ABC voor succesvolle communicatie

Water in de stadHet ABC voor succesvolle communicatie

ColofonDit ABC van communicatiemiddelen is in opdracht

van de Zeeuwse Milieufederatie ontwikkeld door het

IVN Consulentschap Zeeland.

Het ABC van communicatiemiddelen vormt een

onderdeel van het project ‘Waterlokaal’. Dit project

werd financieel mogelijk gemaakt door de provincie

Zeeland (programma Leren voor Duurzame Ontwik-

keling en ‘Blauwe Impuls’).

Tekst:

IVN Consulentschap Zeeland,

Rita de Ligt-van der Zee

Redactie:

Zeeuwse Milieufederatie, Ilse Pama

Vormgeving en productie:

Nilsson Creatieve Communicatie

Maart 2008

© Zeeuwse Milieufederatie en IVN Consulentschap

Zeeland

Vouw open voor de stappen bij het kiezen van

een communicatiemiddel

Creatief betrekken van burgers werkt beter!

1. Het doel: Wat wil je bereiken?

2. De doelgroep:Wie wil je bereiken?

3. Begeleider:Heeft hij/zij de benodigde vaardigheden?

4. Fase van het communicatieprocesBelangstelling wekken, informeren, overtuigen /gedrag

veranderen, of ondersteunde informatie?

5. Moment van inzetSluit het moment aan bij de behoefte van de doelgroep?

6. Tijd en ruimte:Heb ik voldoende tijd en ruimte voor de inzet van dit

communicatiemiddel?

7. Een mix van communicatiemiddelenTip: Maak een doelgroep-communicatiemiddelenmatrix

8. Financiële middelenHeb /of krijg ik voldoende middelen?

9. Bondgenoten en intermediairenHeb ik /waar vind ik de juiste bondgenoten?

Stappen bij hetkiezen van een

communicatiemiddel:

Zie toelichting op pagina 6 en bijlage 1

3

Voorwoord In 2007 zijn de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF) en het IVN Consulentschap Zeeland samen met de Zeeuwse ge-

meenten en de beide Zeeuwse waterschappen begonnen aan het project Waterlokaal. Duurzaam waterbeheer in

stad en dorp en de communicatie daarover met burgers stond hierbij centraal.

Ik ben als dagvoorzitter bij de startbijeenkomst en de slotbijeenkomst betrokken geweest.

Ik vond het heel inspirerend om mee te maken en om te horen dat alle deelnemers overtuigd zijn van het belang

van goede en uitnodigende communicatie. Er werden veel concrete voorbeelden gegeven hoe je op een leuke ma-

nier met burgers over het waterbeleid in de stad kunt communiceren. Heel belangrijk was daarbij ook om elkaar

te stimuleren en van elkaar te leren.

Op de laatste bijeenkomst, op 13 december 2007 bij de provincie in Middelburg, is door alle partijen duidelijk

aangegeven dat er behoefte was aan een naslagwerk met daarin alle communicatiemiddelen, die in het project

aan de orde zijn gekomen.

Deze opdracht is enthousiast en voortvarend opgepakt door het IVN Consulentschap en de ZMF en het resultaat

ligt nu voor u, het “ABC voor succesvolle communicatie”.

Het succes van het project Waterlokaal blijkt ook uit het feit dat de provincie Zeeland heeft besloten om in 2008

verder te gaan en, heel belangrijk, daar een budget voor beschikbaar heeft gesteld. Hiervoor dank.

Initiatieven die in 2008 verder uitgewerkt worden zijn een gezamenlijk waterwebsite, een blauwe watercontainer

en de prijsvraag voor het ontwerpen van een duurzame watertuin.

De waterpartners Zeeuws-Vlaanderen (gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen en het waterschap Zeeuws-Vlaande-

ren) gaan de waterwebsite verder uitwerken. De gemeente Schouwen-Duiveland is trekker voor de blauwe water-

container (mobiele tentoonstelling rond het thema afkoppelen). De gemeenteraad in Goes heeft positief besloten

over het uitzetten van de prijsvraag.

Ik dank alle deelnemers voor hun enthousiasme en inbreng in het project en wens u veel succes bij het gebruik van

dit ABC voor succesvolle communicatie.

Jan van Seters

Voorzitter Zeeuwse Milieufederatie

Lid Raad van Advies van IVN Consulentschap-Zeeland

Lid Dagelijks Bestuur van het waterschap Zeeuws-Vlaanderen

5

Inhoudsopgave

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

Inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

Kies een communicatiemiddel stap voor stap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Overzicht communicatiemiddelen, alfabetisch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Beschrijving communicatiemiddelen, alfabetisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Adreslijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Bijlage 1: toelichting op ‘Kies een communicatiemiddel stap voor stap’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Bijlage 2: toelichting op de digitale instrumentenplanner van SME Adviseurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

6

Kies communicatiemiddel stap voor stapDoorloop deze stappen voordat u een keuze maakt.

1. Het doel Houd altijd voor ogen wat je met een groep wilt bereiken. Formuleer de doelstellingen SMART (Specifiek, Meet-

baar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden).

Zijn de doelen gericht op een verandering van kennis, houding of gedrag?

Zie ook bij stap 4.

2. De doelgroepWat is het kennisniveau, de houding, het gedrag, de motivatie? Kennen de mensen elkaar, hoe groot is de groep

die je wilt bereiken?

3. BegeleiderBij communicatiemiddelen waarbij een begeleider nodig is, is het goed te bedenken of er een geschikte begelei-

der is. De één moet niet denken aan het begeleiden van een (rollen)spel, een ander heeft weinig met het geven

van een lezing.

4. Fase van het communicatieprocesWil je belangstelling wekken, informeren, overtuigen /gedrag veranderen of ondersteunende informatie geven en

past het communicatiemiddel daarbij? Dit houdt ook verband met het doel. Zie de toelichting in bijlage 1.

5. Moment van inzetSluit dit moment aan bij de behoefte van de doelgroep? Zie de toelichting in bijlage 1.

6. Tijd en ruimteSommige communicatiemiddelen vergen nogal wat (doorloop)tijd, andere hebben veel ruimte nodig (bijvoor-

beeld tentoonstellingen). Is die tijd of ruimte beschikbaar?

7

7. Een mix van communicatiemiddelenMet één communicatiemiddel bereik je maar een deel van de groep die je wilt bereiken.

Zorg voor variatie door verschillende communicatiemiddelen naast elkaar in te zetten. Welke andere communi-

catiemiddelen zet je naast dit communicatiemiddel in?

Tip: Maak een doelgroep-communicatiemiddelenmatrix (zie voorbeeld).

Doelgroep Communicatiemiddel

Folder/brochure Cursus natuurvriendelijk tuinieren Waterwandeling in de wijk

Bewoners van de wijk x x

Volkstuinbezitters x x

8. Financiële middelenZijn de benodigde financiële middelen beschikbaar? Zo niet, welke wegen kunnen bewandeld worden om die

financiële middelen vrij te maken?

9. Bondgenoten en intermediairsWelke bondgenoten /intermediairs kun je bij de voorbereiding en uitvoering van dit communicatiemiddel betrek-

ken. Wat verwacht je van hen? Welke middelen zijn daarvoor beschikbaar?

8

Overzicht communicatiemiddelen, alfabetischAActie of campagne

Affiche / poster

Ansichtkaart

Audiovisuele media

BBarometer duurzaam terrein beheer

Blauw verhuispakket

Blauwe waterkeet

Brochure

CCreatieve sessie

Cursus

DDemonstraties en modellen

Digitale media

EEducatieve grondwatermeter (Water in de peiling)

Enquête

Excursie met (water)gids

FFietsroute

Folder /Flyer

KKleurplaat

Kluskeet duurzaam bouwen

Krant & magazines

LLespakketten rond waterthema’s

MMasterclass duurzaam wonen

Mondelinge media

NNatuurpad rond water

Nieuwsbrief

OOntdekton water

PProjecten

QQuiz

RRollenspel

SSpelvormen

Strip, stripverhalen

Symposium

TTelevisiespots

Tentoonstelling

Theater

VVeldbezoek ‘Kijk op Water’

Veldsymposium

WWaterambassadeur

Waterbus

Waterkaarten (waterbelevingskaart)

Waterlaboratorium

Waterloket (bemand)

Watermarkt

Watermuseum

Waterschouw (Wijkschouw en Wenswijk)

Watervlo (educatieschip van Reinwater)

Waterwandeling

Waterwebsite /waterloket

9

Beschrijving communicatiemiddelen, alfabetisch

Elke beschrijving gaat volgens een vast stramien:

Wat is het? Korte beschrijving van het communicatiemiddel.

Geschikt voor? Hier wordt beschreven voor welke groep(en) burgers het geschikt zou zijn en in welke fase van het

communicatieproces het communicatiemiddel het best past: de belangstelling wekken, informeren, overtuigen of

ondersteunende informatie.

Wat voorbeelden:

Belangstelling wekken Informeren Overtuigen Ondersteunende informatie

Folder +/- + +/- +

Kranten en tijdschriften ++ +/- +/- -

Persoonlijk gesprek + ++ ++ +

website - + - ++

++ = geschikt | + = redelijk geschikt | +/- = matig geschikt | - = minder geschikt

Bij communicatiemiddelen die al bestaan uit een mix van communicatiemiddelen (bijvoorbeeld het blauwe

verhuispakket, de blauwe waterkeet, cursussen e.d.) wordt per fase in het communicatieproces een suggestie

gedaan.

VoorbeeldenIn de eerste plaats wordt gekeken naar voorbeelden in Zeeland, dan naar landelijke of zelfs grensoverschrijdende

voorbeelden.

Meer weten? Hier staan verwijzingen naar de organisaties en contactpersonen van de voorbeelden en verwijzingen naar meer

informatie over het communicatiemiddel of de voorbeelden.

Zie ook adreslijst op pagina 62.

10

Wandelen voor water in Zeeland (COS Zeeland)

A

Actie of campagne

Wat is het? Volgens Van Dale is een actie ‘een gezamenlijk opgezet en tot uiting gebracht streven’.

Acties worden vaak gekoppeld aan een voornemen om iets te veranderen dat op weerstand stuit bij bepaalde

groepen, en is dan te zien als een vorm van protest. Als communicatiemiddel moet men bij acties niet aan

protesten denken, maar aan het bereiken van een gezamenlijk doel, bijvoorbeeld de leefbaarheid in de wijk te

verbeteren of geld in te zamelen voor een gemeenschappelijk doel. Een campagne is een planmatig opgezette

publieksactie.

Acties en campagnes zijn meestal kort en kernachtig.

Geschikt voor: Als de actie of campagne raakt aan wat er leeft is dit middel geschikt voor een brede groep burgers. Heel geschikt

voor algemeen publiek, scholen, verenigingen e.d.

Fase communicatieproces Geschiktheid Opmerkingen

Belangstelling wekken ++ Zeker met de nodige publiciteit

Informeren +/-

Overtuigen +

Ondersteunende informatie - Aanvullend of voorafgaand aan de actie ondersteunende

informatie meegeven.


Voorbeelden Wandelen voor Water:

Sponsorwandeling van 6 kilometer met 6 liter water op de rug voor leerlingen van de basisschool. Zo beleven

kinderen de werkelijkheid van een kind in Afrika, die dagelijks kilometers moet lopen voor schoon drinkwater. Er

hoort ook een lespakket bij en een gastles. Opbrengst voor waterprojecten in Afrika. Ook geschikt voor gezinnen.

Big Jump:

Europese dag van de BIG JUMP om te genieten van vijvers en rivieren.

Een populaire manier om de Europese kaderrichtlijn Water van de EU

bekend te maken en het belang van een goede waterkwaliteit aan de

lijve te ondervinden.

11

Watertonnen worden

uitgereikt in Sint Maartensdijk

Ton voor Water:

COS Zeeland organiseerde in samenwerking met de Zeeuwse Milieufederatie, het IVN Consulentschap Zeeland en

de Zeeuwse gemeenten 5 x het project “Een Ton voor Water”.

In de afgelopen jaren zijn meer dan 4500 tonnen verkocht. Van elke ton ging een bedrag naar een waterproject in

een ontwikkelingsland. Burgers in de deelnemende gemeenten zijn voorgelicht over water (brochure ‘Een Ton voor

Water’) en de waterprojecten van de betreffende Novib partners in het Zuiden en scholen. Voor de basisscholen is

een lesbrief ‘Ton voor water’ ontwikkeld. De NME-centra willen weer verder met een Ton voor Water, omdat het

ook relatie heeft met het afkoppelen van regenwater, wat erg belangrijk is in het stedelijk gebied.

Meer weten? Wandelen voor Water: Voor meer informatie kunt u terecht op de website www.wandelenvoorwater.nl of kunt u

contact opnemen met COS Zeeland via 0113-250051, of [email protected]. Big Jump: www.bigjump.org

Voor meer informatie over een Ton voor Water kunt u eveneens bij het COS, bij de ZMF of bij het IVN Consulentschap

terecht.

Affiche /poster

Wat is het?Een aanplakbiljet of aangeplakte bekendmaking van een activiteit, voorstelling of evenement.

Een poster is vaak wat groter dan een affiche.

Geschikt voor: Afhankelijk van vormgeving en tekst geschikt voor een brede doelgroep.


Belangstelling wekken + Hangt sterk af van de vormgeving

Informeren +/- Niet voor het geven van veel informatie, wel voor de hoofdzaken

Overtuigen -

Ondersteunende informatie +/- Affiche of poster kan goed zaken visualiseren. Bv. Watersysteem

in wijk


12

Voorbeelden

Affiche van de gemeente Dordrecht ‘Dordrecht werkt aan water’ en de Affiche van de 12 ambachten over de

Nonolet (waterloos toilet).

De advertenties van Nederland Leeft met Water zijn eigenlijk ook affiches:

- Het scheiden van afval- en regenwater

- Beken herstellen naar oorspronkelijke vorm

- Drijvend wonen

- Wadi’s in de nieuwbouwwijk

- Waterdoorlatende bestrating

Meer weten? De affiches van Nederland leeft met water zijn te zien op: http://www.nederlandleeftmetwater.nl/?Campagne

Ansichtkaart

Wat is het? Heeft geen toelichting nodig.

Geschikt voor: Een simpel maar heel doeltreffend communicatiemiddel. Afhankelijk van de vormgeving geschikt voor alle

doelgroepen.

Vooral geschikt om de belangstelling de wekken, de nieuwsgierigheid te prikkelen en te laten zien hoe bijvoorbeeld

een mooie natuurvriendelijke oever er uit kan zien.

Ook geschikt als uitnodiging voor een watermarkt, informatiebijeenkomst o.i.d.


Belangstelling wekken ++ Verwijs op de achterkant van de kaart naar mogelijkheden

om meer informatie te krijgen (website bijvoorbeeld)

Informeren -

Overtuigen -

Ondersteunende informatie -


Voorbeelden Serie ansichtkaarten van de gemeente Schouwen-Duiveland

rond het Waterplan.

Meer weten?

Gemeente Schouwen-Duiveland.

Dhr. P van Santen.

Ansichtkaart gemeente Schouwen-Duiveland

13

Audiovisuele media (film, DVD, teletekst)


Geschikt voor: Afhankelijk van de soort film of DVD geschikt om de belangstelling te wekken, te informeren, of te overtuigen.

Het moet dan wel een aansprekende film zijn. Vaak zijn daar hoge kosten mee gemoeid. De film van Al Gore is

vooral gericht op overtuigen van en belangstelling wekken voor de klimaatverandering bij grote groepen mensen.

Een DVD heeft het voordeel dat die zonder veel moeite op veel plaatsen getoond kan worden en makkelijk kan

worden opgenomen in bijvoorbeeld een lespakket.

Teletekst is vooral geschikt om te informeren (+/-) en is in onderstaande tabel buiten beschouwing gelaten.


