นพนธตนฉบบ Original Article

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

ธรนารถ จวะไพศาลพงศ วท.บ.

จรเดช ปจฉม วท.บ.

อศจรรย อาเมน วท.บ.

ณฐกานต ม�งงามทรพย วท.บ.

สภาพร ภมอมร วท.บ., วท.ม., วท.ด.สถาบนชววตถ กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข อาเภอเมอง นนทบร �����

บทคดยอ หนวยงานควบคมกากบภาครฐใชวคซนอางองมาตรฐานท�ผานการสอบเทยบกบวคซนมาตรฐานสากลในการ

ควบคมคณภาพผลการทดสอบในหองปฏบตการของผลตภณฑวคซนในอตสาหกรรม โดยการทดสอบตวอยางวคซน

ตองทาควบคไปกบวคซนอางองมาตรฐานเสมอ การศกษาน�มวตถประสงคเพ�อประเมนประสทธภาพของการทาแหง

และความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนไวรสหดท�จดเตรยมในหองปฏบตการโดยการเพาะเล� ยงไวรสในเซลล Vero

และนาไวรสท�ทราบคาปรมาณไวรสมาจดเตรยมดวยสตรตารบท�เหมาะสมสาหรบกระบวนการทาแหงเพ�อเกบวคซน

เปนเวลานาน หลงการทาแหง จะตรวจสอบลกษณะทางกายภาพ ความช�น ความแรงและตวแปรอ�นๆ ท�เก�ยวของ

เพ� อประเมนประสทธภาพของการทาแหง กอนนามาประเมนความคงตวของวคซนไวรสหดในสภาวะเรง

จากผลการทดสอบวคซนไวรสหดผงแหงแสดงลกษณะทางกายภาพท�ด มความช�นต�ารอยละ �.�� คาความแรง �.��

logCCID50

ตอ �.� มลลลตร ซ�งถอวายงมคาความแรงท�สง แมจะผานกระบวนการทาแหง และจากการทดสอบ

ในตวแปรอ�นๆ พบวามความแปรปรวนของการบรรจอยท�รอยละ �.�� ระยะเวลาในการละลายประมาณ �.�� นาท

และคา pH 7.32 รวมถงไมพบการปนเป� อนเช�อ แบคทเรย รา และมยโคพลาสมา เม�อศกษาความคงตวในสภาวะเรง

ท�อณหภมสงข�น (�, ��, �� และ �� องศาเซลเซยส) ในระยะเวลาตางๆ กน (�, �, �, �, �, � และ �� สปดาห)

โดยเกบวคซนท� –70 และ –20 องศาเซลเซยส พบวาวคซนไวรสหดน�สามารถจดเกบไดท� –70 หรอ –20 องศาเซลเซยส

เน�องจากไมมความแตกตางของคาความแรงท�งในสภาวะเรงและสภาวะปกต อยางไรกตามการจดเกบวคซนท� –70 หรอ

–20 องศาเซลเซ ยส จะสญเส ยค าความแรงมากข� นกบอณหภม ท� ส งข� นและช วงระยะเวลาท� นาน

โดยวคซนไวรสหดท�จดเตรยมข�นมความคงตวท�ดท�อณหภม –70, –20 และ � องศาเซลเซยส ไดนาน �� สปดาห

ช�ใหเหนวามการสญเสยคาไวรสไตเตอรไมเกน � logCCID50

ของคาความแรงปกตท� �.�� logCCID50

ตอ �.� มลลลตร

จากการศ กษาประส ทธ ภ าพหล งก ารทา แ ห งและประ เม นความคงต วท� สภาวะ เ ร ง ของว คซ นน�

สามารถยนยนไดวาวคซนไวรสหดท�เตรยมข�นในหองปฏบตการสามารถนามาใชเปนวคซนอางองมาตรฐานในการ

ควบคมคณภาพคาความแรงของวคซนหดได ในขณะท�สภาวะการจดเกบจรง ควรตองตดตามคาความแรงอยาง

สม�าเสมอเพ�อประเมนความคงตวในระยะยาวของวคซนไวรสหดตอไป

คาสาคญ: วคซนไวรสหด, วคซนอางองมาตรฐาน, ความแรง, ความคงตว

วารสารวชาการสาธารณสข

ปท� �� ฉบบท� � มกราคม - กมภาพนธ ����

Journal of Health Science

Vol. 24 No. 1, January - February 2015

162

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

บทนาในการควบคมกากบคณภาพทางหองปฏบตการของ

วคซนทกชนด โดยหนวยงานควบคมกากบภาครฐจาเปน

ตองมการควบคมดานการทดสอบคาความแรงทางหอง

ปฏบตการ โดยใช วคซนอางองมาตรฐานท� ทราบคา

แนนอนในการหาคาความแรงของตวอยางวคซน โดยตอง

ทดสอบคขนานไปกบวคซนอางองมาตรฐานเสมอ เพ�อให

ผลการทดสอบนาเช�อถอ สามารถเทยบผลกบหองปฏบต-

การอ� นๆได(1) แต เน� องจากวคซนมาตรฐานสากลท�

จดเตรยมโดยหนวยงาน National Institute of Biologi-

cal Standardization for Control (NIBSC) ประเทศ

สหราชอาณาจกร ซ�งถอเปนหองปฏบตการขององคการ-

อนามยโลกมจานวนจากดไมสามารถแจกจายใหแก

หนวยงานควบคมกากบภาครฐไดท� งหมด องคการ-

อนามยโลกจงแนะนาใหหนวยงานควบคมกากบภาครฐ

ในแตละประเทศจดเตรยมวคซนอ างอ งมาตรฐาน

ข� นเองในประเทศโดยสามารถจดเตรยมไดท� งในรป

ของเหลวแชแขงหรอผงแหง ข� นกบคณลกษณะของ

วคซนน�นๆ ซ�งการจดเตรยมโดยการทาแหงแบบเยอกแขง

(lyophilization) เปนว ธการทาแหงท� สามารถคง

คณลกษณะทางกายภาพและองคประกอบทางเคมของ

ผลตภณฑไดด(2,3) ประกอบกบวคซนมโครงสรางระดบ

โมเลกลเปนโปรตนหรอไกลโคโปรตนแอนตเจน ซ� ง

คอนขางไวตอการเส� อมสลายจากความรอน ดงน� น

การทาแหงแบบเยอกแขง นอกจากการรกษาคณลกษณะ

ของไกลโคโปรตนแอนตเจนไมใหเส� อมสลายงายแลว

ยงมประโยชนในแงการเกบรกษางาย สะดวกตอการขนสง

และมความคงตว(stable) สามารถเกบไดนานดวย(1)

โดยท�วไปวคซนสาเรจรปชนดผงแหงท�ใชฉดเขาสรางกาย

สามารถเกบท� 4 องศาเซลเซยส ไดนานอยางนอย 2-3ป(1)

