อำ�เภอมญจ�ครจงหวดขอนแกน

รวมองคความร จากโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำาบล วถพอเพยง

พลกฟนคำ�แคน ดวยจตใจทเขมแขงและพอเพยง

ตำ�บลคำ�แคน

สารบญ

นยามความพอเพยงของตำาบลคำาแคน“เนนเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โดยเฉพาะเรองการสรางจตสา นกในการหวงแหนปาในชมชน

การฟนฟ อนรกษวฒนธรรมของชมชนทมความหลากหลาย

รวมทงการพฒนากลมเยาวชนใหเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชน”

๐๖ สภาพแวดลอม

๐๘ ความเปนมา

๑๔ กาวเดนดวยความพอเพยง

๑๗ กลไกการขบเคลอน

๒๔ รปธรรมความสำาเรจในพนท

๓๖ แผนทความร

๓๘ ลดรายจาย=เพมรายได

๔๒ ภาคผนวก

๐๓๐๒

สภาพ แวดลอม

บนพนทหางไกลของดนแดนทราบสง...ตำาบลคำาแคนอำาเภอมญจาครจงหวดขอนแกนเปนอกตำาบลหนง ทอดมสมบรณไปดวยทรพยในดนสนในนำามผนปาสเขยวหรอทเรยกวา“ภเมง”เปนรากฐานใหผคนไดอาศยดำารงชพหากนหาเกบใชประโยชนทงพชพนธธญญาหารและสตวปานานาชนดรวมทงมแหลงนำา ธรรมชาตทคอยหลอเลยงไรนา เปนตนทนสำาคญในการเพาะปลกและทำาการเกษตร แมจะเกดปญหา ดนเคมไดผลผลตนอยราคาตกตำาปลกพชเชงเดยวเพอการคาปญหาสงแวดลอมทเกดจากใชปยเคมหรอสารเคมใหไดผลผลตมากๆการถางปาจนไปถงเรองของหนสนและปญหาสงคมอนๆไมวาจะเปนเยาวชนทะเลาะเบาะแวงในชมชนวฒนธรรมประเพณดงเดมเลอนหายหรอแมแตการตอสชงดชงเดนกนเองของการเมองทองถนแตชาวคำาแคนกสามารถพลกฟนสถานการณขนมาไดดวยจตใจทเขมแขงยดมนในแนวทางแหงวถพอเพยง

ตำาบลคำาแคนอำาเภอมญจาครจงหวดขอนแกนอยหางจากทวาการอำาเภอมญจาคร๒๘กโลเมตรแบงการปกคลองเปน๑๔หมบานประชากรประมาณ๙,๑๒๐คนพนทรวม๗๔,๓๗๕ไรโดยมลกษณะเปนทราบและเนนสงสลบกนแบบลกคลนลอนลาดมลำาหวยเกดจากเทอกเขาภเมงททอดแนวยาวอยบรเวณตอนเหนอและทางตะวนตกของตำาบลซงเปนแหลงตนนำาลำาธารมลกษณะดนเปนดนรวนปนทรายเหมาะสำาหรบปลกขาวออยและมนสำาปะหลงนอกจากนยงมแหลงนำาตามธรรมชาตทสำาคญไดแกหวยปากดาวหวยคำาเสอตายและหวยแลงรวมทงฝายบอนำา ทสรางขนเพอใชเพาะปลกเลยงสตวและเปนแหลงนำากนนำาใชในชวตประจำาวน มผนปาชมชนภวดบานคำานอย บานหนองขามและปาโคกหลวงบนปาภเมง ใหชาวบานเขาไปใชประโยชน เกบผก หาของปา เสรมกบการทำาเกษตร เชน ทำานาป ไรมนสำาปะหลง ไรออยสวนผลไมยางพาราและรบจาง

๐๗๐๖

ความเปนมาตำาบลคำาแคน เปนชมชนเกาแกมประวตความเปนมายาวนาน

กวา๑๐๐ปเดมเปนตำาบลทขยายตวมาจากตำาบลโพนเพกอำาเภอมญจาคร ตอมามกลมคนทเปนตนตระกลของชาวตำาบลคำาแคนเขามาตงถนฐาน จบจองพนททำากนและตงชมชนเมอป พ.ศ.๒๔๔๙ ภายหลงจดตงเปนตำาบลคำาแคนในปพ.ศ.๒๕๐๘สมยกอนพนทแหงน มความอดมสมบรณมากทงปาไมและสตว แตกมการเปลยนแปลงผนผวนจากปจจยภายนอกและภายในพนทเองพอจะสรปเปนเรองราว สำาคญตามชวงเวลาไดดงน

๐๙๐๘

ยคกอตงชมชน เกดภยแลงขนอยางรนแรงสามปตดตอกน ชาวบานอยอยางลำาบากขาวทปลกไมพอกนพชพนธ ทปลกไวไมใหผลผลต เกดการอพยพออกนอกพนท ไปหาอยหากนทอน ในชมชนเกดการจปลนกนมากรวมทงกลมโจรขโมยววควายและยงเกดอหวาตกโรคระบาดอยางรนแรง

