1

พชรนทร อรณเรอง

สถาบนกลยาณราชนครนทร

2560

2

สารบญ

หนา

บทนา 3

บทท 1 แนวคดและลกษณะของความสามารถในการฟนพลง 5

บทท 2 แนวทางการสงเสรมและพฒนาความสามารถในการฟนพลง 23

บทท 3 สรปและขอเสนอแนะ 40

เอกสารอางอง 45

3

บทนา

การศกษาทางจตวทยา เ พอชวยเหลอ รกษาผ ม ปญหาทางจตใจในปจจบน ให

ความสาคญกบแนวคดการมองบคคลทมความเจบปวยหรอประสบปญหาทางจตวา เปนคนปกตทม

ความสามารถในการเขาใจตนเอง เขาใจสาเหตของปญหา สามารถแกไขปญหาของตนเองได และม

ศกยภาพภายในตนเอง มความมงมนในการพฒนาตนเองไปสการมวฒภาวะทสมบรณเทาทบคคลจะทาได

(Roger, 1961) มการศกษาเกยวกบคณลกษณะทางบวกของบคคล มการศกษาเพอหาแนวทางในการนา

ศกยภาพภายในของบคคล มาใชในการชวยเหลอตนเองเมอตองเผชญกบความทกขยาก หรอสถานการณ

ทเปนปญหา เพอหาวธการปองกนและชวยเหลอรกษาผ มปญหาทางจต โดยศกษาความสามารถในการ

ฟนพลงของบคคล โดยเฉพาะในเดกและวยรนทเตบโตในภาวะทประสบกบความยากลาบากในชวต

หรอเตบโตในภาวะทมปจจยเสยงตอการเกดปญหาสขภาพจตตางๆ (Werner & Smith ,1992 , Garmezy

1993 , Wolin & Wolin , 1993 , Rank and Patterson, 1996 , Gore and Eckenrode, 1996.)

ความสามารถในการฟนพลง เปนศกยภาพของบคคลในการเผชญกบอปสรรคตางๆใน

ชวตไดอยางมความอดทนเขมแขง สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสมและกลบคนสสภาพเดมไดอยาง

รวดเรว หลงจากประสบกบความทกขยากและปญหาในชวต(พชรนทร อรณเรอง, 2545) ศกยภาพ

ดงกลาวประกอบดวย 2 สวนคอ สวนทมอยภายในตวของบคคลเอง และสวนทเปนสภาพแวดลอมไดแก

ครอบครว โรงเรยน และแหลงชมชนอนของบคคล (สนพจ เปรมอมรกจ, 2541) เดกทมความสามารถใน

การฟนพลง มความสามารถในการเผชญกบปจจยเสยง สามารถเอาชนะและหลกเลยงผลการกระทาทจะ

กอใหเกดผลทางลบ เชน การทาผดกฎหมาย มพฤตกรรมทเปนปญหา และมปญหาดานการศกษา เปน

ตน (Rank & Patterson, 1996)

ในชวง 30 ปทผานมา มการใหความสนใจเกยวกบปจจยเรองของเดกเปนจานวนมาก

โดยเฉพาะอยางยง เดกทเผชญกบความยากจน ถกทอดทงหรอเลยงดแบบปลอยปละละเลย ถกทารณ

กรรม มความพการทางรางกาย เตบโตในภาวะสงคราม มความเจบปวยทางจต และพอแมตดสราเรอรง

เปนตน เปนทนาประหลาดใจทนกวจยพบวา เดกทเตบโตในภาวะทเสยงเชนน มการเรยนรทสาคญอยาง

ยง นนคอ การเรยนรทจะเตบโตขนเปนผใหญทมความสามารถ และมสขภาพกายและใจทด มนกวจยท

ใหความสนใจในการศกษาวา เดกหรอกลมคนทประสบปญหาหรอความทกขยากตางๆ ผานพน

เหตการณทยากลาบากและพฒนาตนเองใหเปนบคคลทคณภาพและประสบความสาเรจไดอยางไร

มตวอยางการศกษาของรทเทอร (Rutter, 1985) ทศกษาเดกทเตบโตภายใตภาวะท

ยากลาบาก โดยพบวา เดกกวาครงหนงของการศกษาไมนาปญหาในวยเดกมาเปนอปสรรคในการดาเนน

ชวตวยผใหญ ในการศกษาของเวอรเนอรและคณะ ทศกษาเดกทเตบโตในคาอไอ (Kauai) ตงแตแรกเกด

จนถง 32 ป เดกในกลมนประสบกบความทกขยากตางๆ เชน ความยากจน ไดรบการศกษานอย ไมไดรบ

4

การดแลเลยงดอยางเหมาะสมทงทางรางกายและจตใจ ผลการศกษาพบวามเดกจานวน 2 ใน 3 ท

สามารถเตบโตขนเปนบคคลทมความมนใจในตนเอง มความสามารถทางการเรยน และเปนบคคลท

ประสบความสาเรจในชวตได (Werner and Smith, 1992) จากงานวจยดงกลาวแสดงใหเหนวา บคคล

เหลานมคณสมบตบางประการของความสามารถในการฟนพลง

นอกจากนมงานวจยจานวนมากทระบวา ความสามารถในการฟนพลงเปนปจจยปกปอง

ความเสยงตอการเกดปญหาตางๆ (Protective Factors) ของเดก ครอบครว โรงเรยน และชมชน ซงเปน

เสมอนตวกนชนหรอตานทานความเครยดในชวตของบคคล (Benard, 1993) นาไปสการตอตานหรอการม

ภมคมกนตอการเกดปญหาทางจตเวชอกดวย (Rutter, 1985) จงอาจกลาวไดวา ทมาของความสามารถ

ในการฟนพลง มลกษณะคลายกบพฒนาการเจรญเตบโตของบคคล ทประกอบดวย บคลกภาพและ

สภาพแวดลอม (Benard, 1996) เบนารดใหความเหนวา มนษยทกคนมความสามารถในการฟนพลงโดย

กาหนด พรอมกบศกยภาพของการพฒนา ซงไมใชลกษณะทางพนธกรรม แตเปนศกยภาพสาหรบการทา

สงดงามใหกบตนเอง มความสามารถในการเปลยนแปลงและถายทอด จะเหนไดวา ความสามารถในการ

ฟนพลงเปนคณสมบตทสามารถสงเสรมและพฒนาใหเกดกบบคคลได ดงนนจงควรมการสงเสรมใหบคคล

มความสามารถในการฟนพลง โดยเฉพาะเดกแลวยรนทมความเสยงตอการเกดปญหา โดยการเปลยน

มมมองใหม จากการมงใหความสนใจอย ทปจจยเสยงตางๆ เปนการสรางสรรคบรรยากาศหรอ

สภาพแวดลอมทเอออานวยใหเดกและวยรน ไดรบการพฒนาพนฐานของบคลกภาพทสมบรณเขมแขง

เพอเปนเกราะปองกนของบคคลขณะทเกดปญหา อนจะเปนการปองกนปญหาทางสขภาพจตตอไปใน

อนาคต

ผ เขยนในฐานะเปนนกจตวทยาคลนกทปฏบตงานเกยวของกบเดกวยรน และบคคลทม

ปญหาทางจตเวช เหนความสาคญของการสรางเสรมศกยภาพของบคคลเปนอยางมาก โดยเฉพาะการ

พฒนาความสามารถในการฟนพลงของเดกและวยรน ซงเปนวยทมความจาเปนตองไดรบการปลกฝง

พนฐานทสาคญในการเตบโตขนเปนผ ใหญทมคณภาพ มความสมบรณพรอมทงสขภาพกายและใจ

ผ เขยนจงเรยบเรยงเอกสารวชาการเรองนขนมา เพอศกษาแนวคดความหมายและลกษณะของ

ความสามารถในการฟนพลง ตลอดจนรวบรวมแนวทางในการสงเสรมและพฒนาความสามารถในการฟน

พลง เพอเปนองคความรใหม มแนวทางในการสงเสรมพฒนาบคคล และเปนขอมลพนฐานสาหรบการ

ศกษาวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลงของบคคลเพอเปนการสงเสรมปองกนและแกไขปญหา

สขภาพจตในอนาคต

5

บทท 1

แนวคดและลกษณะของความสามารถในการฟนพลง

แนวคดเกยวกบความสามารถในการฟนพลง

จากการศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของ ขอนาเสนอตามลาดบดงนคอแนวคดพนฐาน

เกยวกบความสามารถในการฟนพลง ลกษณะของความสามารถในการฟนพลง และงานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบความสามารถในการฟนพลง(Resilience)

ในการศกษาเรองความสามารถในการฟนพลง มรายงานการสบคนยอนหลงของ ไวทเรบ

(Weinreb, 1997) พบวา เดมแอนโทน(Anthony, 1974) เปนบคคลในระยะแรกคนหนงทแสดงความ

คดเหนในเรองมโนทศนของความสามารถในการฟนพลง โดยเขาเรยกวาเปนความคงทนทางจตใจ

(Psychologically invulnerable) หรอเปนความทนทานตอความทกขยากของเดก ตอมารทเทอร (Rutter,

1979, 1985) ปฏเสธลกษณะทฝงแนน(Fixed) ของคาวา “ความคงทนทางจตใจ” เขาชใหเหนวา การ

ตอตานความเครยดในเดกเปนความสมพนธไมใชการปฏบตตอสภาวะการณทเสยงทงหมด และไมไดเปน

สงทมอยตดตวมาโดยกาเนด รทเทอรและผ รวมงานคนอนๆ เชนการเมซ (Garmezy, 1985) กลาววา

ความสามารถในการฟนพลง เปนการดารงไวซงระดบของการตานทานรปแบบตางๆอยตลอดเวลาตอทก

สถานการณของชวต ดงนนพวกเขาจงชอบคาวา ความสามารถในการฟนพลง(Resilience) มากกวาคาวา

ความสามารถในการคงทน(Invulnerability) นอกจากนในรายงานของการเมช(Garmezy,1996 อางถงใน

สนพจ เปรมอมรกจ, 2542) ไดรายงานถงการรวมตวของนกวจยกลมหนงเมอป 1979 -1980 ซงนาโดย

ลนเซ(Linazy) และคณะ ศนยการศกษาขนสงทางพฤตกรรมศาสตร(The Center for Advanced Study in

the Behavioral Sciences) เพอทาการศกษาประเดนเรองปจจยเสยง และปจจยปองกนความเสยงในกลม

เดกและวยรน เชนศกษากลมเดกทอยในภาวะเครยด พฒนาการของเดกทารกและเดกปกตทอยใน

สถานการณท เบยงเบนตางๆ และในป ค.ศ.1986 นกวจยกลมนใชคาวา “ความสามารถในการฟนพลง”

ในการศกษากลมวยรนผวดา และมการสงเสรมความสามารถทางสงคม โดยใชโรงเรยนเปนฐานเพอใช

แกไขปญหา เปนเครองมอใหบคคลเผชญกบอปสรรค ซงเปนการเนนใหเหนถงความสาคญและประโยชน

ของความสามารถในการฟนพลง

6

ความหมายของความสามารถในการฟนพลง(Resilience)

ความสามารถในการฟนพลง(resilience) หมายถง ความสามารถของบคคลในการ

กลบคนสสภาพเดม(recovery) หรอปรบตวไดอยางรวดเรวหลงจากประสบกบความทกขยาก หรอการ

เปลยนแปลงในชวต(Werner and Smith, 1982 อางถงใน Johnson, 1995) หรอเปนความสามารถของ

บคคลในการปรบตวกลบสสภาพดงเดม หลงจากเผชญกบสภาวะกดดน หรอ ความเครยด (Rank and

Patterson, 1996) ความสามารถดงกลาวเปนการตอบสนองอยางกระตอรอลน และตอบสนองในวธการ

ทางบวกตอสถานการณตางๆในชวต(Christiansen and Christiansen, 1997) จนสามารถเอาชนะ

อปสรรคและหลกเลยงการเกดผลลพธในทางลบ ไมวาจะเปนการปรบตวทผดปกต ปญหาโรคแทรกซอน

ทางรางกาย เปนตน(Rank and Patterson, 1996)

กรอตเบรก(Grotberg, 1995) กลาววา ความสามารถในการฟนพลง เปนศกยภาพของ

มนษยในการเผชญกบปญหาและสามารถผานพนอปสรรคตางๆมาได จนทาใหเปนบคคลทมความเขมแขง

ซงพฒนามาจากสถานการณทยากลาบากในชวต ในทานองเดยวกบทแคปแลนและเทอรเนอร(Kaplan

and Turner, 1996 อางถงใน สนพจ เปรมอมรกจ 2542) กลาวไววา ศกยภาพของมนษยดงกลาว

เปนสงททาใหบคคลยงคงใชความสามารถทมอย ในการเผชญกบปญหาหรอสถานการณทยงยากในชวต

แมในขณะทอยในภาวะทเสยงตอการเกดพยาธสภาพตางๆ ศกยภาพดงกลาวนจะเนนทกษะในดานการ

แกปญหาและการมแหลงชวยเหลอและปกปองอยในสภาพแวดลอมทดาเนนชวตอย สอดคลองกบโวลน

และโวลน(Wolin and Wolin, 1993) ทกลาวถง ความสามารถในการฟนพลงวา เปนศกยภาพในการตอส

กบความทกขยาก โดยการพฒนาทกษะตางๆ จนกลายเปนความเขมแขงในทสด

โจเชพ(Joseph, 1994) อธบายวาบคคลทมความสามารถในการฟนพลง เปนบคคลทม

ความรบผดชอบ มองโลกในแงบวก มความเชอถอในตนเอง มความมงมนและมทกษะทางสงคมทด เดกท

มความสามารถในการฟนพลงเปนเดกทเลนไดด เรยนไดด รกไดด และมความคาดหวงทด(Benard, 1993)

นอกจากนเวอรเนอร(Werner, 1995) ไดสรปลกษณะเดกทมความสามารถในการฟนพลง วาเปนบคคลทม

ทกษะในการสอสารและการแกปญหา รวมทงมความสามารถในการหาผ ดแลทดแทนได ดงนน

ความสามารถในการฟนพลง จงเปนชดคณลกษณะททาใหบคคลมความเขมแขงและอดทนตอการเผชญ

กบอปสรรคทตองประสบในชวต(Sagor, 1996) สามารถจดการกบปญหาและปรบตวไดด เมอเผชญกบ

ความเครยดในระดบทรนแรง(Parker, et.al, 1990) และประสบความสาเรจในการปรบตวตอภาวะททา

ทายหรอสถานการณทคกคาม(Gamazy, 1990. อางถงใน Howard and Dryden, 1999)

รทเทอร(Rutter, 1990 อางถงใน Howard and Dryden, 1999) อธบายวาความสามารถ

ในการฟนพลง เปนคณลกษณะทางบวกของแตละบคคล ทปรากฎใหเหนถงความแตกตางกนในการ

ตอบสนองตอความเครยดและความยากลาบาก คณลกษณะดงกลาว เปนกลไกการปกปองของบคคล ใน

7

การชวยใหเพมความสาเรจในการปรบตว แมวาจะประสบกบภาวะเสยงสง ในระหวางชวงพฒนาการ

(Benard, 1991 อางถงใน Howard and Dryden, 1999) ความสามารถในการฟนพลง จงเปนกระบวนการ

ของศกยภาพ หรอ กระบวนการบรรลผลสาเรจของการปรบตวในทางบวก แมอยในภาวะทเผชญกบ

สถานการณททาทาย คกคาม หรอประสบกบความทกขยาก(Masten, Best, Garmazy, 1990 อางถงใน

Howard และคณะ, 1999; Luthar, Cicchtti, Becker, 2000)

สรปไดวา ความสามารถในการฟนพลง เปนศกยภาพของบคคลในการเผชญอปสรรค

ตางๆในชวตไดอยางมความอดทนเขมแขง สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสมและกลบคนสสภาพเดมได

อยางรวดเรว หลงจากประสบกบความทกขยากและปญหาในชวต

ลกษณะของความสามารถในการฟนพลง

จากความหมายและคาจากดความทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาลกษณะของ

ความสามารถในการฟนพลง เปนคณสมบตทางบวกของบคคล และเปนศกยภาพภายในตวบคคล รวมกบ

แหลงทรพยากรภายนอก ดงนนนกวจยทศกษาในเรองนจงจาแนกลกษณะแตกตางกนออกไป ดงเชน เวอร

เนอร( Werner, 1989, อางถงใน Christainsen and Christainsen, 1997) ไดจาแนกออกเปน 4 ลกษณะ

ดงน

1. เดกทมความสามารถในการฟนพลง เปนบคคลทมแนวโนมในการจดการกบปญหา

โดยมงจดการกบปญหา วธการในการแกปญหาของพวกเขาทาใหสามารถดารงความเขมแขงของการรบร

เกยวกบตน และทาใหเกดการเปลยนแปลงในทางบวก เมอพวกเขามปฏสมพนธสภาวะการณตางๆ ในชวต

สงผลสะทอนกลบในทางบวก และกระตนใหเกดการรบรในคณคาแหงตน(Self-esteem) และความเชอใน

ความสามารถแหงตน(Self-efficacy)