แตการจดเตรยมวคซนท�นามาใชเปนวคซนอางองมาตรฐาน

จาเปนตองมการจดเกบท�นานกวาและมปรมาณท�มากพอ

ท�จะใชในระยะเวลาหลายปโดยท�ยงคงความคงตวสงกวา

วคซนท�วไป(2,3) การศกษาน�ไดจดเตรยมวคซนไวรสหดใน

รปผงแหงตามสตรตารบท�เหมาะสมกบเคร�องทาแหงใน

หองปฏบตการเพ�อศกษาประสทธภาพหลงการทาแหง

รวมท�งความคงตวในสภาวะเรง เพ�อเปนขอมลยนยนไดวา

วคซนไวรสหดท� เตรยมข� นมความเหมาะสมท� จะนา

มาใชเปนวคซนอางองมาตรฐานของประเทศตอไป

วธการศกษาเคร�องมอและอปกรณ

เคร�องทาแหงรน Lyolab (LT, India) ตแชแขง -��

องศาเซลเซยส (Sanyo, Japan) ต แชแขง -�� องศา

เซลเซยส (EVERmed, Italy) ต อบเพาะเช� อแบบ

ใชคารบอนไดออกไซด �� องศาเซลเซยส (NuAire,

USA) กลองจลทรรศนแบบอนเวรส (Olympus, Japan)

เคร� องป� นเหว� ยงความเรวส งแบบควบคมอณหภ ม

(Tommy, Japan) pH meter (Orion, USA) เคร�องช�ง �

ตาแหนง (Sartorius, Germany) Automatic dispenser

(Eppendorf, Germany) เคร� องเพ� มปรมาณสาร

พนธกรรม (Bio-Rad, USA) เคร�องวเคราะหหาปรมาณ

น�า (Metrohm, Switzerland) และ ตปราศจากเช� อ

แบบคลาส II (NuAire, USA)

สารละลายและสารเคม

Trypan blue (Sigma, USA), Dulbecco’s Phos-

phate Buffer Saline ท�ไมม Ca++ และ Mg++ (PBS-)

(Sigma, USA), Trypsin-EDTA (Gibco, USA), Dex-

tran (Sigma, USA), Lactose (Fluka, Netherlands),

Sucrose (Sigma, USA), Arginine monohydrochloride

(Sigma, USA), Glutamic acid (Sigma, USA), Po-

tassium phosphate dibasic (Sigma, USA), Potassium

phosphate monobasic (Sigma, USA) และ Mycoplasma

detection kit (Minerva Biolabs, Germany)

วคซนไวรสหดมาตรฐานสากล

วคซนไวรสหดมาตรฐานสากลเปนวคซนเช� อเปน

ออนฤทธ� (Code No. 92/648) ไดรบจากหนวยงาน

National Institute of Biological Standardization for

163

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

Control (NIBSC) ประเทศสหราชอาณาจกร กาหนด

คาความแรงของวคซนมาตรฐานสากลเทากบ 4.30

logCCID50

ตอมลลลตร ไดถกนามาใชจดเตรยมเปน

วคซนหดอางองมาตรฐานในเซลลเพาะเล� ยง

เซลลเพาะล� ยง

เซลลเพาะเล�ยง Vero (African Green Monkey Kid-

ney cell; ATCC CCL-81, USA) ไดรบจากบรษท

องคการเภสชกรรม-เมอรรเออรชววตถ จากด นามา

เพาะเล� ยงในหองปฏบตการโดยใชอาหารเล� ยงเซลล

Dulbecco’s Modified Eagle Medium (DMEM) (Cat.

No. 31600-026, Gibco USA) ท�มซร�ม (inactivated

fetal bovine serum (FBS), Cat. No. 26140-079,

Gibco USA) 5% และ �.�% NaHCO3 (Cat. No. S-

5716, Sigma) 1.8% โดยเพาะเล�ยงท� 37 องศาเซลเซยส

ในสภาวะท�ม 5% CO2

การยอยเซลลเพาะเล� ยง

นาเซลล Vero ท�แผเปนผนท�เรยกวา monolayer cells

ท�เพาะเล� ยงในขวดพลาสตกสาหรบเล� ยงเซลลมาลาง �

คร�ง ดวยบฟเฟอร Dulbecco’s phosphate buffer saline

ท�ไมม Ca++ และ Mg++ เปนองคประกอบ (PBS-) จากน�น

เซลลจะถกยอยดวย trypsin-EDTA ความเขมขนของ

trypsin-EDTA 0.025% นาน 1- 3 นาท โดยสงเกต

เซลลดวยกลองจลทรรศน ถาเซลลมลกษณะเร�มหดตว

กลม จงเท trypsin-EDTA ท�ง และเคาะขวดเล� ยงเซลล

เพ� อใหเซลลหลดจากพ� นผว จากน� นดดเปาเซลลดวย

อาหารเล� ยงเซลลข� นลงโดยใชไปเปต เพ�อใหเซลลหลด

เปนเซลลเด�ยวๆ จากน�นนบจานวนเซลลโดยใช haemo-

cytometer ดวยสยอม trypan blue ความเขมขน �.2%

ใน PBS- เซลลท�มชวตจะไมตดส เน�องจาก เซลลสามารถ

ขบส ออกจากเซลล ได (trypan blue exclusion)

ในขณะท�เซลลตายจะตดสน�าเงนของ trypan blue

การเพ�มปรมาณไวรสในเซลลเพาะเล� ยงเพ�อเตรยม

วคซนไวรสหด

เซลลเพาะเล�ยง Vero ท�แผเปนผนจะถกทาใหตดเช�อ

ดวยไวรสจากวคซนไวรสหดอางองมาตรฐานสากล

ท�อตราสวนระหวางไวรสตอเซลลเพาะเล� ยง (multiplic-

ity of infection, MOI) ระหวาง 0.01-0.05 ในอาหาร

เล� ยงเซลลท�ม 2% FBS นาน �-� วน จะเหนลกษณะ

การเปล� ยนแปลงของเซลล เพาะเล� ยงภายหลงจาก

การตดเช�อดวยไวรส ท�เรยกวา cytopathic effect (CPE)

เกดข�น เกบเซลลเพาะเล�ยงเม�อมจานวน CPE ประมาณ

รอยละ 80-90 ในต แชแขง -70 องศาเซลเซยส

หลงจากน�นทาใหเซลลเพาะเล� ยงแตกโดยการละลายและ

แชแขง (freeze and thaw) 3 คร�ง ทาการป�นท� �,���

รอบตอนาท นาน 15 นาท ท�อณหภม 4 องศาเซลเซยส

เกบสวนใส ซ�งมไวรสโดยทาการแบงบรรจไวรสเปนหลอด

หลอดละ 20-30 มลลลตร เกบท� -70 องศาเซลเซยส

เพ� อนามาใชเตรยมวคซนไวรสหดเช� อเปนชนดผงแหง

และทาการตรวจปรมาณไวรสเบ� องตน ถาปรมาณไวรส

ท� ไดต�ากวาวคซนมาตรฐานสากล จะเพ� มจานวนไวรส

ในเซลลเพาะเล� ยงตอโดยนาไวรสหด ท� เตรยมไดไป

เพ� มจานวนในเซลลเพาะเล� ยง Vero ตออกคร� งตาม

วธการขางตน

การเตรยมสตรตารบสาหรบการทาแหงแบบ

เยอกแขง

ศกษาการทาแหงแบบเยอกแขงในหลายสตรตารบ

เพ�อหาองคประกอบท�เหมาะสมท�สดสาหรบการทาแหง

โดยปรบใชสวนประกอบจากสตรตารบวคซนไวรส คางทม

เช� อเปน(4) และนามาปรบเปล�ยนองคประกอบบางสวน

เพ�อหาสตรตารบท�เหมาะสม ซ�งจะพจารณาปจจยดงน�

มคาความแรงท� ด มอตราการสญเสยคาความแรงจาก

การทาแหงนอย มลกษณะของเน� อวคซนท�ด มปรมาณ

ความช�นนอย เปนตน ซ�งสตรตารบท�เหมาะสม ประกอบ

ดวย dextran 4.5% (w/v), lactose 9% (w/v), su-

crose 9% (w/v), arginine monohydrochloride 1.815%

164

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

(w/v), glutamic acid 0.94% (w/v), gelatin 1.5%

(w/v), potassium phosphate dibasic 1.13% (w/v),

และ potassium phosphate monobasic 0.48% (w/v)

