CRRU CRRU การวเคราะหคณภาพนำาของนำาประปาภเขาหมบานนางแลใน ตำาบลนางแล อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย

Water Quality Analysis of Mountain Water Supply at Nanglae Nai Village, Nanglae Subdistrict, Muang District, Chiang Rai Province

ทพวรรณประเสรฐสนธ1*,ประเสรฐไวยะกา1,สนทรกรโอชาเลศ1และวภาวรรณปคำาปวง1

TippawanPrasertsin1*,PrasertWaiyaka1,SoonthreeKornochalert1andWipawanPukumpuang1

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอตรวจสอบคณภาพนำาประปาภเขาดานกายภาพ เคม และชวภาพของหมบานนางแลในและเปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553เกบตวอยางนำาจำานวน6จดศกษาโดยตรวจสอบคณภาพนำาทงหมด3ครงไดแกเดอนมนาคมมถนายนและกรกฎาคมพ.ศ.2559ผลการวจยพบวาคณภาพนำาดานกายภาพไดแกความขนมคาอยระหวาง3.13±1.83–8.32±9.75NTUและความเปนกรด-ดางมคาอยระหวาง7.69±0.61–7.82±0.81การตรวจสอบคณภาพนำาประปาภเขาดานกายภาพผานเกณฑยกเวนคาความขนไมผานเกณฑดานเคมความกระดางมคาอยระหวาง47.00±16.52– 53.00±6.28มลลกรมตอลตรฟลออไรดมคาอยระหวาง0.36±0.18–0.62±0.24มลลกรมตอลตรแมงกานสมคาอยระหวาง 0.50±0.27– 0.80±0.42มลลกรมตอลตร เหลกมคาอยระหวาง 0.04±0.03– 0.11±0.05มลลกรมตอลตรและไนเตรทไนโตรเจนมคาอยระหวาง0.40±0.10–0.70±0.31มลลกรมตอลตรการตรวจสอบคณภาพนำาประปาภเขาดานเคมผานเกณฑยกเวนปรมาณแมงกานสไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ดานชวภาพ ไดแกปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยมคาอยระหวาง 2.2–>23MPN/100มลลลตรและปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยมคาอยระหวาง 1.1–>23MPN/100มลลลตรโดยพบวาทง 2 คาของทกจดเกบตวอยางไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553ดงนนกอนทจะนำานำาประปาภเขามาใชในการอปโภคและบรโภคควรกรองนำา และตมนำากอนเพอใหนำาใสขนและชวยฆาเชอจลนทรยในนำาเพอความปลอดภยตอสขภาพคำาสำาคญ:คณภาพนำานำาประปาภเขาบานนางแลใน

1 โปรแกรมวชาชววทยาคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาราชภฏเชยงราย1 PrograminBiology,FacultyofScienceandTechnology,ChiangRaiRajabhatUniversity* Correspondingauthor.Tel.085-4594633E-mail:tippawan_pra@hotmail.com

Abstract

Thisresearchaimedtoanalyzewaterqualityonphysical,chemicalandbiologicalparametersofmountaintapwaterinNanglaeNaivillageincomparisontoDrinkingWaterQualityCriteriaofDepartmentofHealth,2010.WatersampleswerecollectedthreetimesinMarch,JuneandJuly2016at6samplingsites.Itwasfoundthatthephysicalparameters,includingturbidityandpHwerebetween3.13±1.83–8.32±9.75NTUand7.69±0.61–7.82±0.81,respectively.ThepHoftapwaterfromallsamplingsitesdidnotexceedthestandardlevelwhileturbidityvaluewashigherthanthestandardlevel.Thechemicalparametersincludinghardness,fluoride,manganese,ironandnitratenitrogenwerebetween47.00±16.52–53.00±6.28mg/L,0.36±0.18–0.62±0.24mg/L,0.50±0.27–0.80±0.42mg/L,0.04±0.03–0.11±0.05mg/Land0.40±0.10–0.70±0.31mg/L,respectively.All the chemical parameters, exceptmanganese content, of tapwater fromallsamplingsitesdidnotexceedthestandardlevel.Furthermore,thebiologicalassessmentwasconductedandfoundedthatquantitiesoftotalcoliformbacteriaandfecalcoliformbacteriawere2.2–>23MPN/100mland1.1–>23MPN/100ml,respectively.BothparametervaluesfailedtomeetthequalitystandardofDrinkingWaterQualityCriteriaofDepartmentofHealth,2010.Therefore,thestudysuggestedthatmountaintapwaterofNanglaeNaivillageshouldbefilteredandboiledinordertogenerallykillmicroorganismsbeforeconsumptionforhealthsafety.Keywords:waterquality,mountaintapwater, NanglaeNaivillage

