วิพากษ์ระบบการศึกษาดนตรีผ่าน...

บทท

4วพากษระบบการศกษาดนตรผานมมมองหลงอาณานคม

A Postcolonial view on Critical Music Education

กลธร บรรจแกวKunthee Banjukeaw

บทท 4

114วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกปท 34 ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน 2559

บทคดยอบทความนไดท�าการวพากษระบบการศกษาดนตรผานมมมองหลงอาณานคม

จากขอสงสยทวาเหตใดรฐบาลจงเลอกใหความส�าคญตอองคความรเพยงบาง

ชด โดยเฉพาะอยางยงความรทางดนตรตะวนตก ไดถกยกใหอยเหนอกวาความร

ดนตรทมอยดงเดมในทองถน อกทงความรดงกลาวยงสามารถเปนเครองมอชน

ส�าคญ ตอการสรางอดมการณรฐชาตใหปรากฏขนมาอยางเดนชด ในบทความน

จงคดเลอกตวบทส�าคญสองสวนทเกยวกบการสรางนโยบายทางการศกษาดนตร

ของผมอ�านาจรฐคอ 1) นโยบายทเกยวของกบการศกษาดนตรของรฐบาลประเทศ

จน และ 2) นโยบายการปรบปรงศลปวฒนธรรมของรฐบาลไทยในสมยจอมพล

ป. พบลสงคราม โดยน�ามาวเคราะหดวยมมมองหลงอาณานคม (postcolonial)

ประเดนหลกของบทความประกอบดวย การสรางองคความรทางดานดนตรใหเปน

1 อาจารยประจ�าสาขาวชาดนตรสากล คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏพระนครศรอยธยา

4บทท

วพากษระบบการศกษาดนตรผานมมมองหลงอาณานคมA Postcolonial view on Critical Music Education

กลธร บรรจแกว 1

Kunthee Banjukeaw

บทท 4115

บทท 4 วพากษระบบการศกษาดนตรผานมมมองหลงอาณานคมA Postcolonial view on Critical Music Education

เครองมอส�าคญในการสรางความหมายรฐชาตของทงประเทศจนและไทย และสวน

สดทายเปนการวพากษในประเดนทเกยวของกบการสถาปนาองคความรทางดาน

ดนตรเพยงบางชด ใหมความส�าคญตอการศกษาดนตรภาคบงคบ และการผลก

องคความรดนตรบางชดใหกลายเปนอน

ค�าส�าคญ : การศกษาดนตร รฐชาต แนวคดหลงอาณานคม

AbstractThis article criticized music education system arising from the

establishment of the government on why the State chose to focus on

a certain set of knowledge as an important tool for strengthening

the nation-state ideology. The establishment of the structured

set of knowledge on the cultural education of people in the nation

reduced other musical cognition. If the knowledge had not been

supported by the government, it would not have been more valuable

than in the mainstream. The texts about music education from the

government of China and the improving Thai cultural policy of Field

Marshal Plaek Phibunsongkhram, the prime minister and head of the

government at that time were analyzed according to the postcolonial

perspective. The first part of the article’s main points was how to

construct the music knowledge as one of many important tools to

create the nation-state of China and Thailand. The conclusion was

to criticize the reason to establish the music knowledge into the

compulsory music education and left other sets of music knowledge

behind.

Keywords : Music Education ; Nation-state ; Postcolonial Concept

บทท 4


บทน�าเมอส�านกแหงรฐชาตถอก�าเนดขนอยางเขมขนในชวงศตวรรษท 19 เรมตน

จากโลกฝงตะวนตก ไดสถาปนาระบอบการปกครองแควนรฐใหควบคมอาณาจกร

ทงหมดไดอยางเบดเสรจ ผานการบรหารจดการของกลมคนทเปนรฐบาล อก

ทงการเจรญเตบโตขนของระบบทนนยมท�าใหโลกตะวนตกตองออกแสวงหา

ทรพยากร เพอทจะใชส�าหรบการผลตในระบบอตสาหกรรม และน�ามาสการครอบ

ครองทรพยากรพนทอน ๆ ในฐานะเจาอาณานคม ซงท�าหนาทเปนผปกครองดแล

ทรพยากรในสวนทตนสามารถตกลงหรอยดครองมาได จากการคาขาย ศาสนา และ

น�าไปสการครอบง�าของเจาอาณานคมตะวนตก สงผลใหบางผน�าทองถนหลายแหง

ไดปรบเปลยนกลยทธการปกครองใหมใหสอดคลองกบโลกตะวนตก โดยสะทอน

ผานการสมาทานแนวคดและวธการปกครองแบบตะวนตกทมการรวมศนยอ�านาจ

แนวคดพนฐานเกยวกบอาณานคม ตามแบบทเราเขาใจกนตามต�าราเรยน

มาตรฐานของรฐไทยนน ประกอบไปดวยเจาอาณานคมทคอยเขามาฉกฉวยแยงชง

ทรพยากร จากเจาถนผควรทจะเปนผถอครองกรรมสทธ หากแตกลบไมเคยไดใช

ทรพยากรเหลานน เพราะหลายครงกขาดองคความรทจะเปลยนวตถดบใหกลาย

เปนทนได เมอโลกตะวนตกกาวสระบบทนนยมการผลตเพอสงออกไปยงระบบ

ตลาด จงเปนปจจยส�าคญตอการแสวงหาทรพยากรเพอเขามาปอนโรงงาน หากแต

มขอสงสยทวาเหตใดอ�านาจรฐจากโพนทะเลถงไดมอ�านาจน�าในการปกครองอยาง

ลนพน เมอส�ารวจกลบไปสงทเคยรบรเปนขอมลโดยทวไป ทถอวาเปนมรดกทเจา

อาณานคมใหไวกบเมองอาณานคมคอการแบงจดต�าแหนงแหงททงทางภมศาสตร

และรฐศาสตร การสรางเสนแบงอาณาเขตทแยงเขาออกจากเราคอพนฐานส�าคญ

ของแนวคดอาณานคม ซงแนวคดหลงอาณานคมมองปรากฏการณดงกลาว วา

เปนเครองมอส�าคญตอการสถาปนาอ�านาจน�าเหนอคนกลมอนไดอยางชอบธรรม

การศกษาดนตรเปนเครองมอทส�าคญชดหนง ทสามารแบงแยกเขาออก

จากเราไดเปรยบเสมอนกบการกนเสนอาณาเขตทางดนตรของในรฐเดยวกน ท

อนญาตสงใดเหมาะควรแกการผลตซ�าในระบบการศกษาภาคบงคบ โดยเฉพาะ

บทท 4


หลกการพนฐานของขงจอไดใหความส�าคญกบสองสวน สวนแรกคอ เหรน

(rén) หมายถงคณธรรม จรยธรรม ความเมตตากรณา และสวนทสองคอ หล

หมายถงพธกรรมทางศาสนา ซงทงสองสวนไดตงอยในหลกการของระบบ

การศกษาของจน โดยใหความส�าคญกบศลปศาสตร 6 ประการ อนประกอบดวย

พธกรรม, ดนตร, การยงธน, การขมา, การเขยน, และ คณตศาสตร ในฐานะหลก

วชาทจะชวยสงคมเกดความสามคคและน�าไปสการพฒนาคณธรรมจรยธรรม โดย

เฉพาะอยางยงพธกรรมและดนตรเปนสงส�าคญทสดในหลกวชาศลปศาสตร 6

ประการ (Lau, 1979: 67) เชน มนษยสามารถถกกระตนเราไดดวยเสยงเพลงท

เกดขนในพธกรรม และซงพธกรรมจะสมบรณแบบดวยตองกระท�าผานดนตร อก

ทงดนตรและพธกรรมยงถกใชเปนเครองมอส�าคญในการแบงล�าดบชนทางสงคม

ดงเดมของจน และปรบปรงพฤตกรรมผคนในสงคมใหเหมาะสมและสามคคผาน

ประเภทของเสยงดนตร และดนตรไดปรากฏผานระบบการศกษาดงเดมและเปน

ทงขอสอบการแขงขนของจน เพอทจะทดสอบบคคลในฐานะเครองมอของรฐทม

คณภาพได (Ho, 2010 : 190)

จากการทผปกครองของจนนอมรบแนวคดขงจอเปนหลกการส�าหรบใช

ปกครองรฐ และขงจอไดท�าใหมองเหนถงคณคาของการศกษาดนตร เนองจาก

ดนตรสามารถถกใชเปนเครองมอในการบรหารจดการสงคมและการเมอง ให

มความมนคงและอยจดระเบยบผคนใหอยภายใตกฎระเบยบของรฐ จงพบการ

สนบสนนระบบการศกษาดนตรทมกลมขาราชการหนนหลงมาโดยตลอด แบบแผน

การศกษาดนตรทถอวาแมแบบของประเทศจน ถอก�าหนดขนตงแตสมยราชวงศ

โจว (1122 ปกอนครสตศกราช – 256 ปกอนครสตศกราช) เปนระบบการศกษา

ดนตรทตองระยะเวลาการศกษาหลกสตรถง 9 ป (Ho, 2010 : 190) จนกระทง

ราชวงศฮน (206 ปกอนครสตศกราช – 220 ปกอนครสตศกราช) รฐบาลจนได

มการตงกรมกองทดแลเกยวกบดนตร ทจดตงขนเมอ 112 ปกอนครสตศกราช

โดยมหนาทในการเรยบเรยงบทเพลงพนเมองและบทกว ประพนธเพลง ฟนฟ

โนตเพลง รวมไปถงจดแสดงดนตร ส�านกดงกลาวมบคลากรกวา 800 คน ตงแต

บทท 4119


นกดนตรวทยา นกประพนธเพลง ผก�ากบ นกดนตร นกเตน ชางซอมสรางเครอง

ดนตร (Liang, 1985 : 79)

การเขามาของดนตรตะวนตกในประเทศจนชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครองดนตรตะวนตกเขาส ประเทศจนผานคณะนกบวชศาสนาครสตนกาย