พ.ศ.๒๕๐๐-๒๕๑๐ยคพชเศรษฐกจกระแสหลก มพชเศรษฐกจชนดใหมเขามาคอปอสงผลใหวถการผลตทเคยปลกอยปลกกนเปลยนไปปลกพชเพอขายใหไดเงนแลวนำาเงนมาซอสนคาทจำาเปนในชวตประจำาวนแทน แตการปลกปอตองใชพนท เพมขนชาวบานจงเรมถางปาเพอปลกปอแหลงนำา เรมเนาเหมนเพราะการปลกปอตองอาศยแหลงนำา ในการแชปอภายหลงเรมมการเรมปลกพชเศรษฐกจชนดใหมคอมนสำาปะหลงเพอทดแทนปอทราคาตกลง ทำาใหตองขยายพนทและถางปาเพมขนอกในชวงปนเองชาวบานเรมรจกแหลงทนเพอกยมเงนทำาการเกษตรทำาใหเรมมภาระหนสน

พ.ศ.๒๕๑๑-๒๕๑๘ยคพฒนา รฐบาลในยคนนใชนโยบายเงนผน มการปรบปรงระบบสาธารณปโภค ทงถนนสายหลกท เขามายงตำาบลคำาแคนพฒนาแหลงนำามการสรางฝายหลายแหงเรมมไฟฟาเขามาในชมชนสงทตามมา กคอเครองใชไฟฟาอำานวยความสะดวกในชวตประจำาวน ซงมผลตอวถชวตและคานยมของ ชาวบานอยางมาก ในชวงป พ.ศ.๒๕๓๕ มพชเศรษฐกจชนดใหม คอ ออย เขามาเปนทางเลอกใหมใหชมชนดวยราคาผลผลตทสงจงเปนแรงจงใจใหชาวบานสวนใหญปลกตามกน ผนปาถกบกรกเพอขยายพนทปลกออย กนอยางกวางขวาง และเนองจากการทำาไรออยตองใชสารเคมปรมาณมากผลกระทบทเกดขนคอกบเขยดปลาตามธรรมชาตลดลงสงแวดลอมเสยหาย และเปลยนสภาพการทำามาหากนทเคยพงพงธรรมชาต ไปเปนปลกพชเพอหาเงนมาซออาหารมากขนจากนนปพ.ศ.๒๕๓๘มการพฒนาถนนลกรงในหมบานเปนถนนคอนกรตเดนทางสะดวกสบายขน ชาวบานยงคงขยายพนท ปลกออยยคาลปตสและใชสารเคมมากขนเรอยๆธรรมชาตกยงเสอมโทรมลง ปลาในลำาหวยตายดวยโรคระบาดเกดโรคฉหนทำาใหชมชนเกดความหวาดระแวงมากขน

พ.ศ.๒๕๑๙-๒๕๓๘ ยคอนรกษทรพยากร บรษท ปตท. จำากด (มหาชน) จดทำาโครงการปลกปาฯและเลอกพนทปาภเมงทอยในเขต ของตำาบลคำาแคนจำานวน ๖,๐๐๐ ไร เปนพนท เปาหมายหนง เนองจากเปนพนทปาเสอมโทรม จากการถกบกรกแผวถางปลกพชจนตองฟ นฟ ขนมาใหมชวงป พ.ศ.๒๕๕๐ มหนวยงานเอกชนภายใตโครงการพฒนาลมนำาช (WWF) เขามาดำาเนนงานในเรองอนรกษและฟ นฟทรพยากร ธรรมชาตปาไมและดนและในปพ.ศ.๒๕๕๑ไดรบ คดเลอกเขารวมโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำาบล วถพอเพยงของบรษทปตท.จำากด(มหาชน)

พ.ศ.๒๕๓๙-๒๕๕๑ พฒนาการตำาบล

๑๑๑๐

ทนตำาบลแมสภาพโดยรวมของชมชนจะมปญหามากมายหลาย

ดานดงทกลาวมาแลวแตชมชนแหงนกไดรบความรวมมอจากหนวยงานเขามาชวยเหลอสนบสนนแกไขปญหาในดานตางๆและชาวบานเองกตระหนกถงปญหาและเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนอยางตอเนองและจรงจงจนพงพาตนเองไดและเกดเปนตนทนการพฒนาทสำาคญดงน

ตำาบลคำาแคนเปนตำาบลทอย ในโครงการปลกปาฯ ของบรษทปตท.จำากด(มหาชน)และมหมบานปตท.พฒนา ทำาใหเกดการทำากจกรรมและรวมกลมของชาวบานเชนกลมทอผาฝายดวยมอราษฎรอาสาสมครพทกษปา

มโครงการพฒนาลมนำาช เปนพเลยงสนบสนนความร และจตสำานกในการอนรกษปาไมเกดการจดตงคณะกรรมการปาชมชนซงเปนฐานสำาคญในการดำาเนนงานดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

มบคคลทดำาเนนวถชวตพอเพยงเปนตวอยางทดสำาหรบการเรยนร เชน ศนยเรยนรเศรษฐกจของ วจตร โกษศร เรองการอนรกษดนการทำาปยชวภาพทสามารถพฒนาตอยอด เปนจดเรยนรไดในอนาคต

มปญญาชนทสนใจการทำางานเพอสงคมอาทครเจาหนาท อนามยประจำาตำาบลซงเปนคนในทองถนและเขารบราชการในระดบหวหนาหนวยงาน ซงจะเปนกลไกสำาคญในการ ขบเคลอนตอไป

