การอภิวัฒน์ชุมชนท้องถิ่นใน...

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

115

การอภวฒนชมชนทองถนในกระแสโลกาภวฒน

THE APHIWAT LOCAL COMMUNITYS IN GLOBALIZATION

โกมล จนทวงษ1* Komol Chantawong

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอสะทอนอปสรรค ปญหาและภยคกคามทเปนปรากฏการณ ในสงคมไทยปจจบน และเพอเสนอแนวทางอภวฒนชมชนทองถนในกระแสโลกาภวฒน เนอหาประกอบดวย 1) อปสรรค ปญหาและภยคกคาม ไดแก สภาพวถชวตของประชาชน จดแขงและภยคกคามของสงคมไทย และ 2) แนวทางการอภวฒนชมชนทองถน ไดแก การปรบเปลยนกรอบวธคดในการพฒนา เสรมพลงอ านาจประชาชนและกลมในชมชน แปรวกฤตชมชนมาสรางเปนโอกาส ในการพฒนา ใน 3 ระดบ คอ ระดบนโยบาย ระดบขบเคลอนสการปฏบต และระดบปฏบตการ ในชมชน การเสรมสรางความสามารถของบคคลและกลมในชมชน ดวยการน าจดเดนและจดออนของคนในชมชนมาแปรเปลยนสรางเปนวถวฒนธรรม ภายใตกรอบคด “วฒนธรรมน าหนา การศกษาน าทาง เศรษฐกจสงคมเคยงขาง น าทางการเมอง” โดยใชกลไกการมสวนรวมขบเคลอนสการปฏบตของทกภาคสวนสงคมอยางเปนรปธรรม จะท าใหเกดเครอขายความรวมมอเชอมโยงทกาวทน กระแสโลก ปรบตวและสรางความสมดลทจะท าใหชมชนประกอบอาชพอยางรเทาทน เสรมสรางธรกจชมชน มรายไดเพม ซงจะสงผลใหเกดวฒนธรรมการออมและสวสดการเกดขนในชมชน ดงนน แนวทางอภวฒนชมชนทองถนจ าเปนตองเสรมสรางความสามารถของบคคลและกลมผานกจกรรมในวถชมชน เปนประชาธปไตย ท “ทกคนมสวนรวม” หรอ “ชมชนภวฒน” นนเอง ค าส าคญ: กรอบวธคด วกฤตชมชน พลงอ านาจ การอภวฒน กระแสโลกาภวฒน ____________________________________ 1หลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาจตวทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ *ผนพนธประสานงาน: [email protected]

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

116

ABSTRACT His article is intended to reflect the obstacles problems and threats to social phenomena in Thailand today and to propose guidelines Aphiwat local communities in globalization. Content includes: 1) issues and threats are the way of life of the people. Strengths and threats of Thailand, and 2) guidelines Aphiwat local communities, including globalization. Modifying the way in development. Empowerment of individuals and groups in the community. How to turn the crisis into an opportunity to create a community of three levels: At the policy level, driven into action, and operating in the Community. Strengthening the capacity of individuals and groups in the community. With the strengths and weaknesses of the community to create a cultural change. Under the framework “Cultural ahead Study guides Economic, social side Navigate politics”. The mechanisms involved are driven into the action of all sectors of society is substantial. To induce cooperation network linking the pace with global trends. Adapt and balance to make the community self-employed knowingly. Strengthen the business community Revenue. This will result in a savings culture and welfare in the community. So that, the Aphiwat local communities need to strengthen the capacity of individuals and groups through activities in their communities. A democracy that “everyone involved” or “community Suksapiwat” itself. Keywords: Framework, Community Crisis, Power, The Aphiwat, Globalization บทน า สภาวการณของการเปลยนแปลงโลก ปจจบนธรรมชาตไดโยงใยและเชอมโยงกนอยาง เปนหนงเดยว ทงสงทปรากฏและซอนเรนอยในมตตาง ๆ ในศตวรรษใหมโลกถกลอมกรอบดวยระบบอนซบซอนของการเปลยนแปลง ปรบตวและสรางสรรค ซงเปนปรากฏการณและเปนธรรมชาตของมนษยโดยเฉพาะในชวงสบปสดทายของศตวรรษท 20 ไดเกดนวตกรรมใหม คอ เทคโนโลยและวฒนธรรมของกระแสสงคมโลกาภวตนไดสรางพลงขบเคลอนใหเกดตลาดการคาเสร และเปนสาเหตส าคญท าใหเกดความสญเสยหลายระดบทน าไปสสงคมเสอมสลาย ประชาธปไตยถกบนทอนในหลาย ๆ ประเทศ ธรรมชาตและสงแวดลอมถกท าลายอยางรวดเรว ชวตของมนษยถกตดออกจากชมชน “เงนทน” แทบจะไมขนตอระบบ “การผลตและบรการ” แตแรงงานทองถนเปนไปตามกฎเดมน าไปสอปสรรคและภยคกคามของมวลมนษยชาต ดงนน จงสามารถแยกปรากฏการณทเกดขนในแตละยค ไดดงน ยคท 1 หลงสงครามโลก พ.ศ. 2488 เกดปรากฏการณ คอ 1) โลกตระหนกถงอาวธปรมาณ เกดการถวงดลยภาพของอ านาจ (Balance of Power) 2) ประเทศทพฒนาแลวในระบบทนนยมใช


117

ดรรชนชวดการพฒนา (GDP) กอใหเกดกลมประเทศอตสาหกรรมใหมหรอ G7 และ 3) เกดสงครามเยน ยคท 2 เรมตงแต พ.ศ. 2523 เมอ สหรฐอเมรการเรมฉนทามต วอชงตน เกดการเปลยนแปลงการคาระหวางประเทศเปนระบบตลาดเสร ซงน ามาสการลมสลายของเยอรมนตะวนออก สหภาพโซเวยตและสนสด “สงครามเยน” เกดการพฒนาโลกใหมในยคทเรยกวา “โลกาภวตน” และยคท 3 เรมตงแตหลงวนท 11 กนยายน พ.ศ. 2544 เมอสญลกษณ “ทนนยม” (World Trade Center) และ “ศนยแหงอ านาจทางทหาร” (Pentagon) ถกท าลาย “เกดกระบวนทศนใหม” ของโลก คอ 1) โลกแบงเปนสองขว ไดแก สหรฐและพนธมตรกบผกอการราย 2) การสรางกลมพนธมตรผานสนธสญญาระหวางรฐ และ3). เกดระบบเศรษฐกจบนฐานของความร (อเนก นาคะบตร, 2545) ดงนน ประเทศไทยซงเปนสวนหนงของสงคมโลก จ าเปนอยางยงทตองมการปรบทศทางการพฒนาคนและประเทศ ใหเกดความสมดลระหวางวถสงคมไทยและวถโลกในปจจบน ดวยมลเหตปจจย หลายประการ ดงน 1. อปสรรค ปญหาและภยคกคามทปรากฏในสงคมไทย การพฒนาประเทศไทยทผานมาถงปจจบนหลายฝายมความสงสยวา เศรษฐกจ มการขยายตวด แตเหตใดประชาชนคนยากจนจงเพมขนทกป ซงเปนปรากฏการณทแสดงใหเหนถงสภาพของสงคมไทยอยางแทจรงถงแมวาเศรษฐกจจะมการขยายตวอยางตอเนอง แตสงคม กลบมปญหา การพฒนาไมยงยน ปรากฏการณนอาจเรยกวา “การพฒนาเกดขนอยางไมสมดล” ซงมความหมายวา รายไดประชาชาตเพมสงขนแตปญหาอน ๆ ไมไดดขน รายไดตอคนหนงคน เพมขน แตคณภาพชวตโดยทวไปไมไดดขน มปญหาดานประสทธภาพของทรพยากรมนษย และ เนนการขยายตวทางธรกจ แตไมไดใหความส าคญในเรองความเหลอมล าในสงคม (ปรชา เปยมพงศสานต, 2551) สาเหตตาง ๆ พอสรป ไดดงน 1.1 สภาพวถชวตของประชาชน วนเวยนอยกบสภาพเดม ๆ ไมเปลยนโดยเฉพาะสงคมชนบทและผดอยโอกาสยงคงด าเนนชวตภายใตวงวนของปญหา ไดแก 1.1.1 มความรไมเหมาะสมในการด ารงชพ ทงนเนองจากประชาชนสวนหนง ในชมชนทองถนยงขาดขาดความรและภมปญญาทเหมาะสมในการประกอบอาชพ ยงคงด ารงวถชวตแบบดงเดม และมวถการผลตแบบเดม และลอกเลยนแบบตาม ๆ กนมา 1.1.2 ความยากจน เนองจากการทประชาชนไมมแนวทางในด ารงชพทเหมาะสมแลวยงไรทพงทางสงคม ทงจากนโยบายภาครฐ และภาคการเมองการปกครอง ประชาชนไมสามารถน ามาเปนท พงได ซ งจะเหนไดจากหนภาคครวเรอนของประชาชนทม เปนจ านวนมากและ คอนขางสงนน สวนหนงมาจากการท าตามนโยบายของรฐบาล นอกจากนยงสงผลใหความเอออาทร ในวถสงคมไทยในชนบทคอย ๆ หายไป เกดสภาพของสงคมเสอมโทรม ดอยโอกาส และเปนหนสนเพมขน เกดความขดแยง การแขงขนเพอความอยรอด ขาดส านกสาธารณะ สงคมไมสงบสข 1.1.3 ความเจบปวย เนองจากสภาพของสงคมเสอมท าใหวถในด ารงชพน าไปสปญหาสขภาวะ คอ การเจบปวยจากสภาพรางกายไมแขงแรง สภาพจตใจเสอมโทรม จงไมมจตวญญาณแหงการพฒนาใหตนเองมคณภาพชวตทดขน