ทมาและความสำาคญของปญหา

นำาเปนทรพยากรทสำาคญตอการดำารงชวตของมนษยและเปนองคประกอบทสำาคญของสงมชวตมนษยมการใชนำาเพอประโยชนในดานตางๆทงการอปโภคบรโภคเกษตรกรรมและอตสาหกรรมซงปจจบนชมชนเมองมการขยายตวมากขน ความตองการใชนำาสำาหรบอปโภค บรโภคกมากขนตามไปดวย นำาประปาเปนปจจยหลกทถกนำามาใชสำาหรบอปโภคบรโภค การผลตนำาประปาจงตองมปรมาณทมากพอตอความตองการของผใชนำา นำาประปาเปนการนำานำาจากแหลงนำาตามธรรมชาต เชน นำาผวดนหรอนำาใตดนมาผานขนตอนการปรบปรงคณภาพนำาใหมความใสสะอาดมากขน แตอาจจะมเชอโรคเจอปนมากบนำาได ซงนำาประปาทดมคณภาพจะตองสะอาดปราศจากสารมลพษหรอเชอโรคปนเปอนทจะทำาใหเกดอนตรายตอผบรโภค ดงนนนำาประปาทจะนำามาใชอปโภคบรโภคควรนำามาตรวจสอบคณภาพเพอทราบถงปรมาณมลพษทปนเปอนอยและหากพบวามปรมาณสารมลพษปนเปอนสงเกนเกณฑมาตรฐานนำาประปาดมไดจำาเปนตองมการกำาจดออกหรอปรบปรงคณภาพนำากอนนำามาใช (นยนานยมวน,2548)ในการตรวจสอบคณภาพนำาจำาเปนตองมการตรวจสอบทงดานกายภาพ เคม และชวภาพรวมกน มรายงานการศกษาเกยวกบการตรวจสอบคณภาพนำาประปาหลายฉบบทงในประเทศและตางประเทศเชนในป2010Nielsenet al.ทำาการตดตามตรวจสอบหาสารหน และไนเตรทในนำาประปาหมบานในประเทศสหรฐอเมรกา เกบตวอยางนำาจากทพกอาศยทงหมด107 ตวอยาง ผลการศกษาจากตวอยางทงหมดตรวจพบสารหน และไนเตรทคดเปนรอยละ 91 และ 72ตามลำาดบแตปรมาณทพบอยในระดบทตำาไมเปนอนตรายตอสขภาพสวนการศกษาประเทศไทยในป2547

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 102

(ปรญญา มลสน, 2549) ไดตรวจวเคราะหคณภาพนำาประปาทางดานกายภาพ เคม และจลชววทยาของนำาประปาจำานวน10หมบานในเขตพนทอำาเภอเมองจงหวดอบลราชธานในชวงเดอนมถนายนกรกฎาคมและเดอนตลาคม พ.ศ.2547 โดยใชเกณฑมาตรฐานกระทรวงสาธารณสข (2535) และมาตรฐานคณภาพนำาบรโภคขององคกรอนามยโลก(WHO)ผลการตรวจวเคราะหทางดานกายภาพพบวานำาประปาไมมกลนเปนทนารงเกยจมคาการนำาไฟฟาผานเกณฑมาตรฐาน(รอยละ90)ทางเคมพบวาคาความเปนกรด-เบสของนำาประปาผานเกณฑมาตรฐานของนำาประปารอยละ(43.33)ความกระดางของนำาประปาผานเกณฑมาตรฐาน(รอยละ80)สวนผลการวเคราะหทางจลชววทยาพบวาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยไมผานเกณฑมาตรฐาน(รอยละ 63.33) สวนฟคลโคลฟอรมแบคทเรยไมผานเกณฑ มาตรฐาน (รอยละ 63.33) จากผลการตรวจวเคราะหพบวานำาประปาไมไดมาตรฐานอาจเนองมาจากความไมสะอาดของกอกนำาทอหรอสายยางภาชนะทรองรบนำาประปารวมทงสถานทผลตอาจขาดสขลกษณะในการผลตนำาประปาทดตอมาในป2552(กญญาเกดศร, 2554) ทำาการวเคราะหคณภาพนำาประปาหมบานในอำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน ไดแกการตรวจวเคราะหลกษณะทางกายภาพ 3พารามเตอร ไดแก ความเปนกรด–เบสการนำาไฟฟา ความขนการตรวจวเคราะหลกษณะทางเคม13พารามเตอรไดแกของแขงทละลายนำาทงหมดสารแขวนลอยทงหมดความกระดางทงหมดคลอไรดซลเฟต ไนเตรท เหลกทองแดงแมงกานสสงกะสตะกว แคดเมยมและการตรวจวเคราะหลกษณะทางจลชววทยา2พารามเตอร ไดแกปรมาณE. coliและโคลฟอรมแบคทเรยโดยเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธพฤษภาคมและสงหาคมพ.ศ.2552จำานวน20จดเกบผลการวเคราะหคณภาพนำาดานกายภาพและเคมพบวานำาประปาหมบานสวนมากมคณภาพอยในเกณฑมาตรฐานเมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานการประปาสวนภมภาคยกเวนความเปนกรด-เบสในหลายแหลงไมผานเกณฑมาตรฐานสวนผลการวเคราะหคณภาพนำาดานจลชววทยาพบวาโคลฟอรมแบคทเรยไมเกนเกณฑมาตรฐานและปรมาณE. coliไมผานเกณฑมาตรฐาน3จดเกบจากผลการวจยสรปไดวาคณภาพนำาประปาหมบานในอำาเภอเมองจงหวดอบลราชธานเหมาะสำาหรบการอปโภคเทานนไมเหมาะตอการนำามาบรโภค