๑๓๑๒

จากการเขามาทำางานโครงการปลกปาฯ เมอป พ.ศ.๒๕๓๗ ทำาให ปตท. เหนถงความเขมแขง ของแกนนำาและความรวมมอของคนในทองถนโดยมกฤษณาตนคำาและพกลไตรมาศแกนนำากลม ทอผาฝายดวยมอ เชอมโยงพนท เขาสโครงการฯ และเชอมรอย สองคการบรหารสวนตำาบล ซง คณะกรรมการโครงการฯ ไดประเมนพนทแลวเลงเหนถงความตอเนองจากโครงการปลกปาฯ และ รปธรรมในตำาบลคอหมบานปตท.พฒนา(กลมทอผาฝายดวยมอ)จงคดเลอกใหตำาบลคำาแคนเขารวม โครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำาบลวถพอเพยงในระยะท๒ตงแตปพ.ศ.๒๕๕๑

กาวเดนดวยความพอเพยง

๑๕๑๔

กลไกการขบเคลอน ระยะแรกของการเขารวมโครงการฯ เรมตนดวยการสรางความเขาใจในแนวคด ทบทวนหลกการ เปาหมาย และวตถประสงคของโครงการฯ กบชมชนโดยเปดเวทชแจงกบผเกยวของ โดยมผ นำาทางการและไมเปนทางการ ผนำาธรรมชาต ปราชญชาวบานและครวเรอนพอเพยงอาสา รวมทงหนวยงานรฐในตำาบล เชน ตวแทนจากโรงเรยน สถานอนามย จาก๑๔ หมบาน ไดรบคดเลอกเขามาเปนคณะกรรมการ โครงการฯ ตำาบลคำาแคน เนนผ มจตอาสา เสยสละมภาวะเปนผ นำา มความรบผดชอบเปนหลก ทำาให สำาล คำาวนด ได รบคดเลอกให เป นประธานคณะกรรมการโครงการฯ โดยตวแทนสวนใหญทถกคดเลอก มาจะเปนผนำาทางการเกอบทงหมด และอยนอกเหนอ จากโครงสรางคณะกรรมการปลกปาฯ ทกคนทเขามา รวมโครงการฯ เกดจากความสมครใจและความเหนชอบ จากทประชมโดยมการจดสรรฝายตางๆเพอสรางระบบธรรมาภบาลในการบรหารงานโครงการฯ ตามแผนภาพดานลาง

๑๗๑๖

ประธานคณะกรรมการโครงการฯนายสำาล คำาวนด

นายจตภมหมไพบลยนายวชกาวงษกลางนางสาวรจนาเพยรไธสง

นางพกลไตรมานายไพบลยบตรสานาม

นายบตรดเบาจรรยานายไพบลยบตรสานามนางพกลไตรมาศ

นายชยนาถวถนายสายทองออนละออนายสมรศรษา

นายสรศกดตาปราบนายบญชาทพซายนายบรรดษงามคณ

คณะกรรมการฝายบรหาร คณะกรรมการฝายการเงน

คณะกรรมการฝายการบญช

คณะกรรมการฝายจดซอจดจาง

คณะกรรมการฝายตดตามและประเมนผล

คณะกรรมการโครงการฯ ตำาบลคำาแคน

๑๙๑๘

คณะกรรมการโครงการฯ ถอเปนฟนเฟองหลกในการขบเคลอนแผนงานและผลกดนกจกรรมให

บรรลเปาหมาย ประสานงาน หาแนวทางแกไขปญหาตางๆ และสรปบทเรยนทเกดจากการดำาเนนงานทกเดอน เพอปรบปรงการทำางานใหเกดผลสำาเรจซงตลอดกระบวนการขบเคลอนงานทผานมา ยงกอใหเกดการขยายตวของ คณะกรรมการโครงการฯ ทอาสาเขามารวมผลกดนการขบเคลอนโครงการฯ โดยเรมมภาคเขามารวมเปนคณะกรรมการโครงการฯและทปรกษาโครงการฯ ไดแก โรงเรยน สถานอนามย และกลมกจกรรมเดมในตำาบล ขณะท คณะกรรมการโครงการฯ สวนใหญตดภาระหนาทหลายดาน ไมสามารถเขา รวมประชมไดสมำาเสมอ ทำาใหงานลาชาและขาดความตอเนอง จงแกไขดวย การคดเลอกตวแทนจากกล มครวเรอนพอเพยงอาสาหรอปราชญชมชน ทไดรบการยอมรบจากสมาชกแตละหมบานและสมครใจเขามาเปนตวแทน เพอลดปญหาการขาดประชมในแตละเดอน ทำาใหคณะกรรมการโครงการฯ ชดปจจบนสวนใหญเปนตวแทนจากกลมครวเรอนพอเพยงอาสาในแตละหมบาน จากการดำาเนนงานตลอดระยะเวลากวา ๓ ป สามารถสรปบทเรยนการ

ทำางานในภาพรวมไดดงน๑.กลไกการรบรของครวเรอนพอเพยงอาสาผานคณะกรรมการโครงการฯ

แตละหมบานยงมนอย๒.การเขารวมกจกรรมสวนใหญกระจกตวอยทคณะกรรมการโครงการฯ๓.คณะกรรมการโครงการฯ ทผานมาสวนใหญมภาระหนาทหลายดาน

ทำาใหมขอจำากดในการดำาเนนงาน๔.กระบวนการสรปบทเรยนในแตละเดอนยงทำาได น อย เพราะม

ขอจำากดดานเวลาสงผลใหการคดวเคราะหมความออนดอยไปดวย๕.การแบงบทบาทหนาทของคณะกรรมการโครงการฯทผ านมายง

ไม ชดเจน โดยเฉพาะความรบผดชอบในแตละกจกรรม การกระจายงาน ยงไมทวถงหรอฝายตางๆทจดตงไวยงทำางานไดไมเตมท

๒๑๒๐

ทมงานภาคสนาม ปตท.