โรมนคาทอลก และมชชนนารนกายโปรเตสแตนท ทงสองกลมนอกเหนอจากทมา

เผยแพรศาสนาในดนแดนจนแลว ยงเปนทงครสอนดนตรตะวนตกไปพรอมกนอก

ดวย แมทเธโอ รคช (Matteo Ricci, 1552 - 1610) นกบวชคาทอลกเขามาเผย

แพรศาสนาและน�าการรองโอเปราและการรองเพลงสรรเสรญพระเจาเขามาสดน

แดนจนเปนคนแรก เขามาพรอมกบเครองดนตรคลาเวยคอรด 2 (clavichord)

โดยใชเวลากวา 8 ป กวาทราชวงศหมงจะยอมรบใหเขาน�าเสนอเครองดนตรดง

กลาว ในขณะทมชชนนารนกายโปรเตสแตนทใชวธการสอนรองบทเพลงสรรเสรญ

พระเจา (hymn) ผานการมารวมชมนมในพธกรรมศาสนาตงแตชวงศตวรรษท

19 (cited in Ho, 2010) และในป ค.ศ.1862 แนวคดการอานโนตดวยระบบ

โทนกซอล-ฟา (Tonic sol-fa) 3 ไดเรมเขาสดนแดนจนโดยเจมส เลกจ (James

Legge, 1815-1897)

ตอมาในชวงตนศตวรรษท 20 บทเพลงจากตะวนตกถกน�าเขาใชสอน

และกลายเปนวตถดบหลกในการศกษาดนตรในประเทศจน ซงถอไดวาเปน

ปรากฏการณทางวฒนธรรมใหมของจน โดยมการปะทะประสานกนระหวางสอง

2 เครองดนตรตนตระกลเปยโน มลกษณะคลายเปยโนยอสวนเปนกลองพรอมฝาปดสามารถพกพาได3 ระบบโทนกซอลฟา (sol-fa) หรอ ระบบซอลเฟจ (solfège) คอ ระบบการอานโนตทแทนคาทกบนไดเสยงดวยการรองแบบเดม เชน หากรองในบนไดเสยงเสยง G เมเจอร จะแทนโนตตวแรกดวยเสยงโด (do) ทงทในความเปนจรงตองเรมรองทโนตซอล (G) แตเปนการออกแบบวธการอานโนตใหสามารถรองไดคลองปาก โดยการเคลอนเพยงเสยงแตลกษณะการออกเสยงยงคงเดม

บทท 4


วฒนธรรมระหวาง วฒนธรรมจากโลกตะวนตก กบวฒนธรรมจากโลกตะวนออก

อนไดแก จน และญปน ทประจกษผานการแสดงบทเพลงในโรงเรยนของจน กลาว

คอบทเพลงของจนทสรางขนมา มสวนมาจากรบวฒนธรรมตะวนตกผานประเทศ

ญปน ดงปรากฏจากบทเพลงทใชเรยนในโรงเรยนเมองเซยงไฮ มทวงท�านองมา

จากบทเพลงองกฤษและอเมรกน (cited in Ho, 2010: 191) แตอยางไรกตาม

การศกษาดนตรกระแสหลกในประเทศจน ณ เวลานนยงมงเนนระบบการทองจ�า

ทเปนประเพณนยม และครผใหการศกษายงถกใหความส�าคญนอยมากในการ

ปฏรประบบการศกษาจน

ในปค.ศ.1897 รฐบาลราชวงศชง (Qing) ไดจดตงโรงเรยนเทศบาลนน

ยาง (Nanyang) เปนโรงเรยนแหงแรก เพอเปนทผลตบคลากรทางการศกษา

ในประเทศจน จนกลายเปนความจ�าเปนทคนเปนครจะตองไดรบการศกษา

กระบวนการการสอนในแขนงวชาทไดสอน ตอมาหลงจากทรฐบาลของราชวงศชง

ไดยกเลกระบบการศกษาตามประเพณดงเดม ทมการจดสอบขาราชการพลเรอน

เพอเปนขนนาง (Civil Service Examination) จงมการสงคายนาระบบการ

ศกษาขนใหม โดยเฉพาะอยางยงนกการศกษาดานดนตรและนกดนตร รเรมท

จะน�าระบบสญลกษณทใชตวเลขใชในการอานเขยนโนตดนตร โดยเรยกวา เจยน

ป (Jianpu system) แทนโนตดวยเลขอารบกตงแตตงแตเลข 1 ถง เลข 7 ซง

เปนระบบทไดรบอทธพลมาจากประเทศญปน โดยน�าเขามาจากนกดนตรฝรงเศส

อกทอดหนง

ตอมาในปค.ศ. 1907 ดนตรถกบรรจเปนหลกสตรอยางเปนทางการ โดยเรม

จากโรงเรยนหญงลวนและในอกสองปตอมาเรมขนในโรงเรยนชาย (Liu, 1990)

ดนตรในฐานะทเปนวชาแกนของการเรยนการสอนในการศกษาภาคบงคบ โดย

มากจะเปนการศกษาดนตรในรปแบบการเรยนผานบทเพลง และบคคลทถอวา

เปนบดาแหงการศกษาดนตรรวมสมยของจนคอ เซยว ยเหมย (Xiao Yumei,

1884-1940) มบทบาทส�าคญตอการผลกดนดนตรตะวนตกเขาสการศกษาภาค

บงคบของจน เนองจากเขาส�าเรจการศกษาจากสถาบนดนตรแหงไลปซก (Leipzig

บทท 4121


Conservatory) จงท�าใหเขาเลอกทจะท�าการปรบปรงดนตรจนใหม โดยหยบยม

องคประกอบทางดนตรตะวนตกเขามาใช โดยเฉพาะอยางยงการใชทฤษฎของการ

ประพนธเพลงตะวนตก ไดเขามาบทบาทส�าคญอยางยงในการประพนธบทเพลง

ของจนในเวลานน (Ho, 2010: 192)

การศกษาดนตรภาคบงคบของประเทศจนหลงการเปลยนแปลงการปกครอง

หลงจากเปลยนแปลงการปกครองเปนสาธารณรฐจน (Republic of China)

โดยพรรคกกมนตง หรอพรรคชาตนยมจน เมอป ค.ศ. 1911 ภารกจหลกของคณะ

กรรมการศกษาธการคอการออกแบบหลกสตรการเรยนดนตร เพอใชในโรงเรยน

และสรางความปกเปนปกแผนของประชาชน (Wiant, 1966) ในระหวางป ค.ศ.

1912 ถง 1919 คณะกรรมการศกษาธการไดเรมผลตนโยบายทเกยวของกบการจด

ตารางกจกรรมการเรยน ผานการออกแบบเปนกฎหมายขอบงคบ ตงแตโรงเรยน

ระดบชนประถมจนถงระดบมธยม โดยเขยนหลกสตรแกนกลางทตองด�าเนนการ

สอนผานครทไดรบการอบรมจากรฐบาลกลาง (Ho, 2010 : 192) และระบบการ

เรยนดนตรไดแผขยายออกไปทวดนแดนจนเมอป ค.ศ. 1920

ในปค.ศ. 1923 รฐบาลจนไดเปลยนชอจากบทเรยนดนตรทวไปเปน “บท

เรยนจากเพลงชาต” ส�าหรบ 6 ปในระดบประถม และ 3 ปในระดบมธยมตน โดย

ในระดบมธยมตนมวตถประสงคการเรยนร 4 ประการ คอ 1) นกเรยนสามารถ

เขาใจพนฐานทฤษฎดนตรได 2) นกเรยนสามารถขบรองบทเพลงจนได 3) เพอ

ใหนกเรยนมความรทางดานสนทรยศาสตรและน�าพาเดกไปสจตวญญาณของ

ดนตร และ 4) เพอกระตนเราใหนกเรยนมความสนใจในศลปวจกษ และในป

ค.ศ.1934 คณะกรรมการดานการศกษาไดสถาปนาโครงรางส�าหรบการเรยนการ

สอนดนตรในระดบประถมและมธยมอกครง โดยตอกย�าถกการเลงเหนการศกษา

ดนตรในฐานะทเปนองคประกอบทมคณคาตอการเรยนการสอนในหลกสตรแกน

กลาง ในฐานะทเปนเครองมอในการสรางบคลกทพงประสงคของรฐ ทางดานสต

บทท 4


ปญญาทตองตระหนกรถงความรบผดชอบทางดานคณธรรมและจรยธรรม (cited

in Ho, 2010 : 193)

การเตบโตขนของส�านกชาตนยมจน ถกควบแนนผานการใชเสยงดนตรทใช

ขบขานในชวงเวลาทจนตองปกปองประเทศจากการรกรานของประเทศญปน ใน

ชวงสงครามโลกครงท 2 (ค.ศ.1937-1945) โดยกระทรวงศกษาธการไดมการ

สนบสนนใหมการรองบทเพลงตอตานสงคราม และกลายเปนหมดหมายส�าคญของ

ปรากฏการณทางดนตรจน ระบบเสยงดนตรตะวนตกมอทธพลส�าคญตอบทเพลง

พนบานทถกประพนธขนชวงเวลานน เพอสงเสรมเปาหมายในการตอตานสงคราม

ทเกดขนจากประเทศญปนตงแตป ค.ศ.1930 ถง 1940 โดยนกดนตรคอมมวนสต

จนมบทบาทส�าคญในการผลตบทเพลงจ�านวนมาก ผานการเผยแพรดวยกระดาษ

อดส�าเนาและแผนพบ (Ho, 2010 : 194)

น อาร (Nie Er, 1912-1935) นกประพนธเพลงชาตนยมคอมมวนสต ได

ผลตบทเพลงขนาดใหญส�าหรบ ส�าหรบใชตอตานและปลดปลอยจากการถกรกราน

ของประเทศญปน บทเพลง “มารชอาสาสมคร” (March of the Volunteers)