จากการคนควางานวจยทผานมาพบวามการตรวจสอบคณภาพนำาประปาในหลายพนทโดยแตละพนทกใหผลการตรวจสอบทตางกนมทงทผานเกณฑเหมาะสำาหรบการนำามาอปโภคและบรโภคและไมผานเกณฑไมเหมาะแกการนำามาบรโภค ซงทำาใหคณะผวจยสนใจทจะศกษาคณภาพนำาประปาของหมบานนางแลในตำาบลนางแลในอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายซงเปนหมบานทมขนาดใหญทสดในตำาบลนางแลมประชาชนทงพนราบและพนทสงรวม700หลงคาเรอนลกษณะภมประเทศเปนเทอกเขาสงและมลำาหวยทสำาคญไหลผานตลอดความยาวของหมบาน คอ ลำาหวยนางแลใน พนทของหมบานอยตดกบเขตปาสงวนแหงชาต ซงเปนพนททมความอดมสมบรณคอนขางสงจงเปนแหลงตนกำาเนดของตานำาซงเปนแหลงนำาดบทชาวบานนำามาใชในการผลตนำาประปาภเขาเพอใชในการอปโภคและบรโภคมกระบวนการผลตนำาอยางงายโดยนำาจากฝายชะลอนำาจะถกสงตอมายงประตระบายทรายจากนนนำาจะถกสงไปตามทอสงนำาซงเปนทอพ.ว.ซไปยงถงเกบนำากอนจายนำาใหกบครวเรอน ซงภายในถงเกบนำานไมมวสดกรองใดๆ รวมถงไมมการตรวจสอบคณภาพนำาประปาอยางสมำาเสมออาจทำาใหเกดการปนเปอนของสารเคมและเชอโรคไดซงนำาประปาทดมคณภาพจะตองสะอาดปราศจากสารมลพษหรอเชอโรคปนเปอนทจะทำาใหเกดอนตรายตอผบรโภคโดยนำาประปาทไมไดมาตรฐานกจะสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชากรในทองถน งานวจยนจงเลงเหนความสำาคญของคณภาพนำาสำาหรบการอปโภคและบรโภค โดยทำาการตรวจสอบคณภาพนำาประปา ดานกายภาพ เคม และชวภาพ เพอทราบถงปรมาณมลพษและเชอจลนทรยทปนเปอน หากพบวามปรมาณสารมลพษปนเปอนสงเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 จำาเปนตองปรบปรงคณภาพนำากอนนำามาใชสำาหรบการอปโภคบรโภคทสะอาดและปลอดภยสงผลใหสขภาพของคนในชมชนดขน

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 103

วตถประสงคการวจย

1. เพอตรวจสอบคณภาพนำาประปาภเขาดานกายภาพ เคม และชวภาพ ของหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

2. เพอเปรยบเทยบคณภาพนำาประปาภเขาของหมบานนางแลใน ตำาบลนางแล อำาเภอเมอง จงหวดเชยงรายกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

วธดำาเนนการวจย

1. ลงพนทสำารวจจดเกบตวอยางกอนการเกบตวอยางจรง โดยสำารวจพนทโดยรอบของแหลงนำาทนำามาผลตนำาประปาภเขาวามการใชประโยชนในดานใดบางเชนการเกษตรกรรมเลยงสตวเพอกำาหนดปจจยในการศกษาคณภาพนำาไดอยางเหมาะสม

2. กำาหนดจดเกบตวอยางใหครอบคลมพนททงหมดของการผลตและสงจายนำาประปาภเขา หมบานนางแลในหม7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายจำานวน6จดศกษา (ภาพท1) โดยเกบตวอยางทงหมด3ครงไดแกเดอนมนาคมมถนายนและกรกฎาคมพ.ศ.2559

3. เกบตวอยางนำาเพอวเคราะหหาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยเปนลำาดบแรกโดยใชเทคนคปลอดเชอ(Aseptictechnique)และเกบตวอยางนำาเพอวเคราะหคณภาพนำาดานกายภาพและเคมบางประการโดยใชขวดโพลเอธลนขนาด1,000มลลลตรและรกษาตวอยางนำาทอณหภมประมาณ4องศาเซลเซยสโดยเกบใสในถงนำาแขงกอนนำาไปวเคราะหในหองปฏบตการ