ในน�า กล� นปราศจากเช� อ โดยองคประกอบท� งหมด

จะเตรยมใหมความเขมขนเปน � เทา เพ�อผสมกบวคซน

ไวรสหดท�เตรยมข�นในอตราสวน �:1

การบรรจ

บรรจวคซนไวรสหดปรมาตร 0.5 มลลลตรในขวดแกว

(Borosilicate glass type I) ขนาด 3 มลลลตร ดวย au-

tomatic dispenser โดยเลอก tip ขนาด 10 มลลลตร

ภายใตตปลอดเช�อ ปดขวดดวยจกยางในระดบคร�งจกยาง

(half stoppering) ขนยายขวดเขาเคร�องทาแหงแบบเยอก

แขงภายในหองปลอดเช� อ

กระบวนการทาแหงแบบเยอกแขง

ทาการศกษากระบวนการทาแหงแบบเยอกแขงโดย

ใชเคร� องทาแหงรน Lyolab, LT ซ� งไดปรบสภาวะ

การทาแหงมาจากการทาแหงวคซนไวรสคางทม(4)

เพ�อหาสภาวะการทาแหงท�เหมาะสมสาหรบวคซนไวรสหด

โดยต�งโปรแกรมกาหนดใหอณหภมแชแขงเทากบ -60

องศาเซลเซยส นาน 9 ช� วโมง จากน� นในข�นปฐมภม

ของกระบวนการทาแหง (primary drying process)

เพ�มอณหภมเปน -30 องศาเซลเซยส ปรบความดน

เทากบ 200 mTorr นาน 59 ช�วโมง และในข�นทตยภม

ของกระบวนการทาแหง (secondary drying process)

ปรบเพ�มอณหภมเปน 35 องศาเซลเซยส ปรบความดน

เทากบ 0 mTorr นาน 15 ช�วโมง ดงตารางท� 1

การประเมนประสทธภาพการทาแหง

กอนการทาแหง

สมช�งน�าหนกขวดแกวกอนการบรรจ จานวน 10 ขวด

แลวนามาบรรจวคซนไวรสหด ทาการช�งน�าหนก เพ�อหา

น�าหนกของวคซนไวรสหดท�บรรจ พจารณาคาสมประสทธ�

ความแปรปรวน (%CV) ของการแบงบรรจ

หลงการทาแหง

นาวคซนไวรสหดท�เตรยมข�นมาประเมนประสทธภาพ

ของว คซ นหล งการทา แห งโดยตรวจสอบล กษณะ

ทางกายภาพดวยตาเปลา(3) ตรวจสอบหาปรมาณ ความช�น

ท�หลงเหลอโดยวธ Karl Fischer(5) กลาวคอ วคซน

ไวรสหดท� เตรยมข� นตองมลกษณะทางกายภาพท� ด

ไดมาตรฐานสากล และคาความช� นท� เหลอตองต�ากวา

รอยละ 3 จงนามาศกษาต วแปรอ� นๆ ท� เก� ยวของ

ตามลาดบดงน� (1) ตรวจสอบคาความแรงโดยวธ Cell

Culture Infective Dose ท� 50% (CCID50

)(6) และ

ดอตราการลดลงของคาความแรงภายหลงการทาแหง

(2) ตรวจดสมประสทธ� ความแปรปรวนของการแบง

บรรจโดยสมช�งน�าหนก (3) การตรวจสอบระยะเวลาการ

ละลายตวดวยน�ากล� น (reconstitution time)(2) (4)

ตรวจสอบความเปนกรด-ดาง (pH) โดยเคร�อง pH meter

ผลการตรวจสอบตวแปรดงกลาว นามาหาคาเฉล� ย

เลขคณ ต (Mean) ค าเบ� ยงเบนมาตรฐาน (SD)

และคาสมประสทธ�ความแปรปรวน (%CV) ของการ

ตารางท� 1 กระบวนการการทาแหงแบบเยอกแขง

Parameters Freezing Primary Drying Secondary Drying

Shelf Temperature (oC) -60 -60 -60 -30 -30 35 35 35

(slope) (slope) (slope)

Time (minutes) 60 480 60 60 3540 60 900 -

Vacuum (mtorr) - - 1000 1000 200 0 0 0

165

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

บรรจเพ�อแสดงความเท�ยงของการประเมนประสทธภาพ

หลงการทาแหง พรอมกบตรวจสอบการปนเป� อน

ของเช� อรา แบคทเรยอ�นๆ ตามขอกาหนดขององคการ

อนามยโลก โดยใชเช�อมาตรฐานสากลเปน positive con-

trol และตรวจสอบการปนเป� อนเช� อมยโคพลาสมาโดย

ใชเทคนค PCR(7,8)

การตรวจหาความแรงของวคซนไวรสหดใน

เซลลเพาะเล� ยง

วคซนไวรสหดท�เตรยมข� นในสตรตารบท�เหมาะสม

จะถกนามาตรวจสอบความแรงเพ�อหาปรมาณไวรสตาม

วธมาตรฐานสากลขององคการอนามยโลกซ�งกาหนดข� น

เพ� อใชในการตรวจสอบความแรงของตวอยางวคซน

ไวรสหด(6,9,10) โดยนาวคซนไวรสหดมาเจอจางในแตละ

ข�นเปน 1:100.5 โดยเร�มท�ระดบความเจอจาง 10-2.0 จนถง

10-7.0 จากน� นนาแตละความเจอจางหยอดลงไปใน

ไมโครเพลทชนด 96 หลมปรมาตร 0.05 มลลลตรตอ

หลม ท� มอาหารเล� ยงเซลลปรมาตร 0.05 มลลลตร

จานวนความเจอจางละ 8 หลม โดยมหลมท�ไมใสไวรส

เปนหลมควบคมท� มเฉพาะอาหารเล� ยงเซลล หลงจาก

น�นเตมเซลลเพาะเล�ยง Vero จานวน 2.0 x 105 เซลล

ตอมลลลตร ปรมาตร 0.1 มลลลตรตอหลม นาไปบมท�

37 องศาเซลเซยส นาน 5-7 วน ในสภาวะท�ม 5% CO2

ตรวจนบจานวน CPE ท� เกดข� นในแตละหลม และ

นามาคานวณหาคาความแรงเฉล� ยเลขคณต (Mean)

