karfl› verilen mücadeleyi tart›flan bir kitapt›r.Baflka bir ça¤a uygun biçimde kurulmufl teflkilatlar›n u¤rad›¤› yenilgi ile ilgili bir kitapt›r. Eski Genel Kurmay BaflkanYard›mc›s› Amiral Bill Owens, durumu flöyle özetledi: "Bugünkü ordumuz asl›nda, Napolyon zaman›nda gelifltirilmiflve tasarlanm›fl olan bir yap›ya sahiptir." Ayn› durum, bugünkü ticari kurulufllar›m›z›n ço¤u için de geçerlidir ve bukural›n kan›t› olarak sadece Dell ve Wal*Mart gibi istisnalar mevcuttur.

Ordumuzun yap›s›, (eski) Sovyetler Birli¤i ile mücadele etmek aç›s›ndan mükemmel bir yap›... ama El Kaidekarfl›s›nda son derece yetersiz kal›yor. Benzer flekilde, Sears, Mongomery Ward'a karfl› son derece iyi teçhizatlanm›flt›ama Wal*Mart'›n karfl›s›nda tamamen haz›rl›ks›zd›. IBM, Control Data'n›n hakk›ndan geldi, fakat uyan›k yeni yetmeBill Gates'in karfl›s›nda afallad›. Merrill Lynch, bir Bo¤a ile temsil edilen gücünü zirveye tafl›d› ve borsan›n tümkurallar›n› de¤ifltiren Charles Schwab ortaya ç›k›nca ilk yaras›n› ald›.

(Ve bu böyle sürüp gidiyor.)Sanal teflkilat kavram›, yeni tarz ekonominin nas›l iflledi¤ini anlamak aç›s›ndan önem tafl›r. Ve tekrar ediyorum:

Yeni Teröristler bu kavram›n uzman› olduklar›n› kan›tlam›fllard›r. Terörist gruplar› ile ne flekilde mücadele etmemizgerekti¤i konusu ile yeni rekabet türleri ile nas›l bafl etmemiz gerekti¤i konusu aras›nda az›msanmayacak bir ilgimevcuttur.

10 Eylül 2001 tarihinde "Sanal teflkilat", özellikle dot-com kal›nt›lar›n›n yaratt›¤› çevre kirlili¤inden ötürü,dan›flmanlar›n a¤z›ndan ç›kabilecek en son sözdü. Ertesi sabah geç saatlerde, yani 11 Eylül 2001'de, "sanal teflkilatlar"en yeni ve en bask›n unsur olarak gündeme damgas›n› vurmufltu.

Mücadeleye Ça¤r›"Günün birinde 21’inci yüzy›l›n 11 Eylül 2001'de bafllad›¤› iddia edilebilir...

"El Kaide... 'sanal devlet' olarak adland›rabilece¤imiz, yeni ve son derece tehlikeli bir teflkilatlanmay› temsiletmektedir. ...Sanal devlet, 11 Eylül'de, modern toplumlar›n flimdiye kadar hiç görülmedik biçimde savunmas›zkalabildiklerini kan›tlam›flt›r.

"Aleni bir devletin deste¤ini almaks›z›n faaliyet gösteren az say›da bir grup insan›n, modern bilgisayarlar,biyogenetik silahlar, hava ulafl›m› ve hatta küçük nükleer silahlar kullanmak suretiyle, ça¤dafl aç›k toplumlar›n çoksay›da var olan zay›f yanlar›n› istismar edebilece¤i bir döneme giriyoruz." – Time Dergisi, 9 Eylül 2002“Savunma Bakan› Donald Rumsfeld, Amerika düflmanlar›n›n en öldürücü gücünün, yerleflik olmamalar›ndankaynakland›¤›n› söylüyor. Teröristlerin belirli s›n›rlarla, üslerle veya di¤er geleneksel güçlerle engellenmeyen eriflima¤lar›, bu ulusun tehditlere karfl› nas›l yan›t verdi¤ini incelemekte ve Bay Rumsfeld’in gerçekleflece¤inden emin oldu¤u

Sunufl: Yeni Savafllar Yeni ‹fl Dünyas›

yeni bir sald›r›ya karfl› nas›l haz›rl›k yapt›klar›n› tespit etmekte özgür.“El Kaide’nin liderleri, bütçesi, komuta ve kontrol zinciri mevcuttur ve büyük zararlar verebilece¤ini

kan›tlam›flt›r, ancak ona geleneksel savafl çerçevesinde bir sald›r› düzenlenememektedir.”"Bay Rumsfeld, tu¤la ve harçtan yap›lm›fl, flimdi de bombaya dayan›kl› k›r›lmaz camla kaplanan Pentagon’un

içinde, sanal bir düflmana karfl› daha iyi savaflabilmek için çelik ve elektronik devrelerden oluflan bir ordununtatbikatlar›na odaklan›yor.”

“ ‘fiimdiye kadar kulland›¤›m›z yöntemler art›k ifle yaramayacak,’ dedi. Ona göre çözüm, daha süratli ve dahaöldürücü savafl taktikleri gelifltirmek… ‘Büyük kurulufllar uyum sa¤lamak konusunda a¤›r, hantal ve yavafldavran›yorlar, yeteri kadar atik de¤iller.’ Öte yandan, teröristlerin eriflim a¤lar›ndaki de¤ifliklikler, bizde oldu¤undandaha az masrafl›, daha süratli ama önceden tespit edilemeyen bir dönemde gerçeklefliyor.’”– New York TimesGazetesi, 3 Eylül 2002

“Sanayi Devrimi bir ölçek konusudur: genifl sanayi bölgeleri, gökdelenler ve tren yolu flebekeleri, hakimiyetibüyük ülke yöneticilerinin ellerine teslim etmifltir ve bu sadece Bismarck ve Disraeli gibi sorumluluk sahibi yöneticilerile ilgili bir konu de¤ildir, Hitler ve Stalin de buna dahildir.… fakat Sanayi Devrimini takip eden dönemde herkes bircep telefonu ve bir torba patlay›c› sayesinde güçlü konuma gelebilmektedir. Amerika’n›n askeri üstünlü¤ü, bu tür yenidüflmanlar›n bizim adalet anlay›fl›m›za uygun bir biçimde savaflmayacaklar›n› gösteriyor: aniden, düzensiz biçimde veen zay›f taraflar›m›za hedef alarak sald›racaklar.” – Robert Kaplan, Warrior Politics

Yan›tABD Genel Kurmay Baflkan› Eric Shinseki, teflkilat›n›n köklü biçimde yenilenen bir ortamda rekabet gösterebilmesiiçin devrim yapmak konusunda son derece kararl›yd›. Askeri dönüflüm son derece güç bir ifltir ve RMA – Revolutionin Military Affairs – (Askeri ‹fllerde Devrim) ad› alt›nda 11 Eylül’den çok önce bafllat›lm›flt›r. Ancak bugüne kadar,b›rak›n “devrimi”, de¤iflim bile yavafl seyrediyordu. fiu anda ise sistem nerdeyse bafltan afla¤› onar›m gerektiriyor vebask› dayan›lmaz hale geldi.

Ben de bir devrimin gereklili¤ine sonunakadar inan›yorum. Ordu eskiden beri de¤iflimden nefret eder… ve flu anda tümüyle

yeni (ve ölümcül) bir tehditle karfl› karfl›ya... iflte bu yüzden Shinseki’nin içinde bulundu¤u durumun çok zorlay›c›oldu¤unu düflünüyorum. Hem de çok zorlay›c›.

Shinseki’nin Ordunun kulland›¤› yöntemlere getirmek istedi¤i de¤ifliklikler, özel sektör kurulufllar›n›n (e¤itim,sa¤l›k hizmetleri, kamu hizmetleri, v.s. dahil) yapmas› gerekenleri yans›tmaktad›r… aksi takdirde askeri taktikuzmanlar›n›n tabir etti¤i gibi düflman savafl alan›ndan arkas›na bakmadan kaçacakt›r.

Sizlere afla¤›da Shinseki’nin de¤iflim program›n›n baz› bölümlerini, Peter Boyer’›n New Yorker’da yay›nlanan “ADifferent War” (Farkl› Bir Savafl) adl› muhteflem makalesinde aktard›¤› biçimde sunuyorum. (Ve askeri dönüflümde“temel e¤itim” için, Sunufl bölümünün sonundaki “Kontrastlar” flemas›na bak›n›z.)

1. Yeni Strategy. Ordu da, di¤er tüm kurulufllar gibi, geri kalan son düflman ile savaflmaya uygun bir yap›ya sahiptir.Yak›n zamana kadar, So¤uk Savafl ile mükemmel biçimde savaflmak üzere tasarlanm›flt›. Temel strateji fluydu: BizimA¤›r Malzemelerimize karfl› Sovyetlerin A¤›r Malzemeleri. Ve bizim A¤›r Malzemelerimiz hem daha “A¤›r” hem dedaha “‹yi” idi!

Herfley 11 Eylül'de de¤iflti.O gün anlad›k ki, bundan sonraki savafl, baflka büyük bir savafl makinesine karfl› verilen bir savafl olmayacak. Yenikaderimizde, ele geçirilmesi son derece güç olan düflmanlarla uzun vadeli bir dizi çat›flma yat›yor. Bizler eskiden KötüAdamlar›n yerlerini tam olarak tespit edebilirdik. Ve ne Büyüklükte Bazukalar› oldu¤unu bilirdik. (Büyüklük o zamançok önemli idi.) Bu sefer nerede olduklar›n›… ya da kim olduklar›n›… ya da nas›l silahland›klar›n› bilemedik. (Çak›…bir Kitle ‹mha Silah› olabilir mi?) Tek bildi¤imiz, ne amaç güttükleri idi. Sovyetler Birli¤inin So¤uk Savafl boyuncagüttü¤ü emellerinden çok farkl›, fanatizm diye adland›r›lan bir amaçt› bu. (Lenin bir fanatik olabilir. Ama Leonid

14

Brezhnev ve Yuri Andropov’u da hat›rlar m›s›n›z? Onlar tam olarak birer fanatik de¤illerdi!)