Belangstelling wekken +/- De film van Al Gore is een voorbeeld waarbij dat wel goed

gelukt is, maar in de regel is de effectiviteit niet zo groot.

Informeren +/-

Overtuigen +/-



Voorbeelden DVD ‘Haal meer uit schoon water’

Stichting Natuur en Milieu en De Provinciale Milieufederaties hebben vijf korte documentaires van

5 minuten laten maken over schoon water. De filmpjes zijn opgenomen in de Vinkeveense plassen,

de Zevenhuizerplas in een Rotterdamse Vinex-wijk, de Hoge Dwarsvaart bij Zeewolde, de Regge

bij De Velderberg in Twente en De Leijen, onderdeel van de Friese boezem. De documentaires gaan

over projecten die in het perspectief van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) geen slecht

figuur slaan. In de filmpjes, die zijn gemaakt door stichting Natuurmedia, staat de waterkwaliteit

voor natuur en recreant centraal. De filmpjes laten voorbeelden zien van hoe het zou kunnen.

De aanpak: geen ruimte voor water zonder aandacht voor de waterkwaliteit.

DVD vloeiweiden van het Lankheet en het waterpark

De Vloeiweiden DVD is te bestellen via de mail: [email protected]. De DVD over het waterpark is binnenkort

on-line te bekijken op www.waterparkhetlankheet.nl. Doel van het Waterpark-project is rietlanden te ontwikkelen die

beekwater zuiveren en tegelijkertijd biomassa produceren voor groene stroom of brandstof. Met het gezuiverde water

wordt het grondwater weer op niveau gebracht en wordt natte natuur hersteld. Deze pilot moet economisch rendabel zijn

en meer opbrengen dan de huidige opbrengsten uit maïs, gras of granen. Meer informatie: www.waterparkhetlankheet.nl

Meer weten?

DVD ‘Haal meer uit schoon water’: ZMF.

Waterpark Landgoed het Lankheet: Eric Brinckmann, waterbeheer Landgoed het Lankheet, 06 537 177 24.

Over zuiverende rietvelden: Wageningen UR/Plant Research International Dr. Adrie van der Werf (projectleider)

0317-475862, [email protected]

14

B

Barometer duurzaam terrein beheer

Wat is het?Er bestaat een barometer voor duurzaam terreinbeheer voor gemeenten en andere beheerders van groene en

verharde terreinen. De barometer heeft drie niveaus: Brons, Zilver en Goud. Deelnemers die het Gouden niveau

halen mogen het keurmerk Milieukeur gebruiken.

De DOB methode correspondeert met het Bronzen Niveau.

Voor burgers bestaat een dergelijke barometer nog niet, maar voor particulieren zou een soortgelijke barometer

ontwikkeld kunnen worden.

Geschikt voor?Een populaire versie van de barometer zou een geschikt communicatiemiddel zijn voor bewonersparticipatie in

het beheer van de groene ruimte. Twee vliegen in een klap: begrip voor het beheer van de gemeente en een

meer duurzaam beheer van particuliere (volks)tuinen. Het competitie-element en de mogelijkheden om gedrag

te belonen spelen mee om succesvol aan de slag te gaan met de barometer. Dit communicatiemiddel vergt de

nodige coördinatie en tijd en een gemeente verbindt er zich voor meerdere jaren aan. Samenwerken met het NME-

centrum zou aan te bevelen zijn. De barometer bestaat uit een mix van communicatie¬middelen, waarbij de keuze

bepalend is voor het succes. De totale barometer is geschikt om mensen te overtuigen (++).

Fase communicatieproces Geschikte keuzes bij barometer

Belangstelling wekken Bijvoorbeeld via de regionale TV en huis-aan-huis-bladen aandacht vragen

voor de barometer

Informeren Bijvoorbeeld via een informatie/demonstratiebijeenkomst op een

gemeentelijke kwekerij /voorbeeldtuin en een publieksvriendelijke folder of

brochure over de criteria

Overtuigen Uitreiken van de bronzen, zilveren, gouden barometers en belonen

(persaandacht/bloemetje)

Ondersteunende informatie Terugkerende aandacht in het gemeenteblad, aanvullende thematische

folders e.d.

Voorbeelden De barometer duurzaam terreinbeheer is ontwikkeld door SMK (Stichting

Milieukeur) en PRI (Plant Research International). Op de website van de Stichting

Milieukeur (www.milieukeur.nl) staan praktijkvoorbeelden. De gemeente

Wageningen heeft het Milieukeur bijvoorbeeld al verdiend.

Meer weten? Voor het ontwikkelen van een populaire versie voor burgers zou SMK het best ingeschakeld kunnen worden.

Zij ontwikkelen, beheren en toetsen duurzaamheidscriteria. De criteria komen tot stand met medewerking en

15

inbreng van consumenten- en producentenorganisaties, detailhandel, overheid en milieudeskundigen. Deze wijze

van werken verzekert een breed maatschappelijk draagvlak. Het handboek barometer duurzaam terreinbeheer is

te downloaden via: http://www.milieukeur.nl/Upload/handboek%20bdt_1%20def.pdf

Gemeente Wageningen: Johan Saleming, senior beleidsmedewerker Beheer Openbare Ruimte en projectleider voor

de barometer.

Blauw verhuispakket

Wat is het? Een pakket dat nieuwe bewoners in een wijk of gemeente ontvangen. Er kan van alles in een verhuispakket zitten.

Bij de gemeente Breda heeft men ervaring met het groene verhuispakket (i.s.m. het MEC Breda). Hierin zaten

bijvoorbeeld kortingsbonnen voor een duurzame (groene) inrichting van huis- en tuin en diverse milieuvriendelijke

attenties van Bredase winkeliers en bedrijven, Brabant Water en gemeente Breda, zoals een onkruidkrabber,

tegoedbonnen op biologische producten bij AH Bavel, een cd-rom en een gratis ontwerpschets voor de tuin.

Geschikt voor:Nieuwe bewoners in de gemeente of wijk. Vooral in nieuwbouwwijken waar de bewoners nog kennis met elkaar

moeten maken liggen er goede kansen. Het sluit aan bij het benutten van ‘verandermomenten’. Op het moment dat

mensen verhuizen hebben ze behoefte aan informatie over deze verandering. Het succes hangt af van de inhoud

en de manier waarop het aangeboden wordt. Aanbieden door opsturen heeft minder impact dan aanbieden tijdens

een welkomstbijeenkomst in de wijk of op het gemeentehuis.

Fase communicatieproces Geschikte keuzes bij verhuispakket

Belangstelling wekken Leuke uitnodiging voor welkomstbijeenkomst, bijvoorbeeld in de vorm van

een ansichtkaart.

Informeren Tijdens de welkomst bijeenkomst bedoeling en inhoud van het pakket

toelichten

Overtuigen -

Ondersteunende informatie Informatieve folders/brochures in het verhuispakket rond waterbeheer inde

wijk /de stad, fietsroutes, wandelroutes e.d.


Voorbeelden (in Zeeland en daarbuiten) Mec Breda: www.mecbreda.nl (bij ‘aanbod’ en dan bij ‘producten’). Uit

een enquête onder de eerste 120 ontvangers bleek dat zij het groene

verhuispakket als ‘leuk’ en ‘attent’ met het cijfer 8 beoordeelden.

Meer weten? Het NME –centrum in de regio, of het IVN Consulentschap en de

Zeeuwse Milieufederatie kunnen adviseren m.b.t. de samenstelling en

het aanbieden van een blauw verhuispakket.

Groen verhuispakket van MEC Breda

16

Blauwe waterkeet

Wat is het? Een mobiele tentoonstelling over het afkoppelen van water en het waterbeheer in de wijk. De buitenkant van de

keet (of zeecontainer) wordt daarbij ook als informatiedrager benut en moet uitnodigen om ook binnen een kijkje

te nemen of om informatie te vragen.

Er wordt zoveel mogelijk gevisualiseerd en de informatie wordt zo interactief mogelijk aangereikt.

Geschikt voor: Heel geschikt om in wijken waar de riolering aangepast wordt neer te zetten voorafgaand aan en gedurende

de werkzaamheden. Vooral gericht op volwassen inwoners van de wijk, maar het kan door een aantrekkelijke

vormgeving, visualisaties en interactieve elementen ook aansprekend zijn voor kinderen.


Belangstelling wekken + tot ++ Een blikvanger in de wijk! Persaandacht kan dit nog verhogen.

Informeren + tot ++ In de keet komen informatieve folders, brochures rond diverse

waterthema’s, gericht persoonlijk advies kan de geschiktheid

nog verhogen.

Overtuigen + tot ++ Kan vergroot worden als er een bemand waterloket ingericht

wordt.

Ondersteunende informatie + Waterwebsite en informatiefolders waarin ook naar de

waterwebsite verwezen wordt.


Voorbeelden Nog niet gerealiseerd. Binnen het project waterlokaal is een ontwerp gemaakt voor de blauwe waterkeet. Er is ook

een ontwerp uitgewerkt voor een blauwe zeecontainer. In 2008 wordt gewerkt aan de verdere ontwikkeling van

de blauwe waterkeet

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland, Zeeuwse Milieufederatie en gemeente Schouwen-Duiveland (Dhr. P. van Santen) zijn

de initiatiefnemers voor de realisatie van de blauwe waterkeet.

Eerste ideeën rond de blauwe waterkeet van

Confettireclame

17

Brochure

Wat is het?Heeft weinig toelichting nodig. Het verschil tussen een folder en een brochure heeft vooral betrekking op

de omvang en hoeveelheid informatie die gegeven wordt. Meer dan 2 A4 zou een richtlijn kunnen zijn, maar in de

praktijk lopen folders en brochures vaak in elkaar over.

Geschikt voor? Afhankelijk van de leesbaarheid, de verhouding tussen tekst, plaatjes en vormgeving is een brochure geschikt

om burgers te informeren en als ondersteunende informatie in te zetten. Het is raadzaam om hier de afdeling

communicatie bij te betrekken en vakjargon of teveel tekst te vermijden. Een goede vormgeving is het geld waard.

De brochure moet mensen uitdagen om hem mee te pakken, te bekijken en te lezen!


Belangstelling wekken -

Informeren ++ Zie opmerkingen hierboven

Overtuigen +/-

Ondersteunende informatie ++ Brochure biedt de mogelijkheid iets dieper in te gaan op een

bepaald thema, waardoor het als naslagwerkje kan dienen.

Wordt niet zo snel weggegooid als een folder.


Voorbeelden

Veel van deze voorbeelden zijn meer gericht op overheden, maar kunnen wel het uitgangspunt vormen voor een

meer publieksvriendelijke uitvoering.

Een Ton voor Water (2001)

Een brochure die gericht is op burgers met informatie over het belang van een regenton,

waterverbruik en waterbesparingstips, de waterkringloop, waterzuivering en water

wereldwijd. Maakte deel uit van de campagne ‘Een Ton voor Water’, een initiatief van het

COS Zeeland, de Zeeuwse Milieufederatie en het IVN Consulentschap Zeeland i.s.m. de

Zeeuwse gemeenten.

‘Duurzaam bouwen in Zeeland’ en ‘Toiletwater. Don’t dump it, pump it’

Deze brochures zijn beide uitgegeven door het Regioteam Zuiver Zeeuws Water.

De brochure over Duurzaam Bouwen is gericht op gemeenten en geeft informatie

over bouwmaterialen en beleid rondom duurzaam bouwen en de ondersteuning die zij

daarbij kunnen krijgen van het Regionaal Dubo Consulentschap. De brochure over toiletwater geeft watersporters

informatie over het lozingsverbod dat in 2009 van kracht wordt, wat dit voor hen betekent en waar ze met hun

toiletwater terecht kunnen.

18

Leven met schoon water

In 2003 uitgegeven door de 12 provinciale Milieufederatie en de Stichting Natuur en Milieu. Gericht op algemeen

publiek en de waterproblematiek in Nederland. Burgers worden uitgedaagd om mee te werken aan schoon water

onder het motto ‘Niet wachten, maar liften’. Er hoort ook nog een fototentoonstelling bij.

Brochures van Nederland leeft met water o.a.:

• Water in de stad, sprekende voorbeelden

• Gemeentelijke waterplannen

• Ruimte maken voor water, vier voorbeelden

• De boer als waterbeheerder

Brochure ‘Hemelwater in de tuin’ geeft informatie, tips en voorbeelden hoe men buitenshuis het regenwater dat

op het dak valt, af kan koppelen van het riool en in de tuin kan infiltreren.

Meer weten? De brochures van het Regioteam Zuiver Zeeuws Water zijn te downloaden op hun website: www.zuiverzeeuwswater.

nl (bij ‘projecten’).

De brochures van Nederland leeft met water zijn te downloaden van hun website: www.nederlandleeftmetwater.

nl/ (ga naar ‘overige informatie’ en van daar naar ‘documentatie’.

Bij het waterservicepunt Nijmegen: www.waterbewust.nl is de brochure ‘Hemelwater in de tuin’ te downloaden

(kijk in het menu ‘afkoppelen doe ’t zelf’ bij ‘regenwaterinfiltratie’).

19

C

Creatieve sessie

Wat is het?Een bijeenkomst waarbij de deelnemers gestimuleerd worden hun creativiteit aan te boren. Bijvoorbeeld door

mensen te betrekken bij de toekomstige inrichting van het dorp, de wijk of een bepaalde waterpartij. Dit vereist

de nodige vaardigheden van de begeleider van dit creatieve proces. Er zijn verschillende technieken beschikbaar.

Een veilige sfeer waarin mensen hun “rare” ideeën durven uit te spreken of uit te beelden is een voorwaarde.

Geschikt voor: Een creatieve sessie is geschikt om burgers te betrekken bij het meedenken over het beheer van water en groen

in de stad, om de recreatieve mogelijkheden in een gebied te verkennen, of om mee te denken over de inrichting

van de wijk of het dorp. Er is dan sprake van burgerparticipatie, dus er moet wel iets gedaan worden met de

uitkomsten. Als de plannen voor het beheer en de inrichting al vast liggen heeft een creatieve sessie geen zin.


Belangstelling wekken +/- Bij de werving voor de creatieve sessie kiezen voor een

aansprekende vorm. Bv. een leuke advertentie in krant, een

affiche en persoonlijke benadering van sleutelfiguren.

Informeren -

Overtuigen +

Ondersteunende informatie - Na de creatieve sessie is de belangstelling in de regel wel

gewekt en is er behoefte aan ondersteunende informatie zoals

een brochure, fiets- of wandeltocht.


Voorbeelden Binnen de masterclass duurzaam Schouwen-Duiveland is met creatieve methodes gewerkt. Bijvoorbeeld die van het

‘backcasten’. Eerst wordt m.b.v. (zelfgemaakte) foto’s en tekst een toekomstbeeld gecreëerd rond een bepaald thema.

Vervolgens worden er stappen van de toekomst naar het heden geformuleerd om daar te komen (= backcasting).

Meer weten? Het IVN Consulentschap Zeeland (Rita de Ligt- van der Zee) heeft ervaring met de masterclass en de bijbehorende

creatieve methodes. Andere Zeeuwse organisaties met expertise op dit punt:

Scoop, Zeeuws instituut voor sociale & culturele ontwikkeling: www.scoopzld.nl

Middelburgs Instituut Voor Kunstzinnige Vorming, Kuiperspoort 18, 4331 GS Middelburg, Tel:0118-634711

Water4ruimte consultancy is een landelijke organisatie die groepen begeleidt bij dergelijke processen:

www.watervoorruimte.nl.

20

Cursus (natuurvriendelijk tuinieren, water in de buurt, watergids e.d.)

Wat is het? Een aantal theoretische en praktische ‘lessen’ voor een bepaalde doelgroep. Meestal wordt daarbij een cursusmap

gebruikt.

Geschikt voor:Burgers die geïnteresseerd zijn in het thema dat binnen de cursus aangeboden wordt.