ในหนวย logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร ซ�งในการจด

เตรยมเปนวคซนอางองมาตรฐาน คาความแรงเฉล�ยท�ได

กาหนดวาจะตองมคาสงกวาวคซนอางมาตรฐานสากล

อยางนอย 1 logCCID50

จงจะนามาใชในการทาแหง

การคานวณคาความแรงโดยวธ CCID50

การคานวณคาความแรงของวคซนไวรสหดท�เตรยมข�น

ในหองปฏบตการใชสตรท�ดดแปลงมาจาก Spearman &

Kaber(6) ดงน�

logCCID50

= - สวนกลบของความเจอจางต�าสดท�ใช + [(Σ จานวนหลมท�พบ CPE ท�งหมด – 0.5) X 0.5]

จานวนหลมในแตละความเจอจาง

คาความแรงท�ไดเปนหนวย logCCID50

ตอ �.� มลลลตร

การตรวจสอบความคงตวของวคซนไวรสหดใน

เซลลเพาะเล� ยง

การประเมนความคงตวของวคซนไวรสหดท�เตรยม

ข� น โดยวดปรมาณไวรสในรปความแรงเพ�อดการลดลง

ของคาความแรงในสภาวะเรง เกบวคซนไวรสหดผงแหงท�

อณหภม -70 องศาเซลเซยส และท�อณหภม -20 องศา

เซลเซยส โดยเกบท�อณหภม -70 องศาเซลเซยส จะ

ศกษาท�อณหภม -20, 4, 20, 37 และ 45 องศาเซลเซยส

โดยเทยบกบการเกบท� อณหภม -70 องศาเซลเซยส

สวนวคซนไวรสหดเกบท�อณหภม -�� องศาเซลเซยส

จะศกษาท�อณหภม 4, 20, 37 และ 45 องศาเซลเซยส

โดยเทยบกบการเกบท�อณหภม -20 องศาเซลเซยส

ท�งสองสภาวะจะทดสอบสภาวะเรงท�ระยะ เวลา 1, 2, 3,

4, 6, 8 และ 12 สปดาห

ผลการศกษาลกษณะทางกายภาพและปรมาณความช� นท�

หลงเหลอหลงการทาแหง

ลกษณะของวคซนไวรสหดหลงการทาแหงพบวา

มลกษณะเปนกอนสขาวเหลองอมสม เน� ออดแนน

ไมมรพรน เม�อเคาะไมเกดการยบตวและไมแตกเปนช�น

และจากการสมตรวจจานวน �� ขวดพบวา ปรมาณ

166

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

ความช� นท�หลงเหลอหลงการทาแหงเฉล�ยคดเปนรอยละ

1.50 โดยม %CV เทากบ ��.�� (ตารางท� �)

คาความแรงหลงการทาแหง

การตรวจสอบคาความแรงของวคซนไวรสหดเปน

ตวแปรท�สาคญท�สดสาหรบการนาวคซนไวรสหดท�เตรยม

ข�นในหองปฏบตการมาใชเปนวคซนหดอางองมาตรฐาน

ด งน� นการตรวจสอบคาความแรงจะเปนตวบงบอก

ประสทธภาพของการทาแหงแบบเยอกแขงท� สาคญ

ตารางท� 3 แสดงคาความแรงเฉล�ยจานวน 3 คาท�ทาการ

ทดสอบท�เปนอสระแกกน พบวากอนทาแหงมคาความ

แรงเฉล�ยเทากบ 5.67 logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร หลง

ทาแหงมคาความแรงเฉล�ยเทากบ 5.29 logCCID50

ตอ

0.5 มลลลตร คดเปนอตราการสญเสยคาความแรงเฉล�ย

หลงการทาแหงเทากบรอยละ 6.62

การทดสอบในตวแปรอ�นๆ หลงการทาแหง

ผลการศกษาตวแปรอ�นๆ โดยการสมตรวจจานวน 10

ขวด พบวาคาน�าหนกของวคซนในรปของเหลวของ

การแบงบรรจคดเปน %CV เทากบ 0.35 น�นคอ ในการ

บรรจแตละขวดมน�าหนกของการแบงบรรจแตกตางกน

คดเปนรอยละ 0.35 สวนระยะเวลาการละลายดวย

ตารางท� � การตรวจสอบทางกายภาพและปรมาณความช� นท�

หลงเหลอหลงการทาแหง*

ลกษณะทางกายภาพ ขวดท� ปรมาณความช�น (%)

1 1.14

2 1.97

3 1.24

4 1.25

5 1.13

6 1.91

7 1.09

8 1.75

9 1.64

10 1.88

Mean 1.50

SD 0.36

%CV 24.14

* การวดปรมาณความช�นไดจากการสมตวอยางจานวน 10 ขวด

โดยระบคาปรมาณความช� นเฉล� ย (Mean) คาเบ� ยงเบน-

มาตรฐาน (Standard Deviation, SD) และรอยละสมประสทธ�

ความแปรปรวน (% Coefficient of Variation, %CV)

ตารางท� 3 การทดสอบคาความแรงกอนและหลงการทาแหง

คาความแรง (logCCID50

/ 0.5 มลลลตร) (n=3)

กอนทาแหงแบบเยอกแขงa หลงทาแหงแบบเยอกแขงb อตราการสญเสยคาความแรงc (รอยละ)

5.88 5.44 6.62

5.69 5.25

5.44 5.19

Mean = 5.67 Mean = 5.29

SD = 0.22 SD = 0.13

%CV = 3.87% %CV = 2.46%

a หมายถงคาความแรงของวคซนไวรสหด กอนการทาแหง b หมายถงคาความแรงของวคซนไวรสหดหลงการทาแหง

c หมายถงเปอรเซนตการสญเสยคาความแรงหลงการทาแหงเม�อเปรยบเทยบกบคาความแรงกอนทาแหงซ�งถอเปน 100 เปอรเซนต

ทาการทดลอง 3 ซ�าท�เปนอสระแกกน

167

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

น�ากล�นปราศจากเช�อ พบวาวคซนไวรสหดสามารถละลาย

จนไดสารละลายท�ใสใน ระยะเวลาเฉล�ยประมาณ 1.38

นาท สวนคา pH หลงการทาแหง เทากบ �.�� ไมแตกตาง

จากกอนทาแหง (pH = 7.22) และเม�อนามาทดสอบ

การปนเป� อนเช�ออ�นๆ ไมพบวา วคซนไวรสหดท�เตรยมข�น

มการปนเป� อนของเช� อแบคทเรย เช� อราและเช� อมยโค-

พลาสมา (ตารางท� �)

การประเมนความคงตวในสภาวะเรงท�อณหภมตางๆ

หลงเกบท� -�� องศาเซลเซยส

ในการประเมนความคงตวของวคซนไวรสหดโดยตรวจ

สอบคาความแรง เพ� อดวาวคซนไวรสหดท� เตรยมข� น

เหมาะสาหรบการนามาใชเปนวคซนอางองมาตรฐานใน

ประเทศหรอไม วคซนไวรสหดผงแหงได ถกเกบท�

อณหภม -70 องศาเซลเซยส และ -20 องศาเซลเซยส

ในภาพท� 1 แสดงการจดเกบวคซนในสภาวะเรงท�

อณหภมตางๆ ไดแก -20, 4, 20, 37 และ 45 องศา

เซลเซยส ท�ระยะเวลาตางๆ กน คอ 1, 2, 3, 4, 6, 8

และ 12 สปดาห เทยบกบการเกบท� -70 องศาเซลเซยส

โดยเกบวคซนไวรสหดจานวน 10 ขวดในสภาวะเรงท�

อณหภมและเวลาตางๆ กนและนามา 1 ขวด เพ�อตรวจ

สอบความคงตวโดยทาการทดสอบขวดละ 2 ซ�า ผลการ

ทดสอบหาคาความแรงในสภาวะเรงเพ�อดความคงตวของวคซน

(ภาพท� 1) พบวาการจดเกบท�อณหภม -70 องศา

เซลเซยส ในระยะเวลาตางๆ ท� �, 2, 3, 4, 6, 8 และ

12 สปดาห คาความแรงท�ไดไมแตกตางกนอยในเกณฑ

ท�ยอมรบไดคอ 5.34, 5.34, 5.09, 5.47, 4.88, 5.03

และ 5.34 logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร ตามลาดบ

เม�อเทยบกบคาความแรงเฉล�ยกอนการจดเกบท� 5.29

logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร (ตาราง 3) ซ�งคาความแรง

ตารางท� 4 ผลการทดสอบความแปรปรวนของการแบงบรรจ ระยะเวลาในการละลาย pH และการทดสอบความปราศจากเช� อ*