2. Yeni Taktikler. Eski günlerde, ordular›n karfl› karfl›ya gelmesi, yüz yüze karfl›laflmalar fleklinde olurdu. fiimdi ise…“direkt” modelden ayr›l›p “dolayl›” modele yöneliyoruz. Yani, Ordunun yeni vurucu gücü olan Stryker Brigade’e.A¤›r silahlardan hafif silahlara. H›zl› ve gizli hareketlere. Direkt temastan kaç›nmaya. Boyer’in kelimeleriyle:“Hareket an›n› iyi tayin edin… biliflim teknolojisinden büyük çapta faydalan›n, haber alma, gözetleme ve keflifyeteneklerinizi kullan›n.”

Sanal tanklardan bile söz ediliyor (Silikon Vadisinin izleri galiba). Sanal bir tank bir çok parçadan olufluyor – birk›sm› sensör, bir k›sm› silah. Çok mu ileri gidildi? Hay›r. K›sa süre önce bir askerin resmini gördüm, elinde GameController’›n askeri anlamdaki yeni karfl›l›¤›n› tutuyordu. Modern Asker, kendisinin de k›sa zaman önce oyun amaçl›kulland›¤› bu alet ile, uzaktan kumandal› robotik bir arac› Afganistan’daki potansiyel olarak ölümcül bir ma¤arayasokuyordu.

Ordu uzun bir süre için, bu de¤iflimin gerekli oldu¤unu… savafl alan›nda daha büyük esneklik ve daha yo¤unbilgi gerekti¤ini anlad›… Ama bu de¤iflimi uygulamak… teknik nedenlerden önce, “kültürel” nedenlerden ötürü…dehflet verici derecede zordu.

Ben Amerikan Ordusunun yeni ilkesinin… Muhammed Ali’nin hat›ras›na istinaden… flöyle olmas›n›öneriyorum:

“Kelebek gibi uç, ar› gibi sok.”3. Yeni Asker. Ordu, eskiden kulland›¤› “Olabilece¤inizin En Fazlas›n› Olun” slogan›n› “Ben Tek Kiflilik Bir

Orduyum” fleklinde de¤ifltirdi. Ve gerçekten, Afganistan çat›flmas›ndaki ABD kara hareketi, I. Dünya Savafl›ndakisiper savafl›n›n ç›lg›n anlar›n› ya da II. Dünya savafl›nda Iwo Jima ve benzeri yerlere yap›lan kanl› sald›r›lar› hiçand›rm›yordu. Asl›nda hiçbir harekatta bir avuç insandan fazlas› bulunmuyordu.

Tam anlam›yla: Tek kiflilik Ordular.

Bir general, Mr. Boyer’e flöyle dedi: “Bilginin silahyerine kullan›lmas› fikri, bir tankç› için rahats›zedici bir fikirdir.” “Askerler savafl alan›n›n nedurumda oldu¤unu bilmenin, üstlerindeki z›rhkadar rahatlat›c› oldu¤unu zaman içindeö¤renecekler.”Ne de¤iflim ama! Ve ne büyük bir “kültür de¤iflimi”! Bir bilgisayar ve bir dizi sensör ile silahlanmak, çevredeki

En Büyük Tank› kullan›yor olmaktan çok farkl› bir silahlanma tarz›. (Yeni Düflmana karfl›, En Büyük Tank pek ifleyaramaz. Ayn› flekilde En büyük Uçak Gemisi ya da En Büyük Nükleer Denizalt› da yaramaz.)

4. Yeni Silahlar. Orduda eskiden “tanklar” ve “a¤›r silahlardan” söz edilirdi. fiimdi ise “Gelecek Zaman›nMuharebe Sistemlerinden” söz ediliyor.

Hantal bir objeye (tank) karfl›n “Sistem” (yaz›l›m)? Bir anlam çeliflkisi mi? Yoksa Bak›fl Aç›s›nda Büyük bir De¤ifliklik mi? San›r›m ikincisi.Özel sektörde, UPS reklamlar› “Let Brown Do It” (B›rak›n onu Kahverengi Yaps›n) diyor. Yani UPS, Yafll› ve

15

Hantal Kahverengi Kamyonlar›n›n gittikçe azalan flekilde kullan›ld›¤› Lojistik Sistem Hizmetleri veriyor. UPS için“Kahverengi Kamyon” ne anlama geliyorsa, Ordu için “tüfek” de ayn› anlama geliyor (ya da çok yak›nda ayn› anlamagelecek.) Benzer flekilde, GE’nin eski devre kesici bölümü GE Industrial Systems flekline girdi. Bu bölüm eski Ekonomimant›¤› ile iflleyen bir üretim faaliyeti olmaktan ç›kt› ve flu anda büyük müflterilerin ihtiyac› olan bilgi yo¤un çözümlerüretiyor… ve bu arada da birkaç tane Çin yap›m› devre kesici imal ediyor.

K›sacas›, sistem(ler) çözüm yarat›yor ve hakimiyet yaz›l›mprogramlar›n›n elinde. Ve bu hem UPS için, hem GE için, hem de Shinseki ve ABD Ordusu içingeçerli.

5. Yeni Komuta ve Kontrol Modeli. Yeni Düflmana karfl› en büyük zay›fl›¤›m›z karfl›l›kl› iletiflim eksikli¤i. Ordu,Donanma ve Hava Kuvvetleri aras›nda. CIA, FBI ve Gümrük aras›nda. Ve bunlar›n her türlü kombinasyonu aras›nda.

Bu sorunu çözmüfl oldu¤umuzu nas›l anlayaca¤›z?

Bence cevap son derece aç›k: CIA’de yeni göreve bafllam›fl 26 yafl›ndabir saha çal›flan›, 26 yafl›ndaki bir FBI saha ajan› ile… en yeniteknolojiyi kullanarak… ve her kurulufltan dört (befl?) (alt›?) taneamirden izin almaya ihtiyaç duymadan iletiflim kurabildi¤i zaman.Bu hedef bizim için hala çok uzakta – ama teknolojik sebeplerden de¤il, “kurumsal kültür” (orduda “gelenek”

tabir edilir) ve “iç politika” ile ilgili sebeplerden dolay›.

6. Yeni Düflman. Y›llar boyunca mahalli politika, askeri devrime destek oldu – örne¤in, eski moda silahlar›n dahabüyük versiyonlar›n› üretmek için kongre deste¤i almak gibi. Ordunun çevik olmas› gerekti¤ini teoride herkesbiliyordu – çünkü art›k Sovyetler en önemli tehdit unsuru olmaktan ç›km›flt›. Ama pratikte tan›mlayabildi¤imiz yenibir tehdit unsuru olmad›¤› için belli bir noktaya odaklanamad›k. Ve 11 Eylül sabah›, her fleyi de¤ifltirdi. Art›k YeniDüflman›m›z›n genotipini tan›yorduk: fanatik, tespit edilemeyen ve sanal.

Ah, rekabet coflkusu! FedEx olabildi¤ince iyi çünkü UPS (ve DHL veRyder System ve saire) de bir o kadar iyi. Ayn› fley El Kaide karfl›s›ndaABD ordusu için de geçerli.

BahislerYeni Askerlik türünün ne tür bir askerlik olmas› gerekti¤i hususunda hepimizin az çok bir fikri vard›r. As›l sorulmas›gereken soru: Buradan oraya (o uzak noktaya) bir felakete u¤ramadan gidebilecek miyiz? Yapmam›z gerekenleriyapmaktan bizleri al›koyan bürokratik bata¤› aflabilecek miyiz yoksa de¤iflimin önderli¤ini yapmam›z gereken birdurumda de¤iflimi “yönetmeye” çal›fl›rken bu bata¤a saplan›p kalacak m›y›z? General Shinseki, her ne kadar cesur daolsa, yeterince cesur olamaman›n tehlikesini hissetti. Onun gibi devrim taraftar› olan patronu… Savunma Bakan›Donald Rumsfeld… Shinseki’nin fazlas›yla bürokrasiye ba¤l› bir yarat›k oldu¤unu, dolay›s›yla otoritesininbaltaland›¤›n› ifade etti.Peter Boyer’›n aç›klamas› flöyle: “General, askeri ihtilali dizginlemeye, bu ifle pek gönüllü olmayan kendi teflkilat›n›n

16

17

ESK‹“Eski Ekonomi” Ordusu

Dik, bürokratik, çok “apoletli”

Yavafl ama emin

A¤›r ve öldürücü

Manevra kabiliyeti düflük, ezici güç

Var olan en büyük silahlar

Tank kullanan ve a¤›r silah tafl›yançok say›da asker

Yo¤un atefl gücü

Hiyerarflik komuta ve kontrolyöntemi ile hareket eden ba¤›ms›z birimler

Afl›r› sürtüflme, özellikle di¤er silahl› hizmetlerve devlet birimleri ile düflük seviyede koordinasyon

Çok “gerçekçi”

YEN‹“Yeni Ekonomi” Ordusu

Yass›, da¤›n›k, az “apoletli”

H›zl› ve emin

Hafif ama daha az öldürücü de¤il

Manevra kabiliyeti çok yüksek, hassas donan›m

Dünyan›n en ak›ll› sistemleri

Ço¤unlukla teknoloji ile silahlanan ve silahlarauzaktan kumanda etme kabiliyeti olan, befl ila onkifliden oluflan “tek kiflilik ordular”

Yo¤un bilgi

Eriflim a¤› bazl›, özel amaçl› faaliyet planlamas›yapan ve birbiri ile ba¤lant›l› hareket eden gruplar

Hem iç birimlerde hem de teflkilat›n di¤er bölümleriile sürtüflmesiz, aç›k iletiflim

Çok “sanal”

! Kontraslar

kabul edebilece¤i ölçülerde gerçeklefltirmeye çal›flt›. Yap›lacak olan de¤ifliklik, eski teflkilat için fazla abart›l›,devrimciler için ise yetersiz kal›yordu. Savunma dan›flman› Loren Thompson, Shinseki’nin rolünü Bolfleviklertaraf›ndan bast›r›lan Rus Devrimcisi Aleksandr Kerensky ile karfl›laflt›r›yor. ‘Shinseki, eski yöntemlere getirilen birde¤iflimi temsil ediyordu ama dünya onun kendi dönemi içerisinde baflarabilece¤inden daha çok de¤iflim talepediyordu,” diyor Thompson. ‘Ordunun gelenekleri ba¤lam›nda yeterli bulunan de¤iflimleri gerçeklefltirmeye haz›rd›.Ama bu kurumsal ritmin haricinde kalan d›fl dünyan›n standartlar›nda, bu de¤iflim son derece tutucu ve yetersizkal›yordu.’”‹flte de¤iflim böyle bir fley. ‹ster Terörle savaflta olsun. ‹ster Yeni ‹fl Aleminde olsun. Askeriyenin karfl›laflt›¤› yeni sorunlar, global ticari kurulufllar›n karfl›laflt›¤› sorunlarla ayn›d›r. Tabii ki askerlikteoynanan bahisler, örne¤in, perakende piyasas›nda oynanan bahislerden daha yüksek ama konu ve model aç›s›ndan,dost ve düflman aç›s›ndan, her iki taraf da ayn› (AYNI!) özellikleri tafl›maktad›r. Ve flahsi fikrimi sorarsan›z, bu bahisler eflit derecede yüksek. General Shinseki’nin kitab›n bafl›nda yazd›¤›m sözünühat›rlay›n:

“ E¤er de¤iflimden hofllanm›yorsan›z, gündem d›fl› geliflmelerden hiç

hofllanmayacaks›n›z.”