ก ข

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 104

4. วเคราะหคณภาพนำาดานกายภาพเคมและชวภาพ 4.1 วดคาความขนโดยใชเครองTurbiditymeterยหอHACHรน2100P 4.2วดคาความเปนกรด-เบสของนำาโดยใชpHmeterยหอSchottรนLab860set 4.3ตรวจวเคราะหคาความกระดางดวยวธEDTATitrimetricMethod(Greenberget al.,

2005) 4.4วดปรมาณฟลออไรด ดวยวธ SPADNSmethod โดยใชเครอง Spectrophotometer รน

DR/2500ของบรษทHACH 4.5วดปรมาณแมงกานสดวยวธColorimetricmethodโดยใชเครองSpectrophotometerรน

DR/2500ของบรษทHACH 4.6วดปรมาณเหลกSpectrophotometricmethodsofironโดยใชเครองSpectrophotometer

รนDR/2500ของบรษทHACH

ค

จ

ง

ฉ

ภาพท 1 แสดงจดเกบตวอยางนำาประปาภเขาหมบานนางแลในจดท1ตานำาทนำามาผลตนำาประปาภเขาหมบานนางแลในสาย1(ก)จดท2ถงพกนำาประปาสาย1(ข)จดท3จดสนสดทอสงนำาประปาสาย1(ค)จดท4ตานำาทนำามาผลตนำาประปาภเขาหมบานนางแลในสาย2(ง)จดท5ถงพกนำาประปาสาย2(จ)จดท6จดสนสดทอสงนำาประปาสาย2(ฉ)

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 105

4.7วดปรมาณไนเตรทไนโตรเจนดวยวธCadmiumreductionโดยใชSpectrophotometerรนDR/2500ของบรษทHACHซงดำาเนนการตามGreenberget al,.(2005)

4.8วธการตรวจหาโคลฟอรมแบคทเรย และฟคลโคลฟอรมแบคทเรย โดยวธ Multiple tubefermentationtechnique(MPN)AmericanpublicHealthAssociation(2005)

5.เปรยบเทยบคณภาพนำาประปาภเขาของหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

ผลการวจย

คณภาพนำาดานกายภาพและเคมของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

การตรวจสอบคณภาพนำาดานกายภาพไดแกความขนและคาความเปนกรด-เบสดานเคมไดแกคาความกระดาง ปรมาณฟลออไรด ปรมาณแมงกานส ปรมาณเหลก และปรมาณไนเตรทไนโตรเจน ของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในแสดงผลในตารางท1

ตารางท 1 คณภาพนำาดานกายภาพและเคมของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

คณภาพนำา จดท 1 จดท 2 จดท 3 จดท 4 จดท 5 จดท 6

ดานกายภาพ

-ความขน(NTU) 4.34±3.34 5.79±5.25 8.32±9.75 3.13±1.83 4.11±3.66 6.29±6.08

-ความเปนกรด-ดาง 7.77±0.48 7.75±0.67 7.69±0.61 7.82±0.81 7.78±0.60 7.82±0.61

ดานเคม

-ความกระดาง(มลลกรมตอลตร)

49.00±16.62 49.00±20.66 48.00±13.97 47.00±16.52 53.00±6.28 51.00±7.23

-ฟลออไรด(มลลกรมตอลตร)

0.36±0.18 0.49±0.24 0.36±0.19 0.58±0.01 0.62±0.24 0.37±0.16

-แมงกานส(มลลกรมตอลตร)

0.70±0.40 0.70±0.24 0.80±0.42 0.50±0.27 0.60±0.37 0.80±0.42

-เหลก(มลลกรมตอลตร)

0.05±0.01 0.04±0.03 0.06±0.02 0.05±0.05 0.08±0.02 0.11±0.05

-ไนเตรทไนโตรเจน(มลลกรมตอลตร)

0.50±0.10 0.50±0.23 0.40±0.14 0.40±0.34 0.40±0.10 0.70±0.31

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 106

ผลการตรวจสอบคณภาพนำาดานกายภาพคาความขนมคาอยระหวาง3.13±1.83–8.32±9.75NTUโดยจดเกบตวอยางท3มคาความขนสง

ทสดเทากบ8.32±9.75NTUสวนจดเกบตวอยางท4มคาความขนตำาทสดเทากบ3.13±1.83NTUคาความเปนกรด-เบสมคาอยระหวาง 7.69±0.61 – 7.82±0.81โดยจดเกบตวอยางท 4 และจดเกบ

ตวอยางท6มคาความเปนกรด-เบสสงทสดเทากบ7.82±0.81สวนจดเกบตวอยางท3มคาความเปนกรด-เบสตำาทสดเทากบ7.69±0.61

ผลการตรวจสอบคณภาพนำาดานเคมคาความกระดางมคาอยระหวาง 47.00±16.52 – 53.00±6.28 มลลกรมตอลตร โดยจดเกบตวอยาง

ท5มคาความกระดางสงทสดเทากบ53.00±6.28มลลกรมตอลตรสวนจดเกบตวอยางท4มคาความกระดางตำาทสดเทากบ47.00±16.52มลลกรมตอลตร