สมประสทธ�ความแปรปรวน ระยะเวลาในการละลาย pHa การทดสอบความปราศจากเช�อ

ของการแบงบรรจ (%CV) ดวยน�ากล�น (นาท) แบคทเรย รา มยโคพลาสมา

(n = 10) (n = 10) (n = 10)

0.55942 1.38 7.30

0.55528 1.38 7.31

0.55573 1.35 7.33

0.55923 1.37 7.34

0.55815 1.40 7.34

0.55629 1.39 7.32 ไมพบ ไมพบ ไมพบ

0.56050 1.38 7.33

0.55560 1.38 7.33

0.55720 1.30 7.32

0.55968 1.43 7.32

Mean = 0.55771 Mean = 1.38 Mean = 7.32

SD = 0.00193 SD = 0.03 SD = 0.01

%CV = 0.34669 %CV = 2.45 %CV = 0.17

* ไดแสดงผลการทดสอบตวแปรตางๆ ของสตรตารบ นามาใชเปนขอมลประกอบเพ�อยนยนวาวคซนไวรสหดน� เหมาะสาหรบนามา

ใชเปนวคซนอางองมาตรฐานในหองปฏบตการตอไป ทาการสมตรวจจานวน 10 ขวด (n= 10), a เปนคา pH หลงการ

ทาแหงแบบเยอกแขง ซ�งกอนทาแหงแบบเยอกแขงวคซนไวรสหดม pH เฉล�ยเทากบ �.��

168

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

ลดลงไมเกน 1 logCCID50

คอท� 4.29 logCCID50

ตอ

0.5 มลลลตร ซ� งคดจากคาความแรงเร� มตนท� 5.29

logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร (ภาพท� 1) และผลการเกบท�

-70 องศาเซลเซยส คาความแรงท� ไดไมแตกตางกบ

ท� สภาวะเรงท� อณหภม -20 และ 4 องศาเซลเซยส

ท�ระยะเวลา �, 2, 3, 4, 6, 8 และ 12 สปดาหและ 20

องศาเซลเซยส ในระยะเวลา 1, 2, 3 และ 4 สปดาห สวน

การเกบท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส วคซนไวรสหด

มความคงตวดท� 1 สปดาห เทาน�น สวนท�ระยะเวลา 6, 8

และ 12 สปดาห ท� อณหภ ม 20 องศาเซลเซ ยส

คาความแรงลดลงมากกวา 1 logCCID50

และไมมความ

คงตวในสภาวะดงกลาวเชนเดยวกบการเกบท�สภาวะเรง

37 องศาเซลเซ ยส นาน 2-12 สปดาหและ 45

องศาเซลเซยส นาน 1 สปดาห เปนตนไป (ภาพท� 1)

การประเมนความคงตวในสภาวะเรงท�อณหภมตางๆ

หลงเกบท� -�� องศาเซลเซยส

ในการประเมนความคงตวโดยตรวจสอบคาความแรงของ

วคซนไวรสหดท�ถกแบงเกบท�อณหภม -�� องศาเซลเซยส

และตรวจสอบความคงตวท� สภาวะเรงท�อณหภมตางๆ คอ

4, 20, 37 และ 45 องศา เซลเซยส ท�ระยะเวลา 1, 2,

3, 4, 6, 8 และ 12 สปดาห เทยบกบการจดเกบท� -20

องศาเซลเซยส โดยเกบวคซนไวรสหดจานวน 10 ขวด

ในสภาวะเรงท�อณหภมและเวลาตางๆ กน และนามา 1

ขวดเพ� อตรวจสอบความคงตวในสภาวะเรงโดยทาการ

ทดสอบขวดละ 2 ซ�า ผลการทดสอบหาคาความแรง

(ภาพท� 2) พบวา ท�อณหภม -20 องศาเซลเซยส ท�ระยะ

เวลา �, 2, 3, 4, 6, 8 และ 12 สปดาห คาความ

แรงเฉล�ยท�ไดคอ 5.44, 5.38, 5.38, 5.47, 5.09, 5.00

และ 5.09 logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร และท�อณหภม

4 องศาเซลเซยส คาความแรงท�ไดไมแตกตางจากคา

ความแรงท�อณหภม -20 องศาเซลเซยสท�ระยะเวลา 1-

12 สปดาห สวนการเกบท�อณหภม 20 องศาเซลเซยส

วคซนไวรสหด มความคงตวดท� 1, 2, 3 และ 4

สปดาหและ 1 สปดาหท� 37 องศาเซลเซยส (ภาพท� 2)

โดยท�อณหภม 20 องศาเซลเซยส นาน 6 สปดาหข�นไป

คาความแรงลดลงมากกวา 1 logCCID50

เชนเดยวกบ

การทดสอบท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส นาน 2 - 12

สปดาหและ 45 องศาเซลเซยส นาน 1 สปดาหเปนตนไป

(ภาพท� 2)

ภาพท� 1 การประเมนคาความคงตวในสภาวะเรง ท�อณหภมตางๆ หลงเกบท�อณหภม -7� องศาเซลเซยส

-�� องศาเซลเซยส

-�� องศาเซลเซยส

� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

คาความแรงท�แสดงถงความคงตวของวคซน

ระยะเวลา (สปดาห)0 2 4 6 8 10 12

6

5.5

5

4.5

4

3.5

3

2.5

2

1.5

1

คาค

วาม

แรง

(Log

CC

ID50

/0.5

มล.