Kurallar›olmayan birkavgan›niçindeyiz!

Eski zamanlarda haritac›lar, haritas› ç›kart›lmam›fl sulara “Ejderhaç›kabilir” levhas› asarlard›. 1991’de So¤uk Savafl sona erdi¤i vekapitalizmin bayra¤› tüm dünyada dalgalanmaya bafllad›¤› zamananlafl›ld› ki bütün ejderhalar katledilmifl.

O zamanlar bildiklerimiz son derece yetersiz kal›yordu.Sönük geçen bir on y›l›n sonunda bütün ifller tersine döndü.

Ejderhalar her yere yay›ld›lar; art›k korkulacak çok fley vard›. Asl›nda,bilinmeyen her zaman korkutucudur.

Bugünün ve yar›n›n bilinmeyenleri... Ekonomik De¤er yaratman›ntemeli demektir. Bilinmeyen… insan klonlama ve genetikmühendislik ça¤›ndaki yaflam flekillerinin ana fikri demektir.Bilinmeyen… Yapay Zeka ile güçlendirilmifl bir yaz›l›m›n senden yada benden daha ak›ll› oldu¤u bir ortamda bir iflin tan›mlanmas›demektir. Bilinmeyen… düflman kim, düflman nerede, düflman›nyerini nas›l saptar›z, vakit çok geç olmadan düflman› nas›l yeneriz?…demektir.

Di¤er taraftan… evet, “di¤er bir taraf” gerçekten var… vebugünün Kaptan Cook’lar› ve Amelia Earhart’lar› gibi bubilinmeyenlerden avantaj sa¤layacak kadar cesaretli ve kararl› olanlariçin eflsiz olanaklar sa¤lamakta… ‹çinde yaflad›¤›m›z ça¤, kurallar›y›k›p imkans›z›n peflinde koflanlara… ve büyük at›l›mlar yapanlara… çok ihtiyaç duyuyor!

yeni !flyeni ba¤lam

!1 Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek:“Eski” ‹ddialar Geçerli De¤il

! Çok Renkli Kurallar…

!• Eski kurallar? Sat›yorum… Sat›yorum… Satt›m.• Bu çok h›zl› de¤iflen bir dünya.• “De¤erler”, “varl›klar” - Kapan›n elinde kal›yor

(Kapt›¤›n ne? neyi kap›yorsun? nerede?)

• Karmaflan›n bile bir mesaj› var.• Bu karmaflan›n içinde verilen mücadelede... Büyük At›l›mlar gerçeklefliyor.• Dura¤an planlama çal›flmalar› fiilen bir ifle yaram›yor!• Kavgan›n keyfini ç›kar›n!• “Daha h›zl› bozguna u¤ray›n. Baflar›ya daha h›zl› ulafl›n.”

! ABARTIYORUM Henüz haz›r de¤iliz…Sanki dot.com f›rt›nas› Yeni Ekonomiye Son Noktas›n› koymufl gibi davran›yoruz.Ama asl›nda biz flu anda son bin y›l›n en büyük, en derin ekonomik de¤iflimininefli¤indeyiz.

Baflar›s›zl›ktan her ne pahas›na olursa olsun kaç›n›yoruz ve “düzen” ve“verimlilik” gibi ideallerimize s›k› s›k›ya sar›lm›fl durumday›z. Halbukibaflar›s›zl›klar›m›za da kucak açmam›z, gerçek yeniliklere zemin haz›rlayacakkarmaflalara, bozgunlara ve yetersizliklere de de¤er vermemiz gerekiyor.

! HAYAL ED‹YORUMYepyeni bir eleman hayal ediyorum. Çok iyi projelere imza atan bir eleman.Çal›flt›kça kariyerinde aflama kaydeden. Peki, bu eleman›n yeniliklere karfl› tavr›nas›l olmal›? Çok istekli olmal›! Hatta daha da çok istekli olmal›! En istekli oolmal›!

Yepyeni bir Kurulufl hayal ediyorum. Bürokrasiyi neredeyse s›f›ra indirmiflbir kurulufl. 80’li ve 90’l› y›llar›n “yetkilendirme” hareketine burun k›v›ran birkurulufl. Hareketli, çevik bir kurulufl. Yenilikçi. Giriflimci.

Yeni bir Sosyal Sözleflme hayal ediyorum. Genç kuflaklar›n eski kurallar›y›karak geleceklerini yeniden icat etmelerine destek olacak toplumlar düfllüyo-rum: Giriflimci ruhlar› destekleyen politikalarla çal›flanlar›n hareket esnekli¤inicesaretlendiren, s›n›rlar›n› ve zihinlerini yeniliklere kapatmak yerine, globalyerleflime ve yenilikçi fikirlere aç›k toplumlar.

Yeni KurallarHaydan Gelen Huya GiderY›llar önce MCI’›n kurucusu merhum Bill McGowan ile bir görüflme yapm›flt›m. Kurdu-¤u flirketin tüm sürecine tan›k olabilecek kadar uzun yaflamad›, ancak dünyan›n ne flekil-de de¤iflti¤inin bilincine varm›flt› (Ne de olsa dünyay› de¤ifltirmek için çok çal›flt›!). Birgün bana “Tom” dedi, “eskiden bozgundan baflar›ya – baflar›dan bozguna dönen süreçüç kuflak sürerdi, flimdi sadece befl y›l al›yor.”

(Asl›nda onun dönemi 20 y›l sürdü)MCI, AT&T’yi sat›n ald›… ve kazançl› ç›kt›. Bernie Ebbers MCI’› sat›nal›p genifl-

letti, WorldCom’u yaratt›. WorldCom mali skandallara kar›flt› ve iflas etti. fiimdi iseWorldCom küllerinden yeniden do¤maya ve ismini de¤ifltirip MCI yaparak bize WorldCom’u unutturmaya çal›fl›yor… Anlay›n anlayabilirseniz.

Bu arada, Telekom kullan›c›lar› olan bizler, bu endüstrideki önlenemeyen rekabet-ten hayal bile edemeyece¤imiz derecede ç›kar sa¤lad›k.

Bu dünya… babalar›m›z›n dünyas› de¤il.

“Keçi Yollar›na Asfalt Döflemek”Ayr›nt›: Wal Mart, Sears’i oyuna getirdi... ve Amerikan tarihindeki en ola¤anüstü ekono-mik büyüme dönemlerinden birinin En Parlak Y›ld›z’›n› yaratt›.

Ayr›nt›: Microsoft IBM’i mat etti. Bir grup h›rpani serseri, dünyan›n en büyük flir-keti oldu¤u düflünülen bu kurulufla y›llar boyu karmafla yaflatt›… ve dünyan›n en öndegelen endüstrisine hakim oldu.

Ayr›nt›: Charles Schwab, Merrill Lynch’in içine korku sald›. San Francisco’dan ç›-kan bu yeni zengin kalkt›, sigaralar›n, içkinin, klüplerin, hisse senetlerinin, tahvillerin s›-radan dünyas›na “indirim” fikrini afl›lad›… ve Wall Street’i allak bullak etti.

Bu s›rada IBM uyuyor muydu? Sears uyuyor muydu? Merrill Lynch uyuyor muydu?Hay›r. Hay›r. Ve hay›r.Bunlar›n hepsi son mücadelelerini veriyorlard›. IBM, Fujitsu’ya ve Siemens’e karfl›

kendini savunmaya geçmiflti, Sears ise hala Montgomery Ward ile kap›fl›yordu. MerrillLynch, J.P. Morgan’›n hayaletine karfl› savafl›yordu. Ve sonunda yenik düfltüler… uyu-duklar› için de¤il, yanl›fl yöne bakt›klar› için! Daha yeni do¤mufl olan ve Yeni Araçlar›,Yeni Teknolojileri, Yeni Fikirleri daha iyi, daha h›zl› ve daha derinlemesine kullananlartaraf›ndan yenilgiye u¤rat›ld›lar... enselendiler... utanç verici bir duruma düfltüler. Hay›r, Sears’i suçlamay›n (Ya da IBM’i. Veya Merrill Lynch’i.) Sears perakendecilik ki-tab›n› farkl› bir dönemde yazd›… farkl› bir dönem için yazd›. Wal*Mart ise flansl›yd›. Odo¤ru zamanda do¤mufltu ve do¤ru zamanda büyümeye bafllad›. 1980’lerin bafl›nda, bil-gisayarlar›n en revaçta oldu¤u ve perakende sat›fla haz›rland›¤› zaman, Wal*Mart da ha-z›rd›. (Ayn› süreç Microsoft ve Schwab’da da tekrarland›.)

