รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

A PROPAGATION LEADERSHIP DEVELOPMENT

MODEL FOR ADMINISTRATIVE MONKS IN

THE ANDAMAN COASTAL AREA

ทองด ศรตระการ

พระมหาญาณพล าณปญโ (รตนบร) ทองด ศรตระการ

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาพทธบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ทองด ศรตระการ พระมหาญาณพล าณปญโ (รตนบร)

ทองด ศรตระการ

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาพทธบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

A Propagation Leadership Development

Model for Administrative Monks in

the Andaman Coastal Area

ทองด ศรตระการ Phramaha Yanapon Ñanapañño (Rattanaburi)

ทองด ศรตระการ

A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of

the Requirements for the Degree of

Doctor of Philosophy

(Buddhist Educational Administration)

Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University

C.E. 2018

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

ฆ

ชอดษฎนพนธ : รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผวจย : พระมหาญาณพล าณปญโ (รตนบร) ปรญญา : พทธศาสตรดษฎบณฑต (พทธบรหารการศกษา) คณะกรรมการควบคมดษฎนพนธ : รศ. ดร.อนถา ศรวรรณ, พธ.บ. (การบรหารการศกษา),

M.A. (Educational Administration), Ph.D. (Educational Administration) : พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน, ดร., ป.ธ. ๙, ศศ.ม. (นโยบาย และ

การจดการทรพยากร และสงแวดลอม), พธ.ด. (พทธบรหารการศกษา) วนส าเรจการศกษา : ๑๘ มกราคม ๒๕๖๒

บทคดยอ ดษฎนพนธเรองน มวตถประสงค เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ

ส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ ฝงอนดามน ใชกระบวนการวจยแบบผสมผสานวธ โดยเรมจากการใชแบบสอบถามศกษาสภาพภาวะผน าดานการเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตฝงอนดามน ๕ จงหวด จ านวน ๒๓๔ รป เพอใหไดขอมลเบองตน ในการศกษาคนควาหาแนวคด ทฤษฎในการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผและใชสรางแบบสมภาษณขอมลเพมเตมจากผทรงคณวฒทเปนพระสงฆาธการ ๑๕ รป เพอท าการสรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผส าหรบพระสงฆาธการเขตฝงอนดามน และใชการสมมนากลมผทรงคณวฒ ๑๒ รป/คน ส าหรบพจารณาความเหมาะสมและใหการรบรองรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผดงกลาว

ผลการวจย พบวา ๑. สภาพภาวะผน าดานการเผยแผ ทง ๓ ดาน คอ ความร ทกษะ และบคลกภาพ

ในการปฏบตงานของพระสงฆาธการในเขตฝงอนดามน ในภาพรวมอยในระดบมาก ๒. การพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผของพระสงฆาธการฝงอนดามน ทงดาน

ความร ทกษะและบคลกภาพใหเพมพนสงขนดวยการด าเนนการ ๕ ขนตอน คอ ๑) ก าหนดหลกการในการพฒนา ๒) ก าหนดวตถประสงคการพฒนา ๓) จดระบบและกลไก (หรอวางแผนการพฒนา) ๔) ก าหนดวธด าเนนการ และ ๕) การประเมนผลการพฒนา

๓. รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผของพระสงฆาธการฝงอนดามน ซงผทรงคณวฒไดพจารณาใหการรบรองวามความเหมาะสมและสามารน าไปใชพฒนาไดจรง เปนไปตาม โมเดล KSPM คอ พระสงฆาธการ ตองมภาวะผน า ๔ ดาน คอ ๑) มความรดานกฎหมาย กฎ ระเบยบค าสงของคณะสงฆ นโยบาย แผนงานและหลกการเผยแผ ๒) มทกษะ ดานการใชสอเทคโนโลย สารสนเทศ เทคนควธการเทศนา หลกพทธธรรมทงภาคทฤษฎและปฏบต ส าหรบสอนประชาชน และจดตงกองทนเพอการเผยแผ ๓) มบคลกภาพ ตามองคธรรมในโอวาทปาฏโมกข เปนแบบอยางทดแกประชาชน ๔) มวธการเผยแผเชงรก สงเคราะหประชาชน เขาถงชมชน และปรบตวเขากบวฒนธรรมทองถน

ข

ส าหรบวธการพฒนาพระสงฆาธการใชการบรณาการ ๕ วธ คอ ๑) ใหการศกษาอบรมทงในระบบและนอกระบบ ๒) การจดประชมเชงปฏบตการ ๓) การจดอภปรายกลม ๔) การประชมระดมสมอง และ ๕) การศกษาดงานนอกสถานท

ฆ

Dissertation Title : A Propagation Leadership Development Model for

Administrative Monks in the Andaman Coastal Area

Researcher : Phramaha Yanapon Ñanapañño (Rattanaburi)

Degree : Doctor of Philosophy (Buddhist Educational Administration)

Dissertation Supervisory Committee

: Assoc. Prof. Dr. Intha Siriwan, B.A. (Educational

Administration), M.Ed. (Educational Administration),

Ph.D. (Educational Administration)

: Phramaha Yannawat Thitavaddhano, Dr., Pali IX,

M.A. (Resources & Environment Policy & Mgt.),

Ph.D. (Buddhist Educational Administration)

Date of Graduation : January 18, 2019

Abstract

The purpose of this dissertation was to propose a model for the

development of leadership in propagation for administrative monks in the Sangha

administrative area, Region 17 on the Andaman side. The integrated research

methodology was used in the study starting from collecting information from

documents and research works, quantitative data from 234 administrative monks

through, in-depth interviews with 15 administrative monks, and focus group

discussions with 12 experts to examine and approve the model of leadership

development in Buddhist propagation.

The results of the study found that:

1. The state of leadership in 3 areas of Buddhist propagation; knowledge,

skills and personality of the administrative monks in the Andaman coastal area was

at a high level overall.

2. Development of leadership in Buddhist propagation of the administrative

monks in the Andaman coastal area had 5 steps: 1) Development principles,

2) Development objectives, 3) Systems and Mechanisms management (or

Development plan), 4) Operation procedures, and 5) Development evaluation.

3. The model for the development of leadership in Buddhist propagation of

the administrative monks in the Andaman coastal area was examined and approved as

ฆ

the appropriate and practical one. According to the KSPM model, the administrative

monks must have 4 qualifications of leadership: 1) Knowledge of laws, rules,

regulations, orders, policies, plans and missions of the clergy, 2) Skills in using

media, information technology, sermon techniques, principles of Buddhism both in

theory and practice for teaching people, fund raising, 3) Having personality according

to the principles in Ovadapatimokkha, and 4) Having a proactive propagation method,

approaching communities and adapting to local cultures.

5 methods of integration were used in the development of the

administrative monks; 1) Direct and indirect training, 2) Workshops training,

3) Group discussions, 4) Brainstorming sessions, and 5) Field trip study.

ง

กตตกรรมประกาศ

ดษฎนพนธเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ไดส าเรจลลวงไปไดดวยด โดยผวจยไดรบความอนเคราะหจากผทรงคณวฒและผ เชยวชาญซงผวจยขอขอบพระคณและขอเจรญพรขอบคณทานผทรงคณวฒ ทกทาน ณ โอกาสน

อนโมทนาขอบคณ รองศาสตราจารย ดร.อนถา ศรวรรณ ประธานกรรมการควบคม ดษฎนพนธ อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา และ พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน , ดร. กรรมการทปรกษาดษฎนพนธ อาจารยประจ าหลกสตร พทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา ทคอยดแล คอยใหค าปรกษา และคอยใหค าแนะน าในการท าดษฎนพนธเลมน ดวยความเสยสละและมน าใจตอผวจยเปนอยางยง จนท าใหดษฎนพนธเลมนประสบความส าเรจ

ขอบพระคณ และขออนโมทนาขอบคณผทรงคณวฒทกทาน ในการสมภาษณ และ การสนทนากลมทไดใหขอมล ใหค าแนะน า และใหขอเสนอแนะ อนเปนประโยชนตอการวจยท าใหดษฎนพนธมความถกตอง และสมบรณมากยงขน

ขอบพระคณ และอนโมทนาขอบคณคณะกรรมการผทรงคณวฒในการสอบประชาพจารณทกทาน และสอบปองกน ทไดใหขอคดเหน ขอเสนอแนะ และค าแนะน าใหแกไขขอบกพรอง ท าใหดษฎนพนธเลมนมความถกตองและสมบรณมากยงขน

ขอบพระคณ และขออนโมทนาขอบคณคณะผบรหาร คณาจารย และเจาหนาทหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทกทาน ทไดใหความชวยเหลอทกประการจนท าใหดษฎนพนธเลมนประสบความส าเรจดวยด

ผวจย ขออทศผลบญกศลความดความงามจากงานวจยครงน เพอตอบแทนพระคณของมารดาบดา อป ชฌายาจา รย และญาตโยมผ มพระคณทกทาน และเพออทศผลบญกศลใหพระพทธศาสนาไดด ารงคงอยในประเทศไทยตราบกาลนาน

พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร) พฤศจกายน ๒๕๖๑

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ค กตตกรรมประกาศ ง สารบญ จ สารบญตาราง ช สารบญภาพ ซ ค าอธบายสญลกษณและค ายอ ฌ บทท ๑ บทน า ๑

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา ๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๘ ๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๘ ๑.๔ ขอบเขตการวจย ๘ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๙ ๑.๖ ประโยชนทไดรบ ๑๐

บทท ๒ แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ๑๒

๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๑๒ ๒.๒ แนวคดเกยวกบการพฒนาภาวะผน า ๒๒ ๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา ๔๓ ๒.๔ แนวคดเกยวกบพระสงฆาธการ ๖๔ ๒.๕ บรบทขอมลของการปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ ๙๔ ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๙๖ ๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย ๑๑๖

บทท ๓ วธด าเนนการวจย ๑๑๙

๓.๑ รปแบบการวจย ๑๑๙ ๓.๒ ประชากร และกลมตวอยาง / ผใหขอมลหลก ๑๒๐ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๑๒๑ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ๑๒๓ ๓.๕ การวเคราะหขอมล ๑๒๔

ฉ

เรอง หนา

บทท ๔ ผลการวจย ๑๒๕ ๔.๑ ผลการศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑๒๖ ๔.๒ ผลการพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑๓๒ ๔.๓ ผลการเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑๕๓ ๔.๔ องคความรจากการวจย ๑๖๕

บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ๑๖๗

๕.๑ สรปผลการวจย ๑๖๗ ๕.๒ อภปรายผลการวจย ๑๗๒ ๕.๓ ขอเสนอแนะ ๑๘๔

บรรณานกรม ๑๘๕ ภาคผนวก ๑๙๓

ภาคผนวก ก เครองมอทใชในการวจย ๑๙๔ ภาคผนวก ข รายชอผทรงคณวฒและหนงสอเชญ ๒๑๗ ภาคผนวก ค ภาพกระบวนการวจย ๒๔๐

ประวตผวจย

ช

สารบญตาราง

ตารางท หนา

๓.๑ วธด าเนนการวจย ๑๒๐ ๔.๑ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ในภาพรวม ๑๒๖ ๔.๒ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๑ ความร ๑๒๗ ๔.๓ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ ๑๒๘ ๔.๔ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๓ บคลกภาพ ๑๓๐ ๔.๕ องคประกอบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑๔๖ ๔.๖ สรปผลการสนทนากลม ๑๕๔

ซ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

๒.๑ รปแบบการออกแบบ และพฒนารปแบบของสตรกแลนด (Strickland) ๑๙ ๒.๒ องคประกอบในการพฒนาสมรรถนะ ๓๖ ๒.๓ ระบบการพฒนาบคคลในองคการ ๔๑ ๒.๔ กรอบแนวคดในการวจย ๑๑๘ ๔.๑ รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง) ๑๔๙ ๔.๒ รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบสมบรณ) ๑๖๐ ๔.๓ องคความรจากการวจย KSPM MODEL ๑๖๕

ฌ

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

(๑) การใชอกษรยอ อกษรยอในวทยานพนธฉบบน อางองจากพระไตรปฎก ภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย การอางองใชระบบระบ เลม/ขอ/หนา หลงค ายอคมภร ดงตวอยาง เชน อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๔๕๗/๑๔๖. หมายถง องคตตรนกาย ตกนบาต ภาษาไทย เลม ๒๐ ขอ ๔๕๗ หนา ๑๔๖ ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๒๕๓๙

พระสตตนตปฎก อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.จตกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทส (ภาษาไทย) ข.ป. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฏสมภทามรรค (ภาษาไทย) (๒) การระบหมายเลขยอภาษาไทย

การอางองพระไตรปฎก ฉบบภาษาไทย ระบชอคมภร และระบ เลม/ขอ/ หนาตามล าดบ เชน อง.ทก.(ไทย) ๒๐/๙๐-๙๑/๓๑๘-๓๒๐. หมายถง คมภรพระสตตนตปฎก องคตตรนกาย ทกนบาต ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลมท ๒๐ ขอท ๙๐-๙๑ หนา ๓๑๘-๓๒๐, อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๙๑/๓๒๐. หมายถง คมภรพระสตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลมท ๒๐ ขอท ๙๑ หนา ๓๒๐ เปนตน (๓) การใชอกษรยอภาษาองกฤษ

ค ายอ ค าเตม ความหมาย

ibid. ibiden เรองเดยวกน op.cit. opera citato อางแลว p.,pp. page, pages หนา

บทท ๑

บทน า

๑.๑ ความเปนมา และความส าคญของปญหา พระพทธศาสนาทกนกายมเปาหมายสงสดเพยงอยางเดยวคอพระนพพาน แตหนทางทจะ

เขาถงนนมหลากหลาย ครนสมยพทธกาลหลงจากทพระพทธเจาตรสรแลว พระองคทรงมนพระทย ในสจธรรมทพระองคไดคนพบคอ อรยสจ ๔ พรอมทงกฎไตรลกษณ และพระพทธองคทรงสถาปนาพระพทธศาสนาของพระองค ไดทรงใหพระสาวกของพระองคไปประกาศธรรมนนถงแมวาคณะสงฆนนอาจจะบรรลธรรมมาไมนาน เชน ปญจวคคย พระยสะ และ คณะพระสาวกเผยแผของพระองค ถอวาเปนมโนปณธานอนยงใหญทสดทพระพทธองคไดตรสแกพระสาวกชดแรกทจะออกประกาศพระพทธศาสนาวา จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชน และความสข แกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล ความสขแหงทวยเทพ และมนษย”๑ ซงสอดคลองกบพทธพจนทกลาววา“ภกษทงหลาย พราหมณ และ คฤหบด เปนผทมอปการะมากแกเธอทงหลาย บารงเธอทงหลายดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานเภสช แมเธอทงหลายกจงเปนผมอปการะมากแกพราหมณ และคฤหบดทงหลาย จงแสดงธรรมอนงามในเบองตน งามทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยนเพอตองการสลดโอฆะ เพอทาความสนสดแหงทกขโดยชอบ ดวยอาการอยางน ”๒เปรยบดงพระพทธพจนเปนรตนมณ ทลาคากวารตนะทงหลายบนโลกน เพราะจะนาความปลาบปลม และความยนดมาใหแกผทเขาใจ และเขาถงไดตลอดกาล ทงสามารถใหสมบตทปรารถนาไดทงหมด ไมวา มนษยสมบต สวรรคสมบต นพพานสมบต อยางทรตนมณอนในมนษยโลกไมสามารถเปรยบคาได นคอความวเศษแหงการเผยแผพระศาสนาใหไดร และชนชมดวยการเรยนร และเขาถงธรรมะของพระสมมาสมพทธเจา

กระแสการเปลยนแปลงของโลกในสภาวการณปจจบน เปนปจจยสาคญทใหทกองคกรตอง มการปรบเปลยนบทบาท ภารกจ วธการบรหาร จดการแนวใหมทมงผลสมฤทธ และมตวชวดความสาเรจของงานอยางเปนรปธรรม มการปรบเปลยน กลไกการบรหารงานใหเปนระบบทเนนความรความสามารถอยางแทจรง ซงในองคกรหนงๆ บคคลสาคญทจะขบเคลอนการบรหารงานขององคกร ไปสเปาหมาย คอ ผนา เพราะถอเปนผทมบทบาทสาคญในการกาหนดนโยบายการบรหาร การจดการรวมถงการรเรม การวางแผน การบรการ กากบการ และการดาเนนการปรบปรงแกไขปญหาตางๆ ใหสมฤทธผลตามเปาหมายขององคกร องคกรจะดาเนนการไดดมประสทธภาพหรอไม ขนอยกบคณภาพของผนา หากผนาขาดคณลกษณะของการเปนผนาทดองคกรนนกขาดเปาหมายการพฒนาขาดการสราง

๑วนย. (บาล) ๔/๓๒/๒๗ ๒ข.อต. (ไทย) ๒๕/๒๘๗/๒๙๓

๒

องคกรแหงการเรยนร (Creating a learning organization) ทจะประยกตการบรหารงาน ใหเกดความกาวหนาแกองคกร และขาดการเปลยนแปลง วฒนธรรมองคกรไปสความคดสรางสรรคแบบใหม ในทสด จดเรมแรกของการพฒนาองคกร คอ การพฒนาทตวผนา ซงบคคลทเปนผนาตองมคณสมบตของ “ภาวะผนา” จงจะทาให “ผตาม” เกดความเชอมน และพรอมทจะรวมขบเคลอนองคกรไปสเปาหมายอยางเปนเอกภาพ องคกรใหญเทาใดผนายอมมสาคญมากขนเทานน จนอาจกลาวไดวา องคกรใดไดผนาด องคกรนนจะมความเจรญรงเรองไปดวย ตรงกนขามหากองคกรใดไดผนาไมดองคกรนน จะประสบความยากลาบากไปดวย