กลไกหลกอกกลไกหนงในการขบเคลอนงานโครงการฯ ใหเปนไปอยางม

ประสทธภาพกคอทมงานภาคสนามปตท.ซงจะเขามาชวยสนบสนนกระบวนการทำางานของคณะกรรมการโครงการฯประกอบไปดวย๓สวนสำาคญคอ

เจาหนาทประจำาตำาบล คดเลอกจากบคคลในชมชนเขามาทำาหนาท สนบสนนการดำาเนนงานโครงการฯ ประสานการทำางานระหวางโครงการฯ และตำาบลโดยเรยนรไปพรอมกบคณะกรรมการโครงการฯระหวางขบเคลอนงาน เทากบเปนการสรางความเขาใจทงตนเอง และขยายไปสผนำาชมชนครวเรอน พอเพยงอาสา ทงยงเปนผสนบสนนการทำางานของตำาบล รองรบการทำางาน ในสวนทเปนขอจำากดของคณะกรรมการโครงการฯ

เจาหนาทประจำาภาค มบทบาทของการสนบสนนทงรปแบบ เนอหา กระบวนการทำางานตำาบลวถพอเพยงของตำาบลคำาแคน และการจดการในสวนนมการเปลยนเจาหนาทดแลในชวงปลายป พ.ศ.๒๕๕๓ ทำาใหม เจาหนาทประจำาภาคดแล๒คนโดยเขามาเปนผสนบสนนการทำางานเสรมสราง กระบวนการมสวนรวม และแลกเปลยนเรยนรในชมชน และเปนทปรกษาใหแกเจาหนาทประจำาตำาบลตลอดจนการตดตามและวเคราะหผลการดำาเนนงาน โครงการฯในพนท

ทปรกษาภาค มบทบาทในการบรหารงานระดบภาคกำากบการดำาเนนงานใหเปนไปตามกรอบและกฎเกณฑของโครงการฯตดตามและประเมนผลการดำาเนนงานตามแผนตำาบลฯ ใหคำาเสนอแนะดานตางๆเชนแนวทางการแกไขปญหาในพนทและการขบเคลอนงาน จดทำาและประเมนความเปนไปไดของแผนตำาบลวถพอเพยงรวมกบ ๒๒ ตำาบลในภาคอสาน ขณะเดยวกนกมบทบาทในการเปนตวแทนภาคในการสอสารกบฝายบรหารโครงการฯ ในสวนนม เลขานการคอยชวยงานดานธรการและจดเตรยมการตางๆ ท เออต อ การประสานงานระหวางเจาหนาทภาคอสานกบสวนกลาง

๒๓๒๒

รปธรรมความสำาเรจในพนทศนยศกษาธรรมชาตปาชมชนภวด

ปาชมชนภวด เปนอกแหงหนงทเปนเสมอนอขาวอนำาของคนในชมชน แมจะมพนทเพยง ๖๕๐ ไร แตการใชประโยชน ดานอาหารการกนยงมไมขาดสายและพอกพนขน ทามกลางการจดการปาของชมชนทมทงคณะกรรมการ และชาวบ านคอยปองกนรกษากนอย างต อเนอง การอนรกษปาภวดโดยชมชนเรมกอรปรางใหเหน เมอประมาณปพ.ศ.๒๕๕๐โดยการสงเสรมจากโครงการฟนฟลมนำาช (WWF) โดยมวตถประสงคเพออนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหเกดความยงยน ภายใตการบรหารจดการดแลปาอยางเปนระบบ และใชกลยทธสำาคญคอ “เปลยนจากผลาหาของปามาเปนผอนรกษและฟนฟปาใหคนสภาพเดม” โดยใชการวจยไทบานเปนเครองมอในการสรางกระบวนการเรยนร ชาวบานทมอาชพหาของปาเปน ผทำาหนาทสำารวจขอมลดานตางๆเชนพชสตวจากการหาของปาในแตละครง เชนชอพชหรอสตวทหามาไดปรมาณทเกบไดระยะเวลาทเกบไดการบรโภค ในครอบครวและมลคาทคดเปนจำานวนเงนในการขายของปาทหามาไดรวมทงสอบถามเพอนบานทหาของปาเชนกน จากนนทำาการบนทกขอมล สรปขอมลและรวมกนสรปบทเรยนทก๓เดอนกอนจดทำาแผนการอนรกษ ฟนฟปาชมชนภวดเสนอตอหนวยงานทเกยวของ