ซงเปนหนงในหลายบทเพลงส�าคญทแสดงใหเหนถงการสรางรปแบบเพลงปลกใจ

ทเปนการประพนธเพลงโดยมองคประกอบทางดนตรตะวนตกแบบยโรปเปนหลก

และเปนการปรากฏตวของปญญาชนชาวจน ทอาจหาญออกมายนอยแถวหนาใน

การใชบทเพลงเปนเครองมอทางการเมอง ตอมาบทเพลงรปแบบดงกลาวใชสอน

ในโรงเรยน โดยกระทรวงศกษาทการไดสงเจาหนาทไปส�ารวจบทเรยนดนตร และ

น�ามาผลตใหมทงภาษาจนและองกฤษ ทเปนการรวบรวมบทเพลงตอตานสงคราม

และสอนใหนกเรยนและประชาชนไดหดรองบทเพลงดงกลาวส�าหรบใชในการ

ประสานเสยงจ�านวนกวาพนคน ซงเปนปรากฏการณทเกดขนเมอป ค.ศ. 1941

ณ เมองฉงชง (Ho, 2010 : 194)

บทท 4123


การศกษาดนตรในฐานเครองมอทางการเมองของพรรคคอมมวนสตจนเหมา เจอตง (Mao Zedong, 1893-1976) ไดกลาวสนทรพจนหลงทการ

เคลอนไหวครงใหญของพรรคคอมมวนสตในประเทศจนเมอป ค.ศ.1942 ณ การ

ประชมเยนอน โดยชนโยบายใหวรรณกรรมและศลปะท�าหนาทรบใชอดมการณ

ทางการเมองของพรรคคอมมวนสต และตองเปนศลปะทม งเนนธรรมชาต

ตามแบบสงคมชนชน ในขณะทพรรคชาตนยมน�าโดยเจยง ไคเชก (Chiang

Kai-shek, 1887-1975) ทมบทบาทตงแตหลงเปลยนแปลงการปกครองจนถง

ชวงสงครามโลกครงทสอง ไดหมดอ�านาจลงและยายไปตงถนฐานบนเกาะไตหวน

ปจจบน ถอเปนชยชนะของพรรคคอมมวนสตจน จงไดจดตงสาธารณรฐประชาชน

จนขนเมอวนท 1 ตลาคม และตงเมองหลวงขนใหม ณ กรงปกกง

พรรคคอมมวนสตจน (Chinese Communist Party, CCP) มบทบาท

ส�าคญตอการสนบสนนการปฏรปทางการศกษาดนตรตะวนตก โดยท�าหนาท

ควบคมและปราบปราบปรามดนตรแบบประเพณดงเดมและดนตรสมยนยม การ

ปฏรปทางการศกษาดนตรไดรบการสนบสนนโดยตรงจากพรรค และมบางสวนท

ไดดดแปลงมาจากบทเพลงของโซเวยตใหกลายเปนภาษาจน รวมถงคณคาทางการ

ศกษาและการเมองไดถกผสมผสานกบแนวคดประเพณดงเดมของจน ทงแบบ

อยางในวฒนธรรมทมผน�าเปนศนยกลางและการเมองทถกตองตามท�านองคลอง

ธรรม ดงปรากฏไดจากบทเพลง “หากไรซงพรรคคอมมวนสต พวกเรากจะไรซง

ชาตจนใหม” (Without the Communist Party, There Would Be No New

China) ทถกเผยแพรโดยพรรคคอมมวนสตจน (Ho, 2010 : 195) และเนองจาก

พรรคคอมมวนสตจนไดรบอทธพลมาจากแนวคดมารกซ เลนน และเหมา จงเรยก

รองใหศลปะท�าหนาทรบใชประชาชนทหมายความรวมถงนกเรยน กรรมกร ชาวนา

และทหาร อกทงเปนเครองมอสอสารส�าคญของรฐบาล

ในชวงทศวรรษท 1950 รฐบาลจนจงสงบคลากรของพรรคทไวใจไดไป

ศกษาตอดานดนตร ณ สถาบนดนตรแหงมอสโคว (Moscow Conservatory

of Music) และสถาบนดานดนตรอน ๆ แถบภมภาคยโรปตะวนออก (cited in

บทท 4


Ho, 2010 : 195) และเมอมการประชมการการจดการศกษาแหงชาตครงแรกใน

ป ค.ศ. 1949 รฐมนตรกระทรวงศกษาในเวลานน ไดชนโยบายวาการศกษาของ

สาธารณรฐประชาชนจน ตองมงเนนไปยงความเปนชาต วทยาศาสตร และมงเนน

ประชาชนหมมาก โดยเฉพาะอยางยงหลกสตรการเรยนการสอนดนตรแบบเกา

มไดสองสะทอนหรอเกอหนนความเปนยคใหมของชาตจน ดงเจตนารมณของ

พรรคคอมมวนสตทไดเรมสอดแทรกอดมการณทางการเมองทมงเนนความรกชาต

และท�าใหประชาชนตระหนกรวาตนเปนทรพยสนสาธารณะทมคณคา

จนกระทงป ค.ศ. 1952 กระทรวงศกษาธการไดปฏรปกระบวนการเรยน

การสอนใหม ทน�าเอาตนแบบมาจากโซเวยตรสเซย มเปาหมายไปยงนกศกษาคร

ฝกหดใหไดเรยนรและเขาใจระบบใหม ซงในป ค.ศ. 1952 มเพยง 18.1% และ

เพมอตราขน 23.5% ในป ค.ศ. 1956 โดยออกเปนนโยบายการศกษาภาคบงคบ

9 ประการ ส�าหรบนกศกษาทจะออกไปเปนครดนตร ไดแก 1) ความรเบองเบอง

ตนทางศลปะ 2) ทฤษฎดนตร 3) ศกษาผลงานส�าคญทางดนตร 4) เพลงรองเดยว

และเพลงรองประสานเสยง 5) ศกษาเครองดนตร 6) ศกษากระบวนการสอนดนตร

7) ศกษาความรเบองตนเกยวกบกจกรรมนนทนาการ 8) การฝกซอมดนตรและ

การรองเพลง 9) การฝกสอน (cited in Ho, 2010 : 195)

ตารางเรยนทงสปดาหของนกศกษาครดนตรฝกหด เนนหนกไปยง

กระบวนการสอนดนตรทตองเรยน 6 สปดาห ตลอดทง 6 ถง 7 ภาคการศกษา

และกอนทจะจบตองทดสอบวชาทเรยน 4 วชา เพอวดองคความรทงหมดของท

ศกษามา รวมถงการสอบแนวคดลทธเลนนมารกซ ตลอดจนความรเกยวกบการ

ปกครองในแบบประชาธปไตยใหม ระเบยบวธทางการศกษา กระบวนการสอน

ดนตร ทฤษฎดนตร และการทกษะการบรรเลงดนตรและการขบรอง (cited in

Ho, 2010 : 196)

การศกษาดนตรชวงปฏวตทางวฒนธรรม

การปฏวตทางวฒนธรรม (Cultural Revolution) เรมตนอยางเปนทางการ

บทท 4125


เมอวนท 8 สงหาคม ค.ศ.1966 โดยประธานเหมา เจอตง (Mao Zedong, 1893-

1976) ใชระยะเวลาตงแตป ค.ศ.1966 ถง 1976 เปนการปฏวตทรอถอนฐานคด

ของประเทศจน ณ เวลานนเปนอยางมาก เนองจากมนโยบายตอตานปญญาชน ซง

สงผลกระทบตอการพฒนาการศกษาดานดนตรทมตอเนองดงทยกตวอยางขางตน

นโยบายทางการเมองผานดนตรในชวงเวลานสะทอนภาพการปฏวตวฒนธรรมได

เปนอยางด ผานบทเพลงชาตทถกสถาปนาขนใหมอยางบทเพลง “ตะวนออกคอ

สแดง” (The East is Red) และน�าบทเพลงทใชในการปฏวตกอนหนามาเปน

สวนหนงในทอนเพลงชาต (Ho, 2010 : 196)

บทเพลง “ตะวนออกคอสแดง” ใหความหมายถงประธานเหมา ในฐานะท

เปนพระอาทตยทามกลางสรวงสวรรค กลาวคอทจนมวนนไดเพราะประธานเหมา

ทคอยท�างานเพอความสขของประชาชน อกทงเปนผชวยใหรอดจากความทกขยาก

ของปวงชน (Ho, 2010 : 196) การศกษาดนตรทเคยมงเนนผานบทเพลงประจ�า

ชาต จงกลายเปนผลตผลทางการเมองทยงสามารถสะทอนถงอดมการณรฐชาตได

เปนอยางด โดยมบทเพลงเพยงไมกบทเพลงทยงไดรบอนญาตใหถกรองในสงคม

จนในเวลานน อกทงรฐบาลจนไดพยายามผลตบทเพลงขนใหม เพอตอบสนองตอ

การสรางอดมคตทถกตองของประชาชนในรฐไปพรอมกน

บทเพลงทถกผลตขนมาในยคนไดยกตวอยางบคคลอยาง เหลย เฟง

(Lei Feng, 1940-1962) ทหารหนมอาย 22 ป ผทตายในหนาทใหกบพรรค

คอมมวนสต ไดทถกยกยองใหเปนแบบอยางแหงรฐ ประธานเหมาไดเลอกน�า

เรองราวเฟง เปนแบบอยางแหงความสตยซอตอชาตจน โดยผลตออกมาเปน

โฆษณาชวนเชอ และประเดนส�าคญคอไดสรางบทเพลง “เรยนรจากเหลย เฟง”

(Learn from Lei Feng) “เราจะเปนหนมสาวทดอยางเหลย เฟง” (We Have

to be Lei Feng-style Good Teenagers) และ “เหลย เฟงเพอนของเราใน

สงคราม” (Our Friend in the War) โดยผลตเพอสรรเสรญวรกรรมของ

ชายผน และเผยแพรผานการน�าไปบงคบใชในระบบการศกษาภาคบงคบของ

ประเทศจน และยงมอก 8 บทเพลงทไดรบอนญาตใหใชในระบบการศกษาดนตร

บทท 4


ในชวงปฏวตวฒนธรรม ไดแก บทเพลง symphonic suite Shachiapang,

บทเพลงบลเลต 2 บทเพลงคอ The Red Detachment of Women และ The

White-haired Girl, โอเปรา 5 บทเพลง ไดแก Red Lantern’s Record,

Capturing the Tiger Mountain by Strategy, On the Docks, Raid on

the White Tiger Regiment และ Shajiabang (Chen, 2002)