118

ดงนน ปญหาในวถสงคมไทย สรปเปนแผนภาพ ไดดงน

ความไมร

ปญหา ความยากจน ความเจบปวย

ภาพท 1 สรปปญหาในวถสงคมไทย ค าถามส าหรบการพฒนา ชมชนทองถน เปาหมายคออะไร ในอนาคตชมชนทองถนไทย ระยะ 5-10-20 ปขางหนาจะเปนอยางไร จะด ารงอยบนพนฐานเอกลกษณวถไท วถชมชนทองถนอยางไร จะรกษาความเปนชาตและเผาพนธตอไปอยางไร โดยเฉพาะ ประเทศไทยจะกลายเปนหนงเดยวในนาม “ประชาคมอาเซยน” ทมความหลากหลาย ทงในระบบการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคม ศาสนาและวฒนธรรม เราจะอยรวมกนในสงคม ทมความแตกตางอยางมศกดศรได อยางไร นคอค าถาม? ......ทไมตองการค าตอบ แตเปนค าถามทควรปรากฏอยในวสยทศนของผน าทงระดบชาต จนถงผน าระดบชมชนทองถนในระดบหมบาน และโดยเฉพาะอยางยงรฐบาลทมอ านาจในการก าหนด กฎ กตกาและระเบยบในการปกครองประเทศจะมมาตรการหรอวธการอยางไร เพอมาสงเสรม สนบสนน พฒนา ปกปอง คมครอง พทกษสทธอนชอบธรรม และฟนฟวถชวตของประชาชนในสภาพปจจบน ผน าจะมแนวทางอยางไรทจะท าใหชมชนทองถนไมถกกดกรอน แทรกซม ท ารายและครอบง า เพอยดครอง ในอนาคตตามทปรากฏ เปนขาวสารตามสอตาง ๆ ในปจจบน แนวคดของ Aristotle ในผลงานชอ The Nicomachean Ethics กลาววา ค าถามทมนษยตองถามเสมอ คอ “คนเราจะด ารงชวตอยอยางไร? จะอยทามกลางความโลภ ความหลงใหลในวตถและทามกลางอสรภาพทางจตใจอยางไร และยงบอกวา รฐมหนาททตองสงเสรมใหประชาชน “มคณภาพชวตทด” ใหความส าคญ ตอประโยชนสวนรวม มากกวาประโยชนตนเอง ผน าและ นกปกครองคดเรองนอยางไร (ปรชา เปยมพงศสานต, 2551) 1.2 จดแขงและภยคกคามของสงคมไทย 1.2.1 จดแขงของประเทศไทย คอ สงคมชนบทในชมชนทองถน ซงเปนสงคมฐานรากทด ารงอยอยางอดทนคสงคมไทยมาอยางยาวนาน และเปนแนวตานกระแสการพฒนาในระบบทนนยม “โลกาภวตน”อยางทรหดและโดดเดยว ถงแมจะถกรฐบาลและกระแสการพฒนาเขามาท าลาย วถชมชน สถาบนครอบครว ศาสนา ภมปญญาอนล าคา และทนทางสงคมครงแลวครงเลา กตาม เมอเกดวกฤตการพฒนา วกฤตทางเศรษฐกจ หรอการลมสลายของสงคมเมอง ประชาชนทบาดเจบทงดานวถการด ารงชวตและจตใจ ไดเดนทางกลบถนฐานดงเดมในชมชนชนบท


119

เพอรกษาบาดแผลจากพษภยของการพฒนาไปตงหลกอยในฐานชมชนทองถนของครอบครวและ เครอญาตครงแลวครงเลา โดยการกลบมาฝงตวเพอพกฟนอยในชมชนทองถนชนบทบนพนฐานวถเกษตรกรรม วถวฒนธรรมทองถนเพอรอวนฟนตวขนมาใหมอกครง สงเหลาน แสดงใหเหนถง จดแขงทท าใหสงคมไทยอยไดมาจนถงทกวนน ทงนเนองจากวถเกษตรกรรมจะท าใหเกดขอเหวยง ทางเศรษฐกจชมชน ทจะผลกใหเกดการเคลอนตวของเศรษฐกจกระแสหลกอยางคอยเปนคอยไป จากขอมลของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เดอนพฤศจกายน 2550 เรอง การเหนยวน าทางเศรษฐกจพนทภาคกลาง พบวา การเหนยวน าทางเศรษฐกจ ดานเกษตร อาหาร และเสอผา มมลคาการผลต สงถง 2,164.1 พนลานบาท ขณะทน าเขา 215.3 พนลานบาท ผลตางมลคาการผลต 1,948.8 พนลานบาท การจางงาน 6,137,800 คน ขณะทภาคอตสาหกรรม ไดแก สงทอ เครองใชส านกงาน เครองใชไฟฟา และยานยนต มลคาผลผลตรวม 1,678.1 พนลานบาท น าเขา 818.6 พนลานบาท ผลตางมลคาการผลตเพยง 861.5 พนลานบาท การจางงานเพยง 641,400 คน เทานนเอง ขอมลดงกลาว แสดงใหเหนวาขอเหวยงของผลตางมลคาทางเศรษฐกจ ภาคเกษตร อาหารและเสอผา สงกวาผลตางมลคาทางเศรษฐกจ ภาคอตสาหกรรม ถง 1,087.3 พนลานบาท และขอเหวยงของมลคาทางสงคม ดานการจางแรงงาน ภาคเกษตร อาหาร และเสอผา สงกวาภาคอตสาหกรรมสงทอ เครองใชส านกงาน เครองใชไฟฟา และยานยนต ถง 5,496,400 คน ซงแตกตางกนถง 7 เทาตว และยงท าใหครอบครวไดอยรวมกนอยางพรอมหนา เดกและคนชรา ไมถกทอดทงใหอยล าพง ครอบครวมความอบอนและปลอดภย เขารวมกจกรรมและประเพณ ในวถชมชนเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถน โดยไมตองพงพางบประมาณจากรฐ นอกจากน สงคมชมชนทองถนและประเทศยงมจดแขงทส าคญ ๆ อกหลายประการ ดงเชน 1. ประเทศม เสถยรภาพของรฐชาต มพระมหากษตรยททรงอย ในทศพธราชธรรมและค าจนสงคมไทยตลอดมา 2. เปนสงคมทมวถวฒนธรรมชมชนทองถนเปนฐานรากและค าจนประเทศมาอยางยาวนาน ยดถอแนวทางวถชวตและประเพณแบบสายกลาง เปนสงคมเปดสงคมแหงรอยยมและเอออาทร 3. อยในทตงทพนทเออตอการพฒนาทงดานการเกษตรและอตสาหกรรม 4. มความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และแหลงทองเทยว 5. เปนศนยกลางและทางผานของประเทศทมประชากรมากทสดในโลก คอ จนและอนเดย 6. พลเมองของประเทศอยในวสยทจะพฒนาไดทงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย 7. มทนทางสงคมอน ๆ มากมาย โดยเฉพาะทนทางสงคม เชน ทรพยากรบคคล องคความร สถาบนในชมชน และวฒนธรรมทองถน เปนตน