ผลจากการศกษาวจยไทบานทำาใหคนในชมชนพบวา พนทปาภวด แหงนยงมความอดมสมบรณหลงเหลออย มทงพชทเปนไมใชสอยพชอาหาร และสมนไพรอยนบรอยชนดนอกจากนยงมสตวปาเชนนกสตวเลอยคลานสตวนำาสตวครงบกครงนำาและสตวเลยงลกดวยนำานมอกจำานวนมากเพอขยายผลใหลกหลานและคนรนหลงไดเรยนรและตระหนกใหเหนถงคณคาและความสำาคญของปาชมชนภวดจงไดมการจดตง“ศนยศกษาธรรมชาตปาชมชนภวด” ในบรเวณวดปาบญญนมตรเพอใชเปนสถานทศกษาดงานและแลกเปลยน เรยนรรวมกนของคนในชมชนและนอกชมชน

๒๕๒๔

การดำาเนนงานโครงการฯ เขามาหนนเสรมในเรองของการปลกจตสำานก รกในปาชมชน โดยจดกจกรรมการบวชปาภวดขน เมอวนท ๖ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๕๒ ทำาใหเกดกระแสเรองการอนรกษในชมชนอยางจรงจงมากขน สงผลใหเกดการคดงานตอเนองในแผนงานตำาบลตนแบบเพอการเรยนร ในป พ.ศ.๒๕๕๓ ประกอบดวยกจกรรมสำารวจศกษาเสนทางการเดนปา ธรรมชาตในปาภวดขน มการจดทำาเอกสารประชาสมพนธความร ขอมลในศนยศกษาธรรมชาตปาภวดสนบสนนใหตำาบลเครอขายภาคอสานเขามาศกษา ดงาน และจดกจกรรมคายเยาวชนรกถน ดน นำา ปา พฒนาสงแวดลอม ซงเปนการพฒนากจกรรมสำาหรบเยาวชนใหเกดความรกถน ปลกฝงแนวคด อนรกษปาและสงแวดลอม ซงไมเพยงดงเยาวชนเขามามสวนรวมกจกรรม

ในโครงการฯ แตยงชกนำาคณะครอาจารยเขามา รวมขบเคลอนงานอกดวย และเพอใหเกดความ ตอเนองอยางเปนรปธรรมในพนท จงมการ ระดมความคดจากคณะครและกล มเยาวชน ทเขารวมกจกรรม และจดตงกล มเยาวชน รกถน ดน นำา ปา พฒนาสงแวดลอม ขนมาอกครง โดยใหครเขามารวมเปนทปรกษางาน มากขน ทงยงจดทำาแผนงานและผลกดนใหเยาวชนคดกจกรรมเพอขบเคลอนงานเรอยมาเชนกจกรรมการสรางวทยากรในปาภวดและ การจดการขยะในโรงเรยน

รณรงคงานศพปลอดเหลา

ในอดตทผานมา เชอกนวาการดมเหลาเปนอกสวนหนงทเรยกคนใหมาชวยงาน แมในงานศพซงเปนงานทสรางความเศราโศกใหกบญาตมตรกยงมการเลยงเหลาแรกๆจะเปนเหลาทชมชนผลตเองเชนอสาโทหรอเหลากลนตอมาไดเปลยนมาซอกนแทนตามกำาลงและฐานะ เหลาในงานศพนกลายเปน คาใชจายอกสวนหนงทสรางหนใหกบครอบครวผสญเสย

เมอประกอบกบการลงเกบขอมลเศรษฐกจและพลงงาน ทโครงการฯ ใชเปนเครองมอในการวเคราะหชมชน พบวาสวนหนงทสรางรายจายใหกบ กลมเปาหมายมากกคอ เหลา และเปนปญหาเรอยมาโดยไมมการแกไข จนคณะกรรมการโครงการฯ ไดมโอกาสเดนทางไปแลกเปลยนเรยนร ท ตำาบลเขาคอกอำาเภอประโคนชยจงหวดบรรมยไดมการหยบยกเรองงานศพ ปลอดเหลาเขามาแลกเปลยนกนจนกลายเปนประเดนทสรางความสนใจและ เกดความตงใจทจะทำาใหเกดขนในชมชนคำาแคนกอใหเกดการผลกดน หาแนวรวม ขบเคลอนงานกจกรรมรณรงคงานศพปลอดเหลาขนในพนทน โดยมกระบวนการโดยสรปดงน

๒๗๒๖

กระบวนการทงหมดทรวมกนจดทำาขน กเพอลดรายจายในการจดงาน ลดการทะเลาะววาทและไวอาลยแดผตายและสรางวฒนธรรมทดงามเกดขนในชมชนซงเกดจากการรวมแรงรวมใจทงโครงการฯหนวยงานราชการและภาคทอยในพนท รวมทงชมชนทเขามามสวนรวมแสดงความคดเหน ตลอดจน พระสงฆทเขามามสวนรวมในการออกประชาคมโดยไดรบงบประมาณสนบสนนกจกรรมนจากโครงการฯ ๕,๐๐๐ บาท หลงจากมการรณรงคกเรมมการเปลยนแปลงทดโดยหม๕บานคำาปากดาวเปนหมบานแรกทตอบรบและทดลองหลงการประชาคมสนสดลง เจาภาพใหความรวมมอเปนอยางด และพบวา คาใชจายลดนอยลง มปญหาการเมาสราลดลงทำาใหเกดการบอกตอถงกจกรรมงานศพปลอดเหลามากขนเรอยๆ