ในทางกลบกนการศกษาดานดนตรในประเทศจนชวงเวลาดงกลาว รฐบาล

ไดผกขาดและคดสรรวฒนธรรมทเหมาะควรใหกบมวลชน โดยเฉพาะอยางยง

ระบบการศกษาดานดนตร ทเคยรมรวยไดหายไปจากระบบการศกษาของจน

แผนดนใหญ ถงแมวามครดนตรบางคนทสามารถกลบมาเปดการเรยนการสอน

ไดเปนอสระจากการศกษาของภาครฐ เพราะเนองจากเปนการสอนทไมไดมเปา

หมายหรอนโยบายทขบเคลอนโดยรฐ หากแตเปนสอนเพอความตองการเฉพาะ

กลมเทานน อกทงครดนตรมพนฐานทางดนตรแตกตางกน จงกอใหเกดความ

ตองการอนหลากหลายทจะขบเคลอนดนตรของตนเขาสหลกสตรการศกษาภาค

บงคบในโรงเรยน และอาจกลาวไดวาเปนยคมดของการจดการเรยนการสอนดาน

ดนตรของประเทศจน

จนกระทงสนสดยคปฏวตวฒนธรรม ตงแตป ค.ศ. 1978 เมอเขาสรฐบาลของ

เตง เสยวผง (Deng Ziaoping, 1904 -1997) ประเทศจนไดด�าเนนนโยบายเปด

ประเทศ และมการเจรญเตบโตดานเศรษฐกจ โดยเฉพาะการศกษาดานดนตรกลบ

มามชวตใหมอกครง นกดนตรจากทวทกมมโลกตางถกรฐบาลจนเชญเขาสอน และ

ท�าการแสดง อกทงมนกศกดนตรในจนไปศกษาตอตางประเทศ ท�าใหพฒนาการ

ดานดนตรและการศกษาดนตรในจน เจรญเตบโตขนานไปกบความเจรญดาน

อน ๆ ของประเทศจน

นโยบายสนบสนนวฒนธรรมของรฐบาลไทยในสมยจอมพล ป.พบลสงครามภทรวด ภชฎาภรมย ไดท�าการศกษา วฒนธรรมบนเทงในชาตไทย การ

เปลยนแปลงของวฒนธรรมความบนเทงในสงคมกรงเทพฯ ดษฎนพนธระดบ

บทท 4127


ปรญญาเอก ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

และภายหลงไดถกตพมพกบส�านกพมพมตชน ในประเดนทเกยวของกบการปฏรป

วฒนธรรมบนเทงทเกดขนในชวงทศวรรษท 2490 ภายใตการก�ากบของรฐบาล

จอมพล ป. พบลสงคราม โดยใชเอกสารหลกฐานรวมสมยเพออธบายถงเงอนไข

ทางประวตศาสตร ทสงผลตอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมบนเทงไทย ทงน�า

ขอมลจากการสมภาษณบคคลทยงมชวตอยรวมสมยกบ ในชวงทศวรรษท 2490

เพอทจะโตแยงกบมายาคตทมองจอมพล ป. ในแงรายดานเดยว หากแตมเงอนไข

อนทมสวนท�าใหเกดประวตศาสตรชดนนขนมา

ในบทความนจงน�าขอมลส�าคญทถกคนพบผานงานเขยนของภทรวด มา

ใชเปนตวบทในการวเคราะหการด�าเนนโยบายทางวฒนธรรม เพอน�ามาเปรยบ

เทยบกบกรณศกษาของประเทศจน โดยเรมจากการตามหาทมาของการปฏรป

ระบบระเบยบการศกษาดนตรภาคบงคบ ทเกดขนเปนนโยบายจากสวนบน ทลง

มาก�ากบประชาชนผานนโยบายรฐบาล ทของเกยวกบงานวฒนธรรมบนเทงในชวง

ทศวรรษท 2490 เนองดวยรฐบาลเรมเลงเหนวฒนธรรมบนเทงเปนสอแสดงความ

เจรญของชาต และมงเนนสบทอดศลปะราชส�านกเปนส�าคญ โดยมกองสงคต กรม

ศลปากรด�าเนนการรบผดชอบ ซงตอมาไดกลายเปนศนยกลางในการสบทอดแบบ

วฒนธรรมบนเทงของราชส�านกใหแปรเปลยนเปนวฒนธรรมประจ�าชาต (ภทรวด

ภชฎาภรมย, 2550 : 77)

เมอองคการศกษาวทยาสตรและวฒนธรรมของสหประชาชาต UNESCO

กอตงขนจากการรวบรวมผแทนดานศลปะและวรรณคดนานาชาตเขาไวดวยกน ม

เปาหมายเพอสรางสนตภาพและเสถยรภาพ ในความเขาใจอนดระหวางชาตและ

สวสดภาพของมนษยชาต โดยมงแสวงหาความรวมมอทจะกระท�าตามแผนการ

ศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรม และสนบสนนใหประเทศตาง ๆ เหนคณคา

ของวฒนธรรมประจ�าชาต (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 81) สงผลใหรฐบาลไทย

ในฐานะทเปนสมาชกองคการสหประชาชาต เขามามบทบาทส�าคญตอการก�าหนด

ทศทางของรปแบบทางศลปะ ในการเลอกสรรยกชศลปะบางประการทสะทอนถง

บทท 4


อารยะธรรมความเจรญของรฐไทย

แมการสนบสนนนโยบายดานวฒนธรรมดนตรของรฐบาลจอมพล ป. ในชวง

แรกไมไดเดนชดมากนก แตรฐบาลไดกไดใหการสนบผานหนวยงาน กองการสงคต

กรมศลปากร โดยมเปาหมายเพอทจะด�าเนนการบ�ารงรกษาวฒนธรรมประจ�าชาต

และปรากฏชดผานขอความในสจบตรการแสดงละครดกด�าบรรพ เรองอเหนา

ของกรมศลปากร ในป พ.ศ.2490 ทเชญชวนใหภาคเอกชนเขามาสนบสนนงาน

เกยวกบศลปวฒนธรรม โดยสามารถแจงเจตจ�านงลงไปบนสจบตรได (ภทรวด

ภชฎาภรมย, 2550 : 83) และไดโอนกรมมหรสพทเคยเปนสวนหนงของกระทรวง

วง มาอยแผนกละครและสงคตในกอง ศลปะวทยาการ ซงกอนน งานดนตรและ

นาฏศลปของกรมมหรสพ เปนหนวยงานทราชส�านกใหการสนบสนน ผานการ

ขดเกลาจากศลปนราชส�านก และเดนชดจนสามารถสถาปนาเปนแบบแผนไดจาก

การสนบสนนของรชกาลท 6 (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 89)

กองการสงคต กรมศลปากร จงมหนาทหลกในการประกอบสรางศลป

วฒนธรรมกระแสหลก โดยมงเนนสงเสรมนโยบายสรางชาต ผานการก�าหนด

ควบคมมาตรฐานทกษะของศลปน ใหมล�าดบขนทสามารถวดความสามารถไดดง

มาตรฐานของตะวนตก จงเกดโครงการปรบปรงละครและสงคต โดยพระองคเจา

ภาณพนธยคลเปนผเสนอ สรปหลกการพอสงเขปได คอ 1) ฟนฟและปรบปรง 2)

สรางสรรค และเผยแพร และ 3) วางมาตรฐาน (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 :

93) ซงเปนแกนแกนหลกในการด�าเนนงานของกองการสงคต และสะทอนใหเหน

วารฐบาลไมไดมแนวทางทจะปรบปรงดนตรรวมถงนาฏศลปสากล หากแตมงเนน

ทจะผลตความเปนไทยผานดนตรและนาฏศลปไทย

นโยบายรฐบาลกบการจดการดนตรตะวนตกพระองคเจาภาณพนธยคลทรงใหความส�าคญตอวงดนตรเครองสายตะวน

ตก โดยกลาววา “แมมใชศลปะของชาต แตกตองปลกฝงทะนบ�ารงเพราะเปนการ

บนเทงททวโลกนยม” (อางถงใน ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 94) ซงเปนการ

บทท 4129


สานตอปณธาณของรชกาลท 6 ททรงรเรมใหมวงดรยางคสากลในราชส�านก หรอ

เรยกวา “วงเครองสายฝรงหลวง” สงกดกรมมหรสพ โดยใหชาวตางชาตเขามาสอน

และพฒนาเปนวงเครองสายขนาดใหญหรอวงออรเครสตรา ตอมาพระเจนดรยางค

(ปต วาทยกร) เปนผควบคมวงจนสามารถแสดงตามพธทางการได และพระเจน

ดรงยางคสามารถพฒนาวงจนมประสทธภาพสงสดในชวงรชกาลท 7 แตหลงการ

เปลยนแปลงการปกครอง เมอถกโอนยายจากกรมมหรสพมาสงกดกรมศลปากร

รฐบาลกไมไดใหการสนบสนน (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 95)

จนกระทงสมยรฐบาลจอมพล ป. ในทศวรรษ 2490 วงดรยางคสากลของกรม

ศลปากรไดรบการสนบสนนอกครง จากนโยบายทรฐบาลมงเนนสรางวฒนธรรม

ใหมอารย ซงดนตรตะวนตกหรอดนตรสากลในเวลานน เปนเครองหมายแสดงถง

ความเจรญไดเชนกน โดยเฉพาะอยางยงในเหตการส�าคญทวงไดมโอกาสตอนรบ

แขกบานแขกเมอง คอ สมเดจพระราชนเอลซาเบธแหงเบลเยยม ทรงโปรด ฯ ให

วงดรยางคไทยไปประกวดระหวางประเทศ (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 95)

แตรฐบาลกสนบสนนเพยงเลกนอย เมอเทยบกบการสนบสนนดนตรและนาฏศลป

ไทย

เนองจากดนตรตะวนตกไมสามารถตอบโจทยรสนยมของประชากรหมมาก

ในสงคมไทย ณ เวลานน ดงปรากฏหลกฐานวากรมศลปากรอนมตเงนส�าหรบ

ซอมแซมเครองดนตรใหพอใชไดเปนจ�านวนเงน 1 หมนบาท จากงบทขอ

ไป 182,964 บาท (อางถงใน ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 95) และในภาย