2. เดกทมความสามารถในการฟนพลง เปนเดกทมลกษณะธรรมชาตทดในตนเอง

เนองจากไดรบการใสใจในทางบวกจากผ อน สงผลใหพวกเขาสามารถเขากบคนรอบขางไดงาย โดยทวไป

เดกจะมความผกพนอยางใกลชดกบผ เลยงด หรอผ ใหญทเปนบคคลสาคญในชวต มอารมณขนและม

ทกษะในการเผชญปญหา และใชทรพยากรภายในตนเอง(inner resources) เพอมปฏสมพนธอยางม

ประสทธภาพภายในบรบทของพวกเขา การไดรบความใสใจทาใหพวกเขามขอมลปอนกลบในทางบวก

และเพมประสทธภาพในการรบรตนเอง

3. เดกทมความสามารถในการฟนพลง เปนผ ทสามารถจดการกบสงทาทายในชวตได ใช

สถานการณทางลบใหเปนประโยชนตอการดาเนนชวตไปสเปาหมายสงสดของเขา

4. เดกทมความสามารถในการฟนพลง มการรบรถงการควบคมชวตของตนพฒนาความ

มนคง(coherence) อนเปนความเชอพนฐานวา ชวตมความหมาย และพวกเขาสามารถควบคมชวตของ

8

ตนเองได การมสานกในความมนคงน จะสงผลใหเดกดารงไวซงแบบแผน(order) และหลกเกณฑ

(structure) ในชวตของเขา

จากการศกษาของเบนารด(Benard, 1993) พบวาเดกทมความสามารถในการฟนพลง ม

คณลกษณะสาคญ 4 ประการ คอ

ความสามารถทางสงคม(Social competence) ประกอบดวย คณสมบตดงตอไปน คอ ม

การโตตอบทด โดยเฉพาะอยางยงมความสามารถในการดงการตอบสนองทางบวกจากผ อน มความ

ยดหยน มการเขาใจอยางรวมรสก ใสใจ มทกษะการสอสารและมอารมณขน นบตงแตวยเดก พวกเขาม

แนวโนมทจะสรางสมพนธภาพทางบวกกบผ ใหญและกลมเพอน ซงชวยใหเกดความผกพนกบครอบครว

โรงเรยน และชมชน

ทกษะการแกปญหา(Problem – solving skill) เปนความสามารถในการคดเชงนามธรรม

และสะทอนออกมาในรปของการพยายามหาทางเลอกของทางออกของปญหา ทงปญหาในดานปญญา

และสงคม มทกษะทสาคญยง 2 ทกษะนนกคอ การวางแผน ซงเอออานวยใหเกดการมองเหนวาตนจะ

ดาเนนการอยางไร และสามารถแสวงหาความชวยเหลอจากแหลงทรพยากรอนมากมายได

ความมอสระในการกระทาสงตางๆดวยตนเอง(Autonomy) เปนความสานกใน

เอกลกษณแหงตนและความสามารถในการกระทาสงตางๆ โดยไมพงพง และแสดงการควบคมสงทอย

แวดลอมตนเอง คาวา “Autonomy” ครอบคลมไปถงขอบเขตของตวแปรตางๆเชน ความเชอใน

ความสามารถแหงตน(Self-efficacy), ความเชอในอานาจแหงตน(Internal Locus of Control)

(Rotter,1982,อางถงใน Bernard, 1992) การควบคมแรงกระตน(Impulse Control) เปนตน(Berlin and

Davis, 1989,อางถงใน Bernard, 1992)

ความมงหวงในชวตและอนาคต(A sense of purpose and future) ความมงหวงในชวต

ทาใหเกดเปาหมายในชวต ความปรารถนาในดานการศกษา การยนหยดอยได ความหวงและการตระหนก

ถงอนาคตทสดใส

วอรชอว และ บารโลว(Warschaw and Barlow, 1995 อางถงใน Parr, Montgomery

et.al.1998) จาแนกลกษณะความสามารถในการฟนพลงเอาไวดงน คอ

1. มความมงมนในชวตอยางแนวแน(Unambivalent commitment to life)

2. มความมนใจในตนเอง

3. มความสามารถในการปรบตว

4. มความสามารถในการจดการกบสถานการณไดด

5. มความเตมใจในการเสยง

6. การยอมรบในเรองความรบผดชอบสวนบคคล

9

7. การมทรรศนะตอเรองตางๆ

8. การเปดรบฟงความคดเหนตางๆ

9. ความเตมใจในการเปนผ รเรม

10. การมความใสใจ

โกลแมน(Goleman, 1995) เนนความสาคญของความสามารถในการฟนพลงในแงของ

ความสอดคลองกลมกลนทางอารมณและความคด โดยเนนวาลกษณะของความสามารถในการฟนพลง

ไมสามารถวดไดดวยการใชแบบวดสตปญญา ผ ทสามารถอธบายไดดทสดคอ ผ ทสามารถผานพนอปสรรค

และคนพบศกยภาพของตนเอง ลกษณะดงกลาวน ประกอบดวย

1. การมแรงจงใจในตนเอง

2. การยนหยดในการเผชญกบภาวะทกดดน

3. การควบคมแรงผลกดน

4. ความสามารถในการรอคอยการตอบสนองความตองการได

5. ความสามารถในในการจดการกบอารมณและความรสกทางลบของตนเองได

6. ความสามารถในการเขาใจผ อนอยางรวมรสก

7. มความหวงในชวต

จากงานวจยเรองการตอตานความเครยดของผ ใหญ มบางลกษณะทเหมอนกนกบ

ลกษณะของความสามารถในการฟนพลง โดยโคบาสะและคณะ(Kobasa, et.al. 1981, 1982)

ทาการศกษากลมคนปกตทมรางกายแขงแรงและจตใจปกตทอยในภาวะเครยด โดยศกษากบนก

บรหารธรกจระดบสง นกกฎหมาย ครและพยาบาล ซงเปนกลมทเสยงตอภาวะเครยด ผลการศกษาพบวา

ลกษณะดงกลาวไดมการนยามเอาไววาเปน “บคลกภาพแขงแกรง”(The hardy personality) ประกอบดวย

1. ความสานกแหงการควบคม(The sense of control) เปนความเชอพนฐานทวา ตน

สามารถควบคมสถานการณทเกดขนได หมายถงสามารถควบคมตนเองและรบผดชอบการตดสนใจและ

ผลจากการตดสนใจนน ความเชอดงกลาวน รอทเทอร(Rotter, 1966) กลาววานกจตวทยาหมายถง ความ

เชอในอานาจภายในแหงตน(Internal Locus of Control) ซงเปนสงทเวอรเนอร (Werner, 1984) กลาวถง

ในการอธบายเรองวธการแกไขปญหาแบบมงจดการกบปญหา(Proactive approach) ของเดกทม

ความสามารถในการฟนพลง

2. ความสานกแหงความทาทาย(The sense of challege) เปนความสามารถในการ

มองเหนลกษณะดานบวกของปญหา และลดการมองขามลกษณะดานลบของสถานการณ มองวาชวตเปน

เรองทาทาย

10

3. ความสานกแหงความมงมน (The sense of commitment) เปนความสามารถในการ

คนหาความหมายและคณคาในสงทตนทาอย เปนการมองเหนเหตผลหรอเปาหมายทอยเบองหลงการ

ดาเนนชวตของตนเอง และพยายามบรรลจดมงหมายนน แมชวตเผชญกบปญหาหรอความทกขยาก ความ

มงมน เปนสงเวอรเนอร(Werner) กลาวไววาเปนลกษณะท 4 ของเดกทมความสามารถในการฟนพลง

ฟอนนาจและคณะ(Fonagy, et.al, 1994) จาแนกคณลกษณะของการทางานทาง

จตวทยาในเดกทมความสามารถในการฟนพลงวา ประกอบดวย

1. มสตปญญา(IQ) สง และมความสามารถในการแกไขปญหาไดด

2. มรปแบบการจดการกบปญหาอยางชาญฉลาด

3. มความเชอในความสามารถของตนทเกยวของกบงาน

4. มอสระในตนเอง(autonomy) หรอมความเชอในอานาจภายในตน

5. มความเหนคณคาในตนเองสง

6. ตระหนกรในความสมพนธระหวางบคคล และมการเขาใจอยางรวมรสก

7. มความตงใจและความสามารถในการวางแผน

8. มอารมณขน

ยง-ไอเซนดราท(Young-Eiesendrath, 1996) สรปลกษณะหลกของความสามารถในการ

ฟนพลง จากการศกษางานของคอกซ(Cox) ทจาแนกลกษณะบคลกภาพ โดยอาศยทฤษฎจตวเคราะหของ

โคฮท(Kohut) เอาไว ดงน

1. ความสามารถและความตองการทจะรสกและเขาใจความตองการของผ อน

2. ความสามารถในการประนประนอม และชะลอความตองการของตนเองทเกยวของกบ

ความตองการของคนอน

3. ศกยภาพในการพฒนาความคดสรางสรรค

4. มอารมณขน เปนความสามารถทจะหวเราะไดอยางเปนธรรมชาตตอความผดพลาด

ของตนเอง

5. มปญญา เมอตองเผชญกบการใหความหมายเกยวกบชวตของตนเอง และขอจากด

ของตนเอง

ในโครงการศกษานานาชาตของกรอตเบรก(Grotberg, 1995) เรองความสามารถในการ

ฟนพลง(The International Resilience Project) ซงจาแนกปจจย 15 ดานทสรางเสรมความสามารถใน

การฟนพลง โดยปจจยดงกลาวสามารถแบงออกเปน 3 ประเภทหลก แตละประเภทประกอบดวย 5

ลกษณะ ดงน

11

1. สงทฉนม(I have) เปนแหลงสนบสนนภายนอกทสงเสรมใหเกดความสามารถในการ

ฟนพลง โดยการไดพฒนาพนฐานความรสกมนคงและปลอดภย อนเปนแกนสาคญสาหรบการพฒนา

ความสามารถในการฟนพลงดานสงทฉนเปน(I am) และความสามารถทฉนม(I can) ในลาดบตอมาได สง

ทฉนมประกอบดวย 5 ลกษณะดงน

1.1 การมความไววางใจในสมพนธภาพ(Trusting Relationship) เปนการไดรบความ

รกและการยอมรบจากพอแม สมาชกคนอนๆในครอบครว ครและเพอน เดกทกวยตองการความรกอยางไม

มเงอนไข จากพอแมและบคคลทใหการเลยงดในชวงปฐมวย(primary caregivers) รวมทงตองการความ

รกและการประคบประคองทางอารมณ(emotional support) จากบคคลอนดวย ในบางครงการไดรบความ

รกและความชวยเหลอจากผ อน อาจทดแทนการขาดความรกอยางไมมเงอนไขจากพอแมและผ เลยงดได

1.2 การมหลกปฏบตและกฎเกณฑตางๆในครอบครว(Structure and Rules at

home) การทพอแมมกฎเกณฑตางๆ และการปฏบตกจวตรประจาวนทชดเจน มความคาดหวงใหเดก

กระทาตามพอแม และเชอมนวาลกจะสามารถทาตามได เปนสงทชวยใหเดกเรยนรถงความ คาดหวงท

บคคลอนมตอเขา โดยกฎเกณฑและกจวตรประจาวนนนจะประกอบดวยภาระหนาทตางๆทเดกจะถก

คาดหวงใหกระทา โดยขอบเขตและการปฏบตจะเปนคาพดทชดเจนและใหความเขาใจ เมอเดกทาผดกฎ

จะชวยใหเดกเขาใจวาเขาทาผดอะไร บอกเดกใหเขาใจวาเกดอะไรขน ลงโทษในกรณทจาเปน และ

หลงจากนนเดกตองไดรบการใหอภย และปฏบตตอเขาเชนเดม หากเดกทาตามกฎเกณฑ และกจวตร

ประจาวนไดอยางถกตอง เดกควรทจะไดรบการชมเชยและขอบใจ พอแมและคนอนๆไมควรทารายหรอ

ลงโทษเดก

1.3 การมตวแบบ(Role Models) พอแมพนองและคนอนๆ ในครอบครวรวมทงกลม

เพอนเปนบคคลทสามารถแสดงพฤตกรรมอนพงปรารถนา และเปนทยอมรบของเดกไดทงภายในและ

ภายนอกครอบครว นาไปสการอยรวมในสงคมได บคคลดงกลาวเปนผ สาธตใหเหนวาควรจะทาสงน

อยางไร เชน การแตงตว การสอบถามขอมลและสนบสนนใหเดกทาตาม รวมทงเปนแบบอยาง(Model)ใน

ดานศลธรรม จรยธรรมและแนะนาในเรองธรรมเนยมการปฏบตทางศาสนา

1.4 การ ไ ด ร บก ารส นบ สนน ใ ห ม อ ส ระ ในก ารก ระ ทาส งต า งๆ ดว ยตน เอ ง

(Encouragement to be autonomous) ผใหญโดยเฉพาะพอแมควรสนบสนนใหเดกไดกระทาสงตางๆดวย

ตวเอง และขอความชวยเหลอไดเมอจาเปน ชวยใหเดกไดเปนอสระในตนเอง ควรชนชมและใหความ

ชวยเหลอเมอเดกเรมทจะเปนอสระ ในบางครงอาจฝกปฏบต หรอพดคยใหเดกเขาใจและกระทาสงนนโดย

ไมพงพง ควรตระหนกถงความไมคงทของเดกไดดพอๆกบรจกตวเอง ซงจะชวยใหปรบระดบและความเรว

ในการสงเสรมความเปนอสระของลกไดอยางเหมาะสม

1.5 การเขาถงแหลงบรการดานสขภาพ การศกษา สวสดภาพและความ ปลอดภยใน

ชวต(Access to health, education, welfare, and security services) เปนแหลงบรการทเดกพงพา

12

ครอบครวไมได เชน โรงพยาบาลและแพทย โรงเรยนและคร บรการตางๆทางสงคม ตารวจ ตารวจดบเพลง

หรอหนวยงานบรการอนๆ

2. สงทฉนเปน(I am) เปนปจจยทอยภายในตวเดกหรอความเขมแขงภายในของแตบคคล

อนไดแกความรสก ทศนคต และความเชอภายในตวของเดก ประกอบดวย

2.1 ความสามารถเปนทรก และแสดงความรกตอบคคลอนได(Loveable and my

temperament is appealing) เดกจะตระหนกวา ผคนชนชอบและรกเขา เขาจะทาตวใหเปนทรกของผ อน

ซงจะชวยใหเขาเปนทชนชอบ เดกจะมความไวตอความรสกของผ อน รวาผ อนคาดหวงอะไรในตวเขา

และสามารถแสดงความรกตอผ อนไดอยางเหมาะสม

2.2 การเปนผ มความรก มความเขาใจอยางรวมรสก และการเหนแกบคคลอน

(Loving, empathic, altruistic)เดกทมความรกตอผ อนและแสดงความรกไดหลายวธ จะใสใจวาผ อนเปน

อยางไรบาง และแสดงการกระทาและคาพดทใสใจ เดกจะรสกไมสบายใจและเปนทกขกบผ อนไปดวย เขา

ตองการทจะทาในสงทเปนการหยดยงความทกข หรอแบงเบาความทกขนนดวย รวมทงกระทาในสงททาให

เกดความสบายใจ

2.3 ความภาคภมใจในตนเอง(Proud of myself) เดกจะรวาตนเปนบคคลสาคญและ

จะรสกภมใจในตนเอง ภมใจในความสามารถและความสาเรจของตนเอง เดกจะไมยอมใหคนอนกาหนด

คณคาหรอลดคณคาในตวเขา เมอเดกเผชญกบปญหาในชวต เดกจะเชอมนในตนเอง และตระหนกถง

คณคาแหงตน ซงจะชวยใหเขาประคบประคอง(sustain) ตนเองได

2.4 การเปนอสระและรบผดชอบการกระทาของตนเอง(autonomous and

responsible)เดกสามารถกระทาสงตางๆดวยตวเอง และยอมรบผลของการกระทานน เขาจะรสกวาสงท

กระทาชวยใหพฒนาดานตางๆได และเขาจะยอมรบและรบผดชอบตอการกระทานน เดกจะเขาใจขอบเขต

ของการควบคมสถานการณ และตระหนกวาเมอใดบคคลอนจะเปนผ รบผดชอบ (เขาใจขอบเขตความ

รบผดชอบของตนเอง)

2.5 การเปนผ มความหวง มความศรทธา และเชอมน(filled with hope faith and

trust) เดกเชอวาเขามความหวงสาหรบตวเขาเอง และมบคคล หรอสถาบนทเขาสามารถจะเชอมนได เขา

จะมสานกในความผดชอบชวด และเชอในคณความด รวมทงตองการทจะดาเนนไปตามแนวทางนน เดก

สามารถเชอมนและศรทธาในศลธรรมและความด มการแสดงออกถงความเชอ ดงกลาว เชน ความเชอใน

พระเจา หรอเชอในการเปนผ มจตวญญาณสงสง(higher spiritual being)

3. ความสามารถทฉนม(I can) เปนปจจยดานทกษะทางสงคมของเดก อนเกดจากการ

เรยนรดวยการมปฏสมพนธกบผ อน และจากการมผ อนสอนเดกดวย ไดแก

13

3.1 การสอสาร(Communicate) เดกสามารถแสดงความคดและความรสกตอบคคล

อน เขาจะฟงวาผ อนกาลงพดอะไร และตระหนกวาเขารสกอยางไร เดกจะสามารถเชอมโยงความแตกตาง

และทาความเขาใจได รวมทงแสดงการกระทาตามผลของการสอสารนน

3.2 การแกไขปญหา(Problem solve) เดกสามารถประเมนสภาพและขอบเขตของ

ปญหาได และดวาเขาจะทาการแกไขอยางไร จาเปนตองขอความชวยเหลอจากผ อนอยางไรบาง เขาม

ความสามารถในการตอรองกบผ อนในการเลอกทางออกของปญหา และสามารถทจะคนหาทางออกดวย

วธการทสรางสรรค หรอมอารมณขน และมความอดทนทจะอยกบปญหาจนกระทง แกไขปญหาสาเรจ

3.3 การจดการกบความรสกและแรงกระตนตางๆได(Manage my feeling and

impulse) เดกจะตระหนกถงความรสกของตนเอง ตงชอใหอารมณตางๆและแสดงออกมาเปนคาพดและ

การกระทา โดยไมทารายความรสกและสทธของผ อนและตนเอง จดการกบแรงกระตนในการทตองการจะ

ทบต วงหน ทาลายขาวของ หรอพฤตกรรมอนๆทเปนอนตราย

3.4 การประเมนอารมณของตนเองและผ อนได(Gauge the temperament of myself

and others) เดกสามารถจะตระหนกถงความรสกของตนเองและผ อน ซงจะชวยใหเดกรวาเขาจะ

แสดงออกอยางไรในสถานการณตางๆ

3.5 ความสามารถในการแสวงหาความสมพนธทไววางใจได(Seek trusting

relationship) เดกจะสามารถคนหาใครบางคนซงอาจจะเปนพอแม คร หรอคนอนๆทเปนผ ใหญ หรอมอาย

ไลเลยกน ทเขาสามารถจะขอความชวยเหลอได แบงปนความรสกและความทกขใจได สามารถรวมกน

คนหาแนวทางแกไขปญหาสวนตวและปญหาระหวางผ อน หรอพดคยถงความขดแยงในครอบครวได

ลกษณะความสามารถในการฟนพลงท โวลนและโวลน(Wolin and Wolin, 1993) คนพบ

จากการศกษาของเขาจาแนกเอาไว 6 ลกษณะ ไดแก

1. การหยงรในตนเอง(Insight) คอ ความเคยชนในการตงคาถามและใหคาตอบทซอสตย

ตอตนเอง พฒนาการของการตระหนกรเ รมตนท การรบความรสก(sensing) หรอการหยง รดวย

สญชาตญาณวา ครอบครวเปนสงค นเคยและไววางใจได มความตนตวตอภาวะอนตราย เดกทม

ความสามารถในการฟนพลง จะเขาใจความหมายของการเปลยนแปลงลกษณะทาทางในการเดน การแตง

กาย การหายใจ หรอนาเสยงของพอแม เมอมการเตบโตทางสตปญญามากขนในชวงวยรน การรบร

ความรสกจะอาศยการร(knowing) ถงปญหาของครอบครว รวมทงสวนทเกยวของกบบคคล ในชวงวย

ผ ใหญ การตระหนกรในทางจตวทยาของผ ใหญทมความสามารถในการฟนพลงจะเปนการเขาใจ

(understanding)ตนเองและผ อน

2. การเปนอสระ(Independence) เปนการตอรองทดทสดของบคคลในการตอสกบความ

ตองการของตนเอง เปนการกาหนดขอบเขตทปลอดภยระหวางตนเองกบปญหาของพอแม จดการกบ

14

สานกผดชอบชวดของตนเอง และความตองการผกพนกบครอบครว สญญาณแรกของการเปนอสระในเดก

คอ การบายเบน(straying) จากเหตการณความเจบปวดในครอบครว มความเปนจรงอยวาความรสก

หางไกลดกวาใกลชด ในเดกโตและวยรน จะจดการแยกความรสกตนเองออกจากอารมณความรสกผกพน

กบครอบครว เมอเปนผ ใหญจะจดการกบความรสกผดหวงและสามารถแยกตนออกมาจากปญหา

ครอบครวไดสาเรจ

3. สมพนธภาพ(Relationship) เปนความใกลชดสนทสนม และความผกพนกนอยาง

เตมทตอบคคลอน เปนความสามารถทจะรกและรบความรกจากบคคลอนได สมพนธภาพเปนการชดเชย

โดยตรงตอการยนยนวา ครอบครวทมปญหาจะละทงลกๆ ในชวงแรก เดกทมความสามารถในการฟนพลง

จะแสวงหาความรกโดยการตดตอเกยวของหรอดงดดความสนใจจากผใหญรอบๆตว แมวาความตองการม

สายสมพนธเปนสงทเกดขนเปนชวครงชวคราว และมกจะนอยกวาความคด แตในการมสายสมพนธอยาง

เพยงพอในชวงวยเดก สงผลใหเปนผ มความสามารถในการฟนพลง มความรบรเกยวกบลกษณะของตนเอง

เมอซมซบความมนใจในตนเอง ตอมาเดกจะขยายไปเปนการกระตอรอลน ทจะสรางสมพนธภาพอนดใหม

กบเพอน เพอนบาน คร ตารวจ หรอ พระ(ministor)ในฐานะตวแทนของพอแม ตลอดชวงเวลาของการสราง