ผลทไดรบจากการสรปบทเรยนของคณะกรรมการแผนงาน พบวาม เจาภาพงานศพ๘รายเขารวมกจกรรมโดยไดรบการตอบรบจาก๗หมบาน จากทงหมด ๑๔ หม บ าน พรอมกนนนยงไดเสนอแนะถงแนวทางการ เคลอนงานในอนาคตวา ถาจะประชาสมพนธในเรองงานศพปลอดเหลาใหไดผลยงขนในอนาคตจะตองเนนสรางการรบรและรวมมอกนทงตำาบล จงไดมการจดทำาปายงานศพปลอดเหลาประจำาแตละหม บานเพอรณรงคและกระจายขาวสารใหเกดการ เขารวมเพมขน รวมทงมแนวโนม ทจะหาแนวรวมในสวนภาคมากขนโดยเฉพาะองคการบรหารสวนตำาบล

๒๙๒๘

พลงงานทดแทน...ทางเลอกใหมของชาวคำาแคน

พลงงานเปนหนงในเปาหมายหลกของโครงการฯ ทต องการเนนใหชมชนเลงเหนคณคา และประหยด พลงงานทมอย รวมทงรวมกนคนหาเทคโนโลยพลงงาน ทดแทนทเหมาะสมกบพนททเหนไดชดเจนคอแสงอาทตย นำาและลมซงเปนพลงงานทใชแลวไมมวนหมดสนสามารถเกดทดแทนใหมไดเรอยๆ และเพอใหชมชนเหนถงความสำาคญของพลงงานทางโครงการฯไดเรมทำาการเกบขอมลเศรษฐกจและพลงงานไวใชเปนเครองมอหลกในการวเคราะหและทำาใหชมชนรจกการใชพลงงานในครอบครวตนเอง

๓๑๓๐

จากการประมวลขอมลพบวา มรายจายดานพลงงาน เปนตวเลขค อนข างสงทำาให ชมชนตระหนกและนำาไปส การคดวางแผนพลงงานของตำาบลคำาแคน โดยขนตนชมชนไดไปศกษาดงานเทคโนโลยพลงงานทดแทนทศนย วจยพลงงานทดแทน จงหวดมหาสารคาม เพอเรยนร เทคโนโลยพลงงานทดแทน แลวนำาความรมาวเคราะหรวมกบขอมลพนทของตำาบลคำาแคน ซงสวนใหญจะทำาการเกษตร และมชวมวลทเหลอจาก การเกษตรเปนวตถดบพนฐาน ทำาใหเกดแผนดานพลงงานชมชนอยางงาย ทเปนเรองใกลตว คอ การทำาเตาเผาถาน ๒๐๐ ลตร และเตาซปเปอรองโลจากแผนงานกจกรรมนำามาสการลงมอทำาของคนในชมชน เกดเปนรปธรรม ทกลายเปนจดเรยนรภายในตำาบลคำาแคนดงน

เตาเผาถาน ๒๐๐ ลตร การเผาถานจากถง๒๐๐ลตรเปนกจกรรม

ดานพลงงานทสรางการเรยนรเรองการเผาใหได ถานทมคณภาพโดยนำาเศษวสดทางการเกษตร หรอเศษกงไมตามหวไรปลายนามาใชใหเกด ประโยชน และยงไดนำาสมควนไมนำาไปใชในการเกษตร แตตองมระบบการจดการ เรองไมทด โดยตำาบลคำาแคนไดจดอบรม การเผาถานดวยถง ๒๐๐ ลตร เมอป พ.ศ.๒๕๕๒ใหกบกลมเปาหมายทสนใจโดยโครงการฯ สนบสนนวสดอปกรณเพอใชในการฝกอบรมเชงปฏบตการ๑๔ชด

๓๓๓๒

ซงนำาไปตดตงไวทโรงเรยนทกโรงเรยนในตำาบลเพอใหเยาวชนในโรงเรยนไดเรยนรดวย สวนครวเรอนพอเพยงอาสาทเขารบการอบรมนน เมอไดรบ ความรแลวไดนำาไปประยกตใชในครวเรอนตนเองไดปจจบนมการขยายผลความรเรองเตาเผาถาน๒๐๐ลตรภายในชมชนเกดโรงเรยนตนแบบไดแกโรงเรยนคำานอย ทนำาความรเรองการเผาถานมาประยกตใชไดจรง และยงสามารถ นำาผลพลอยไดทเปนนำาสมควนไมไปใชกบแปลงผกทปลกภายในโรงเรยนได

เตาซปเปอรองโล (เตาหงตมประสทธภาพสง) หลงจากอบรมเตาเผาถาน ๒๐๐ ลตร ททำาใหไดถานทมคณภาพ เพอ

เปนการประหยดถานจงจดอบรมเทคนคการทำาเตาซปเปอรองโลโดยไปเรยนรงานทตำาบลทงโปงอำาเภออบลรตนจงหวดขอนแกนหลงจากนนเกดการรวมกลม เตาซปเปอรองโลขนทบานคำาแคนหม๑และเกดการระดมทนเพอใชในการจดซอวสดอปกรณโดยโครงการฯสนบสนนแมพมพจำานวน๑ชดจากนนไดเรมกระบวน