หลงป พ.ศ.2495 นโยบายวฒนธรรมธรรมไดกลายเปนสวนหนงของนโยบาย

การเมอง กองการสงคต จงไดรบการสนบสนนจากรฐบาลอยางอกครง ในฐานะ

ทเปนเสรมสรางสถานะทางอารยธรรมของประเทศตอประชาคมโลก และสงผลให

กองการสงคต กรมศลปากร เปนหนวยงานส�าคญทมอทธพลตอการประกอบสราง

วฒนธรรมกระแสอยางเปนทางการของประเทศไทยในเวลาตอมา

บทท 4


การใชองคความรแบบตะวนตกในการสรางมาตรฐานศลปวฒนธรรมไทยดงทกลาวไปขางตนกรมศลปากรมภารกจหลกคอการสรางมาตรฐานใหกบ

ศลปวฒนธรรม ในการทจะสรางมาตรฐานไดนน ตองมการเลอกใชเครองมอใน

การจดบนทก อกทงลดทอนความหลากหลายใหเหลอเพยงมาตรฐานตามความ

จ�าเปนและอ�านาจของผบนทก จงมการโครงการจดพมพต�ารา เพอเผยแพร

สบทอดแบบแผนตามอดมคตของรฐชาตไทย โดยสรางต�าราตงแต การฟอนร�า

ตามทสมเดจกรมพระยาด�ารงราชานภาพ ไดทรงเรยบเรยงไว อกทงบนทกเสยง

ดนตรและขบรองลงแผนเสยงไว และยงท�าการบนทกภาพเคลอนไหวของทาราย

ร�านาฏศลปไทย รวมถงทาบรรเลงดรยางคไทยโดยรวบรวมไวเปนภาพยนตร

(ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 119)

ชวงตนทศวรรษ 2490 กรมศลปากรจดพมพโนตเพลงไทยเผยแพรส

สาธารณะ เนองจากตนฉบบทเกบไวถกเขยนดวยดนสอด�าบนกระดาษอดส�าเนา

เลอะเลอนงาย กรมศลปากรจงจดหาวธทไมเพยงจะเกบรกษาโนตเพลงเอาไว

คงเดม แตตองการสรางเปนแบบแผนมาตรฐานของชาต โดยน�าเพลงไทยทกรม

ศลปะเกบรกษา ท�าการบนทกใหมดวยระบบโนตดนตรตะวนตก ส�าหรบการใช

ระบบโนตตะวนตกบนทกโนตเพลงไทยเกดขนครงแรกตงแตกอนการเปลยนแปลง

การปกครอง เมอป พ.ศ.2473 โดยราชบณฑตยสภา สาเหตทตองใชระบบบนทก

โนตตะวนตกเนองจากตองการอนรกษเพลงเอาไว เพราะการถายทอดบทเพลง

แตเดมนน ตองอาศยครในการถายทอด หากครใดสามารถจ�าเพลงไดมากกจะได

รบยกยอง ท�าใหเกดการหวงเพลง อกทงบางบทเพลงถายทอดกนในเฉพาะกลม

(ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 119) ดงนนหากบทเพลงใด ไมไดรบการถายโนต

ผานระบบการบนทกแบบดนตรตะวนตก จะไมสามารถลวงรไดเลยวาบทเพลงม

เคาลางอยางไร

ตอมาหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ไดมการด�าเนนการโครงการบนทก

โนตดนตรไทยอกครง ในป พ.ศ.2497 เนองจากการบนทกครงแรกกอนนไม

ด�าเนนการไมส�าเรจ จงตงกรรมการชดใหมเพอตรวจสอบความถกตอง และสาน

บทท 4131


ตองานบนทกจากครงกอน โดยผลออกมาเปนทนาพอใจเพราะมการเกบเพลงทง

สน 475 เพลง ซงท�าใหกรมศลปากรสามารถสถาปนาตนในการสรางองคความร

ใหม และสรางเปนแบบแผนแหงความรทางวชาการดนตรไทย เพราะแตละเพลง

ไดถกบนทกจากผรในทางดนตรไทย โดยมผจดบนทกทมความรดานการเขยนโนต

ตะวนตกทอยภายใตการก�ากบของพระเจนดรยางค อกทงยงถกน�าไปตรวจสอบ

จากการบรรเลง โดยกลมนกดนตรทสามารถอานโนตตะวนตกได ซงกรรมการใน

ระดบครทเปนตนฉบบยอมรบ และหากเพลงใดไมถกตองจะถกน�ามาพจารณาถก

เถยงจนเปนทยอมรบตามมตคณะกรรมการ (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 120)

แมวากรมศลปากรไดของบประมาณจ�านวน 100,000 บาท ส�าหรบการจด

พมพโนตเพลงไทยครงแรก เมอป พ.ศ.2493 โดยเลอกจากบทเพลงทใชในการ

พธทวไปเปนอนดบแรก แตรฐบาลในเวลานนไมอนมตงบประมาณตามทกรม

ศลปากรไดตงไว โนตเพลงไทยจงถกเลอนและไดมาตพมพในป พ.ศ.2496 ระหวาง

การของบประมาณจนถงปทไดตพมพ แมวากรมศลปะกากรจะไมสามารถตพมพ

ฉบบสมบรณได แตมการน�าเสนอองคความรผานสจบตรประกอบการแสดงดนตร

และนาฏศลป จงท�าใหมการรวบรวมผลงานการด�าเนนการของกองการสงคตใน

ป พ.ศ.2494 ในชอหนงสอวา “งานสงคตศลปะ 2492-2494” เปนการรวบรวม

ตงแตปญหาในการน�าเสนอเผยแพรงานดนตรและนาฏศลป รวมทงองคความร

เกยวกบดนตรนาฏศลปในรปแบบ ความเปนมา และการเขาถงสนทรยภาพทาง

ศลปะ (ภทรวด ภชฎาภรมย, 2550 : 122)

วเคราะหการศกษาดนตรผานแนวคดหลงอาณานคม ในบทความนไดเลอกวธการศกษาวเคราะหผานแนวคดหลงอาณานคม