ผนาเปนบคคลสาคญทจะสรางพลงขบเคลอนองคกร และสงคมสการเปลยนแปลงในโลก ยคใหมทมลกษณะเปนพลวต มการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนองตลอดเวลา ทงดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง การปกครอง เทคโนโลย และสงแวดลอม กระแสการเปลยนแปลง ดงกลาวเกดขนอยางรวดเรว และรนแรงททกคนตองเผชญ ดงนนทกองคกรจาเปนตองมผนาทมศกยภาพสง มคณลกษณะทเหมาะสม และมพลงทจะขบเคลอนองคกรใหเกดการเปลยนแปลงไปในทศทางทด และสามารถนาพาองคกรสความสาเรจ เมอทกองคกรมประสทธภาพ กจะทาใหสงคมโดยรวมสามารถ กาวทน และเตรยมพรอมรบมอกบการเปลยนแปลงของโลกยคใหมไดเปนอยางดนามาซงความสขความเจรญทกภาคสวนของสงคม ดงนนการสรางผนาทมความสามารถ และมพลงทจะขบเคลอนองคกรสการเปลยนแปลงอยางสรางสรรค จงเปนสงจาเปนในโลกยคใหมน ผนา คอ ผทสามารถผอนใหกาวไปขางหนาสจดมงหมายตามทตงใจไว โดยใชศกยภาพของความเปนผนาทมอยทงในดานสถานภาพ ความสามารถ อทธพล ชวต และพฤตกรรม เพอสงผลใหสามารถกาหนดทศทางใหบคคลทตดตามมงสเปาหมายเดยวกน ฉะนนผนาจงมความจาเปน และมความสาคญตอการองคกรหรอบคคลไปสความสาเรจมความสามารถในการใชอทธพลของตนเองหรอของตาแหนงทจะทาใหบคคลอนยอมปฏบตตามเพอบรรลเปาหมายรวมกน และไดมาซงสงทปรารถนารวมกน

สงคมทพระพทธเจาทรงจดตงขนเปนสงคมตวอยาง คอสงคมสงฆโดยมพระพทธเจาทรง ดารงตาแหนงเปนพระธรรมราชาเปนผบรหารสงสดในองคกรสงฆ ดงพทธพจนทวา “เราเปนพระราชา นนคอเปนธรรมราชาผยอดเยยม”๓ และทรงใชวธการทาใหมระบบการทมนษยมาอยรวมกนเปนชมชน และมระเบยบแบบแผนในการเปนอยตลอดจนการดาเนนกจกรรม เพอใหมนษยเหลานนไดรบประโยชน จากการสอนของพระองคอยางเตมท ในระยะแรกทพระองคทรงประกาศหลกคาสอนนนไดมผใหความสนใจ และเขามาศกษาดวยซงพระองคทรงดาเนนการรบ และสงสอนเอง พรอมกนนนกสงไปประกาศศาสนายงชนบทอนๆ เมอกจการของพระศาสนาเจรญเตบโตมพระภกษ จานวนมากเกนกวาทจะทรงดแลไดทวถง จงทรงมอบอานาจหนาทใหพระสงฆดแลปกครองกนเอง โดยใหเคารพนบถอกนตามลาดบ อาวโส พระองคทรงดารงตาแหนงในฐานะธรรมราชา ทรงปกครองแบบพอปกครองลก หรออาจารยปกครองศษยถอความสจรตใจเปนพนฐาน และพระพทธองคทรงมอบใหสงฆเปนใหญเปนสามคคธรรม ซงเราเรยกวาสงฆาธปไตย ทรงวางระเบยบขอปฏบตรวมกนทเรยกวา พระธรรมวนย เปนบรรทดฐาน

๓ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๘/๙

๓

สาหรบยดถอรวมกน๔ ดงนน เมอพดถงสงคมสงฆ และการปกครองแลวจงตองดทพระวนยเปนหลก เพราะพระวนยเปนทงโครงสราง และระบบการจดสภาพสงคมสงฆใหเกดความเรยบรอย และพฒนาบคลากรใน สงคมสงฆ ทกคนจะรหนาทของตนเอง ทงอานาจขอบเขตของการประพฤตปฏบต ซง พระวนยจะเปน หลกในการปฏบต และเปนแกนกลางคอยยดเหนยวสงคมสงฆ ใหดาเนนกจกรรมตางๆ ภายใตหลกการเดยวกน เพราะพระวนยนนเปนการจดสรรโอกาส ใหชวต และสงคมมระเบยบ และ มโอกาสเกดขนทาใหอะไรๆ ไดอยางคลองแคลวดาเนนชวตไดสะดวก ถาชวต และสงคมไมมระเบยบ ไมเปนระบบกจะสญเสย โอกาส ในการดาเนนชวต และทากจกรรมสงคมใหเปนไปดวยด ลกษณะสงคมสงฆในครงสมยพทธกาลจง แตกตางจากสงคมโดยทวไป๕

พระสงฆเปนผมบทบาทสาคญในฐานะทเปนผชนาทางดานปญญาเปนแบบอยางทด ในการสรางศรทธาของสาธารณชนทวไป ซงในอดตทผานมาพระสงฆเปนผมบทบาท และมความสาคญตอ การดาเนนชวตของพทธบรษททกระดบ๖ ดงนนภาวะผนาของพระสงฆในทกๆ ระดบ จงมความสาคญตอการพฒนากจการงานคณะสงฆ พฒนาคนพฒนาประเทศ และจะตองมคณลกษณะ คอ ผนาตองม คณสมบต เชน มสตปญญา ความดงามความรความดงาม และความสามารถของบคคลทชกนาใหคนทงหลายมาประสานกน และพากนไปสจดหมายทดงาม และลกษณะผนาทมคณภาพตองประกอบดวย หลก ๓ ประการ คอ มองกวาง คดไกล และใฝสง ตลอดจนตองมประสทธภาพตามแนวทางของหลก พทธธรรมอยางเปนระบบเพอประโยชนสงสดตอการพฒนาคน และสงคม๗

หลกธรรมของพระพทธศาสนา ทใหความสาคญกบภาวะผนาดงพระพทธพจนเกยวกบผนาทปรากฏในพระไตรปฎกวา “เมอฝงโคขามนาไป ถาโคจาฝงไปคดเคยว โคทงฝงกไปคดเคยวตามกน ใน เมอ โคจาฝงไปคดเคยว ในหมมนษยกเหมอนกนผใดไดรบแตงตงใหเปนใหญ ถาผนนประพฤตไมเปน ธรรมประชาชนชาวเมองนนกจะประพฤตไมเปนธรรมตามไปดวย หากพระราชาไมตงอยในธรรม ชาวเมองนนกอยเปนทกขเมอฝงโคขามนาไป ถาโคจาฝงไปตรง โคทงฝงกไปตรงตามกน ในเมอโคจาฝงไปตรง ในหมมนษยกเหมอนกน ผใดไดรบแตงตงใหเปนใหญ ถาผนนประพฤตชอบธรรมประชาชาวเมอง นนกจะประพฤตชอบธรรมตามไปดวย หากพระราชาตงอยในธรรม ชาวเมองนนกอยเปนสข”๘ พทธพจนนแสดงใหเหนความสาคญของผนาตอความอยรอด สวสดภาพ และสนตสขของสงคม และประเทศชาตทงหมด๙

๔พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), นตศาสตรแนวพทธ, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพมลนธพทธธรรม, ๒๕๔๓), หนา ๑๕.

๕พระยทธนา รมณยธมโม (แกวกนหา), “การศกษาเชงวเคราะหการจดองคกรคณะสงฆในสมยพทธกาล”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๒.

๖กองพทธศาสนสถาน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, วดพฒนา ๔๘, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๔๘), หนา ๖.

๗พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) , ภาวะผน า: ความส าคญตอการพฒนาคน พฒนาประเทศ , (กรงเทพมหานคร: สานกพมพธรรมสภา, ๒๕๔๖), หนา ๓๑-๓๒.

๘อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๗๐/๑๑๕-๑๑๖. ๙พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), ภาวะผน า, (กรงเทพมหานคร: สขภาพใจ, ๒๕๔๐), หนา ๒.

๔

ในการบรหารกจการคณะสงฆของไทยมความสาคญตอการสรางความเขมแขง และการดารงอยอยางมนคงของพระพทธศาสนา คณะสงฆถอเปนตวแทนหรอเปนสาวกขององคสมเดจพระ สมมาสมพทธเจาพระบรมศาสดาของพทธศาสนกชน ซงทาหนาทในการปฏบตภารกจเผยแผสบสาน และถายทอดพระธรรมคาสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทไดบญญตไวเพอใหผทนบถอ พระพทธศาสนาไดนาพระธรรมคาสอนไปปฏบตในชวตประจาวนใหเกดประโยชนตอตนเอง และสงคม การเผยแผสบสาน และถายทอดพระธรรมคาสอนขององคสมเดจพระสมมา สมพทธเจาถอเปนภารกจ สาคญทคณะสงฆจะตองปฏบต๑๐ นอกจากนนแลวการปฏบต และการดารงชวตของพระภกษสงฆตามพระธรรมวนย จะเปนการสรางศรทธา ความเลอมใสใหเกดขนแกพทธศาสนกชน และเปนแรงจงใจให พทธศาสนกชนสามารถอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสขพระสงฆาธการมหนาทในการปกครอง และบรหารคณะสงฆใหเปนไปดวยความเรยบรอยจงเปนเงอนไขสาคญทจะบงชความสาเรจในการสงเสรมกจการพระพทธศาสนาใหยงยนถาวรสบไป ดงคาทกลาววา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาต จะเจรญรงเรองถาวรสบไปไดกดวยอาศย พระสงฆาธการเปนสาคญ เนองจากพระสงฆาธการเปน ผใกลชดประชาชน โดยเฉพาะพระสงฆาธการทกๆ ระดบซงเปนเปนผนาในทกเรองทไดรบความเคารพนบถอ เลอมใสศรทธาของประชาชน และมบทบาทภาระหนาทสาคญโดยตรงตอการบรหารกจการ คณะสงฆใหดารงสบไป

การบรหารกจการคณะสงฆในปจจบน มหาเถรสมาคมมอานาจหนาทตามพระราชบญญต คณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ เกยวของกบการควบคม และสงเสรมกจการคณะสงฆทเคยถกจดเปนอานาจหนาทของสงฆมนตรแหงองคการ ๔ ในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ มหาเถรสมาคม ในปจจบนมอานาจหนา และบทบาททเกยวกบงานคณะสงฆ ๖ ดานคอ ๑) การปกครอง ๒) การศาสน ศกษา ๓) การศกษาสงเคราะห ๔) การเผยแผ ๕) การสาธารณปการ และ๖) การสาธารณสงเคราะห บทบาทหนาทของคณะสงฆทง ๖ ทกลาวมาจะสาเรจได กเพราะอาศยภาวะผนาทประกอบดวยอยางนอย ๒ พระสตร ไดแก ๑) ทตยปาปณกสตร๑๑ ซงมลกษณะ คอ ๑) จกขมา คอ เปนผมวสยทศน ทกวางไกล มองสภาพเหตการณออก ๒) วธโร คอเปนผชานาญในงาน ๓) นสสยสมปนโน คอ พงพา อาศยคนอนได และ ๒) สงฆโสภณสตร๑๒ ซงมลกษณะ คอ ๑) วยตโต ความเปนผมปญญา ๒) วนโต ความเปนผมระเบยบวนยด ๓) วสารโท ความเปนผแกลวกลา กลาหาญ ๔) พหสโต ความเปนผมความร มความจามาก และ ๕) ธมมานธมมปฏปนโน เปนผปฏบตธรรม มคณธรรม รกษาความถกตองในสงทถกทควร ซงกลาวไดวา คณลกษณะภาวะผนาทางพระพทธศาสนาเรมไดรบความสนใจอยางมาในปจจบน เพอใหรวาอะไรเปนองคประกอบทจะชวยใหผนามความสามารถในการนา หรอมภาวะผนาทมประสทธภาพ ไดมการศกษาตงแตคณลกษณะของผนาอานาจของผนาพฤตกรรมของผนาแบบตางๆ และในปจจบนไดมการศกษาภาวะผนาอยตลอดเวลา โดยพยายามหาภาวะผนาทมประสทธผลในแตละ

๑๐กองแผนงาน กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, คมอพระสงฆาธการวาดวยพระราชบญญต กฎ ระเบยบ และคาสงของคณะสงฆ, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๐), คานา.

๑๑อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๔๕๗/๑๔๖ ๑๒อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๗/๘

๕

องคกร หรอในสถานการณตางๆ๑๓ มความแตกตางจากการบรหารหรอการจดการอยหลายประการ กลาวคอ ถาพจารณาบทบาทหรอหนาททางการบรหารมหลกการใหญๆไดแก การวางแผน การจดการ/การจดระบบ การนาหรอการนาทาง และการควบคม ซงการนาถอเปนบทบาททสาคญของผบรหารหรอผจดการ แตจะตองวางแผนงาน มการจดการ/จดระบบ และควบคม อยางไรกตาม เมอพจารณาอยางกวางๆ แลวภาวะผนาจะเกยวของกบหนาททางการบรหารในมมมองของความสมพนธระหวางบคคล ในขณะทการวางแผนการจดการ และการควบคมนนจะเกยวของกบมมมองทางการบรหารงาน ดงนนภาวะผนาจงเกยวของกบการเปลยนแปลง การสรางแรงบนดาลใจ การจงใจ และการมอทธพล อกทงภาวะผนาเปนลกษณะของการมองอนาคตในขณะทการบรหารหรอการจดการจะเนนกจกรรมทมงปจจบนมากกวา๑๔

วด และพระสงฆถอวาเปนศนยกลางเปนผนาทางจตวญญาณในการพฒนาจตใจ และพฒนาดานตางๆ ของประชาชนไดเปนอยางด๑๕ เปรยบประดจเหมอนตะเกยงใหแสงสวางเปนประโยชนแก ผคนเปนตะเกยงทางจตวญญาณของชาวบาน เพราะฉะนนพระสงฆจงเปนผนาการรเรมสรางสรรคสงทงหลายทงปวงทงภายในวด และภายนอกวดดวยหลกความถกตองดงาม และไดประโยชนสงสรางความเจรญกาวหนาเปนปกแผนตอวดวาอาราม และเปนประโยชนแกพทธบรษททเปนชาวบานอยางครบถวนบรบรณ เหตนน พระสงฆ และวดเปนศาสนสถาน เปนหนวยงานทางพระพทธศาสนาทเปนสถาน บนหลกของชมชน ทาหนาทหลกในการถายทอดศลธรรม จรยธรรม วฒนธรรม และประเพณตางๆ ไปสชมชน๑๖ นอกจากหนาทดงกลาวแลว วด และศาสนสถานยงทาหนาทเปนแหลงใหการศกษาอบรมใหความร และศลปกรรมแขนงตางๆ เปนศนยกลางการทากจกรรมตางๆ ของชมชน และเปนสถานท สงเคราะหทางจตใจแกประชาชน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔) ไดปรบแผนการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๒ จะมงบรรลเปาหมายในระยะ ๕ ป ทจะสามารถตอยอดในระยะตอไปเพอใหบรรลเปาหมายการพฒนาระยะยาวตามยทธศาสตรชาต ๒๐ ป โดยมหลกการสาคญของแผนพฒนาฯ (ขอ ๒) ยด “คนเปนศนยกลางการพฒนา” มงสรางคณภาพชวต และสขภาวะทดสาหรบคนไทย พฒนาคนใหมความเปนคนทสมบรณมวนย ใฝร มความร มทกษะ มความคดสรางสรรค มทศนคตทด รบผดชอบตอสงคม มจรยธรรม และคณธรรม พฒนาคน ทกชวงวย และเตรยมความพรอมเขาสสงคมผสงอาย อยางมคณภาพ รวมถงการสรางคนใหใชประโยชน และอยกบสงแวดลอมอยางเกอกล อนรกษฟนฟ ใชประโยชน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมอยางเหมาะสม๑๗

๑๓สมฤทธ กางเพง และสรายทธ กนหลง, ภาวะผน าใฝบรการในองคการ: แนวคด หลกการ ทฤษฎ และงานวจย, (ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา หจก, ๒๕๕๓), หนา ๗.

๑๔เรองเดยวกน,หนา ๑๖. ๑๕พสฐ เจรญสข, คมอการปฏบตงานของหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล , (กรงเทพมหานคร:

โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๑), หนา ๖๕. ๑๖กองพทธศาสนสถาน กรมการศาสนา , คมอการพฒนาวดอทยานการศกษาในวด ,

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๑), หนา ๒๘. ๑๗สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต สานกนายกรฐมนตร, แผนพฒนา

เศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔)

๖

ในสวนของฝายศาสนจกร “คณะสงฆ” ๑๘เปนองคกรหนงทตองมการปรบตวใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงของโลก ซงการปรบเปลยนองคกรสงฆใหประสบความสาเรจ และเกดประสทธภาพสงสดนน ขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน การบรหารจดการทด ความสามารถในการจดการองคกร การใชทรพยากรอยางคมคา เปนตน องคประกอบทกลาวมานจะดาเนนการไปไดมากนอยเพยงใด ขนอยกบการมภาวะผนาของตวพระสงฆเอง โดยเฉพาะอยางยงพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสทมหนาทในการปกครอง และบรหารกจการคณะสงฆใหเปนไปดวยความเรยบรอย ซงเปนเงอนไขสาคญทจะบงชความสาเรจในการสงเสรมกจการพระพทธศาสนาใหยงยนถาวรสบตอไป ดงคากลาววา “พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาต จะเจรญรงเรองถาวรสบไปไดกดวยอาศยพระสงฆเปนสาคญ เนองจากพระสงฆเปนผใกลชดกบประชาชน โดยเฉพาะอยางยงพระสงฆซงเปนทเคารพเลอมใสศรทธาของประชาชน และมบทบาทโดยตรงตอการบรหารกจการคณะสงฆ”๑๙ ดวยเหตน คณะสงฆจงตองมศาสตร และศลปในการบรหารจดการวดประกอบดวยการวางแผน การจดองคการ การบรหารงานบคคล การอานวยการ การประสานงาน การประเมนผลงาน และการงบประมาณ๒๐ โดยเฉพาะพระสงฆทเปนพระสงฆาธการทมตาแหนงสงสด และมความสาคญยงในฐานะผนาการบรหารจดการ และดแลวด ใหเปนไปดวยความเรยบรอยดงาม มหนาทสาคญหลายประการ เชน ทาหนาทเกยวกบการปกครอง การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ถอเปนผอยใกลชดกบประชาชนมากทสด จนมคากลาววา “พระพทธศาสนาจะเจรญกเพราะความเลอมใสของประชาชน พระสงฆยอมเปนตวจกรสาคญในความเจรญของพระพทธศาสนา ดงนน การพฒนาวดใหเปนศนยกลางของชมชน พระสงฆตองเปนบคคลทประชาชนเคารพนบถอ เปนทศรทธาของประชาชน๒๑ พระสงฆทมความสามารถพเศษเฉพาะตว มภาวะผนา มกระบวนการ วธการปฏบตงาน สรางความสมพนธกบชมชน รวมทงมการพฒนาตนเองใหสมบรณพรอมในดานธรรมวนย จะสงผลโดยตรงตอศรทธาความเชอถอของพทธศาสนกชน ซงจะชวยใหการปฏบตศาสนกจทกอยางบรรลตามวตถประสงคโดยงาย ซงการบรหารวดในทน คอ การปกครองบงคบบญชากากบดแล แนะนาสงสอนภกษสงฆ สามเณร และฆราวาสผอยในวดใหมความเปนระเบยบเรยบรอยใหอยในศลธรรมอนด และดาเนนกจกรรมโครงการตางๆ ของวด ใหสาเรจดวยดมประสทธภาพสงสด แตปญหาททาใหการบรหารจดการวดขาดประสทธภาพ กคอพระสงฆจานวนมากยงขาดทกษะในบรหารจดการวด ไมมศกยภาพในการพฒนาวด ไมมความรในการสงสอนประชาชน พระสงฆจานวนมากยงปลอยปะละเลยพระภกษ สามเณร

๑๘พระมหาสรยา หอมวน. “บคลกภาพของเจาอาวาสทพงประสงค: กรณศกษาพระภกษสามเณรวดสระกาแพงใหญ อาเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ”. สารนพนธศลปะศาสตรมหาบณฑต. (มหาวทยาลยเกรก. ๒๕๔๔). บทคดยอ.