สมพนธภาพใหม ทาใหเกดความผกพน(attachment) ซงเปนตวกาหนดและรกษาความสมพนธระหวางกน

เอาไว ความผกพน เกยวของกบความสมดลของการใหและการรบ รวมทงการยอมรบสขภาวะของผ อน

วาเปนเรองสาคญพอๆกบตนเอง

4. การเปนผ รเรม(Initiative) คอการพจารณาตดสนใจในการแสดงตวตน และจดการกบ

สงแวดลอมรอบๆตนเอง บคคลทมความสามารถในการฟนพลง สวนหนงของชวต พวกเขาสามารถ

ควบคมความสบสน ความยงเหยง และการเพมขนของปญหาครอบครว ผ ทประสบความสาเรจจะสราง

ความสามารถและรบรในพลงของตนเอง ในวยเดก การรเรมจะเปนการหนเหออกไปจากความคบของใจ

เกยวกบปญหาของพอแม และพฒนาจากความอยากรอยากเหนของเขาไปสการสารวจ(exploring) การ

เปนผ กาหนดการเปดเผยและความใกลชด การคนหาสงรอบๆตวและการลองผดลองถก ซงมกจะประสบ

ผลสาเรจบอยๆ ทาใหเปนรางวลและเสรมแรงใหบรรลถงการรบรประสทธภาพของตนเอง เมอถงวยเรยน

การสารวจพฒนาไปเปนการลงมอจดการกบปญหา(working) ในชวงวยผ ใหญความพงพอใจและการเหน

คณคาในตนเอง เชอมโยงกบความสมบรณในการทางาน และกลายเปนความสนใจตอการสรางสรรคสงท

จะพฒนาตนเอง และสงเสรมวงจรของการเจรญเตบโต

5. การมความคดสรางสรรคและอารมณขน(Creativity and Humor) เปนทกาบงท

ปลอดภยโดยใชการจนตนาการ เพอใหสามารถหลบเลยงสงคกคามและปรบรายละเอยดของชวตใหม

เพอใหเกดความพงพอใจตนเอง ในทางตรงกนขามความสามารถในการฟนพลงและอารมณขนจะยอนเอา

ความจรงกลบออกมา ทงการรเรม(originate)กบการแสดงออก หรอการเสแสรงเปนวรบรษ เจาหญง นก

สารวจพนท หรอเปนบคคลทดราย เมออยภายใตสถานการณทถกบบบงคบ พลงงานทผลกดนการ

15

แสดงออก เปนชองทางนาไปสการแตงพฤตกรรม(shaping) หรอการสรางสรรคศลปะ ในวยรนบคคลทม

ความสามารถในการฟนพลง สวนใหญมกใชไปในการเขยนหนงสอ เลนดนตร การวาดภาพ หรอเตนรา

เปนการหยดพกเพอผอนคลายจากการถกบบบงคบของปญหาครอบครวและความรสกผดหวงของพวกเขา

ในผ ใหญบางคนจะววฒนาการไปส การเปนผสรางสรรคกจกรรมหรอมทกษะในการสรางสรรคกจกรรม

อยางไรกตามผ ทมความสามารถในการฟนพลง สวนใหญจะแสดงออกอยางมอารมณขน เปนการรวมเอา

ความไรสาระ ความนากลว และการหวเราะเขาไวดวยกน ความสามารถในการฟนพลง เปนสงทเกยวของ

กบความคดรเรมสรางสรรคและอารมณขน เปนสงทพสจนไดจรงวาบคคลหยดการทาลายและเกดการ

ปรบเปลยนตนไปในทางสรางสรรคจากประสบการณทเลวราย

6. การมศลธรรมจรยธรรม(Morality) เปนการรในเรองสานกผดชอบชวด รวาสงใดถกสง

ใดผด พฒนาการของศลธรรมจรยธรรมเกดขนเมอเดกในครอบครวทมปญหารสกผดหวงและตองการร

เหตผลวาทาไมจงเปนเชนนน เดกจงเรมมการตดสนใจตอเหตการณประจาวน ในชวงวยรน การตดสนไดแผ

ขยายไปสการกาหนดคณคา(Valuing) ดงเชน ความเหมาะสม ความเหนอกเหนใจ ความซอสตยและการ

แสดงความยตธรรม ในผใหญทประสบความสาเรจ ศลธรรมจรยธรรม กลายเปนหนาทมากกวาเปนความ

พงพอใจสวนตว หรอการชดเชยสวนบคคล การชวยเหลอ (serving) หรอการอทศเวลาเพอสมาคม ชมชน

และโลก

งานวจยทเกยวของกบความสามารถในการฟนพลง

งานวจยในประเทศไทย

สจตรา สมชต (2541) ศกษาความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนและทนทาน

(Resilience) การรบรมรสมชวต พฤตกรรมดานลบ และผลสมฤทธในการเรยนของนกเรยน ชน

ประถมศกษาปท 4 – 6 จานวน 267 คน ทมอาย 9 -16 ป โดยพฒนาแบบสอบถามขนจาก แนวคดเรอง

ปจจยความยดหยนและทนทานของกรอตเบอรก และการทบทวนวรรณกรรมอนๆ แบบสอบถามนเปนการ

ประเมนตนเองของนกเรยน ในเรองปจจยความยดหยนและทนทาน การรบรมรสมชวต และพฤตกรรมดาน

ลบ สวนผลสมฤทธในการเรยนใชคะแนนผลการเรยนเทอมสดทายจากการบนทกของโรงเรยน ผลการวจย

พบวา องคประกอบของความยดหยนและทนทานไดแก แรงสนบสนนและแหลงประโยชนภายนอก

ลกษณะทดภายในตน ทกษะทางสงคมและทกษะความสมพนธระหวางบคคล มความสมพนธกนทกค เพศ

หญงมคะแนนปจจยความยดหยนและทนทานมากกวาเพศชาย คะแนนปจจยความยดหยนและทนทานม

ความสมพนธกบคะแนนการรบรมรสมชวต แตผลสมฤทธในการเรยนไมมความสมพนธกบการรบรมรสม

ชวต ปจจยความยดหยนและทนทาน และพฤตกรรมดานลบ

16

สนพจ เปรมอมรกจ (2542) ศกษาองคลกษณะพลงเขมแขงและสรางสรรค (Resilience)

โดยใชแนวคดของกรอตเบรก(Grotberg)เปนหลก กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทมผล

การเรยนเฉลยทตากวา 2.00 หมายถงตากวาระดบพอใช จานวน 56 คน นกเรยนชาย 29 คน นกเรยนหญง

27 คน โดยเนนศกษา 3 ประเดนคอ 1. ศกษาวากลมนกเรยนททาการศกษาจะมพลงเขมแขงและ

สรางสรรคหรอไมอยางไร 2. ศกษาวากลมนกเรยนททาการศกษาจะมพลงเขมแขงและสรางสรรค

นอกเหนอจากหลกของกรอตเบรก หรอไมอยางไร และ 3. การทดสอบสมมตฐานเพอพสจนวาเพศกบ

ลกษณะพลงเขมแขงและสรางสรรคมความสมพนธกนหรอไม เกบขอมลดวยวธการสมภาษณกลมดวย

แกนประเดน(Focus group) ผลการศกษาพบวา ประเดนแรก นกเรยนกลมนมลกษณะความสามารถใน

การฟนพลง 14 ลกษณะ ประเดนท 2 นกเรยนมพลง เขมแขงและสรางสรรคทเดนนอกเหนอจากแนวของ

กรอตเบรกดงน 1. ลกษณะของพลงเขมแขงและสรางสรรคทมอยเพยงในความคดซงยงไมแสดงออกมา 2.

ลกษณะพลงเขมแขงและสรางสรรคทยงไมบรรลเปาหมาย คอการหยอนการปฏบตในการแกไขปญหาใน

การเรยนใหสมฤทธผล และ 3 ลกษณะอน ๆ ทสนบสนนการเรยน เชนลกษณะทแสดงออกถงความใฝเรยน

และประเดนสดทาย ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ลกษณะพลงเขมแขงและสรางสรรคในดานการม

อสระทจะกระทาสงตางๆตามแบบของตนเอง โดยไดรบการสนบสนนจากผ ใหญทอยรอบขาง เพยงดาน

เดยวทมความสมพนธกบเพศ โดยนกเรยนชายจะมลกษณะนมากกวา นกเรยนหญง

บศรนทร หลมสนทร (2543) ศกษาความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนและทนทาน

การรบรมรสมชวต ลกษณะสวนบคคลบางประการ พฤตกรรมการเสพสารเสพตดของวยรนสลมทเตรดเตร

ในสนามเดกเลน โดยศกษาในกลมตวอยางทมอายระหวาง 11 – 20 ป จานวน 232 คน ทมาเตรดเตรอยใน

สนามเดกเลนระหวางเวลา 15.00 น. – 18.00 น. ในชวงวนท 1 – 30 เมษายน พ.ศ. 2543 เครองมอทใชใน

การศกษาครงนดดแปลงมาจากเครองมอประเมนปจจยความยดหยนและทนทานของเดก ของ สจตรา สม

ชต ทใชกรอบแนวคดเรองปจจยความยดหยนและทนทานของกรอตเบอรก การศกษาครงนพบวา ปจจย

ความยดหยนและทนทานในดานแรงสนบสนนทางสงคมและแหลงประโยชนภายนอก การรบรมรสมชวต

ระหวางกลมวยรนทไมเคยใชสารเสพตดกบกลมวยรนทเคยใชสารเสพตดมความแตกตางกน สวนลกษณะ

ทดภายใน ทกษะทางสงคม และทกษะความสมพนธระหวางบคคลกบคะแนนรวมทง 3 ดานของปจจย

ความยดหยนและทนทานไมมความแตกตางกน นอกจากนยงพบความแตกตางกนระหวาง อาย รายได

และระดบการศกษาของวยรนทงสองกลม แตไมพบความสมพนธกนในเรองเพศกบปจจยความยดหยน

และทนทานและเพศกบการรบรมรสมชวต สวนการรบรมรสมชวตมความสมพนธกบอายและระดบ

การศกษา ปจจยความยดหยนและทนทานมความสมพนธกบระดบการศกษา

17

อจฉรา กตตวงศวสทธ (2544) ศกษาความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนและ

ทนทาน(Resilience factor) การรบรมรสมแหงชวต และพฤตกรรมเสยงทางดานสขภาพของนกเรยนระดบ

อาชวะศกษาจานวน 594 คนอายระหวาง 15 –21 ป ทศกษาระดบปวช.ของวทยาลยเทคนคขอนแกน ผล

การศกษาพบวา เพศ การศกษา รายได ทพกอาศย และการรบรมรสมแหงชวต มความสมพนธกบ

พฤตกรรมเสยงทางดานสขภาพจตทง 3 อยาง คอ การสบบหร การดมสราและการมเพศสมพนธ โดยท

ความยดหยนและทนทานมความสมพนธกบการดมสราเพยงอยางเดยว

งานวจยในตางประเทศ

เบยรดสล และ โพโดเรฟสก (Beardslee and Podorefsky, 1988) ศกษาความสามารถใน

การฟนพลงในวยรนทพอแมปวยเปนโรคทางอารมณ เชนโรคซมเศรา และโรคทางจตเวชอนๆ โดยเนน

ความสาคญในเรองการเขาใจตนเอง (Self-understanding) และสมพนธภาพ กลมตวอยางทศกษาในครง

นเปนเดกวยรนเพศหญงและชายอาย 18 ป พอแมปวยเปนโรคทางอารมณ(major affective disorders)

และโรคทางจตเวชอนๆ กลมตวอยางเหลานจะไดรบการคดเลอกโดยการสมภาษณในตอนแรก เพอ

ประเมนวาเปนบคคลทมการแสดงออกทางพฤตกรรมในลกษณะทด กลมตวอยางเหลาน จะไดรบการ

สมภาษณซาอกครงเกยวกบประวตชวงวย 1 ½ -3 ป เพอประเมนการปรบตวและพฤตกรรมการปรบตว

โดยใหกลมตวอยางอธบายถงประสบการณในวยเดกเกยวกบการเจบปวยของพอแมและการเขาใจตนเอง

ของพวกเขา ผวจยตงสมมตฐานเอาไววา วยรนทมการปรบตวไดดตอการเจบปวยทางอารมณของพอแม ม

การพฒนาและแสดงออกมาโดยการเขาใจในตนเอง ผลการศกษาพบวากลมตวอยางมลกษณะเขาใจ

ตนเอง มความมงมนตอการสรางสมพนธภาพ มความสามารถในการคดและแสดงการแยกตวออกจากพอ

แมของพวกเขา กลมตวอยางสวนใหญจะดแลใสใจตอความเจบปวยของพอแม

ลธาร(Luthar, 1991) ทาการศกษาปจจยทสงเสรมความสามารถในการฟนพลงหรอสงท

ชวยใหเดกดารงไวซงพฤตกรรมความสามารถทางสงคม แมวาสถานการณชวตเตมไปดวยความเครยด

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เปนนกเรยนชน ม. 3(ninth grade) จานวน 144 คน ทครอบครวม

ฐานะทางเศรษฐกจไมด(Economically disadvantaged families) ในเรองความเครยด ทาการประเมน

โดยดคะแนนจากแบบวดเหตการณทางลบในชวต(Negative life events) สวนความสามารถทางสงคม

พจารณาจาก 3 ตวแปรทกลมเพอนและครประเมน รวมกบตวแปรทประเมนศกยภาพของพวกเขา สวนตว

แปรทบรรเทาความรนแรง(Moderator Variables) ซงประกอบดวย เชาวนปญญา ความเชอในอานาจ

ภายในตน ทกษะทางสงคม การพฒนาตนเอง(Ego development) และการมองเหตการณชวตใน

ทางบวก ผลการศกษาบงชวาแตละตวแปรดงกลาวเปนเสมอนสงตอตานความเครยด เปนตวแปรท

เกยวของกบความเครยดโดยตรง มความสมพนธกนในทางบวกกบขอบงชความสามารถทางสงคม ตงแต 1

ขอขนไป สวนการทางานในดานการปกปองตอตานความเครยดนน ผลของการศกษาชใหเหนวา ความเชอ

18

ในอานาจภายในตนเองและทกษะทางสงคมมความสมพนธกน เดกทมความเชอในอานาจภายในตนตา

จะมปญหาทางอารมณในระดบรนแรง เนองจากมความเครยดสง สวนในคนทมปญหาทางอารมณตาจะม

ความสมพนธกบระดบสตปญญา และการมองเหตการณในชวตเปนทางบวก ซงมความสมพนธกบความ

มนคงเขมแขง นอกจากนพบวา เดกทมพนฐานมความเครยดสงจะมอาการซมเศรา และมความวตกกงวล

สงกวา เดกทมพนฐานมความเครยดตา การคนพบดงกลาวนาไปสการศกษาและปฏบตงานเกยวกบการ

ตอตานความเครยด และความสามารถในการฟนพลง

การศกษาของ เนล (Nale, 1993) ตดตามผลการศกษานารองภาคฤดรอน ในป ค.ศ.