(postcolonialism) ทกอตวขนตงแตชวงปลายทศวรรษท 1970 จดเรมตนจาก

ผลงานการประพนธของเอดเวรด ซาอด (Edward Said, 1935-2003) เรอง

Orientalism หรอแปลเปนภาษาไทยวา บรพาทศคด (นพพร ประชากล, 2552

: 212) ซงในหนงสอดงกลาวไดใชเรองเลาและวเคราะหความหมายของค�าวา

บทท 4


Orientalism มสาระส�าคญทสามารถแบงออกเปนสองสวนคอ 1) บรพาทศ

ศกษา (oriental studies) เปนการศกษาทวาดวยเรองความรทางดานตะวนออก

ทงหมด และ 2) บรพาทศนยม (orientalism) เปนความนยมชมชอบทวาดวย

เรองความสนใจใครรในปรากฏการณทางวฒนธรรมทเกดขนแทบตะวนออก โดย

ซาอดตองการทจะชใหเหนวาการทโลกตะวนตก รเรมสงสมและศกษาองคความร

โลกตะวนออกมาตงแตศตวรรษท 18 กเพอทจะนยามตวตน (self) ของชาวยโรป

ดวยการแบงแยกแบบคตรงกนขาม ทผลกใหผคนรวมถงสงคมและวฒนธรรมท

เกดขนจากฝงตะวนออกนนกลายเปนอน (the other) (Moosavinia, S. R.,

Niazi, N., and Ghaforian, A., 2011 : 105) กลาวคอเปนการสรางส�านกรท

ตระหนกใหเหนความเจรญกาวหนาทางอารยธรรมทแตกตางกน ซงสรางผานองค

ความรตะวนออกทสงสมมา ซงชใหความแตกตางกนระหวางสงคมตะวนตกและ

สงคมตะวนออกอยางชดเจน และตอมาไดกลายเปนการสรางอ�านาจน�าผานวาท

กรรมมาตรฐานสากล ซงหมายถงมาตรฐานตามแบบสงคมตะวนตก

หากยอนกลบไปถงความหมายของแนวคดอาณานคมทวไป มกเกดขนมา

จากความตองการทจะครอบครองทรพยากรของผมอ�านาจทางการทหารเหนอกวา

ฉกเชนชาวยโรป โดยตองการทรพยาการใชส�าหรบการผลตและแลกเปลยนสนคา

เพอการคาขายจากแหลงหนงไปสแหลงหนง ซงกอใหเกดกระบวนภาษและปจจย

ตาง ๆ ททางรฐบาลของประเทศในแถบยโรปไมสามารถควบคมปจจยเหลานได จง

กอใหเกดนวตกรรมการปกครองดวยรปแบบอาณานคม ซงเปนการปกครองดวย

การเมองและใชก�าลงทหารเขาควบคมยดครอง แตหากเทยบกบจ�านวนกองทหาร

ตอจ�านวนประชากรทเปนเจาของดนแดนนน กลบพบวามจ�านวนแตกตางกนอยาง

สนเชง ดงนนอ�านาจทางการทหารจงมไดเปนเพยงเดยว ทสามารถท�าใหประชากร

ซงอยภายใตอาณานคมยอมจ�านน หากแตเปนการสรางอ�านาจน�าผานองคความร

ทกระท�าใหเกดการยอมรบในความดอยกวา หรอควบคมผานการเลอกจางผคม

กฎเกณฑทเปนผคนในทองถนดวยกนเอง ทมกจะเปนชนกลมนอยในสงคมทเคย

มปญหาตอกน เชน ในประเทศอนเดยและเมยนมารรฐบาลองกฤษ เลอกทจะจาง

บทท 4133


ทหารจากทองถนซงเปนกลมผนบถอศาสนาอสลาม หรอกลมทมปญหาเปนคขด

แยงกบอ�านาจรฐเกา และเมอเจาอาณานคมออกไป กลมผนบถอศาสนาอสลามท

เคยเปนผรกษากฎหมายใหรฐบาลองกฤษ จงตองกลบกลายมาเปนผถกปกครอง ท

ถกกดขในสภาพตรงกนขามกบตอนทองกฤษเขามาปกครองอนเดยและเมยนมาร

ผลจากของการสรางองคความรทถกใชเปนเครองมอครอบง�าทางความคด

ไดสรางเสนแบงอยางชดเจนระหวางความเปนตะวนกบตะวนออก เรมตนจากการ

เปรยบเทยบสงคมในแบบคตรงขาม (binary oppositions) เชน อารยธรรม/

อนารยธรรม รวย/จน ขาว/ด�า ชาย/หญง ตะวนออก/ตะวนตก เปนตน ในประเดน

ดงกลาวผทตระหนกถงความแตกตางระหวางวฒนธรรม ถอวาไดเปรยบกวาผทไม

ตระหนกรในความแตกตาง เพราะน�าไปสการสถาปนาโลกตะวนตกใหกลายเปน

ผน�าและกดทบขวตรงขาม ผานรปแบบการสถาปนาอ�านาจน�า (hegemony) 4

จากการสรางองคความร นวตกรรมและความเจรญทงทางดานการคาและการทหาร

รวมไปถงการแพทยทผานเขามาทางศาสนา ทสรางคตรงขามใหเกดการเปรยบ

เทยบระหวางความเจรญจากตะวนตกและความลาหลงในโลกตะวนออก ซงเปน

หากมองผานแนวฟโกต (Michal Foucault, 1926 – 1984) การสรางคตรง

ขาม จงเปนเพยงการผลตวาทกรรม (discourse) ขนมาชดหนงเพอก�าหนดและ

ก�ากบความคดของสงคมในชวงเวลาหนง ซงสงผลมาสความเปนจรงในโลกปจจบน

ทความเปนสากลนนเทากบตะวนตก ดงเชนทปรากฏในค�าเรยกดนตรตะวนตกให

เปนดนตรสากล หรอการทเราเชอกนวาภาษาองกฤษนนเปนภาษาสากล เปนตน

มเพยงแตชาตตะวนตกเทานนทม งเขามาปกครอง หรอใชแนวคดแบบ

4 แนวคดทเกดขนจากงานเขยนของ อนโตนโอ กรมช (Antonio Gramsci, 1891 – 1937) โดยสรางตงค�าถามตอแนวคดมารกซสตแบบดงเดมทเชอในหลกเศรษฐกจเปนตวก�าหนด กรมชกลบใหความสนใจตอเรองอดมการณ (Ideology) ทเปนตวก�าหนดจากโครงสรางสวนบน ทมบทบาทส�าคญตอการเกลยกลอมใหประชาชนยอมจ�านนและท�าตามโครงสรางโดยไมทนตงค�าถามได การสถาปนาอ�านาจจงเปนการท�าใหประชาชนมส�านกในการยนยอมพรอมใจโดยธรรมชาตและไมรสกวาตนถกบงคบอย (ดใน วชรพล พทธรกษา, 2557)

บทท 4


อาณานคมในการควบคมและก�ากบอ�านาจในรฐอนไกลโพน ทวาตงแตรชสมยของ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จากวกฤตการเมองระหวางชาตตะวน

ตก ทตองการเขามาครอบครองดนแดนในแทบเอเชยตะวนออกเฉยงใต สงผล

ใหรฐไทยในเวลานนตองเรงสรางส�านกแหงขอบเขตหรอดนแดนสยามใหปรากฏ

เดนชด ในชวงเวลาเดยวกนกบทตอรองกบชาตตะวนตก รฐบาลผปกครองในชวง

เวลานนไดสรางส�านกความชาตสยามขนครงแรก ผานการออกไปส�ารวจตรวจสอบ

ผคนทอาศยหางไกลออกไป ดงปรากฏในงานเขยนของธงชย วนจจะกล เรอง The

Others Within: Travel and Ethno-Spatial Differentiation of the

Siamese Subjects 1885-1910 (Winichakul, 2000) การทรชการท 5 ออก

เดนทางพรอมกบขาราชบรพาร เพอทจะส�ารวจและตรวจสอบขอมลของผคนท

อยหางไกลออกไป และเพอแสดงแสดงใหเหนถงขอบเขตของราชอาณาจกรสยาม

ผานการเกบขอมลทางวฒนธรรมและการใชภาษาเพอนยามตวตนของผคนใหม

ส�านกรฐชาตในเวลาเดยวกนกมส�านกทจะตองพงพงอ�านาจรฐในฐานะทเปนคน

อนทมเจรญดอยกวา โดยมเจานายชนสงหรอผด�ารงต�าแหนงแหงทในฝายบรหาร

ท�าหนาทจดบนทกในลกษณะของงานเชงชาตพนธวรรณา โดยเขาไปเกบขอมลของ

ชาวบาน ตงแต ประเพณ ความเชอ รปพรรณสณฐาน ภมศาสตร และวถชวตทวไป

ตามหวเมองตาง ๆ ทอยในดนแดนทรฐตองการครอบครอง

ภาพสะทอนส�าคญของชนชนน�าทมตอชาวบานไดปรากฏผานพระนพนธ ใน

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ เรอง นทานโบราณคด

โดยเกบรวบรวมวถชวตผคนทอยไกลออกไป โดยมกเปนการน�าเสนอภาพเหมา

รวมใหกบชาวบาน ในลกษณะทมความเชอทยงไมเปนวทยาศาสตร เชอในสง

เรนลบไสยศาสตร เพอกลาวเปนนยวาแตกตางอยางไรจากสงคมทผเขยนอย ใน

ระหวางทพระองคออกตรวจราชการ ภาพสะทอนของแนวคดชนชนน�าจงคลายคลง

กบมมมองแบบเจาอาณานคม ทเดนทางออกไปในดนแดนอนไกลโพนทะเล เพอ

จดบนทกและสะสมองคความรบางประการ ทมใชการกระท�าในลกษณะสรรเสรญ

เยนยอ ทวาเปนการสรางคตรงขามใหกบจดยนตนม เพอเนนย�าความแตกตาง

บทท 4135


ใหเหนเดนชด วาตนมอ�านาจเหนอกวาในฐานะผมอารยธรรม ซงในชวงเวลานน

อารยธรรมหมายถงสงคมแบบตะวนตก ดงจะเหนไดวาเจานายหลายพระองคได

ถกสงไป กเพอทจะสมาทานองคความรทศวไลซเขาสดนแดน เพอทจะสามารถ

กลบมาปกครองชาวบานทถกผลกใหมทมความเปนอน ในสายตาชนชนน�าชาว

บานจงเปนแตเพยงผรอรบการพฒนาจากผมอารยะเทานน

ตอมาป พ.ศ.2481 จอมพล ป. พบลสงคราม ผน�ารฐบาลในขณะนนมงสราง

เอกลกษณทางวฒนธรรมแหงแกรฐชาต โดยเฉพาะอยางยงการสถาปนาวฒนธรรม

แหงชาต ซงเปนผลมาจากการแกไขสนธสญญาทไมเสมอภาคกบหลายประเทศ

ส�าเรจลงเมอป พ.ศ.2480 ท�าใหประเทศไทยไดรบเอกราชในทางศาล จอมพล

ป. พบลสงคราม จงเรมเหนความส�าคญบทบาทของวฒนธรรม ในฐานะทเปนเครอง

มอพฒนาประเทศใหทดเทยมชาตอน ๆ (นภาพร รชตพฒนากล, 2547 : 148)