๑๙กองแผนงาน กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. คมอพระสงฆาธการวาดวยพระราชบญญต กฎ ระเบยบ และค าสงของคณะสงฆ. (กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา. ๒๕๔๐). คานา.

๒๐พภพ กาญจนะ. คมอการบรหาร และการจดการวดฉบบยอ. (กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๒). หนา ๔๒.

๒๑พระธรรมวโรดม. การปกครองวด. (กรงเทพมหานคร: การศาสนา. ๒๕๓๙). หนา ๒๕.

๗

ในปกครองใหประพฤตปฏบตไปตามยถากรรม ไมมการศกษาอบรมพระธรรมวนย จงสงผลตอประสทธภาพการบรหารจดการวด

จากผลการวจยตางๆ ไดเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาไวอยางหลากหลาย เชน ผนาองคกรคณะสงฆในเขตปกครองคณะสงฆฝ งอนดามน ซ งเปนกลมจงหวดภาคใตฝ งอนดามน ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง อนเปนหนง ใน ๑๘ กลมจงหวดกลมจงหวดทไดแตงตงขนตามประกาศคณะกรรมการนโยบายการบรหารงานจงหวด และกลมจงหวดแบบบรณาการ เรอง การจดตงกลมจงหวด และกาหนดจงหวดทเปนศนยปฏบตการของกลมจงหวด อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๖ วรรคหนง แหงพระราชกฤษฎกาวาดวยการบรหารจงหวด และกลมจงหวดแบบบรณาการ พ.ศ. ๒๕๕๑ คณะกรรมการนโยบายการบรหารงานจงหวด และกลมจงหวดแบบบรณาการ (ก.น.จ.) โดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๗ กมภาพนธ ๒๕๕๒๒๒ ควรมวสยทศน และควรสรางแรงบนดาลใจอนแสดงถงภาวะผนาทสอดคลองกบหลกธรรม ทเกยวกบผนาในทางพระพทธศาสนาไปประยกตใชในการบรหารกจการคณะสงฆในเขตปกครองคณะสงฆฝงอนดามนเพอใหการดาเนนกจกรรมของคณะสงฆเขตปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหสาเรจลลวงไปดวยด อนจะสงผลถงความเจรญรงเรองแหงพระพทธศาสนาสบไปรวมถงควรมการประชมพระภกษ และสามเณรในวดเนองๆ เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการวด และเพอความสามคคภายในวด คณะสงฆควรเปดรบความรใหมๆ เพอนามาใชในการบรหารจดการวด ควรนาเอาเทคโนโลยสมยใหมมาใชในการพฒนาวด และควรจดกจกรรมทสรางสรรคระหวางวด และชมชน คณะสงฆควรรจกเหต รหลกการ รงาน รหนาท รกตกาทมความเกยวของกบการดาเนนงาน ตองรจกจดหมายหรอเปาหมายของหลกการทตนปฏบต ตองรจกพฒนาตนเองอยางสมาเสมอ เพอใหสามารถเขาใจถงความเปลยนแปลงแหงโลกอยางแทจรง เพอใหสามารถนาพามวลชน และองคกรไปสจดหมายไดตามเปาหมายทวางไว ตองรจกความพอเหมาะพอควรในการทากจการทกอยางใหลลวงดวยด ตองเปนผรจกการบรหารเวลาหรอวางแผนใหเหมาะสมกบเวลา ควรรชมชน รสงคม และรจกบคคลทเกยวของเปนอยางดเพอใหสามารถเลอกใชคนใหเหมาะสมกบงาน๒๓ และการพฒนาทกษะการบรหารจดการวดของคณะสงฆในทกดานจาเปนตองไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ ทงภาครฐ และเอกชน ในการสงเสรมหรอจดใหมการสมมนาทางวชาการ การแลกเปลยนทางความคด ตลอดจนงบประมาณ บคลากร และเทคโนโลยททนสมย เพอเปดโอกาสใหคณะสงฆสามารถเขาถงวทยาการสมยใหม ขอมลขาวสาร และเทคโนโลยสมยใหมไดงายขนซงจะสงผลใหการพฒนาวดมความเจรญกาวหนาตอไป ดงนน พระสงฆาธการในทกระดบตองมสตปญญาเตรยมความพรอมรบสถานการณโลกซง มผลกระทบตอการปกครองคณะสงฆอยางรนแรงอยางหลกเหลยงไมได พระสงฆาธการสมควรจะตองม การพฒนาภาวะผนาในการปกครองใหมศกยภาพประสทธมากยงขนดวยกระบวนการตามแนวทางอนดงาม แหงพระพทธศาสนาเปนทตงใน ๔ ดานคอ ๑) ผนาในการปกครองคณะสงฆ ๒) ผนาในการศาสนศกษา ๓) ผนาในการเผยแผ

๒๒เลม ๑๒๖ ตอนพเศษ ๒๘ ง ราชกจจานเบกษา ๑๘ กมภาพนธ ๒๕๕๒, หนา ๓๓. ๒๓พระครอทยกจพพฒน (วรตน สกอนทร). “การศกษาภาวะผนาของพระสงฆาธการจงหวดอทยธาน

ตามหลกสปปรสธรรม ๗”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๕๔). บทคดยอ.

๘

พระพทธศาสนา ๔) ผนาในการศกษาสงเคราะห ๕) ผนาในการสาธารณปการ และ ๖) ผนาในการสาธารณสงเคราะห ทงในปจจบน และในอนาคตเพอคณประโยชนสงสดในการปกครองคณะสงฆใหเปนดวยความดงามตามพระธรรมวนย และเพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา

จากเหตผล และความสาคญดงทกลาวขางตน ผศกษาวจยมแนวคดวาหลกการสาคญ และ มประโยชนตอการปกครองคณะสงฆกคอการพฒนาภาวะผนาดานการเผยแผสาหรบวดของพระสงฆาธการในการปกครองคณะสงฆตามแนวทางพระพทธศาสนามคาตอบ และจะสามารถชวยพฒนาศกยภาพภาวะผนา ใหเปนผนาดานการเผยแผทสมบรณอยางสงสดในยคโลกาภวฒน และในอนาคตภายหนาได จงสนใจทจะศกษาวจยในหวขอเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” เพอนาประโยชนมาใชในการพฒนาภาวะผนาดานการเผยแผทงแกองคกรสงฆ สงคมประเทศชาต และสงเคราะหบรณาการสรางเปนองคความร ใหม อนจะเปนการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบวดในปกครองคณะสงฆฝงอนดามนตอไป

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาสภาพภาวะผนาดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครอง

คณะสงฆฝงอนดามน ๑.๒.๒ เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑.๒.๓ เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๑.๓.๑ สภาพภาวะผนาดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆ

ฝงอนดามน อยในระดบใด ๑.๓.๒ การพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรทาอยางไร ๑.๓.๓ รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขต

การปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มความเหมาะสมอยในระดบใด

๑.๔ ขอบเขตการวจย ๑.๔.๑ ขอบเขตดานเนอหา การศกษาวจยครงนศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบรปแบบการพฒนาภาวะ

ผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยมขอบเขตดานเนอหาเกยวกบแนวคดทฤษฎเกยวกบรปแบบ แนวคดทฤษฎเกยวกบผนา และภาวะผนา แนวคดเกยวกบผนาตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา หลกการเผยแผพระพทธศาสนา และแนวคดทฤษฎเกยวกบการพฒนาภาวะผนา

๙

๑.๔.๒ ขอบเขตดานประชากร / ผใหขอมลส าคญ ผวจย ไดกาหนดประชากร และผใหขอมลสาคญตามขนตอนการวจย ดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาสภาพภาวะผนาดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑) มประชากรทใชในการวจย ไดแก พระสงฆาธการในเขตการปกครอง คณะสงฆภาค ๑๗ จานวน ๕๗๖ รป

ขนตอนท ๒ พฒนารปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มผใหขอมลหลกในการสมภาษณ (Interview) ไดแกพระสงฆาธการ ในพนททใชเปนกรณศกษา ๕ จงหวดๆ ละ ๓ รป จานวน ๑๕ รป ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ขนตอนท ๓ เสนอรปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มผใหขอมลหลกในการสนทนากลม (Focus Group) ไดแก พระสงฆาธการ และผทรงคณวฒทมความรความเชยวชาญเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา จานวน ๑๒ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑.๔.๓ ขอบเขตดานสถานท ขอบเขตสถานทในการวจย คอ คณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ จงหวดคอ จงหวด

กระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง

๑.๔.๔ ขอบเขตดานระยะเวลา การศกษาวจยเรองน มการดาเนนการจดทาเครองมอ เกบรวบรวมขอมล และวเคราะห

ขอมล ตงแตเดอน มกราคม - ตลาคม พ.ศ. ๒๕๖๑

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย รปแบบ หมายถง สงทแสดงโครงสราง และความสมพนธของปจจยหรอตวแปรหรอ

องคประกอบของสงทศกษาโดยมองคประกอบของรปแบบ ๕ องคประกอบ คอ ๑) หลกการของรปแบบ ๒) วตถประสงคของรปแบบ ๓) ระบบ และกลไกของรปแบบ ๔) วธการดาเนนงานของรปแบบ และ ๕) แนวทางการประเมนผลรปแบบ

การพฒนารปแบบ หมายถง กระบวนการพฒนารปแบบ ๓ ขนตอน ไดแก ๑) การศกษาสภาพปญหา คอ การเรมตนจากการศกษาสภาพปญหาหรอสภาพพนฐานของสงทจะตองสรางรปแบบใหชดเจน ๒) การพฒนารปแบบ คอ การศกษาหลกการของรปแบบทจะพฒนาแลวพฒนารปแบบตามหลกการทกาหนดขน ๓) การเสนอรปแบบ คอ การนารปแบบทสรางขนไปเสนอเพอตรวจสอบหาคณภาพของรปแบบวามความเหมาะสมหรอไม

การพฒนา หมายถง กระบวนการเพมพนความร ความเขาใจ ทกษะประสบการณ และทศนะคตอนเหมาะสมเพอเสรมสรางศกยภาพของแตละบคคลใหสามารถปรบตนเองไดทนตอการเปลยนแปลง และมความพรอมปฏบตหนาททรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพ และประสทธผล

๑๐

ภาวะผน า หมายถง ภาวะผนาในการใชอานาจ อทธพล หรอจงใจในการแสดงธรรมเทศนาสงสอนธรรม และการพฒนาชวยเหลอสงคมสงเคราะหตางๆ แกพระภกษสามเณร และพทธศาสนกชนทวไป

การพฒนาภาวะผน า หมายถง กระบวนภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน เพอเพมพนความรเพอเสรมสรางศกยภาพพระสงฆาธการใหมความพรอมทจะปฏบตหนาทดานการปกครองคณะสงฆดานการแผยแผ ประกอบดวย๑) การใหการศกษา ๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง ๕) การศกษาดงานนอกสถานท

การเผยแผพระพทธศาสนา หมายถง การแสดงธรรม บรรยายธรรม เทศนาสงสอนหรอวธอนใดแกพทธศาสนกชน และการชวยเหลอสงคมสงเคราะหดานตางๆ เพอใหพระสทธรรมมนคง และใหพระพทธศาสนาแพรหลายรงเรองไปทวสารทศ

ภาวะผน าดานเผยแผ หมายถง ศกยภาพในการใชอานาจ อทธพล หรอจงใจในการแสดงธรรมเทศนาสงสอนธรรม และการพฒนาชวยเหลอสงคมสงเคราะหตางๆ ประกอบดวย ประกอบดวยความร ทกษะ และบคลกภาพ ทจาเปนในการปฏบตหนาทของพระสงฆาธการทจาเปนตองมเพอใช ในการเผยแผพระพทธศาสนา

พระสงฆาธการ หมายถง พระสงฆทดารงตาแหนงการปกครองคณะสงฆในตาแหนง เจาเจาอาวาส เจาคณะตาบล เจาคณะอาเภอ เจาคณะจงหวด ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย ๕ จงหวด ไดแก จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง

เขตปกครองคณะสงฆฝงอนดามน หมายถง การปกครองคณะสงฆ และการปฏบตหนาทของพระสงฆาธการในการดแลคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง ใหปฏบตตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ คาสง มต ประกาศ ของมหาเถรสมาคม และตามพระบญชาของสมเดจพระสงฆราช

๑.๖ ประโยชนทไดรบ ๑.๖.๑ สภาพภาวะผนาดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

จะเปนประโยชนตอการนาไปเปนขอมลพฒนาพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๑.๖.๒ การพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน จะเปนประโยชนตอการนาไปพฒนาเปนขอมลการพฒนารปแบบ ๑.๖.๓ รปแบบการพฒนาภาวะผนาดานเผยแผสาหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน จะเปนประโชนในนาไปใชในการบรหารกจการคณะสงฆไดอยางมประสทธภาพ ซงจะเปนประโยชนตอองคกรสงฆทกระดบ และรวมถงจะเปนประโยชนตอหนวยงาน

๑๑

ทเกยวของ เชน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตกระทรวงศกษาธการ สานกงานวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม รวมทง มหาวทยาลยสงฆ เปนตน

๑.๖.๔ องคความรจากการวจยครงน จะเปนประโยชนตอการนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนาพระสงฆาธการตงแตระดบเจาอาวาสขนไปใหมภาวะผนาเชงกลยทธมากยงขน ซงจะสงผล ตอการบรหารกจการคณะสงฆอยางมประสทธภาพ และสงผลตอการเผยแผพระพทธศาสนา ทมประสทธผล ตอไป

บทท ๒

เอกสาร และงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบ พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ ทเกยวของ เพอน ามาใชเปนแนวทางในการสรางกรอบแนวคดในการวจย ดงรายละเอยดดงตอไปน

๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๒.๒ แนวคดเกยวกบการพฒนาภาวะผน า ๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๔ แนวคดเกยวกบพระสงฆาธการ ๒.๕ บรบทขอมลของการปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย

๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๒.๑.๑ ความหมายของรปแบบ นกวชาการ และนกการศกษาทงในประเทศ และตางประเทศไดกลาวถงความหมาย

ของรปแบบไวมดงตอไปน ทศนา แขมมณ ไดใหความหมายของรปแบบไววา รปแบบเปนรปธรรมของความคดท

เปนนามธรรมซงบคคลแสดงออกมาในลกษณะใดลกษณะหนง เชน เปนค าอธบาย เปนแผนผงไดอะแกรม หรอแผนภาพ เพอชวยใหตนเอง และบคคลอนสามารถเขาใจไดชดเจนมากขน รปแบบเปนเครองมอทางความคดทบคคลใชในการสบสอบหาค าตอบ ความรความเขาใจในปรากฏการณทงหลาย๑

สเทพ บญเตม ไดสรปความหมายของรปแบบไววา๒ รปแบบเปนการจ าลองภาพ ในอดมคตทน าไปสการอธบายคณลกษณะส าคญของปรากฏการณทคาดวาจะเกดขน เพอใหงาย ตอการท าความเขาใจทไมมองคประกอบตายตว หรอรายละเอยดทกแงมม โดยผานกระบวนการทดสอบอยางเปนระบบ เพอใหเกดความแมนตรง และเชอถอได

๑ดรายละเอยดใน ทศนา แขมมณ, ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนการร ทมประสทธภาพ, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ, ๒๕๕๑), หนา ๒๒๐.

๒ดรายละเอยดใน สเทพ บญเตม, “การพฒนารปแบบการก ากบตดตามสถานศกษาขนพนฐาน”, วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๙), หนา ๒๗.