การผลต ใหครวเรอนพอเพยงอาสาภายในตำาบลไดใชกอนแลวคอยขยายผล ภายหลงโดยใชศาลาประชาคมประจำาหมบานเปนสถานทปฏบตการจากรปธรรม ดงกลาวชมชนเขาใจเรองพลงงานทดแทนมากขนทำาใหมการพฒนาตนเองเพมขด ความสามารถ โดยการประเมนศกยภาพพนทเพมมาอกระดบหนง คอ คดกจกรรมการทำาบอหมกแกสชวภาพเพราะในตำาบลมการเลยงสตวจงมมลสตว จำานวนมาก ถานำามาทำาแกสชวภาพไวใชเองจะชวยลดคาใชจ ายแกสหงตม(LPG)ไปไดมาก

แกสชวภาพการอบรมแกสชวภาพเกดขนในปพ.ศ.๒๕๕๓โดยมเจาหนาทโครงการฯใหความรกบกลมเปาหมายทสนใจหลงการอบรม

ชมชนมการใชงานจรง พรอมกบเรยนร ระบบการทำางานของแกสชวภาพ ซงเปนระบบทซบซอนและตองมผดแลอยางด เมอมการใชงานไดระยะหนง พบปญหาวาปรมาณแกสทเกดจากการหมกมนอยลง จงไดทำาการแกไข จนสามารถใชงานไดปกตนอกจากนนยงสามารถขยายผลเกดจดเรยนรภายในชมชนเพมขนอก๓จด

จากขอมลรปธรรมพลงงานของตำาบลคำาแคน ทงหมดน เรมจากทไมมความร แตมความตงใจ จนสามารถหาแนวทางการนำาพลงงานทดแทน มาใชกบชมชน ทำาใหเกดกลมพลงงานในชมชน แตยงไมถงกบเปนกลมอาชพ และกจกรรมพลงงานบางตวยงไมถงทสนสด ตองมการพฒนาความร เพมขนอก พลงงานบางกจกรรมไมม ขดจำากด ยงสามารถพฒนาตอยอดในเชงเทคนคได ซงชมชน ตองเรยนร เพอเพมศกยภาพตนเองต อไป

๓๕๓๔

แผนทความร

๓๗๓๖

ลดรายจาย=เพมรายได

จากการเกบรวบรวมขอมลเศรษฐกจและพลงงานในภาพรวมของตำาบลระหวางป๒๕๕๒-๒๕๕๓พบวารายจายรวมป๒๕๕๓ลดลง๙.๗๑ลานบาทคดเปน๒๘%ของรายจายรวมป๒๕๕๒รายจายทลดลงมากทสดมาจากชำาระคนหนสนและพลงงานดงแผนภม๑

รายจายพลงงานป๒๕๕๓ลดลง๑.๔๑ลานบาทคดเปน๓๘%ของรายจายพลงงานป๒๕๕๒ รายจายทลดลงมากทสดมาจากพลงงานสำาหรบยานพาหนะและแกสหงตมดงแผนภม๒