Door de cursus in combinatie met iets anders aan te bieden kunnen meer mensen geïnteresseerd raken. Bijvoorbeeld

een cursus aanleggen van een watertuin in combinatie met het aanbieden van een voorbeeldbrochure rond

‘watertuinen’. Of door deelnemers als ‘beloning’ het boekje watertuinen aan te bieden. Maak de cursus niet te

lang; twee of drie theorielessen en twee praktijklessen is lang genoeg voor de meeste mensen. Wilt u begeleide

waterwandelingen gaan organiseren dan is de watergidsencursus een aanrader.


Belangstelling wekken - Bij de werving voor de cursus kiezen voor een aansprekende

vorm. Bv. een leuke advertentie in krant, een affiche en

persoonlijke benadering van sleutelfiguren/ intermediaire

organisaties.

Beloning voor deelnemers.

Informeren ++

Overtuigen ++

Ondersteunende informatie ++


Voorbeelden De NME-centra in Zeeland bieden regelmatig cursussen natuurvriendelijk tuinieren aan. In opdracht

van de gemeente kunnen ze dergelijke cursussen op maat aanbieden. Voor toekomstige bewoners van

een nieuwbouwwijk bijvoorbeeld, of toegespitst op water in de tuin. Ze maken daarbij o.a. gebruik

van de door Velt ontwikkelde cursussen voor ecologisch tuinieren.

De watergidsencursus wordt aangeboden door het IVN en i.s.m. de waterschappen, de NME-centra

en andere belanghebbenden uitgevoerd. In Zeeland heeft er tot nu toe 1 watergidsencursus plaats

gevonden. De watergidsen zijn o.a. actief bij rondleidingen op de rioolwaterzuivering, maar kunnen

ook ingeschakeld worden bij waterwandelingen en de waterschouw.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland: www.ivn.nl , kijk bij ‘agenda’ en dan bij ‘cursussen’.

Zeeuwse NME-centra: MEC De Bevelanden: [email protected] , tel: 0113-252628 / MICMEC Walcheren:

[email protected] , tel: 0118-417039 / Natuur&Zo, NME Zeeuws –Vlaanderen: [email protected],

tel: 0115-649520 / NME Centrum Sch-D: [email protected] , tel: 0111-416093.

Velt Nederland, Postbus 153, 5570 AD Bergeijk, Nederland, (0031)(0)475-484580

www.velt-nederland.nl / [email protected] / Velt België: www.velt.be / [email protected]

watergidsencursus

watergidsencursus

wa

terg

idse

ncu

rsus

watergidsencursus

Watergidsencursus

Het samen actief en creatief bezig zijn met water loopt als

een rode draad door de cursus Watergids. Naast verwon-

dering, bewondering en respect voor het water en het

leven daarin, is het van belang dat de aankomend

Watergids leert nadenken over het belang van water voor

de mens.

Zo groeit het draagvlak voor en betrokkenheid bij schoon

en natuurlijk water.

De cursus, die op provinciaal niveau wordt

georganiseerd, leidt kaderleden van het IVN en andere

NME-werkers op tot actieve watergidsen.

De cursus biedt voldoende handvatten om na afloop

samen aan de slag te gaan met de tijdens

de opleiding ontwikkelde waterprojecten.

WatergidsencursusHet samen actief en creatief bezig zijn met water loopt als een rode draad door de cursus Watergids. Naast verwon-dering, bewondering en respect voor het water en het leven daarin, is het van belang dat de aankomend Watergids leert nadenken over het belang van water voor de mens. Zo groeit het draagvlak voor en betrokkenheid bij schoon en natuurlijk water.

De cursus, die op provinciaal niveau wordt georganiseerd, leidt kaderleden van het IVN en andere NME-werkers op tot actieve watergidsen. De cursus biedt voldoende handvatten om na afloop samen aan de slag te gaan met de tijdens de opleiding ontwikkelde waterprojecten.

IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie

21

D

Demonstraties

Wat is het?We refereren hierbij aan het demonstreren van de werking van iets en niet aan een protestdemonstratie.

Vaak worden hierbij modellen gebruikt. Een modeltuin zou ook onder deze noemer kunnen vallen. In dat geval

hoeft er niet eens iemand aanwezig te zijn, maar kan door bordjes uitleg en informatie gegeven worden.

Geschikt voor:Heel geschikt om mensen te laten zien hoe iets werkt of eruitziet. Ter plekke kunnen ze vragen stellen, als ze iets

niet begrijpen en vragen hoe ze dat evt. zelf aan kunnen leggen.

Een modeltuin is bijvoorbeeld heel geschikt om aan te leggen in een nieuwbouwwijk, waar iedereen nog zijn tuin

aan moet leggen. Bij een tuincentrum of het NME-centrum is ook een goede plek

Fase communicatieproces geschiktheid Opmerkingen

Belangstelling wekken +/- tot ++ Afhankelijk van de aantrekkingskracht van de demonstratie of

het model en de plaats waar de demonstratie plaatsvindt.

Informeren + tot ++ Heel geschikt om een moeilijk technisch verhaal te illustreren

en uit te leggen. Afhankelijk van de vaardigheden van degene

die de demonstratie verzorgt.

Overtuigen + tot ++ Laten zien hoe iets werkt, werkt om mensen te overtuigen.

Zeker als ze vragen kunnen stellen en ermee kunnen oefenen.

Ondersteunende informatie - tot + Afhankelijk van de informatie die meegegeven wordt.


Voorbeelden Model in perspex van de rioolwaterzuivering (Waterschap Zeeuws Vlaanderen).

Model van een waterfilter (lamellenfilter) (na te vragen bij gemeente Hulst), een infiltratieriool,

regentonnen, raintainer, vulautomaten e.d. In de modelwatertuin bij het NME-centrum in

Dordrecht (Weizigt) kunnen burgers ideeën opdoen voor het watervriendelijk inrichten van

hun tuin. De gemeente Dordrecht heeft ook een boekje met voorbeeldtuinen uitgegeven.

Meer weten? Waterschap Zeeuws –Vlaanderen en Waterschap Zeeuwse Eilanden

Gemeente Hulst

Modelwatertuin bij het NME-centrum in Dordrecht (Weizigt) http://cms.dordrecht.nl/weizigt

Het boekje ‘watertuinen in Dordrecht’ kan gedownload worden op: http://cms.dordrecht.nl/

dordt?waxtrapp=msocoDsHaKnPvBJwEzDLK

Watermarkt Hulst 2007

22

Digitale media (website, E-mail, digitale nieuwsbrief, Cd-rom/Dvd)


Geschikt voor? Een website is geschikt om mensen te informeren en vooral om ondersteunende informatie te geven.

Bij ondersteunende informatie moet je vooral denken aan gerichte informatie rond de waterthema’s. Wat kunnen

mensen zelf doen rond afkoppelen, natuurvriendelijk tuinieren e.d.

Bij wie kunnen ze e.e.a. kopen. Waar kunnen ze terecht voor ondersteuning en informatie.

Een goede website is in deze tijd, naast andere communicatiemiddelen, een onmisbaar naslagwerk voor veel

mensen. Daar kan een gemeente haar voordeel mee doen!

Het beheer van de site is daarbij een aandachtspunt, dat moet in orde zijn.


Belangstelling wekken - tot + E-mails en sms berichten zijn het meest geschikt.

Informeren +/- tot + Websites en digitale nieuwsbrieven zijn het meest geschikt.

Overtuigen - Digitale media lenen zich hier minder voor.

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Websites zijn hier erg geschikt voor, Cd-roms en Dvd’s zijn ook

geschikt.


Voorbeelden

In het kader van het project

Waterlokaal is een opzet

gemaakt voor een gezamenlijke

waterwebsite voor de

waterpartners in Zeeuws–

Vlaanderen, die opgeschaald kan

worden voor heel Zeeland.

De waterwebsites van de

gemeentes Nijmegen en Arnhem

dienen daarbij als goede

voorbeelden.

Meer weten? Zeeuwse Milieu Federatie,

IVN Consulentschap Zeeland,

de gemeenten Hulst, Sluis en

Terneuzen en Waterschap Zeeuws–

Vlaanderen. Waterwebsites van de

gemeente Nijmegen en Arnhem:

www.waterbewust.nl en

www.waterservicepuntarnhem.nl

23

E

Educatieve grondwatermeter (Water in de peiling)

Wat is het?Op de educatieve grondwatermeter kunnen bezoekers zien hoe hoog het grondwater staat. Wijst de meter een waarde

aan in het groene vlak, dan is de grondwaterstand gunstig voor de functie van het gebied. Wijst de meter een waarde

aan in het rode vlak, dan is de grondwaterstand in het gebied te laag. De grondwatermeters staan niet op zichzelf,

ze vormen het startpunt voor diverse educatieve activiteiten. Er is een lespakket voor de basisschool bij ontwikkeld, een

cursus voor grondwatergidsen (nascholingsmodule bij watergidsencursus) en een handleiding met educatieve tips.

Geschikt voor? Door de educatieve grondwatermeter kunt u aandacht vragen voor grondwater en mensen bewust maken van het

grondwater onder hun voeten en welk effect dat heeft op natuur en mensen. In stad of dorp mag het grondwater geen

overlast bezorgen. De landbouw en de natuur hebben weer andere wensen t.a.v. het grondwater. Door er educatieve en

recreatieve activiteiten aan te koppelen kan de effectiviteit van dit communicatiemiddel nog vergroot worden.


Belangstelling wekken ++ Opvallend en mooi vormgegeven waardoor het de aandacht

trekt.

Informeren + tot ++ Thematische fiets en wandelroutes kunnen de geschiktheid

sterk vergroten + lespakket BO.

Overtuigen - tot ++ Geschiktheid kan door activiteiten begeleid door watergidsen

sterk vergroot worden, ook door veldwerk BO.

Ondersteunende informatie - tot ++ Bijvoorbeeld via de website en door informatieve folder/

brochure.


Voorbeelden De watermeter, waarvan er steeds meer in Nederland komen te staan,

is een initiatief van onder meer de provinciale milieufederaties, het IVN,

waterschappen en provincies. In Zeeland staat de eerste educatieve

grondwatermeter in de gemeente Sluis bij het Zwin. De thematische

fietsroute ‘Beleef het water vanaf de fiets’ is in aansluiting op de

educatieve grondwatermeter ontwikkeld door het IVN Consulentschap

Zeeland en Natuur&Zo, NME Zeeuws-Vlaanderen.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland (Rita de Ligt-van der Zee) en ZMF (Ilse Pama) Gemeente

Sluis (Manon Klein Hesseling). Zie de website www.waterindepeiling.nl.

Educatieve grondwater-

meter gemeente Sluis

24

Enquête

Wat is het? Een enquête is een manier van onderzoek doen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een vragenlijst, die aan

meerdere personen wordt voorgelegd. Deze groep personen kan de hele doelgroep vormen, of zijn gehaald uit

een representatieve steekproef. Het onderzoek kan gaan om zowel feiten als meningen (zoals bijvoorbeeld bij een

opiniepeiling). De uitslag van een enquête kan op zichzelf staan, maar dient meestal ter ondersteuning van andere

gegevens. Een enquête is meestal anoniem en het resultaat is een gemiddelde van meningen. Het resultaat is

afhankelijk van de mate van representativiteit van de steekproef, en van de antwoorden op de enquêtevragen.

Geschikt voor? Een enquête kan gebruikt worden wanneer u inzicht wilt hebben in de mening van de burger over een aantal

specifieke onderwerpen. In de enquête kunnen zowel open als gesloten vragen gesteld worden, zodat niet alleen

vooraf gedefinieerde antwoorden gegeven kunnen worden, maar ook nieuwe inzichten en antwoorden kunnen

worden ingestuurd.


Belangstelling wekken - tot + Het aanbieden van de enquête moet op aansprekende wijze

met pers en via verschillende kanalen: direct mail /e-mail /via

website e.d.

Informeren - tot + Niet om burgers te informeren, maar om informatie van

burgers te ontvangen!

Overtuigen - tot + De uitkomsten van de enquête kunnen helpen om burgers te

overtuigen.

Ondersteunende informatie - N.a.v. uitkomsten enquête kan ondersteunende informatie

gegeven worden.


Voorbeelden Op de website van de gemeente Borsele kunt u een enquête over wateroverlast downloaden:

http://www.borsele.nl/topics/e_loket/formulieren/wateroverlast_formulier/vragenlijst_wateroverlast.pdf

Verder zijn er talloze voorbeelden op internet te vinden.

Meer weten? Om zelf een online enquête samen te stellen zijn er via internet verschillende mogelijkheden. Bijvoorbeeld:

www.CheckMarket.nl en www.enqueteviainternet.nl . Hier zijn wel kosten aan verbonden.

25

Excursie met (water)gids

Wat is het? Een excursie is een uitstapje, of leer- of werkbezoek onder leiding van een gids of deskundige. Er zijn allerlei

soorten gidsen: Cultuurgidsen, VVV-gidsen en natuurgidsen zijn het meest bekend. Het IVN leidt natuurgidsen en

zelfs watergidsen op.

Geschikt voor? Een excursie is een hele geschikte manier om op een aanschouwelijke manier iets te vertellen, te laten zien en

mensen zelf dingen te laten beleven, ervaren en onderzoeken. Worden er veel onderzoeksopdrachten gegeven dan

spreken we van veldwerk. De vaardigheden van een gids zijn zeker bij de meer interactieve excursies van groot

belang. Een excursie moet niet uitlopen in een hoorcollege op locatie.


Belangstelling wekken - tot + Hangt erg af van de manier waarop de excursie onder

aandacht gebracht wordt.

Informeren ++ Leren door zelf te doen en te beleven (ervaringsleren) is een

van de beste manieren om informatie op te nemen en te

verwerken.

Overtuigen + Hangt af van de gids.

Ondersteunende informatie - tot ++ Kan erg vergroot worden door de deelnemers informatie mee

te geven na de excursie.


Voorbeelden De IVN afdelingen en terreinbeheerders organiseren tal van excursies. Vaak gericht op een bepaald thema. Het IVN

heeft een speciale watergidsencursus ontwikkeld om waterexcursies te begeleiden. Via het IVN Consulentschap

kunnen deze watergidsen waterexcursies op maat verzorgen. Ook de waterschappen verzorgen door gidsen (vaak

watergidsen) geleide excursies naar de Rioolwaterzuivering.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland www.ivn.nl

Waterschap Zeeuwse Eilanden en waterschap

Zeeuws-Vlaanderen.

Excursie rond de educatieve grondwatermeter

26

F

Fietsroute

Wat is het?In dit geval wordt niet de infrastructuur bedoeld, maar een beschreven fietsroute met een routekaart. Deze is wel vaak

gekoppeld aan de infrastructuur, bijvoorbeeld bewegwijzerde routes of het fietsknooppuntensysteem. Zo’n beschreven

route kan veel informatie geven over de streek in het algemeen, of toegespitst zijn op een bepaald thema.

Geschikt voor?Voor burgers die graag in de eigen omgeving fietsen. Door een fietstocht langs het watersysteem te laten lopen is het

mogelijk om zichtbaar te maken hoe dit werkt. Door specifiek aandacht te besteden aan de beleving van het water en

door er een fotospeurtocht aan te koppelen kan de aandacht beter gericht worden en wordt de fietstocht aantrekkelijker

voor gezinnen. Zeker als er ook nog waterspelletjes en –proefjes toegevoegd zijn.


Belangstelling wekken - tot + Hangt af van presentatie en beschikbaarheid van de fietsroute

Informeren +

Overtuigen +/-

Ondersteunende informatie + Kan versterkt worden door in de fietsroute naar een website

te verwijzen of er een puzzeltje of spelletje voor thuis in op te

nemen.