๑๓

อมพร เรองศร ไดสรปความหมายของรปแบบไววาหมายถง สงทเปนโครงสรางทางความคด องคประกอบ และความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทส าคญของเรองทศกษาอยางเปนระบบ มลกษณะเปนตวแทนของความเปนจรง ทเปลยนความสลบซบซอนใหเปนความเขาใจงายขน สะทอนลกษณะบางสวนออกมาใหเปนความสมพนธตอเนอง เชอมโยง มความเปนเหตผลซงกน โดยใชเหตผล ขอมล และฐานคตมาประกอบ อาจเปนไดทงรปแบบทเปนแบบจ าลองของสงทเปนรปธรรม และรปแบบทเปนแบบจ าลองของสงทเปนนามธรรม๓

Tosi & Carroll ใหความหมายของรปแบบวา รปแบบเปนนามธรรมของของจรงหรอภาพจ าลองของสภาพการณอยางใดอยางหนง มทงรปแบบเชงกายภาพ (Physical Model) และรปแบบเชงคณลกษณะ (Qualitative Model) หรออาจกลาวอกนยหนงวา รปแบบ หมายถง แบบจ าลองอยางงายหรอยอสวน (Simplified Form) ของปรากฏการณตางๆ ทผเสนอรปแบบศกษา และพฒนาขนมาเพออธบายหรอแสดงปรากฏการณใหเขาใจไดงายขน และใชในการพยากรณปรากฏการณ หรอใชเปนแนวทางในการด าเนนงานอยางใดอยางหนง๔

Good ไดใหความหมายของรปแบบไววา เปนแบบอยางของสงใดสงหนง เพอเปนแนวทางในการสรางหรอท าซ า เปนตวอยางเพอการเลยนแบบ เชน ตวอยางในการออกเสยงภาษาตางประเทศเพอใหผเรยนไดเลยนแบบ เปนตน เปนแผนภมหรอรปสามมต ซงเปนตวแทนของสงใดสงหนง หรอหลกการ หรอแนวคด และเปนชดของปจจยหรอตวแปรทมความสมพนธซงกน และกน ซงรวมตวกนเปนตวประกอบ และเปนสญลกษณทางระบบสงคม อาจเขยนเปนสตรทางคณตศาสตร หรอบรรยายเปนภาษากได๕

Bardo & Hardman ไดกลาวถงรปแบบในทางสงคมศาสตรวาเปนชดของขอความเชงนามธรรมเกยวกบปรากฏการณทเราสนใจ เพอใชในการนยามคณลกษณะ และ/หรอบรรยายคณสมบตนน รปแบบจงไมใชการบรรยาย หรออธบายปรากฏการณอยางละเอยดทกแงทกมม รปแบบจะมรายละเอยดมากนอยเพยงใด หรอควรมองคประกอบใดบาง ไมไดมขอก าหนดเปนการตายตว แลวแตวตถประสงคของผสรางรปแบบทตองการอธบายปรากฏการณนนๆ อยางไร๖

Keeves ไดกลาวถงความหมายของรปแบบวาหมายถง การแสดงโครงสรางเพอใชศกษาความสมพนธของตวแปร๗

๓อมพร เรองศร, “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษา และการพฒนาสงคม, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๔), หนา ๕๒-๕๓.

๔Tosi, & Carroll. Management. 2nd ed. (New York: John Wiley and Sons, 1982), p. 162. ๕Good, Dictionary of education. 3nd ed. (New York: McGraw-Hill Book, 1973), p. 15 ๖Bardo & Hardman. Urban sociology: A systematic introduction. (USA: F.F. Peacock,

1982), p. 70. ๗Keeves, Educational research methodology and measurement: An international.

(Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 559.

๑๔

ความหมายของรปแบบ หมายถง องคประกอบ และความสมพนธขององคประกอบ ขนตอน และกระบวนการตางๆ ทมการศกษาอยางเปนระบบ และเปนกระบวนการพฒนาทมความสมพนธตอเนองเชอมโยงกน

๒.๒.๒ ประเภทของรปแบบ นกวชาการ และนกการศกษาในตางประเทศไดแบงประเภทของรปแบบไวหลากหลาย

ลกษณะซงแตกตางกนไป มดงตอไปน Keeves ไดแบงประเภทของรปแบบ โดยยดแนวทางของ Caplan and Tutsuoka

และพฒนาการของการใชรปแบบทางการศกษาเปน ๔ ประเภท ไดแก ๑. รปแบบเชงเทยบเคยง (Analogue Model) ลกษณะเปนรปแบบเชงกายภาพ

สรางขนโดยใชหลกการเทยบเคยงโครงสรางรปแบบใหสอดคลองกบลกษณะทคลายคลงกน และท าใหรปแบบสอดคลองกบขอมลทมอยในขณะนน อกทงรปแบบทสรางขนตองมองคประกอบชดเจน เพอทดสอบดวยขอมลเชงประจกษ และหาขอสรปของปรากฏการณได เชน รปแบบของจ านวนประชากรนกเรยนในโรงเรยน สรางขนโดยเทยบเคยงกบลกษณะของแทงกน าทประกอบดวยทอน าเขา และทอน าออก สวนจ านวนนกเรยนออกจากโรงเรยน ประกอบดวยอตราการออกเนองจากพนเกณฑ อตราการยายออก อตราการออกจากโรงเรยนตามระบบ เปนตน จดมงหมายของรปแบบกเพออธบายการเปลยนแปลงประชากรนกเรยนของโรงเรยน

๒. รปแบบเชงขอความ (Semantic Model) ลกษณะเปนการแสดงความสมพนธขององคประกอบในรปแบบในรปของขอความ รปแบบเชงขอความใชหลกการเทยบเคยงเชงแนวคด ปรากฏการณ และใชขอความในการอธบาย จงท าใหเกดความกระจางมากขน แตจดออนคอ ขาดความชดเจนแนนอน ท าใหยากแกการทดสอบรปแบบ รปแบบนถกน ามาใชทางการศกษามาก เชน รปแบบการเรยนรของนกเรยน เปนตน

๓. รปแบบเชงคณตศาสตร (Mathematical Model) ลกษณะเปนการแสดงความสมพนธขององคประกอบหรอตวแปรโดยใชสญลกษณทางคณตศาสตร ปจจบนมแนวโนมวาจะน าไปใชในดานพฤตกรรมศาสตรมากขน โดยเฉพาะในการวดผลทางการศกษา รปแบบสามารถน าไปสการสรางทฤษฎ ทงนเพราะสามารถน าไปทดสอบสมมตฐานได และสวนมากพฒนามาจากรปแบบเชงขอความ

๔. รปแบบเชงสาเหต (Causal Model) เปนรปแบบทมาจากการน าเทคนคการวเคราะหเสนทาง (Path Analysis) ไปศกษาเรองเกยวกบพนธศาสตร รปแบบเชงสาเหตน ท าใหสามารถศกษารปแบบเชงขอความทมตวแปรสลบซบซอนได แนวคดทส าคญของรปแบบนคอ ตองสรางขนจากทฤษฎทเกยวของหรองานวจยทมมาแลว รปแบบจะเขยนในลกษณะสมการเสนตรง แตละสมการแสดงความสมพนธเชงเหตเชงผลระหวางตวแปร จากนนมการเกบรวมรวมขอมลในสภาพการณทเปนจรงเพอทดสอบรปแบบ รปแบบเชงสาเหตนแบงเปน ๒ ลกษณะ คอ ๑) รปแบบระบบเสนเดยว (Recursive Model) เปนรปแบบทแสดงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรดวยเสนโยงทมทศทางของการเปนสาเหตในทศทางเดยว โดยไมมการสมพนธยอนกลบ ๒) รปแบบเชงสาเหตเสนค (Non-Recursive Model) คอ รปแบบทแสดงถงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร

๑๕

โดยมทศทางความสมพนธของตวแปรภายในตวแปรตวหนง อาจเปนทงตวแปรเชงเหต และเชงผลพรอมกน จงมทศทางยอนกลบได๘

Joyce & Weil ไดจดแบงประเภทรปแบบตามแนวคดพนฐานในการเสนอรปแบบในการบรรยาย และอธบายปรากฏการณนนๆ เปนหลก และไดแบงรปแบบไว ๔ รปแบบ ไดแก

๑. Informational–Processing Model เปนรปแบบทยดหลกความสามารถในกระบวนการประมวลขอมลของผ เรยน และแนวทางในการปรบปรงวธการจดเกบขอมลใหมประสทธภาพยงขน

๒. Personal Model เปนรปแบบทใหความส าคญกบปจเจกบคคล และการพฒนาบคคลเฉพาะราย โดยมงเนนกระบวนการทแตละบคคลจดระบบ และปฏบตตอสรรพสง (Reality) ทงหลาย

๓. Social Interaction Model เปนรปแบบทใหความส าคญกบความสมพนธระหวางบคคล และบคคลตอตอสงคม

๔. Behavior Model เปนกลมของรปแบบการสอนทใชองคความรดานพฤตกรรมศาสตรเปนหลกในการพฒนารปแบบ จดเนนทส าคญคอ การเปลยนแปลงพฤตกรรมทสงเกตไดของผเรยนมากวาการพฒนาโครงสรางทางจตวทยา และพฤตกรรมทไมสามารถสงเกตได๙

Husen & Postlethwaite ไดแบงประเภทของรปแบบไว ๕ ประการ ไดแก ๑. รปแบบเชงอปมาหรอเปรยบเหมอน (Analogue Models) เปนรปแบบทใช

หลกการคดหาเหตผล รปแบบนนยมใชในสาขาวทยาศาสตรทางกายภาพ รปแบบนไมคอยใช ในสาขาสงคม และพฤตกรรมศาสตร ตวอยางของรปแบบประเภทนใชทางการศกษา คอ ขนาดของโรงเรยนหรอจ านวนของนกเรยนในโรงเรยน เชน ตามเกณฑอาย ตามเขตพนท ตามการยายเขามาอยของผปกครอง รปแบบนมประโยชนในการอธบายการเปลยนแปลง และการท านายในอนาคต ซงสามารถใชในการวางแผน และการก าหนดนโยบายได

๒. รปแบบเชงภาษา (Semantic Models) เปนรปแบบทแสดงออกดวยการใชค าพด ภาษา ทาทาง รปภาพ เปนหลก แตรปแบบนมจดออนทขาดความชดเจนแนนอนทยากตอการทดสอบ ฉะนน รปแบบนจงขนอยกบความชดเจนของการใชภาษา

๓. รปแบบเชงแบบแผน (Schematic Models) เปนรปแบบทแสดงแผนทหรอแผนภมทจะพยายามเชอมโยงหนวยงาน และกลมตางๆ ใหเขามาสมพนธกน รปแบบนนยมใช ในสาขาจตวทยา

๔. รปแบบเชงคณตศาสตร (Mathematic Models) รปแบบเชงคณตศาสตรน มประโยชนทสามารถท าใหขอสนนษฐานไดมการพจารณาดวยเชงปรมาณ และการทดสอบไดดวย

๘Keeves, Educational research methodology and measurement: An international. (Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 561.

๙Joyce, & Weil, Model of teaching. 2nd ed. (New Delhi: Prentice-Hill of India Private limited, 1985), p. 74.

๑๖

ขอมลเชงประจกษ รปแบบเชงคณตศาสตรสามารถเขยนความสมพนธไดในรปสตรหรอสมการทางคณตศาสตรได

๕. รปแบบเชงเหตผล (Casual Models) รปแบบนเรมไดรบความสนใจในชวงหลง ป ค.ศ. ๑๙๗๐ และนยมใชในการวจยมากขน เชอกนวารปแบบนเรมใชในสาขาพนธศาสตร ซงมการน าเทคนคการวเคราะหเสนทาง (Path Analysis) มาใช แนวคดส าคญของรปแบบเชงเหตผลน จะเกยวของกบการสรางสมการโครงสรางอยางงายของสาเหตกบตวแปรตางๆ ภายใตการใหเหตผลการตดสนใจ๑๐

สรปไดวา ประเภทของรปแบบ หมายถง การก าหนดรปแบบตามแนวคดพนฐานเพอการเสนอรปแบบในการบรรยาย และอธบายปรากฏการณนนๆ เปนหลก โดยสรปเปน ๒ ประเภท คอ รปแบบเชงทฤษฎ และรปแบบเชงปฏบต ในการวจยครงนเปนรปแบบเชงแบบแผน (Schematic Models) เปนรปแบบทแสดงกระบวนการพฒนาทเชอมโยงองคประกอบตางๆ ทมสวนส าคญในการพฒนาของการพฒนาพระสงฆาธการ

๒.๒.๓ องคประกอบของรปแบบ นกวชาการ และนกการศกษาทงในประเทศ และตางประเทศไดกลาวถงองคประกอบ

ของรปแบบไวม ดงตอไปน มาล สบกระแส ไดกลาวถงองคประกอบของรปแบบไววา องคประกอบของรปแบบ

นนขนอยกบลกษณะเฉพาะของปรากฏการณทผสนใจด าเนนการศกษา สวนการก าหนดองคประกอบรปแบบในการศกษา และท าความเขาใจเกยวกบการจดองคการ และการบรหารจดการ (The model of organization and management) โดยสรปแลวในการก าหนดองคประกอบของรปแบบวาจะประกอบดวยอะไรบาง จ านวนเทาใดมโครงสราง และความสมพนธกนอยางไรนน ขนอยกบปรากฏการณทเราก าลงศกษาหรอจะออกแบบแนวคดทฤษฎ และหลกการพนฐานในการก าหนดรปแบบแตละรปแบบนนๆ เปนหลก๑๑

Keeves ไดกลาววา รปแบบโดยทวไปจะตองมองคประกอบส าคญ ดงน ๑. รปแบบจะตองน าไปสการท านาย (Prediction) ผลทตามมาซงสามารถพสจน

ทดสอบได กลาวคอ สามารถน าไปสรางเครองมอเพอไปพสจนการทดสอบได ๒. โครงสรางของรปแบบจะตองประกอบดวยความสมพนธเชงสาเหต (Causal

Relationship) ซงสามารถใชอธบายปรากฏการณ/เรองนนได ๓. รปแบบจะตองสามารถชวยสรางจนตนาการ ( Imagination) ความคดรวบยอด

(Concept) และความสมพนธ (Interrelation) รวมทงชวยขยายขอบเขตของการสบเสาะความร

๑๐Husen & Postlethwaite, The international encyclopedia of education. 2nd ed. (New York: Paramon, 1994), pp. 3866-3872.

๑๑ดรายละเอยดใน มาล สบกระแส, “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๑-๑๑๒.

๑๗

๔. รปแบบควรจะประกอบด วยคว ามสม พนธ เช ง โครงสร า ง ( Structural Relationships) มากวาความสมพนธเชงเชอมโยง (Associative Relationships)๑๒

สมาน อศวภม ไดกลาวไววา ในการก าหนดองคประกอบแบบจ าลองวาจะประกอบดวยอะไรบาง จ านวนเทาใด มโครงสราง และความสมพนธอยางไรนน ขนอยกบปรากฏการณทเราก าลงศกษาหรอจะออกแบบ แนวคด ทฤษฎ และหลกการพนฐานในการก าหนดแบบจ าลองนนๆ เปนหลก๑๓

ธระ รญเจรญ กลาวถงองคประกอบของรปแบบไว ๖ องคประกอบ คอ ๑) หลกการของรปแบบ ๒) วตถประสงคของรปแบบ ๓) ระบบ และกลไกของรปแบบ ๔) วธการด าเนนงานของรปแบบ ๕)แนวทางการประเมนผลรปแบบ และ ๖) เงอนไขของรปแบบ๑๔

Brown and Moberg ไดสงเคราะหรปแบบขนจากแนวคดเชงระบบ (system approach) กบหลกการบรหารตามสถานการณ (contingency approach) และองคประกอบตามรปแบบประกอบดวย ๑) สภาพแวดลอม (environment) ๒) เทคโนโลย(technology) ๓) โครงสราง (structure) ๔) กระบวนการจดการ (management process) ๕) การตดสนใจสงการ (decision making)๑๕

Ivancevich ไดกลาวถงองคประกอบของรปแบบเชงระบบ ประกอบดวย ๑) ปจจยน าเขา ๒) กระบวนการ ๓) ผลผลต ๔) ขอมลปอนกลบ จากสภาพแวดลอม การพจารณารปแบบในลกษณะนถอวา ผลผลตของระบบเกดจากการทมปจจยนาเขาสง เขาไปผานกระบวนการ ซงจะจดกระท าใหเกดผลผลตขน และใหความสนใจกบขอมลปอนกลบจาก สภาพแวดลอมภายนอก๑๖

สรปไดวา องคประกอบของรปแบบเปนสงทแสดงโครงสราง และความสมพนธของปจจยหรอตวแปรหรอองคประกอบของสงทศกษา โดยมองคประกอบของรปแบบ ๕ องคประกอบ คอ ๑) หลกการของรปแบบ ๒) วตถประสงคของรปแบบ ๓) ระบบ และกลไกของรปแบบ ๔) วธการด าเนนงานของรปแบบ และ ๕) แนวทางการประเมนผลรปแบบ

๑๒Keeves, Educational research methodology and measurement: An international. (Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 387.

๑๓ดรายละเอยดใน สมาน อศวภม, “การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด”, วทยานพนธปรญญาครศาสตรบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗), หนา ๑๗.

๑๔ธระ รญเจรญ อางใน สมาน อศวภม, การใชวจยพฒนารปแบบในวทยานพนธระดบปรญญาเอก, (อบลราชธาน: มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ม.ป.ป.), หนา ๒๐.

๑๕Brown and Moberg อางใน สมาน อศวภม“การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษา ระดบจงหวด”, วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗), หนา ๑๖.