Bir de¤iflim mühendisli¤i gurusu olan Michael Hammer, bu olay›n özünü 1990 y›-l›nda Harvard Business Review’da yazd›¤› bir makalesinde aç›klad›. Yaz›s›nda, bilgisayardevriminin ilk otuz y›l›n›n “keçi yollar›na asfalt döflemek” ile geçti¤inden bahsetti. (Ba-y›ld›m bu lafa!) Yani bu bizim 30 y›l›m›z› dünkü prosedürleri otomasyona tabi tutmayaçal›flarak harcam›fl oldu¤umuzu gösteriyor.

Dahas›, bu keçi yollar› ço¤unlukla varmak istedi¤imiz yere ulaflmad›lar. Bunlar es-kinin sistematize edilmesi çal›flmalar›yd›. (Yanl›fl Ejderhalar!)

Amerikan hükümetini ele alal›m. Amerikan hükümetinin bilgi ifllem teknolojilerineolan açl›¤› ola¤anüstü boyutlardad›r. Ancak kullan›m prosedürleri son derece yanl›flt›r.As›l konu $$$ de¤ildir. As›l konu duygulard›r: CIA’in IT (Bilgi Teknolojileri) sistemi pa-hal› ve genifl kapsaml›d›r… ancak pahal› ve genifl kapsaml› DEA IT sistemi ile uyum sa¤-lamay› reddeder… o da Gümrük IT sistemi ile ba¤lant› kuramaz… o da FBI sistemi ile iflgöremez… v.s. v.s.

Ak›ll› ‹nsanlar›n Ç›lg›n Yorumlar›Sandia National Laboratories’in iktisat baflkan› Arnold Baker’a göre “Yak›nda, ma¤ara

22

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

‹flinizi Yeniden Yarat›n!

TÜM SEKTÖRLERDEESK‹ ‹DD‹ALARGEÇERL‹ DE⁄‹L Yenilik her endüstriyi eflit fle-kilde etkilemez, de¤il mi?

Yanl›fl! Eski iddialar ge-çerli de¤il. Afla¤›daki listeyebir göz gezdirin:

Finansal Hizmetler: "Cen-tilmence iliflkiler", … "g›rt-lak g›rtla¤a" rekabet haliniald›.

Üretim: Hantal Ford & GM& US Steel’in yerini… afl›r›süratli, afl›r› verimli Dell veCisco ald›.

Enerji: Piyasa hakimiyeti-nin ve stabilitenin yerini…Orta Do¤u ve Latin Ameri-ka’n›n toptan sat›fl› durdur-malar› tehditi ald›… Art›,Birleflik Devletler d›fl›nda ye-flil politikan›n hakim oldu¤ubir dünya olufltu.

Telekomlar: Marjinal "ge-liflim" sunan monopoller-den… yeni türeyenlerin yeni-likçi politikas›na geçildi (Ta-bii baz›lar› iflas ediyor).

Sa¤l›k hizmetleri: Ola¤a-nüstü nakit ak›m garantisiolan yüksek fiyatl› ilaçlar›nüreticileri etraf›nda kurulupiyasada… çal›flanlar ayak-land›, teknoloji geliflti ve ha-kimiyet müflterinin eline geç-ti.

"Sakin bir vaha" bulabilirmisiniz? Ben bulam›yorum.

!

adamlar›n›n bafllatt›¤› takas ifllemlerinden beri dünya ekonomisinde görmedi¤imiz kadarbüyük bir yenilik bafl gösterecek” .

Genome adl› kitab›nda Matt Ridley flöyle diyor : “Bütün içtenli¤imle inan›yorum ki,flu anda tarihin en entelektüel dönemini yafl›yoruz.”

AT&T’nin eski teknik dan›flmanl›k baflkan› olan risk sermayedar› Greg Blonder’›niddia etti¤ine göre; “Belki de 25 y›la kadar insanl›k tarihine ait bilgilerin tümünü kifliselbir cihaz içerisinde bulabileceksiniz”.

Bu tür al›nt›lar – ki bunlardan düzinelerce örnek verebilirim – “Ak›ll› ‹nsanlar›n Ç›lg›nYorumlar›” ad›n› verdi¤im grubun bir bölümü. Di¤er bir deyiflle, ayaklar› yere sa¤lam, çoksa¤lam basan birçok kifli, yerin ayaklar› alt›ndan kay›p gitti¤i hissine kap›lmaya bafllad›.

fiu anda kay›yor.Ve h›zla kay›yor.Bana göre tüm bu olaylar›n baflkahraman›, birçok yenili¤e imza atm›fl ve say›s›z pa-

tente sahip bir bilgisayar gurusu olan, Ray Kurzweil’d›r. Kurzweil, temel de¤ifliklikleringünümüzde çok daha h›zl› olufltu¤unu, matematiksel modelleme tart›flmalar›n› tüm in-sanl›k tarihine uygulamak suretiyle, gayet ikna edici bir dille savunuyor. Yapt›¤› tahmi-ne göre M.S. 1000 tarihinden önce, insanlar›n olaylara bak›fl aç›s›nda ve düflünce yap›s›n-da büyük bir de¤ifliklik – bir paradigma de¤iflikli¤i – oldu ve bu de¤iflikli¤i ortaya ç›kar-mak binlerce y›l ald›. (Beflinci s›n›fta ö¤rendi¤iniz bilgileri hat›rlay›n: Demir Ça¤›, BronzÇa¤›, v.s.). 1000 y›l›na gelindi¤inde ise, her yüzy›lda bir, bir paradigma de¤iflikli¤i oluyor-du. De¤iflim h›z› giderek art›yordu: Sadece 1800’lerde, önceki 900 y›l boyunca yap›lan de-¤iflikliklerden daha fazlas› gerçekleflti; daha sonra 20. yüzy›l›n ilk 20 senesinde yap›lanlar,ç›lg›n 1800’lerdeki say›y› bile aflt›. Ve bundan sonra 2000 y›l›na kadar her 12 y›lda bir olu-flan paradigma de¤ifliklikleri ola¤anüstü boyutlara ulaflt›.

Kurzweil, ileriyi görerek yapt›¤› tahminlerde, 21. yüzy›lda oluflacak olan teknolojikyeniliklerin 20. yüzy›la oranla bin kat daha fazla olaca¤›n› öngörüyor. Bu iddiay› destek-leyen kavram, “tekillik” unsuru” - “insano¤lunun bilgisayarlar ile bütünleflerek tek vücutolmas›, o derece h›zl› ve etkileyici bir biçimde kendini gösteriyor ki, bu birleflme insanl›ktarihi kumafl›n›n y›rt›lmas›n› simgelemekte”.

‹ki Yönlü Risk Takibi‹statistikçiler “karars›zl›k” ve “belirsizlik” aras›nda çok büyük bir fark oldu¤unu iddiaediyorlar.

Karars›zl›k: ExxonMobil’in keflif departman›nda çal›fl›yorsunuz. Meksika Körfe-zi’nin dibinde bir delik açacaks›n›z. Varolan jeoloji ve jeofizik bilginize dayanarak, deldi-¤iniz yerde hidrokarbon bulma flans›n›z›n, at›yorum, yüzde 57.5 ila yüzde 64.5 oldu¤unutahmin edebilirsiniz.

Bu, karars›zl›kt›r. Her fleyi bilmiyorsunuz ama bir fleyler biliyorsunuz ve bildikleri-nizin bilmediklerinize oran›n›n ne oldu¤undan haberiniz var.

Belirsizlik: Kendinize flu sorular› soruyorsunuz:Meksika Körfezi nerede? Hidrokarbon nedir? Kimin umurunda?Bu, belirsizliktir. Do¤ru soruyu sorup sormad›¤›n›zdan emin olacak kadar bile bilgi sahibi de¤ilsiniz.Ve flimdi bizim bulundu¤umuz nokta budur.Böylece bütün iddia ve bahisler kapanm›fl oldu.

Birinci ‹ddia Kaybedildi: Sistematik Planlama RitüelleriKariyerim etkin bir hale gelmeye bafllad›¤›nda, yani 1970’lerin ortalar›nda, bir zamanla-r›n “yenilmez” Birleflik Devletler ekonomisi, yeni nesil rakipler taraf›ndan… özellikle deJaponlar taraf›ndan... bozguna u¤ramaya bafllad›. Japon mal› olan her fley “iyi” idi – ge-nel bak›fl aç›s› buydu. Buna karfl›l›k yeni rekabet koflullar›nda ayakta kalmak için ifl dün-yas›ndaki en iyi beyinler, en iyi fikirleri ortaya att›lar. Bunlar 20. yüzy›l›n son dönemleri-nin büyük stratejik “iddialar›” idi.

‹lk iddia, Stratejik Planlama ‹ddias›’yd›. ‹nsanlar befl y›ll›k – on y›ll›k planlama kav-

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

23Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek

BAK ANNE, UÇAKTA P‹LOT YOK! Economist dergisinin Aral›k2002 say›s›ndan bir manflet:"‹mdat! Kokpitte kimse yok.Havayollar›n›n ileride pilotlaraihtiyac› kalmayacak m›?" So-nuç: Bir Grumman GlobalHawk prototip uça¤› Califor-nia’daki Edwards Hava Üs-sü’nden kalk›p Güney Avus-tralya’ya kadar… pilotsuz uç-tu.

YUMRUK YUMRU⁄AKAVGA ED‹N!"Kurallar› olmayan bir kav-gan›n içindeyiz." Xerox’uneski CEO’su böyle diyor.

Bu kitaba vermek istedi-¤im isimlerden biri de buy-du, ama sonra bir kitap ismiolarak çizmeyi aflacak gibigöründü. Ama gönlüm halabu sözden yana. Bireysel ka-riyerler, kurumsal strateji-ler, savafl ve devlet yönetimiderken, kendimizi kurallar›olmayan bir kavgan›n içindebuluyoruz.

Pratik Getiriler: Çok faz-la! Kurallar olmad›¤› takdir-de,– amiral de olsak, ortakademe yönetici de olsak -ortama göre flirketi uçura-cak kararlara ba¤l› olarakpara kazanaca¤›z. (Eskiden"kuralc›" kiflilerin takdiredildi¤i ve tepe yöneticilerindayak yedi¤i zamanlar›n ak-sine.)

!

!