Voorbeelden Kustfietsroute West Zeeuws-Vlaanderen ‘Beleef het water vanaf de fiets’. Deze fietsroute werd door het IVN

Consulentschap en Natuur&Zo Zeeuws-Vlaanderen in opdracht van de gemeente Sluis ontwikkeld en bevat ook

een fotopuzzeltocht en waterspelletjes en –proefjes voor kinderen. Hierdoor is de kans groter dat de fietsroute ook

thuis nog nageslagen wordt. Steeds meer fietsroutes zijn via internet te downloaden. Een paar voorbeelden:

Fietsroute ‘het water van Zaanstad’: www.ontdekdezaanstreek.nu/cms_files/File/Fietskaart%20Waterplan%20

low.pdf

Fietsroutes van het waterservicepunt:

www.waterbewust.nl/index2.html . Zoek bij ‘Ook voor u’.

Vooral Watertrappen, een verhelderende fietstocht over het afkoppelen van regenwater is de moeite van het

bekijken waard.

Meer weten? Beleef het water vanaf de fiets: Gemeente Sluis, IVN Consulentschap of Natuur&Zo, NME Zeeuws Vlaanderen.

Voor de andere fietstochten verwijzen we naar de desbetreffende website.

27

Folder/Flyer

Wat is het? Heeft weinig toelichting nodig. Het verschil tussen een folder, een brochure en een flyer heeft vooral betrekking op de

omvang en hoeveelheid informatie die gegeven wordt. Meer dan twee A4-tjes tekst gaat richting brochure. Minder dan

één A4 richting flyer, maar in de praktijk lopen flyers, folders en brochures vaak in elkaar over.

Geschikt voor? Afhankelijk van de leesbaarheid, de verhouding tussen tekst, plaatjes en vormgeving is een folder geschikt om burgers

te informeren en als ondersteunende informatie in te zetten. Het is raadzaam om hier de afdeling communicatie bij te

betrekken en vakjargon of teveel tekst te vermijden. Een goede vormgeving is het geld waard. De folder moet mensen

uitdagen om hem mee te pakken, te bekijken en te lezen!


Belangstelling wekken - tot + Een flyer is hiervoor beter geschikt dan een folder.

Informeren + Een brochure is geschikter.

Overtuigen +/-

Ondersteunende informatie + Een aantrekkelijke folder die bewaard wordt kan hiervoor geschikt

zijn. Brochure is geschikter.


Voorbeelden De gemeente Tholen heeft de volgende folders rond water:

• Gescheiden rioolstelsels…ons werk, uw voordeel.

• Drainage leg je niet zo maar aan!

• Grondwateroverlast in de gemeente Tholen.

De gemeente Goes heeft:

• Problemen met grondwater?

• Houd het regenwater schoon!

Bij het Waterschap Zeeuwse Eilanden zijn diverse folders te bestellen via hun website

o.a. water in stad en dorp en baggeren in stad en dorp.

Stichting Rioned heeft een duidelijke folder over ‘het riool’; op hun website kunnen

ook folders van anderen gedownload worden bijvoorbeeld ‘Wat spoelt u door en wat niet’.

De Unie van waterschappen heeft een folder over schadelijke stoffen in het riool ‘Speel geen verstoppertje’.

Het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht heeft een aantrekkelijke folder over wat er wel en niet

door het toilet gespoeld mag worden: ‘Wij willen alleen uw boodschap’. Deze is ook via de website van

Rioned te downloaden.

Meer weten? Bekijk de website van Rioned: www.riool.net (bij ‘communicatie’, dan bij ‘voorbeeldmateriaal publieksvoorlichting’).

Website Waterschap Zeeuwse Eilanden bij ‘informatie & producten’ : www.wze.nl . Of informeer bij de genoemde

gemeenten.

28

K

Kleurplaat

Wat is het?Spreekt voor zich.

Geschikt voor? Kinderen / scholen. Heel geschikt om (een deel van) het watersysteem, de waterkringloop, een natuurvriendelijke

oever of een waterecosysteem in beeld te brengen.


Belangstelling wekken + Geschikt om uit te delen bij publieksactiviteiten.

Informeren + Afhankelijk van de kleurplaat.

Overtuigen -



Voorbeelden Kleurplaat van de gemeente Breda t.g.v. de Open Water Dag.

Op de website van de waterleidingmaatschappij Drenthe zijn kleurplaten te vinden: www.wmd.nl . Ga naar ‘water

in de klas’ en dan naar ‘leuk’.

Illustratie

Danker Jan Oreel

29

Kluskeet duurzaam bouwen

Wat is het? Een Kluskeet is een op ludieke wijze als tentoonstelling ingerichte bouwkeet, waar doe-het-zelvers antwoord

kunnen krijgen op vragen over duurzaam klussen, zoals: ‘Welke verf is het minst schadelijk voor mens en milieu’,

‘welke houtsoorten kan ik het beste gebruiken’ en ‘wat kan ik doen om energie en water te besparen’. Een Kluskeet

wordt geplaatst op de parkeerplaats van een bouwmarkt. De Kluskeet wordt bemand door vrijwilligers, die een

gerichte training hebben ontvangen over duurzaam klussen.

Geschikt voor? De bezoekers van de bouwmarkt. Een prima middel om die groep te bereiken en bewust te maken van duurzaam

klussen en de mogelijkheden om dat daadwerkelijk te doen.


Belangstelling wekken + tot ++ Afhankelijk van het uiterlijk kan het een blikvanger bij de

bouwmarkt zijn! Persaandacht kan dit nog verhogen.

Informeren + tot ++ In de keet komen informatieve folders en brochures, en tips

voor duurzaam klussen. Gericht persoonlijk advies kan de

geschiktheid nog verhogen.

Overtuigen + tot ++ Afhankelijk van de vaardigheden van de bemensing.

Ondersteunende informatie + In informatiefolders en -brochures ook naar relevante (water)

websites verwijzen.


Voorbeelden De Zeeuwse Milieufederatie heeft in het verleden met bouwmarkten en gemeenten de campagne ‘Kluskeet’

uitgevoerd. Hierbij werden vrijwilligers ingezet om de Kluskeet te bemensen.

De vrijwilligers ontvingen een gratis cursus van één dag met zowel theorielessen als lessen door praktijkmensen.

Voor het bemensen van de Kluskeet ontvingen zij een vergoeding.

Deze campagne vond ook plaats bij de andere milieufederaties.

Meer weten?Zeeuwse Milieufederatie.

30

Krant & magazines

Wat is het? Heeft weinig toelichting nodig. Er kan onderscheid gemaakt worden in redactionele stukken, waarvoor persberichten

aangeleverd moeten worden of een interview moet plaatsvinden en advertenties, waar in de regel voor betaald

moet worden. Verder zijn er huis-aan-huis-bladen en kranten die alleen bij abonnementhouders bezorgd worden.

De meeste kranten hebben ook een digitale uitgave.

Geschikt voor? De krant of tijdschrift (afhankelijk van de oplage) blijft een sterk medium om bij grote groepen de belangstelling

voor een bepaald thema te wekken. Een goed persbericht en een goede relatie met de pers is daarbij van belang.


Belangstelling wekken + tot ++ Voor een advertentie geldt dat minder dan voor een

redactioneel stuk

Informeren +/-

Overtuigen - tot +/- Voor een advertentie geldt dat minder dan voor een

redactioneel stuk

Ondersteunende informatie - Goed om in het persbericht te vermelden waar meer

informatie gevonden kan worden.


Voorbeelden Meer dan genoeg.

Meer weten? De afdeling communicatie binnen de gemeente heeft veel deskundigheid bij het opstellen van persberichten en

het benaderen van de pers.

Op internet is veel informatie te vinden over het opstellen van persberichten. Op Communicatiecoach.com/

checklist persbericht is een checklist te vinden voor persberichten.

31

L

Lespakketten rond thema water

Wat is het?Een serie uitgewerkte lessen voor leerkrachten, compleet met (veldwerk)materialen die nodig zijn bij het uitvoeren

van de lessen. Lespakketten over natuur en landschap gaan vaak vergezeld van buitenlessen, want waar kun je

beter over de natuur en het landschap leren dan er middenin? Dat geldt voor water ook.

Geschikt voor? Geschikt om de volwassenen van de toekomst te bereiken! Alle kinderen volgen het basisonderwijs. Via het

basisonderwijs kunnen ook de ouders bereikt worden. Hoe geschikt een lespakket is, hangt af van de aantrekkelijkheid

en kwaliteit van het lespakket, de vaardigheden van de leerkracht en de plaats die watereducatie binnen de school

heeft (ad hoc of structureel). Om kinderen werkelijk te betrekken bij water in hun leefomgeving is veldwerk

en buitenwerk het meest effectief. Onderzoek naar de lange termijn effecten van NME heeft uitgewezen dat

goede NME op de basisschool leidt tot significant duurzamer gedrag op latere leeftijd! Ook voor het voortgezet

onderwijs zijn veel lespakketten rond water ontwikkeld.


Belangstelling wekken - tot ++ Veldwerk /buitenwerk rond water is erg geschikt.

Informeren +/- tot ++ Afhankelijk van de manier waarop de lesstof aangeboden

wordt.

Overtuigen +/- tot ++ O.a. afhankelijk van de vaardigheden van de leerkracht.

Ondersteunende informatie - tot ++ Bijvoorbeeld een zoekkaart voor de leerlingen, die thuis nog

gebruikt kan worden.


Voorbeelden

In Zeeland heeft het IVN Consulentschap i.s.m. de Zeeuwse NME –centra

en de andere waterpartners in Zeeland een watermenukaart ontwikkeld

voor het basisonderwijs. Door voorgerechten, hoofdgerechten en toetjes op

watergebied te kiezen kan een leerkracht of een basisschool een doorgaande

leerlijn op gebied van water samenstellen. De watermenukaart komt begin

2008 ook in digitale vorm beschikbaar. Voor het veldwerk/buitenwerk hebben

veel scholen natuurouders. De natuurouders worden opgeleid door de NME-

centra en ondersteunen de leerkracht bij het veldwerk. Een paar voorbeelden:

Watch brak water (waterkwaliteit), Wees wijs met water (o.a.waterbeheer),

peuterontdekdoos water, Water leeft (waterdieren).

Watch doe- boek, onderdeel van lespakket

32

Meer weten?

IVN Consulentschap Zeeland

Zeeuwse NME-centra:

• Natuur&Zo Zeeuws-Vlaanderen

• MICMEC Walcheren

• MEC De Bevelanden

• NME Centrum Schouwen-Duiveland

Watermenukaart: www.watermenukaart.nl (vanaf april 2008)

Overige websites:

Onderzoek naar de lange termijn effecten van NME ‘Hoe duurzaam is NME?’ Een uitgebreide samenvatting is te

vinden op de website van het NME vakblad van het IVN: Podium online www.podiumonline.nl/index.php?item=9

613&resultSearch=8494&sItem=8467

Meer informatie over het Watch project: www.watchweb.nl

‘Droppie water’, de website van de Waterschappen: www.wze.nl/educatie/droppie_water

Lesmateriaal voor 10-18 jaar over waterbeheer in Nederland en het waterbeleid voor de 21ste eeuw

www.nederlandleeftmetwater.nl/Educatie

Zout meten tijdens Watch veldwerk

33

M

Masterclass rond een bepaald thema

Wat is het?Een masterclass bestaat uit een groep burgers, die zich betrokken voelen bij hun woonomgeving en die samen

willen leren over de duurzame inrichting daarvan.

Binnen de masterclass komen theorie en praktijk dichter bij elkaar. Masters ondersteunen de deelnemers aan

de masterclass bij het toepassen van de theorie op de door de deelnemers aangedragen praktijkvoorbeelden.

In maximaal zes bijeenkomsten wordt toegewerkt naar mogelijke oplossingen. Het leerproces wordt begeleid door

een procesbegeleider en door het toepassen van verschillende methodieken bijvoorbeeld backcasting: werken

aan een toekomstbeeld om vervolgens stappen terug zetten naar projecten en activiteiten die nu kunnen starten.

De resultaten worden vastgelegd in bijvoorbeeld een schetsboek. Het uitwerken van die projecten en activiteiten

kan vervolgens plaats vinden in bijvoorbeeld werkateliers.

Geschikt voor? De masterclass is vooral geschikt als de gemeente echt handen en voeten wil geven aan burgerparticipatie en

betrokken burgers echt invloed wil laten krijgen op de planvorming en de verdere uitvoering daarvan.


Belangstelling wekken +/- Deelnemers aan de masterclass zijn betrokken burgers.

Informeren ++ Leren binnen de methodiek van de masterclass beklijft, o.a.

doordat theorie aan praktijk gekoppeld wordt.

Overtuigen +/- Accent ligt op samen leren, niet op overtuigen.

Ondersteunende informatie ++ De resultaten worden altijd vastgelegd, bijvoorbeeld in de

vorm van een schetsboek.


Voorbeelden Masterclass Duurzaam Schouwen-Duiveland (2002). IVN Consulentschap

Zeeland, gemeente Schouwen-Duiveland en NovioConsult. Masterclass water

en cultuurhistorie georganiseerd door projectbureau Belvedère

Meer weten? Resultaten en werkwijze van de Masterclass op Schouwen-Duiveland zijn te

vinden in ‘Kunt u mij zeggen of dit de goede weg is?’. Op te vragen bij:

IVN Consulentschap Zeeland, Rita de Ligt-van der Zee

Gemeente Schouwen-Duiveland, de heer E. Caspers.

Projectbureau Belvedère informatie over de masterclass water en cultuurhistorie

www.belvedere.nu (zoek bij ‘Nieuwsbrief’ in het archief nr. 23-2005 pag. 9).

34

Mondelinge media

Wat is het? In alle gevallen is er hier sprake van persoonlijk contact met de burgers. Dat kan één op één (gesprek of

telefoongesprek), in gezinsverband (keukentafelgesprekken) of op grotere schaal. Bij de ene vorm ligt de nadruk

op informeren en voorlichten (informatiebijeenkomst, lezing, gastles, stand of kraam). Bij andere vormen om

de mening te peilen of om burgers in de gelegenheid te stellen invloed uit te oefenen op het beleid (discussie,

inspraakavonden, klankbordgroepen, cafégesprekken, rondetafelgesprekken e.d.). Afhankelijk van het doel is de

setting formeel of informeler (cafégesprekken).

Voorbeeld van een vrij formeel opgezet rondetafelgesprek:

Aan de ene kant van de ronde tafel zitten zes raadsleden, van elke partij één. Aan de andere kant zitten de

inwoners die het woord willen doen. Naast de portefeuillehouder, de burgemeester of wethouder die over het

onderwerp gaat, schuift ook de behandelend ambtenaar aan. De raadsleden laten de burgers aan het woord en

vervolgens stellen de raadsleden alle vragen die ze nodig vinden om een goed beeld van de situatie te krijgen. Ook

bevragen de raadsleden de portefeuillehouder. De gemeenteraadsleden discussiëren nu dus nog niet met elkáár en

ze geven geen mening. Ze verzamelen aan de ronde tafel zoveel mogelijk informatie om in de raadsvergadering

goed beslagen ten ijs te komen. De burgers fungeren dus eigenlijk als klankbord voor de gemeenteraadsleden.

Geschikt voor? Als voldaan wordt aan de wederzijdse verwachtingen kunnen deze mondelinge media erg geschikt zijn om

te informeren en te overtuigen. In alle gevallen vergt dit de nodige vaardigheden van de spreker, gastdocent,

discussieleider of procesbegeleider. Burgers willen graag vooraf weten wat er van hen verwacht wordt, mogen ze

alleen mee praten, meedenken, of mogen ze ook meedoen?


Belangstelling wekken - tot + Met name een persoonlijk gesprek, een lezing, café gesprekken

e.d.

Informeren + tot ++ Met name een lezing, persoonlijk gesprek, informatiebijeenkomst,

kraam e.d.