120

ในขณะเดยวกนสงคมไทย กเปนสงคมหนงในสงคมโลก ทมจดทควรจะตองปรบเปลยนเพอใหสอดคลองกบสงคมยคสมยใหม ดงน 1. ลกษณะคนไทยเปนคนทชอบวพากษวจารณแสดงความคดความเหน และอยากรอยากเหน 2. คนไทยชอบกน ชอบเทยว การกน การทองเทยวจงเปนวถชวตของสงคม 3. คนไทยไมคอยชอบการเรยนรเชงระบบแตชอบเรยนรเชงวถชวต ค าถามส าหรบการพฒนา รฐจะด าเนนการใหบรรลเปาหมายอยางไร รฐควรจะปรบกระบวนทศนใหมในการพฒนาชมชนทองถนอยางไร เพอน าจดแขงของประเทศมาสรางศกยภาพในการแขงขน และจะน าสงทคดวาเปนจดออนของประชาชนมาสรางโอกาสในการพฒนาทงระดบปจเจกบคคล กลมคนในชมชนทองถนและระดบชาต รฐจะก าหนดแนวนโยบายและยทธศาสตรของชาตอยางไรเพอใหการพฒนาเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเปาหมาย และประชาชนมความสามารถในแขงขนบนสงคมโลกไดดวยตนเอง 1.2.2 ภยคกคาม จะเหนไดวา ในปจจบนนประชาชนทมการศกษาและจบการศกษาระดบสงในสงคมไทยมมากขน และเขามามสวนรวมในกระบวนการปกครอง และการพฒนามมากขนเรอย ๆ เชนกน เราไมอาจปฏเสธไดวาผน าทกระดบในสงคมไทย นกการเมองหรอนกปกครอง ซงเปนกลมบคคลทไดเปรยบทางสงคม จะเขามาครอบง า เอาเปรยบและกดขกลมคนทดอยกวาหรอ ดอยโอกาสในสงคมภายใตวาทกรรมการพฒนา นนคอ อทธพลเชงกลไกของค าวาความร อ านาจ และเงนตรา ซง ฟโก ( ม.ป.ป.) ส านกชคาโก กลาววา คนเกดมาอยภายใตแนวคดเชงอ านาจ 3 อยาง คอ 1. ความร จะน ามาซง อ านาจ และเงนตรา 2. อ านาจ จะน ามาซง เงนตรา และความร 3. เงนตรา จะน ามาซง ความร และอ านาจ เมอเงน อ านาจและเงนตรา เปนวงเวยนชวตแหงพลงอ านาจ ผน าจงนยมใชสรางพลงอ านาจของตนภายใตวาทกรรม การพฒนา ดงภาพท 2

อ านาจ

วาทกรรม การพฒนา

เงนตรา ความร

ภาพท 2 วงเวยนชวตแหงพลงอ านาจ


121

ดงนน ไมวาประเทศใดในโลกนมวลมนษยชาตจงตกอยภายใต “วาทกรรม การพฒนา” อยางไมรจบ ซงเปนปรากฏการณทยงคงด ารงอยในสงคมไทยขณะน คอ เราไดเหน กลมอทธพลเชงอ านาจ กลมการเมอง กลมการปกครอง วนเวยนเขามาแขงขนเพอชวงชงใหได มา ซงอ านาจและใชอ านาจในการจดสรรทรพยากรเพอใหเกดผลประโยชนตามทตนตองการ ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทง 19 ฉบบทผานมา โดยชอบธรรมหรอไมกตาม ปรากฏการณของกลมพลงอ านาจ ดงกลาว จะมพฤตการณซ าเดม ไมเปลยนแปลง จะเปลยนแปลงบางกเฉพาะตวบคคลเทานน ถงแมวาจะมความพยายามสราง กลไกปกครองตามหลกธรรมาภบาล (Good Governance) สงทเปลยนแปลง คอ การแยงชงอ านาจและผลประโยชนยงคงปรากฏชดเจน มความรนแรงยงขน และซมลกลงในระดบชมชนทองถน กลมบคคลถงกระทงแมแตในครอบครวเดยวกน ทท าใหเกดการขดแยง แบงแยก กลายมาเปน ภยคกคามเปนอยางยง ท าใหครอบครวราวฉาน ชมชนแบงฝาย สงคมวนวายเพมขน ซงไมเคยปรากฏมากอนในสงคมไทย และในขณะเดยวกนเราไดเหนปรากฏการณในสงคมของผน าและผปกครอง คอ การสลบจดกลม จบขวทางการเมอง เพอปกปองผลประโยชน ของตนและตอส กนอยางเตมทเชนกน ตลอดระยะเวลากวา 50 ปทผานมา ประเทศไทยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ต งแตป พ.ศ. 2504 ยงไมประสบความส าเรจหรอบรรลเปาหมายทวางไว อยางนาพงพอใจมากนก ทงนจะเหนไดวา ถงแมจะมแผนพฒนาประเทศอยางเปนรปธรรมแตทศทาง การพฒนาประเทศผทเขามามอ านาจในการบรหารสวนใหญจะมงเนนไปทนโยบายของตนเปนส าคญ ทศทางการพฒนาจะเนนไปทฐานเสยง จงไมสามารถแกปญหาพนฐานของประชาชนและชมชนทองถนและเชอมโยงสการแกไขปญหาระดบมหาภาคของชาตได นอกจากนแลวนโยบายของรฐกลบมาเปนอปสรรค ปญหา และเปนสาเหตใหเกดปญหาใหมตามมา ทส าคญท าใหเกดการถวง หรอเหนยวรงการพฒนาในทกระดบของสงคม โดยเฉพาะชมชนทองถนและสงคมชนบท ดงตวอยาง นโยบายสงเสรมการลงทนเพอการพฒนา รฐไดอนญาตใหมการตงโรงงานอตสาหกรรมในเขตพนทชมชนตนน า แหลงเกษตรกรรมทอดมสมบรณ การชกน าโรงงานอตสาหกรรมทมผลกระทบตอชวตและสงแวดลอมมาตงในพนทเกษตรกรรมของผน าทองถน การเออประโยชนใหทนตางชาตเขามาครอบง าและแยงชงทรพยากรในพนท การเรงพฒนาอสาหกรรม เชน การประกาศเขตเศรษฐกจพเศษทง ๆ ทยงไมไดมการศกษาอยางรอบดาน และการมสวนรวมของคนในชมชน สงทช มชนไดรบคอ การถกแยงชงทรพยากรทอยอาศย อาหาร ทท ากน และแหลงพชพนธธญญาหารทสมบรณ เหลอเพยงสภาพของความเสอมโทรม ขยะ มลพษ ความออนดอยในคณภาพชวตและความขดแยงในชมชนทองถนทง ๆ ททราบดอยแลววา ขอเหวยงทางเศรษฐกจของภาคอตสาหกรรมมมคาต ากวาขอเหวยงของภาคเกษตรกรรมและภาคสงคมเปนอยางมาก นอกจากน สงคมชนบทยงถกปลอยทงใหเหลอ แตเดกและคนชรา ปญหาสงคม ยาเสพตด การพนน และอาชญากรรมจงทวความรนแรงขน รอวน ทจะน าไปสการลมสลายของวถชมชน และสงคมไทยในอนาคต การศกษาทงในระบบ นอกระบบ ตามอธยาศย เปนเครองมอส าคญทสด ในการพฒนาคนไปเปนก าลงส าคญในการพฒนาชาต หรอการสบทอดโดยวถวฒนธรรมอนดงาม ของไทย ตลอดจนการฝกฝน คนหาปญหาและหาวธการแกไขสการพฒนา ดงนน จงไมใชเรองยาก ทจะน าทรพยากรทนทมอยแลวในระบบเศรษฐกจและสงคมมวลรวมของชาต มาสรางปจจยการผลต