Do¤ru soruyu sorup sormad›¤›n›zdan emin olacak kadar bile bilgi sahibi de¤ilsiniz.

ramlar›n› benimsediler. Japonlar›n endüstriyel baflar›s›ndan tümüyle etkilenen bir strate-ji “guru”su, bir Japon firmas›n›n (galiba Canon’dan bahsediyordu) 500 y›ll›k planlamayapt›¤›n› iddia etti. Wall Street’in üç ayl›k getiri beklentilerine köle olan baz›lar›m›z göz-yafllar›na bo¤uldu. Hepimizin 500 y›ll›k bir perspektif oluflturdu¤unu bir düflünün!

Ah ne günlerdi onlar.Meg Whitman uzun vadeli stratejilere olan inanc›n bafllad›¤› gibi bitti¤ini gördü. O,

ç›lg›nl›k derecesinde baflar›l› olan eBay’in Yönetim Kurulu Baflkan›... ve dot-com f›rt›na-s›na ra¤men ayakta kalanlardan biri. Dedi¤ine göre, eski günlerde, kurulufllar›n stratejitoplant›lar› y›lda bir ya da iki kere yap›l›rd›. fiu anda, eBay Dünyas›nda, “strateji oturum-lar›”n›n haftada birkaç defa yap›lmas› gerekiyor. B›rak›n 500 y›ll›k planlamay›, befl haftasonra anlaml› kalabilecek befl haftal›k bir plan yapabilirseniz flansl› say›l›rs›n›z.

‹kinci ‹ddia Kaybedildi: Kalite Olay›‹kinci bahis, Kalite Olay› ‹ddias›yd›. Ad›n› ne koyarsan›z koyun. TQM (Toplam KaliteYönetimi) deyin, Six Sigma deyin. Japonlar›n dedi¤i gibi Kaizen... yani “sürekli geliflim”deyin… Japonlar endüstride do¤ru ve kesin saptamalar konusunda çok derin fikirlerürettiler. Yüksek s›n›f tamircilik hakk›nda bize çok fley ö¤rettiler. Bunda kötü bir fley yok.Onlardan çok fazla fley ö¤rendik. fiahsen flu anda saati geri döndürmek istemem; ald›¤›mo ac› ama de¤erli dersleri unutmak istemem. Yine de, o dersler Eski Ekonomi’nin SonSahnesini temsil ediyorlard›. fiu anda Japonlar, on senelik bir zahmetin ard›ndan bocala-maya bafllad›lar. Görünüfle bak›l›rsa 60’l›, 70’li ve 80’li y›llarda yapt›klar› ifl, EndüstriDevrimi’nin çürüyen son elmas›n› parlatmaktan ibaretti.

fiu anda ihtiyac›m›z olan, iki yüz y›ld›r geldi¤imiz yere oranla “çok daha iyi” olmak-tan Son Derece Farkl› bir fley. Art›k kendimizi Yepyeni Bir Oyun oynamak için e¤itme-miz gerekiyor… “‹flinizi Yeniden Yaratmak” adl› bu oyunda, “daha iyi” kavram›n› ta-n›mlayan eski kurallar art›k geçerli de¤il.

Üçüncü ‹ddia Kaybedildi: Sürdürülebilir Rekabet Avantajlar›Ve bunlardan baflka bir de Sürdürülebilir Rekabet Avantajlar› iddias› vard›. Basit olaraksöylemek gerekirse: Di¤er insanlardan daha iyi yapabilece¤iniz bir ya da iki ifl bulun… vebunlar› çok iyi yaparak avantajlar›ndan sonuna kadar faydalan›n. (Çok mu basite indir-gedim? Pek say›lmaz.) Peki, bu iddia neden baflar›s›z oldu? Bu konuyu arkadafl›m RichD’Aveni’nin Afl›r›-rekabet: Stratejik Manevra Dinamiklerinin Yönetimi adl› kitab›ndaaç›klad›¤› kadar iyi aç›klayamam. Dartmouth’ta stratejik yönetim profesörü olan D’Ave-ni’ye göre:

“fiövalyelik dönemi kapand›. Yeni yönetim biçimi, savunulamayan rekabet avantaj-lar› yaratmak amac›yla, statükoyu bozmaya yönelik aktif bir strateji tayin etmektir. ‹çin-de bulundu¤umuz ça¤, kaleler, hisarlar ve z›rhlarla savunmaya geçme ça¤› de¤ildir. Budaha çok bir kurnazl›k, sürat ve sürprizler ça¤›d›r. Baz›lar› için bunca mücadeleden son-ra korunabilen avantajlar› rafa kald›rmak zor gelebilir. Ancak afl›r› rekabet, günümüzünrekabet ortam›ndaki yegane rekabet seviyesidir, ki bu seviyede avantajlar›n savunulmas›mümkün olmaktan ç›km›flt›r.

Afl›r› rekabet ortam›nda m›s›n›z? Ve bu da çeviklik gerektiriyor, de¤il mi?

Yeniden Tan›mlama Zaman›‹fl alemi çok berbat bir dönem geçirdi. Önce dot-com ç›lg›nl›¤› bafl gösterdi… daha son-ra dot-com bozgunu. Daha sonra Enron. Andersen. Sonra Merrill Lynch. WorldCom. veImClone. El Kaide’yi de unutmamak laz›m.

Ve bu böyle uzay›p gidiyor. Bu rezaletin bir k›sm› ifl süreçlerinin çeflitlili¤inden kay-nakland›. Büyümenin ard›ndan gelen küçülme. "Herfleyin mümkün oldu¤u" bir döneminard›ndan, baz›lar› çok ›srarl› bir biçimde "s›n›rs›z olanaklar" sa¤lamaya çal›flt›lar.

Ancak benim görüflüme göre durumu ele geçirmenin anahtar› oldukça farkl› bir fley.Evet, birçok kifli kanunlara karfl› geldiler. Evet, birçok kiflinin egosu ifrata kaçt›. Ve tümbu yanl›fll›klar›n yarat›c›lar›, yapt›klar› yanl›fll›klar›n hem yasal hem de mali sonuçlar›na

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

25Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek

BU K‹TABI ALMAYI"PLANLAYIN" Bence son 25 y›lda yaz›lm›flen iyi ekonomi kitab›, tart›fl-mas›z, Henry Mintzberg’inyazd›¤› The Rise and Fall of StrategicPlanning*

YÜKSEK BAH‹SLER Uçak gemilerimizin prosedür-lerini mükemmellefltirmekbundan sonraki 19 teröristinverece¤i hasar› engellemeye-cek – belki de 11 Eylül bun-larla karfl›laflt›r›ld›¤›nda kü-çük kalacak.

Yeni Oyun. Yeni (süperyüksek) Bahisler.

Gerekli olanlar: YeniAraçlar. Yeni Kurallar. Ve(1 Numaral› TeflkilatlanmaEmri): Yeni bir çeviklik.

!

fiAfiIRTICI VAKAAOL Time Warner’›n eski Yöne-tim Kurulu Baflkan› Steve Ca-se, "‹fl dünyas› büyük ihtimalleönümüzdeki on y›lda, flimdiyekadar hiç olmad›¤› kadar, belkide tarih boyunca olmad›¤› ka-dar büyük bir flaflk›nl›k yaflaya-cak... ve de¤iflimin h›z› giderekartacak." demiflti (...ki o sony›llarda kendi pay›na düflenflaflk›nl›ktan çok daha fazlas›n›yaflad›.)

Ben de buna inan›yorum.Ama Case’in yorumundan hofl-lanmam›n özel bir sebebi var:"flaflk›nl›k" kelimesi. "Belirsiz-lik" kelimesi için güzel bireflanlaml› sözcük ve asl›ndaiçinde bulundu¤umuz ça¤› ka-rakterize eden kayg› ve heyeca-n› yans›t›yor.

“”

*Stratejik Planlaman›n Do¤uflu ve Yok Oluflu

katlanmak zorunda kald›lar. Yine de ortada çok daha büyük bir olay var.TEMEL KAVRAM: Biz flu anda kurulufl ve organizasyon tan›mlar›n›, hatta insan

olman›n tan›m›n›… ve nas›l de¤er yarat›ld›¤›n›n, nas›l "kariyer" yap›lmas› gerekti¤inintan›mlar›n› yeniden yapma aflamas›nday›z. ‹fl dünyas›nda "görevi kötüye kullanmak"üzerine yapt›¤›m›z bütün hararetli tart›flmalar, "varl›klar" ve "giderler"in nas›l bir ifllemetabi tutulaca¤›n›n d›fl›nda, dönüp dolafl›p yine bu kavramlar›n tan›mlanmas› konusunageliyor. Ve uzaktan basit gibi görünse bile, temel kavramlar›n tan›mlanmas› konusu, SECdirektifleri ve Sarbanes-Oxley “Yasalar” sayesinde daha saydam bir hale gelece¤i yerde,giderek daha karmafl›k bir hal al›yor.

De¤er Denilen fiey NedirÇok k›sa zaman öncesine kadar "varl›klar›n" "elle tutulur fleyler" oldu¤u bir dünyada ya-fl›yorduk. Örne¤in bir konveyör kay›fl›. Bir kiremit ve harç dükkan›. Daha sonra anidenkendimizi, varl›klar›n – örne¤in Martha Stewart Omnimedia’n›n varl›klar›n›n… "Mart-ha’n›n Maddi Olmayan Varl›klar›" fleklinde alg›land›¤› bir dünyada bulduk.

Her yerde bulunan Martha = Sermaye Piyasalar›nda Milyarlarca Dolar. Hisse senetleri sat›fl›nda içeriden bilgi s›zd›rmakla suçlanan Martha = Çok (Çok!)

daha azGeçifl süresi = Günler.Harley Davidson’u ele alal›m. Bir "motosiklet üreticisi". De¤il mi? Ama bu sadece

devlet istatistikçilerinin düflüncesi. (Malzeme hakim!) Ancak Harley’nin eski CEO’suRich Teerlink böyle düflünmüyor. O Wall Street’ciler ile flirket’in tan›m› üzerinde y›llarsüren bir a¤›z dalafl›na girdi. "Onlara tekrar tekrar söyledim" dedi, "Bizim bir "yaflam tar-z›" üretti¤imizi, "motorlu tafl›t üreticisi" olmad›¤›m›z› defalarca anlatt›m." (‹maj hakim!)Sonuç olarak Teerlink galip geldi ve Harley’in piyasa de¤eri milyar$$$’a f›rlad›.