ปรมาณฟลออไรดมคาอยระหวาง0.36±0.18–0.62±0.24มลลกรมตอลตรโดยจดเกบตวอยางท5มปรมาณฟลออไรดสงทสดเทากบ0.62±0.24มลลกรมตอลตรสวนจดเกบตวอยางท1และจดเกบตวอยางท3มปรมาณฟลออไรดตำาทสดเทากบ0.36±0.18มลลกรมตอลตร

ปรมาณแมงกานสมคาอยระหวาง0.50±0.27–0.80±0.42มลลกรมตอลตรโดยจดเกบตวอยางท3และจดเกบตวอยางท6มปรมาณแมงกานสสงทสดเทากบ0.80±0.42มลลกรมตอลตรสวนจดเกบตวอยางท4มปรมาณแมงกานสตำาทสดเทากบ0.50±0.27มลลกรมตอลตร

ปรมาณเหลกมคาอยระหวาง 0.04±0.03 – 0.11±0.05 มลลกรมตอลตร โดยจดเกบตวอยางท 6 มปรมาณเหลกสงทสดเทากบ0.11±0.05มลลกรมตอลตรสวนจดเกบตวอยางท2มปรมาณเหลกตำาทสดเทากบ0.04±0.03มลลกรมตอลตร

ปรมาณไนเตรทไนโตรเจนมคาอยระหวาง0.40±0.10–0.70±0.31มลลกรมตอลตรโดยจดเกบตวอยางท6มปรมาณไนเตรทไนโตรเจนสงทสดเทากบ0.70±0.31มลลกรมตอลตรสวนจดเกบตวอยางท3,4และ5มปรมาณไนเตรทไนโตรเจนตำาทสดเทากบ0.40±0.10มลลกรมตอลตร

คณภาพนำาดานชวภาพของนำาประปาภเขา หมบานนางแลใน ตำาบลนางแล อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย

การตรวจสอบคณภาพนำาดานชวภาพไดแกปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยฟคลโคลฟอรมแบคทเรยของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในตำาบลนางแล อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย แสดงผลในตารางท 2 และตารางท3

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 107

ตารางท 2 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

จดเกบตวอยางปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย MPN/100 มลลลตร

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3

จดท1 16 23 >23

จดท2 2.2 23 >23

จดท3 5.1 >23 >23

จดท4 5.1 9.2 >23

จดท5 5.1 23 >23

จดท6 6.9 >23 >23

จากการตรวจหาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในพบวามคาอยระหวาง2.2–>23MPN/100มลลลตรโดยจดเกบตวอยางท3และจดเกบตวอยางท6ของการเกบตวอยางครงท2และจดเกบตวอยางท1-6ของการเกบตวอยางครงท3มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยสงทสดคอ>23MPN/100มลลลตรสวนจดท2ของการเกบตวอยางครงท1มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยตำาทสดเทากบ2.2MPN/100มลลลตร

ตารางท 3 ปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

จดเกบตวอยางปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรย MPN/100 ml

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3

จดท1 9.2 23 >23

จดท2 1.1 23 23

จดท3 5.1 16 16

จดท4 3.6 6.9 >23

จดท5 3.6 16 >23

จดท6 5.1 >23 >23

ปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยของนำาประปาภเขาหมบานนางแลใน มคาอยระหวาง 1.1 – >23MPN/100มลลลตรโดยจดเกบตวอยางท6ของการเกบตวอยางครงท2จดเกบตวอยางท1,4,5และ6ของการเกบตวอยางครงท3มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยสงทสดคอ>23MPN/100มลลลตรสวนจดเกบตวอยางท2ของการเกบตวอยางครงท1มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยตำาทสดเทากบ1.1MPN/100มลลลตร

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 108

ตารางท 4 การประเมนคณภาพนำาประปาภเขาดานกายภาพ เคม และชวภาพบางประการของหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

คณภาพนำาเกณฑคณภาพนำาประปาดมได

จดท 1 จดท 2 จดท 3 จดท 4 จดท 5 จดท 6

ดานกายภาพ

-ความขน ไมเกน5NTU -ความเปนกรด-ดาง 6.5-8.5 ดานเคม

-คาความกระดาง ไมเกน500มลลกรมตอลตร

-ปรมาณฟลออไรด ไมเกน0.7มลลกรมตอลตร

-ปรมาณแมงกานส ไมเกน0.3มลลกรมตอลตร

-ปรมาณเหลก ไมเกน0.5มลลกรมตอลตร

-ปรมาณไนเตรทไนโตรเจน

ไมเกน50จดเกบตวอยางทจดเกบตวอยางทมลลกรมตอลตร

ดานชวภาพ

-โคลฟอรมแบคทเรย ตองตรวจไมพบ -ฟคลโคลฟอรมแบคทเรย ตองตรวจไมพบ

พจารณาโดยรวม หมายเหต หมายถงผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

หมายถงไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

จากการตรวจสอบคณภาพนำาดานกายภาพและนำาคาทไดมาเปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553พบวาคาความขนผานเกณฑ3จดคอจดเกบตวอยางท1,4และ5สวนจดเกบตวอยางท2,3และ6ไมผานเกณฑสวนคาความเปนกรด-เบสพบวาผานเกณฑมาตรฐานคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ทกจดเกบตวอยาง

ดานเคม พบวา คาความกระดาง ปรมาณฟลออไรด ปรมาณเหลก และปรมาณไนเตรทไนโตรเจนทกจดเกบตวอยางผานเกณฑมาตรฐานคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 สวนปรมาณแมงกานสทกจดเกบตวอยางไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

ดานชวภาพพบวา ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย และปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยของทกจดเกบตวอยางไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 109

ผลการประเมนคณภาพนำาประปาภเขาองหมบานนางแลใน ดานกายภาพ ดานเคม และดานชวภาพโดยรวมเมอเปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553พบวาทกจดเกบตวอยางไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

สรปผลการวจย

จากการตรวจสอบคณภาพนำาประปาภเขาของหมบานนางแลในดานกายภาพดานเคมและดานชวภาพแลวนำาคาทไดไปเปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 เพอประเมนคณภาพนำาพบวาคาความขนคาความกระดางปรมาณฟลออไรดปรมาณเหลกและปรมาณไนเตรทไนโตรเจนผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553สวนคาความขนปรมาณแมงกานสปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย และปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรย ไมผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553

อภปรายผล

จากการตรวจสอบคณภาพนำาดานกายภาพ เคม และชวภาพพบวาคาความขนของการเกบตวอยางครงท1และ2ผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ทง6จดสวนการเกบตวอยางครงท3ทกจดมคาความขนเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553เนองจากกอนทจะทำาการเกบตวอยางพนทดงกลาวมฝนตก ทำาใหนำาฝนชะเอาตะกอนดนลงสฝายชะลอนำาซงเปนบรเวณทตองสงนำาไปตามจดอนๆ ซงสอดคลองกบรายงานของมนสน ตณฑลเวศน และมนรกษ ตณฑลเวศน (2545)ทกลาววาความขนของแหลงนำาผวดนจะมคาสงและแปรปรวนไปตามฤดกาล โดยมคาสงสดในฤดฝนและตำาในชวงฤดรอนและฤดหนาวซงคาความขนของนำาเกดจากการทมของแขงแขวนลอยตางๆเชนดนเหนยวสารอนทรยสารอนนทรยเปนตนซงอนภาคเหลานมผลทำาใหแสงสองผานลงในแหลงนำาลดลง(Wetzel,2001)ความขนมความสำาคญตอการผลตนำาประปาในแงความนาดมใชโดยนำาประปาจะตองมความใสและปราศจากความขนนอกจากนความขนยงทำาใหการฆาเชอโรคไมไดประสทธภาพเทาทควรเพราะเชอโรคอาจแฝงตวหรอหลบซอนอยกบตะกอนตางๆ (ศนยหองปฏบตการ กรมอนามย, 2553) สวนคาความเปนกรด-เบส พบวาผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 โดยคาความเปนกรด-เบส สามารถบอกถงความเหมาะสมของการนำานำาประปามาใชประโยชนได(วไลลกษณกจจนะพานช,2553)สวนคาความกระดางของนำาประปาภเขาหมบานนางแลในผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 ทกจดโดยคาความกระดางไมไดเปนอนตรายตอการบรโภค แตนำาทมความกระดางมากเกนไปไมเหมาะสมทจะใชในการอปโภคบรโภคเนองจากทำาใหเกดฟองในสบนอยลงและเกดตะกรนในภาชนะ(พมพเพญพรเฉลมพงศและนธยารตนาปนนท,2533)เมอพจารณาปรมาณฟลออไรดพบวาผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 ทกจดโดยปรมาณฟลออไรดเฉลยมคาอยระหวาง 0.36-0.62 มลลกรมตอลตร ซงเหมาะสมสำาหรบการนำานำามาใชในการอปโภคบรโภค มรายงานวาถาไดรบฟลออไรดในปรมาณทพอเหมาะจะชวยใหกระดกและฟนแขงแรง แตหากไดรบมากเกนไปจะทำาใหเกดสารสะสมฟลออไรดทกระดกและฟน(มนสนตณฑลเวศนและมนรกษตณฑลเวศน,2551)การตรวจสอบปรมาณเหลกพบวาผานเกณฑคณภาพ