122

เพอเพมมลคา และคณคาของผลตภณฑทงเชงปรมาณและเชงคณภาพภายใตววฒนธรรมและสงคมไทย เพอเพมความแขงแกรงในการพฒนาใหมากยงขน เสรมสรางขดความสามารถและศกยภาพจากการพงพาปจจยภายนอกเปนหลกมาสการพงพาตนเองบนปจจยพนฐานของตนในชมชนทองถนเปนส าคญ พรอมกบมงหนาสแนวทางทตนเองถนดและกาวตอไปเปนผน าในมตของตน บนพนฐานเอกลกษณของชาต ดงเชนประเทศพฒนา ไดอยางมศกยภาพ แตกลบประหลาดใจเปนอยางยง ทนโยบายการพฒนาประเทศไทยมไดมงเนนไปทการเสรมสรางขดความสามารถในการจดการศกษาเพอการพฒนาความสามารถของบคคล และกลมในชมชนทองถนเทาทควร นคอ....ภยคกคาม ทเปนสนมกดกรอนสงคมไทยใหผกรอนลงไปทละนอย ๆ เราไดเหนปรากฏการณของกลมอทธพลเชงอ านาจ กลมการเมอง ตองการเขาไปเปนผกมชะตากรรมชาต เพอก าหนดกลไกการบรหารจดการประเทศ ภายใตกฎของ “วาทกรรมการพฒนา” แตยงไมเคยเหนความชดเจนอยางเปนรปธรรมของผน าในการใชอ านาจทไดมานนมาพฒนาบานเมอง หรอสราง แนวทางการพฒนาอยางถงแกนแทของการพฒนาภายใตขอจ ากดและโอกาสของประเทศไทยเทาทควร ค าถามส าหรบการพฒนา หาทางออกรวมกน รฐและผน าทกระดบพงมบทบาทหนาทในการพฒนาประชาชน “ใหมคณภาพชวตทดขน” จะมวธการใดทเปนแนวทางการพฒนาบคคลและชมชนทองถน ใหความส าคญกบประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน 2. แนวทางการอภวฒนชมชนทองถน ประเทศไทยมทางเลอกในการพฒนาทหลากหลาย ไมวาจะก าหนดในทศทางเลอกใด กตาม เพราะโดยพนฐานวถสงคมไทยเปนสงคมฐานราก ทคนในชมชนมขดความสามารถและ มศกยภาพทเออตอการพฒนามาอยางยาวนานทฝงลกอยในวถผลต วฒนธรรมและการด ารงชพ ขอเพยงรฐหรอผน าอยาไดออกนโยบาย หรอกฎเกณฑมาขดขวางการท างานทตงบนพนฐานของ ความเสมอภาคและความเทาเทยมหรอกลาวอยางสน ๆ วา ถารฐไมสนบสนนกอยามาท าลาย ตวอยาง นโยบายกองทนหมบานของรฐกลบมาท าลายระบบคณธรรมในกลมสจจะสะสมทรพย ของชมชนฐานรากทชมชนไดสรางกระบวนการเรยนรรวมกนมาอยางยาวนานลงอยางสนเชง รฐหรอผน าในระบบประชาธปไตย โดยปกตความเปนสากล รฐ ผน า ผปกครองหรอนกพฒนาจะตองมแนวคดและวสยทศนเปนพนฐานทส าคญ 2 มต ดงน มตท 1 การแกปญหา คอ การแกไข อปสรรค ปญหา และภยคกคามในทกมตของสงคม มตท 2 การพฒนา คอ การสรางเสรมกระบวนการเรยนรของปจเจกบคคล กลม องคกรใหมความรทเหมาะสมในการด ารงชพ การเสรมสรางการมสวนรวม การสรางโอกาสทางการพฒนาเพอยกระดบคณภาพชวต การสรางกลไกการแขงขนทางการคาเพอใหเกดความกาวหนาและ ความเจรญรงเรอง