"Motorlu tafl›t üreticisi", "Yaflam tarz› flirketi". Bunlar bir anlam karmaflas› m›d›r?E¤er öyleyse bile, bu anlam karmaflas›n›n kolektif de¤eri trilyon $$$ ile ifade ediliyor.. vebu karmafla, Dev Bir Ekonomi Bulmacas›n›n çözümünde yat›yor.

"De¤er" unsurunun (hemen hemen tüm de¤erler!) maddi olmayan varl›klara dayal›oldu¤u bir dünyaya… elle tutulur objeler yerine, Ekonomik Hayal Ürünleri’nin dünyas›-na… hofl geldiniz. Bunlar›n hiç birisi, muhasebe hilelerini ya da belgeleri ortadan kald›r-may› ya da yat›r›mc›lara yalan söylemeyi hakl› k›lmaz. Ancak, Önemli olan nedir? Ger-çek olan nedir? De¤er ne demektir? gibi sorularla kafalar›m›z›n kar›flmas› için geçerli se-bep say›labilirler.

Karmafladan Zevk Almaya Bak›n !(Çünkü Her fiey Karmafladan ‹baret)Karmafl›k bir hayat bu. Hem de çok karmafl›k. (Ben o yüzden ekonomi kitaplar› yerinekurgu roman okuyorum. Ekonomi kitaplar›n›n ço¤u size "cevaplar" verir. ‹yi bir kurguromanda ise muhteflem sorular bulursunuz.) (Not: Umar›m cevap verebilece¤imiz soru-lardan daha fazlas›n› buluruz. Bkz Bölüm 25: Liderin literatüründeki en önemli sözcükfludur: "Bilmiyorum." ‹flte Araflt›rmac› çal›flanlar›n Büyük Sorgulamay› bafllatabilmesi debu mantra-sözcük sayesinde gerçekleflir.)

Richard Farson (büyük kahramanlar›mdan biri) ve Ralph Keyes’in birlikte yazd›k-lar› Kim Daha Çok Yanl›fl Yaparsa O Kazan›r ad›ndaki kitapta k›sa bir hikayeye yer ve-rilmifl. Hikayede ünlü biri mezuniyet y›ll›¤› için yaflam› hakk›nda bir fleyler karal›yor. Ön-ce nas›l baflar›dan baflar›ya kofltu¤unun reklam›n› yap›yor. Anlafl›l›yor ki son derece ba-flar›l› olmufl. Yapt›¤› ifller gerçekten çok beceri isteyen ifller. Ancak bir an duruyor … vehikayesini flu flekilde de¤ifltiriyor:

"Kolejdeyken bir tane bile "A" alamad›¤›m için t›bba giremedim. Sahil korumac›l›-¤› yapt›m, ama yaz sonunda iflten at›ld›m. Ondan sonraki iflim Sar› Sayfalar için reklamsatmakt›, ama o s›rada baca¤›m› k›rd›m ve o ifl de yar›m kald›. Bundan sonraki üç ay bo-yunca hayat›m konusunda ne yapabilece¤imi düflünme f›rsat›m oldu. Kolejde psikolojidersleri çok hofluma giderdi. O yüzden okulda psikolog olabilmek için UCLA’n›n psiko-

26

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

‹flinizi Yeniden Yarat›n!

fiOK OLDUM, fiOK! Bunun bir s›n›r› yok mudur?

Görünüfle bak›l›rsa yok.21 Mart 2003’te birliklerimi-zin Irak’a girmesinden sonra,Sony "Shock and Awe" ad›n-da bir video oyununun paten-ti için baflvurdu. Ancak hal-k›n fliddetle karfl› koymas›üzerine bu baflvurusunu geriçekti. Yine de, uygulamadaesas olan Yeni EkonomininZirveye Tafl›nmas›d›r.

SAVUNMADA KALMAYINBusiness Week’ten al›nt›:

Chrysler gibi bir flirketinminivan gibi yeni bir ürünleortaya ç›k›p do¤rudan yüksekkazanç sa¤lad›¤› günler art›kgeride kald›. ‘Bu tür endüs-trilerde, ana ürün dal›n›z› gö-zetmek amac›nda olabilirsi-niz", "Ama e¤er herkes taar-ruzdayken siz savunmaday-san›z, kaybedersiniz." diyor,Chrysler’in üretim müdürüWolfgang Bernhard.

!

!

“”

GENLER‹ fi‹fiEDENÇIKARTMAKWired dergisi yazar› DavidEwing Duncan, Sequenom pro-jesinin bafllat›labilmesi içinvücudunu denek olarak ba¤›fl-lad› ve konuyla ilgili flöyle biraç›klamada bulundu:

"Sequenom, SNP (SingleNucleotide Polymorphisms) ta-n›mlama yöntemini endüstri-lefltirmifl bulunuyor. Bana söy-lendi¤ine göre tarihte ilk kezsa¤l›kl› bir insan›n genetikhastal›klar› iflaret eden tümDNA yap›s› taramaya tabi tu-tuluyor.

Ufukta, genetik hastal›kla-r›n hamilelik testi gibi evdeteflhis edilebilmesi içinWal*Mart’ta dahi sat›labilengen kitlerinin üretimi var."

loji ve e¤itim kurslar›na baflvurdum, ama dan›flman›mla anlaflamad›¤›m için asistanl›k-tan kovuldum. Sahil korumac›l›¤›na geri döndüm. Daha sonra ünlü bir psikolo¤un bizimokulda yaz kursu verece¤ini ö¤rendim ve sahil korumac›l›ktan ayr›l›p kursa yaz›ld›m. Bubenim için son derece heyecan verici bir deneyim oldu. Psikolog bana Chicago Üniversi-tesinde kendisi ile birlikte çal›flmam› önerdi. Bu ciddi akademik kurulufl beni o kadar kor-kutmufltu ki, oraya gitmek için cesaretimi toplamam bir y›l ald›. Chicago’dan Ph.D.’mialmadan az önce bana Harvard’da bir y›ll›k üniversite bursu teklif ettiler. Bu bir y›l›n so-nunda oradan ç›karken hemen herkes bana k›zg›nd›..."

Tabii ki bu adam hikayesinin ilk fleklinde yazd›¤› gibi çok Büyük ‹fller baflarm›fl. An-cak görüyoruz ki onca yükse¤e ç›karken verdi¤i u¤rafl, kolay ve planl› olmaktan çokuzak..

Kuralc›lardan kaç›n›n.Do¤ru Yaflam için bir tak›m kurallar önerenlerden, sizi Tanr›lar›n Kat›na uçuraca-

¤› varsay›lan kurallar›n savunucular›ndan kaç›n›n. O ifl öyle olmaz! Farkl› ifller yap›n! Karmafladan keyif almaya bak›n! fians da biraz

yard›m ederse, Bozguna U¤ram›fl bir Kariyerin kal›nt›lar› aras›ndan tekrar do¤arak– birSahil Koruma olmaktan ç›k›p –Dünyay› De¤ifltirebilirsiniz!

Benim sevdi¤im… dolu dolu yaflanm›fl, u¤rafl verilmifl hayatlar.O yüzden ben…

Karmaflay› Çok E¤lenceli Bulurum!Çünkü…

Karmaflan›n Verdi¤i Bir Mesaj Vard›r!Baflar›s›zl›k Peflinde Kofl!Silikon Vadisi’nin en baflta gelen pazarlama gurusu Regis McKenna ile entegre devreninmucitlerinden, Intel ile Silikon Vadisi efsanesinin yarat›c›lar›ndan merhum Robert Noy-ce aras›nda geçen konuflmaya bir göz atal›m:

McKenna: "Vadide çok say›da flirket baflar›s›zl›¤a u¤ruyor."Noyce: "Belki de yeteri kadar çok de¤il"McKenna: "Neyi kastediyorsun?"Noyce: "Baflar›s›zl›¤a u¤raman, yeni yollar deneyeceksin demektir."Ya da futurist Paul Saffo’nun dedi¤i gibi: "Bugünün Silikon Vadisi eskiden kazan›-

lan zaferlerden çok, kaybedilen mücadelelerin üzerine kurulmufltur."Kontrol D›fl› adl› kitab›n yazar› Kevin Kelly ise konuyu flöyle yorumluyor: "Süratli

geliflimin s›rr› verimsizliktir, seri, fliddetli ve çok say›da u¤ran›lan baflar›s›zl›klard›r."Çarp›k giden hiçbir fley yoksa, yenilik de olmaz. Bu Do¤an›n Temel Kanunlar›ndan

biridir.Baflar›n›n s›rr›… Baflar›s›zl›kt›r.Süratle elde edilen Baflar›n›n s›rr›… Süratle U¤ranan Baflar›s›zl›kt›r.Büyük Baflar›n›n s›rr›… Büyük Baflar›s›zl›kt›r.Dünyay› döndüren, baflar› de¤il, baflar›s›zl›kt›r. Çünkü baflar›s›zl›k tipik olarak bir

kiflinin güvence s›n›rlar›n› afl›p bir yenilik denemifl ve bozguna u¤ram›fl olmas›, bu esna-da da de¤erli bir fley ö¤renmifl olmas› demektir.

Birkaç y›l önce Ekonomist dergisinde Silikon Vadisinin baflar› s›rlar› üzerine bir ya-z› yay›nland›. "Risk Peflinde" manfleti alt›nda Vadiyi farkl› k›lan unsurlar›n listesi bulunu-yordu.

Ekonomist, konuya aç›kl›k getirmek amac›yla, tipik bir yat›r›mc›n›n yapabilece¤i20 farkl› yat›r›m›n ("iddian›n") sonuçlar›n› s›ralad›:

Dördü iflas eder.

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

27Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek

ORDU EL‹NDEK‹VER‹LERE GÖREHAREKET EDERNew York Times’›n raporunagöre Birleflik Devletler Ordu-sunun yeni Komando PiyadeBirli¤inde 270 asker buluna-cak – yani normal say›n›nüçte biri.