๑๖Ivancevich, J. H. et al. (1989). Management: Principles and Functions. 4th ed. Boston: MA. Richard D. Irwin. Retrieved July 20, 2005, from http://www.norvathesdubeez.hu/ leto/tresek/eng/col.doc

๑๘

๒.๑.๔ การพฒนารปแบบ การสรางหรอพฒนารปแบบเพอบรรยายลกษณะทส าคญของปรากฏการณอยางใดอยาง

หนงทน าไปสการศกษาในเชงลกตอไป ซงมนกวชาการไดใหนยามความหมายไววา บญชม ศรสะอาด ไดกลาวถงการวจยเกยวกบการพฒนารปแบบวามขนตอนการ

พฒนารปแบบอย ๒ ขนตอน คอ ๑. การสรางหรอพฒนารปแบบ ผวจยจะสรางหรอพฒนารปแบบขนมากอนเปน

รปแบบตามสมมตฐานโดยการศกษาคนควาทฤษฎ แนวคด รปแบบทมผพฒนาไวแลวในเรองเดยวกน หรอเรองอนๆ และผลการศกษาหรอผลการวจยทเกยวของ วเคราะหสภาพสถานการณตางๆ ซงจะชวยใหสามารถก าหนดองคประกอบหรอตวแปรตางๆ ภายในรปแบบ รวมทงลกษณะความสมพนธตางๆ ระหวางองคประกอบหรอตวแปรนน หรอล าดบกอนหลงของแตละองคประกอบในรปแบบ ในการพฒนารปแบบนนจะตองใชหลกเหตผลเปนรากฐานส าคญ และการศกษาคนควาซงจะเปนประโยชนตอการพฒนารปแบบเปนอยางยง ผวจยอาจจะคดโครงสรางของรปแบบขนกอนแลวปรบปรง โดยอาศยขอสนเทศจากการศกษาคนควาทฤษฎ แนวความคด รปแบบหรอผลการวจยทเกยวของ ท าการศกษาองคประกอบยอยหรอตวแปรแตละตวแลวคดเลอกองคประกอบยอย หรอตวแปรทส าคญประกอบขนเปนโครงสรางของรปแบบกได หวใจของขนนอยทการเลอกเฟนองคประกอบในรปแบบ (ตวแปร หรอกจกรรม) เพอใหไดแบบทเหมาะสม

๒. การทดสอบความเทยงตรงของรปแบบ หลงจากไดพฒนารปแบบในขนตนแลว จ าเปนตองทดสอบความเทยงตรงของรปแบบดงกลาว เพราะวารปแบบทพฒนาขนนน ถงแมวาจะพฒนาโดยมรากฐานจากทฤษฎ แนวความคด รปแบบของคนอน และผลการวจยทผานมาแลว แมกระทงไดรบการกลนกรองจากผเชยวชาญแลวกตาม แตกเปนเพยงรปแบบตามสมมตฐานซงจ าเปนตองเกบรวบรวมขอมลในสถานการณจรง หรอท าการทดลองน าไปใชในสถานการณจรง เพอทดสอบดวามความเหมาะสมหรอไม๑๗

ธวชชย รตตญญ ไดกลาววา การพฒนาแบบจ าลอง (Model Development) หมายถง กระบวนการในการสรางหรอพฒนาแบบจ าลอง ๔ ขนตอน ไดแก ๑) การศกษาองคความร ทเกยวของ ๒) การก าหนดหลกการ และองคประกอบของแบบจ าลอง ๓) การรางแบบจ าลอง ๔) การตรวจสอบความเหมาะสม และความเปนไปไดหรอการทดลองใชแบบจ าลอง๑๘

มาล สบกระแส ไดกลาวถงการสรางรปแบบไววา การสรางรปแบบ (Model) นนไมมขอก าหนดทตายตวแนนอนวาตองท าอะไรบาง แตโดยทวไปจะเรมตนจากการศกษาองคความร (Intensive Knowledge) เกยวกบเรองทเราจะสรางรปแบบใหชดเจน จากนนจงคนหาสมมตฐาน และหลกการของรปแบบทจะพฒนาแลวสรางรปแบบตามหลกการทก าหนดขน และน ารปแบบทสราง

๑๗ดรายละเอยดใน บญชม ศรสะอาด, การวจยทางการวดผล และประเมนผล, (กรงเทพมหานคร: สวรยาสาสน, ๒๕๔๕), หนา ๑๐๔-๑๐๖.

๑๘ดรายละเอยดใน ธวชชย รตตญญ, “การพฒนารปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑), หนา ๘๐.

๑๙

ขนไปตรวจสอบหาคณภาพของรปแบบตอไป โดยสรปการพฒนารปแบบมสองขนตอนใหญคอ การสรางรปแบบ และการหาคณภาพของรปแบบ ซงมความจ าเปนตองด าเนนการใหครบทง ๒ ขนตอน๑๙

Keeves ไดกลาวถงหลกการพฒนารปแบบอยางกวางๆ ไว ๔ ประเดน ดงน ๑) รปแบบควรประกอบขนดวยความสมพนธอยางมโครงสรางของตวแปรมากกว าความสมพนธเชงเสนตรงแบบธรรมดา อยางไรกตาม ความเชอมโยงแบบเสนตรงแบบธรรมดาทวไปนนกมประโยชนเฉพาะอยางยงในการศกษาวจยในชวงตนของการพฒนารปแบบ ๒) รปแบบควรใชเปนแนวทางในการพยากรณผลทจะเกดขนจากการใชรปแบบไดสามารถตรวจสอบไดโดยการสงเกต และหาขอสนบสนนดวยขอมลเชงประจกษได ๓) รปแบบควรจะตองระบหรอชใหเหนถงกลไกเชงเหตผลของเรองทศกษา ดงนน นอกจากรปแบบจะเปนเครองมอในการพยากรณได ควรใชในการอธบายปรากฏการณไดดวย และ ๔) นอกจากคณสมบตตางๆ ทกลาวมาแลว รปแบบควรเปนเครองมอในการสรางมโนทศนใหม และการสรางความสมพนธของตวแปรในลกษณะใหม ซงเปนการขยายองคความรในเรองทเราก าลงศกษาดวย๒๐

Strickland ได เสนอขนตอนการออกแบบพฒนารปแบบ ประกอบดวยการด าเนนการอยางเปนระบบ ๕ ขนตอน ไดแก ๑) การวเคราะห (Analysis) ๒) การออกแบบ (Design) ๓) การพฒนา (Development) ๔) การน าไปทดลองใช ( Implement) ๕) การประเมนผล (Evaluation) ซงเรยกวา “ADDIE Model”๒๑ ดงแสดงในภาพท ๒.๑

ภาพท ๒.๑ รปแบบการออกแบบ และพฒนารปแบบของสตรกแลนด (Strickland)๒๒ Seels & Richey ไดกลาวไววา การพฒนารปแบบเปนการจดประสบการณเรยนร

ประสบการณเรยนร ประกอบดวยขนตอน ๕ ขนตอน ไดแก ๑) การออกแบบ (Design) ๒) การ

๑๙ดรายละเอยดใน มาล สบกระแส, “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๖.

๒๐Keeves, Educational research methodology and measurement: An international. (Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 560.

๒๑Strickland, ADDIE. Idaho State University College of Education Science, Math & Technology Education. Retrieved March 2, 2017. From htt://www.ed.isu.edu/addie/index.htm

๒๒ibid.

การวเคราะห (Analysis)

การออกแบบ (Design)

การพฒนา (Development)

การน าไปทดลองใช (Implement)

การประเมนผล (Evaluation)

๒๐

พฒนา (Development) ๓) การน าไปใช (Utilization) ๔) การด าเนนการ (Management) และ และ ๕) การประเมนผล (Evaluation)๒๓

การวจยครงน ไดก าหนดการพฒนารปแบบ ๓ ขนตอน ไดแก ๑) การศกษาสภาพปญหา คอ การเรมตนจากการศกษาสภาพปญหาหรอสภาพพนฐานของสงทจะตองสรางรปแบบใหชดเจน ๒) การพฒนารปแบบ คอ การศกษาหลกการของรปแบบทจะพฒนาแลวพฒนารปแบบตามหลกการทก าหนดขน ๓) การเสนอรปแบบ คอ การน ารปแบบทสรางขนไปเสนอเพอตรวจสอบหาคณภาพของรปแบบวา มความเหมาะสมหรอไม

๒.๑.๕ การตรวจสอบรปแบบ อมพร เรองศร ไดกลาววา การตรวจสอบหรอประเมนรปแบบมความส าคญยงตอ

การทจะใหไดมาซงรปแบบในการศกษาวจยทมคณภาพ รปแบบตองมประสทธภาพ ประสทธผล เทยงตรง เชอถอได โดยปกตแลว การวจยทางสงคมศาสตร และพฤตกรรมศาสตร มกจะท าการทดสอบรปแบบดวยวธทางสถตหรอวธการเชงปรมาณ ซงเปนเรองทตองค านงถงความถกตอง และความเชอมนของขอมลตวเลขเหลานน มฉะนน อาจเกดผลเสยมากกวาผลดเสยอก การทดสอบหรอการประเมนรปแบบ อาจกระท าได ๔ ลกษณะ ไดแก ๑) การประเมนความเปนไปไดในการน าไปปฏบตจรง ๒) การประเมนการสนองตอบตอความตองการของผใชรปแบบ ๓) การประเมนความเหมาะสมทงในดานกฎหมาย และศลธรรมจรรยา และ ๔) การประเมนความนาเชอถอ และไดสาระครอบคลมครบถวนตามความตองการอยางแทจรง๒๔

อทมพร จามรมาน ไดกลาวถงการตรวจสอบรปแบบวา ควรตรวจสอบคณลกษณะ ๒ อยาง คอ การตรวจสอบความมากนอยของความสมพนธ ความเกยวของ และหาเหตผลระหวาง ตวแปร การประมาณคาพารามเตอรของความสมพนธดงกลาว ซงการประมาณคานสามารถประมาณขามกาลเวลา กลมตวอยางหรอสถานทได หรออางองจากกลมตวอยางไปหาประชากรกได โดยผลการตรวจสอบสามารถน าไปสค าตอบ ๒ ขอ คอ การสรางรปแบบใหม และการปรบปรงหรอพฒนา รปแบบเดม๒๕

Keeves ไดกลาววา จดมงหมายส าคญของการทดสอบแบบจ าลองนน เพอตรวจสอบความเหมาะสม และความเปนไปไดของแบบจ าลองในการปฏบตจรง แบบจ าลองทางวทยาศาสตร และคณตศาสตร จะท าการทดสอบโดยการพสจนตามสตรหรอสมการหรอตรวจสอบดวยขอมลเชงประจกษ โดยการประมาณคาพารามเตอรของแบบจ าลอง ส าหรบการวจยทางสงคมศาสตร และพฤตกรรมศาสตร มกจะด าเนนการทดสอบแบบจ าลองดวยวธทางสถต ผลของการ

๒๓Seels & Richey, Instructional technology: The definitions and domains for the field. (Washington, D.C.: Association for Educational Communications and Technology, 1994), p. 21.

๒๔อมพร เรองศร, “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษา และการพฒนาสงคม, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๔), หนา ๕๗.

๒๕ดรายละเอยดใน อทมพร จามรมาน, วธท าประกนคณภาพการศกษาของโรงเ รยน, (กรงเทพมหานคร: ฟนน, ๒๕๔๔), หนา ๒๒.

๒๑

ทดสอบจะน าไปสการยอมรบหรอปฏเสธแบบจ าลองนน และน าไปสการสรางทฤษฎใหมตอไป แตการทดสอบแบบจ าลองบางเรองนนไมสามารถกระท าดวยวธการดงกลาวได เนองจากมขอจ ากดบางประการ๒๖

Eisner ไดเสนอแนวคดการตรวจสอบรปแบบโดยการใชผทรงคณวฒในบางเรอง ทตองการความละเอยดออนมากกวาการวจยในเชงปรมาณ โดยเชอวาการรบรทเทากนนนเปนคณสมบตพนฐานของผร และไดเสนอแนวคดการประเมนโดยผทรงคณวฒไว ดงน

๑. การประเมนโดยแนวทางน มไดเนนผลสมฤทธของเปาหมายหรอวตถประสงคตามรปแบบการประเมนแบบของเปาหมาย (Goal-Based Model) การตอบสนองปญหา และความตองการของผเกยวของตามรปแบบการประเมนแบบสนองตอบ (Responsive Model) หรอกระบวนการตดสนใจ (Decision Making Model) แตอยางใดอยางหนง แตการประเมนโดยผทรงคณวฒจะเปนการวเคราะหวจารณอยางลกซงเฉพาะในประเดนทน ามาพจารณา ซงไมจ าเปนตองเกยวโยงกบวตถประสงค หรอผทมสวนเกยวของกบการตดสนใจเสมอไป แตอาจจะผสมผสานปจจยในการพจารณาตางๆ เขาดวยกน ตามวจารณญาณของผทรงคณวฒ เพอใหไดขอสรปเกยวกบคณภาพ ประสทธภาพ หรอความเหมาะสมของสงทท าการประเมน

๒. เปนรปแบบการประเมนทเนนความเชยวชาญเฉพาะทาง (Specialization) ในเรองทจะประเมน โดยทพฒนามาจากรปแบบการวจารณงานศลป (Art Criticism) ทมความละเอยดออนลกซง และตองอาศยผเชยวชาญระดบสงมาเปนผวนจฉย เนองจากเปนการวดคณคาไมอาจประเมนดวยเครองวดใดๆ ได และตองใชความรความสามารถของผประเมนอยางแทจรง ตอมาไดมการน าแนวคดนมาประยกตใชในทางการศกษาระดบสงในวงการศกษาขนพนฐานมากขน ในสาขาเฉพาะทตองอาศยผร ผเลนในเรองนนจรงๆ มาเปนผประเมนผล ทงนเพราะองคความรเฉพาะสาขานน ผทศกษาเรองนนจรงๆ จงจะทราบ และเขาใจอยางลกซง

๓. เปนรปแบบทใชตวบคคล คอ ผทรงคณวฒเปนเครองมอในการประเมน โดยใหความเชอถอวาผทรงคณวฒนนเทยงธรรม และมดลพนจทด ทงนมาตรฐาน และเกณฑพจารณาตางๆ นนจะเกดขนจากประสบการณ และความช านาญของผทรงคณวฒนนเอง

๔. เปนรปแบบทยอมใหความยดหยนในกระบวนการท างานของผทรงคณวฒตามอธยาศย และความถนดของแตละคน นบตงแตการก าหนดประเดนส าคญทพจารณา การบงชขอมล ทตองการ การเกบรวบรวม การประมวลผล การวนจฉยขอมล ตลอดจนวธการน าเสนอ ทงน การเลอกผทรงคณวฒจะเนนทสถานภาพทางวชาชพ ประสบการณ และการเปนทเชอถอ (High Credit) ของวชาชพนนเปนส าคญ๒๗

๒๖Keeves, Educational research methodology and measurement: An international. (Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 589-560.

๒๗Eisner, Educational connoisseurship and criticism: Their form and functions in education evaluation. (n.p. 1976), pp. 192-193

๒๒

สรปไดวา การตรวจสอบรปแบบเปนไปเพอตรวจสอบความเหมาะสม และความเปนไปไดของรปแบบในการปฏบตจรง โดยผลการตรวจสอบรปแบบอาจน าไปสการพฒนารปแบบเดม และการสรางรปแบบใหม

๒.๒ แนวคดเกยวกบการพฒนาภาวะผน า พระพทธเจาทรงไดรบการเฉลมพระนามวาเปน “สตถา” (ศาสดา) ซงแปลวาผน าทางจต

วญญาณ หรอ “โลกนายก” ซงแปลวาทรงเปนผน าโลกค าทงสองค าดงกลาวน ยนยนวา ค าวา “ผน า” (นายก, Leader) นนเปนค าททรงใหความส าคญอยางยง ทงยงเปนค าทมใชอยแลวในพระพทธศาสนามาแตเดม

หลกธรรมส าหรบสรางภาวะผน ากทรงแสดงไวเปนอเนกประการ เชน ทศพธราชธรรม, ราชสงคหวตถ ๔, พละ ๕, ของพระมหากษตรย, อธปไตย ๓, อปรหานยธรรม ๗, พรหมวหารธรรม ๔, หลกปาปณกธรรม ๓ เปนตน ผน าเปนผก าหนดชะตากรรมทงของตวผน า ผตามขององคกร ของ สงคม และของโลกทงหมด ถาองคกร บรษท สถาบน สงคม หรอประเทศใดมผน าทเปยมไปดวยภาวะ ผน า (Leadership) องคกร บรษท สถาบน สงคม หรอประเทศนนๆ ยอมมแตความเจรญรงเรอง แต ถากลบเปนไปในทางตรงกนขามองคกรนนยอมพบกบความลมเหลว การเปนผน านนไมใชใครๆ ก เปนได เพราะการเปนผน านนตองใชทงศาสตร และศลป แตอยางไรกตาม แมการเปนผน าจะเปนสงท เปนไปไดยาก ทวาส าหรบผทมเจตนารมณมงมนในการทจะพฒนาตนเองใหเปนผน าแลว การทจะเปนผน าทไดรบการยอมรบกไมใชสงสดวสย๒๘

เมอบคคลหลายคนรวมกนท ากจกรรมใดๆ เพอบรรลวตถประสงครวมกนยอมจะเกด ภาวะผน าขนหรอมบคคลใดบคคลหนงในกลมนนแสดงบทบาทเปนผน าเสมอ อาจแสดงบทบาทในรปของการสงการ ชแนะหรอประนประนอม ประสานงาน แลวแตกรณ ภาวะผน าเปนสถานการณทจ าเปนมากส าหรบองคการ การบรหารองคการใดๆ หากขาดผน าเสยแลวยอมจะท าใหองคการนน ด าเนนกจกรรมไปดวยความยากล าบาก องคการซงประกอบดวยคนจ านวนมากยอมจะวนวายสบสน ตางคนตางท างานไปไมประสานกนหรอขดแยงกน การบรรลเปาหมายขององคการยอมจะลาชาหรอ ไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทตงไว

๒.๒.๑ ความหมายของผน า ค าวา “ผน า” นนตรงกบภาษาองกฤษค าวา “Leader” ซงมนกวชาการเปนผให

ความหมายของค าวาผน าไวหลายความหมาย สรปไดดงตอไปน ค าจ ากดความวา “ผน า” คอ บคคลทมความสามารถในการบงคบบญชาผอน และ

ประสานใหผอนชวย ชวยท ากจการงานตางๆ ของตนใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคดวยความ

๒๘ว.วชรเมธ, ภาวะผน า, จากเนลสน มนเดลาถงโอบามาแหงท าเนยบขาว, (สถาบนวมตตยาลย, 2552), หนา 158.