Overtuigen +/- tot ++ Met name persoonlijk gesprek en een discussie.

Ondersteunende informatie +/- tot +


Voorbeelden Het IVN Consulentschap, de Zeeuwse Milieufederatie en de Zeeuwse NME-centra kunnen op maat rond het thema

water lezingen, informatiebijeenkomsten en een informatiekraam verzorgen (bijvoorbeeld bij de watermarkt van

de gemeente Hulst (2007) en de waterkaravaan in de gemeente Goes (2004). De ZMF heeft veel ervaring met het

organiseren van discussies, rondetafelgesprekken, cafégesprekken e.d. Daarnaast zijn er tal van adviesbureaus die

op dit terrein hun diensten aanbieden.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland, de Zeeuwse Milieufederatie en de Zeeuwse NME-centra.

35

N

Natuurpad rond water

Wat is het?Een natuurpad is een uitgezette route met informatie en (natuurbelevings)opdrachten over de omgeving. Er zijn

vele vormen: van bordjes met informatie en (natuurbelevings)opdrachten langs de route, tot een folder waarop

de route, de informatie en (natuurbelevings)opdrachten beschreven worden. Een natuurpad kan algemeen of

thematisch zijn, bijvoorbeeld gericht op water.

In alle gevallen kan de route op eigen gelegenheid, dus zonder begeleiding, gelopen worden.

Geschikt voor? Bijvoorbeeld om burgers te betrekken bij water in de wijk en in het landelijk gebied. Vooral geschikt om aan te

leggen op bestaande wandelroutes, dorpsommetjes e.d.; plaatsen waar toch al veel gewandeld wordt. Ook langs

natuurvriendelijke oevers bijvoorbeeld.


Belangstelling wekken + Te zien als een folder of mini tentoonstelling op locatie. Dat

maakt het natuurpad geschikter dan bijvoorbeeld een folder of

brochure over een gebied.

Informeren ++ idem

Overtuigen +/- tot + Afhankelijk van manier waarop mensen uitgedaagd worden

zelf te beleven, of te ontdekken; de(natuurbelevings)

opdrachten.

Ondersteunende informatie + tot++ Bij meerdere wandelingen ontdek, beleef en onthoud je steeds

meer.


Voorbeelden Het IVN Consulentschap, de NME-centra en de lokale IVN afdelingen hebben veel expertise in het ontwikkelen

van natuurpaden. Daar zijn ook allerlei voorbeelden in te zien. Ook het Nationaal Park Oosterschelde heeft i.s.m.

de Stichting Veldstudie een hele serie natuurpaden rond de Oosterschelde ontwikkeld.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland (ook voor de IVN afdelingen), de Zeeuwse NME-centra,en het Nationaal Park

Oosterschelde.

Een overzicht van de natuurpaden is te zien op de website van het nationaal Park Oosterschelde:

www.npoosterschelde.nl

36

Nieuwsbrief

Wat is het? Het aantal nieuwsbrieven is te groot om op te noemen. Rond elk thema is er wel een nieuwsbrief, digitaal of

gedrukt. Hier gaat het vooral om gedrukte nieuwsbrieven. De digitale nieuwsbrief komt ook bij de websites aan

de orde. Nieuwsbrieven bevatten, naast nieuws en activiteitenoverzichten, in de regel ook achtergrondinformatie

rond het thema en informatie over de organisatie die de nieuwsbrief uitgeeft.

Geschikt voor? Afhankelijk van de leesbaarheid, de verhouding tussen tekst, plaatjes en vormgeving en de nieuwswaarde is een

nieuwsbrief meer of minder geschikt om burgers te informeren en als ondersteunende informatie in te zetten.


Belangstelling wekken ++ Een gemeentelijke nieuwsbrief is een goed kanaal om alle

burgers te bereiken. Voor digitale nieuwsbrieven geldt dat

minder.

Informeren +/- tot + Afhankelijk van de leesbaarheid.

Overtuigen +/-

Ondersteunende informatie +/- tot + Afhankelijk van de aantrekkelijkheid en het informatieve

gehalte zullen mensen de nieuwsbrief enige tijd bewaren, of de

digitale nieuwsbrief er nog eens op na slaan.


Voorbeelden Elke gemeente heeft een eigen (digitale) nieuwsbrief, waarin informatie over het waterbeheer aan de orde komt.

Water vormt echter geen vast onderdeel van de gemeentelijke nieuwsbrieven.

Op watergebied zijn er in Zeeland nieuwsbrieven van de Waterschappen (Waternieuws en Waterwerker), Het

ScheldeInformatiecentrum (Scheldenieuwsbrief) en het Nationaal Park Oosterschelde (Informatiebulletin). Deze

nieuwsbrieven zijn vooral gericht op geïnteresseerde burgers. De Watchkrant (IVN Consulentschap Zeeland) is

vooral gericht op leerlingen en leerkrachten en wordt aan alle Zeeuwse basisscholen gestuurd. Landelijk is de Toolkit

Waterbesparing ontwikkeld met kant en klare artikelen en illustraties om

over te nemen voor bijvoorbeeld de gemeentelijke nieuwsbrief.

Meer weten? Informeer bij bovengenoemde uitgevers van de nieuwsbrieven.

De adressen staan achterin deze reader. Zie voor meer informatie over

de ‘Toolkit Milieucommunicatie, waterbesparing’ de website van de

Stichting Milieunet: www.stichtingmilieunet.nl

37

O

Ontdekton water

Wat is het?Een waterdichte ton waarin opdrachten en materialen zitten om het water vanuit de boot of kano te beleven en

te onderzoeken.

Geschikt voor? Gezinnen en recreanten die met de roeiboot, kano of zeilboot de Zeeuwse wateren willen verkennen.


Belangstelling wekken + tot ++ De presentatie van zoiets nieuws wekt met de juist aandacht

in de pers veel belangstelling.

Daarna kan het bij havens en botenverhuurbedrijven

gepromoot worden.

Informeren ++ Leren door zelf te ervaren, beleven en onderzoeken is de beste

manier om informatie te verwerken.

Overtuigen +/- Afhankelijk van de opdrachten en het doel daarvan.

Ondersteunende informatie - tot + Bijvoorbeeld als de zoekkaart uit de ontdekton meegenomen

mag worden, of er een informatief foldertje inzit dat

meegenomen mag worden


Voorbeelden De milieudienst Noord-West Utrecht heeft een ontdekton ontwikkeld voor gezinnen die per boot het water willen

verkennen.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland en de Zeeuwse NME-

centra kunnen i.s.m. u een ontdekton op maat

ontwikkelen.

De milieudienst Noord-West Utrecht heeft een

ontdekton ontwikkeld voor gezinnen:

www.milieudienstnwu.nl/Default.aspx?Cat=47

Ontdekton water van de Milieudienst N-W Nederland

38

P

Projecten

Wat is het?Een reeks vooraf ontworpen activiteiten en middelen rond een bepaald thema voor een bepaalde doelgroep of

doelgroepen.

Geschikt voor? Heel geschikt om planmatig en op maat rond een specifiek thema en met een specifieke doelgroep aan de slag te

gaan. Door de juiste mix van communicatiemiddelen en activiteiten én een goede projectleiding zijn binnen een

project goede resultaten te halen.


Belangstelling wekken + Kan met de juiste publiciteit verhoogd worden.

Informeren +/- tot ++ Afhankelijk van de gekozen communicatiemiddelen.

Overtuigen +/- tot ++ Afhankelijk van de gekozen communicatiemiddelen en

begeleiders van het project.

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Afhankelijk van de duur en nazorg bij het project.


Voorbeelden Tal van voorbeelden in Zeeland en daarbuiten. Een paar Zeeuwse voorbeelden: Waterkaravaan, Waterlokaal,

Watervlo; sprong naar samenwerking in Zeeland, afkoppelproject in Tholen.

SME adviseurs voerden voor de gemeente Arnhem het project ‘Water in de wijk’ uit. Bewoners uit de wijk werden

met een gerichte benadering en verrassende activiteiten aangesproken op de noodzaak tot het juiste gebruik van

de riolering en het schoonhouden van het oppervlaktewater.

Meer weten? Meer informatie over het project Water in de Wijk :

SME Adviseurs, Judith Harrewijn, 030-6358906.

De Zeeuwse Milieufederatie, het IVN Consulentschap

Zeeland en de Zeeuwse NME-centra kunnen i.s.m. u

een waterproject op maat ontwikkelen.

Watermarkt in Hulst, onderdeel van het project Watervlo

39

Q

Quiz

Wat is het?Een vraag en antwoordspel op een leuke manier verpakt en gepresenteerd. Bijvoorbeeld met de petje-op-petje-af-

manier. Op tal van websites zijn digitale Quizzen te vinden. Hier gaat het om een Quiz die met een grotere groep

gespeeld wordt.

Geschikt voor? Heel geschikt om informatie op een leuke manier over te dragen en te peilen wat de kennis over een bepaald

thema is. Jong en oud zijn altijd wel te porren voor een quiz, mits leuk gepresenteerd, bijvoorbeeld door een

bekende Nederlander.


Belangstelling wekken + tot ++ Vooral een televisie- of radio quiz is hier geschikt voor.

Informeren + tot ++ Vooral een quiz die persoonlijk gespeeld wordt leent zich

hiervoor.

Overtuigen + tot ++ Vooral een quiz die persoonlijk gespeeld wordt.

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Vooral een quiz op de website, die meerdere keren gespeeld

kan worden.


Voorbeelden

De grote ‘wat weet jij van water quiz’ op de website van de waterschappen www.droppiewater.nl is een leuk

voorbeeld van een kinderquiz, waar ook de ouders veel van kunnen leren! Ook op de Watchwebsite staat een

kinderquiz www.watchweb.nl

De Brusselse intercommunale voor waterdistributie heeft een quiz voor volwassenen.

Meer weten? Als je ‘waterquiz’ intypt bij Google vind je genoeg quizzen waaruit je vragen kunt halen om zelf een quiz op te

stellen.

De waterquiz van de Brusselse intercommunale voor waterdistributie is te vinden op:

www.ibde.be/print.cfm?Content_ID=482320534

Het IVN Consulentschap en de Zeeuwse NME-centra kunnen hierbij ondersteunen, adviseren of de quiz

presenteren.

40

R

Rollenspel

Wat is het?Bij een rollenspel leven de spelers zich in in een bepaalde rol en gaan vanuit die rol meespelen.

Bij het rollenspel staat een probleem of conflict centraal. Vooraf moet bepaald worden wat het doel en de uitkomst

van het rollenspel moeten zijn. De deelnemers proberen hier, vanuit hun rol, een oplossing of oplossingen voor te

vinden. De deelnemers krijgen vooraf informatie over de rol die ze moeten spelen. Bijvoorbeeld bij het inrichten

van een waterwijk, waarbij genoeg ruimte voor water, het realiseren van een goede waterkwaliteit en veiligheid de

voornaamste problemen zijn. Het doel is dan hier oplossingen voor te vinden die op het meeste draagvlak kunnen

rekenen. Mogelijke rollen hierbij zijn die van burgers, jongeren, bestuurders, beheerders, woningbouwverenging,

projectontwikkelaar e.d.

Geschikt voor? In alle situaties waarin je mensen inzicht wil geven in andere standpunten en belangen dan die van henzelf.

Het rollenspel is minder geschikt om te spelen in een situatie waarbij er al sprake is van een conflict of een

probleem. De bereidheid om een andere rol te spelen dan die van jezelf zal dan nauwelijks aanwezig zijn. In de

planfase is een rollenspel wel geschikt.

Erg geschikt om burgers meer in algemene zin mee te laten denken over het waterbeheer in de stad en de

problemen die daarbij spelen. Ook een zeer geschikte werkvorm voor het voortgezet onderwijs.


Belangstelling wekken +

Informeren ++ Op deze manier leren beklijft veel beter.

Overtuigen - Het gaat juist om leren luisteren naar de belangen en

standpunten van anderen.

Ondersteunende informatie - tot ++ Zeker als het rollenspel onderdeel vormt van een

lesprogramma.


41

Voorbeelden Binnen het voortgezet onderwijs zijn tal van voorbeelden van rollenspelen. Binnen educatieve organisaties zoals

het IVN en de NME-centra is ruime ervaring met rollenspelen.

De Stichting Reinwater heeft het Kaderrichtlijn Water Spel ontwikkeld ter ondersteuning en begeleiding van

het KRW-proces. Dit spel is ook gericht op burgers. Het rollenspel wordt ook veel gebruikt. Het Nirov heeft

diverse instrumenten ontwikkeld om waterbeheerders en planologen samen een gebied in te laten richten, o.a. een

rollenspel, maar dit is niet gericht op burgers. Het projectbureau Belvedère geeft cursussen waarin o.a. aandacht

is voor rollenspelen als middel om gebieden in te richten.

Meer weten? IVN Consulentschap Zeeland

Het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting (Nirov)

http://www.nirov.nl/programmas/water/artikelen/821

Projectbureau Belvedere www.belvedere.nu

Stichting Reinwater: een folder over het Kaderrichtlijn Water Spel is te downloaden op:

http://www.reinwater.nl/docs/folder%20KRW-spellen%20&%20workshops.pdf

42

S

Spelvormen

Wat is het?Dat kan variëren van een ouderwets bordspel, zoals ganzenbord, tot een eigentijds computerspel. Spellen zijn er

voor alle leeftijden. Het rollenspel is ook te zien als een spelvorm en is bij de R al besproken.

Geschikt voor? Spelen is leren en leren is spelen. Dat geldt voor kinderen, maar ook voor volwassenen is het spel een goede vorm

om informatie te verwerven.



Informeren + tot ++ Afhankelijk van de hoeveelheid en diepgang van de informatie

die gegeven wordt.

Overtuigen - tot + Afhankelijk van het soort spel.

Ondersteunende informatie - tot ++ Zeker als het spel onderdeel is van een groter educatief /

communicatief programma, heel geschikt.


Voorbeelden Het Deltaspel (computerspel) is de Zeeuwse variant van het water4ruimte spel en is inzetbaar als hulpmiddel voor

nationale en regionale overheden, leer- en trainingsinstituten (scholen, HBO, universiteiten en musea), NGO’s,

industrieën en beleidsmakers. Het start, stimuleert en stuurt discussies over complexe problemen die met het

inrichten en gebruiken van ruimte te maken hebben.

Op ‘Droppie Water’, de kinderwebsite van de

Waterschappen, is het spel “Drop ’t water” te spelen.

Als dijkgraaf moet je er voor zorgen dat de waterstand

goed blijft. Niet alleen leuk voor kinderen.

Op de website van de waterleidingmaatschappij

Drenthe is ‘Speel het waterleidingsspel’ te vinden, voor

kinderen, maar ook interessant voor volwassenen.

In Utrecht zijn rond het Watch programma een

Watch waterspel voor de gemeente Houten en een

Waterdruppelspel voor de gemeente Zeist ontwikkeld.

Spel water4 ruimte

43

De waterstromen binnen de gemeenten staan hierbij centraal.

AquaQuest is een bordspel van 8 – 88 over wereldwijd waterbeheer.

‘Tot de laatste druppel’ is een bordspel dat vanaf de website van 11.11.11 gedownload kan worden. 11.11.11 is

de politieke koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging. Het spel gaat over de beschikbaarheid van drinkwater

wereldwijd en is voor 14 jaar en ouder.

Meer weten? Het Deltaspel is te vinden op: pzflash.ibuildings.nl/game/intro.html

‘Tot de laatste druppel’ is te downloaden op: http://www.11.be/11/index2.php?option=com_content&task=view&

id=298&pop=1&page=0&Itemid=100

Over AquaQuest is meer informatie en een bestelformulier te vinden op: www.aquaquest.org/

Droppie water: www.droppiewater.nl (ga naar ‘groep 7/8’ en klik op ‘speel Drop ’t water’).