1992 เพอระบลกษณะความสามารถในการฟนพลง ของนกเรยนทอยในกลมเสยงทเขารวมโปรแกรมการ

เสรมสรางความสามารถในการฟนพลง และพฒนาคณลกษณะความสามารถในการฟนพลง ผลจาก

การศกษาพบวา นกเรยน 52 คนทเขารวมโปรแกรม มคะแนนดานทกษะทางสงคมสง ทระดบเปอรเซนต

ไทล 80 มคะแนนปญหาพฤตกรรม และปญหาดานการเรยน (รอยละ27) นกเรยนในกลมนจดเปนกลมทม

คณลกษณะของความสามารถในการฟนพลง โดยพบวามคะแนนความเชอในอานาจแหงตนอยใน

ระดบกลางถงสง

เฮลเดแมน และ เบเคอร (Haldeman and Baker, 1992 cited in Buckley, Thomgren

and Kleist, 1997) ศกษาการพฒนาลกษณะความสามารถในการฟนพลง โดยการพฒนาการคดใน

ทางบวก โดยการใชแนวคดทฤษฎทางปญญา-พฤตกรรม(cognitive behavioral theory) และใชเทคนคใน

การสอนตนเองดวยวธการทางปญญา(cognitive self-instruction) ทาการทดลองจดโปรแกรมการเปลยน

ความคดทไมมเหตผลในกลมวยรนหญง อาย 16-19 ป จานวน 41 คน ทมาจากครอบครวทมฐานะทาง

เศรษฐกจระดบปานกลางถงฐานะด จดมงหมายของการทดลองเพอเพมความสามารถในการฟนพลง ใน

การประเมนความคดอยางมเหตผล โดยประเมน 3 ดานไดแก ความสามารถ ทศนคตและการมารบ

บรการใหการปรกษาแบบรายบคคลดวยตนเอง กลมตวอยางทกคนจะไดรบการบรการทากลม 6 สปดาหๆ

ละ 1 ครงๆละ 45 นาท ผ ดาเนนกลมเปนผ ใหการปรกษาทมประสบการณในโรงเรยนและทางานดานการ

ปรกษาสขภาพจตนาน 10 ป และผ เขารวมการวจยจะไดรบการทดสอบกอนและหลงการทากลม เพอวด

ระดบความรทางปญญาและการสอนตนเอง ผใหการปรกษาและกลมทดลองจะพบกนในชวโมงเรยน และ

ถาผ รวมกลมตองการรบบรการแบบรายบคคลผใหการปรกษาจะใหบรการดวย ขณะทกลมควบคมจะไดรบ

วธการเชนเดยวกน แตตางกนตรงทผ ดแลกลมไมใชผ ใหการปรกษา ผลจากการทดลองพบวามความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง ในดานความสามารถและทศนคต โดย

กลมทดลองมคะแนนใน 2 ดานนสงกวากลมควบคม และคนทขอรบบรการแบบรายบคคลทงหมดมาจาก

กลมทดลอง ซงแสดงใหเหนวาวยรนเพศหญงทมลกษณะความสามารถในการฟนพลง มแนวโนมจะใช

แหลงชวยเหลอในสภาพแวดลอมของตนเองมากกวา วยรนเพศหญงทจดวาไมมลกษณะความสามารถใน

การฟนพลง

19

กรบเบลและคณะ (Gribble. et al, 1993) ศกษามมมองของพอแมและลกเกยวกบ

คณลกษณะของสมพนธภาพระหวาง พอแม ลก และความสามารถในการฟนพลงในกลมพอแมและเดกท

อาศยอยในเขตเมอง(Urban Children) โดยการแยกสมภาษณในเชงลก(Separate in depth interviews)

กบกลมนกเรยนระดบ 4-6 ทอาศยอยในเขตเมอง 2 กลม ทมความเครยดสง โดยจาแนกออกเปนกลมท

ไดรบผลกระทบจากความเครยด(Stress affected : SA) และกลมทมความสามารถในการฟนพลงตอ

ความเครยด(Stress resilient : SR) ทาการสมภาษณโดยกาหนดหวขอทสะทอนถงองคประกอบ 3 ดาน

ของ การมสมพนธภาพทดระหวางพอแม พบวา ทศนคตทางบวกตอพอแม สมพนธภาพ(involvement)

และการใหการแนะแนวทาง ของพอแมและลกในกลมSR สงกวากลมSA ทง 3 มตของดานสมพนธภาพ

นอกจากนยงพบวา พอแมลกในกลมSR มมมมองเกยวกบความสมพนธสอดคลองกนมากกวาคของกลม

SA การคนพบนแสดงใหเหนวาคณลกษณะความสมพนธทางบวกระหวางพอแมลก มบทบาทปกปองท

สาคญตอการสนบสนนใหเกดความสามารถในการฟนพลง ของเดกในชวงอายระหวาง 10-12 ขวบ ทชวต

ตองประสบอยกบความเครยดเปนหลก

บลอคเกอร และ โคปแลนด(Blocker and Copeland, 1994) ศกษาลกษณะ

ความสามารถในการฟนพลงในกลมเยาวชนทมภาวะเครยดสง เพศชาย 21 คน เพศหญง 20 คน ทมอาย

ระหวาง 17 – 29 ป เพอระบลกษณะความสามารถในการฟนพลงและการไมมความสามารถในการฟนพลง

ของวยรน ผลการศกษาพบวากลมทมความสามารถในการฟนพลง มลกษณะการเชอในอานาจแหงตน

มากกวากลมทไมมความสามารถในการฟนพลง ซงสวนใหญมกจะแยกตวออกจากครอบครว และใชเวลา

วางตามลาพง ขณะทกลมทมความสามารถในการฟนพลงจะแสวงหาการปรกษาจากผ เชยวชาญ

เวอรเนอร และคณะ(Werner, 1995) ทาการศกษาในกลมชาวเมองคาอไอ(Kauai) ใน

เกาะฮาวาย โดยศกษากบบคคลทเกดในป 1955 จานวน 698 คนซงเปนเดกทเตบโตขนภายใตสถานการณ

ททกขยากอยางตอเนองหลายประการ เชน ความยากจน ไดรบการศกษานอย ขาดการดแลทางจตใจใน

วยเดก ครอบครวหยาราง พอแมตดยาเสพตด เปนตน จากการศกษาพบวา 2 ใน 3 ของเดกเหลานมการ

เรยนรหรอมปญหาพฤตกรรมเมออาย 10 ขวบ และม 1 ใน 3 ของเดกเหลาน มการพฒนาไปสการเปน

ผใหญทมความสามารถ มนใจในตนเอง ปจจยทสงเสรมใหบคคลเหลานเตบโตขนเปนบคคลทมคณภาพ

ดงกลาวไดแก

ปจจยภายในตวบคคล

ชวงวยทารกและวยเดกตอนตน

1. เปนเดกเลยงงาย ไดรบการตอบสนองทางบวกจากผ เลยงด

2. มความเปนอสระในตนเอง บวกกบมความสามารถในการขอความชวยเหลอจากผ อน

ชวงวยเดกตอนกลางและวยรน

1. มทกษะในการสอสารและการแกไขปญหา

20

2. มสตปญญาดและความสามารถทางการเรยน

3. เชอในประสทธภาพของตนเอง

4. มอตมโนทศนในทางบวก

ปจจยภายในครอบครว

1. การไดผกพนอยางใกลชดกบบคคลทมความสามารถและมอารมณมนคง ซงเปนบคคล

ทสามารถปรบใหเขากบความตองการของเดกได

2. มแมทตระเตรยมใหเกดปจจยในการปกปองลก

3. มความเชอในทางศาสนาเพอทาความเขาใจเวลาทชวตมปญหา

ปจจยภายในชมชน

1. กลมเ พอนและผ สงอาย ในชมชนมผ ทสามารถใหการปรกษาและชวยเหลอ

ประคบประคองทางอารมณในเวลาทตองการ

2. การมโอกาสไดเปลยนแปลงชวต เชนมโปรแกรมหรอกจกรรมตางๆในชมชน

โกลดสไตน (Glodstein, 1999) ศกษาความสามารถในการฟนพลงทางจตใจ

(Psychological Resilience)ในวยรนไทย โดยสารวจคณภาพสวนบคคลและประเภทของการสนบสนน

ทางสงคม ทมความสมพนธกบความสามารถในการฟนพลงทางจตใจ ในกลมวยรนไทยทมอาการหดห

ซมเศรา(Dysphoria) โดยใชแบบสารวจภาวะซมเศราของเบกค(The Beck Depression Inventory) แบบ

สารวจภาวะสนหวงสาหรบเดก และแบบวดความสามารถในการฟนพลง กลมตวอยางเปนเดกวยรน

จานวน 878 คน ทอาศยอยในจงหวดเชยงใหม จากการศกษาพบวาการวเคราะหองคประกอบหลกเกยวกบ

ความสามารถในการฟนพลง 6 รปแบบ ทเปนผลบวกตอชวตของบคคลและตวตนของบคคล พบวาความ

เขาใจในมมมองของบคคล เปนสงสาคญมากสาหรบการอธบายความแปรปรวนของผ ปวยซมเศรา สนหวง

และฆาตวตาย ปจจยอนทเกยวของกบความสามารถในการฟนพลงคอชมชน วฒภาวะ มตรภาพ และการ

ไวตอความรสก นอกจากนพบวา เพศหญง ชนกลมนอย และกลมทมสถานะทางเศรษฐกจสงคมระดบตา ม

ความสามารถในการฟนพลงตา และมอาการหดหซมเศรามากกวากลมอนๆ

ปารกเกอร และคณะ(Parker, et al, 1990) เปรยบเทยบเดกทมความเครยดสงทมสามารถ

ในการฟนพลงตอความเครยด (stress resilience: SR) ในโรงเรยนเขตเมอง จานวน 37 คน กบเดกทไดรบ

ผลกระทบจากความเครยด(stress affected: SA) 40 คน ซงเรยนทโรงเรยนระดบประถมศกษาในเขตเมอง

โรเชสเตอร(The Rochester City School District) เครองมอทใชในการศกษาครงนมทงประเมนจากพอแม

และตวเดกเอง เชน ในพอแม ใชแบบประเมนสภาพแวดลอมและเหตการณในชวต (Life Event and

21

Circumstance Checklist) สวนในเดกมแบบวดลกษณะในแตละดาน เชน แบบวดการประเมนเดก(The

Child Rating Scale) (CRS) แบบประเมนการรบรตนเอง(Self – Perception Profile for Children:

SPPC) เปนตน ผลการศกษาในครงนพบวา 1) เดกในกลม SR , มการปรบตวทดกวาเดกกลม SA 2) เดก

กลม SR มการรบรความสามารถของตนดกวาเดกกลม SA 3) คะแนนรวมในแบบวดการประเมนเดก

(Child Rating Scale) แบบวดทกษะทางสงคม(Social skill) แบบวดความสนใจในโรงเรยน(School

interest) แบบวดความเชอในอานาจแหงตน( Locus of control) ของเดกกลม SR สงกวา กลม SA 4) เดก

ในกลม SR มองโลกทางบวกสงกวาและ มองโลกทางลบตากวา รวมทงมกลวธการเผชญปญหาทดกวาเดก

กลม SA 5) เดกกลม SR มแนวทางแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพมากกวาเดกกลม SA 6) เดกทง

สองกลมไมมความแตกตางกนในแบบวดความวตกกงวลหรอ อาการซมเศรา 7) เมอรวมคะแนนในแบบวด

การเหนคณคาในตนเอง(global Self-worth) การเขาใจอยางรวมรสก(empathy) การควบคมไดตามความ

เปนจรง(realistic control) การแกไขปญหา(problem solving) และ การเหนคณคาในตนเอง(Self–

esteem) พบวาเปนเครองทานายถงสถานภาพทางกลม (group status)ไดดทสด

แมนดเลโค (Mandleco, 1991) ศกษาความสมพนธระหวางความสามารถในการฟนพลง

ความสามารถทางสงคม ความสามารถในการเผชญปญหาและเพศ โดยศกษาวาองคประกอบ 3 ดาน

(เพศ ความสามารถในการจดการกบปญหาและความสามารถทางสงคม) สามารถทานายความสามารถใน

การฟนพลงในเดกกอนวยเรยนไดหรอไม กลมตวอยางทศกษาในครงนเปนเดกกอนวยเรยน 7 คน ทเรยน

อยในเขตเมองยทาร(Utah County) ความสามารถในการฟนพลงประเมนโดยใชแบบวด California child

Q-sort ของบอลคและบอลค(Block and Block, 1980) ความสามารถในการจดการกบปญหาประเมนจาก

แบบสารวจการเผชญปญหา(Coping inventory) ของ ไซทลน (Zeitlin,1985b) ความสามารถทางสงคม

ประเมนโดยใชแบบวด The Lowa Social Competence Scales Preschool ของ Pease Clark Crase ,

1982) และแบบวดSocial Competence Scales ของ แบบวด Child Behavior Checklist (Achenbach

and Edelbrach,1983) ผลการศกษาพบวา ความสามารถในการเผชญปญหามความสมพนธกนสง และ

สามารถเปนตวทานายถงความสามารถในการฟนพลงได สวนเพศไมมความสมพนธกบความสามารถใน

การฟนพลง ความสามารถทางสงคมมความสมพนธในระดบตากบความสามารถในการฟนพลง ในกรณท

นาตวแปรในเรองเพศและความสามารถในการเผชญปญหามารวมเขาดวยกน

จากผลการวจยดงกลาวขางตนสรปไดวา มการศกษาเพอตรวจสอบองคประกอบของ

ความสามารถในการฟนพลงของวยรนทเนนปจจยหลากหลายแตกตางกน (สจตรา สมชต, 2541; สนพจ

เปรมอมรกจ, 2542; บศรนทร หลมสนทร, 2543; อจฉรา กตตวงศวสทธ, 2544; Beardslee and

Podorefsky, 1988; Luthar, 1991; Haldeman and Baker, 1992; Gribble, et. al, 1993; Nale, 1993;

Blocker and Copeland,1994; Werner, 1995; Goldstien,1999) มการศกษาทพบความแตกตางของ

22

ความสามารถในการฟนพลงของวยรนทมอาย รายได และระดบการศกษาแตกตางกน แตไมพบความ

แตกตางตวแปรดานเพศและผลสมฤทธทางการเรยน(บศรนทร หลมสนทร, 2543) และไมพบความ

แตกตางในตวแปรดานผลสมฤทธทางการเรยน แตพบความแตกตางในตวแปรดานเพศ (สจตรา สมชต,

2541; Goldstien,1999) และยงคงมงานวจยของเวอรเนอรและคณะ (Werner, 1995) ทพบวา 1 ใน 3 ของ

เดกทเตบโตภายใตสถานการณททกขยากอยางตอเนองหลายประการ เชน ความยากจน ไดรบการศกษา

นอย ขาดการดแลทางจตใจในวยเดก ครอบครวหยาราง พอแมตดยาเสพตด เปนตน สามารถเตบโตเปน

ผใหญทมคณภาพ มความสามารถ มความมนใจในตนเอง และปจจยสวนหนงทสงเสรมใหบคคลเหลาน

เตบโตขนเปนบคคลทมคณภาพดงกลาวไดแก ความสามารถทางการเรยน และความสามารถในการ

แกปญหา ขณะทงานวจยของเนล (Nale, 1993) พบวาวยรนตอนตนทมความสามารถในการฟนพลงสงม

ทกษะทางสงคมและความเชอในอานาจแหงตนสง มปญหาทางพฤตกรรมตา สอดคลองกบทบลอคเกอร

และโคปแลนด(Blocker and Copeland,1994) พบวาเดกทมความสามารถในการฟนพลง มความเชอใน

อานาจแหงตนสง จากรายงานการวจยดงกลาว ผวจยจงมความสนใจศกษาวา วยรนตอนตนมลกษณะ

ความสามารถในการฟนพลงเปนอยางไรบาง

มการศกษาความความสมพนธระหวางความสามารถในการฟนพลงและความสามารถใน

การเผชญปญหา โดยแมนเลโค และ เมเจอรและคณะ (Mandleco, 1991; Major, et. al, 1998) พบ

ความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและความสามารถในการฟนพลง ปารกเกอรและ

คณะ (Parker, et al, 1990) พบวาเดกในเขตเมองทมความสามารถในการฟนพลงตอความเครยด มกลวธ