๒๓

เตมใจ๒๙ “ผน า” คอ บคคลทจะสามารถชกจงใหคนอนปฏบตตามดวยความเตมใจ ท าใหผตามมความเชอมน ในตนเอง และสามารถคลคลายความตงเครยดตางๆ ลงได และสามารถน ากลมใหบรรลเปาหมายทตงไว๓๐ ความหมายของผน า หมายถง บคคลทถกเลอกหรอไดรบการแตงตงใหน ากลม และ มอทธพลตอ กจกรรมตางๆ ของกลม เพอการบรรลเปาหมายของกลม และเพอท าหนาทหวหนา ของกลม๓๑ สรปวา ผน าคอบคคลผซงสามารถมอทธพลตอผอน และผซงมอ านาจสทธ หนาททางการจดการ บางทาน กลาววา ผน า หมายถง บคคลผซงสามารถส าแดงอทธพลเหนอผอน เพอชวยใหบรรลเปาหมาย กลมหรอเปาหมายองคการ สวนความหมายของผน านนมความหมายดงทกลาววา ผน าคอผชกพาใหคนอนเคลอนไหวหรอกระท าการในทศทางทผน าก าหนดเปาหมายไว มอทธพล ตอกลมชน เพอใหพวกเขามความตงใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามตองการ๓๒

บางสถานการณผน า คอ บคคลทจะมาประสานงานชวยใหคนทงหลายรวมกน โดยทวาจะเปนการอยรวมกนกตาม หรอท าการรวมกนกตาม ใหพากนไปดวยด สจดหมายทดงาม ทวาพากนไป กใหพากนไปดวยดนน หมายความวาไปโดยสวสด หรอโดยสวสดภาพ ผานพนภยอนตรายอยาง เรยบรอย และเปนสข เปนตน แลวกบรรลถงจดหมายทดงามโดยถกตองตามธรรม” หมายความวาเปน ความจรง ความแท ความถกตอง และไดมาโดยธรรม๓๓ ขณะเดยวกนผชกพาใหคนอนเคลอนไหวหรอ กระท าการในทศทางทผน าก าหนดเปาหมายไว มศลปะ มอทธพลตอกลมชน เพอใหพวกเขามความ ตงใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามตองการ หลายคนมบทบาทเปนผน ากนแลว เชน เปนผน า องคกร ผน าสมาคม ผน าวด และแมกระทงเปนหวหนาครอบครวกจดวาเปนผน า๓๔ นกวชาการใหนยามวา ผน า หมายถง ผทมบคลกลกษณะ คณสมบตเดนกวาผอนในกลม และมอทธพลมากกวาบคคลอนๆ ในหนวยงาน ทงสามารถสรางความมประสทธภาพ และประสทธผลใหเกดขนแกหนวยงานนนๆ ได๓๕ จากทกลาวบางทานสรปวาผน า หมายถง การทบคคลสามารถท าใหบคคลอนปฏบตงานตามทได มอบหมายใหท าดวยความเตมใจ ผน าจงหมายถงผทท างานใหส าเรจโดยบคคลอน

๒๙Normond L. Frigon, Sr.& Harry K. Jackson, Jr,The Leader: Developing the Skill & Personal Qualtities You Need to Lead Effectively, (New York: American Management Association, 1996), p. 8.

๓๐Raymond J. Burdy.Fundermental of Leadership Reading, (Masschusetts Addison: Wesley Publishing Co., 1967), p. 8.

๓๑Dejnozka อางใน สเทพ พงศศรวฒน, ภาวะความเปนผน า, (กรงเทพมหานคร: ส. เอเชยเพรส 1989 จ ากด, ๒๕๕๐), หนา ๑๔.

๓๒พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), พทธวธบรหาร, (กรงเทพมหานคร:มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย), หนา ๙.

๓๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), ภาวะผน า:ความส าคญตอการพฒนาคน พฒนาประเทศ, (กรงเทพมหานคร: ธรรมสภา), หนา ๒๕.

๓๔พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจต โต) , พทธวธบรหาร , พมพพเศษ ธนวาคม ๙ , (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย), หนา ๒๖.

๓๕ยงยทธ เกษสาคร,ภาวะผน า และการท างานเปนทม, (กรงเทพมหานคร: เอสแอนด เจ กราฟฟค, ๒๕๕๔), หนา ๔๐.

๒๔

สรปไดวา ผน า หมายถง สมาชกในกลมทมลกษณะโดดเดนแตกตาง จากคนในกลม มอทธพลสามารถชกจงชกน าสมาชกในกลมใหปฏบตตามดวยความสมครใจ เพอใหสามารถบรรลวตถประสงคของกลมได

๒.๒.๒ ความหมายของภาวะผน า ค าวา “ภาวะผน า” นนตรงกบภาษาองกฤษค าวา “Leadership” ซงมนกวชาการเปน

ผใหความหมายของค าวาภาวะผน าไวหลายความหมาย สรปไดดงตอไปน

ภาวะผน าเปนเรองเกยวกบการใชอทธพล (Influence) เขาใหนยามภาวะผน าไววา คอกระบวนการใชอทธพลทผน ากระท าตอกลมเพอใหงานของกลมบรรลเปาหมายทวางไว๓๖ จากทศกษามองวา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถในการชกจงใหบคคลสามารถท างานใหบรรล วตถประสงคความเชอมน และการสนบสนนใหเกดขนระหวางบคคลทมสวนเกยวของใหบรรล เปาหมาย นกวชาการตางกลาววาภาวะผน าเปนเรองเกยวกบอทธพล กระบวนการกลม การบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย บคลกภาพ การยอมตาม พฤตกรรมทเจาะจง การชกจง อ านาจ การปฏสมพนธ ความแตกตางในบทบาท ภาวะผน าคอกระบวนการของการแผอทธพล และ การสนบสนนผอนใหท างานอยางกระตอรอรนเพอมงไปสความส าเรจตามวตถประสงค นกวชาการ ใหค าจ ากดความสนๆ วาภาวะผน า คอ ความสามารถในการมอทธพลทจะท าใหกลมมงตรงไปสความส าเรจของเปาหมาย ขณะเดยวกนภาวะผน า เปนค าทแสดงถงคณสมบต หรอเปนคณสมบต ของผน า เชน สตปญญา ความดงาม ความร ความสามารถของบคคล สวนค าวา ภาวะ หมายถง น. ความม, ความเปน, ความปรากฎ๓๗ บางทานกลาววาภาวะผน าหมายถงกระบวนการใชอ านาจอทธพลของผน า ในการชกจงหรอชน าบคคลอนใหปฏบตงานส าเรจตามวตถประสงคทวางไว๓๘

ภาวะผน า คอ ความสามารถทมอทธพลตอคนอนซงจะท าใหงานบรรลเปาหมาย หรอเปนกระบวนการในการกระตนบคคลอนใหท างานหนกจนประสบผลส าเรจในแงของสงคม ภาวะผน า คอ กระบวนการทมอทธพลในทางสงคม ทท าใหผน า แสวงหาความรวมมอจากบคคลอนใหมสวนรวมดวยความสมครใจในการใชความพยายามเพอใหงานส าเรจตามเปาหมาย๓๙ บางทานใหค าจ ากดความของ

๓๖Ralph M. Stogdill, Leadership, Membership and Organization, (Psychological Bulletin: January 1950), p. 4.

๓๗ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาส พระราชพธมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๕๕, (กรงเทพมหานคร:นานมบคส พบลเคชนส จ ากด, ๒๕๕๔), หนา ๘๖๘.

๓๘เสนห จยโต , วสยทศน และกลยทธผน ายคใหม , (นนทบร : ส านกพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช), หนา ๒.

๓๙สมคด บางโม, องคการ และการจดการ, พมพครงท ๖, (กรงเทพมหานคร: วทยพฒน, ๒๕๕๕), หนา ๒๑๙.

๒๕

ภาวะผน าวา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถของผน าในการท าใหบคคลอนปฏบตอยางใดอยางหนงเพอใหบรรลวตถประสงคขององคกร๔๐

ภาวะผน าเปนการใชอ านาจอทธพลหรอความสามารถในการจงใจใหคนปฏบตตามความคดเหน ความตองการ และค าสง เปนการทบคคลใดบคคลหนงมอทธพลเหนอพฤตกรรมของคนอน๔๑ Hersey and Blanchard มความคดเหนวา ภาวะผน าเปนกระบวนการทใชอทธพลใหบคคล หรอกลมบคคลใชความพยายามในการปฏบตงานในหนาทใหบรรลเปาหมายในสถานการณหนง และสรปวากระบานการภาวะผน า (leadership) เปนความสมพนธของผน า (leader) ผตาม (follower) และสถานการณ (situation) ซงเขยนสญลกษณ๔๒ ได ดงน Bass ไดแสดงความคดเหนไววา ภาวะผน าคอ กระบวนการเปลยนแปลง ผน าตองเปนผเปลยนแปลงการปฏบตงานของผตาม และตองไดรบผลเกนเปาหมายทก าหนด ทศนคต ความเชอ ความเชอมน และความตองการของผตามตองไดรบการเปลยนแปลงจากระดบต าไปสระดบทสงกวา๔๓

ลกษณะของผน าทเปนผบรหารไว ๖ ประการ ไดแก ผน าตองเปนผบกเบก ผน าจะตองกาวใหทนโลก ผน าจะตองเปนนกพฒนา ผน าจะตองเปนนกตอส ผน าจะตองมบทบาทรวม พฒนาสงคม ผน าจะตองมความรบผดชอบในวชาเรยน ทางดานนายแพทยกต ตยคคานนท กลาวเสรมวา “ผน าทดควรมลกษณะไดแก มสขภาพแขงแรงมความรด มบคลกภาพด มความกลาหาญเดดเดยวไมโลเล ตนตวเสมอมความอดทนมสมาธ ใจคอหนกแนน สามารถบงคบตอตวเอง มการสงคมด”๔๔

นอกจากนคณลกษณะของผน าเปนเอกลกษณพเศษบางอยาง ทท าใหผน าประสบความส าเรจในการบรหารงาน แตมขอแตกตางกนบางตามลกษณะของงานทรบผดชอบ เชน ผน าทางการศกษายอมแตกตางจากผน าทางทหาร เปนตน อยางไรกตามศกษาไดยกเอาลกษณะของผน าทดอนพงประสงคในการเปนผน าตามทศนะของทานผรทงหลาย ดงตอไปน สวน นพพงษ บญจตราดลย กลาวถง คณลกษณะของผน าทด ไว ๖ ประการคอ

๑. ผน าจะตองเปนผทมความสามารถ ประกอบดวยความด ปญญา ไหวพรบการตนตวอยเสมอ ทนตอเหตการณ การใชเวลา และภาษาทถกตองความเปนผรเรมเปนของตนเอง และความเปนผตดสนปญหาทด

๔๐สาคร สขศรวงศ, การจดการ: จากมมมองของนกบรหาร, (กรงเทพมหานคร: บรษทจ.พ. ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๓), หนา ๑๕๖.

๔๑Tennenbaurn, R., Leadership and Organization: A Behavior Sclence Opproach, (New York: MoGraw-Hill, 1982), p. 94.

๔๒Hersey,P.B., & Blanchard,K.H, MAanagement of Organizational Behavior, (Utilizing human resources, 1982), p. 94.

๔๓Bass.B.M., Transformational Leadership: Lndustial. Military and Edncational Impact, (Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum associates, 1998), p. 29.

๔๔กต ตยคคานนท, นกบรหารทนสมย, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพบตเตอรฟลาย, ๒๕๓๔), หนา ๕๗.

๒๖

๒. ผน าจะตองเปนผทมความส าเรจ ทางดานวชาการ แสวงหาความร ความส าเรจทางการเลนกฬา

๓. ผน าจะตองเปนผความรบผดชอบ จะตองเปนผทผอนพงพาไดมความคดรเรม มความสม าเสมอมนคง อดทน กลาพด กลาท า มความเชอมนตนเอง และมความปรารถนาทจะเปนเลศหรอทะเยอทะยาน

๔. ผน าจะตองเปนผมสวนรวมในดานกจกรรมในดานสงคมใหความรวมมอรจกปรบตว และมอารมณขน

๕. ผน าจะตองเปนผมฐานะทางสงคม มต าแหนงฐานะสงคมเปนทรจกทวไป ๖. รสถานการณ รภาวะจตของคนระดบตางๆ รฐานะ ทกษะความตองการ และ

ความสนใจของผใตบงคบบญชา รในวตถประสงคทองคกรทจะตองท าใหส าเรจมผกลาววาผน าทดตองรจกเปนผตามทด ๔๕

สรพล สยะพรหม และคณะ กลาววา บคคลบางคนเกดมาพรอมดวยลกษณะบางประการทจะชวยสนบสนนใหเขาเปนผน าได ซงหมายถงคณลกษณะ ดงน

๑. บคลกภาพ (Personality) เปนเรองทตดมากบตวบคคลแตละคน ในสวนทสามารถปรบปรงแกไขใหดได บคลกภาพดงกลาว ไดแก ความสามารถในการปรบตวความตองการทจะน า ความตองการทางอารมณ ความเปนตวของตวเอง ความอตสาหพยายาม ความคดสรางสรรค ความทะเยอทะยาน

๒. ความร ความสามารถ (Intelligence) สมองของคนเรานธรรมชาตสรางมาเพอใชสตปญญาใหเกดประโยชนตอสวนรวม ความรความสามารถจะเหนไดจาก เชาวปญญา ความแมนย า ในการตดสนใจ ระดบความร ความคลองแคลวในการใชภาษา

๓. คณลกษณะดานสงคม (Social skill) การเขาสงคมเปนของคนทกคน เพราะคนเราไมสามารถอยไดคนเดยวในโลก การเขาสงคมของคนแตละระดบตองมพธรตองแตกตางกนออกไป ตามสภาพการณ และเหตการณนนๆ คณลกษณะดานสงคม เชน การรจกประนประนอม ความสามารถ ในการบรหาร ความรวมมอ ความเปนทนยมชมชอบ ความเปนนกการทต

๔. คณลกษณะดานกายภาพ (Physical characteristics) ถอเปนเรองทตดตวมาอยางเหนไดชด ซงสงเหลานอาจสามารถแกไข ปรบปรงดวยการใหอาหาร หรอรบประทานอาหารทถกสขลกษณะ รวมทงการออกก าลงกายทเหมาะสมดวย คณลกษณะดานกายภาพ ม ดงน สวนสง น าหนก ความฝกฝน ความสมบรณของรางกาย๔๖

สรปไดวา ภาวะผน า ในการวจยครงน หมายถง ภาวะผน าในการใชอ านาจ อทธพล หรอจงใจในการแสดงธรรมเทศนาสงสอนธรรม และการพฒนาชวยเหลอสงคมสงเคราะหตางๆ แกพระภกษสามเณร และพทธศาสนกชนทวไป สามารถท าใหบคคลเหลานรวมมอชวยเหลอจนประสบผลส าเรจ

๔๕นพพงษ บญจตราดลย, หลกการบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร: ภาควชาบรหารการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๔), หนา ๙๖.

๔๖ยงยทธ เปลยนผดง , “การศกษาคณลกษณะของผน าทางสงคม”, คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๒), หนา ๓๓.

๒๗

๒.๒.๓ ความส าคญของภาวะผน า โดยทวไปภาวะผน า มความส าคญตอหนวยงานอยางยง สรปได ดงน๔๗

๑. เปนสวนทดงความรความสามารถตางๆ ในตวผบรหารมาใชคอผบรหารแมจะม ความร และประสบการณในเรองตางๆ มากมายเพยงใดกตาม แตถาหากขาดภาวะผน าแลว ความร ความสามารถดงกลาวมกจะไมไดถกน าออกมาใชหรอไมมโอกาสใชอยางเตมท เพราะไมสามารถ กระตนหรอชกจงใหผอนคลอยตาม และปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทวางไว

๒. ชวยประสานความขดแยงต างๆ ภายในหนวยงานกลาวคอถาผบรหารในหนวยงาน มภาวะผน าทมคนยอมรบนบถอแลว กจะประสานหรอชวยบรรเทาความขดแยงระหวางบคคล ในหนวยงานได โดยการชกจงประนประนอมหรอประสานประโยชนเพอใหบคคลในหนวยงาน มความเปนอนหนงอนเดยว และรวมกนฟนฝาอปสรรคเพอใหหนวยงานมความเจรญกาวหนา

๓. ชวยโนมนาวชกจงใหบคคลทมเทความรความสามารถใหแกองคการ การมภาวะ ผน าในตวผบรหารจะท าใหผใตบงคบบญชาเกดความยอมรบ เกดความศรทธา และเชอมน และ เปนการงายทจะกระตนหรอชกจงใจใหพวกเขาทมเทความรความสามารถใหแกองคการ

๔. เปนหลกยดใหแกบคลากรเมอหนวยงานเผชญสภาวะคบขน กลาวคอเมอใดกตาม ทหนวยงานตองเผชญกบสภาวะคบขนหรอสภาวะทอาจกระทบถงความอยรอด ภาวะผน าของ ผบรหารจะยงทวความส าคญมากขน จะเปนเสาหลกส าคญใหสมาชกของหนวยงานยดเหนยวพงพง และรวมมอชวยเหลอกนใหหนวยงานอยรอดปลอดภย

สรปไดวา ความเปนผน ามความส าคญเปนอยางมากตอองคการในการเปนขวญ และก าลงใจแกผปฏบตงาน แตสถานการณทบคลากรในหนวยงาน มความเชยวชาญช านาญแลว สามารถปฏบตตามกฎระเบยบทก าหนดไว การแสดงภาวะผน าอาจ ลดลงเพอใหผใตบงคบบญชาไดเกดการกลาแสดงออกมากขน ลดการมอทธพลตอการท างานลงเปน หนาทใหค าปรกษาหารอเทานนพอซงขนกบสถานการณนนเอง

๒.๒.๔ สมรรถนะของภาวะผน า สมรรถนะ เปนหลกส าคญของภาวะผน า เพราะเปนทกษะ สมรรถนะ ความรความสามารถ

ความช านาญ แรงจงใจหรอคณลกษณะทเหมาะสมของบคคลทสามารถปฏบตงานใหประสบผลส าเรจ๔๘ โดยมแนวคดเกยวกบสมรรถนะทส าคญ ดงน

ก. ความหมายของสมรรถนะ

นกวชาการไดใหนยาม และความหมายของสมรรถนะ (Competency) ไวหลายประการ ดงน ประจกษ ทรพยอดม ไดใหความหมายของค าวา สมรรถนะ ไววาคอ ความร

(Knowledge) ทกษะ (Skill) และคณลกษณะสวนบคคล (Personal Characteristic of Attributes)ทสงผลตอการแสดงพฤตกรรม (Behavior) ทจ าเปน และมผลใหบคคลนนปฏบตงานในความ

๔๗สรพล สยะพรหม และคณะ, ทฤษฎองคการ และการจดการเชงพทธ, (พระนครศรอยธยา: มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2555), หนา 156.

๔๘ธ ารงศกด คงคาสวสด, COMPETENCY ภาคปฏบต เขาท ากนอยางไร?. (กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๔๙), หนา ๖.