Times ise flöyle yazd›:"Her asker, teknoloji dona-n›ml› bir sensör" . Bu "sen-sörler" (mm... askerler) 140tane robotik teçhizatl› kam-yonla desteklenecekler.

RAF ÖMRÜ DESTE⁄‹26 Temmuz 2002 tarihli In-ventor’s Business Daily der-gisinden:"Eskiden Williams-Sonomabir al›flverifl sezonunun bafl-lang›c›ndan bitifline kadarmüflterilerine afla¤› yukar›hep ayn› mallar› sunard›,"diyor Wedbush Morgan Secu-rities araflt›rmac›s› Joan Bo-gucki-Storms, "Ve e¤er mal-lar›n modas› geçerse, sezonsonunda hepsine indirim uy-gulard›." Ancak sezonun biti-mine kadar müflteri ayn›mallar› görmekten usan›yor-du. O yüzden Willilams-Sono-ma taktik de¤ifltirdi. Mallar›daha çabuk satmak için heriki haftada bir de¤ifltirmeyeve daha s›k indirim yapmayabafllad›. Bogucki-Storms’unsöyledi¤ine göre, ‘Müflterileri-nize sürekli yenilenen bir çe-flitlilik sundu¤unuzu göster-melisiniz’. Strateji baflar›l›oldu. Müflteriler yeni mallar›görmek için daha s›k gelme-ye bafllad›lar ve Williams-So-noma’n›n ald›¤› sonuçlar bu-nu kan›tl›yor.

!

“”

Art›k herfley üzerinde düflünmeye f›rsat b›rakmayacak kadar h›zl› gerçeklefliyor.

!

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

29Dünyay› Yeniden Tahayyül Etmek

NEYD‹Yaflamak için bir ifl

(Anahtar sözcük: Kariyer)

Hantal bürokrasilerle baflar›ya do¤ru yavafl ad›mlarla ilerlemek

Muhasebecilik kurallar›

Maddi varl›klar

Baflar›dan baflar›s›zl›¤a geçifl dönemi y›llar sürer

Teknoloji de¤iflimi destekler

Aniden yükselenler bazen batar

Tafla oyulmufl endüstri kurallar›

Kitaba ba¤l› yönetim

NE OLDUÇeflitli ifllerle dolu bir yaflam (anahtarsözcük: "proje")

Dinamik ortakl›klar›n baflar›ya ulaflamamas›

Yenilikçilik kurallar›

Maddi olmayan varl›klar

Baflar›dan baflar›s›zl›¤a geçifl dönemi aylar sürer

Teknoloji, de¤iflimin itici gücüdür

Aniden yükselenler her zaman batar

Kuma yaz›lm›fl endüstri kurallar›

Teknoloji kitab›n› do¤açlama olarak yeniden yazmak

! Kontrastlar

BOYD DEHASIAnavatan›n Güvenli¤i Depart-man›’n›n (DHS) Resmi Kurulu-flundan (27 fiubat 2003) otuzalt› saat önce, Washington,D.C.’de DHS’nin liderlerindenoluflan bir gruba konferans ve-riyordum.

Topluluktakilere önerdi¤imilke flöyleydi:

"SIFIR HATAYA %100 KAR-fiIYIZ" BAYRA⁄INI ÇEK‹N. GU-RURLA SALLAYIN.

Eglin Hava Kuvvetleri Üs-sünde sallanan bu bayra¤›nkökleri, baz›lar›n›n son bin se-nenin en orijinal stratejik zeka-s›na sahip oldu¤unu söyledik-leri, devrimci askeri strateji uz-man› Albay John Boyd’a kadargider. Ayn› Boyd, bir zamanlarbir generale e¤itim esnas›ndayeteri kadar pilot öldürmedi¤inisöylemiflti. Ayn› Boyd’un pilot-lar› Kore Savafl›nda çok dahaiyi teçhizat kullanan düflman›yenmiflti.

"S›f›r Hata" … tan›d›k birçevrede… mükemmel olabilir.Ama… bilinmeyen bir çevre-de… Ölümün Ta Kendisidir.

O yüzden siz de bana kat›-l›n. Bayra¤› çekin. S›f›r Hataya%100 Karfl›y›z.

!

!

Alt›s› zarara u¤rar.Alt›s› "idare eder"Üçü iyi durumdad›r.Bir tanesi "onikiden vurur."Böyle bir sonuç… 20’de 1 baflar› oran›… "muhteflem" olarak nitelendirilir. (Ta-

mam, abartt›m. "‹yi durumda" olanlar› da hesaba katarsak, baflar› oran› 20’de 4’e ç›k›-yor.)

Birçok flirkette ve birçok "talihsiz" kariyerde birinci flart olarak, her ne pahas›naolursa olsun baflar›s›zl›ktan ve baflar›s›zl›¤›n getirece¤i utançtan kaç›nmak gerekir.

Bana sorarsan›z: "Baflar›s›zl›k" (Ç›lg›nca hayaller ve zorlu bir çal›flma ile desteklen-di¤i takdirde) flirketlerin ve bireylerin kucak açmas› gereken bir unsurdur. Aç›kças›, hiçbir fleyden kaç›nmamak gerekir.

Ç›lg›nl›k derecesinde bir u¤rafl vermezseniz, bu Kural Tan›mayan Kavgan›n orta-s›nda Üstün -Baflar› denen mücevheri ele geçirmeniz mümkün de¤ildir.

‹flin Temeli "Oyun"Yenilikçilik gurusu Michael Schrage Ciddi Oyun (Serious Play) adl› kitab›nda basit amaderin bir yorum yapm›flt›r: Kan›tlanmam›fl fikirleri önsezilerine güvenerek denemeye kal-kanlar›n ve bu tür fikirlere yat›r›m yapanlar›n sürekli burunlar› kanar. Ancak onlar, Kav-gaya Enerjik ve Güçlü Girmeleri sayesinde flanslar›n› ÇARPICI bir biçimde artt›rarak, ya-r›n›n ola¤and›fl› s›n›rlar›na flekil verecek az say›daki Gerçek Dünya flampiyonlar› aras›nagirerler.

Peki ya yerinde sayanlar? ‘80lerin ve ‘90lar›n Kaizen örne¤indeki gibi disiplin kural-lar›n› uygulayanlar? Ürün ve hizmetlerini "dünküne oranla az daha gelifltirmeye" çal›flan-lar? Aç›k söylemek gerekirse, onlar› kötü bir son bekliyor. Etrafta o kadar çok fley oluyorki, tamircilik yaparak baflar›ya ulaflmak pek mümkün de¤il. Sadece Zor Oyun’u oyna-yanlar›n – dünyay› de¤ifltirebilecek kadar ç›lg›nca fikirlerin peflinde koflanlar›n – ayaktakalma flans› var. Bu tür risk alanlardan birço¤u (ekseriyeti) gerçekten yok olup gidecek.Öte yandan, ayakta kalan bir avuç az›nl›k, bizi Yeni Hayallerin Gerçekleflti¤i As›r’a ulafl-t›racak.

NE KADAR "KARMAfiA"VARSA, O KADAR ‹Y‹ Bertelsmann’›n eski CEO’suThomas Middelhoff. Viven-di’nin eski CEO’su Jean-MarieMessier. Deutsche Telekom’uneski CEO’su Ron Sommers.

Bu beyefendilerin üçü deAvrupal›. Avrupa’n›n Giriflimci-lere ‹htiyac› Var! Avrupa’n›ndaha fazla… Middelhoff’lara,Messier ve Sommers’lara ihti-yac› var.

Buradan ç›kart›lacak ders:Ekonomiyi yönlendiren ç›lg›n vecüretkar vizyonlar, "baflar›"olarak nitelendirdi¤imiz unsur-dan daha büyük önem tafl›yorolabilir.

!2 Control Alt Delete:Y›k›m fiart

! Çok Renkli Kurallar…

!• Y›k›m Kurallar›!• Y›k›m Do¤ald›r. (Ve do¤ada vard›r.)• Büyük hacimli flirket al›mlar› yapmak aptall›kt›r.• “Ebediyen” sözcü¤ü yüz k›zart›c› bir sözcüktür.• Il›ml› çözümler devri kapanm›flt›r.• Zaman sorumluluk almak zaman›d›r. Y›k›m zaman›d›r.• “Kurallar› bir baflkas› de¤ifltirmeden önce siz de¤ifltirin."”• Performans ve müflteri tatmini konular›nda “teflkilatlan›n”. • Yenilenmek ve yenilik yaratabilmek için, var olan teflkilatlar› “y›k›n”.

! ABARTIYORUM Haz›r de¤iliz…Eski kurallar› muhafaza etmek konusunda hala ›srarl›y›z. Ancak eski düzenin yok

olmas› kaç›n›lmazd›r.Süreklili¤e de¤er veriyoruz. Ancak “süreklilik” , hayal gücünden yoksun

olanlar›n son kaç›fl noktas›d›r.Biz de¤iflim yap›yoruz. Ancak “de¤iflim” yeterli de¤ildir.

! HAYAL ED‹YORUM Kurulufllar›n Süreklili¤i fikrinin son derece garip karfl›land›¤› bir dünya…

Kendi kendini ‹mha etme (ve yeniden tasarlama) güdüsünün, fiirketBirleflmelerine duyulan gereksinimi gölgede b›rakt›¤› bir dünya……hayal ediyo-rum.

32

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

‹flinizi Yeniden Yarat›n!

Bir Sözcük Hakk›nda "Y›k›m" (kardefl fiil - "y›kmak" ile birlikte) oldukça sert anlaml› bir sözcüktür. Yine deeminim ki – iddia ediyorum ki – içinde bulundu¤umuz dönem için geçerli olan do¤ru söz-cük budur.

Geçmifl y›l›n askeri ve ulusal güvenlik yap›lar›n› – yeni ve afl›r› esnek rakiplerimizkarfl›s›nda kal›plaflm›fl oldu¤u gözlenen yap›lanmay› – gerçekten y›kmak zorunday›z.

Yeni teknolojilerin bize sa¤lad›¤› en küçük avantaj› dahi kullanmam›z› olanaks›zhale getiren engelleri (Dell ve eBay gibi nadir istisnalar d›fl›nda) y›kmak zorunday›z.