การเผชญปญหาดกวาและมแนวทางการเผชญปญหาทมประสทธภาพมากกวา เดกกลมทมความเครยด

ทางอารมณ เมเจอร, รชารด และคณะ (Major and Richards, et.al, 1998) พบวาหญงทมบคลกภาพ

ความสามารถในการฟนพลงสง มการเผชญปญหาแบบมองปญหาในแงมมใหมและการหลกเลยงปญหา

นอย จงอาจกลาวไดวาความสามารถในการฟนพลง มความสมพนธกบกลวธการเผชญปญหา

นอกจากนมการศกษาถงการพฒนาความสามารถในการฟนพลง และกลวธการเผชญ

ปญหารปแบบตางๆ เชน เฮลเดแมนและเบเคอร (Haldeman and Baker, 1992 cited in Buckley,

Thomgren and Kleist, 1997) ใชโปรแกรมกลมการเปลยนความคดทไมมเหตผล โดยการใชแนวคดทฤษฎ

ทางปญญา-พฤตกรรม และเทคนคการสอนตนเองดวยวธการทางปญญา เพอพฒนาการคดในทางบวก

และความสามารถในการฟนพลงของวยรนเพศหญง เนล(Nale, 1993) ศกษาผลของโปรแกรมการพฒนา

คณลกษณะความสามารถในการฟนพลงในภาคฤดรอน ดงนนโปรแกรมกลมรปแบบตางๆ มสวนชวย

สงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลงของบคคลได

23

บทท 2

แนวทางการสงเสรมและพฒนาความสามารถในการฟนพลง

ความสามารถในการฟนพลงไมใชเรองไสยศาสตร พรจากพระเจาหรอสงศกดสทธใดๆ

มนษยทกคนมศกยภาพทจะเปนผ ทมความสามารถในการฟนพลงได บคคลสามารถเรยนรทจะเผชญกบ

ความทกขยากในชวตทหลกเลยงไมได สามารถจะเอาชนะความทกขยากและพฒนาตนเองใหเปนบคคลท

เขมแขงไดดวยตนเองและสงแวดลอม บคคลจะแขงแกรงขนดวยประสบการณดงกลาว ดงนนหากบคคล

ไดเรมตนกระบวนการพฒนาความสามารถในการฟนพลงตงแตยงเดกโดยพอแม คร และผ เกยวของใน

การดแลชวยเหลอเดก ตองเรมตนใหความสนใจและปพนฐานของการสงเสรมศกยภาพดงกลาว ใหเรว

ทสดเทาทจะทาได

งานวจยเกยวกบเดกและผใหญ แสดงถงขอบงชในการพฒนาลกษณะความสามารถใน

การฟนพลง ขอบงชดงกลาวเกยวของทงดานทกษะและทศนคตของปจจยปกปองความเสยงของบคคล ม

ผ เสนอแนวทางในการสงเสรมคณลกษณะของความสามารถในการฟนพลงของเดกและวยรนและบคคล

เอาไวมากมาย ผ เขยนรวบรวบแนวทางการพฒนาทสาคญเอาไวดงน

Grotberg (1995) เสนอแนะแนวทางในการสงเสรมความสามารถในการฟนพลงเดก

ตงแตแรกเกดถง 11 ขวบ โดยแบงตามชวงวย ดงน

เดกวยแรกเกดถง 3 ขวบ

ชวงวยแรกเกดถง 3 ขวบ เดกเรยนรเกยวกบความไววางใจและความเปนตวของตวเอง

เดกเรยนรทจะไววางใจตนเองและผ เลยงด เดกจะเรยนรทจะไววางใจผ เลยงดผานการไดรบความรกและ

การดแลชวยเหลอเมอเดกเปยกชน เมอตองการความรก ความสะดวกสบาย เมอรสกกลวหรอโกรธ เปน

ตน เดกเรยนรทจะไววางใจตนเองจากการปรบตวเองในเรองของการกน การนอน และอาบนา ตลอดจน

การสามารถควบคมตนเองใหสงบ ควบคมรางกายตนเองได เดกเรยนรทจะคลาน ยน เดน เลน ใชมอ

หยบจบ และสรางสรรคสงตางๆ ดวยตนเอง หากเดกไมไดมประสบการณในการเรยนรสงตางๆเหลาน

เดกจะไมไววางใจตนเอง ไมไววางใจผ เลยงดและไมไววางใจโลก หากเดกไมไดพฒนาความเปนตวของ

ตวเอง เดกจะไมมนใจในความสามารถของตนเอง ขาดความมนใจในตนเอง

24

บทบาทของพอแมและผ เลยงดในการสงเสรมความสามารถในการฟนพลง ไดแก

1. พอแมควรใหความรกอยางไมมเงอนไข แสดงความรกทงทางกายและวาจา ไมวา

จะเปนการอม การปลอบประโลม การลบไล และการใชคาพดออนโยนกบลกเพอใหลกรสกสงบ อบอน

สบายใจ รวมทงสนบสนนใหลกทาจตใจใหสงบดวยตนเอง

2. สาหรบเดก 2-3 ขวบ พอแมควรกาหนดกฎเกณฑหรอหลกปฏบตในครอบครวทชดเจน

สรางความมระเบยบแบบแผนมวนยในตนเอง โดยไมมการดถก ลงโทษหรอแสดงทาทไมยอมรบเดก

3. เปนตวแบบของพฤตกรรมทแสดงถงความมนใจในตนเอง มองโลกทางบวก และม

เหตผลทดสาหรบลกทอยในชวงอาย 2-3 ขวบ

4. พอแมทมลก 2-3 ขวบ ควรใหการชมเชยเมอลกทาอะไรสาเรจเชน ฝกการเขาหองนา

ได ฝกการควบคมตนเองใหสงบได ฝกการพด หรอทาสงตางๆ ได

5. ฝกใหลกพยายามทาอะไรดวยตวเอง สนบสนนใหลกชวยเหลอตวเองใหมากทสด

6. เมอลกรจกใชภาษามากขน รจกคาและความหมายตางๆ ของคา รจกอารมณ

ตนเองแลว ควรสนบสนนใหลกตระหนกรในอารมณของตนเอง และแสดงความรสกของตนเองได รวมทง

สนบสนนใหลกรจกหรอตระหนกรถงอารมณของผ อนดวย เชน รวาพอกาลงโกรธ แมกาลงเศราเสยใจ เปน

ตน

7. ใหการเสรมแรงคณลกษณะของความสามารถในการฟนพลงเพอชวยใหลกเผชญกบ

ความยากลาบาก โดยการใชคาพดเสรมแรง เชน “แมรวาลกทาได” สงเสรมใหลกมความเปนตวของ

ตวเอง และเสรมแรงใหลกมความเชอและศรทธาในตนเองวาตนเองมทกษะในการแกไขปญหา โดยให

กาลงใจและใหความมนใจกบลก ดวยการบอกลกวา พอแมอยทนกบเขา อยขางๆ เขาเสมอ เพอใหเดก

รสกสบายใจ และมนใจในตวพอแม เกดความไววางใจพอแมและตนเอง

8. ชวงวย 3 ขวบ พอแมควรเตรยมความพรอม ในการเผชญกบสงทจะทาใหลกไม

พงพอใจ หรอเผชญกบเหตการณทยากลาบากสาหรบลก โดยการพดคยเกยวกบเรองราวของลก เลนกบ

ลก อานหนงสอกบลก หรอทากจกรรมตางๆ รวมกน เปนตน

9. พอแมควรตระหนกถงอารมณของตนเอง และอารมณของลก เพอจะไดแนะนาใหลก

จดการกบอารมณของตนเองไดอยางเหมาะสม

25

ตวอยางของการกระทาทสงเสรมและไมสงเสรมความสามารถในการฟนพลงเดก

สถานการณท 1

เดกอยในเตยงนอนของเดก กรดรองพรอมกบเตะขา ถบโนน ถบน (พอแมไมรวาเกดอะไร

ขนกบลก)

จากเหตการณดงกลาว การกระทาทสงเสรมความสามารถในการฟนพลงคอ การอมเดก

ขนมาปลอบโยนกอน และดวาลกเปยกชนไหม อากาศรอนหรอเยนเกนไปหรอเปลา ลกตองการใหอม

พาดบา ลบหลงเพอใหไลลมหรอไม หรอเขาอยากจะเปลยนทาใหสบายเนอตวมากขน เปนตน การ

กระทาแบบนจะทาใหเดกรวา เขามพอแมคอยดแลซงเปนลกษณะของความสามารถในการฟนพลงตาม

แนวคดของ Grotberg ทเรยกวา สงทฉนม (I HAVE) การชวยใหเดกสงบลง เดกจะรสกไดรบความรก

ความเอาใจใสจากพอแม ทาใหพฒนาลกษณะสงทฉนเปน (I AM) และการทเดกสามารถสงบอารมณ

ลงไดดวยตนเอง เปนการพฒนาลกษณะ ความสามารถทฉนม (I CAN)

ตรงกนขาม หากพอแมมองดลกและตดสนใจวาจะเปลยนผาออม พรอมๆ กบบอกใหลก

หยดรองไห หากไมหยดรองจะเดนหนไป ทงไป เปนตน ปฏสมพนธในลกษณะนไมสงเสรมตอการพฒนา

ความสามารถในการฟนพลง เพราะเดกตองการมากกวาแคการเปลยนผาออม เดกตองการใหอม

ปลอบโยน และอยากรสกสบายไมอดอด เพราะนนทาใหเดกรดวาเขาไดรบความรกและการดแลเอาใจใส

ซงทาใหเขาสามารถจะสงบลงได และรสกไววางใจพอแมได

สถานการณท 2

เดกหญงอาย 2 ขวบ เดนเตาะแตะเขาไปในรานขายของกบพอแม เมอเดกมองเหนขนม

กฉวยขนมากน และพอพอแมดงมอออก เดกกรองโวยวายวา “ไมๆ ของหน ของหน”

การกระทาทสงเสรมความสามารถในการฟนพลงคอ การทพอแมพาลกออกไปจากรานคา

โดยไมใหรบกวนคนอน และอธบายใหลกฟงวา “ลกจะหยบของทเรายงไมไดซอมากนไมได เราตอง

จายเงนกอน” และชกชวนใหลกหนไปสนใจสงอน เพอเบยงเบนความสนใจจากลกกวาดนน การกระทา

ดงกลาวจะทาใหลกเขาใจขอบเขตของการแสดงพฤตกรรมตนเอง (I HAVE) ชวยใหลกมความรบผดชอบ

ตอการกระทาของตนเอง (I AM) และเปนการสอสารใหลกรจกขอเทจจรงหรอสงทควรปฏบตในสงคม (I

CAN)

26

แตถาหากพอแมปลอยใหลกกนลกกวาด หรอตลก บงคบใหลกเอาลกกวาดมาคน จะทา

ใหเกดปฏสมพนธในลกษณะทลกกลวพอแม รสกไมมนใจในความรกของพอแม ไมไววางใจ ทาใหลกไม

ยดหยนและรสกวาไมมคนรกและเขาใจ ซงไมเปนการสงเสรมความสามารถในการฟนพลงเลย

เดกวย 4-7 ขวบ

ในชวงวย 4-7 ขวบ เดกเรยนรเกยวกบการเปนผ รเรม (initiative ) และซกซน เดกจะเลน

ตกตา ปนตนไม สรางบานตอบลอคไมเปนตกสงๆ เดกจะเลนกบกลมเพอนและเลนสมมตตางๆ เชน เลน

ขายของ เลนเรยนหนงสอ ซงเปนการยากทจะแยกแยะระหวางจนตนาการของเดกกบความเปนจรง เดก

อาจจะพดโกหกจากเรองจรง เดกๆ มกจะชอบคดทาโนนทาน แตทาไมสาเรจ หนาทของคนในครอบครว

และเพอนๆ จงควรใหความสนใจในความเปนตวเองของเดกและเดกๆ ตองการใหเขามารวมในกจกรรม

ของพวกเขา ชวงวยนเปนวยเรมตนของการเขาใจโลกของสญลกษณมการถามคาถามอยางไมมทสนสด

หากเดกไมไดรบคาตอบหรอถกบอกใหเลกถาม ไมมโอกาสไดคดรเรมทาอะไรใหสาเรจ และถกปฏเสธการ

ขอความชวยเหลอ เดกจะรสกผด ไมมคณคา หรอซกซนตอตานไมเชอฟงไปเลย

บทบาทของพอแมและผ เลยงดในการสงเสรมการพฒนาความสามารถในการฟนพลง

ไดแก

1. ใหความรกอยางไมมเงอนไข

2. แสดงความรกดวยคาพด

3. พอแมควรอมปลอบโยน และนาเสยงทออนหวานในการทาใหเดกหยดรองหรอ

สงบลง สนบสนนใหลกใชเทคนคการหายใจเขาลกๆ แลวนบ 1-10 เพอใหลกสงบสตอารมณ กอนการพด

กนเกยวกบปญหาหรอพฤตกรรมทยอมรบไมได

4. เปนแบบอยางของการมความสามารถในการฟนพลง เชน เมอเผชญกบสงทยงยาก

ทาทาย เชน เมอพอแมมปญหากบผ อน เชนมความขดแยงกบเพอนบาน พอแมควรแสดงพฤตกรรมการ

จดการกบสถานการณทเหมาะสมใหลกเหน และเปนตวแบบของการสนบสนนใหลกมความมนใจในตนเอง

มองโลกทางบวกและเหนคณคาในตนเอง

5. ในครอบครวควรมการกาหนดกฎเกณฑและหลกปฏบตทชดเจน สรางความมระเบยบ

วนยใหลก โดยการกาหนดขอบเขตของพฤตกรรม โดยไมมการทาใหเดกรสกเสยใจหรอมผลตอจตใจของ

เดก

6. เมอเดกทากจกรรมตางๆ สาเรจ เชน อานหนงสอ ตอคาศพทหรอแสดงพฤตกรรมทพง

ปรารถนาได พอแมควรใหความชนชม

7. สนบสนนใหเดกพงตนเองโดยขอความชวยเหลอจากผใหญใหนอยทสด

27

8. ชวยใหเดกเรยนรทจะตระหนกถงความรสกของตนเองและผ อนอยางตอเนอง

9. ชวยใหเดกเพมการตระหนกรในอารมณของตนเองและอารมณของผใหญทใกลชด

อยางตอเนอง

10. เตรยมความพรอมใหเดกเผชญกบปญหาอปสรรคหรอความทกขยาก โดยการพดคย

กบลก การอานหนงสอ การพดคยกนถงปจจยทสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลง

11. สนบสนนใหเดกมความเขาใจและเหนอกเหนใจผ อน ใสใจ และทาสงดๆ เพอคนอนๆ

12. สงเสรมใหเดกใชการสอสารและทกษะการแกไขปญหาจดการกบปญหาระหวาง

บคคลหรอคนหาคนทจะชวยเดกได เปนตน

13. สอสารกบลก พดคยแลกเปลยนความเหน เลาถงสงทเกดขนในแตละวน ไมวาจะ

เปนความคดตอเหตการณนน สงทสงเกตเหนและความรสก เปนตน

14. ชวยใหลกเรมตนมความรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง ชวยใหเดกเขาใจถงผล

การกระทาของเดกเอง

ตวอยางของการกระทาทสงเสรมและไมสงเสรมความสามารถในการฟนพลง

สถานการณท 1

แมตองไปหางานทาในตางอาเภอ โดยทงลกสาวอาย 4 ขวบไวกบพสาว เนองจากไมม

ใครดแลลกในตอนทแมไปทางาน และแมกไมสามารถจะพาลกไปอยสถานเลยงเดกแบบไปกลบได

สถานการณน หากแมตองการสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลงใหกบลก แม

ตองอธบายใหลกสาวฟงวา “แมตองไปหางานทาจะไดมเงนไปเชาบานทนาอยสาหรบลกทงสองคน” และ

ควรบอกใหลกรวาแมรกลกมาก แตลกตองอยกบพไปจนกวาแมจะหาทอยใหมได (I HAVE) และ

อนญาตใหลกคดคานไดถาลกไมเหนดวย รวมทงใหความมนใจวาแมรกลกมาก (I AM) และสญญากบ

ลกวาจะสงของเลน สงจดหมายมาใหลกเสมอ แมตองใหความมนใจกบลกในทกเรองทลกยงกงวลอย

และพยายามถามเพอใหลกแสดงความรสกออกมา (I CAN) และชวยใหลกเขาใจวามความจาเปนอยางไร

ทตองยายทอย

การกระทาทไมสงเสรมใหเดกมความสามารถในการฟนพลง คอ เมอแมบอกลกวาแมจะ

ไปหางานทา และตาหนทลกเสยใจ หรอไมไดอธบายใหลกรเหตผลทตองไป และไมรวาจะไปนานแคไหน

และลกจะตดตอแมไดยงไงเมอลกตองการการ ไมไดอธบายและไมใหโอกาสลกไดแสดงความรสกในการท

28

แมไปหางานทา จะทาใหลกรสกวาถกทอดทงและแมไมรก รสกวาตวเองทาผด ไมมใครคอยชวยเหลอ

และรสกเศราเสยใจ

สถานการณท 2

เดกชายอาย 7 ขวบ อยในสนามหญาหนาบานกบพอ พอกบเพอนบานกาลงทะเลาะ

กนและตอสกน เพอนบานดงมดออกมาแทงพอเขา และเดกชายเหนเหตการณทเกดขนทกอยาง

กรณนหากเดกคดวาเขาควรจะทาอยางไรสกอยางเพอชวยพอเขา จะเปนการพฒนา

ลกษณะความสามารถในการฟนพลง ดานความสามารถทฉนม (I CAN) และหากเขาพยายามชวยพอและ

แสดงใหพอรวา เขารกพอ ดวยการพดใหกาลงใจพอ จะเปนการพฒนาลกษณะสงทฉนเปน (I AM) และ

จะเปนการสงเสรมความสามารถในการฟนพลงดวยเชนกน หากเดกชายรวาคนในบานหรอเพอนบานคน

อน สามารถชวยพาพอเขาไปโรงพยาบาลไดซงเปนการพฒนาลกษณะสงทฉนม (I HAVE) และคนทเขามา

ชวยเดกชายคนนจะเพมการพฒนาความสามารถในการฟนพลงใหกบเดก ดวยการชนชมเดกทเขาชวยพอ

เขา ชวยใหเดกสบายใจ และใหความมนใจวาพอของเขาจะปลอดภย

แตถาหากเดกชายเอาแตรองไหและวงหนไปโดยไมทาอะไรเลย และรสกกลวทจะไป

ขอรองใหคนอนมาชวยพอ กลวตวเองถกแทงหรอกลวถกตาหนทไมไดชวยพอหรอทาอะไรทเปนการ

ปองกนไมใหพอถกแทง และกลวจะถกกลาวหาวาตวเองเปนตนเหตของการทะเลาะววาทกนอกดวย การ

กระทาและความรสกดงกลาวไมชวยสงเสรมและพฒนาความสามารถในการฟนพลง เพราะเดกขาดการ

เรยนรในการเผชญปญหาอยางเหมาะสม

เดกวย 9-11 ขวบ

เดกวย 9-11 ขวบ เรยนรทจะมความมานะพยายามทาใหตนเองประสบความสาเรจ ม

ทกษะการดาเนนชวตโดยเฉพาะในโรงเรยน เดกมความตองการประสบความสาเรจและมภาพลกษณตอ

ตนเองในทางบวก ตองการกลมเพอนสนท ตองการการยอมรบจากกลมเพอน เดกสามารถทาหนาทท

ตนเองรบผดชอบไดอยางสมบรณ ทางานกบผ อนได และหากเดกไมสามารถประสบความสาเรจอยางท

มงหมาย เดกจะรสกมปมดอย และเปนคนทอารมณออนไหวไมกลาแสดงตนเอง หากครและผ เลยงดหรอ

เพอนหวเราะเยาะหรอแสดงใหเดกรวาเขาไมมความสามารถเดกจะรสกไมมนคงและไมมนใจในคณคาของ

ตนเอง ขาดความเชอมนในศกยภาพของตนเอง

29

บทบาทของพอแมและผ เลยงดในการสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลง

1. ใหความรกอยางไมมเงอนไขเชนกน

2. แสดงความรกทงทางกายและวาจาอยางเหมาะสมกบชวงวย

3. ใชการกาหนดขอบเขตพฤตกรรม การพดคยดๆ เพอชวยใหเดกจดการกบอารมณ

ความรสกและพฤตกรรมตนเองได โดยเฉพาะความรสกทางลบและการตอบสนองแบบหนหนพลนแลน

4. เปนแบบอยางของการมความมนคงสมาเสมอในการกระทาทแสดงถงการใหคณคา

และกฎเกณฑทจะชวยสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลง

5. กาหนดกฎเกณฑหลกการปฏบตใหชดเจน และใหลกรถงความคาดหวงของพอแมใน

การกระทาของลก

6. ชนชมเมอลกทาด เชน ทางานบานเสรจตามทไดรบมอบหมาย เปนตน

7. ใหโอกาสลกไดฝกการจดการกบปญหาและความยากลาบาก โดยการใหเผชญกบ

ปญหาทงทเปนจรง และใชการจนตนาการ โดยพอแมตองใหคาแนะนาในกระบวนการจดการกบปญหา

อยางเหมาะสม

8. สงเสรมใหลกสอสารถงความคาดหวงของลก ความรสกและปญหาตางๆ ของลก

ตวอยางการกระทาทสงเสรมและไมสงเสรมความสามารถในการฟนพลง

สถานการณท 1

เดกหญงอาย 11 ขวบ กาลงชวยนองชายอาย 3 ขวบขณะทบานกาลงถกไฟไหม

เดกหญงพยายามจะอมนองออกมา แตอมไมไหวเธอจงพยายามดงฉดนองออกมา แตกลากไมไป และใน

ทสดเดกหญงจงวงออกมาจากบานโดยนองชายถกไฟไหมและตายไปในทสด

การทพอแมจะชวยพฒนาความสามารถในการฟนพลงใหกบเดกหญงคนน จาเปนตองให

ลกไดระบายความรสกผดททาใหครอบครวตองสญเสยนองชายวย 3 ขวบไป พอแมตองใหความมนใจวา

พอแมยงรกเธอเหมอนเดม (I HAVE) ทาใหลกรวาพอแมเขาใจดวาลกพยายามชวยนองอยางเตมทแลว (I

CAN) และถาพอแมชวยใหลกคนพบวาตนเองมความรบผดชอบในการชวยเหลอนองชายใหปลอดภยจะ

เปนการพฒนาลกษณะสงทฉนม (I AM) ดวย พอแมตองชวยใหลกใชความสามารถในการฟนพลงในการ

เอาชนะความยากลาบาก ประสบการณจะชวยเปนแนวทางใหลกไดชวยเหลอผ อนทประสบกบความ

ยงยาก และนนจะทาใหลกพฒนาความสามารถในการฟนพลง

30

แตถาหากพอแมตาหนลกทไมชวยเหลอนองชายใหรอดพนจากการถกไฟไหม จะเปนการ

ลดความรสกผด ความรสกอายและความเศรา ซงนนอาจไมไดพฒนาความสามารถในการฟนพลงในการ

เอาชนะความยากลาบากในชวตขางหนาของลก

สถานการณท 2

เดกชายอาย 9 ขวบ ออกจากบานไปหลงจากทพอบอกวา อยาใหเขาออกไปไหน โดยท

พอแมไมรวาลกไมอยในบาน จนกระทงเลยเยนแลวพอถงรวาลกไมอยในบาน

การกระทาทสงเสรมความสามารถในการฟนพลงคอ

เมอลกกลบเขาบานแลวพอถามวา ทาไมลกไมทาตามกฎเกณฑทเราตงไว

(I HAVE) พอแมตองทาใหลกชดเจนวา พฤตกรรมดงกลาวไมเปนทยอมรบ และเขาตองรบผดชอบในสงท

เขาทา (I AM) และหากพอแมพดคยกบลกเกยวกบความจาเปน ในการทาเชนน เพอเปนการปองกน

พฤตกรรมทไมเหมาะสมในอนาคต (I CAN) เดกจะเรยนรจากประสบการณนวาควรใชความสามารถใน

การฟนพลงในการเผชญกบปญหาอยางไร เรยนรระเบยบแบบแผน และมความรบผดชอบตอตนเองมาก

ขนในอนาคต

การกระทาทจะไมสงเสรมความสามารถในการฟนพลงคอ การทพอแมดดาลกหรอตบต

เขาเมอเขากลบบาน กลาวหาวาลกเปนเดกไมด ซงจะทาใหเขารสกผด ไมพอใจและเปนการตตราวา เขา

เปนเดกไมด ซงนนมผลตอการมองตนเองในอนาคตดวย เดกจะรสกยงยากในการจดการกบสถานการณท

ยากลาบากในวนขางหนา

โจเซฟ (Joseph, 1994) เขยนแนวทางการสงเสรมพฒนาลกษณะความสามารถในการ

ฟนพลงของเดกและวยรน เอาไวในหนงสอ “The Resilient Child : Preparing Today’s Youth for

Tomorrow’s World” โดยเปนการสงเสรมทงคณลกษณะทเปนทกษะและเจตคตของการมบคลกภาพของ

ความสามารถในการฟนพลงดงน

1. การชวยใหเดกไดพฒนาทกษะตางๆ (Help Your Child Develop Skills)

นอกจากการสงเสรมใหเดกสามารถเรยนไดดแลวพอแม คร ผปกครอง หรอผ ท

เกยวของในการดแลชวยเหลอเดก ควรสงเสรมใหเดกไดพฒนาทกษะตางๆ ในการทากจกรรมตางๆ ไดด

31

เชน ทกษะดานกฬา ดนตร ศลปะ หรอกจกรรมอนๆ ทจะทาใหเดกไดรบความชนชมจากผใหญหรอบคคล

ทวไป โดยไมจาเปนวาจะตองทาไดดหลายๆ อยาง แตสงสาคญคอ การใหเดกไดตระหนกถงความ

พยายามและผลทเกดจากการทากจกรรมของเขา ซงจะชวยใหเดกเกดทกษะตางๆ มไหวพรบในการเผชญ

ปญหา ทาใหมแหลงขมทรพยหรอตวอยางสาหรบเดก เมอตองเผชญกบความเครยด หรอสถานการณ

กดดนตางๆ ทกษะและความสามามารถพเศษชวยใหทาตามเปาหมายทตงไวสาเรจ และเปาหมายจะทา

ใหบคคลไดเกดการใชเหตผลซาๆ เปนการเรยนรการคดอยางมเหตผล

ในการพฒนาความถนดเฉพาะตวของเดก อนดบแรกตองรสกเหนคณคาของทกษะ

และสงทตนสนใจ โดยเฉพาะในชวงตนของชวต ผใหญตองสะทอนใหเดกเหนถงคณคาของทกษะตนเอง

เดกจาเปนตองไดรบการสนบสนนและใหกาลงใจจากผใหญในการพฒนาความถนดตามธรรมชาตและ

ความสนใจตางๆ การเนนทความถนดตามธรรมชาตเดกเปนสงสาคญและมคณคามาก เพราะเปนสงทเดก

มอยเองไมใชสงทพอแมอยากใหม

2. การชวยใหเดกพฒนาความสนใจในกจกรรมตางๆ และการมงานอดเรก

ทา (Help Your Child Develop Other Interests and Hobbies)

งานอดเรกและกจกรรมทเดกสนใจตางๆ เปนกจกรรมทชวยคลายเครยดถอไดวาเปน

ตวกนชนของความเครยด ดงนนพอแมและครจงจาเปนตองสนบสนนใหเดกไดทางานอดเรกมกจกรรมท

เดกสนใจอยางเหมาะสม เนองจากชวยใหเดกสามารถปรบตวตอปญหาไดและรสกดกบตนเอง การใสใจ

ในกจกรรมของเดก การเสรมแรงทางบวกและการสอนใหเดกรจกใชเวลาใหคมคา แบงเวลาใหเหมาะสม

จะชวยใหเดกเกดความรบผดชอบตอตนเองและชวยสงเสรมความสามารถในการฟนพลงของเดก

3. การชวยใหเดกพฒนาทกษะทางสงคมและการปรบตวเขาหาผ อน (Help Your

Child Develop Skill and Other-Orientation)

บคคลทมความสามารถในการฟนพลงมแนวโนมเปนบคคลทมทกษะทางสงคมสง

สามารถขอความชวยเหลอและขอรบการสนบสนนจากผ อนไดเมอมความจาเปน งานวจยเกยวกบ

ความสามารถในการฟนพลงของเดก สนบสนนความสาคญของการมอารมณทางบวกและมทาททนมนวล

ในการมปฏสมพนธทางสงคม ซงสอดคลองกบงานวจยเกยวกบความตานทานความเครยดของผใหญท

สรปวา การสนบสนนทางสงคมเปนสงตานทานความเครยด และทกษะทางสงคมของบคคลเปนสงทชวย

ใหบคคลตดตอกบสงคมได

นอกจากนบคคลทมความสามารถในการฟนพลงเปนผ ทสามารถปรบตวเขาหาคนอน

(Other-Oriented) ไดด คาวา Other-Oriented เวอรเนอร (Werner,1984) อธบายวาเปนความตองการม

32

คณคามประโยชน ซงเปนคณลกษณะทบคคลตองไดประสบกบตนเอง การใหเดกไดมประสบการณแหง

คณคาของตนจะชวยใหเดกมเปาหมายในชวตและมงมนทจะเอาชนะเหตการณทางลบทกอใหเกด

ความเครยดได

4. การสงเสรมใหเดกเปนบคคลทมความรบผดชอบ (Help Your Child Become

Responsible)

เดกทมความสามารถในการฟนพลงเปนบคคลทมความรบผดชอบ มความคดรเรม

สรางสรรค และแลกเปลยนความคดเหนในการทางานรวมกนเปนกลมได มความสามารถในการดแล

ตนเองและคนหาทางออกของปญหา ความรบผดชอบมประโยชนตอบคคลเมอตองเผชญกบความยงยาก

ทจาเปนตองจดการปญหาไปทละขน เดกหรอผใหญทไมไดรบการพฒนาความรบผดชอบจะพงพงคนอน

จากงานวจยของรทเทอร (Rutter , 1979) คลารก (Clark, 1983) และการเมซ (Garmazy, 1983) (อางถง

ใน Joseph, 1994) บงชวา กฎของครอบครว (household neles) และงานบานชวยสงเสรมความสานกใน

ความรบผดชอบใหกบเดก พอแม สามารถทาไดโดยการเปดโอกาสใหเดกมความรบผดชอบในการทางาน

บานตางๆ และทสาคญ คอ การสอสารใหเดกรวา พอแมมความคาดหวงตอเขาอยางไร อยากใหเขาม

ความรบผดชอบอยางไรแคไหน

5. การชวยใหเดกพฒนาทกษะ การเผชญปญหา (Help Your Child

Develop Coping Skills)

การมทกษะการเผชญปญหาทด หมายถง การจดการกบความเครยดตางๆ ไดอยางม

ประสทธภาพ นนคอ สามารถจดการกบความเครยดโดยเกดผลกระทบทางลบนอยทสด และเกดผลลพธ

ทางบวกทงตอตนเองและผ อนมากทสด ความหมายทเฉพาะเจาะจงมากกวานคอ หมายถง ความ

พยายามทางจตใจและรางกายในการลงมอจดการกบเหตการณ บคคล และสถานการณตางๆ ทบคคล

รบรวาจะสงผลทางลบตอตนเอง การเผชญปญหาม 2 ชนดใหญๆ คอ การเผชญปญหาแบบมงเนน

อารมณ (emotion-focused) และการเผชญปญหาแบบมงเนนปญหา (problem-focused) (Lazarus &

Folkman , 1984) การเผชญปญหาแบบมงเนนอารมณเปนการจดการกบความรสกทมตอปญหา ซงเปน

ผลมาจากสถานการณทบคคลควบคมไมได หรอคาดการณไมได เชน การเจบปวย อบตเหต เปนตน สวน

การเผชญปญหาแบบมงเนนปญหา เปนการลงมอจดการกบปญหาโดยตรงดวยวธการตางๆ ซงตอง

ตดสนใจและเลอกแนวทางการแกไขปญหาทเหมาะสม รวมทงอาจตองมการเปลยนแปลงตนเองในการ

จดการกบความเครยด เปนตน

33

การทบคคลจะมทกษะการเผชญปญหาอยางมประสทธภาพไดนน ขนอยกบ

ความสาคญของปญหา และความสามารถในการคดอยางยดหยน ในทางจตวทยาหมายถงความสามารถ

ในการมองสถานการณหรอปญหาในมมมองทหลากหลาย เรยกวาเปนความยดหยนทางความคด

(Cognitive Flexibility) ซงหมายถงการมความสามารถในการแกปญหาอยางสรางสรรคดวยเชนกน ความ

ยดหยนทางความคด เพมความสามารถในการดารงไวซงความสามารถในการฟนพลง เนองจากเปนการ

คดพจารณาทางเลอกทหลากหลายในการแกปญหา ดงนนจงมความสาคญในการเปนตวตานทาน

ความเครยด

6. สอนใหเดกกาหนดเปาหมาย และมงมนในการบรรลเปาหมาย (Teach

Your Child How to Set and Stick with Goals)

เปาหมายและความมงมน (commitment) เปนสงสาคญในการสรางความสามารถใน

การฟนพลง เปาหมายเปนสงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของมนษย การมความมงมนทมากเกนไป อาจ

ทาใหเกดปญหาและไมบรรลเปาหมายทตงไว ดงนนพอแมจงควรสอนและแนะนาใหเดกรจกการกาหนด

เปาหมายอยางเหมาะสม ดงน

อนดบแรก ควรมเปาหมายมากกวาหนงเปาหมาย คอ มเปาหมายหลก เปาหมายรอง

และทสาคญเปาหมายนนตองสามารถทาไดจรง อนดบตอมาชวยใหเดกพจารณาแนวทางตางๆ ในการทา

ใหสาเรจตามเปาหมาย โดยชวยใหเดกระดมสมอง ซงตองอาศยความสามารถในการคดอยางยดหยนได

สงสาคญคอ การชวยใหเดกเขาใจวา เดกตองเรมตนจากจดตาสดกอนจะไปถงจดสงสดได และตองเขาใจ

วา บางครงความสาเรจกมาชากวาทเราคาดหวงเอาไวมาก และสดทายเปนหวใจสาคญของการนาไปส

การประสบความสาเรจตามเปาหมาย เดกจาเปนตองมความอดทนตอความคบของใจ (Frustration) ใน

ระหวางการลงมอทาตามเปาหมายใหได นนคอการเรยนรทจะยอมรบความผดหวง เมอไมสาเรจตาม

เปาหมายหนง และสามารถปรบเปลยนไปมงมนทาอกเปาหมายหนงใหสาเรจได

7. การชวยใหเดกเขาใจหลกการดาเนนชวตอยางมความหมาย (Give You Child

a Meaningful Philosophy to Live by)

บคคลจาเปนตองมหลกในการดาเนนชวตทวามสงทเรามงหวงและมความหมาย

สาหรบบางคนอาจหมายถง ความเชอทางศาสนา บางคนอาจมงเนนไปทครอบครว ชมชน และประเทศ

เปนตน ในการพฒนาสานกคณคาแหงตน (Self-Esteem) ในเดกพอแมและคร ควรสงเสรมใหเดกม

“จตสานกแหงชมชน” หรอ “จตวญญาณชมชน” (Community Spirit) หมายถงการยอมรบคณคาของการ

34

มอยรวมกนของสงตางๆ รอบตว ทอยรวมกนเปนสงคม มไดมอยเพยงตนเองตามลาพงเทานน บคคลท

ยดตนเองเปนศนยกลาง (self-centered) จะไมสนใจบคคลหรอสงแวดลอมรอบตว เมอเผชญกบ

ความเครยด และภาวะทยงยากเดกจะรสกโดดเดยว หลกการดาเนนชวตอยางมความหมาย ชวยให

บคคลขยายตวตนไปสการเปนบคคลทเตบโตงอกงาม มเหตผล มเปาหมายในชวต และชวยใหบคคล

สามารถผานพนปญหาหรอสถานการณตางๆ ได

8. การชวยใหเดกพฒนา เจตคตแหงความเปนเลศ (Help Your Child Develop

an Attitude of Excellence)

การมเจตคตทวา “ฉนจะทาใหดทสด” เปนผลดตอการพฒนาความสามารถในการฟน

พลงมาก เนองจากชวยใหเดกพฒนา “กาลงทางจตใจ” (mental muscle) การทาสงทดทสดสาหรบตนเอง

เปนสงทชวยผลกดนใหเกดอปนสย การทางานหนกและมงมนตอการรบผดชอบในภาระหนาทของตน ซง

เปนความแขงแกรงอยางหนงทจาเปนตอการเผชญกบความเครยด และการเปนผ ทมความสามารถในการ

ฟนพลง

9. การชวยใหเดกมทกษะในการจดการกบความเปลยนแปลง (Help Your Child

Become “Change Skilled”)

ความเปลยนแปลงเปนสงทยดตดถาวรอยกบการดารงชวตของมนษย และในคนทม

ความทกขเรอรง บคคลทมทกษะในการจดการกบความเปลยนแปลงจะสามารถจดการกบความเครยดได

ดกวา และมความสามารถในการฟนพลงมากกวาดวย แนวทางในการสงเสรมทกษะดงกลาวตองอาศย

การสอนใหเดกฝกคดอยางยดหยน มโอกาสเผชญกบความเปลยนแปลงและจดการกบความเปลยนแปลง

นน เชน การจดมมบานใหม จดหองนอนใหม เมอตงใจจะไปเทยวแลวไมไดไป กระตนใหเดกคดวาจะทา

อยางไรใหสนกในระหวางน หรอเมอตองยายโรงเรยนหรอเลอนชนเรยนใหม ใหเดกมองในแงมมทดซงมอย

จรง เชน จะไดมเพอนใหม พบคณครคนใหม ฯลฯ

10. การจดใหเดกไดรบการเลยงดอยางเหมาะสม มระเบยบแบบแผน และม

ตวแบบทด (Provide Your Child with Nurturance, Structure, and Good Role Models)

การเลยงดอยางเหมาะสมและการฝกใหเดกมระเบยบแบบแผน เปนสงสาคญทจะชวย

พฒนาการเหนคณคาแหงตนของเดก(Self-esteem) โดยเฉพาะอยางยงการไดรบความรกอยางไมมเงอนไข

35

จากผ เลยงดในชวงแรกของชวต ตลอดจนการมแบบอยางทดจากคนใกลชด ชวยพฒนาพนฐานความ

ไววางใจแกเดก นอกจากนการมระเบยบแบบแผน มกฎเกณฑและหลกปฏบตในการดาเนนชวต และการ

ทางานบานตางๆ เปนการสงเสรมใหเดกมความสามารถในการฟนพลง เนองจากแบบแผนภายนอกตางๆ

สงเสรมใหเกดการมแบบแผนภายใน กลาวคอเดกเกดการเรยนรในการควบคมตนเอง (Self-Control) โดย

เรยนรจากการรบรความคาดหวงทชดเจนของคนรอบขาง การมกฎเกณฑและการไดรบการเสรมแรงจาก

สงแวดลอม เดกทไมมระเบยบแบบแผนและไมมตวแบบทด จะมความยงยากในการพฒนาการควบคม

ตนเอง และความรบผดชอบตอตนเอง ซงทง 2 ลกษณะนเปนสงจาเปนอยางยงตอการพฒนา

คณลกษณะของความสามารถในการฟนพลง ดงนน ครและพอแมตองมการกระตนในทางบวก ใหการชน

ชมเมอเดกสามารถทาพฤตกรรมทพงประสงคไดด มการกาหนดกฎเกณฑและแบบแผนทเฉพาะเจาะจง

ชดเจน เนนใหเดกมความรบผดชอบ มมาตรฐานทเหมาะสม เปนตวแบบทด และใหขอมลปอนกลบแก

เดก เพอใหเดกเกดการเรยนรและพฒนาตนเอง

ไวทเรป (Weinreb ,1997) เสนอแนะกลวธการสงเสรมความสามารถในการฟนพลง

สาหรบครเอาไว 3 ประเดนหลกๆ ดงนคอ

1. การสงเสรมคณลกษณะของบคคล

• ครควรมงสงเสรมใหเดกมความหวงในชวต มองโลกทางบวก และมอง

ตนเองวามความสามารถในการจดการกบปญหาได

• สรางคณลกษณะของการเหนคณคาแหงตน (self-esteem)