Speel het waterleidingsspel van de waterleidingmaatschappij Drenthe: www.wmd.nl (ga naar ‘water in de klas’

en dan naar ‘leuk ‘).

Watch Utrecht / Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden / Marjan Blom

Postbus 550

3990 GJ Houten

T 030-6345960 /F 030-6345999 / [email protected]

44

Strip, stripverhalen

Wat is het? Een getekend beeldverhaal. Vooral veel toegepast voor kinderen.

Geschikt voor? Strips zijn heel geschikt om moeilijke materie uit te legen aan diverse doelgroepen en onzichtbare dingen zichtbaar

te maken. De kracht van het beeld in een samenleving die steeds minder leest is niet te onderschatten.


Belangstelling wekken + Hangt af van de aantrekkelijkheid.

Informeren ++

Overtuigen -

Ondersteunende informatie + tot ++ Zeker als het stripboek bewaard wordt.


Voorbeelden De stripboekjes van Droppie Water rond de thema’s afvalwater, regenwater water in de natuur en op de dijk,

worden al veel jaren gebruikt in het basisonderwijs en zijn ook voor volwassen heel lezenswaardig. De strips van

Timofeeff, de weerman zijn een goed voorbeeld van een strip in digitale vorm. In lesmaterialen wordt heel veel

gebruik gemaakt van strips.

Het grensoverschrijdende Nationaal Park ‘Kalmthoutse Heide’ liet een Suske en Wiske maken rond het thema

verdroging in hun park. De gemeente Goes heeft rond het 600 jarig bestaan een stripverhaal laten maken.

Meer weten?

De stripboekjes van Droppie Water zijn te bestellen bij de Zeeuwse Waterschappen.

Nationaal Park Kalmthoutse Heide: [email protected]

Gemeente Goes

45

Symposium

Wat is het? Een symposium is een bijeenkomst van wetenschappelijk onderzoekers of deskundigen voor de presentatie van

hun werk, verdere beeldvorming op een bepaald onderwerp en verdere uitwisseling van ideeën. In het algemeen

wordt tijdens een symposium door meerdere wetenschappers of deskundigen elk afzonderlijk een korte presentatie

gegeven van hun werk, in tijd variërend van gemiddeld 10 tot 30 minuten, inclusief discussie. Een symposium

bestaat daarnaast vaak ook uit een paneldiscussie, rondetafelgesprekken of workshops.

Geschikt voor? Geschikt om mensen te informeren rond een bepaald waterthema, om technische zaken uit te leggen en om

de deelnemers zich een beeld te laten vormen rond het thema. Daarbij is het wel van belang deskundigen uit

te nodigen die een duidelijk en begrijpelijk verhaal kunnen houden voor niet deskundigen. Geschikt om burgers

dusdanig te informeren dat ze in staat zijn een zinnige bijdrage te leveren aan de discussie en mee kunnen denken

over mogelijke oplossingen rond het waterbeheer in hun omgeving.


Belangstelling wekken + Kan verhoogd worden door de nodige publiciteit in kranten en

op tv.

Informeren ++ Afhankelijk van de presentaties.

Overtuigen + Een symposium is meer bedoeld om te informeren en minder

om te overtuigen.

Ondersteunende informatie - tot ++ Afhankelijk van de informatie die meegegeven wordt.


Voorbeelden Er zijn veel voorbeelden van symposia te vinden vooral gericht op bestuurders, beleidmedewerkers van de (lokale)

overheid, maatschappelijke organisaties en onderzoekers. Op deskundigen dus. Het symposium ‘Leven met water

in de stad’ (24 oktober 2007) was bijvoorbeeld gericht op overheden, aannemers, ontwikkelaars en ontwerpers

en niet op burgers. Het symposium ‘Schoon water’ in Brabant was ook gericht op burgers. Hierbij stonden de

successen op watergebied in de afgelopen 2 jaar centraal. Naast lezingen was er ook een quiz en werden er buiten

innovatieve machines en installaties tentoongesteld. Bij de ZMF, het COS en het IVN is ervaring met symposia die

gericht zijn op niet deskundigen.

Meer weten? De Zeeuwse Milieufederatie heeft ervaring met het organiseren van symposia (o.a Symposium ‘CO2 de Zeeuwse

Ambitie’).

Informatie over het schoon water symposium in Brabant is te vinden bij www.schoon-water.nl onder het kopje

‘project’ en dan bij ‘het berichtenarchief’ (1-2-2007), of bij de provincie Brabant 073-6812812.

Informatie over het programma van het symposium ‘Leven met water in de stad’ is te vinden op : http://www.

levenmetwaterindestad.nl/?mn=2&paginatype=3.

46

T

Televisiespots

Wat is het?Reclameboodschap op de televisie in de vorm van een kort filmpje.

Geschikt voor? Een spotje wordt gebruikt om snel grote groepen mensen te bereiken en de belangstelling te wekken voor iets, om

de aandacht te vragen voor iets of om iets te verkopen.


Belangstelling wekken ++

Informeren -/+

Overtuigen -



Voorbeelden De televisiespotjes met Peter Timofeeff rond ‘Nederland leeft met water’ was heel succesvol om dit thema onder

de aandacht van een groot publiek te brengen.

Meer weten? Nederland leeft met water: www.nederlandleeftmetwater.nl

Tentoonstelling

Wat is het? Een tentoonstelling (ook expo, expositie of exhibitie) is een (tijdelijke of permanente) gelegenheid waarbij één

of meer personen of organisaties objecten / panelen tonen aan een breed publiek, die voor dit doel naar deze

gelegenheid komt. Afhankelijk van de aard kunnen tentoonstellingen openbaar of alleen op uitnodiging toegankelijk

zijn. Tentoonstellingen vinden meestal plaats in tijdelijk of permanent ingerichte ruimtes of gebouwen. Tijdelijke

tentoonstellingen worden ook vaak in openbare ruimten geplaatst, waardoor ook algemeen publiek dat niet

speciaal voor de tentoonstelling komt er kennis van kan nemen.

47

Geschikt voor? Een tentoonstelling is geschikt om mensen op aansprekende wijze te informeren over een bepaald thema.

Hoe interactiever een tentoonstelling is, hoe meer mensen er door aangesproken worden. In de praktijk wil dit

zeggen: veel doe-dingen, een zo aansprekend mogelijke vormgeving en een goede verhouding tussen tekst en

beeld (zo min mogelijk tekst en niet te moeilijk). Vooral als de tentoonstelling in een openbare ruimte staat is dit

middel geschikt om algemeen publiek te bereiken.


Belangstelling wekken - tot + Zoek een openbare ruimte die door veel mensen, jong en oud,

bezocht wordt.

Informeren ++

Overtuigen +/-

Ondersteunende informatie


Voorbeelden Rioned heeft een mobiele tentoonstelling over de riolering ‘Het riool leeft’. De tentoonstelling kan gehuurd worden

voor een paar dagen tot maximaal 2 weken en wordt voor u vervoerd, opgebouwd en gedemonteerd. Vrijwel iedere

ruimte is geschikt.

NME Centrum Weizigt heeft de interactieve mobiele tentoonstelling ‘Zicht op water’ ontwikkeld. Scholieren, maar

ook volwassenen kunnen kennis opdoen over onderwerpen als leven in en rond water, schoon en vuil water en de

invloed op de omgeving, de invloed op drinkwater en de invloed op je eigen watergebruik. Ook ruimte voor water

en het afkoppelen van regenwater komen aan bod. Elke keer wanneer de tentoonstelling verhuist wordt deze

aangepast aan de regio.

‘Waterwerkers’ is een interactieve tentoonstelling voor kinderen van 8 en 9 jaar. Ook

geschikt voor het hele gezin. Aan de hand van een verhaal over een waterfabriek

komt de hele waterkringloop aan de orde. ‘ Waterwerkers’ vertelt het verhaal van

een waterfabriek. De directeur, meneer Wildwater werkt altijd hard om te zorgen

dat er voldoende schoon drinkwater is. Assistent Drup helpt hem daarbij en samen

hebben ze de fabriek onder controle. Totdat Wildwater tijdens het schoonmaken van

de waterbuizen van een ladder valt en in het ziekenhuis belandt. De fabriek verandert

dan al snel in een chaos. Assistent Drup zit met zijn handen in het haar. Wie kan

hem helpen? Om een echte waterwerker te zijn moet je veel van water weten en de

geheimen van de fabriek kennen. Tijdens de tentoonstelling leren de kinderen dat het

water dat ze gebruiken uit de natuur komt en niet alleen voor de mens belangrijk is,

maar ook voor flora en fauna. Ook ontdekken ze van alles over het watergebruik in

huis en krijgen zo antwoord op vragen als ‘Waar gaat het afvalwater naar toe?’en

‘Hoe ga je zuinig met water om?’ In het waterlaboratorium onderzoeken ze aan de

hand van proefjes de eigenschappen van water.

Meer weten? Wilt u meer weten over de tentoonstelling ‘Het riool leeft’ ? Neem dan contact op met www.riool.net en kijk bij

communicatie. Wilt u weten waar de tentoonstelling ‘Water in zicht’ staat? Neem dan contact op met Weizigt:

www.weizigtnmc.nl

Wilt u meer weten over de tentoonstelling ‘waterwerkers’ neem dan contact op met www.oeroe-boeroe.nl

U kunt ook contact opnemen met het IVN Consulentschap Zeeland, of een van de Zeeuwse NME-centra.

48

Theater

Wat is het? Spreekt voor zich.

Geschikt voor? Heel geschikt om een brede groep mensen te bereiken. Vormend zonder belerend te zijn!

Echt eens een andere manier om mensen aan te spreken.


Belangstelling wekken ++ Zeker bij goede publiciteit en aandacht van de pers.

Informeren + tot ++

Overtuigen +

Ondersteunende informatie +/- tot + Kan verhoogd worden door informatie mee te geven.


Voorbeelden In Zeeland kan Theodoor Braaksma van Natuuravontuur allerlei typetjes

neerzetten. Bijvoorbeeld als waterprofessor.

Theaterbureau Spot bemiddelt bij milieu- en natuurtheatervoorstellingen.

Vrijwel alle cabaretiers die via SPOT te boeken zijn, werken vanuit de

inhoud die u hen aandraagt. Hierdoor sluiten ze altijd naadloos aan bij

het thema van uw dag. Watervoorbeelden:

Drums and Barrels - Wervelend Water

Er zit muziek in water. Letterlijk. En meer dan menigeen in eerste instantie

denkt.

Martien Groeneveld - Watergeluidsoverlastorkest

Beeldend musicus Martien Groeneveld bespeelt met hulp van het publiek

een uitstalling van tot de verbeelding sprekende instrumenten die

allemaal met water te maken hebben.

Reinier Sijpkens - Waterconcert

Vanuit een klein bootje met kerkorgel en trompetten speelt hij uw

gezelschap toe op boot of brug.

V.Z.W. Kotterie Flamand - Watergekletter

Omdat het water altijd naar beneden loopt moeten De bergbochels hard werken om toch maar een beetje voedsel

op die berg te kunnen verbouwen. In de vallei wonen de vallei-slungels, ze leven als God in Frankrijk, water hebben

ze in overvloed en daardoor een vruchtbare bodem of toch net niet?

In Vlaanderen zorgen ‘De vieze gasten’ voor een stevig brok muziektheater, vormend zonder belerend te zijn.

Niet echt toegespitst op water, maar meer in het algemeen over duurzaamheid.

Meer weten? Theodoor Braaksma van Natuuravontuur : www.natuuravontuur.com

Theaterbureau SPOT, Chiel van Dam www.gielvandam.nl / [email protected] / www.theaterbureauspot.nl

De vieze gasten, Mong Rosseel : www.deviezegasten.org ga naar reisvoorstellingen

De waterprofessor in actie op de watervlo

49

Veldbezoek Yerseke Moer

V

Veldbezoek ‘Kijk op water’

Wat is het?Het veldbezoek ‘Kijk op water’ is ontwikkeld door het IVN en bestaat uit een bezoek van een groep mensen (burgers,

overheden) aan een bepaalde locatie onder begeleiding van één of meer gespreksleiders. Tijdens het bezoek wordt

het waterland door vier verschillende brillen bekeken (methodiek leesbaar water). Om de blik van de toeschouwers

te sturen werkt het IVN met waterleeskaarten. Op die manier ontstaat er vanuit verschillende perspectieven een

dialoog over het waterlandschap en worden kennis, meningen, argumenten en vragen uitgewisseld tussen burgers

en deskundigen.

Geschikt voor? Heel geschikt als er gewerkt wordt met focusgroepen of klankbordgroepen om de beeldkwaliteit van water en

waterkwaliteit in de stedelijke omgeving te bepalen of daarover van gedachte te wisselen.


Belangstelling wekken + Vooral met de nodige publiciteit rond het veldbezoek

Informeren ++ Mensen verwerken informatie vooral door zien, doen,ervaren

en beleven. Daarvoor is het veldbezoek heel geschikt.

Overtuigen + Is niet het doel, maar kan wel het resultaat zijn.

Ondersteunende informatie +/- tot + Zeker als er informatie meegegeven wordt.


Voorbeelden

Veldbezoek aan de IJssel en de Berkel bij Zutphen,

georganiseerd door het IVN.

Meer weten? Zie artikel in Nieuwsbrief Water en Land nr. 29, januari

2008 : www.natuurenmilieunederland.nl/images/

upload/2008/Water%20en%20Land-29-def.pdf

Ga naar pagina 6

IVN Nederland, Janneke Werneke www.ivn.nl /

[email protected]

50

Veldsymposium

Wat is het? Een veldsymposium is een symposium op locatie (zie ook bij symposium): een praktische studiedag in het veld.

De deskundigen staan op een bepaalde plek (post) in het veld, waar een bepaald waterthema toegelicht wordt.

De deelnemers wandelen (onder begeleiding) langs de route van de ene post naar de andere. De deskundigen laten

op hun post zoveel mogelijk dingen zien, of onderzoeken en maken zo de theorie aanschouwelijk. De deelnemers

kunnen vragen stellen en hun kennis rond dit thema delen.

Geschikt voor? Heel geschikt om mensen op een aansprekende en aanschouwelijke manier nader kennis te laten maken met de

diverse waterthema’s. De deelnemers kunnen op hun beurt hun (ervarings)kennis over het gebied of rond het

thema delen met de deskundigen.

Voorwaarde is wel dat de deskundigen in staat zijn hun verhaal op aansprekende en aanschouwelijke wijze voor

een breed publiek te brengen. Het is niet de bedoeling dat er op iedere post een hoorcollege gegeven wordt, want

dan voegt de locatie niets toe.


Belangstelling wekken + tot ++ De hoeveelheid publiciteit is hierbij van belang.

Informeren ++ Mensen verwerken informatie vooral door zien, doen,ervaren

en beleven. Daarvoor is het veldbezoek heel geschikt.

Overtuigen - tot + Is niet het doel, maar kan wel het resultaat zijn.

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Afhankelijk van de informatie die meegegeven wordt.


Voorbeelden Natuur en Milieu Overijssel heeft veel ervaring met het organiseren van veldsymposia en organiseert al 15 jaar

veldsymposia rond een bepaald thema.

De milieufederaties (Utrecht, Gelderland, Groningen) hebben ook diverse veldsymposia georganiseerd, o.a. over de

kaderrichtlijn water en natte natuur.

De Stichting Leven met Water organiseerde in 2006 een veldsymposium ‘Leven met water’.

Meer weten? De Zeeuwse Milieufederatie en het IVN Consulentschap Zeeland kunnen i.s.m. u een veldsymposium rond water

organiseren.

Natuur en Milieu Overijssel: http://www.natuurmilieu.nl/NatuurEnLandschap/Veldsymposium.aspx

51

W

Waterambassadeur

Wat is het?Onze bekendste waterambassadeur is ongetwijfeld prins Willem Alexander!