)

169

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

วจารณลกษณะทางกายภาพและปรมาณความช� นท�

หลงเหลอหลงการทาแหง

สตรตารบท�นามาใชในการเตรยมวคซนไวรสหดน�

เปนสตรตารบท�มองคประกอบ 3 สวนท�สาคญสาหรบการ

ทาแหงแบบเยอกแขงท�วไปคอ (1) สวนท�เปนสารสาคญ

ท�เรยกวา active ingredient คอไวรสหดท�เตรยมข� นใน

หองปฏบตการ (2) สวนท�เปนสารเพ�มปรมาณหรอสวน

ผสมอ�นๆ ท�ผสมลงไป ท�เรยกวา excipient เพ�อใหได

สวนประกอบท�เหมาะสมและ (3) สวนท�เปนตวทาละลาย

ท� เ ร ยกว า solvent เพ� อเพ� มการละลายของสาร

สาคญใหดข� น(2) โดยไดทาการศกษาในหลายสตรตารบ

เพ�อหาองคประกอบท�เหมาะสมท�สดสาหรบการทาแหง

วคซนไวรสหดโดยปรบสวนประกอบจากสตรตารบของ

วคซนไวรสคางทมเช�อเปน(4) ท�ไดทาการศกษากอนหนาน�

แลวทาการประเมนคณลกษณะเบ�องตนท�เหมาะสมของสตร

ตารบโดยพจารณาจากลกษณะทางกายภาพ และชวภาพ

พบวาลกษณะทางกายภาพหลงการทาแหงเปนกอน

อ ดก นแนนเม� อเคาะจะไม แตกเป นช� นๆ ซ� งเป น

ลกษณะของเคกท�ด ท�เรยกวา uniform distribution(3) และ

เม�อสมตรวจหาปรมาณความช�นท�หลงเหลอหลงการทาแหง

พบวามปรมาณความช� นเหลอเฉล�ยเพยงรอยละ 1.50

ซ�งต�ากวาปรมาณความช� นของวคซนไวรสผงแหงท�วไป

ท�กาหนดไมเกนรอยละ 3(9,10) และเม�อเทยบกบวคซน

มาตรฐานสากลท�ผลตโดยหองปฏบตการขององคการ-

อนามยโลกจะพบวาคาปรมาณความช� นหลงเหลอโดย

ประมาณรอยละ 0.1- 2.9 ข� นกบชนดวคซนหรอ

ชววตถและ excipient ท� ใช (2) อยางไรกตามถอวา

วคซนไวรสหดท� เตรยมไดมลกษณะทางกายภาพท� ด

และใหปรมาณความช�นท�ต�าอยในเกณฑท�ด

คาความแรงหลงการทาแหง

เน�องจากในการทาแหงวคซน จะตองมกระบวนการท�

สญเสยน�า ซ�งอาจจะสงผลกระทบกบไวรสท�เปน สารสาคญ

ดงน�นจงตองมการตรวจสอบหาปรมาณไวรสท�เหลออย

โดยการตรวจสอบคาความแรง ผลการทดสอบพบวา

คาความแรงเฉล�ยกอนการทาแหงมคา 5.67 logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร และหล งการทาแหงม คา 5.29

logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร ซ�งคดเปนอตราการสญเสย

เทากบรอยละ 6.62 จะเหนวาอตราการสญเสยคาความ

ภาพท� � การประเมนคาความคงตวในสภาวะเรง ท�อณหภมตางๆ หลงเกบท�อณหภม -�� องศาเซลเซยส

-�� องศาเซลเซยส

� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

�� องศาเซลเซยส

คาความแรงท�แสดงถงความคงตวของวคซน

0 2 4 6 8 10 12

ระยะเวลา (สปดาห)

6

5.5

5

4.5

4

3.5

3

2.5

2

1.5

1

คาค

วาม

แรง

(Log

CC

ID50

/0.5

มล.

)

170

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

แรงหลงการทาแหงต�าและไมเกนรอยละ 25.0 ตามคา

แนะนาของหนวยงาน NIBSC ซ�งมประสบการณการทา

แหงวคซนมาตรฐานสากล นอกจากน� คาความแรงท�ได

สงกวาคาความแรงของวคซนหดมาตรฐานสากล ซ� ง

ความแรงของว คซ นมาตรฐานสากลเท าก บ �.��

logCCID50

ตอมลลลตร

การทดสอบในตวแปรอ�นๆ หลงการทาแหง

เม�อนาวคซนไวรสหดมาตรวจสอบประสทธภาพของ

การทาแหงกบตวแปรอ�นๆ เชน น�าหนกวคซนไวรสท�บรรจ

pH ตรวจสอบระยะเวลาการละลายตวดวยน�ากล�น และ

ความปราศจากการปนเป� อนของเช� อแบคทเรย เช� อรา

และเช� อมยโคพลาสมา พบวาคาสมประสทธ� ความ

แปรปรวนของการบรรจ คดเปนรอยละ 0.35 ซ�งต�ากวา

รอยละ 1.0 และต�ากวาท� เคยมการศกษามากอน(4,11)

น�นคอการแบงบรรจแตละขวดมโอกาสเกดการกระจาย

ของน�าหนกเกดข�นเทาๆ กน สวนระยะเวลาในการละลาย

หลงจากเตมน�ากล�น พบวาวคซนไวรสหดละลายสมบรณ

ใชเวลา นานประมาณ 1.38 นาท (%CV เทากบ 2.45)

มคา pH กอนและหลงทาแหงไมแตกตางกนคอ 7.22 และ

7.32 (%CV เทากบ 0.17) นอกจากน� ไมพบการปน

เป� อนเช� ออ�นๆ เชน แบคทเรย รา และมยโคพลาสมา

ซ� งผลการศกษาในตวแปรอ�นๆ แสดงใหเหนวาวคซน

ไวรสหดมคณลกษณะท�ด ท� เหมาะสาหรบนามาใชเปน

วคซนหดอางองมาตรฐาน แตตองมการประเมนความ

คงตวในสภาวะเรงซ� งจะตวแปรสาคญในการประเมน

ประสทธภาพการจดเตรยมวคซนหดอางองมาตาฐาน

การประเมนความคงตวในระยะส�นท�อณหภมตางๆ

หลงจดเกบท� -�� องศาเซลเซยส

โดยท� วไปวคซนชนดแหงจะเกบท� อณหภม 2-8

องศาเซลเซยส แตวคซนอางองมาตรฐานชนดผงแหง

ม ข อแนะนา ให เกบในอณหภม ต�า กว าวคซนท� วไป

และนยมเกบท� -20 องศาเซลเซยส ซ�งจะใหคาความคงตว

ท� ดและเกบไวใชไดนานกวาการเกบท� อณหภม 2-8

องศาเซลเซ ยส(1) ในการศ กษาน� จ งได เกบว คซ น

ไวรสหดท� อณหภม -70 องศาเซลเซยส และ -20

องศาเซลเซยส กอนนามาศกษาสภาวะเรงท�อณหภมสงข�น

เพ�อประเมนความคงตวของวคซนในระยะส�นต�งแต �, 2,

3, 4, 6, 8 และ 12 สปดาห ผลการทดสอบพบวาการเกบ

วคซนไวรสหดท� อณหภม -70 องศาเซลเซยสใหคา

ความแรงไมแตกตางจากการเกบวคซนไวรสหด ท�อณหภม

-20 องศาเซลเซยส โดยมคาความแรงท�ลดลงไมแตกตาง

กนทกอณหภมและระยะเวลาของการจดเกบในสภาวะเรง

(ภาพท� 1 และภาพท� 2) แสดงใหเหนวาวคซนไวรสหด

หลงการทาแหงสามารถเกบวคซนไดท�งท�อณหภม -70

องศาเซลเซยส และ -20 องศาเซลเซยส โดยยงคง

มลกษณะทางกายภาพเหมอนเดมในภาพท� 1 แสดงการ

จดเกบวคซนในสภาวะเรงท�อณหภมตางๆ ไดแก -20, 4,

20, 37 และ 45 องศาเซลเซยส ผลการทดสอบหาคา

ความแรงในสภาวะเรงเพ�อประเมนความคงตวของวคซน

พบวาการเกบท�อณหภม –70, –20 และ 4 องศาเซลเซยส

ในระยะเวลา 1, 2, 3, 4, 6, 8 และ 12 สปดาห

คาความแรงท�ไดไมแตกตางกน เม�อเทยบกบคาความแรง

เฉล�ยกอนการจดเกบท� 5.29 logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร

(ตาราง 3) โดยวคซนไวรสหดยงคงใหคาความคงตวด

เน� องจากค าความแรงลดลงไม เกน 1 logCCID50

น�นคอคาความแรงท�ไดสงกวา 4.29 logCCID50

ตอ 0.5

มลลลตร แตเม�อระยะเวลาการทดสอบนานข�นท� 6, 8 และ

12 สปดาหท�อณหภม 20 องศาเซลเซยส คาความแรง

ลดลงมากกวา 1 logCCID50

เชนเดยวกบการเกบท�

สภาวะเรง 37 องศาเซลเซยส ต�งแต 2 สปดาหและ 45

องศาเซลเซยส นาน 1 สปดาหเปนตนไป (ภาพท� 1)

แสดงใหเหนวาความแรงของวคซนไวรสหดท� ลดลง

มากกวา 1 logCCID50

ม ผลกระทบตอความคงตวของ

วคซนไวรสหด ซ� งสภาวะด งกลาวเปนสภาวะท� ไม

เหมาะสมตอการเกบ แสดงใหเหนวา ความแรงท�ลดลง

ทาใหคาความคงตวของวคซนไวรสหดลดลงตามระยะ

เวลาและอณหภมท�สงข�น

171

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

การประเมนความคงตวในระยะส�นท�อณหภมตางๆ

หลงจดเกบท� -�� องศาเซลเซยส

เม� อเกบวคซนท� อณหภม -20 องศาเซลเซยส

และตรวจสอบความคงตวท�สภาวะเรงท�อณหภมตางๆ คอ

4, 20, 37 และ 45 องศาเซลเซยส นาน 1, 2, 3, 4, 6,

8 และ 12 สปดาห (ภาพท� �) พบวาท�อณหภม –20

และ 4 องศาเซลเซยส ท�ระยะเวลา �, 2, 3, 4, 6, 8 และ

12 สปดาห วคซนไวรสหดยงคงใหคาความแรงท�ดเม�อ

เทยบกบคาความแรงเฉล� ยกอนการจดเกบท� 5.29

logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร (ตาราง 3) เชนเดยว

กบการทดสอบท�อณหภม 20 องศาเซลเซยส นาน 1, 2,

3 และ 4 สปดาห และอณหภม 37 องศาเซลเซยส ท� 1

สปดาห เน� องจากการลดลงของคาความแรงไมเกน �

logCCID50

น�นคอ �.�� logCCID50

ตอ 0.5 มลลลตร

จงถอวาวคซนไวรสหดยงคงมคาความคงตวท�ดท�อณหภม

ดงกลาว ซ�งจะเหนไดวาผลการทดลองท�ไดในภาพท� 1

และภาพท� 2 ใหผลการทดสอบท�สอดคลองกนในสภาวะ

เรงท�งอณหภมและระยะเวลาท�ทาการทดสอบ แสดงวาการ

ประเมนความคงตวของวคซนไวรสหดท�จดเกบท�อณหภม

–70 และ –20 องศาเซลเซยส ใหผลไมแตกตางกน ดงน�น

การจดเกบท� ใดท�หน� งไมสงผลกระทบตอการประเมน

ความคงตวในสภาวะเรงท�อณหภมสงข� น ซ�งขอมลงาน

วจยท�ไดน� จะเปนประโยชนสนบสนนการขนสงในกรณ

เกดปญหาในระบบหวงโซความเยนวาวคซนหดอางอง

มาตรฐานจะมความคงตวสามารถใชงานได แมจะมการ

เปล�ยนแปลงของอณหภมในการขนสง โดยเปรยบเทยบ

ระหวางระยะและอณหภมท�เปล�ยนแปลงไป อยางไรกตาม

เน� องจากวคซนมาตรฐานสากลมกไมกาหนดวนหมด-

อาย (1) แตจะตองมการตรวจสอบคาความแรงเพ� อ

ประเมนความคงตวในระยะยาว ร วมกบการจดทา

แนวโนมคาความแรงของวคซนอางองมาตรฐานเพ�อเปน

ขอมลตอการใชงาน และการจดเตรยมใหมกรณคาความ

แรงต�ากวาเกณฑมาตรฐานท�กาหนดไวหลงการสอบเทยบ

สรป

ในการควบคมคณภาพคาความแรงของวคซนหด

จาเปนตองมวคซนอางองมาตรฐานสาหรบวคซนหดมาใช

ในการทดสอบทกคร� ง เพ� อความนาเช� อถอของผลการ

ทดสอบท�สามารถเทยบไดกบหองปฏบตการอ�นๆ ไดอยาง

มมาตรฐาน ดงน�นวคซนอางองมาตรฐานควรมคณสมบต

เกบไวใชไดนาน โดยยงคงใหคาความแรงท�ดอยในเกณฑ

ท�ยอมรบได วคซนไวรสหดไดจากการเพ�มจานวนไวรสใน

เซลล เพาะเล� ยง Vero แลวนามาทาแหงในสภาวะท�

เหมาะสม จากน�นตรวจสอบประสทธภาพหลงการทาแหง

ท�สาคญคอ ลกษณะทางกายภาพ ความช� นท�หลงเหลอ

และค าความแรงในสภาวะเร ง นอกจากน� ย งตรวจ

สอบตวแปรอ� นๆ เพ� อใช เปนขอมลประกอบ เชน

คาสมประสทธ�ความแปรปรวนของการบรรจ ระยะเวลา

ในการละลายดวยน�ากล�น คา pH และการปราศจากเช�อ

อ�นๆ เชน เช�อแบคทเรย รา และมยโคพลาสมา ผลการ

ทดสอบวคซนไวรสหดท�เตรยมได สามารถนามาใชเปน

วคซนอางองมาตรฐานได เน�องจากสตรตารบท�เตรยมข�น

ใหลกษณะทางกายภาพท�ด มคาความช� นหลงเหลอต�า

รอยละ 1.50 คาความแรงสง 5.29 logCCID50

ตอ 0.5

มลลลตรโดยมการสญเสยคาความแรงหลงการทาแหง

เพยงรอยละ 6.62 เม�อศกษาตวแปรอ�นๆ ท�เก�ยวของ

พบวามความแปรปรวนของการบรรจ รอยละ 0.35

ระยะเวลาในการละลายหลงจากเตมน�ากล�นใชเวลาประมาณ

1.38 นาท ค า pH ม การเปล� ยนแปลงน อยมาก

หลงการทาแหง นอกจากน� ไมพบการปนเป� อนเช� ออ�นๆ

เชน แบคทเรย รา และมยโคพลาสมา เม�อศกษาความ

คงตวในสภาวะเรงท�อณหภมสงข�น ในระยะเวลาตางๆ กน

โดยเกบวคซนใน 2 สภาวะคอ –70 และ –20 องศา

เซลเซยส พบวาวคซนไวรสหดเม�อเปนผงแหงสามารถจด

เกบท� –70 หรอ –20 องศาเซลเซยส ไดโดยใหคาความ

แรงท�ไมแตกตางกนในสภาวะเรง สาหรบการประเมน

ความคงตว พบวาการจดเกบวคซนไวรสหดท� –70 หรอ

–20 องศาเซลเซยส วคซนจะสญเสยคาความแรงมาก

172

Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 1

ตามอณหภมท�สงข�น และระยะเวลา ท�นานข�น ซ�งเกณฑ

การยอมรบคอคาความแรงตองไมลดลงมากกวา 1

logCCID50

ของคาความแรงปกตท� 5.29 logCCID50

ตอ

0.5 มลล ลตร จงจะถอวาวคซนไวรสหดยงคงม คา

ความคงตวท� ด จากผลการจดเตรยมวคซนไวรสหด

เพ�อศกษาประสทธภาพหลงการทาแหงและประเมนความคงตว

ในสภาวะเรง พบวาวคซนไวรสหดน� มความคงตวท�ด

ในสภาวะการจดเกบท� –70, –20 และ 4 องศาเซลเซยส

อยางนอย 12 สปดาห ซ� งสามารถนามาใชเปนวคซน

อางองมาตรฐานในการควบคมคณภาพคาความแรงของ

วคซนหดได แตอยางไรกตามยงคงตองตรวจสอบคา

ความแรงท�อณหภมจดเกบจรงเปนระยะๆ เพ� อศกษา

ความคงตวในระยะยาวและตดตามแนวโนมคาความแรง

ของวคซนหดอางองมาตรฐานตอไป

กตตกรรมประกาศขอขอบคณบรษทองคการเภสชกรรมเมอรรเออรชววตถ

จากด ท�ใหการสนบสนนเซลลเพาะเล�ยง Vero (African

Green Monkey Kidney cell) ทาใหผลงานวจยน�สาเรจ

ลงได

เอกสารอางอง1. World Health Organization. WHO expert committee on

biological standardization. Fifty-fifth report. WHO tech-

nical report series 932. Geneva: World Health Organi-

zation: 2004.

2. Rey L, May JC, editors. Freeze-drying/lyophilization of

pharmaceutical and biological products. Second edition,

Revised and Expanded. New York: Marcel Dekker; 2004.

3. Jennings TA. Lyophilization: Introduction and basic prin-