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 110

นำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ทกจดซงปรมาณเหลกของนำาประปาภเขาของหมบานนางแลในมคาคอนขางตำาคอ0.04-0.11มลลกรมตอลตรสอดคลองกบรายงานของวไลลกษณกจจนะพานช(2553)ซงรายงานวาเหลกทละลายในนำาผวดนมอยนอยกวาเมอเทยบกบนำาใตดน โดยเหลกทพบในนำาผวดนอาจเปนเหลกอนทรยซงเปนสารประกอบของเหลกทอยรวมกบสารอนทรยซงเกดจากการเนาเปอยของพชในนำาเหลกชนดนใหสเขมแตสามารถกำาจดออกจากนำาไดงาย นำาดมทมเหลกมากเกนไปจะไมเหมาะสำาหรบการนำามาบรโภคเพราะมกลนและรสชาตทไมพงประสงคเมอพจารณาปรมาณไนเตรทไนโตรเจนพบวามคาผานเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ซงปรมาณไนเตรทของนำาประปาภเขาของหมบานนางแลในมคาคอนขางตำาสอดคลองกบรายงานของวไลลกษณกจจนะพานช(2553)ทกลาววาโดยปกตระดบของไนเตรทไนโตรเจนทพบในแหลงนำาธรรมชาตมคาคอนขางตำา (นอยกวา 1 สวนในลานสวนของไนโตรเจนในรปของไนเตรท)สวนการตรวจสอบปรมาณแมงกานสพบวาทกจดเกบตวอยางมคาเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553เนองจากจดเกบตวอยางท1และจดเกบตวอยางท4เปนตานำาทไหลผานชนหนกอนทจะมารวมทฝายชะลอนำาแลวสงตอไปยงถงพกนำาและจายไปยงบานเรอนของชาวบานซงแหลงทพบแมงกานสคอในดนหน(วไลลกษณกจจนะพานช,2553)และบรเวณพนทองนำาของฝายชะลอนำาสวนใหญจะอยในรปตะกอนโดยปรมาณแมงกานสทพบในนำามความสำาคญตอกระบวนการผลตนำาประปากลาวคอถาในนำาทมแมงกานสอยในปรมาณสงจะสงผลตอคณลกษณะของนำา คอ ทำาใหเกด ส กลน และรสโลหะในนำาทำาใหเกดสเหลองปนนำาตาลหรอเทาและรอยดางบนเสอผาและเครองสขภณฑและยงสงผลใหทอนำาอดตนไดอกดวย ในกรณทนำาดบทจะนำามาใชในการผลตนำาประปามคาเกนเกณฑมาตรฐาน จะตองนำานำาดบไปแมงกานสออกกอนทจะนำามาใชประโยชน(วไลลกษณกจจนะพานช,2553)สวนการตรวจสอบคณภาพนำาดานชวภาพพบวาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทกจดเกบตวอยางเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 โดยเฉพาะการเกบตวอยางครงท 3 มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยมากกวาครงอนๆอาจเนองมาจากกอนทจะทำาการเกบตวอยางมฝนตกโดยนำาฝนไดชะเอาจลนทรยในดนอากาศและจลนทรยทตดตามพชลงสแหลงนำา สอดคลองกบการรายงานของดวงพร คนธโชต (2545) ทกลาววาการปนเปอนของโคลฟอรมแบคทเรยเกดจากหลายสาเหต ไดแก ปนเปอนมาจากอจจาระของสตวเลอดอนและปนเปอนมาจากแหลงอนเชนนำาอากาศและตดตามพชเชนEnterobacter aerogenesโดยทวไปจะไมทำาใหเกดโรคแกคนและสตว แตถาพบการปนเปอนในปรมาณทสง แสดงวาแหลงนำานนไมสะอาด ไมเหมาะสมทจะนำาไปบรโภค นอกจากนการปนเปอนอาจมาจากกระบวนการสงจายนำา เนองจากมการวางทอนำาประปาเปนระยะเวลาหลายปทำาใหทอมสภาพเกาเกดตะไครนำาในเสนทอสภาพกอกนำาไมสะอาดพบเมอกบรเวณกอกนำาและสายยางทรองรบนำามการเกดตะไครนำาซงแบคทเรยบางชนดอาศยอยกบตะไครนำาพชและสงมชวตอนจงทำาใหเปนแหลงอาศยของจลนทรยตางๆรวมถงทอนำาประปาบางบรเวณมรอยแตกรวทำาใหสงสกปรกทอยภายนอกทอสามารถเขามาปะปนกบนำาประปาได ซงดนเปนแหลงสะสมของจลนทรยจำานวนมาก โดยทชนดและจำานวนจลนทรยแตกตางกนตามชนดของดน อนทรยวตถ และสภาพแวดลอมในดน เชน ความชนpHและอณหภม(รงสนโสธรวทย,2550)สวนการปนเปอนปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยพบวาทกจดเกบตวอยางมคาเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 โดยเฉพาะการเกบตวอยางครงท3มปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยมากกวาครงอนๆเนองจากกอนทำาการเกบตวอยางครงนมฝนตกทำาใหมการชะปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยลงสตานำาซงเปนแองเกบนำาขนาดเลกทไมมสงปกคลม(จดเกบตวอยางท 1 และจดเกบตวอยางท 4) และพนทของหมบานนางแลในมการเลยงสตว เชน วว และหม ซงชาวบานมการเลยงววแบบปลอย รวมถงพนทดงกลาวมการทำาเกษตรกรรม ซงบรเวณทชาวบานเขาไปใชประโยชนในการทำาการเกษตรไมไดมหองนำาทถกสขลกษณะจงงายตอการปนเปอน ฟคลโคลฟอรมเปน