Sinds 2006 zijn er in elk deelstroomgebied waterambassadeurs aangesteld, die gedurende drie jaar (2006-2008)

de gemeenten in het deelstroomgebied informeren over de ontwikkelingen rond KRW en WB21.

Wat we hier bedoelen zijn echter belangstellende bewoners, die actief betrokken willen zijn bij het waterbeleid in

hun gemeente. De gemeente houdt hen op de hoogte van het waterbeleid en de waterprojecten. Per onderwerp

of project kunnen de waterambassadeurs kijken of ze actief deelnemen aan bijvoorbeeld een bijeenkomst of

activiteit. Zo heeft een waterambassadeur van de gemeente Dordrecht samen met de organisatie waar hij deel van

uit maakte een kanowedstrijd georganiseerd tijdens een van de watercampagneweken.

Geschikt voor? Geschikt om via de waterambassadeurs de achterliggende organisaties te bereiken, of indien iemand op persoonlijke

titel waterambassadeur is, diens netwerk.

Het hangt uiteraard van de vaardigheden van de waterambassadeur af hoe geschikt hij is in iedere fase van het

communicatieproces. Een korte training van potentiële waterambassadeurs is wenselijk, evenals een intakegesprek.

De waterambassadeur moet het gemeentelijk waterbeleid wel in grote lijnen kunnen ondersteunen.



Informeren ++ Vooral als de waterambassadeur ook als vraagbaak voor een

wijk beschikbaar is.

Overtuigen ++ Vooral in een persoonlijk gesprek het geval.

Ondersteunende informatie +


Voorbeelden De gemeente Dordrecht werkt met waterambassadeurs.

Meer weten? Gemeente Dordrecht, mevrouw E. Kelder, Postbus 8, 3300 AA Dordrecht. info

http://cms.dordrecht.nl/dordt?waxtrapp=npucoDsHaKnPvBJwEzDLQ

52

Waterbus

Wat is het? De waterbus is uitgerust als informatie- en activiteitencentrum met video, internet en een tentoonstelling. In de

bus worden onder meer kleine waterdebatten gehouden met een afvaardiging van kinderen, een waterdeskundige

en een vertegenwoordiger uit het Zuiden (ontwikkelingsland). Het gaat daarbij over grote dilemma’s rond

waterthema’s wereldwijd.

Geschikt voor? Kinderen van de basisschool en hun ouders. Vooral als onderdeel van een grotere campagne rond water wereldwijd

heel geschikt. Heel geschikt om dit provinciebreed op te pakken, waarbij de bus van gemeente naar gemeente

rijdt.


Belangstelling wekken ++ Een bus op locatie trekt zeker de aandacht. Goed om ook de

ouders een kijkje te laten nemen in de bus

Informeren ++ Door de verschillende werkvormen (debat, tentoonstelling,

internet) kan veel informatie opgenomen worden.

Overtuigen + tot ++ Vooral het debat is geschikt

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Afhankelijk van het vervolg op school, of wat bezoekers aan

informatie mee krijgen.


Voorbeelden We hebben hier de waterbus van de Olaa (Organisatie Latijns Amerikaanse Activiteiten) beschreven. Het COS

(Centrum voor internationale samenwerking) heeft de waterbus in 2007 door de provincie laten rijden in combinatie

met wandelen voor water (zie bij ‘actie’).

Meer weten? COS Zeeland, Ravelijn de Groene Jager 5, Postbus 2125, 4460 MC Goes

Tel: (0113) 25 00 51 / E-mail: [email protected] / www.coszeeland.nl

Scheldebus in Zeeland (2005)

53

Waterkaarten (waterbelevingskaart)

Wat is het? Kaart van de waterwegen in een bepaald gebied met betonning, sluizen, bruggen, ondieptes e.d. Bij een

waterbelevingskaart staan er veel meer water gerelateerde objecten op de kaart en wordt er vanuit verschillende

perspectieven naar water gekeken, dus niet alleen als middel om je te kunnen oriënteren, maar vooral om het

waterlandschap te kunnen lezen en beleven.

Geschikt voor? Kaarten zijn naast een middel om je te kunnen oriënteren ook een goed middel om informatie over te dragen.

Vooral thematische kaarten, die aantrekkelijk vormgegeven zijn, zullen een grote groep mensen aanspreken. Zeker

als er ook nog op het thema gerichte compacte informatie bij gegeven wordt. Bij een waterbelevingskaart ligt de

nadruk niet op het overdragen van informatie, maar op het stimuleren van de waarneming en de beleving.

Naast kant en klare waterkaarten kun je kinderen (of volwassen) een waterkaart van hun eigen omgeving

laten maken; zo krijgen ze een goed beeld van water in hun eigen omgeving. Zeker in combinatie met een

wateronderzoekje is dit een hele geschikte werkvorm.


Belangstelling wekken +/- tot + Zeker als de presentatie van de kaart met veel publiciteit en

activiteiten gepaard gaat.

Informeren + tot ++ Beter dan een folder, omdat een kaart bewaard en vaker

gebruikt wordt.

Overtuigen +/- Niet het doel van een kaart.

Ondersteunende informatie +/- tot ++ Afhankelijk van de informatie die op de kaart gegeven wordt.


Voorbeelden In het Watch brak water project voor basisscholen staat een activiteit beschreven om een waterkaart van de

omgeving te maken.

De gemeente Den Haag heeft een waterkaart ‘Laat je verfrissen!’ uitgegeven, waarop de mooiste waterplekjes

met een kleine beschrijving aangegeven zijn. Bewoners en bezoekers kunnen zo hun eigen waterwandeling

uitstippelen.

Ter gelegenheid van Wereldwaterdag op 22 maart 2007 zocht de Wereldomroep met behulp partnerstations,

luisteraars en lezers van de websites naar succesverhalen op het gebied van drinkwatervoorziening.

Hun inzendingen zijn weergegeven in de Wereldwaterkaart. Een bezoekje aan de wereldwaterkaart geeft veel

inzicht in de wereldwijde waterproblematiek en vooral ook in de oplossingen die daarvoor bedacht zijn.

Meer weten? Voor het maken van waterkaarten kunt u informatie opvragen bij het IVN Consulentschap.

De waterkaart van de gemeente Den Haag kunt u zien op: http://www.denhaag.nl/smartsite.html?id=59601

De Wereldwaterkaart is te vinden op: http://www.wereldomroep.nl/actua/dossier/waterdossier/waterkaart070314

54

Waterlaboratorium

Wat is het? Er zijn tal van waterlaboratoria in Nederland waar hoogwaardige wateronderzoeken gedaan worden. Hier bedoelen

we een meer educatief waterlaboratorium waar allerlei waterproeven gedaan kunnen worden. Bijvoorbeeld

proeven om water te zuiveren, zuurgraad te meten, zout water te veranderen in zoet water, de helderheid van

water te meten enz.

Dat kan ook op locatie. We spreken dan van een veldlaboratorium.

Geschikt voor? Leren door doen is een hele geschikte manier om informatie te verwerken en echte kennis op te doen. De ervaring

leert dat bijvoorbeeld op watermarkten het doen van proefjes bij jong en oud heel goed werkt.


Belangstelling wekken + tot ++ Afhankelijk van de locatie en de publiciteit er om heen.

Informeren ++ Leren door iets zelf te onderzoeken is heel geschikt om

informatie ook echt te verwerken.

Overtuigen + tot ++ Zelf zien hoe iets werkt is de beste manier om iemand te

overtuigen.

Ondersteunende informatie +/- tot + Afhankelijk van evt. informatie die meegegeven wordt.


Voorbeelden De watervlo (zie bij watervlo) en de milieuboot

(Vlaanderen) hebben een waterlaboratorium aan

boord. Het watermuseum (zie bij watermuseum) heeft

een uitnodigend waterlaboratorium voor jong en oud.

NME-centra richten vaak tijdelijke waterlaboratoria in

rond waterprojecten. Het IVN Consulentschap heeft

ervaring met het inrichten van een waterlaboratorium

op locatie en tijdens watermarkten.

Meer weten? Voor de Watervlo en haar waterlaboratorium: www.

reinwater.nl/watervlo

Voor de milieuboot: www.milieuboot.be

Voor het inrichten van tijdelijke waterlaboratoria op

locatie kunt u terecht bij de Zeeuwse NME-centra en/

of het IVN Consulentschap Zeeland.

Kinderen doen wateronderzoek in laboratorium

55

Waterloket (bemand)

Wat is het? Hier bedoelen we met een waterloket een bemande plek waar burgers terecht kunnen met hun vragen op

watergebied. Daar worden hun vragen persoonlijk beantwoord, of men wordt doorverwezen naar iemand

die het antwoord wel kan geven, zonder daarbij verzeild te raken in een oerwoud van instanties en mensen!

Ook kan degene die het loket bemand zelf actief achter het antwoord aan gaan en dan antwoord geven. Bij het

loket kunnen gericht en naar behoefte informatiefolders meegegeven worden.

Geschikt voor? Veel mensen geven de voorkeur aan persoonlijk advies, vooral mensen die niet bekend zijn met de nieuwe media.

Ze krijgen dan een advies op maat en hoeven niet zelf eindeloos te zoeken.


Belangstelling wekken +/- Kan verhoogd worden door het waterloket een opvallende plek

te geven op een plaats waar veel mensen komen.

Informeren ++ Persoonlijk advies en informatie op maat.

Overtuigen ++ Een persoonlijk gesprek is zeer geschikt om mensen te

overtuigen.

Ondersteunende informatie + tot ++ Mensen kunnen nog eens terug komen of krijgen informatie

mee.


Voorbeelden Geen voorbeelden kunnen vinden. Het Schoon Water Loket in Brabant (digitaal) kan ook gebeld worden.

Meer weten? Schoon water loket Brabant: www.schoon-water.nl

56

Watermarkt

Wat is het? Kraampjes waarin informatie gegeven wordt over water, waterbeheer, waterzuivering, allerlei voorzieningen op

gebied van water e.d.

Geschikt voor? Allerlei markten trekken heel veel bezoekers. Vooral als het op een plaats is waar normaal al markt is, of waar

veel mensen komen. De bezoekers krijgen advies en informatie en kunnen vaak ook gelijk de gewenste artikelen

aanschaffen of bestellen.


Belangstelling wekken ++ Zeker met de benodigde publiciteit, een leuke trekker (theateract

o.i.d.).

Informeren ++ Persoonlijk advies op maat.

Overtuigen ++ Een persoonlijk gesprek of een demonstratie zijn zeer geschikt

om mensen te overtuigen.

Ondersteunende informatie ++ Afhankelijk van de informatie die meegegeven wordt.


Voorbeelden

Watermarkt van de gemeente Hulst, gekoppeld aan het bezoek van de watervlo. Ondanks de afgelegen plek trok

deze watermarkt meer dan 600 bezoekers.

De ZMF organiseerde i.s.m. de gemeente Goes en het IVN een aantal jaren geleden een watermarkt, ook gekoppeld

aan een bezoek van de boot van de Stichting Reinwater.

Meer weten?

Gemeente Hulst.

ZMF en IVN Consulentschap Zeeland

Watermarkt gemeente Hulst (2007)

57

Watermuseum

Wat is het? Letterlijk is een museum een plaats waar allerlei cultuurhistorisch waardevolle dingen bewaard en tentoongesteld

worden. Vaak wordt er ook achtergrondinformatie verstrekt. Bij een thematisch museum zoals het watermuseum

gaat het dus om objecten en informatie m.b.t. water. Tegenwoordig zijn de meeste musea heel interactief ingericht

en is er van alles te beleven en te doen.

Geschikt voor? Heel geschikt voor een dagje uit met het gezin en voor school- of bedrijfsuitstapjes.

Juist vanwege het feit dat men een dagje uit is, wordt er op deze informele manier veel geleerd, zonder dat men

nu het idee heeft onderwezen te worden.


Belangstelling wekken ++ Zeker een aansprekend interactief museum trekt massa’s

mensen.

Informeren +/- tot ++ Hoe interactiever hoe beter de informatie opgenomen wordt.

Overtuigen +/- Is minder het doel van een museum.

Ondersteunende informatie + tot ++ Afhankelijk van de informatie die meegegeven of gekocht

wordt en van herhalingsbezoek.


Voorbeelden Het Nederlands Watermuseum is een eigentijds en interactief museum over alle aspecten van zoet water. Een écht

doemuseum waar je bijvoorbeeld een tochtje kunt maken door het riool en een prachtige film over water kunt

bekijken, maar waar je ook van alles te weten kunt komen over dijkbeheer, drinkwater, grondwater en watergebruik

in Nederland en de rest van de wereld.

Deltapark Neeltje Jans is niet echt een museum. Het houdt het midden tussen een museum en een attractiepark,

maar op watergebied is er zeker veel te zien en beleven. In de waterspeelplaats kan spelend geleerd worden hoe

water omhoog gepompt kan worden, waterkracht benut kan worden e.d.

Meer weten? De website geeft je alle benodigde informatie

om goed voorbereid het museum te bezoeken:

www.watermuseum.nl

Bij educatie kan een folder over de educatieve

mogelijkheden gedownload worden.

Voor meer informatie over het Deltapark

Neeltje Jans: www.neeltjejans.nl/index.php/

nl/home

Watermuseum (foto: Ton van Vliet)

58

Waterschouw (Wijkschouw en Wenswijk)

Wat is het? Een schouw is een interactieve methode om burgers, wethouders, raadsleden, agrariërs, bedrijven en

maatschappelijke organisaties te betrekken bij het verbeteren van hun leefomgeving.

Al wandelend langs een aantal vooraf geselecteerde schouwpunten wordt m.b.v. schouwformulieren en onder

begeleiding van een gids de visie van de deelnemers over het gebied geïnventariseerd. Met aanvullende vragen

wordt de prioriteit van de afzonderlijke elementen vastgelegd. Ook wordt er bepaald welke onderdelen in het

gebied men wil behouden en welke juist niet. Daarnaast kunnen de deelnemers aangeven wat zij in de toekomst

van belang achten voor de verdere ontwikkeling in het gebied. Binnen de vooraf gegeven kaders worden de

punten uit de inventarisatie en de wensen meegenomen in de planvorming. De wenswijk is een vertaling van deze

methodiek naar kinderen.

De waterschouw is een thematische invulling van de schouwmethodiek.

Geschikt voor? Erg geschikt om burgers, wethouders, raadsleden, agrariërs, bedrijven, maatschappelijke organisaties en

kinderen (wenswijk) te betrekken bij het verbeteren van hun leefomgeving en het beheren van water in de eigen

leefomgeving.


Belangstelling wekken + Kan verhoogd worden met de nodige publiciteit rond de

schouw.

Informeren + tot ++ Afhankelijk van de uitwerking van de schouwpunten en de

gidsen.

Overtuigen + tot ++

Ondersteunende informatie + tot ++ Afhankelijk van de ondersteunende informatie en de nazorg.


Voorbeelden

Binnen het project Duurzaam Middelburg is gewerkt met de wijkschouw en ook de gemeente Goes heeft ervaring

met wijkschouwen.

De gemeenten Sluis en Middelburg en de Zeeuwse NME-centra hebben ervaring met de wenswijk.

De gemeente Tholen heeft i.s.m. het IVN Consulentschap een waterschouw georganiseerd in een wijk die

afgekoppeld moest worden.

Meer weten? De desbetreffende gemeenten en het IVN Consulentschap Zeeland kunnen u meer informatie verschaffen.

Het IVN Consulentschap en de Zeeuwse NME-centra kunnen voor u een wenswijk, wijkschouw of waterschouw

organiseren.

59

Watervlo (educatieschip van Reinwater)

Wat is het?

De MS Watervlo is het educatieschip van Stichting Reinwater dat door heel Nederland vaart. Overal waar het

aanlegt, kan jong en oud spelenderwijs leren over water. Vroeger vervoerde het schip zand, maar nu is het ruim

volledig omgebouwd tot tentoonstellingsruimte en waterlaboratorium, compleet met duikboot!