และเปนเสมอนหมดในการเรมเอกราชใหมอยางแทจรง เพอบรรลวตถประสงค

ของการสรางชาตใหทดเทยมอารยะจงกอใหเกดการออกนโยบายรฐนยม มหนา

ทคลายกบพระราชนยมของพระมหากษตย ทวารฐนยมแตกตางกนตรงทเปน

มตของรฐ ซงถอวาตงขนโดยมตมหาชนเปนประเพณนยมประจ�าชาต (อางถงใน

รชตพฒนากล, 2547 : หนาเดยวกน) รฐบาลไดเรมสรางเอกลกษณชาตไทยผาน

นโยบายรฐนยมออกมา 12 ฉบบ โดยประกาศใชฉบบแรกเมอวนท 24 มถนายน

พ.ศ.2482 ไมวาจะเปนเรองการเคารพธงชาต เพลงชาต และเพลงสรรเสรญ

พระบารม ซงในชวงแรกเปนเพยงลกษณะการเชญชวนและตอมาไดกลายมาเปน

กฎหมายใชบงคบ เพอใหประชาชนมอารยะในระยะเวลาอนสน

รฐนยมทง 12 ฉบบไดออกมาเพอก�าหนดอตลกษณทเกยวของกบวฒนธรรม

แหงชาต ซงรฐเปนผก�าหนดตงแตกจวตรประจ�าวนไปจนถงบทเพลงทควรจะตอง

รอง และยงก�ากบเนอหาท�านองของบทเพลง ดงปรากฏผานเพลงชาตและการยน

ตรงเคารพธงชาต ทเปนผลพวงมาจากนโยบายรฐ-นยมของรฐบาลชดน การสราง

องคความรขนใหมผานกระบวนการบงคบใชทางกฎหมาย ท�าใหประชาชนในรฐ

ทเคยมวฒนธรรมอยกอนไดถกกลนหรอท�าใหกลายเปนอน ซงจะเหนชดไดวา

บทท 4


กระบวนการดงกลาวไมแตกตางอะไรกบลกษณะการปกครองแบบเจาอาณานคม

ทก�ากบผานการสรางความหมายทางสงคมและสรางวฒนธรรมทมอารยะ และ

เกดขนในลกษณะทเปนอ�านาจแบบรวมศนย ปรากฏการณดงกลาวทเกดขนจง

สามารถเรยกไดวาเปนอาณานคมภายในรฐ หรอเปนการสรางความเปนอนทอย

ภายใน (the other within) ดวยการเลอกสถาปนาความหมายทางวฒนธรรมท

รฐบาลประกอบสราง ใหมความส�าคญกวาวฒนธรรมอนทรฐบาลไมไดเลอกสรรไว

การเลอกระบบเสยงดนตรวนตกใหเปนแมแบบหลกในการศกษาดนตร

ของประเทศจน เปนผลมาจากความสมพนธระหวางประเทศของจนกบญปน

และชาตตะวนตกทเขามาตงแตสมยราชวงศหมง ตงแตนนไดมการรบองคความ

รดนตรตะวนตกจากประเทศญปน จนกระทงหลงการเปลยนแปลงการปกครอง

ทหลกสตรดนตรถกน�ามาบรรจเปนวชาภาคบงคบ และยงเปนเครองมอในการ

สรางความมนคงทางความคดใหกบประเทศ กฏหมายทออกมาบงคบใชจงให

หลกสตรการเรยนดนตรของประเทศมมาตรฐานเทากนหมด ซงเปนรปแบบการ

บรหารจดการแบบรวมศนยอ�านาจ ทสถาปนาอ�านาจน�าใหกบองคความรชดหนง

และกดทบความรดนตรทองถนทมมาอยกอนใหไมถกนบ หรออยรอดไดกตอ

เมอสามารถปรบตวใหเขากบระบบการศกษาทเปนนโยบายของรฐ เพราะรฐบาล

ไดออกนโยบายสรางความหมายใหมผานการเปลยนชอของบทเพลงในบทเรยน

ดนตรทวไป ใหกลายเปนบทเรยนจากเพลงชาต ซงใหประโยชนไดตงแตความร

ทางทฤษฏ ความสามารถในการรองเพลง ไปจนถงการเขาใจสนทรยศาสตรและ

เขาใจศลปะ จงเทากบเปนการสถาปนาความรเพยงชดเดยวใหถกตอง และท�าให

ความรชดอนในอยสถานะทต�ากวาความรของทางการ

เหตใดประเทศจนทประวตศาสตรทางวฒนธรรมอนยาวนาน อกทงปกครอง

ดวยระบอบคอมมวนสต ถงเลอกรปแบบการศกษาดนตรในแบบคลาสสกตะวนตก

ใหเปนแกนแกนหลกของกระบวนการศกษาทางดนตรขนพนฐาน เมอวเคราะห

แลวจงพบสาเหตส�าคญสองประการคอ ประการแรกจากการทประเทศจนนนไดรบ

อทธพลมาจากการเลยนแบบความศวไลซตามอยางประเทศรสเซย ทเลอกใชดนตร

บทท 4137


คลาสสกเปนเครองมอส�าคญ ตอการสรางอดมการณรฐชาตและปลกปนความ

เปนชาตนยมขนมา ดงปรากฏใหเหนผานบทประพนธเพลงของนกประพนธอยาง

ดมททร ชอทสตาร โควช (Dmitri Shostakovic, 1906-1975) ทสะทอนออกมา

เปนรปแบบบทเพลงดงทรฐบาลจนสนบสนนอยางเชน บทเพลง มารชอาสาสมคร

และ หากไรซงพรรคคอมมวนสต พวกเรากจะไรซงชาตจนใหม มลกษณะคลายคลง

กบเพลงปลกใจของรสเซย และยงถกน�ามาใชงานเปนเครองมอโฆษณาชวนเชอไม

ตางกบทเกดขนในประเทศรสเซยโดยน�ามาใชผานการสรางนโยบายเปนหลกสตร

การศกษาภาคบงคบ แมกระทงในยครฐบาลเหมา เจอ ตง ถงแมวาจะออกนโยบาย

ตอตานวฒนธรรมตะวนตก แตยงคงเปดชองใหกบวฒนธรรมดนตรแบบตะวน

ตกโลดแลนเปนกระแสหลกอยภายใตบรบทของการเปนกระบอกเสยงใหรฐบาล

ประการตอมาเหตทจนเลอกดนตรคลาสสกตระวนตก เปนแกนแกนในการ

เรยนการสอนเนองจากดนตรคลาสสกเปนเครองมอแสดงถงความมอารยะทาง

สงคมและวฒนธรรม ในประเดนดงกลาวจงเหนไดชดถงการครอบครองอดมการณ

ทางความคดแบบคตรงกนขาม ทโลกตะวนตกไดผลกดนตรชนดอนใหไมได

มาตรฐาน หรอท�าใหมพลงไมเพยงพอทตอตานตอรองกบดนตรตะวนตกได ซง

หากยอนไปสความหมายของความสากลในตวดดนตรคลาสสกนน เปนผลผลต

ทางศลปะของชนชนน�าในสงคมยโรปตงแตศตวรรษท 17 โดยทเจาผครองแควนรฐ

ไดสถาปนาอ�านาจขนมาแทนศาสนาจกรอยางเตมรปแบบ ประกอบกบอ�านาจทาง

เศรษฐกจและการเมอง จงสามารถจางนกดนตรและนกประพนธเพลงใหอยประจ�า

ราชส�านก เพอผลตซ�าสนทรยศาสตรแบบชนชนน�าตอเนอง จนมาถงศตวรรษท

19 บทเพลงคลาสสกทเคยเปนผลผลตมาจากชนชนน�าแตเกากอนนน กลบพบ

ไดโดยทวไปและกลายเปนรสนยมกระแสหลกของชนชนกระดฏพ ทตางตองการ

เลยนแบบวฒนธรรมชนชนสงเคยมมากอน จนปจจบนยงคงปรากฏผานรปแบบ

บนไดเสยงและโครงสรางทางดนตรทแฝงฝงในการเรยนการสอนดนตรแบบตะวน

ตก ซงระบบการผลตซ�าทางการศกษาดนตร ไดท�าใหดนตรตะวนตกไดกลายเปน

ความงามสากลเปนทเรยบรอย ดนตรตะวนตกจงถกน�ามาใชเพอสรางอตลกษณ

บทท 4


ของรฐทตองการแสดงใหเหนถงความเจรญทดเทยมเทากบประเทศอน ๆ ตาม

แบบอยางโลกตะวนตก และกดทบดนตรทองถนใหมความหมายต�ากวาดนตรท

รฐเลอกสถาปนาขนมาแทนท

เฉกเชนรฐบาลไทยในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม ทมงสรางวาทกรรมรฐ