123

ถงแมวาประเทศไทยจะมการพฒนาในหลาย ๆ ดาน แตกยงคงเปนเพยงความพยายามพฒนาในเชงสญลกษณของผน าในตางยคตางสมยทผานมาเปนส าคญ คอ เปนการแกปญหา เฉพาะหนาตามค าเรยกรองทยงขาดการพฒนาทเปนอตลกษณบนพนฐานบรบทของตน ยงขาดนวตกรรมและความพยายามในการเสรมสรางความเขมแขงใหประชาชนสามารถปกปองหรอคมครองตนเองจากภยคกคามทเกดขนในทกมตของสงคม ในทกวนน เราไดเหนความพยายามของผน า คอ การเขามาใชทรพยากรในการสรางกลไกใหเกดความชอบธรรมและผลประโยชนเฉพาะตนและ กลมของตนเปนส าคญ โดยเฉพาะสวนใหญจะเหนไดจากองคกรปกครองสวนทองถนทงในระดบจงหวด และระดบต าบล ทมกจะจดกจกรรมโครงการเชงศกษาดงานครงหน งจ านวนมาก ๆ การแขงขนกฬาของทองถน และกจกรรมสงเคราะหชวยเหลอเปนส าคญ มากกวาการเสรมสรางความร การแสวงหาความรทเนนการพฒนาศกยภาพบคคลและกลมในชมชนเพอใหมความร ทเหมาะสมในการด ารงชพ คนในสงคมและชมชนทองถน อยากเหนวสยทศนของผน า อยากเหนกระบวนทศน ใหม ๆ ในการพฒนา อยากเหนเปนประเทศทมความแขงแกรง มนคง สงบสข คนในชาตมศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนภายใตทรพยากรของชาตทมอยอยางลนเหลอซงมเพยงไมกประเทศ ในโลกนทมทรพยากรอดมสมบรณดงเชนประเทศไทยเพอจะท าใหชมชนทองถนเกดการอภวฒนเหมอนประเทศทพฒนาแลว ดงเชน สงคโปร ฮองกง ไตหวน หรอเกาหลใต เปนตน จากประสบการณในทางปฏบตเกยวกบการศกษาและการพฒนาสงคม และไดมโอกาสเขารวมกจกรรมการพฒนาทงระดบชาตและระดบรากหญาของชมชนทองถนอยางตอเนอง ในทกระดบ ขอเสนอแนวคดทางเลอกในการพฒนาเพอเปนทางออกของประเทศไทย ซงจะเปนจดเรมตนเพอจดประกาย ความคด คอ จ าเปนอยางยงทประเทศไทยจะตองด าเนนการ อย างนอย 3 ประการ ไดแก ปรบเปลยนกรอบวธคดในการพฒนา เสรมพลงอ านาจประชาชนและกลมในชมชน และแปรวกฤตในชมชนสรางโอกาสของการพฒนา ทง 3 ระดบ คอ ระดบนโยบายของรฐ ระดบขบเคลอนในทองถน และระดบปฏบตการในชมชน ดงน 2.1 ปรบเปลยนกรอบความคดในการพฒนา การพฒนาประเทศเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงตามระบบทนนยม ในกระแสโลกาภวตน ส าหรบประเทศไทยแลว การใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทาง จะท าใหประเทศสรางความสมดลไดเพราะพนฐานประเทศไทยนน ความแขงแกรงถกซอนเกบไวในวถด ารงชพของสงคมชนบท การพลกฟนวถไทยจะเปนปราการทแกรงกลาตานกระแสโลกาภวตนได ดงนน จงมความจ าเปนอยางยงยวดทเราจะตองปรบเปลยนกรอบความคดในการพฒนา โดยใช วถวฒนธรรมน ำหนำ กำรศกษำน ำทำง สงคมและเศรษฐกจเคยงขำง น ำทำงกำรเมอง บนพนฐานตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอสรางความเปนธรรมในสงคม และการพฒนาคนสสงคม แหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน (โกมล จนทวงษ, 2557) 2.2 เสรมพลงอ านาจประชาชนและกลมในชมชน การสรางความสมดลใหเกดขนระหวางวถด ารงชพของสงคมไทยใหสอดคลองกระแสโลกาภวฒนจ าเปนอยางยงทจะตองเสรมพลงอ านาจใหกบประชาชนและกลมในชมชน โดยการกระจายอ านาจสชมชนทองถนอยางสมบรณ ลดความขดแยงเพมแรงจงใจใหทกภาคสวน


124

เขามามสวนรวมในการพฒนาเพอสรางความเปนธรรมในสงคมและสรางสงคมแหงการเรยนรและ ภมปญญา โดยการพฒนาความสมารถของบคคลและกลมในชมชนใหเปนสงคมแหงการเรยนร ตลอดชวตอยางยงยนตามโครงสรางเชงกลไกและกระบวนการ (โกมล จนทวงษ, 2557) 2.3 แปรวกฤตในชมชนมาสรางเปนโอกาสในการพฒนา โดยวธการน าวถด ารงชพไมวาจะเปนจดออน หรอจดแขงตามททกคนเขาใจ ถาเรามองประเดนตาง ๆ ในเชงสรางสรรคกจะสามารถน าสงเหลานนมาท าใหเกด “คณคาทางสงคม” และเกด “มลคาทางเศรษฐกจ” และการด ารงชพ ของประชาชน ทงนควรมแนวทางทสอดคลองกนทง 3 ระดบ คอ ระดบนโยบายรฐ ระดบขบเคลอนในทองถน และระดบปฏบตการในชมชน กรณตวอยาง การน าจดออนมาสรางเปนโอกาสการพฒนา สถานการณท 1 คนไทยชอบวพากษวจารณและอยากรอยากเหน การสรางโอกาส ระดบนโยบายของรฐ รฐควรสงเสรมใหประชาชนรวมกลมตามประเดนทสนใจ ระดบขบเคลอนในทองถน เคลอนกระบวนอยางเปนระบบภายใตความตองการของ ทกภาคสวนทงผเกยวของและผสนใจทวไปทมลกษณะคลายคลงกน ระดบปฏบตการในชมชน ผสนใจรวมกนตามลกษณะวถชวต เปนรปแบบเวทชาวบาน ในลกษณะวถชมชน เวทสาธารณะ คนหาประเดนทงปญหาและการพฒนา การวพากษทางเลอก อยางมกระบวนการและทศทางเปน มศนยกลางการแลกเปลยนเรยนรในระดบปฏบตการ ระดบชมชนทองถน ประเทศและนานาชาต เปนตน ดงเชน กระบวนการสมชชาสขภาพแหงชาตทคน ทกกลมอายอาชพและทกระดบชนของสงคมเขามารวมถกแถลง เสวนา วเคราะหวพากษ อยางหลากหลาย และตอเนองกอใหเกดเปนนโยบายสาธารณะทส าคญ ๆ หลายนโยบาย โดยทกคนในสงคมมสวนเปนเจาของและเปนหนสวนรวมกนเปนการเสรมศกยภาพประชาชนใหมพลงอ านาจ ในการแกปญหาและการพฒนาโดยตนเอง สถานการณท 2 คนไทยชอบกน 24 ชวโมง ชอบเทยว และชอบงานรนเรง การสรางโอกาส ระดบนโยบายของรฐ รฐควรก าหนดยทธศาสตรการพฒนาใหประเทศไทยเปนเมองแหงการทองเทยว ทอยอาศยและครวอาหารของโลก ระดบขบเคลอนในทองถน ทองถนตาง ๆ มการสรางสรรคแหลงทองเทยวเชงวถวฒนธรรมน าในรปแบบตาง ๆ ทเชอมโยงระหวางนโยบายรฐกบวถวฒนธรรมของชมชน จะท าใหเกดการลงทน ดานทพกอาศย โรงแรม แหลงทองเทยว สรางเมองแหงการพกผอนหยอนใจ ทงเชงวถและเชงวฒนธรรม การออกแบบรปลกษณเปนลกษณะเฉพาะของแตละทองถน ภาค จงหวด เปนตน ระดบปฏบตการในชมชน พฒนาแหลงทองเทยว สรางเสรมกจกรรมเชงประเพณ ทงระดบชาต ระดบทองถน โดยใช “ประวตศาสตรชมชนและบรบทของทองถน” เปนแนวทาง ในการสรางสรรคและรอยเรยงวถวฒนธรรมของทองถนนน ๆ ไมควรลอกเลยนแบบจากทอนมาท า จะท าใหเกดการลงทนดานทพกอาศย โรงแรม แหลงทองเทยว สรางเมองแหงการพกผอนหยอนใจ ทงเชงวถและเชงวฒนธรรม เปนตน