• สนบสนนใหมเครอขายทางสงคมทเอออานวยตอการเกดความรสกทดตอ

ตนเอง พฒนาความมงมนพากเพยร และความเปนตวของตวเอง

• พฒนาทกษะพเศษหรอความสนใจพเศษของเดกโดยชวยใหเดกคนหาคณคา

แหงตนผานการทางานอดเรกหรอทากจกรรมทเดกสนใจไปในทางสรางสรรค

• สนบสนนใหเดกพงตนเอง ชวยเหลอตนเองได มความสามารถทางสงคม

โดยเนนทกษะทางภาษาและทกษะการดแลชวยเหลอตนเอง

2. ปจจยทางครอบครว

• สงเสรมใหครอบครว มบรรยากาศการใหและรบความรกอยางไมมเงอนไข ม

โอกาสใกลชดสนทสนมกน โดยทวไปเดกทมความสามารถในการฟนพลง

เปนเดกทมโอกาสไดผกพนทางอารมณกบคนในครอบครว

36

• สงเสรมเจตคตทดตอการดแลลกใหกบพอแม เพราะเจตคตของพอแมม

อทธพลตอสขภาพทางจตใจของลก Werner and Smith (1982) รายงานวา

วยรนทมความสามารถในการฟนพลงสง มาจากครอบครวทมความมนคง

ทางอารมณ มกฎระเบยบในครอบครวทชดเจนแนนอน รทเทอร (Rutter ,

1987) สรปวา การทเดกไดรบการแนะนาทด มการสรางวนยทสมดล

เหมาะสม เปนปจจยปกปองความเสยงของเดก

3. การสนบสนนชวยเหลอในชมชน

• โรงเรยน เปนสาบนทสาธตการใสใจดแลเดก ดวยการเหนคณคาและสงเสรม

ทกษะพเศษ และความมานะพยายามในดานตางๆ สรางโอกาสใหเดกไดรบ

การชนชมและเกดความภาคภมใจ รวมทงใหการสนบสนนชวยเหลอเมอ

ครอบครวมปญหา

• ใหการสนบสนนชวยเหลอครอบครวทมปจจยเสยงตอการเกดปญหาเชนการ

จดโปรแกรมสงเสรมคณภาพการเลยงดเดกเลก เปนโรงเรยนคณภาพทมการ

เสรมสรางทกษะตางๆ แกเดก เชน กฬา ดนตร สงเสรมใหเดกมความ

รบผดชอบ จดกจกรรมทจะทาใหเดกกบครมสมพนธภาพทดตอกน กจกรรม

ทจะทาใหเดกรวาตนเองมวามสามารถ และประสบความสาเรจได

• สงเสรมใหมการสนบสนนชวยเหลอในชมชน เชน มเพอนบาน มสถาบนทาง

ศาสนา และผ นาชมชนเขามาดแลชวยเหลอ เดกมปญหาในครอบครว เปน

ตน

แรงคและแพทเทอรสน (Rank and Patterson, 1996) นาเสนอการนาการปรกษาเชง

จตวทยาเขามาชวยเหลอและสงเสรมความสามารถในการฟนพลงเดกในกลมเสยงตางๆ เชน กลมทม

ปญหาครอบครว ฐานะยากจน ประสบกบความสญเสย และการถกทารณกรรม เปนตน โดยกลาวถงการ

แทรกแซงอยางมประสทธภาพ 3 ประเดนใหญ ๆ ดงน

1. การปรกษาเชงจตวทยาและจตวทยาการแนะแนวเดกกลมเสยง

นกจตวทยาการปรกษา สามารถเรมตนการชวยเหลอเดกในกลมเสยงตางๆ ดวยการ

สนบสนนใหเดกเขาใจถงรปแบบ ความสามารถในการฟนพลงตนเองในอดต หรอใชการสอนและเปนตว

37

แบบพฤตกรรม ทสนบสนนใหผ รบการปรกษามศกยภาพในการจดการกบตนเอง (Self-manage) และ

สามารถเผชญกบความเครยดได สวนนกจตวทยาการปรกษาในโรงเรยนสามารถพฒนากลมการแนะแนว

ทเหมาะสมตามอาย เพอสอนทกษะความสามารถในการฟนพลง เพอใหเกดศกยภาพดงกลาว ผใหการ

ปรกษาสามารถนากระบวนการปรกษาเชงจตวทยา ดวยเทคนคและกลวธตามแนวคดการมงเนนการแกไข

ปญหา (solution-focused) ซงเปนรปแบบทเนนการรบรปญหาของผ รบการปรกษา ทาการประเมนคา

ระดบความรนแรงของปญหา คนหาเปาหมายของผ รบการปรกษาในการจดการกบปญหา ทาความเขาใจ

พฤตกรรม การแกไขปญหาในอดตของผ รบการปรกษาเชงจตวทยา และทดลองฝกการลงมอแกไขปญหา

การปรกษาเชงจตวทยาตามแนวการมงเนนการแกไขปญหา มประโยชนกบวยรนทมปญหาพฤตกรรม

ปญหาการใชสารเสพตดมปญหาการเผชญปญหาและปญหาทางสงคม สามารถประยกตใชกบเยาวชน

และวยรนทพอแมแยกทางกนหรอหยาราง รสกสญเสยจากการตายของบคคลในสาคญในครอบครว

นอกจากนยงเปนการเตรยมความพรอมใน การเผชญกบปญหาใหมๆ ทจะเขามาในชวต (Deshazer et.al

1986 อางถงใน Rank and Patterson, 1996)

กลวธในการดาเนนการปรกษาเชงจตวทยาตามแนวคดการมงเนนการแกไขปญหา

ผใหการปรกษาจะมงเนนการสงเสรมอตมโนทศน (Self-concept) เนนการสรางทกษะในการเปลยนแปลง

(Transferable Skills) โดยมเทคนคดงน

1) การแสดงบทบาทเปนผสนบสนนใหผ รบการปรกษาไดปรบปรงการแสดงออกของ

ตนเอง (Self-Expression)

2) เทคนคการแกไขความขดแยง โดยการชวยใหผ รบการปรกษาจดการกบความ

ขดแยงระหวางบคคลอน เชน คนในครอบครว โรงเรยนททางาน ฯลฯ

3) การมทาทใสใจดแล โดยการใหการยอมรบอยางไมมเงอนไข การใหการเสรมแรง

ทางบวกและการมความคาดหวงทสอดคลองกลมกลนกบความเปนจรง

4) ผใหการปรกษาในการเปนแบบอยางของการมอฒมโนทศนแหงตนทด

5) สงเสรมใหมกลมเพอนสนบสนน

6) การมจนตนาการในทางทสรางสรรค

7) การใชการบาบดแบบ Bibliotherapy ซงเปนการนาตาราหรอหนงสอเขามาใชใน

การบาบด

2. การเปนผ ชวยสาหรบครอบครว (Assistance for Families)

นกจตวทยาการปรกษาในโรงเรยน มหนวยงานทเกยวของ สามารถชวยเดกทอยใน

กลมเสยงตอการเกดปญหาตางๆ ดวยการจดใหเกดทปรกษาของพอแมทงรปแบบรายบคคลและกลมพอ

แมจาเปนตองรวาลกจะประสบความสาเรจในชวตได ภายใตบรรยากาศของการไดรบความรกความอบอน

38

จากพอแม การมความคาดหวงทชดเจนของพอแมตอพฤตกรรมและความรบผดชอบของลก เปนตน สง

สาคญคอการแสดงออกถงความรกผานคาพดอยางสมาเสมอ และตองไมเปนการแสดงความรก อยางม

เงอนไขหรอใชความรกมาเปนเครองมอในการลงโทษ เพอลบลางพฤตกรรมบางอยาง สงเสรมให

ครอบครวมการสอสารสองทาง พอแมจาเปนตองเรยนรทจะฟงลกใหเปน และประเมนความตองการความ

สนใจของลกได อาจมการจดโปรแกรมการฝกอบรม เชน “โปรแกรมการฝกอบรมการเปนพอแมคณภาพ

(Systemative Training for Effective Parenting) เปนตน โปรแกรมดงกลาวสามารถใชรวมกบกลมพฒนา

ทกษะการสอสาร และทกษะการสนบสนนชวยเหลอของพอแม

นกจตวทยาการปรกษาสามารถชวยใหพอแมเขาใจวา ศกยภาพของเดกในดาน

ความสามารถในการฟนพลงจะลดลง หากเดกตองประสบกบความยงยากทางอารมณและความไมแนนอน

ในครอบครว พอแมทมความวตกกงวลสง มความคาดหวงกบเดกมากเกนไป มการลงโทษเดก เหลานจะ

มผลตอความสามารถในการฟนพลงของเดก ดงนนนกจตวทยาการปรกษาควรชวยใหพอแมมการวางแผน

อยางเฉพาะเจาะจง ในการชวยใหลกมพฤตกรรมทด โดยการกาหนดทางเลอกทจะทาหรอไมทาพฤตกรรม

ทไมพงประสงค โรงเรยนและหนวยงานบรการทางสงคมตางๆ จงควรมการพฒนาโปรแกรมสาหรบพอแม

ทมลกวยรน โดยการใหบรการทหลากหลาย เชน การสอนเทคนคการเลยงลก การอภปรายในเรองผลจาก

การตงครรภหลายครง (multiple pregnancies) และทกษะการเปนพอแม เปนตน

3. การสนบสนนทางสงคมและสงแวดลอม

การเปนทปรกษาใหกบครและผ ทมหนาทรบผดชอบในหนวยงานทดแลชวยเหลอใน

ชมชนเปนสงจาเปนอยางหนงทนกจตวทยาการปรกษาสามารถสงเสรมพฒนา ความสามารถในการฟน

พลงใหกบวยรน Dickinson และ Bradshan (1992) พฒนารปแบบการรวมการใหการปรกษา และการ

บรการเปนทปรกษาในชมชนแกเดกและวยรนเขาดวยกน โดยจาแนกหาทางของการเปนทปรกษาในกลม

เดกกอนวยเรยนทมปญหาพฤตกรรมกาวราว นกเรยนทมปญหาดานการเรยน และวยรนทมปญหาทาง

อารมณระดบรนแรงเนองจากปญหาครอบครว ดงนนนกจตวทยาการปรกษาและทปรกษาในชมชน

สามารถพฒนาเครอขายของการสนบสนนการชวยเหลอเดกและวยรนในกลมเสยงใหมากขน

จากงานเขยนดงกลาวจะเหนไดวา การสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลงของ

บคคล เปนสงทพฒนาไดตงแตแรกเกดและพฒนาไดเรอยๆ ตลอดชวตของบคคล ซงตองอาศยปจจย 2

ประการ คอ 1) ปจจยภายในตนเอง ซงเปนคณลกษณะเฉพาะทมอยในตวบคคลเอง เปนศกยภาพเดมท

บคคลมอยในการสงเสรมชวยเหลอจงควรสนบสนนใหบคคลโดยเฉพาะในเดกไดตระหนกถงศกยภาพของ

ตนเอง และนาออกมาใชอยางเหมาะสมในการเผชญกบความทกขยาก นอกจากคณลกษณะเดมทมอย

39

แลวควรพฒนาลกษณะทสาคญทชวยเพมความสามารถในการฟนพลงไดแก การเหนคณคาในตนเอง

การตระหนกรถงความสามารถของตน การมทกษะการแกไขปญหา ทกษะทางสงคมและทกษะอนๆ ทม

สวนชวยใหบคคลเผชญกบปญหาและความเครยดได 2) ปจจยภายนอกของบคคล ซงเปนแหลง

สนบสนนชวยเหลอ ไดแก ครอบครว ชมชน โรงเรยน และสถานบรการตางๆ ในชมชน ทมสวนในการ

ชวยเหลอประคบประคอง เมอบคคลมปญหาหรอเผชญกบความทกขยาก ดงนน ทกคนจงควรตระหนกถง

การมสวนรวมในการสงเสรมพฒนาครอบครว และชมชนใหเขมแขง เพอเปนการเสรมสรางความสามารถ

ในการฟนพลงใหกบชมชนอกทางหนงดวย

40

บทท 3

สรปและขอเสนอแนะ

ความสามารถในการฟนพลงเปนเรองสาคญ เนองจากเปนศกยภาพของบคคลในการ

เผชญกบความยากลาบากในชวต เปนความสามารถในการเอาชนะอปสรรคตางๆไดอยางอดทนเขมแขง

สามารถจดการกบความเปลยนแปลงทเกดขนกบตนเองไดอยางมประสทธภาพ มนษยทกคนตองเผชญกบ

ความทกขยากโดยไมมใครหลกหนไปได ดงนนบคคลจงจาเปนตองอาศยความสามารถในการฟนพลงของ

ตน ในการยนหยดและดารงความแขงแกรงแหงตน เพอนาพาตนเองใหผานพนความทกขยากนน สามารถ

ดาเนนชวตทเปนปกตสขตอไปได

งานวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลงของเดก และงานวจยเกยวกบความ

ตานทานตอความเครยดของผใหญ เปนการพยายามทาความเขาใจวา บคคลผานพนความยากลาบากใน

ชวตมาไดอยางไร และสามารถพฒนาตนเองใหเปนบคคลทเขมแขง มศกยภาพและมสขภาวะ (well-

being) ทงทางรางกายและจตใจอยางไร มปจจยใดบางทเปนสวนประกอบของบคลกภาพ หรอ

คณลกษณะดงกลาว ตลอดจนพยายามคนหาแนวทางและปจจยทเกยวของกบการสงเสรมพฒนา

ความสามารถในการฟนพลงของบคคล

จากการรวบรวมงานเขยนและงานวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลง จงสรปไดวา

ในการสงเสรมความสามารถในการฟนพลง จาเปนตองเรมตงแตวยแรกเกดของบคคล เพราะเปนชวงการ

พฒนาพนฐานสาคญของความสามารถในการฟนพลง นอกจากนยงสามารถสงเสรมและพฒนาไดตลอด

ชวงชวตของบคคล เนองจากบคคลมศกยภาพในการพฒนาตนเอง และมความสามารถในการฟนพลงอย

ในตวเองทกคน หากบคคลไดรบการสงเสรมใหตระหนกถงความสามารถในดานดงกลาวของตน มการ

พฒนาความสามารถใหมากขน และนาออกมาใชในการเผชญกบภาวะวกฤตตางๆในชวตได ดงนนในการ

สงเสรมและพฒนาความสามารถในการฟนพลง ตองยดตวบคคลเปนหลก กลาวคอใหการสงเสรมและ

พฒนาจากความตองการและพนฐานเดมของบคคลนน เพราะบคคลมความแตกตางกนทงการรบร

ความคด เจตคต และพฤตกรรม สงสาคญอกประการทผ เกยวของในการดแลเดก วยรนและสขภาวะหรอ

สขภาพทางกายและใจของบคคล ตองใหความใสใจและรวมแรงรวมใจกน เสรมสรางใหเกดขนในชมชน

คอการมแหลงสนบสนนและชวยเหลอภายนอกแกบคคล ไมวาจะเปนการใหบรการจากหนวยงานของ

รฐบาล โรงเรยน ชมชน และครอบครว ทจะคอยใหความชวยเหลอเมอเกดปญหา รวมทงเปนแหลงทจะ

เอออานวยใหเกดกระบวนการพฒนาความสามารถในการฟนพลงแกบคคลและชมชน

41

สรปแนวทางและขอเสนอแนะในการพฒนาความสามารถในการฟนพลง

ในการพฒนาความสามารถในการฟนพลงของบคคล ควรคานงถงประเดนสาคญเหลาน คอ

1. การเสรมสรางการมคณคาในตนเอง

การมคณคาในตนเอง เปนความรสกตระหนกในคณคาแหงตนของบคคล ทพฒนาความ

ไววางใจในตนเองและผ อนไดอยางสมบรณ บคคลทไดรบความรกอยางไมมเงอนไข จากพอแมหรอผ เลยง

ด จะสามารถใหความรกและรบความรกกบผ อนได มความผกพนทางอารมณกบผ อน ไดอยางเหมาะสม

กาหนดระยะหางระหวางตนเองกบผ อนไดด สรางสมพนธภาพในระดบลกกบผ อน และรกษาสมพนธภาพท

ยาวนานกบผ อนได ดงนนในการเสรมสรางการมคณคาในตนเอง จงจาเปนตองสรางตงแตแรกเกดจนถง 3

ขวบซงเปนชวงสาคญในการพฒนาในเรองดงกลาว นอกจากนควรจดใหบคคลมโอกาสทจะไดรบการ

พฒนาในดานดงกลาว แมวาจะผานชวงเวลานนแลว ดวยการสงเสรมทกษะตางๆใหกบบคคล เชนทกษะ

การสรางสมพนธภาพ การอยรวมกบผ อน หรอโปรแกรมทจะเอออานวยใหบคคลไดพฒนาตนเองเชน กลม

พฒนาตน กลมเพอนชวยเพอน กลมจตบาบด หรอการบาบดและการปรกษาเชงจตวทยารปแบบตางๆ

เปนตน

2. การเสรมสรางความสามารถของบคคล

ความสามารถของบคคล เปนความรสกประสบความสาเรจในชวตและการทางาน รบร

วาตนเองมความสามารถมศกยภาพ พอแมผ เลยงดและผ ทมบทบาทเกยวของในการดแลชวยเหลอเดก

วยรน และบคคลทอยในกลมเสยงตอการเกดปญหาทางสขภาพจตตางๆ ควรรวมมอกนสงเสรมใหบคคล

ไดตระหนกถงความสามารถของตนเอง โดยเปดโอกาสใหแสดงความสามารถของตนเองออกมาใชในการ

ทางาน การเรยน การดาเนนชวต และการปรบตวตอปญหา พยายามสงเสรมใหบคคลไดรบประสบการณ

ของความสาเรจ อนจะเปนหวใจสาคญในการพฒนาความสามารถในการฟนพลง

ขอบงชของความสามารถของบคคล พจารณาจาก

2.1 ประสทธภาพในการทางาน การเลน การคบเพอนหรอการใหและรบความรกกบผ อน

2.2 การมความคาดหวงทเหมาะสมกบความสามารถของตนเอง รบรประสทธภาพของตนเองได

ตามความเปนจรง

2.3 มการเหนคณคาในตนเอง(self - esteem)สง มความเชอในประสทธภาพของตน(self -

efficacy) และมความเชอในอานาจแหงตน(locus of control)