Ve bu böyle devam edip gider…Karfl›m›za ç›kan tüm engelleri ortadan kald›rmakzorunday›z. Okullarda. Hastanelerde. Silahl› Kuvvetlerde. CIA’de. Büyük bankalarda.Büyük otomobil üreticilerinde.

Y›k›m. Bu sözcü¤ü özümsemeye çal›fl›n. Nas›l bir tat verdi¤ine dikkat edin. ‹lk bafl-ta rahat (anahtar sözcük) hazmedemeyeceksiniz. En baflta kolay olmayacak.

Çok Ak›ll› ‹nsanlardan Daha Da Ç›lg›n SözlerDe¤iflim gözlemcisi Kevin Kelly bana, "Bir kuruluflu bat›rmak, onu bafltan afla¤› de¤ifltir-mekten çok daha kolay bir ifltir." demiflti. Ben de ayn› fikirdeyim. Bu insafs›zca sarf edil-mifl söz, hepimize... bütün kurulufllar›m›za… aç›k ve net bir mesaj iletiyor. Bir baflka de-yiflle, e¤er bizler olmadan yaflam daha kolay olacaksa.. e¤er bir Wal* Mart yaratmak, Se-ars’i de¤ifltirmekten... ya da 52 yafl›ndaki ihtiyatl› bir web kullan›c›s›n› e¤itmek yerine, 26yafl›ndaki bir internet zekas›n› ifle almak daha kolay olacaksa… bahisler son derece yük-sek demektir. De¤iflikli¤e kucak açmak (asl›nda, de¤iflikli¤in çok daha ötesine geçmek)flartt›r.

Jack Welch, General Electric flirketinin CEO’su pozisyonunda ola¤anüstü bir çal›fl-ma sergiledi. Bu, her fleyden önce, 1980 y›llar›nda biraz hantallaflan bu ma¤rur ve efsane-vi kuruluflun hissedarlar› için yarat›lan de¤er aç›s›ndan ola¤anüstüydü. Ancak kendisinive flirketi görevinin sonuna kadar yenilemeye çal›flmas› da ayn› derecede ola¤anüstü say›-l›r. Internet tam kapsaml› olarak kullan›ma aç›ld›¤›nda 60’lar›nda olmas›na ra¤men onaçocuksu bir heyecanla sar›ld›. Net kullan›m› yay›lmaya bafllad›¤›nda ise Jack, yeni bir GEyolunun aç›laca¤›n› ifade etti. Ve buna DYB.com ad›n› verdi. DYB burada "Destruct Yo-ur Business – ‹flinizi ‹mha Edin" anlam›na geliyordu. "Lanet olas› yap›y› rakipleriniz yoketmeden önce kendiniz yok edin."

Peter Drucker’›n iflleri do¤ru yapmak gibi kötü bir huyu vard›r. Hem de çok do¤ru.Hepimizin 20 y›l önündedir (Ben dahil). Ve eminim geçenlerde bana söyledi¤i laf da do¤-ruydu : "fiirket Kavram› hepimizin bildi¤i gibi 120 yafl›nda ve 25 y›l daha ayakta kalma-s›na ihtimal yok. Yasal ve mali aç›dan kal›r, ama yap›sal ve ekonomik aç›dan kalamaz."

Kevin Kelly bir kahindir… ama ç›lg›n bak›fll› radikallerden de¤il. Jack Welch ve Pe-ter Drucker da de¤iller. Bu adamlar›n hepsi bilge insanlar. Ve buna ra¤men "öldürmesidaha kolay", "iflinizi bat›r›n" ve "25 y›l daha ayakta kalamaz" gibi sözleri sarf ederken ra-hat bir tav›r sergiliyorlar.

Radikal olmayanlar›n radikal lisan konuflmas› ne demek olabilir?Demektir ki… zaman de¤iflim zaman›. ‹mha zaman›.

DURA⁄ANLI⁄IN (STATIS) DÜfiMANIVirginia Postrel’in "Gelecek ve Düflmanlar›" adl› kitab›nda söyledi¤ine göre, "Gelecekte kaydedilecek olan geliflmelerhakk›ndaki düflüncelerimiz, bir birey ve toplum olarak kim oldu¤umuzun göstergesidir. Bir "Statis" – teflkilatlanm›fl,mühendislik ürünü bir dünya – aray›fl›nda m›y›z? Yoksa dinamizme mi – sürekli icat ve kefliflerin gerçeklefltirildi¤irekabet dolu bir dünyaya – kucak aç›yoruz? ‹lerleme için merkezi bir plan yapmak gerekti¤ini mi düflünüyoruz –yoksa bu süreci merkezden uzak, evrimsel bir süreç olarak m› kabul ediyoruz? Yap›lan hatalar› kal›c› felaketlerolarak m›– yoksa deneyimlerin düzeltilebilir yan ürünleri olarak m› alg›l›yoruz? Sonuçlar› önceden tahmin edebilmekmi istiyoruz – yoksa sürprizlerden mi hofllan›yoruz? Bu iki z›t kutup, yani statis ve dinamizm, politik, entelektüel vekültürel konumumuzu giderek daha iyi tan›ml›yor.”

!YÖNET‹M‹ ÜSTLENMEK ZAMANI‘Y›k›m’ bana keyif verir. Söy-lemesi kolay, de¤il mi? Peki,ya yeni bafllayanlar, ya daancak yaflam›n› devam ettir-meye çal›flanlar ne olacak?Asl›nda bu kitap kamu ya daözel sektördeki büyük kuru-lufllar›n üst düzey yöneticile-rine hitap etmiyor. Bu kitap,befl kiflilik proje gruplar›n›nya da 30 kiflilik personeli bu-lunan IS* veya HR* depart-manlar›n›n yöneticilerine yö-nelik bir kitap. Hemen aka-binde belirtmek hatta vurgu-lamak isterim ki, her birimizkendi kuruluflumuzun (BenA.fi.) Büyük Patronu duru-munday›z. Bütün içtenli¤imleinan›yorum ki, kriz dönemle-rinde her seviyede ve her yaflgrubundaki patronlar, enindesonunda her fleyi ortadan yokedip yeni bir yol icat ederekayakta kal›rlar… Eski yön-temleri yenilemek ya da iyi-lefltirmek suretiyle de¤il.

O zaman... ‹dareyi elinize al›n.Her tür iflte.Her yaflta.

*Information Systems (IS):Bilgi Sistemleri (B.S.)

*Human Resources (HR):‹nsan Kaynaklar› (‹.K.)

YEN

‹ ‹fi YE

N‹ B

A⁄

LAM

!

33Control Alt Delete: Y›k›m fiart

Süreklilik Masal›Muhasebe 101 dersinde hemen hemen ilk ö¤rendi¤iniz fley, bir kuruluflun sürekli varola-ca¤› gerçe¤idir (tamamen uydurma bir "gerçek").

Ben "süreklilik" fikrini biraz... ukalaca bulurum.2003 y›l›nda ise, ifade edilemez derecede ukalaca bulmaya bafllad›m.Son 20 y›l›n en çok satan ifl kitaplar›nda bir tanesi, Jim Collins ve Jerry Porras’›n

birlikte yazd›klar› "Built To Last – Kal›c› Olmak" ad›ndaki kitapt›r.Bence "ayakta kalmak için kurulmufl" olmak fikri... son derece iticidir.

2003 y›l›nda ise, utanç verici derecede kötü oldu¤unu düflünmeye bafllad›m.Jim ve Jerry’yi uzun zamand›r tan›r›m. Onlar› çok takdir ediyorum. Araflt›rmalar›na hay-ran›m. Ama Jim ve Jerry ile benim ayn› paralelde oldu¤umuzu söylemek yanl›fl olur.

Fast Company editörleri, Collins’in dergilerinde yay›nlanan bir hikayesi üzerineyapt›klar› yorumda, Collins’in Dünyaya Bak›fl›’na herkes taraf›ndan yap›labilecek türdebir elefltiri getirdiler: "Kal›c› Olmak" ›n yaklafl›m›ndaki sorun, romantik olmas›d›r. Bü-yük flirketler sürekli yenilik ve sürekli esneklik sa¤layamazlar. Baflar›l› flirketlerin ömür-leri giderek k›salacakt›r. Kurulufl amaçlar› de¤er yaratmak olacak, ancak o de¤er tüken-di¤inde ortadan yok olacaklard›r.

fiirketler için geçerli olan, bireysel kariyerler için de geçerlidir. Gerçekten Büyük BirPatlama, genellikle çok k›sa sürede oluflur. ‹sveçli iki profesör, Kjell Nordström ve JonasRidderstrale, Funky Business adl› muhteflem kitaplar›nda bu konuya de¤iniyorlar: "‹hti-flam k›sa sürelidir, büyük flirketlerin ihtiflam› daha da k›sa süreli olur. Bir kuruluflun, birressam›n, bir sporcunun ya da bir brokerin esas amac›, uzun süre ayakta kalmaktan zi-yade, k›sa bir zaman dilimi içerisinde afl›r› yüksek bir de¤er yaratabilmek olmal›d›r.”

Warren Bennis ve Patricia Ward Biederman, Organizing Genius adl› kitaplar›ndayapt›klar› gözleme dayanarak flöyle ac› bir sonuca var›yorlar : "Büyük Gruplar uzun sü-re dayanmaz." (Bennis ve Biederman neden söz ettiklerini çok iyi biliyorlar. Bu genelle-meyi, aralar›nda Disney’in ilk animasyon laboratuar›, Xerox PARC ve benzeri birçok ku-ruluflun bulundu¤u ve Manhattan Project ad›n› verdikleri En ‹yi fiirket Gruplar› üzerindegerçeklefltirdikleri detayl› araflt›rman›n sonucuna dayanarak yapt›lar.)

Büyük Gruplar. Kariyerler. fiirketler. Nereye bakarsan›z bak›n, ‹htiflam Modeli’ninsüreci ayn› olacakt›r… Büyük Bir Patlama Yap… ve Süratle Ortadan Yok Ol. Bunu do-¤ada bile görebilirsiniz. En güzel çiçekler (örne¤in laleler) çabuk solarlar.

(Bazen kamu kesimi bu süreci destekler: 20. Yüzy›l ‹ngiltere’