125

สถานการณท 3 คนไทยไมคอยชอบการเรยนรแตอยากรอยากเหนเรองของคนอน การสรางโอกาส ระดบนโยบาย รฐควรสงเสรมกระบวนการเรยนรและการวจยเชงประสบการณหรอ เชงคณภาพแบบชมชนมสวนรวม การวจยชมชนทองถนหรอประชาพจย ปฏรปการศกษาเรยนร ในเชงกระบวนการ แบบเรยนรรวมกนและแลกเปลยนเรยนรระหวางกน ระดบขบเคลอนในทองถน สรางเสรมกระบวนการขบเคลอนแนวคดสการปฏบตทเปนรปธรรมสอดคลองกบวถชวตในชมชนทองถนอยางบรณาการ เปนกระบวนการสมชชาการเรยนร ระดบปฏบตการในชมชน พฒนาองคความร ภมปญญาทองถน ศนยการเรยนรชมชน ในแตละหมบานใหหลากหลาย เปนตน ถงแมวาประเดนทเปน “จดออน” ของคนไทย เรายงน ามาสรางเปนโอกาสได จงไมใช เรองทจะพฒนา เราสามารถน ามตทางวฒนธรรมมามาสรางสรรคเศรษฐกจของชาตได ดงเชน ประเพณทอดกฐน และประเพณลอยกระทง สามารถกระท าได ดงน 1. ประเพณทอดกฐน เนองจากเปนกจกรรมงานบญตามหลกศาสนาพทธ ตามประเพณ ทกปหลงจากออกพรรษา ตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 11 จนถง วนขน 15 ค า เดอน 12 วดตาง ๆ ทวประเทศไทย จ านวน 2.5 หมนกวาวด จะมพทธศาสนกชนกวา 60 ลานคนทวประเทศ ไปรวมท าบญประเพณทอดพระกฐน เปนระยะเวลา 1 เดอนเตม ๆ นคอ โอกาสของการระดมทนอยางมหาศาลของคนในชาตดวยความ “เตมใจ” ไมมใครบงคบ นอกจากน ยงมประเพณทอดผาปาสามคคทสามารถท าไดทกวนตลอดป จ านวน 365 วน และท าไดในทกกจกรรม ตงแตการเกด แก เจบ ตาย การกน การทองเทยว การปลด ยาย เลอนต าแหนง เกษยณอายราชการ เกดอบตเหต ทเกดขนในสงคมไทยในทกมต (โดยทรฐไมจ าเปนตองไปออกพนธบตรรฐบาล กเงน IMF เงนก ADB หรอ ธนาคารโลก ใหเสยศกดศรหรอเกยรตภมของชาตและประชาชน เพยงแตใชภมปญญาทมอยมาคนหาศกยภาพการพฒนาภายใตบรบทและประวตศาสตรชมชนทองถนของตน) โดยก าหนดเปนเทศกาลและประเพณการทองเทยวเชงแสวงบญ กระจายไปทวโลก 2. ประเพณลอยกระทง เนองจากวถชวตและสงคมไทยจะผกพนกบน า เชน ใชน า ในการเกษตร การเพาะปลก หรอการอปโภคบรโภค และการสญจรทางน า ดงนน คนไทย จงเหนคณคาของน า (เชงสรางสรรค) จงเกดเปนประเพณลอยกระทง เพอขอขมาตอแมน าขน และคนไทย จะเหนภาพ “กระบวนเรอพยหยาตราทางชลมารค” กลางแมน าเจาพระยาเปนประจ าทกป โดยเฉพาะ “งานเกยวกบราชพธ” ถาเราสามารถอญเชญกฐนพระราชทาน ไปถวายยงพระอารามหลวงในจงหวดตาง ๆ ถาเราสรางโอกาสตอยอดประเพณทอดพระกฐน เปนการเรมตนพธเปด การทองเทยวเชงแสวงบญระดมทนพฒนาประเทศไดอยางมหาศาล ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปนประเทศ “ผน าอารยะวถชมชน” ซงเพยงกจกรรมประเพณเดยว ในชวงเวลา 1 เดอน กสามารถระดมทนและเมดเงนจากทวโลกเขาประเทศไดอยางมหาศาลหลายแสนลานบาท การเปดเทศกาลทอดกฐน ทถอวาเปนเมองหลวง แลวใหพธกรรมเชอมตอกบวดพระแกว ซงมองคพระแกวมรกตเปนพระคบานคเมองของไทยจากนน เคลอนขบวนมาทมณฑลพธ ทองสนามหลวงเฉลมฉลองเทศกาลทอดกฐน เปนเวลา 1 เดอนเตม ๆ ส าหรบ วนพธเปดใหคณะสงฆ


126

ผวาราชการจงหวด หวหนาสวนราชการ ภาคภาคประชาสงคมเคลอนขบวนกฐนของแตละจงหวดเชอมตอกจกรรมจากทองสนามหลวงเขาสจงหวดของตนเอง หลงจากเสรจประเพณเทศกาลทอดกฐน ท าพธปดอยางมโหฬาร ดวยการเปดประเพณเทศกาลลอยกระทง วนปลอยกระทงลงแมน า คอ วนสนสดเทศกาลทอดกฐน ซงเทศกาลลอยกระทง เราอาจจะจดตอเนองอก 3 วน 5 วน หรอ 7 วนกได โดยใช กระบวนเรอพยหยาตราทางชลมารค ยอนกลบ ดวยการน าประเพณเหเรอ หรอกจกรรมทางน าอน ๆ ทเหมาะสม เขามารวมกจกรรม ประเพณดงกลาว จะน ามาซงเงนทนไหลเขาประเทศจ านวนมากในรปแบบตาง ๆ เปรยบเสมอนการระดมทนอยางมหาศาลของประเทศไทย ไดประโยชนทงมตดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วถวฒนธรรม ธรกจกระจายสทกมตของสงคม ตงแตระดบโลกลงสรากหญาเกดกระแสเงนทนหมนเวยนในระบบเศรษฐกจหลายรอบโดยรฐไมตองลงทนอะไรมาก ผลตามมาจากกจกรรม ดงกลาว เชน 1. นกทองจากทวโลกหลงไหลเขาประเทศ เปนทองเทยวเชงแสวงบญในพธกรรม วถวฒนธรรมและจบจายใชสอยในชวงทอยในประเทศไทยเมดเงนเขาประเทศ สรางรายไดอยางมหาศาล 2. กลมทวรม Promotions ในการทองเทยวเชงวฒนธรรมอยางหลากหลาย เกดการจางงานและกระจายรายไดไปทกหมบาน โดยไมตองใชกลไกเชงโครงสรางอ านาจในการจดการ 3. สรางกระแสเงนไหลเขาประเทศ มเงนทนหมนเวยนในเชงธรกจ การคา การลงทน และการพฒนาในทกชมชนทองถนของประเทศ 4. สรางความเลอมใสและความศรทธาในความศกดสทธของพธกรรม ท าใหเกดการรอยเรยงวธวฒนธรรม น าสงคม 5. ชาวไทยทกหมเหลาไดสบทอดวฒนธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนา ซงเปนศนย พทธศาสนาอยางแทจรง และแพรอทธพลเขาไปในกลมนกทองเทยวของประเทศตาง ๆ ทศรทธา อกจ านวนมาก 6. เกดความสามคค ความรวมมอ ความเปนน าหนงใจเดยวกนของคนในชาต นคอทมาของประเทศผน า “เมองแหงวถวฒนธรรมและเมองแหงผน าวถชมชน” นอกจากนแลว โอกาสและจงหวะของประเทศไทยกเกดขนอกครงกบการท“กรงเทพมหานคร” ไดรบการยกยองวาเปน “เมองทนาเทยวมากทสด” เปนอนดบ 1 ของโลก แลวทานหละคดอยางไร กบเรองดงกลาว ? ดงนน ประเทศไทย จง “ไมใช เมองอตสาหกรรมหรอเมองแหงผน าขยะมาทง” ส าหรบสงคมระดบฐานลาง ซงไดแก ชมชนทองถนหรอหมบานชนบท ยงเปนสงทไมยาก ถาหากจะแกไข ทงปญหาของความยากจน ความไมร และสขภาพไมดของคนชนบท ความนาประหลาดใจทเกดขน คอ เหตใดประเทศไทยจงไมไดแกไขอปสรรค ปญหา และแนวทางพฒนาทควรจะเปน