ชาตใหมความเขมขนและชดเจน ผานการประกอบสรางวฒนธรรมขนใหม โดย

เลอกคดสรรเบองตนจากการตอยอดวฒนธรรมชนชนน�าใหคงอยตอไป ซงเทากบ

ยดเยยดความเปนอนใหกบวฒนธรรมชาวบาน และเลอกรบวฒนธรรมชนชนสงไม

วาจะเปนทงดนตรและนาฏยศลป สถาปนาใหเปนอตลกษณแหงรฐชาต ในขณะ

เดยวกนวฒนธรรมชนชนน�าทไมมพลงตอสเพยงพอ กสามารถลมหายตายจากไป

พรอมกบวฒนธรรมชาวบานไดเชนกน ดงนนการสถาปนาองคความรชดหนงให

สบตอไปได จงมใชการใชอ�านาจผานกฏหมายทบงคบใชเทานน หากแตตองสราง

วาทกรรมชดใหมขนมา เพอรองรบความชอบธรรมของวฒนธรรมบางชดทรฐบาล

เหนควรในการรกษาสภาพใหคงอยและ/หรอพฒนาใหมความเจรญกาวหนาตอไป

ผานการอนญาตใหมการผลตซ�าในสถาบนการศกษาทรฐจดตง โดยกองการสงคต

กรมศลปากร ทตอมาไดพฒนาเปนวทยาลยนาฏศลปทตงขนทวประเทศไทย เพอ

ทจะผลตซ�าตอกย�าอดมการณรฐชาตผานศลปะการแสดงทคดสรรใหเปนความร

แหงชาต และกลายเปนความรทางวฒนธรรมกระแสหลกจวบจนถงปจจบน

การเลอกสรรกรรมวธและกระบวนการเกบรกษาบทเพลงไทย ทรฐบาล

จอมพล ป. เลอกใชเปนกรรมวธการบนทกแบบโนตตะวนตก โดยมผรบผดชอบ

โครงการนคอพระเจนดรยางค เพราะการบนทกโนตตะวนตกหรอทเรยกกนจนถง

ปจจบนวาเปนโนตสากลนน เปนผลผลตมาจากการสถาปนาความหมายขององค

ความรตะวนตก ใหมคณคาสากลมาตรฐานเหมอนกนทดเทยมทวโลก และเปน

ภาพสะทอนส�าคญของระบบอาณานคมทเกดขนผานการยอมรบดวยองคความร

ซงไมแตกตางจากอาณานคมทางกายภาพ ทวาเปนอ�านาจทแฝงฝงดวยเทคโนโลย

การบนทกแบบใหม ทไมเคยปรากฏมากอนในสงคมดนตรไทย เนองจากในระบบ

การเรยนการสอนดนตรไทยทผานมา มกกระท�าผานรปแบบมขปาฐะ โดยไม

บทท 4139


สามารถบนทกเปนโนตไดอยางชดเจน รปแบบทางดนตรของแตละส�านกหรอบาน

นนแตกตางกน และมลกษณะเฉพาะทเปนอตลกษณโดยระบบบนทกโนตตะวน

ตกไมสามารถเกบขอมลไดครบถวน แมวาจะมความพยายามทจะแทนคาโนตทาง

ดนตรไทยใหทดเทยมและเทากบระบบเสยงตะวนตก ทวาสงเหลานเปนการกระท�า

ทท�าใหดนตรไทยสญเสยอตลกษณทมมา เหลอไวแตเพยงกระดาษบนทกโนตท

ขาดรายละเอยดปลกยอย และถกเขยนขนจากมมมองของผมอ�านาจรฐ ทมาดวยจด

มงหมายเดยวคอสลายความเปนปจเจก เพอหลอมรวมใหเหลอวฒนธรรมกระแส

หลกเพยงชดเดยว ผานกระดาษบนทกโนตทเปนความทรงจ�าทรฐสรางขน และถก

ผลตซ�าดวยกระบวนการการศกษามาตรฐานทไดบรรจขอมลททางการเลอกสรรคด

มาใหเปนวฒนธรรมแหงชาต

และแมวารฐบาลจอมพล ป. เลอกทจะสรางความเปนไทยผานวฒนธรรม

ดนตรไทย ทวาประเทศไทยมไดอยโดดเดยวบนผนแผนดนโลก หากแตตองปะทะ

สงสรรคกบวฒนธรรมอน ๆ ในโลก โดยเฉพาะอยางยงการทรฐไทยเปนสมาชก

องคการสหประชาชาต ทมบทบาทส�าคญหลงสงครามโลกครงท 2 ในการสงเสรม

ใหแตละชาตเลงเหนคณคาของศลปวฒนธรรมของมวลมนษยชาต ทองคการ

สหประชาชาตสนบสนนแนวคดดงกลาว เพอทจะใหรฐชาตไมพงรบตอกนเหมอน

ดงทเกดขนชวงสงครามโลกสองครงทผานมา สงผลใหรฐบาลไทยตองท�าตระหนก

ทงการสรางวฒนธรรมชาตไทย ทเปนการหยบยมพฒนาวฒนธรรมดนตรของ

ชนชนสงบางชด โดยผนวกเขากบวฒนธรรมตะวนตก โดยเฉพาะอยางยงดนตร

คลาสสก ซงเปนเครองมอแสดงความเจรญทางวฒนธรรมของชนชาตไทย ณ เวลา

นน ซงเหนไดชดวานโยบายชาตนยมในการประดษฐความหมายของวฒนธรรม

ดนตรในระยะแรกนน รฐบาลจอมพล ป. ระยะแรกไดละเลยดนตรตะวนตก ดวย

เหตทวาเพราะมเพยงชนชนสงบางกลมเทานนทสามารถเขาถงได และไมสามารถ

สรางใหเปนวฒนธรรมประชานยมได จงเลอกทจะไมสนบสนนวฒนธรรมดนตร

ดงกลาว แตเมอรฐชาตไทยมไดอยโดดเดยว ในภายหลงรฐบาลชดเดมทตดสนไม

สนบสนนดนตรตะวนตก กลบมาสนบสนนดนตรตะวนตกในไทยอกครง โดยมอง

บทท 4


วาเปนเครองมอสะทอนความเจรญตามแบบทโลกตะวนตกม

บทสรป ระบบศกษาดนตรภาคบงคบทรฐบาลจดสรรใหเยาวชนในชาตตองศกษา

นน เปนเพยงการสถาปนาความรทางดนตรชดหนง ใหมความหมายเหนอกวา

ความรทางดนตรชดอนทเคยมอยมากอนในสงคม โดยปรากฏออกมาในลกษณะ

แบบแผนหรอนโยบายจากอ�านาจรฐ ทเขามามสวนก�ากบหรอก�าหนดบทบาทให

วฒนธรรมดนตรแบบใด ทจะสามารถคงอยใหเปนอตลกษณหรอถกปลอยใหเลอน

หายไปตามกาลเวลา ระบบการศกษาภาคบงคบจงมสวนส�าคญ ในผลตซ�าชดความ

รมาตรฐานทางดนตรทรฐตองการ รวมถงเกบบนทกโนตเพลงทองถนดวยระบบ

บนทกโนตดนตรตะวนตกกเปนอกเครองมอหนง ทจะสามารถควบคมคดสรรเสยง

บนทกลงไปบนกระดาษทไมสามารถเกบรายละเอยดไดทงหมด

เมอมองผานมมมองหลงอาณานคมพบวา ทงรฐบาลไทยและจนตางเลอก

วฒนธรรมดนตรบางชดเพอใชเปนนโยบายทางการศกษาดนตร ในการทจะสราง

ความเปนตวตน (self) ใหแกรฐบาล และผลกใหวฒนธรรมดนตรทองถน หรอ

วฒนธรรมดนตรของชนชนน�าทมพลงไมเพยงพอกลายเปนอน (the other)

ผานองคความรดนตรเพยงไมกชดทรฐปรารถนาใหเกดขน หรอหากเปนความ

รดนตรทมมาอยกอน รฐบายกจะเขาไปควบคมคดสรรใหกลายเปนมาตรฐาน

โดยเฉพาะอยางยงการน�าความรทางดนตรตะวนตก มาใชเปนกรอบในการสราง

มาตรฐานใหกบดนตรทองถน และสถาปนาดนตรบางรปแบบ ใหกลายเปนชด

ความรกระแสหลกจากน�ามอของคนเพยงไมกกลมในรฐบาล ซงสงผลกระทบตอ

วฒนธรรมดนตรอน ๆ ทมอตลกษณอนหลากหลาย และด�ารงมากอนการสถาปนา

วฒนธรรมดนตรกระแสหลกของรฐบาล จากมาตรฐานทรฐบาลไดสรางบรรทดฐาน

เอาไว หากดนตรชนดอนทอยนอกกรอบของรฐ กลบกลายเปนไมมมาตรฐานตาม

สายตาของรฐทก�าหนด ทงทยงมวฒนธรรมดนตรอน ๆ อกมากทรฐไมสามารถ

ก�าหนดดวยกรอบคดแบบตะวนตก ในการทจะครอบง�าจดแบงวฒนธรรมเหลา

บทท 4141


นนได และรฐบาลไดใชอ�านาจน�าผานระบบการศกษาใหผคนในรฐเขาใจและเชอ

วาสงทดนตรทรฐจดสรรใหมมาแตดงเดม ทงทเปนการประดษฐและประกอบ

สรางขนมาเพยงไมถงรอยป ดงปรากฏผาน เพลงชาต เพลงปลกส�านกความเปน

ชาตนยม หรอเพลงอน ๆ ทท�าใหดเหมอนวามสงเหลานมานาน แตกลบเปนสงท

เพงถกประกอบสรางขนทงนน

ดงนนดนตรทถกยกยองใหเปนวฒนธรรมแหงชาต จงเปนเพยงวาทกรรม

ทางวฒนธรรม ดงปรากฏผานการสถาปนาระบบการศกษาดนตรในไทยและ

ประเทศจน ทบทเพลงตางถกประกอบสรางขนมา ซงท�าใหเหนวาวฒนธรรมมใช

ความจรงสงสดทเกดขนมาตามธรรมชาต หากแตเปนการประกอบสรางความ

จรงของรฐบาลผมอ�านาจในแตละชวงเวลา ในการทจะสนบสนนหรอกดทบหรอ

ปดเสยงดนตรอน ๆ ทรฐไมตองการไดยนใหเงยบและจางหายไป วฒนธรรม

ดนตรจงมไดเปนเพยงเสยงของทวงท�านอง ทนยามไดเพยงความไพเราะอยางไร

เหตผล หากแตมนยยะทางการเมอง โดยเฉพาะอยางยงเมอมองผานระบบการ

ศกษาดนตรภาคบงคบ ดนตรยงคงเปนเครองมอส�าคญ ตอการสรางความมนคง

แหงรฐจวบจนถงปจจบน และแมวาเราจะมเคยตกเปนอาณานคมของชนชาตใด

แตเรากยงเลอกทจะเชอและรบอาณานคมทางความคดตามแบบโลกตะวนตก ท

เชอวาเปนความรสามารถเปนมาตรฐานสากลได โดยหนกลบมาจดการวฒนธรรม

ดนตรภายในรฐใหกลายเปนมาตรฐานตามอยางอารยะ ซงถอวาเปนการสมาทาน

แนวคดแบบอาณานคมเขามาโดยไมรเนอรตว จาการทรฐสรางตวตนผานสถาปนา

อ�านาจน�าขน และผลกดนตรทรฐไมพงปรารถนาใหออกไปเปนอนจากมาตรฐาน

กลางของรฐ ซงมแตกตางอะไรกบการทโลกตะวนตกใชอ�านาจรปแบบเดยวกน

ผานการสรางความรในการปกครองโลกตะวนออก เพราะสงทรฐบาลทงไทย

และจนปฏบต เทากบเปนการการสรางอาณานคมภายในโดยผานอ�านาจรฐแบบ

ศนยกลาง โดยท�าใหวฒนธรรมดนตรอนเปนคตรงขามกบวฒนธรรมของรฐ และ

ผลตซ�าอดมการณรฐผานระบบการศกษาดนตร เพอใหประชาชนในรฐยอมรบและ

ปฏบตตามอยางไมมเงอนไขตอไป

บทท 4


เอกสารอางองนพพร ประชากล. 2552. ยอกอกษร ยอนความคด เลม 2 วาดวยสงคมศาสตร

และมนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพอานและส�านกพมพ

วภาษา.

นภาพร รชตพฒนากล. “ไทย-ญปนในระหวางสงคราม.” วารสารธรรมศาสตร

27 (ธนวาคม 2547) : 140-166.

ภทรวด ภชฎาภรมย. 2550. วฒนธรรมบนเทงในชาตไทย การเปลยนแปลง

ของวฒนธรรมความบนเทงในสงคมกรงเทพฯ. กรงเทพมหานคร :

ส�านกพมพมตชน.

วชรพล พทธรกษา. 2557. บทส�ารวจความคดทางการเมองของ อนโตนโอ

กรมช. กรงเทพมหานคร : สมมต.

B. Wiant. 1966. The Music of China. Hong Kong : Chung Chi

College, the Chinese University of Hong Kong.

Jingzhi Liu. 1990. History of New Music in China 1946-1976

: Collected Essays. Translation by Caroline Mason.

Hong Kong : University of Hong Kong.

D. C. Lau. 1979. Confucius : The Analects. London : Penguin.

Ho, W.-C. 2010. “China: Socio-political constructions of school

music.” In The Origins and Foundations of Music

Education, Pp. 189-200. Edited by G. Cox, and R. Stevens.

London : BLOOMSBURY.

M. Y. Liang. 1985. Music of Billion : An Introduction to Chinese

Musical Culture. New York : Heinrichshofen Edition.

บทท 4143


Moosavinia, S. R., Niazi, N., and Ghaforian, A. “Edward Said’s

Orientalism and the study of the Self and the Other in

Orwell’s Burmese Days.” Studies in Literature and

Language 2,1 (2011) : 103-113.

Thongchai Winichakul. 2000. “The Others Within : Travel and

Ethno-Spatial Differentation of Siamese Subjects 1885-

1910.” In Andrew Turton, Civility and Savagery Social

Identity in Tai States, Pp. 38-62. Edited by Andrew Turton.

London : Curzon Press.

X. M. Chen. 2002. Acting the Righy Part : Political Theater

and Popular Drama in Contemporary China. Honolulu

: University of Hawaii Press.

วิพากษ์ระบบการศึกษาดนตรีผ่าน...

Documents

Transcript of วิพากษ์ระบบการศึกษาดนตรีผ่าน...