42

2.4 การมวนยในตนเอง

2.5 การมทกษะในการเผชญปญหา

3. การเสรมสรางศกยภาพของบคคล

เปนการเสรมสรางพลงอานาจในตนเอง ตระหนกถงศกยภาพแหงการพฒนาและงอกงาม

ของตนเอง ในการจดการกบความเครยด จดการกบปญหาและอปสรรคตางๆ ทตองเผชญไดอยางม

ประสทธภาพดวยตนเอง การฝกใหลกชวยเหลอตนเองกอนขอความชวยเหลอจากผ อนเมอมปญหา จะทา

ใหเดกคนพบศกยภาพในตนเอง

4. การเสรมสรางการมองโลกทางบวก

การมองโลกทางบวก เปนความรสกมความหวงในชวต มกาลงใจในการฟนฝาอปสรรค ม

มมมองตอชวตวามความหมาย มเปาหมายและพยายามทาใหตนเองบรรลเปาหมายนน การใหกาลงใจ

การใหการสนบสนนชวยเหลอจากบคคลภายนอก และผ ทอยใกลชด มสวนสาคญในการเสรมสรางการมอง

โลกทางบวก พอแมและบคลทใกลชด มอทธพลในการเปนตวแบบของการมทศนคตในการมองโลก มอง

ปญหาอยางสรางสรรค ตลอดจนเปนแบบอยางของการดาเนนชวตอยางมเปาหมาย และการดาเนนการ

ใหบรรลตามเปาหมายในชวต การมองโลกทางบวกเปนเรองทเปลยนแปลงได เมอบคคลไดเฝาสงเกตด

ความคดของตนเองตอสงรอบขาง และพบวาความคดนนทาใหเราเกดความเครยดกงวลมากขน บคคลจะ

เรยนรทจะทาความเขาใจและมองในแงมมใหมทจะทาใหจตใจสขสงบ และพบทางออกของปญหามากกวา

วธคดเชนเดม หากแตเราตองใสใจตอการคดนนดวยจตทสงบและเปนกลางอยางยง

สรปแนวทางและขอเสนอแนะในการศกษาวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลง

ในการศกษาวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลง มความยงยากอยหลายประการ

ซากร (Shakoor, 2000) กลาวถงความยงยากในการวจย เกยวกบความสามารถในการฟนพลงเอาไว 2

ประการใหญๆ คอ ประการท 1 ประเดนในการวจยเรองความสามารถในการฟนพลงเกยวของกบ สาขา

ทางจตเวชในเรอง post – traumatic stress ซงขอมลพนฐานไดมาจากการศกษาขอมลยอนหลง ใน

การศกษาจาเปนตองใชกลมประชากรทผานประสบการณของความเจบปวด ซงเปนการยากในการหากลม

ตวอยาง ประการท 2 การศกษาวจยสวนมากจะเปนการศกษาในเดกและวยรนมากกวาผ ใหญ มเพยง

งานวจยเดนๆทไดรบการยอมรบอยเพยง 2 คน ทศกษาในผใหญ คองานวจยของ ฮกกนส (Higgins, 1994)

43

กบ เฟลสแมนและ เวลเลนส(felsman and Vaillent, 1987) แตกเปนการศกษาประวตของกลมตวอยาง

วาสามารถเอาชนะความเจบปวดหรอความยากลาบากในวยเดกมาไดอยางไร โดยไมไดมงศกษาถงการ

เผชญปญหาหรอการผานพนความเจบปวดในปจจบนของกลมตวอยาง ดงนนในการศกษาวจยในอนาคต

ควรทาการศกษาการเผชญความเครยดหรอการเอาชนะความทกขยาก ของผ ใหญทประสบความ

ยากลาบากหรออยในกลมเสยงตางๆ เชนบคคลทเจบปวยดวยโรคเรอรงรกษายาก เจบปวยทางจตหรอ

ญาตของผ ปวยเหลาน บคคลทมความพการทางรางกายหรอสญเสยอวยวะ เปนตน

ความสามารถในการฟนพลง เปนสงทมอยในตวบคคลทกคน และเปนสงทชวยให

บคคลสามารถดาเนนชวตในแตละวนไดอยางปกตสข ดงนนเพอเพมความรความเขาใจในลกษณะของ

ความสามารถในการฟนพลงใหกวางขวางยงขน การศกษาความสามารถในการฟนพลง จงควรมการศกษา

ในบคคลกลมตางๆใหหลากหลายมากขน เชนในกลมบคคลทประสบความสาเรจในชวต กลมทเตบโตอย

ในสภาพแวดลอมแตกตางกนเชน ในสงคมชนบท ในเมอง ในสถานสงเคราะห รวมทงศกษาในบคคลปกต

ดวย เพอจะไดมขอมลพนฐานของกลมคนปกต คนหาปจจยทสงเสรมใหบคคลมความสามารถในการฟน

พลง เกดมมมองใหมในการศกษาและทาความเขาใจในเรองดงกลาว อนเปนประโยชนในการพฒนา

ศกยภาพของบคคลตอไป

มปจจยทเกยวของในการสงเสรมและสนบสนนความสามารถดงกลาวหลายปจจยดวยกน

ทงในสวนทเปนปจจยภายในเชน ความเชอในอานาจแหงตน ความสามารถและทกษะในการเผชญปญหา

บคลกภาพ เปนตน และปจจยภายนอกเชน การมแหลงสนบสนนชวยเหลอตาง ๆทางสงคม ดงนนใน

การศกษาวจยควรมการศกษาปจจยทงสองดานไปดวยกน เพอใหไดขอมลทครอบคลมมากทสด อนจะเปน

ประโยชนในการชวยเหลอและสรางเสรมความสามารถในการฟนพลง ใหพฒนาทงสองดานไปพรอมๆกน

เพอใหเกดประสทธภาพสงสด

ปญหาอยางหนงของการศกษาความสามารถในการฟนพลง คอความสบสนในกรอบ

โครงสราง(construct) หรอกรอบแนวคดของความสามารถในการฟนพลง เนองจากเปนเรองคอนขางใหม

ทาใหมหลายแงคดและมมมองของนกวจยในเรองนมาก ดงนนนกวจยจงมความพยายามเปนอยางมากใน

การจะทาใหเกดความกระจางชด และมแนวทางในการกาหนดกรอบแนวคดใหชดเจน มการบญญต

คาศพทเฉพาะทางในเรองน ปจจบนในประเทศไทยเองยงมผ สนใจเรองนนอยมาก อกทงยงใชคาสอ

ความหมายแตกตางกน เชนมหาวทยาลยมหดลเ รยกวา เ ปน “ปจจยความยดหยนทนทาน”

มหาวทยาลยธรรมศาสตรเรยกวา “พลงเขมแขงและสรางสรรค” ผ เขยนใชคาวา “ความสามารถในการฟน

พลง” ตามคาแนะนาของอาจารยคณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ดงนนในการศกษาวจยใน

เบองตน ควรกาหนดกรอบแนวคดใหชดเจนกอน เพอใหเกดความเขาใจตรงกนในเรองดงกลาว

อยางไรกตามแมวาความสามารถในการฟนพลงเปนเรองสากล แตผ เขยนมความเหนวา ม

ประเดนทนาสนใจในการศกษาความสามารถในการฟนพลงของบคคลทอยในวฒนธรรมตางๆ เนองจาก

44

ศาสนา ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ หรอแนวทางในการปฏบตของแตละวฒนธรรม มสวนหลอ

หลอมใหบคคลมวถการดาเนนชวต การมองโลก และการรบรปญหาหรอความทกขยากความแตกตางกน

จงควรสนใจในประเดนของวฒนธรรมทหลากหลาย เพอใหเกดความเขาใจถงแหลงทมา และแหลง

สนบสนนชวยเหลอของบคคล จะไดเปนแนวทางในการสงเสรมพฒนาใหเหมาะสมกบบคคล และเหมาะ

กบวฒนธรรมในแตละทองถน อกทงยงเปนการคนหาแหลงทพยากร หรอภมปญญาดงเดมของ

ความสามารถในการฟนพลงอกทางหนงดวย

แนวโนมของการศกษาวจยเกยวกบความสามารถในการฟนพลงในปจจบน ให

ความสาคญในการวจยเชงการแทรกแซงปองกน บคคลทอยในกลมเสยงตางๆ ดงนนจงควรทาการศกษา

ในเชงคนหารปแบบ การสงเสรมพฒนาความสามารถในการฟนพลง เพอขยายผลในการพฒนาศกยภาพ

ของบคคลใหหลากหลายแนวทางมากขน อนจะเปนประโยชนสาหรบแนวทางในการสงเสรมและปองกน

ปญหาสขภาพจตของบคคลดวย

45

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

บศรนทร หลมสนทร. (2543). ความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนทนทาน การรบรมรสม

ชวต ลกษณะสวนบคคลบางประการ พฤตกรรมการเสพสารเสพตดของวยรนสลมทเตรดเตรในสนาม

เดกเลน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยมหดล.

พชรนทร อรณเรอง. (2545). ผลของการปรกษาเชงจตวทยาแบบกลม ตอความสามารถในการฟน

พลง และการเผชญปญหา ของวยรนตอนตน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต,

จฬาลง กรณมหาวทยาลย.

สจตรา สมชต. (2541). ความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนและทนทาน การรบรมรสมชวต

พฤตกรรมดานลบ และผลสมฤทธในการเรยนของนกเรยนชนประถมปทหก ตาบลธาตทอง จงหวด

ชลบร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยมหดล.

สนพจ เปรมอมรกจ (2542). องคลกษณะของพลงเขมแขงและสรางสรรคในนกเรยนทมผลการ

เรยนเฉลยตากวาระดบ “พอใช” : การศกษากลมนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนของโรง

เรยนมธยมศกษาในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อจฉรา กตตวงศวสทธ. (2543). ความสมพนธระหวางปจจยความยดหยนและความทนทานการ

รบรมรสมแหงชวตและพฤตกรรมความเสยงดานสขภาพของนกเรยนระดบอาชวศกษา.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล.

ภาษาองกฤษ

Antony, E.J. & Cohler, B. (1987). The invulnerable child. New York: Guilford Press.

Beardslee, W.R. & Podorefsky, D. (1988). Resilient adolescents whose parents have

serious affective and other psychiatric disorders: Importance of self-understanding and

relationship. American Journal of Psychiatry, Vol.145, pp.63.

Benard , B. (1993). Fostering resiliency in kids. Education leadership, Vol.59, pp. 44–48

Benard, B. (1996). Resilience in action: Bouncing back form risk and adversity: Ideas

for youth family and Communities. Retrived from: World Wide Web: http://www. resilience in

action.inc.

46

Biscoe, B. Harris, B. (1994). Adolescent resiliency attitude scale. Eagle ridge Institute, Inc.,

New Destiny Oklahoma city, Oklahoma.

Biscoe, B. (1999). A Closer Look at Resilience: Rebounding from the pain of the Past.

Retrived from: World Wide Web:http://www. region 7

.ou.edu/papers/resiliency.html.

Blocker,L.S. & Copeland,E.P. (1994).Determinants of resilience in high-stressed youth.

High school Journal, Vol.77(4), pp.286-293.

Buckley, M. R., Thorngern, J. M.,& Kleist, D. M. (1997). Family resilience: A neglected family

construct. Family Journal, Vol.5

Christiansen, J. & Christiansen, J.L. (1997) Using protecting factors to enhance

resilience and school success for at-risk student resilience. Professional School Counseling.

Vol. 1, pp. 26 – 31.

Fonagy, P., Steele, M., Steele, H., Higgett & Target, M. (1994). The emanuel miller

memorial lecture 1992 theory and practice of resilience. Journal of Child

Psychology and Psychiatry, Vol.35

Garmezy, N. (1987). Stress-Resistant Children: The Search For Protective Factor. In :J.E.

Stevenson (ED.). Recent Resarch in development Psychopathology, Journal of Child

Psychology and Psychiatry Book Supplement 4, Oxford: Pergamon Press.

Garmezy, N. (1990). A Closing note: Reflection on the future. In J.Rolf., Amasten, D. Cicchetti,

K. Nuechterlein & S. Weintraub (Eds.) Risk and protective factor in the development of

psychopathology. New York: Combridge University Press.

Garmezy, N. (1993). Stressorss of childhood. In M. Rutter & N. Garmezy (Eds.), Stress

Coping and Development in children. New York : McGraw-Hill.

Garmezy, N. (1993). Child in poverty: Resilience despite the risk. Psychiatry, Vol. 56

Goldstien. L.S. (1999). Psychological Resilience in Thai Adolescents.The Degree of

Bachelor of Arts with Hornors in the Subject of Psychology, Harrvard-Radcliffe

College.

Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.

Gomaz, C. (1993). The relationship between academic achievement and coping with

stress among public junior high school adolescent. Dissertation Abstracts

International.Vol53 : 11A.

47

Groe,S.& Eckenrode, J. (1996). Context and Process in research on risk and resilience. In R. J.

Haggerty, L.R. Sherrod, N. Garmezy & M. Rutter (Eds), Stress, risk and resilience in Children

and adolescent:Process, machanism and intervention. New York: Cambridge University

Press.

Gribble, P.A., Cowen, E.L., Wyman, P.A. Work, W.C., Wannon,M. & Raoof, A. (1993).

Parent and child views of parent-child relationship qualities and resilient outcome among

urban children. Journal of Child Psychology and Psychiatry. Vol.34 (4)

Grotberg, E.H. (1995). A guide for promoting resilience in children: strengthening the

human spirit. (Early childhood development: Practice and Reflection No.8) The Hgne, The

Netherlands, the Bernard van leer Foundation.

Grotberg, E.H. (1999). Tapping your inner strength : How to find the Resilience to deal

with anything. Oakland :New Henderson.

Howard, S.& Dryden, J. (1999). Childhood resilience : Review and critique of

literature. Oxford Review of Education VoL.25

Johnson, A.C. (1995). Resilience mechanisms in culturally diverse families. Family Journal,

Vol.3, pp. 316-324

Joseph, J.M. (1994 ). Resilience. The resilient child: Preparing today’s youth for

tomorrow’s wold. New York: Plenum Press.

Kobasa,S. C.,Maddi, S.R., & Courington,S. (1981). Personality and constitution as meditations in

the stress- illness relationship. Journal of health and social behavior, vol22

Kobasa,S. C. (1982). The hardy personality: Toword a social psycology of stress and

health. In G.S. Sander & J. Sule (Eds.) Social psychology of health and illness.

Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Lazarus, R.S. & Folkman, S., (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York : Springer

Publishing.

Luthar, S. (1991). Vulnerability and resilience: A study of high-risk adolescents. Child

development, Vol. 62(3), pp.600-616.

Luthar, S.S., Cicchetti, D.,& Becker, B. (2000). The Construct of resilience: A critical

evaluation and guidelines for future work. Child development, Vol. 71, pp.543.

48

Major, B., Richard, C. Cooper, M.L., Cozzarelli, C., and Zubek, J. (1998). Personal resilience,

Cognitive appraisals, and Coping: An integrative model of adjustment to abortion. Journal of

Personality and Social Psychology, Vol.74(3), pp. 735.

Masten, A.S., Best, K.M. & Garmezy, N. (1990). Resilience and development : Contributions

from the study of children who overcome adversity. Development and Psychopathology.

Vol. 2, Abstract from : PsycLIT AN1991-27558-001.

Mandleco, B.L.H. (1991). The relationship between resilience, social competence,

coping ability and gender. Dissertation Abstracts International. Vol. 48-40B.

Nale, M.K.(1993). And exploration of the development of a resilience characteristics profile

Based Upon social skills, problem behaviors, Academic Competence and perceived locus

of control of at risk students. Dissertation Abstracts International. Vol. 54-07A.

Parker, G.R., Cowen, E.L., Work, W.C.& Wyman, P.A. (1990). Test correlates of

stress resilience among urban school children. Journal of Primary Prevention, Vol.11,

Parr, G.D. & Montgomery, M. (1998). Flow theory as a model for enhancing

student resilience. Professional School Counseling , Vol.1

Rank, C.F.& Patterson, L.E. (1996). Promoting resilience in at–risk children. Journal

of Counseling and Development, Vol.74, pp. 368-373.

Rogers, C.R. (1961). On Becoming a Person: A Therapist’s View of Psychotherapy.

Boston: Houghton. Miffin Inc.Educational Division Meredith Corporation, 1962.

Rutter, M. (1979). Protective Factors in children’s responses to stress and disadvantage.

In M. W Kent & J.E. Rolf (Eds.), Primary Prevention of Psychopathology Vol.3

Rutter, M. (1985). Resilience in the face of adversity : Protective factors and resistance

to psychiatric disorder. British Journal Psychiatry, 147.

Sagor, R. (1996). Building resiliency in students. Educational Leadership. September.

Shakoor, M. (2000). Finding Hope in Bosnia: Fostering Resilience Though Group Process

Intervention. Journal for Specialist in Group Work, Vol.25

Weinreb, M.L. (1997). Be resiliency mentor: you may be a life save for a high-risk child.

Young children .January,

Werner, E.E., & Smith, R.S. (1982). Vulnerable but not Invincibl: A Longitudinal study of

resilient children and youth. New York : McGraw-Hill .

Werner, E.E., (1984). Resilient Children. Young Children. Vol. 40

49

Werner, E.E., & Smith, R.S. (1982). Overcoming the odds: High risk children from birth to

adulthood. Inthaca, New York : Cornell University .

Werner, E.E., & Smith, R.S. (1992). Overcoming the odds: High risk children from birth to

aduthood. Ithica, New York: Cornell University Press.

Wesner, E.E., (1995). Resilience in development. American Psychological Society, Vol.4

Wolin, S.J., & Wolin S. (1993). The challenge of the troubled family. In the resilient self:

How survivors of troubled families rise above adversity (pp.5). New York: Villard

Books.

Young- Eiesendrath, P. (1996). Some advantages of a difficult childhood. The grifts of suffering:

finding insight, and renewal. Massachusetts Addison - wesley Publishing Company. Inc,