127

นอกจากน การน าปจจยดานบคคลและระบบเงนในชมชน มาสรางพลงอ านาจได ดงน 1. สงคมชนบทไทยยงคงความโชคด ทรกษามรดกทางวฒนธรรมการเชอผน า ซงชมชนทองถนผน าในสงคมชนบททมอทธพลในวธชมชน มอทธพลอย 5 กลมดวยกน ไดแก 1.1 กลมผน าทางศาสนาและผน าจตวญญาณ เกดความเชอดวยศรทธา 1.2 กลมผน าทางความร ไดแก กลมผ ใหการศกษาเรยนร เชน คร ผมความร ปราชญชาวบาน ผมประสบการณทประสบความส าเรจในหนาทการงาน หรอความส าเรจในชวต 1.3 กลมผน าตามธรรมชาต ไดแก กลมผน าเครอญาต ผน าภมปญญา ผน ากลมการท ามาหากน เชน กลมประมงพนบาน กลมชางพนบาน กลมศลปนพนบาน ฯลฯ 1.4 กลมผน าทางการปกครอง เชน ผใหญบาน สมาชกองคกรทองถน 1.5 กลมแกนน าคนรนใหมและเยาวชน กลมนจะมจตส านกรวม กระบวนการพฒนาและความยงยนจงจะตอเนอง และโดยเฉพาะแกนน าในชมชนมอทธพลตอกลมมาก ถาผน าทง 5 กลมมารวมคด รวมสราง จะท าใหเกดการขบเคลอนแกไขปญหาและ การพฒนาชมชนทองถนไปพรอม ๆ ลดปญหาคอรปชน และความเหลอมล าในชมชนทองถน 2. กจกรรมเกยวกบเงนเปนเรองส าคญและเรองใหญ ประชาชนจะใหความสนใจเปนพเศษ ควรใหความส าคญในการสรางกจกรรม ทางดานการเงน อาชพ สวสดการชมชนและผลประโยชน ใหเกดขน และจะไดรบความรวมมอเปนอยางด 3. กองทนการเงนของชมชน ประเทศไทยมชมชนตาง ๆ กวา 78,000 หมบาน แตละหมบานมเงนทนหมนเวยนไมต ากวา 3-5 ลานบาท เมอรวมทงประเทศแลวประมาณคราว ๆ ไมนอยกวา 3-5 แสนลานบาท เชน กองทนออมทรพยเพอการผลต กองทนสจจะสะสมทรพย กองทนฌาปณกจหมบาน กองทนประปาหมบาน กองทนการศกษา กองทนสาธารณภย กองทน กลมสตรแมบาน กองทนอาสาสมครชมชน กองทนผสงอาย และอน ๆ อกมากมาย ทเกดจากชมชนรวมกลมกนเอง และเกดขนตามนโยบายการเมอง เชน กองทน กขคจ กองทนหมบาน กองทนเลยงชพ กองทนชมชนเมอง หรอ โครงการตาง ๆ เปนตน ส าหรบกองทนทเกดขนจากนโยบายของรฐ ซงสวนใหญเปนการน าภาษอากรของประชาชนมาสรางความชอบธรรม (หาเสยง) ใหกบผก าหนดนโยบายหรอกลมของตน นาจะไมยตธรรมกบชาตและประชาชน เพราะวา กลมคนเหลานนไดรบผลประโยชน และผลตอบแทนเปนเงนเดอน คาตอบแทน เกยรตยศ ชอเสยงไปแลว และเงนดงกลาว มใชเงนสวนตวจงไมสมควรใชชอบคคลเขามาเก ยวของ ถาอยางนนแลวในกรณหนวยราชการ จายเงนเดอนใหกบบคคลกรในองคกร แลวใชชอตวเอง ดงนน จงเสนอใหมการรวมกองทนตามนโยบายของรฐทผานมาทงหมดเปนกองทนของชมชนทองถน แลวเปลยนชอเปน “กองทนวฒนธรรมชมชน..........” บรหารงานภายใตขอตกลงรวมกนในรปแบบ “สภาองคกรในชมชน” พรอมกนน ใหชมชนทองถนสามารถระดมทนในรปแบบตาง ๆ เขากองทนไดอยางตอเนอง โดยรฐใชมาตรการทางภาษมาสรางแจงจงใจในการบรจาค เพอน าเงนเขากองทนไปใชในการแกไขปญหารากเหงาของสงคมไทยในชมชนทองถน 3 ดาน ไดแก การศกษา อาชพ และสวสดการชมชน ดงน


128

1. ดานการศกษา เพอแกไขรากเหงาปญหาขาดความรทเหมาะสมในการด ารงชพ และ ภมปญญาในการจดการตนเอง เรยนรสการปฏบต และการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน จ าเปน ทจะตองด าเนนการทส าคญ ดงเชน 1.1 การแสวงหาความร การเรยนร การสรางองคความรใหม และการจดการความร 1.2 การพฒนาแหลงเรยนร ศนยการเรยนร ภมปญญา และหลกสตรทองถน 1.3 กระบวนการเขาถงความร การแลกเปลยนเรยนร การเสวนาเรยนรรวมกน 2. ดานวถการด ารงชพ เพอยกระดบคณภาพชวต แกไขรากเหงาของปญหาความยากจน ประกอบอาชพอยางรเทาทนการเปลยนแปลง การเชอมโยงความรเพอปรบตวใหเกดความสมดลระหวางรายไดกบการด ารงชพทส าคญ ดงเชน 2.1 การสรางงานอาชพดวยตนเอง เพอลดรายจายเพมรายได 2.2 การศกษาเรยนรดงานเพอสรางกลไกขนมาสนบสนนการประกอบอาชพของชมชน 2.3 จดตงและพฒนากลมอาชพ เครอขายอาชพ ลานคาลานวฒนธรรมชมชน 3. ดานสวสดการชมชน เพอแกไขรากเหงาของปญหาการเจบปวย สวนใหญจะเปนผลจากประชาชนขาดความรการด ารงชพจงมสขภาพทไมสมบรณแขงแรง และเจบปวยเปนจ านวนมาก จ าเปนทจะตองด าเนนการทส าคญ ดงเชน 3.1 การจดสวสดการ การท าธรรมนญสขภาพ พนทสขภาวะ เสรมสรางแกนน าจตอาสา 3.2 การพฒนาแพทยแผนไทย สมนไพรพนบาน อาหารเปนยาและสวนปาชมชน 3.3 การพฒนาองคความรดานสขภาวะ ถอดรหสชวตชมชนเปนสข แนวทางการจดการชมชนทองถนโดยชมชน สามารถแสดงเปนแผนภาพ ไดดงน

การศกษา (แกปญหามความรไมเหมาะสม ความโงเขลา)

การจดการ

ชมชนทองถน (แกปญหาความยากจน) อาชพ สวสดการ (แกปญหาความเจบปวย)

การพงตนเองของชมชน ภาพท 3 แนวทางการจดการชมชนทองถนโดยชมชน ดงนน เราจะเหนวาสงคมไทยหลอเลยงกนอยได โดยวถวฒนธรรมของชมชน ประเทศไทยมวดและสงกอสรางทางศาสนาจ านวนมาก ทงทมไดพงเงนงบประมาณของรฐแตวดตาง ๆ กพฒนาได หรอแมกระทงโรงเรยน 40,000 กวาโรงเรยนโดยเฉพาะพนทชมชนทองถนในสงคมชนบท ยงคงความกาวหนาของการพฒนาการศกษาอยได กดวยเงนทไดจากการบรจาคหรอการทอดผาปาเพอน า


129

เงนมาพฒนาการศกษาเปนส าคญ นนคอ สงทแสดงใหเหนถง “อารยะเชงวถวฒนธรรมชมชน” เปนพลงอ านาจของชมชนทองถน ดวยภมปญญา ศรทธา และ เชอมน ของชมชนนนเอง ดงภาพท 4