๒๘

รบผดชอบของตนไดดกวาบคคลอน ซงสมรรถนะของคนเกดไดจาก ๓ ทางคอ ๑) เปนพรสวรรคทตดตวมาแตก าเนด ๒) เกดจากประสบการณการท างาน ๓) เกดจากการฝกอบรม และพฒนา๔๙

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน ใหค าจ ากดความสมรรถนะ คอ เปนกลมพฤตกรรมทองคการตองการจากขาราชการ เพราะเชอวาหากขาราชการมพฤตกรรมการท างานในแบบทองคการก าหนดแลวจะสงผลใหขาราชการผนนมผลการปฏบตงานด และสงผลใหองคกรบรรลวตถประสงคทตองการไว กลาวโดยสรปสมรรถนะสามารถใชเปนสงทท านายผลการปฏบตงาน หรอเปนสวนหนงของผลการปฏบตงานกได แตจะใชในเรองใดผใชตองมความเขาใจ เพราะวธการประเมน และจดประสงคของการใชสมรรถนะจะแตกตางกนไป๕๐

รววรรณ เผากณหา ไดสรปความหมาย สมรรถนะ วาหมายถงความสามารถของบคคลทแสดงถง ความร เจตคต ทกษะ ประสบการณ และคณลกษณะทจะท าใหการปฏบตงานบรรลผลส าเรจ ตามมาตรฐานขนต าทพงพอใจได๕๑

สกญญา รศมธรรมโชต ใหค าจ ากดความวา สมรรถนะ หมายถง กลมของความร (Knowledge) ทกษะ (Skills) และคณลกษณะ (Attributes) ทเกยวของกน ซงมผลกระทบตองานหลกของต าแหนงงานหนงๆ โดยกลมความร ทกษะ และคณลกษณะดงกลาว สมพนธกบผลงานของต าแหนงงานนน และสามารถวดผลเทยบกบมาตรฐานทเปนทยอมรบ และเปนสงทสามารถเสรมสรางขนได โดยผานการฝกอบรม และการพฒนา๕๒

สจตรา ธนานนท กลาววาโดยทวไป ขดความสามารถ (Competency) จะหมายถง ศกยภาพ หรอสมรรถนะ ซงเปนลกษณะเฉพาะของแตละบคคลในแตละพฤตกรรมทแตกตางกนออกไป หรออาจกลาวไดวา ขดความสามารถ หมายถง ลกษณะของพฤตกรรมทแสดงออกของคน ซงสะทอนใหเหนถงความร (Knowledge) ทกษะ (Skill) และคณลกษณะเฉพาะของแตละบคคล (Personal attributes) ในพฤตกรรมทแตกตางกน๕๓

อาภรณ ภวทยพนธ ใหความเหนวา Competency หากแปลเปนภาษาไทยจะหมายถงความสามารถหรอศกยภาพหรอสมรรถนะ ซงเปนตวทก าหนดรายละเอยดของพฤตกรรมการแสดงออก เปนการตอบค าถามวา “ท าอยางไรทจะท าใหงานทไดรบมอบหมายประสบผลส าเรจ (How)”

๔๙ประจกษ ทรพยอดม, แนวทางพฒนาทรพยากรมนษยดวย Competency, (กรงเทพมหานคร: ม.ป.พ, ๒๕๕๐), หนา ๓.

๕๐ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. การศกษาภาพรวมผลการประเมนสมรรถนะหลกทางการบรหาร ป พ.ศ. ๒๕๔๓-๒๕๔๔. (กรงเทพมหานคร: ส านกคณะกรรมการขาราชการพลเรอน, ๒๕๔๔), หนา ๔-๗.

๕๑รววรรณ เผากณหา, “สมรรถนะทางการบรหารของผบรหารระดบภาควชา สาขาวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยของรฐ”. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๘), หนา ๑๒.

๕๒ส กญญา ร ศม ธ ร รม โชต , แนวทางการ พฒนาศ ก ยภาพมน ษย ด วย Competency, (กรงเทพมหานคร: ซเอดยเคชน, ๒๕๔๙), หนา ๔๘.

๕๓สจตรา ธนานนท, การพฒนาทรพยากรมนษย Human Resource Management, (กรงเทพมหานคร: ทพเอนเพรส, ๒๕๔๘), หนา ๑๑๐.

๒๙

มากกวาการตอบค าถามวา “อะไรเปนสงทหวหนางานคาดหวงหรอตองการ (What)” ทงนการก าหนด Competency จะแบงออกเปน มมมอง ไดแก KSA ซงมความหมายทแตกตางกนไป ดงน

๑. ความร (Knowledge) หมายถง ขอมลหรอสงทถกสงสมมาจากการศกษาทงในสถาบนการศกษา สถาบนฝกอบรม สมมนา หรอการศกษาดวยตนเอง รวมถงขอมลทไดรบจากการสนทนาแลกเปลยนความคดเหน และประสบการณกบผรทงในสายวชาชพเดยวกน และตางสายวชาชพ

๒. ทกษะ (Skills) หมายถง สงทจะตองพฒนา และฝกฝนใหเกดขนโดยจะตองใชระยะเวลาเพอฝกฝนปฏบตใหเกดทกษะนนขนมา ทงนทกษะจะแบงออกเปน ๒ ดานไดแก ๑) ทกษะการบรหาร/จดการงาน (Management Skills) หมายถง ทกษะในการบรหารควบคมงาน ซงเกยวของกบระบบความคด และการจดการในการบรหารงานใหมประสทธภาพ เชน ทกษะในการมวสยทศนทางกลยทธ ซงทกษะดงกลาวจะแสดงออกถงการจดระบบความคดเพอมองไปทเปาหมายในอนาคตวาอยากท าหรอมความตองการอะไรในอนาคต และ ๒) ทกษะดานเทคนคเฉพาะงาน (Technical Skills) หมายถง ทกษะทจ าเปนในการท างานตามสายงานหรอกลมงานทแตกตางกนไป เชน งานจดซอจะมหนาทความรบผดชอบ และลกษณะทแตกตางไปจากงานผลต ดงนนทกษะทตองการของคนทท างานดานจดซอไดนนจะตองแตกตางไปจากงานผลตเชนเดยวกน

๓. คณลกษณะสวนบคคล (Attributes) หมายถง ความคด ความรสก เจตคตทศนคต แรงจงใจ ความตองการสวนบคคล พบวา คณลกษณะสวนบคคลนนจะเปนสงทตดตวมา และไมคอยจะเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาทเปลยนไป๕๔

ณรงควทย แสนทอง ไดกลาวถงความหมายของ Competency วาแบงออกไดเปน ๒ กลม ดงน

กลมท ๑ หมายถง บคลกลกษณะของคนทสะทอนใหเหนถงความรทกษะทศนคต ความเชอ และอปนสย

กลมท ๒ หมายถง กลมของความร (Knowledge) ทกษะ (Skills) และคณลกษณะของบคคล (Attributes) หรอทเรยกกนวา KSAs ซงสะทอนใหเหนจากพฤตกรรมในการท างานทแสดงออกมาของแตละบคคลทสามารถวด และสงเกตเหนได๕๕

David D. Dobois and others กลาววา สมรรถนะ หมายถง ลกษณะเฉพาะทมอยในตวบคคล และน ามาใชไดอยางเหมาะสมในแนวทางทถาวร เพอบรรลผลการปฏบตทน าไปสความส าเรจ ลกษณะเฉพาะเหลานรวมถงความร ความช านาญ ลกษณะของมโนภาพในตวเอง แรงจงใจทางสงคม ลกษณะเฉพาะของบคคล แบบแผนความคด ความตงใจ และแนวทางของความคด ความรสก๕๖

๕๔อาภรณ ภวทยพนธ, Career Development in Practice. (กรงเทพมหานคร: เอช อารเซนเตอร, ๒๕๔๘), หนา๒๒-๒๓.

๕๕ณรงควทย แสนทอง, มารจก COMPETENCY กนเถอะ. (กรงเทพมหานคร: เอช อาร เซนเตอร, ๒๕๔๗), หนา ๙.

๕๖David D. Dobois and others, Competency-Based Human Resource Management, (The United State of America: Davies-Davies- Black Publishing, a division of CPP, Inc, 2004), p. 16.

๓๐

สรปวา สมรถถนะ หมายถง ภาวะผน ามสมรรถนะทส าคญในการปฏบตงานเพอใหบรรลผลส าเรจตรงตามหนาท และเปาหมาย โดยเฉพาะเปนเกยวกบภาวะผน าดานการเผยแผของพระสงฆาธการ ประกอบดวยความร ทกษะ และบคลกภาพ

ข. ประเภทของสมรรถนะ

มนกวชาการไดแบงประเภทของสมรรถนะไวหลายประการ ดงน ส านกงานคณะกรรมการขาราชการคร และบคลากรทางการศกษา ไดก าหนด

สมรรถนะของขาราชการคร และบคลากรทางการศกษาไว ๒ ประเภท ไดแก ๑. สมรรถนะหลก (Core Competency) คอ คณลกษณะเชงพฤตกรรมของบคคล

ในต าแหนงขาราชการคร และบคลากรทางการศกษาทกต าแหนงจะตองม เพอหลอหลอมคานยม และพฤตกรรมทพงประสงครวมกน ประกอบดวย สมรรถนะ ๔ ดาน ดงน ๑) การมงผลสมฤทธ ๒) การบรการทด ๓) การพฒนาตนเอง ๔) การท างานเปนทม

๒. สมรรถนะประจ าสายงาน (Functional Competency) คอ คณลกษณะเชงพฤตกรรมของบคคลทก าหนดเฉพาะส าหรบขาราชการคร และบคลากรทางการศกษาแตละสายงาน ไดแก ๑) สมรรถนะประจ าสายงานของคร ประกอบดวย ๓ ดาน ดงน (๑) การออกแบบการเรยนร (๒) การพฒนาผเรยน และ (๓) การบรหารจดการชนเรยน ๒) สมรรถนะประจ าสายงานของรองผอ านวยการสถานศกษา และผอ านวยการสถานศกษา ศกษานเทศก รองผอ านวยการส านกงานเขตพนทการศกษา และผอ านวยการส านกงานเขตพนทการศกษา ประกอบดวย ๔ ดาน ประกอบดวย (๑) การวเคราะห และสงเคราะห (๒) การสอสาร และการจงใจ (๓) การพฒนาศกยภาพบคลากร และ (๔) การมวสยทศน๕๗

องคการพฒนาภาคอตสาหกรรมแหงชาต (United Nations Industrial Development Organization) ของประเทศออสเตรย แบงสมรรถนะออกเปน ๓ ประเภท ไดแก

๑. สมรรถนะดานการบรหารจดการ (Managerial competencies) เปนสมรรถนะทพจารณาส าหรบผปฏบตงานดานการบรหารจดการหรอรบผดชอบในการบรการโครงการในเขตพนท รวมถงผอ านวยการ และต าแหนงรองลงมา บางสมรรถนะดานการบรหารจดการอาจมความสมพนธกนมากกวาทต าแหนงทพวกเขาเปนอย เชน การวเคราะห และการตดสนใจ ภาวะผน าในการท างานเปนทม และการบรหารการเปลยนแปลง เปนตน

๒. สมรรถนะทวไป หรอสมรรถนะหลก (Generic competency) เปนสมรรถนะทพจารณาศกยภาพส าหรบผปฏบตงานทงหมด โดยไมค านงถงวาเปนหนาทใดหรอระดบไหน เชน การสอสาร การด าเนนงานโครงการใหประสบความส าเรจ กระบวนการใชเครองมอ และสมรรถนะดานการใชภาษา เปนตน

๕๗ส านกงานคณะกรรมการขาราชการคร และบคลากรทางการศกษา, อางถงใน อนนต นามทองตน, “การพฒนาตวบงชสมรรถนะการบรหารการจดการเรยนรของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน”, วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๕๓), หนา ๓๓.

๓๑

๓. สมรรถนะดานเทคนค/ หนาท (Technical/ Functional competency) เปนสมรรถนะพเศษทพจารณาศกยภาพในการปฏบตงานใดๆ ใหประสบความส าเรจภายใตเทคนค/ หนาท ทชดเจนของขอบเขตงาน เชน การจดการสงแวดลอม กระบวนการในรปแบบอตสาหกรรม การจดการการลงทน การเงน และการบรหารจดการ และการจดการทรพยากรมนษย เปนตน๕๘

ธ ารงศกด คงคาสวสด ไดแบงประเภทของสมรรถนะ (Competency) ไว ๒ ประเภทไดแก

๑. Core Competency หมายถง คณลกษณะ สมรรถนะ ความสามารถ คณสมบต ทคนทกคนในองคกร จะตองมถอวาเปนคณลกษณะทส าคญยงขององคกรทจะชวยใหพนกงาน สามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

๒. Functional Competency เปนคณลกษณะสมรรถนะ ความสามารถ คณสมบต ทคนทท างานในต าแหนงตางๆ จะตองมเพอใหสามารถท างานในต าแหนงงานนนๆ ไดอยางประสบ ความส าเรจ ซงหากต าแหนงงานตางกนไปหรอท างานกนอยคนละหนวยงานกจะมไมเหมอนกน เพราะลกษณะงานทท านน แตกตางกน๕๙

นอกจากน ธ ารงศกด คงคาสวสด ยงไดกลาวถงประเภทของสมรรถนะในองคการในทกหนวยงาน จะตองมรวมกน ๔ ประเภท ไดแก

๑. สมรรถนะดานสงคม (Social competency) หมายถง คณสมบต (หรอคณลกษณะ) ทเนนในเรองของการท างานรวมกน เพอการประสานงานกนดวยด ซงสมรรถนะตวน จะมงความสมพนธของคนในองคกรใหท างานดวยกนอยางราบรน เชน การตดตอสอสาร มนษยสมพนธ เปนตน

๒. สมรรถนะสวนบคคล (Personal competency) หมายถง คณสมบต (หรอคณลกษณะ) เฉพาะของแตละบคคลทมความสามารถพเศษทจะชวยเสรมใหการปฏบตงานบรรลผลส าเรจไดดเปนพเศษ เชน คนทเคยท างานดานสอสรมวลชนมากอนมสายสมพนธทดมากกบสอมวลชนมเพอนฝงในวงการอยมาก แลวเขามาท างานเปนเจาหนาทฝายการตลาดของเรา เมอมปญหาเกดขนกบบรษททจ าเปนจะตองชแจงผานสอสารมวลชนโดยดวน เขาสามารถเชญสอแทบทกสอมาท าขาว และเผยแพรขอมลขาวสารทถกตองกบสาธารณะได ทงๆ ทเขาไมไดมหนาทโดยตรงเชนนน ในบางองคกรกอาจจะมการก าหนดสมรรถนะสวนบคคล (Personal competency) ทควรจะม ในต าแหนงงานไวเปนพนฐานดวย เพราะมองวาจะมสวนชวยเหลอใหงานส าเรจไดดยงขน

๓. สมรรถนะดานภาวะผน า (Leadership competency) หมายถง คณสมบต หรอ คณลกษณะทพดถงการเปนผน าโดยทวไปมกเปนสมรรถนะทก าหนดส าหรบคนทจะตองไปรบต าแหนงเปนผบรหารหรอหวหนางานวาจะตองมคณสมบตอยางไรบางในต าแหนงนนๆ เชน การวางแผน การน าเสนอ เปนตน

๕๘United Nations Industrial, อางถงใน อนนต นามทองตน, “การพฒนาตวบงชสมรรถนะการบรหารการจดการเรยนรของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน”, หนา ๓๓.

๕๙ธ ารงศกด คงคาสวสด, Competency ภาคปฏบต...เขาท ากนอยางไร?, (กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๕๐), หนา ๑๒ - ๑๘.

๓๒

๔. สมรรถนะในหนาท (Functional competency) หมายถง คณสมบต หรอ คณลกษณะของผด ารงต าแหนงทควรจะมในต าแหนงนนๆ โดยก าหนดวาผทจะท างานในต าแหนงนน ควรมสมรรถนะใดทส าคญ เชน ความคดสรางสรรค การเจรจาตอรอง เปนตน๖๐

ชชย สมทธไกร กไดกลาววา สมรรถนะของบคลากร (Employee competency) สามารถจ าแนกได ๓ ประเภท ไดแก

๑. สมรรถนะหลก (Core competency) คอ สมรรถนะทบคลากรในองคการ จ าเปนตองมเหมอนกนทกคน ไมวาจะอยในต าแหนงสายงานใดหรอระดบต าแหนงใดกตาม

๒. สมรรถนะตามสายงาน (Functional competency) คอ สมรรถนะทเปนความร ความสามารถทกษะทจ าเปนในการปฏบตงานตามสายงานหนงๆ เชน ผทท างานในแผนกการตลาด กจ าเปนตองมสมรรถนะ สายงานการตลาด สวนผทท างานอยในแผนกบญช และการเงนกจ าเปนตองมสมรรถนะของสายงานบญช และการเงนเปนตน เพราะฉะนนบคลากรแตละคนจะตองมสมรรถนะ ๒ ประเภท ซงประกอบดวย สมรรถนะหลก และสมรรถนะตามสายงาน

๓. สมรรถนะตามบทบาทหนาท (Role competency) คอ สมรรถนะทบคลากรในระดบบรหารจ าเปนตองมเพอใหสามารถปฏบตหนาท และบทบาทการเปนผบรหารไดอยางมประสทธภาพมากทส ๖๑

นสดารก เวชยานนท แบงสมรรถนะออกเปน ๓ ประเภทคอ ๑. สมรรถนะทบคลากรทกต าแหนงงานควรตองม และเปนสมรรถนะทสะทอน

คานยมหลกวสยทศนขององคการ เรยกสมรรถนะนวา Core competency ๒. สมรรถนะทเปนความสามารถในการ บรหารตามระดบต าแหนง และหนาทความ

รบผดชอบ เรยกวา Management competency และ Professional competency ๓. สมรรถนะทบคลากรตองมในต าแหนงงาน เพอใหตนเองสามารถท างาน ไดด

เรยกวา Functional competency หรอ Job competency ในองคการบางแหงอาจจะระบสมรรถนะ ทม คอ ความรความสามารถทวไปทส าคญทเรยกวา Personal competency๖๒

อาภรณ ภวทยพนธ ไดระบวาสมรรถนะเปนพฤตกรรมทแสดงออกของคนทสะทอนใหเหนถงความร (Knowledge) ทกษะ (Skills) และคณลกษณะเฉพาะของบคคล (Personal Attributes) ในพฤตกรรมทแตกตางกน และจ าแนกสมรรถนะ ออกเปน ๔ ประเภท/ระดบ ดงน

๑. สมรรถนะหลก (Core Competency) หมายถง ความสามารถหลกซงสะทอนใหเหนพฤตกรรมของคนทจะชวยสนบสนนใหองคการสามารถบรรลเปาหมาย และภารกจตามวสยทศนทก าหนด และหมายถง ลกษณะพฤตกรรมของคนทสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ และคณลกษณะเฉพาะของคนในทกระดบ และทกกลมงานทองคการตองการใหม

๖๐ธ ารงศกด คงคาสวสด, เรมตนอยางไร...เมอจะน า competency มาใชในองคกร, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๔๘), หนา ๓๑ – ๓๒.