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 111

แบคทเรยกลมทอาศยอยในลำาไสของคนและสตวเลอดอนพบอยในอจจาระหากพบแบคทเรยนในนำาจะเปนการบงชใหทราบวานำานนไดรบการปนเปอนจากอจจาระ

ขอเสนอแนะ

เมอนำาผลการตรวจสอบคณภาพนำาประปาดานกายภาพ ดานเคม และดานชวภาพบางประการไปเปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามย พ.ศ.2553 พบวา คาความขน ปรมาณแมงกานส ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย และปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยเกนเกณฑคณภาพนำาประปาดมไดของกรมอนามยพ.ศ.2553ดงนนกอนทจะนำานำาไปใชในการอปโภคและบรโภคควรทจะทำาการตกตะกอนโดยอาจจะเปดนำาใสถงและตงทงไว หรอใชสารสมในการชวยตกตะกอน หรออาจจะทำาการกรองอยางงายผานชนของหน ทราย และถานเพอชวยใหนำาใสขน นอกจากนควรทำาลายเชอโคลฟอรมแบคทเรย และฟคลโคลฟอรมแบคทเรยโดยการตมนำาใหเดอด เพราะเชอดงกลาวถกทำาลายไดดวยความรอนทอณหภมไมตำากวา65องศาเซลเซยส

เอกสารอางอง

กรมอนามย. (2553). เกณฑคณภาพนำาประปาดมได. สบคนเมอ 26 กรกฎาคม 2559, จาก http://rldc.anamai.moph.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=29&Itemid=512

กญญาเกดศร.(2554).การตดตามคณภาพนำาประปาหมบานในเขตอำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน.วารสารศรวนาลยวจย.1(1):62-75.

ดวงพรคนธโชต.(2545).อนกรมวธานของแบคทเรยและปฏบตการ.กรงเทพมหานคร:โอเดยนสโตร.ธนาภรณ ตนแกว และวนดา ทายนาวา. (2556).การตรวจสอบคณภาพนำาประปาบานปาบงหลวง ตำาบล

จนจวาใต และบานหนองรอง ตำาบลจนจวา อำาเภอแมจน จงหวดเชยงราย.(รายงานวจยวทยาศาสตรบณฑต).มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.เชยงราย.

นยนานยมวน.(2548).วถแหงนำา: ธารชวตแหงโลก.กรงเทพมหานคร:ประพนธสาสน.ปรญญา มลสน. (2549). คณภาพนำาทางกายภาพ เคม และจลชววทยาของนำาประปาหมบานจำานวน 10

ตวอยางในเขตอำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน.อบลราชธาน:มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน.พมพเพญพรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท. (2533).ความกระดางของนำา. สบคนเมอ 26กรกฎาคม

2559,จากhttp://www.Foodnetworksolution.com/wiki/word/2006/water-hardnessมนสน ตณฑลเวศม และมนรกษ ตณฑลเวศม. (2545). เคมวทยาของนำาและนำาเสย. ภาควชาวศวกรรม

สภาพแวดลอมคณะวศวกรรมศาสตรเทคโนโลยสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร..(2551).เคมวทยาของนำาและนำาเสย.พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รงสนโสธรวทย.(2551).เคมและจลชววทยาเบองตนของอาหาร. กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.วรางคณา สงสทธสวสด. (2542).การวเคราะหคณภาพนำาทางดานกายภาพและเคม. (รายงานวจยวทยา

ศาสตรบณฑต).มหาวทยาลยขอนแกน.ขอนแกน.

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 112

วไลลกษณกจจนะพานช.(2553).ลกษณะนำาและการตรวจวด.ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอมคณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม.

ศนยหองปฏบตการกรมอนามย.(2553).ความกระดาง.สบคนเมอ26กรกฎาคม2558,จากhttp://www.rldc.anamai.moph.go.th/

AmericanpublicHealthAssociation.(2005).Standard Methods for the Examination of water and Wastewater.21stEdition.AmericanPublicHealthAssociation.

Goldman,C.R.andHorne,A.J.(1983).Limnology.McGrraw-HillBookCompany:NewYork.Greenberg,A.E.,Clescerri,L.S.andEaton,A.D.(2005).Standard Methods for the Examination

of Water and Wastewater. 20th edition.AmericanPublicHealthAssociation (APHA):WashingtonDC.

SearlesN.S,KuehnC.MandMuellerB.A. (2010).Water quality monitoring records for estimating tap water arsenic and nitrate: a validation study. Environmental Health.9(4):1-10.

Wetzel,R.G.(2001).Limnology.LakeandRiverEcosystems,AcademicPerss:NewYork.

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 113