ภาพท 4 กระบวนพลงอ านาจชมชนทองถน ขอเสนอเชงนโยบาย เพอพฒนาสงคมไทยใหแขงแกรงอยางอารยะประเทศทเจรญ ควรด าเนนการ ดงน 1. การศกษา คอ หวใจของการพฒนา เพอใหการศกษาเปนของทกคน เปนสงคมแหง การเรยนร ดงนน ควรใหการศกษาอยเหนออ านาจรฐฝายเดยว ใหแยกการศกษาออกเปนหมวดหนงในรฐธรรมนญ และเปนองคกรอสระวาดวยการศกษา เพอคนทงมวล ของประชาชน โดยประชาชน เพอประชาชน ทกภาคสวนของสงคม องคกร กลม ชมรม บรษท หางราน ตองจดสรรรายไดสวนหนงมาอดหนนสมทบกบรฐตามอตราสวนเพอสรางกระบวนการเรยนรใหเกดขนในองคกรของตนเอง อยางตอเนองทกป 2. ก าหนดทศทางประเทศเปนเมองแหงอารยะวถชมชน เพอก าหนดยทธศาสตรประเทศ ระยะ 20 ปขางหนา ดานการทองเทยว การศกษาและการวจย ทอยอาศย สมนไพรและแพทยทางเลอก ศนยการศกษาและสมมนาระดบโลก และครวอาหารของโลก ส าหรบระดบชมชนใหรอยเรยงประวตศาสตรและบรบทของชมชน สรางวถวฒนธรรมของตนขนมาเอง จะท าใหประเทศไทยมความหลากหลายทาง “วถวฒนธรรม” มากกวา 80,000 วถวฒนธรรมชมชน 3. รวมกองทนทเกดจากนโยบายของรฐมาเปนกองทนเดยวกนเพอพฒนาการศกษา อาชพ และสวสดการชมชน โดยม 5 เสอชมชน ไดแก ผน าทางศาสนา ผน าทางการศกษา ผน าทองถน ผน าจตวญญาณ และแกนน าเยาวชนเปนแกนหลกในการบรหารจดการรวมกบแกนน ากลมองคกรตาง ๆ ทมอยในแตละหมบาน โดยรฐสนบสนนงบประมาณตามอตราสวนของ GDP ควบคกบศกยภาพของชมชนนน ๆ ขอเสนอดงกลาว จะท าใหเราทราบความชดเจนถงอนาคตของประเทศไทย ทงเปาหมายเชงนโยบาย กระบวนการขบเคลอนสการปฏบต และกลไกการจดการอยางเปนรปธรรม ตอไป

ศรทธา

เปนพลง

เชอมน


130

ขอเสนอระดบชมชนทองถน 1. พฒนาความสามารถของบคคลและสงเสรมใหรวมตวเปนกลม เพอจดรปแบบองคกร ในวถชมชนและจดตงเปน “สภาองคกรในวถชมชน” เปนเวทสาธารณะเพอการเรยนร ชวยเหลอเกอกล แลกเปลยนเรยนร แกปญหาและพฒนารวมกน ซงมล าดบขนการพฒนา 5 ขนตอน บนพนฐานแนวคดของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (โกมล จนทวงษ, 2542) ดงน 1.1 การลดคาใชจาย - เพมรายไดตนเองและครอบครว 1.2 การประกอบอาชพอยางรเทาทนเหตการณและการเปลยนแปลง 1.3 การสรางวฒนธรรมการออม สวสดการและธรกจชมชน 1.4 สรางเครอขายองคกรชมชน เปดพนทสาธารณะ แลกเปลยนเรยนรรวมกน แบบมสวนรวมภายใต เวท..วถชมชน 1.5 รอยเรยงวถด ารงชพ ประวตศาสตรและบรบทชมชนมาสรางประเพณของทองถนทมความเปนชมชนของตน 2. แนวทางในการปฏบต ชมชนทองถนและจงหวดตองจดการศกษาของตนเองบนฐานชมชนทองถน ดงน 2.1 จดการศกษาเรยนรอยางเชอมโยงและบรณาการระหวางการศกษากบสงคมทกระดบ กลม อาย และอาชพ ทมใชการศกษาเพอการรบปรญญาเพยงดานเดยว 2.2 จดตงกลไกการจดการตนเองของชมชนในทองถนใหเปนประชาธปไตยอยางสมบรณ เพอใหเปนการอภวตนชมชนดวยชมชนเอง ขอสงเกต สภาพความจรงของชมชนไทยในปจจบน 1) เงนทนของหมบานมจ านวนมาก แตขาดการจดการทเหมาะสม 2) การสงเสรม สนบสนนจากรฐใหมการระดมทนมนอย ท าใหประชาชน หรอทองถนขาดการกระตนใหเกดการปรบเปลยนกระบวนการคด จงเกดสภาพคลาย ๆ มเงนในชมชนมาก แตประชาชนยากจน เพราะกลไกของภาครฐไมเอออ านวยในการด าเนนการ ทงหมดนเปนสงทประชาชนอยากเหนจากนโยบาย อยากไดจากหนวยงานภาครฐ องคกรปกครองทองถน และอยากปฏบตในชมชนทองถนของตน โดยใช “กลไกกระบวนการจดการศกษา ในชมชนทองถนพฒนาคณภาพชวตและเศรษฐกจครวเรอน” เปนส าคญเมอรและทราบอยางนเหตใดรฐบาล จงมไดสรางกระบวนการ “เสรมสรางขดความสามารถของบคคลและกลมในชมชน” เพอใหลกขนมาเพมศกยภาพของตนทมอยแลวใหมความแขงแกรงและมนคงยงขน..ซงจะเปนทางออกของประเทศไทย”นคอ ค าถาม ? ทไมตองการค าตอบ เอกสารอางอง โกมล จนทวงษ. (2542). “การพลกฟนวถชมชน” เอกสารประกอบการอบรมการรวมใจสภย

เศรษฐกจ ศนยการเรยนรชมชนภาคตะวนออกโรงเรยนบานกโลสาม. สระแกว: ม.ป.ท.


131

โกมล จนทวงษ. (2543). การพงตนเองอยางยงยน เอกสารเผยแพรประกอบการอบรมสมมนาเพอจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 จงหวดสระแกว. สระแกว: ม.ป.ท.

โกมล จนทวงษ. (2557). นวตกรรมเปลยนผาน…ปฏรปประเทศไทย สรางสงคมฐานความร กาวขาม “ทจรต คอรรปชนและความเหลอมล าในสงคม”. วารสารการศกษาและ การพฒนาสงคม. 10(1), 1.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2550). ยทธศาสตรการพฒนาภาคกลาง. เอกสารการน าเสนอ การประชมสมมนา ระดมความคดเหน (ราง) กรอบยทธศาสตรการพฒนาภาคกลาง พฤศจกายน 2550.

มเชล ฟโกต. (2559). แนวคดวาทกรรมของฟโกต. [ออนไลน] เขาถงไดจาก Topicstock.pantip.com/Library/Topicstock/2012/06/k12278032/ k1227832.html (2559, 15 สงหาคม)

ฟรตจอฟ คาปรา. (2548). โยงใยทซอนเรน. กรงเทพฯ: ส านกงานพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทนทางสงคม.

ปรชา เปยมพงศสานตร. (2551). เอกสารประกอบการศกษา สาขาวชาการศกษาและการพฒนาสงคม มหาวทยาลยบรพา. ชลบร: อดส าเนา.

อเนก นาคะบตร. (2545). กระบวนทศนใหมสศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทน เพอสงคม ธนาคารออมสน.

การอภิวัฒน์ชุมชนท้องถิ่นใน...

Documents

Transcript of การอภิวัฒน์ชุมชนท้องถิ่นใน...