ลานบาท

ลานบาท

แผนภม๑เปรยบเทยบขอมลรายจายรวมระหวางป๒๕๕๒-๒๕๕๓

แผนภม๒เปรยบเทยบขอมลรายจายพลงงานระหวางป๒๕๕๒-๒๕๕๓

๓๙๓๘

ตำาบลคำาแคนลดการปลอยคารบอนไดออกไซดลงได ๕๗,๖๒๙ กโลกรม จากกจกรรมพลงงาน

ทดแทนทใชแทนแกสหงตมปลกตนไมการทำาปยอนทรยและการตงจดรบซอพชผลทางการเกษตร

ปรมาณการปลอยคารบอนไดออกไซดทลดลงจากการทำากจกรรมตลอดระยะเวลาทเขารวมโครงการฯ

หมายเหต : เกบขอมลจากกลมครวเรอนพอเพยงอาสาทเขารวมโครงการฯ

๔๑๔๐

kgCO

2

ทมงานภาคสนาม ปตท. เจาหนาทประจำาตำาบล

เจาหนาทประจำาภาค

ทปรกษาภาค

นางสาวอมาพรจนทบตร

นายวจตรจนทรมาศ

นายวระนจไตรรตน

ภาคผนวกรายชอคนตนแบบ๑.นายสมานเกอกล

๒.นายเหรยญชยมง

๓.นายสรศกดตาปราบ

๔.นายสงาศรรกษ

๕.นางแหวนปองบญจนทร

๖.นายถวลผยงด

๗.นายหนคลายคำาปอม

รายชอครวเรอนพอเพยงอาสา๑.นางคำามลพาจนทร

๒.นางทองจนทรพรมโสภา

๓.นางบญมาศรสองชย

๔.นายบญเลงเชอในเวยง

๕.นายสมานเกอกล

๖.นางสรอยศรสทธ

๗.นายสำาลคำาวนด

๘.นางเสรมเชอในเขา

๙.นายทวศรศกด

๑๐.นางปางมลวรรณ

๑๑.นางนางผานบตร

๑๒.นายบญทนชมหน

๑๓.นายมตรผานบตร

๑๔.นายสายทองออนละออ

๑๕.นายสพนหลอดบตร

๑๖.นางสวรรณเทยมทนงค

๑๗.นายคำามลโพธดก

๑๘.นางจมไลศรสมนอย

๑๙.นายบรรจงดเลศ

๒๐.นายเฟองเพชรลำา

๒๑.นายวรตนหลอเหลา

๒๒.นายหนคลายคำาปอม

๒๓.นายสมยงคพาจนมร

๒๔.นายอทยสธทมมา

๒๕.นายเขยนแกวสดา

๒๖.นางบวลองดเลศ

๒๗.นายบญนองศรสมนอย

๒๘.นายวรตนทนหา

๒๙.นายเกสรสมใจ

๓๐.นายคำาปอนศรษา

๓๑.นางสมศรบตรมา

๓๒.นายอวนแวงทย

๓๓.นายคำาศรปยปญจะ

๓๔.นายจนทรนามจนดา

๓๕.นายบญมาทนหา

๓๖.นางบญศรเลศเขยว

๓๗.นายคำามเหลาแพง

๓๘.นายตยศรคลง

๓๙.นายบญเพงหลวงวเศษ

๔๐.นายพลอยชำานาญพล

๔๑.นายวระเดชพรมหต

๔๒.นายสมครแกวดวงศร

๔๓.นายสพจนหาญประชม

๔๔.นายสนหลวงวเศษ

๔๕.นายวนยชนนอย

๔๖.นายสพจนปตพ

๔๗.นายสพฒนอยหา

๔๘.นายชาญจนทบตร

๔๙.นางจนทรเพงสารส

๕๐.นางมจรยวงษวาส

๕๑.นางแจวหมอกชย

๕๒.นายเฉลยกลยาศร

๕๓.นายบตรดเบาจรรยา

๕๔.นางมจรยวงษวาส

๕๕.นายเปอนกงพาน

๕๖.นายสมานพาเคน

๕๗.นายสายยนตเบาจรรยา

๕๘.นายสพจนขาวหต

๕๙.นายหนจนทรศรอดทา

๖๐.นายสงาศรรก

๖๑.นายกาสนจตรมาตร

๖๒.นายจรณสารศร

๖๓.นายทองสขชางโม

๖๔.นายประจวบสงคจนทร

๖๕.นายสมบตศรหาจนทร

๖๖.นายสบนเหลาเป

๖๗.นางโสภาบตรศร

๖๘.นายไสวศรอดทา

๖๙.นายทองทพยจนทรวเศษ

๗๐.นายนคมแกวสมจนทร

๗๑.นายประหยดอานพนจ

๗๒.นายไพบรยบตรสานาม

๗๓.นายวญญนกทำานา

๗๔.นายสำารองผาจนทร

๗๕.นายสรนทรทองแสนคำา

๗๖.นายทกษณหนกแนน

๗๗.นายบญเรมคอนเส

๗๘.นายสงวนคำาลอ

๗๙.นายสมจตรหอมตา

๘๐.นายสพจนโคตรรกษา

๘๑.นางแหวนปองบญจนทร

๘๒.นายเหรยญชยมง

๘๓.นายบวหลวงนอยหา

๘๔.นายคำาสงหหอมโสภา

๘๕.นายเยยนโขศร

๘๖.นางมะลวลยสมไท

๘๗.นายแหวนหอมหวน

๘๘.นายประเสรฐกองกะมด

๘๙.นายวนดมลสน

๙๐.นายสพจนงานเกณฑ

๙๑.นายชรยพมพศร

๙๒.นายประเสรฐโนนป

๙๓.นายวหารสารมา

๙๔.นายจำารณชาวกดรง

๙๕.นายบญเกดคงแหลม

๙๖.นายบญหลายเทพาขนต

๙๗.นายเปปซแกวสมจนทร

๙๘.นายสมบรณแกวมาลา

๙๙.นายสวสดชยสทธ

๑๐๐.นายสธรรมปานคลาง

๑๐๑.นายไสวภาไทยสงค

๑๐๒.นายจนทชยสทธ

๑๐๓.นายถวลผยงด

๑๐๔.นายทองไสยชำานาญ

๑๐๕.นายนคมอาจหาญ

๑๐๖.นายหอมสปะวะนะ

๑๐๗.นายชวนเคนานนท

๑๐๘.นายสายฝนขอนสก

๑๐๙.นายทองแทนศรรกษ

๑๑๐.นายสระพลอนทรกำาแหง

๑๑๑.นายเจษฎาบตรสานาม

๑๑๒.นายรกเกยตเทพคำา

๑๑๓.นายสญญาคำาศกดดา

๑๑๔.นายกฤษณาศรสขโข

๑๑๕.นางคำาปนศรราช

๑๑๖.นายบวเรยนเกศมาลา

๑๑๗.นายบญทนจนสมทร

๑๑๘.นางเบญมาศจนสา

๑๑๙.นายปญญามาตรแสง

๑๒๐.นายเลศชางโม

๑๒๑.นางสมทรงศลธรรม

๑๒๒.นายสวรรณกองหลา

๑๒๓.นายสรวงเทพอน

๑๒๔.นายสามารถแกวหานาค

๑๒๕.นายพงษศกดสขทว

๑๒๖.นายเสมอศรสข

๔๓๔๒

บรษท ปตท. จำากด (มหาชน)๕๕๕ ถนนวภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทร. ๖๖(๐)-๒๕๓๗-๒๐๐๐www.pttplc.com