De milieuboot vaart in Vlaanderen, ook over de Schelde. Tijdens de educatieve milieuboottochten maak je op

aanschouwelijke wijze kennis met alle aspecten van de waterweg waarop je vaart, het landschap in de omgeving

en het leven op, om en in het water.

Al varend wordt aan dek een monster van de waterloop genomen. In het labo aan boord van het schip wordt de

waterkwaliteit van de waterloop bepaald en worden de gevolgen besproken van vervuiling op het leven in het

water. Tijdens het 3 uur durend programma komen tevens de thema’s watervervuiling en waterzuivering aan

bod.

Geschikt voor? Ontwikkeld voor het onderwijs, maar ook voor algemeen publiek zeer de moeite waard.


Belangstelling wekken ++

Informeren ++

Overtuigen ++

Ondersteunende informatie + tot ++ Afhankelijk van de informatie die meegegeven wordt, of de

voorbereiding en verwerking in school


VoorbeeldenZie bij ‘wat is het?’.

Meer weten? Stichting Reinwater (Watervlo) :

www.reinwater.nl/watervlo

De milieuboot: www.milieuboot.be

Bij de educatieve boottochten kan ook

een folder gedownload worden.

De watervlo in Veere (2007)

60

Waterwandeling

Wat is het? Beschreven wandeling met of zonder kaartje, of een wandeling onder begeleiding van een (water)gids waarbij het

thema water centraal staat (zie ook bij E: Excursie).

Geschikt voor? Iedereen die graag wandelt, alleen of in groepsverband. Tijdens een wandeling, vooral als die meerdere keren

gelopen wordt, ontdek je steeds andere dingen. Zeker als je daarbij ondersteund wordt door informatieve stukjes,

of informatie door een gids, kan dat de betrokkenheid bij de eigen leefomgeving erg vergroten.


Belangstelling wekken +/- Zeker bij voldoende publiciteit en in combinatie met andere

publieksactiviteiten.

Informeren + tot ++ Vooral bij door een (Water)gids begeleide wandelingen.

Overtuigen +/- tot ++ Hangt af van de vaardigheden van de gids.

Ondersteunende informatie + Afhankelijk van de informatie bij de wandeling, of de

informatie die de gids meegeeft.


Voorbeelden De gemeente Arnhem heeft verschillende waterwandelingen door en om de stad ontwikkeld.

In Zeeland is bijvoorbeeld de wandeling langs de Veersche watergang en het Kiekendievenpad (langs de Schenge) te

betitelen als waterwandelingen. De wandelroutes rond het Nationaal Park Oosterschelde zijn al bij de natuurpaden

genoemd.

Meer weten? De IVN afdelingen organiseren tal van thematische wandelingen met gids en kunnen een waterwandeling op

maat organiseren. Het IVN Consulentschap heeft ervaring met het ontwikkelen van beschreven thematische

wandelingen.

De wandeling rond de Veerse Watergang is te bestellen via de website van het Waterschap de Zeeuwse Eilanden:

’informatie en producten’, dan bij ‘folders bestellen’ : www.wze.nl

Op de waterwebsite van de gemeente Arnhem: www.waterservicepuntarnhem.nl is een waterwandeling te

downloaden.

61

Waterwebsite en Waterloket digitaal

Wat is het? Een website is een verzameling samenhangende webpagina’s met informatie en afbeeldingen, filmpjes e.d. die op

het wereldwijde web (www) op het internet (een groot openbaar netwerk van computernetwerken), te bereiken

zijn.

Geschikt voor? Een website is vooral geschikt voor het geven van ondersteunende informatie. Iedereen kan op elk gewenst

moment beschikken over de informatie die op de website te vinden is.

Het gebruik van internet neemt nog steeds sterk toe, dus ook met het oog op de toekomst is een goede waterwebsite

onmisbaar.


Belangstelling wekken - Met voldoende publiciteit hooguit bij de lancering van de

website.

Informeren +

Overtuigen -

Ondersteunende informatie ++ Vooral als de website goed bijgehouden wordt en steeds iets

nieuws te bieden heeft.


Voorbeelden De websites van de Waterschappen zijn voorbeelden, maar die zijn vooral gericht op de eigen watertaken en

minder op algemeen publiek.

Binnen het waterlokaal hebben de Zeeuws Vlaamse gemeenten en het waterschap Zeeuws-Vlaanderen besloten

gezamenlijk een watersite te gaan ontwikkelen, die uitsluitend op de burgers gericht zal zijn. De andere Zeeuwse

gemeenten hebben belangstelling hierbij aan te sluiten. In 2008 moet de website in de licht gaan.

De waterwebsites van de gemeente Arnhem en Nijmegen dienen hierbij als goede voorbeelden. In Brabant hebben

de provincie Noord-Brabant en Brabant Water samen een website rond schoon water, die ook gericht is op

burgers. In Vlaanderen is het waterloket een voorbeeld van een website die ook op burgers gericht is.

Meer weten? De website van het waterservicepunt Nijmegen heet ‘Waterbewust’

en is te bekijken op: www.waterbewust.nl/

De website van de gemeente Arnhem heet ‘Schoon water hou je

helder’ en is te bekijken op:

www.arnhem.nl/sites/internet_nieuw/sites/schoonwaterhoujehelder

De waterwebsite van de provincie Brabant en Brabant Water heet

‘Schoon Water’ en is te bekijken op: www.schoon-water.nl/

De Vlaamse Watersite heet waterloket en is te bezoeken via: www.

waterloketvlaanderen.be/

62

Adreslijst

Zeeuwse Milieufederatie

Ravelijn de Groene Jager 5

Postbus 334

4460 AS GOES

0113-230075

[email protected]

IVN Consulentschap Zeeland


Postbus 334

4460 AS GOES

0113-211675

[email protected]

Zeeuwse gemeenten

Gemeente Goes

Postbus 2118

4460 MC GOES

0113-249600

[email protected]

Gemeente Borsele

Postbus 1

4450 AA HEINKENSZAND

0113-238383

[email protected]

Gemeente Hulst

Postbus 49

4560 AA HULST

0114-389000

[email protected]

Gemeente Kapelle

Postbus 79

4420 AC KAPELLE

0113-333110

[email protected]

Gemeente Middelburg

Postbus 6000

4330 LA MIDDELBURG

0118-675000

[email protected]

Gemeente Noord-Beveland

Postbus 3

4490 AA WISSENKERKE

0113-377377

[email protected]

Gemeente Reimerswaal

Postbus 70

4416 AH KRUININGEN

0113-395000

[email protected]

Gemeente Schouwen-Duiveland

Postbus 5555

4300 JA ZIERIKZEE

0111-452000

[email protected]

Gemeente Sluis

Postbus 27

4500 AA OOSTBURG

0117-457000

[email protected]

Gemeente Terneuzen

Postbus 35

4530 AA TERNEUZEN

0115-455000

[email protected]

Gemeente Tholen

Markt 1-5

4695 CE SINT MAARTENSDIJK

0166-668200

[email protected]

Gemeente Veere

Postbus 1000

4357 ZV DOMBURG

0118-555444

[email protected]

Gemeente Vlissingen

Postbus 3000

4380 GV VLISSINGEN

0118-487000

[email protected]

Zeeuwse NME-centra:

MEC De Bevelanden

Kattendijksedijk 23

4463 AL GOES

0113-252628

[email protected]

Natuur & Zo Zeeuws Vlaanderen

Oostkant 1

4531 HA TERNEUZEN

0115-649520

[email protected]

MICMEC Walcheren

Korenbloemlaan 5

4382 PD VLISSINGEN

0118-417039

[email protected]

NME centrum Schouwen-

Duiveland

Ecoscope, Wilhelminaweg 2a

4325 BE Renesse

0111-416093

[email protected]

63

Regioteam Zuiver Zeeuws Water

Het Groene Woud 1

Postbus 165

4330 AD MIDDELBURG

0118-631830

[email protected]

Waterschap Zeeuws –Vlaanderen

Postbus 88

4530 AB Terneuzen

Telefoon: (0115) 641000

[email protected]

Waterschap Zeeuwse Eilanden

Postbus 1000

4330 ZW MIDDELBURG

0118-621000

[email protected]

COS Zeeland


Postbus 334

4460 AS GOES

0113-250051

[email protected]

Nationaal Park Oosterschelde

Topshuis, Dijkgraaf A.M. Gelukweg 1

Eiland Neeltje Jans

p/a IVN Consulentschap

Postbus 334

4460 AS GOES

0113-211675

e-mail via link op website www.

npoosterschelde.nl

Landelijke adressen

Stichting Rioned

Postbus 133

6710 BC EDE

0318-631111

[email protected]

Nederland leeft met water

Ministerie van Verkeer en

Waterstaat

Directie Communicatie

t.a.v. Campagneteam ‘Nederland

leeft met Water’ (kamer B 02.11)

Postbus 20901

2500 EX Den Haag

0800-8051

nederlandleeftmetwater@

postbus51.nl

Stichting Natuur en Milieu

Postbus 1578

3500 BN UTRECHT

030-2331328

e-mail via link op website

www.snm.nl

IVN Nederland,

programmaleider water

[email protected]

of via www.ivn.nl

SME Advies

Postbus 43016

3540 AA UTRECHT

030-6358900

[email protected]

Milieu Centraal

Herculesplein 357

3584 AA UTRECHT

030-2305070

Milieu centraal informatielijn

0900-1719 (€ 0,15 per minuut)

[email protected]

Stichting Reinwater

Vossiusstraat 20-2hg

1071 AD AMSTERDAM

020-5707808

[email protected]

Nederlands Watermuseum

Zijpendaalseweg 26-28

6814 CL ARNHEM

026-4452548

[email protected]

Waterservicepunt Arnhem

Van Oldenbarneveldtstraat 90 te

Arnhem (alleen op afspraak)

Postbus 9200

6800 HA Arnhem

026-4456959

[email protected]

Waterservicepunt Nijmegen

Postbus 1575

6501 BN Nijmegen

024-3791801

[email protected]

64

Bijlage 1

Toelichting op ‘Kies communicatiemiddel stap voor stap’

Het ABC van mogelijke communicatiemiddelen biedt tal van mogelijkheden. Maar wat te kiezen?

Binnen de waterlokalen in Zierikzee, Goes en Terneuzen werd geconstateerd dat een mix van communicatiemiddelen

de voorkeur heeft.

Doorloop voordat u de communicatiemiddelen gaat kiezen de stappen die beschreven zijn op pagina 4 ‘Kies een

communicatiemiddel stap voor stap’

De recent door SME Advies (www.sme.nl) ontwikkelde digitale instrumentenplanner kan ook helpen bij het kiezen

van een geschikte instrumentenmix. Zie bijlage 2 ‘De digitale instrumentenplanner’.

Het ene communicatiemiddel is vooral geschikt om de belangstelling voor water in de stad te wekken, een ander

communicatiemiddel werkt beter als er echt een gedragsverandering gewenst is. Dat sluit aan bij de fasen die een

communicatieproces onderscheiden worden:

• In de belangstelling brengen

• Informeren

• Overtuigen

• Ondersteunende informatie

Bij de beschrijving van de communicatiemiddelen wordt aangegeven voor welke fase het communicatiemiddel

het meest geschikt is.

Het moment van de inzet van de communicatiemiddelen

is eveneens belangrijk.

De praktijk wijst uit dat de communicatie inzet bij

overheden het hoogst is in de initiatief- en definitiefase

van een project. De behoefte aan communicatie bij

burgers is juist het grootst in de realisatie- en de

nazorgfase. Dan gaan burgers zien wat er daadwerkelijk

moet gebeuren en wat dat voor hen betekent.

Wat verder naar voren kwam binnen de waterlokalen was dat communicatie een vak is en dat het heel verstandig,

zelfs noodzakelijk is hier de afdeling communicatie bij te betrekken.

Als dat niet mogelijk is kan er gezocht worden naar een alternatief, bijvoorbeeld het NME-centrum, het IVN

Consulentschap of andere organisaties die expertise hebben op het gebied van communicatie en educatie, het

thema en de doelgroep.

Bij de voorbereiding en uitvoering van de communicatie zijn bondgenoten of intermediairs van belang. Zoek

hiervoor organisaties die regelmatig contact hebben met de doelgroep waar de gemeente mee wil communiceren,

en betrek hen bij het hele proces. Zij kunnen de noodzakelijke bruggen slaan.

65

Bijlage 2

De Digitale instrumentplanner

Informatie over de instrumentplanner www.sme.nl/instrumentenwijzer

Naast sociale instrumenten, waar de communicatiemiddelen deel van uitmaken, worden hier ook instrumenten als

weten regelgeving, handhaving en subsidies genoemd.

De basis van de instrumentplanner ligt in de theorie van Green en Kreuter (Green en Kreuter 1999) over

gedragsverandering. In hun ‘precede-proceed’ model hebben zij een aantal factoren vastgesteld die bepalen of

mensen hun gedrag veranderen of niet. Deze factoren zijn bijvoorbeeld: ‘hebben mensen een positieve houding ten

aanzien van het nieuwe, gewenste gedrag?’, ‘beschikken ze over de juiste vaardigheden om het gewenste gedrag

te vertonen?’ ‘beïnvloedt hun omgeving hun gedrag?’. Als je weet met welke instrumenten je deze factoren kunt

beïnvloeden, kan je indirect ook invloed uitoefenen op het gedrag.

Start van de instrumentplannerEerst moet duidelijk zijn welk gedrag u wilt veranderen en bij wie. Benoem hieronder uw doelgroep en het gewenste

gedrag zo specifiek mogelijk. Als u meerdere gedragingen wilt beïnvloeden of als u verschillende subdoelgroepen

voor ogen heeft, benoem dan deze afzonderlijk en vul de instrumentplanner meerdere keren in.

Formuleer het gewenste gedrag positief! Dus: “fietsen naar het werk” in plaats van “niet met de auto...”

Dan worden er 12 vragen gesteld rond: besef, kennis, sociale norm, houding, zelfredzaamheid, financiën, technisch,

organisatorisch, vaardigheden, anderen, experts en autoriteiten.

66

Daarna volgt het advies:

Hier zijn dus participatie, kennisoverdracht, persoonlijk advies en demonstraties de beste instrumenten om in te

zetten. Uit het overzicht van communicatiemiddelen op pagina 7 zijn de wenswijk en de wijkschouw voorbeelden

van dergelijke projecten.

ABC communicatiemiddelenAActie of campagneAffiche / posterAnsichtkaartAudiovisuele media

BBarometer duurzaam terrein beheer Blauw verhuispakketBlauwe waterkeetBrochure

CCreatieve sessieCursus

DDemonstraties en modellenDigitale media

EEducatieve grondwa-termeter (Water in de peiling)EnquêteExcursie met (water)gids

FFietsroute Folder /Flyer

KKleurplaatKluskeet duurzaam bouwenKrant & magazines

LLespakketten rond wa-terhema’s

MMasterclass duurzaam wonenMondelinge media

NNatuurpad rond waterNieuwsbrief

OOntdekton water

PProjecten

QQuiz

RRollenspel

SSpelvormen Strip, stripverhalenSymposium

TTelevisiespotsTentoonstellingTheater

VVeldbezoek ‘Kijk op

WWater’VeldsymposiumWaterambassadeurWaterbusWaterkaarten (waterbe-levingskaart)WaterlaboratoriumWaterloket (bemand)WatermarktWatermuseumWaterschouw (Wijk-schouw en Wenswijk)Watervlo (educatieschip van Reinwater)WaterwandelingWaterwebsite / waterloket

Zie alfabetische beschrijving vanaf pagina 8

Vouw open voor overzicht

ABC communicatiemiddelen

ABC voor succesvolle communicatie

Documents

Transcript of ABC voor succesvolle communicatie