ciples. New York: Informa Healthcare USA, Inc; 2008.

4. อศจรรย อาเมน, จรเดช ปจฉม, พรหมฉตร เจรญพฒน,

ณฐกานต ม�งงามทรพย, สภาพร ภมอมร. การศกษาหาสตร

ตา ร บท� เหมาะสมในการทา แห งว คซ นคางทมอ างอ ง

มาตรฐาน. วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย ����;

52:97-111.

5. Zheng Y, Lai X, Bruun SW, Ipsen H, Larsen JN,

Løwenstein H, et al. Determination of moisture content

of lyophilized allergen vaccine by NIR spectroscopy. J

Pharm Biomed Anal 2008;46;592-6.

6. World Health Organization. Manual of laboratory meth-

ods for testing of vaccines used in the WHO expanded

programme on immunization. Geneva: World Health Or-

ganization; 1997.

7. Phumiamorn S, Kullabutra K, Chaimee S, Jivapai-

sarnpong T. Detection of mycoplasma contaminations in

cell cultures: Comparison between DNA fluorochrom

staining and PCR amplification methods. Thai Pharm Sci

2006;30;82-92.

8. สกลยาณ เทพภธร, สภาพรภมอมร. การประเมนความ

ถกตองของวธปฏกรยาลกโซโพลเมอเรสในการตรวจหา

การปนเป� อนเช� อม ยโคพลาสมาในเซลล เพาะเล� ยง.

วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย ����;��;��-���.

9. World Health Organization. Expert Committee on Bio-

logical Standardization: Annex 3; Requirements for

measles, mumps and rubella vaccines and combined vac-

cines (live). Forty-third report. WHO technical report

series 840. Geneva: World Health Organization; 1994.

10. World Health Organization. Expert Committee on Bio-

logical Standardization: Annex 5; Requirements for

measles vaccine (live). Thirty-eighth report. WHO tech-

nical report series 771. Geneva: World Health Organi-

zation; 1988.

11. สภาพร ภมอมร, อศจรรย อาเมน, จรเดช ปจฉม, สรนดดา

รวมพร, สกลยาณ ไชยม. การประเมนความคงตวของวคซน

บซ จชนดผงแหงสาหรบใช เปนวคซนอางองมาตรฐาน

ในประเทศ. วารสารวชาการสาธารณสข 2557;23:369-80.

173

ประสทธภาพของการทาแหงและความคงตวท�สภาวะเรงของวคซนหดอางองมาตรฐาน

วารสารวชาการสาธารณสข ���� ปท� �� ฉบบท� �

Abstract: Efficiency of Freeze-Drying and Stability in Stress Conditions of Measles Vaccine Reference Standard

Teeranart Jivapaisarnpong, B.Sc.; Jiradej Patchim, B.Sc.; Assajun Amen, B.Sc.; Natthakarn Mingngamsup,

B.Sc.; Supaporn Phumiamorn, B.Sc., M.Sc., Ph.D.

Institute of Biological Products, Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health, Maeung Dis-

trict, Nonthaburi, 11000

Journal of Health Science 2015;24:161-73.

Vaccine reference standards are used by a national control laboratory for quality control of vaccine

products. The purpose is to use vaccine reference standard calibrated against an international reference

standard for being control of testing results in laboratory. Therefore, testing vaccine samples should always

be tested in parallel with a vaccine reference standard. In this study, a measles virus vaccine was prepared

in the laboratory by virus cultivation on monolayer of Vero cells and a known viral titer was formulated

with a suitable formula of the freeze-drying process in order to store it for a long time. After freeze-

drying, the efficiency of freeze-dried vaccine was performed on determination of physical characteristics,

moisture content, and potency as well as other related parameters before evaluating the stability of the

vaccine in stress conditions. The test results showed that the lyophilized measles vaccine had good physical

characteristics, a low residual moisture content of 1.50% and a high potency value of 5.29 logCCID50

/

0.5 milliliter. Tests on other parameters revealed that the variation of filling was 0.35%, reconstitution

time was approximately 1.38 minutes and pH value was 7.32; and the vaccine was free from bacterial,

fungal and mycoplasma contamination. The stability test of the vaccine in stress conditions at higher

temperatures (4, 20, 37 and 45°C) after various time periods (1, 2, 3, 4, 6, 8 and 12 weeks) by storage

the vaccine at -70°C and -20°C showed that the vaccine potency values were not different. Therefore, the

vaccine can be stored at either -70°C or -20°C. However, the vaccine kept at -70°C or -20°C was

found to lose potency at higher temperatures and longer storage time. Conversely, the vaccine showed good

stability at -70°C, -20°C and 4°C for 12 weeks, indicating by the loss of the vaccine potency was not

more than 1 logCCID50

of the normal potency value at 5.29 logCCID50

/0.5 milliliter. The study con-

firmed that the measles virus vaccine prepared in the laboratory can be used as a vaccine reference standard

for the control of potency values of measles vaccine, whereas in real storage conditions, the vaccine

potency values should be continuously monitored to evaluate the long-term stability of the vaccine.

Key words: measles virus vaccine, vaccine reference standard, potency, stability