๖๑ชชย สมทธไกร, การสรรหา การคดเลอก และการประเมนผล การปฏบตงานของบคลากร, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๓๑.

๖๒นสดารก เวชยานนท, Competency Model กบการประยกตใชในองคกรไทย, หนา ๓๒.

๓๓

๒. สมรรถนะในการบรหารจดการ (Managerial Competency) หมายถง ความสามารถในการจดการซงสะทอนใหเหนถงทกษะในการบรหารจดการงานตางๆ และหมายถงความสามารถทมไดทงในระดบผบรหาร และระดบพนกงานโดยจะแตกตางกนตามบทบาท และหนาทความรบผดชอบ (Role-Based)

๓. สมรรถนะประจ าสายงาน (Functional Competency) หมายถงความสามารถในงานซงสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ และคณลกษณะเฉพาะของงานตางๆ (Job-Based) หนาททแตกตางกน ความสามารถในงานยอมแตกตางกน สามารถเรยก FunctionalCompetency เปน Job Competency หรอ Technical Competency

๔. สมรรถนะสวนบคคล (Individual Competency) หมายถง ความสามารถเฉพาะบคคลซงสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ และคณลกษณะเฉพาะของบคคลทเกดขนจรงตามหนาททไดรบมอบหมายหนาทเหมอนกนไมจ าเปนวาคนทปฏบตงานในหนาทนนจะตองมความสามารถทเหมอนกน๖๓

สกญญา รศมธรรมโชต แบงสมรรถนะออกเปน ๕ ประเภท๖๔ คอ ๑. สมรรถนะหลก (Core competency) เปนสมรรถนะทสะทอนคานยมหลกทม

ความส าคญตอการปฏบตงานของพนกงานทกคนในองคกร เปนสมรรถนะรวมทองคการคาดหวงใหพนกงานทกคน ทกต าแหนงตองม เชน การท างานเปนทม การเรยนรอยางตอเนอง เปนตน

๒. สมรรถนะดานการบรหารจดการ (Managerial competency) หมายถง กลมสมรรถนะทเกยวของกบทกษะดานการบรหารจดการ โดยองคการคาดหวงใหพนกงานในต าแหนงหวหนางาน หรอผทตองบงคบบญชาลกนองตองมทกษะ เชน การตดสนใจ การวางแผนเปนตน

๓. สมรรถนะในหนาท (Functional competency) เปนกลมสมรรถนะทเกยวของกบความร และทกษะ ของกลมงาน หรอฝายงานหนงๆ (Job family) ซงสมรรถนะในกลมนจะเปนสมรรถนะรวมของพนกงานคกคนทท างานในกลมงานหรอต าแหนงงานนนๆ ในหนงกลมงาน หรอฝายงานหนงๆ จะตองประกอบดวยต าแหนงงานตางๆ เชน การมมนษยสมพนธ เปนสมรรถนะในหนาท (Functional competency) ของพนกงานทกต าแหนงในฝายการบรหารทรพยากรมนษย เปนตน

๔. สมรรถนะดานเทคนค (Job or technical competency) หมายถง สมรรถนะ ทเกยวของโดยตรงกบความร และความสามารถ ทจ าเปนตอการท างานของพนกงานในต าแหนงงานหนงๆ โดยพนกงานแตละคนจะมสมรรถนะดานเทคนค แตกตางกนไปตามต าแหนงงานของตน เชน ทกษะการเจรจาตอรอง เปนสมรรถนะดานเทคนค ของพนกงานขายหรอทกษะการสมภาษณงาน เปนสมรรถนะดานเทคนคของ HR ทท างานดานการสรรหา และการคดเลอกพนกงาน เปนตน

๕. สมรรถนะสวนบคคล (Personal attributes) เปนกลมสมรรถนะทเปนคณลกษณะทซอนอยในบคคลแตละคน ซงมผลอย างมากตอทศนคตในการท างาน และเปน

๖๓อาภรณ ภวทยพนธ, Career Development in Practice. (กรงเทพมหานคร: เอชอารเซนเตอร, ๒๕๔๗), หนา ๒๘-๓๐.

๖๔สกญญา รศมธรรมโชต, การจดการทรพยากรมนษยดวย Competency Based HRM, (กรงเทพมหานคร: ซเอดยเคชน (มหาชน), ๒๕๕๐), หนา ๒๙ – ๓๐.

๓๔

ความส าเรจในงานของบคคลนนๆ เชน ความซอสตย ความมงมนสความส าเรจ ความอดทนตอแรงกดดน เปนตน

เทอน ทองแกว กลาววา การแบงประเภทของสมรรถนะสามารถจ าแนกเปน ๕ ประเภท ไดแก

๑. สมรรถนะสวนบคคล (Personal competencies) หมายถง สมรรถนะทแตละคนม เปนความสามารถเฉพาะตว คนอนไมสามารถลอกเลยนแบบได เชน การตอสปองกนตวความสามารถของนกดนตร นกกายกรรม และนกกฬา เปนตน ลกษณะเหลานยากทจะเลยนแบบ หรอตองมความพยายามสงมาก

๒. สมรรถนะเฉพาะงาน (Job competencies) หมายถง สมรรถนะของบคคลกบการท างานในต าแหนงหรอบทบาทเฉพาะตว เชน อาชพนกส ารวจ กตองมความสามารถในการ วเคราะหตวเลข การคดค านวณ ความสามารถในการท าบญช เปนตน

๓. สมรรถนะองคการ (Organization competencies) หมายถง ความสามารถพเศษ เฉพาะองคการนนเทานน

๔. สมรรถนะหลก (Core competencies) หมายถง ความสามารถส าคญทบคคลตองมหรอตองท าเพอใหบรรลผลตามเปาหมายทตงไว

๕. สมรรถนะในงาน (Functional competencies) หมายถง ความสามารถของบคคล ทมตามหนาททรบผดชอบ ต าแหนงหนาทอาจเหมอนแตความสามารถตามหนาทตางกน๖๕

McClelland จ าแนกสมรรถนะออกเปน ๒ กลม ดงน ๑. สมรรถนะขนพนฐาน (Threshold Competencies) หมายถง ความรหรอทกษะ

พนฐานทบคคลจ าเปนตองมในการท างาน เชน ความสามารถในการอาน หรอ ความรในสนคาทตนขายอยประจ า เปนตน ซงสมรรถนะพนฐานเหลานไมท าใหบคคลมผลงานแตกตางจากบคคลอนหรอไมสามารถท าใหบคคลมผลงานทดกวาผอนได ดงนน Competency ในกลมนจงไมไดรบความสนใจจากนกวชาการมากนก นกวชาการบางกลมถงขนลงความเหนวาความรทกษะพนฐานเหลานไมถอวาเปน Competency

๒. สมรรถนะทท าใหบคคลแตกตางจากผอน (Differentiating Competency) หมายถง ปจจยทท าใหบคคลมผลการท างานสงกวามาตรฐานหรอดกวาบคคลทวไป ซงCompetency ในกลมนจะมงเนนทการใชความร ทกษะ และคณลกษณะอนๆ (รวมถง คานยมแรงจงใจ และทศนคต) เพอชวยใหเกดความส าเรจทดเลศในงาน อกทงยงเปน Competency ทนกวชาการจ านวนมากใหความส าคญในการพฒนาใหมขนในบคคลมากกวา Competency กลมแรก ตวอยางเชน การศกษาของสถาบนชอดงดานการพฒนาทรพยากรมนษยแหงหนงชอ Schoonover Associates กมงศกษา และใหความส าคญเฉพาะ Differentiating Competency โดยสถาบนแหงนอธบายถงความแตกตางของความร ทกษะ และแรงจงใจ/ทศนคต กบ Competency ในเชงเปรยบเทยบ ดงน

๖๕เทอน ทองแกว, สมรรถนะ (Competency): หลกการ และแนวปฏบต, (กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, ๒๕๕๐), หนา ๒.

๓๕

๑) Competency กบ Knowledge : Competency จะหมายถงพฤตกรรมทกอใหเกดผลงานทดเลศ (Excellent Performance) เทานน ดงนน ตวความร (Knowledge) โดดๆจงไมถอเปน Competency เวนแตความรในเรองนนๆ จะสามารถน ามาประยกตหรอน ามาใชกบพฤตกรรมซงท าใหเกดความส าเรจในงาน จงถอวาเปนสวนหนงของ Competency

๒) Competency กบ Skills : Competency เกยวของกบทกษะ (Skills) แตหมายถงเฉพาะการใชทกษะทกอใหเกดความส าเรจอยางชดเจน จงจะเปน Competency

๓) Competency กบ Motive/Attitude : Competency ไมใชแรงจงใจหรอทศนคต (Motive/Attitude) แตเปนแรงขบภายในซงท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมทตนมงหวงไปสสงทเปนเปาหมายของเขา หรอเปาหมายขององคกร จงจะถอเปน Competency สรปแนวคดของ Schoonover Associates เชอวา ความร ทกษะ แรงจงใจ/ทศนคตโดดๆ ไมใช Competency แตเปนสวนหนงทกอใหเกด Competency๖๖

สรปวา ประเภทของสมรรถนะ แบงตามวตถประสงค และเปาหมายขององคกรทงภาครฐ และภาคเอกชน เพอใหบรรลวสยทศน เปาหมาย และภารกจ โดยแบงออกเปน ๓ ประเภท ไดแก ๑) สมรรถนะหลกขององคกร จะถกก าหนดขน ตามวสยทศนพนธกจ เปาหมายหลกขององคกรเพอใหสมาชกทกคนมความร ทกษะ คณลกษณะ ตลอดจนบคลกภาพทเปนเอกลกษณเฉพาะ ๒) สมรรถนะในการบรหารจดการ เปนการบงชใหเหนถงความสามารถในการบรหารจดการในต าแหนงความรบผดชอบ ทบคคลทเขามาสต าแหนงนนๆ ตองปฏบต ๓) สมรรถนะตามต าแหนงงานในหนาทความรบผดชอบ เปนความสามารถทใชเฉพาะต าแหนงงานนนๆ

ค. องคประกอบของสมรรถนะของภาวะผน าดานการเผยแผ

ภาวะผน าดานการเผยแผ มนกวชาการไดกลาวถงองคประกอบไว ดงน ณรงควทย แสนทอง กลาวถงสมรรถนะวามองคประกอบหลก ๓ สวนคอ ความร

ในงาน (Knowledge-K) ทกษะทจ าเปนตอการท างาน (Skills-S) คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attributes-A) มรายละเอยด ดงน

๑. ความร คอขอมลพนฐานทจ าเปนส าหรบการท างาน ในต าแหนงงานนนๆ ความร หมายถงความรทางทฤษฏ ความรทเกดจากประสบการณ ความรทเปนขอมล ขาวสารหรอ ความร ทเกยวของกบขนตอนวธปฏบตงานของต าแหนงงานนนๆ

๒. ทกษะ หมายถง ทกษะทางกายภาพหรอทกษะทจบตองได และเปนทยอมรบกน โดยทวไปเชน ทกษะการใชคอมพวเตอรทกษะดานภาษาตางประเทศ เปนตนอกสวนหนงคอทกษะ ทางการคด (Mental skill) ทจบตองไมไดเชนทกษะการเจรจาตอรองทกษะการน าเสนอ เปนตน ซงเปนเรองทยงไมสามารถจบตองไดชดเจนยงไมมระบบการประเมนทเปนมาตรฐานสากลรองรบ ซงทกษะกลมน จะน าไปจดอยในสวนของคณลกษณะสวนบคคล

๖๖McClelland อางใน สกญญา รศมธรรมโชต, แนวทางการพฒนาศกยภาพมนษยดวย Competency BASED LEARNIN”. พมพครงท ๓. (กรงเทพมหานคร: ศรวฒนา อนเตอรพรนท, ๒๕๔๙), หนา ๑๗-๑๙.

๓๖

๓. คณลกษณะสวนบคคล โดยทวไปมกจะประกอบดวย ๑) ความสามารถในการคด หรอการใชสมอง หมายถง การคดเปน รจกคด คดอยางมเหตผล เชน การคดเชงวเคราะห การคดเชงกลยทธ การคดสรางสรรค การตดสนใจ ๒) ทศนคต/ความเชอ เชนการมองโลกในแงด การเชอวาท าดไดด ท าชวไดชว ๓) บคลกลกษณะ เชน การพดจา นสยใจคอ ๔) แรงจงใจเชน ความมงมนตอความส าเรจ๖๗

ธ ารงศกด คงคาสวสด กลาวถงองคประกอบของสมรรถนะวา ใชหลก KSA คอ ๑) เมอพจารณาจากงาน และความรบผดชอบจ าเปนจะตองม ความร (Knowledge) จงท าใหผมาด ารงต าแหนงนปฏบตงานไดประสบผลส าเรจ ๒) เมอพจารณาจากงาน และความรบผดชอบงานในฝายนจะตองมทกษะ (Skill) หรอมความช านาญอะไรทจะท าใหผมาปฏบตงานสามารถท างานไดส าเรจอยางทเราตองการ ๓) เมอพจารณาจากงาน และความรบผดชอบงานในฝายนจะตองม คณลกษณะภายใน (Attribute) ทเปนนามธรรมทจะชวยใหผมาด ารงต าแหนงนท างานประสบความส าเรจ๖๘ นอกจากน ไดอธบายการหาสมรรถนะงานในหนาทความรบผดชอบ จากงานทปฏบต ดงแสดงในภาพ

ภาพท ๒.๒ องคประกอบในการพฒนาสมรรถนะ๖๙ McClelland ไดแบงองคประกอบของสมรรถนะไว ๕ องคประกอบ ไดแก ๑. ความร (Knowledge) คอ ความรเฉพาะในเรองทตองร เปนความรทเปน

สาระส าคญ เชน ความรดานเครองยนต เปนตน

๖๗ณรงควทย แสนทอง, เทคนคการจดท า และน า Job competency ไปใชงาน, (กรงเทพมหานคร: เอชอารเซนเตอร, ๒๕๕๑), หนา ๓๐ – ๕๕.

๖๘ธ ารงศกด คงคาสวสด, Competency ภาคปฏบต...เขาท ากนอยางไร ?, หนา ๔๘ – ๕๑. ๖๙ธ ารงศกด คงคาสวสด, Training Roadmap ตาม Competency เขาท ากนอยางไร ?,

(กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๕๑), หนา ๕๑.

๑.กลมความร (Knowledge-K) ๑) ขอมล/ สงทไดรบจาก การศกษา ๒) การฝกอบรม/ สมมนา ๓) ศกษาดวยตนเอง ๔) การสนทนา ๕) การแลกเปลยน ความเหน

๒. กลมทกษะ (Skill-S) ๒.๑ ดานการบรหารจดการ (Managerial Skill-M) ๑) การบรหารควบคมงาน ๒) ระบบความคดในการจดการ ๓) การจดระบบความคด ๔) การวางแผน/เปาหมายในอนาคตทจะท า ๒.๒ ดานการปฏบตงาน (Technical Skill-T) ทกษะเชงเทคนคทจ าเปนในการท างานทแตกตางกน

๓. คณลกษณะสวนบคคล (Attributes-A) ๑) ความคด ๒) ความรสก ๓) ทศนคต ๔) แรงจงใจ ๕) ความตองการสวน บคคลตดตวมา และ ไมคอยเปลยนแปลง ตามเวลา

Competency

๓๗

๒. ทกษะ (Skill) คอ สงทตองการใหท าไดอยางมประสทธภาพ เชน ทกษะทางคอมพวเตอร ทกษะทางการถายทอดความร เปนตน ทกษะทเกดไดนนมาจากพนฐานทางความร และสามารถปฏบตไดอยางคลองแคลววองไว

๓. ความคดเหนเกยวกบตนเอง (Self-Concept) คอ เจตคต คานยม และความคดเหนเกยวกบภาพลกษณของตนหรอสงทบคคลเชอวาตนเองเปนเชน ความมนใจในตนเอง เปนตน

๔. บคลกลกษณะประจ าตวของบคคล (Traits) เปนสงทอธบายถงบคคลนน เชน คนทนาเชอถอ ไววางใจได หรอมลกษณะเปนผน า เปนตน

๕. แรงจงใจ/เจตคต (Motives/Attitude) เปนแรงจงใจหรอแรงขบภายใน ซงท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมทมงไปสเปาหมาย หรอมงสความส าเรจ เปนตน๗๐

Spencer and Spencer ไดกลาววา ลกษณะเฉพาะองคประกอบของสมรรถนะทส าคญ ๕ องคประกอบ ไดแก

๑. แรงจงใจ (Motives) หมายถง สงตางๆ ทบคคลมกเฝาคดถงตลอดเวลาหรอมกตองการตลอดเวลา ซงน าไปสการกระท าของบคคล หรอเปาหมายเฉพาะบางเรองขณะเดยวกนกขบชทาง และคดสรรพฤตกรรมใหแตกตางจากเปาหมายหรอพฤตกรรมอนๆ

๒. ลกษณะเฉพาะ (Traits) หมายถง ลกษณะทางกายภาพ และการตอบสนองทท าสม าเสมอกบสถานการณหรอขาวสารทไดรบ

๓. มโนทศนในตน (Self – concept) หมายถง ภาพลกษณะของตวเอง คณคาความเชอ หรอทศนคตของบคคล

๔. ความร (Knowledge) หมายถง ขาวสาร หรอขอมลทบคคลมอยในเรองเฉพาะนนๆ ๕. ทกษะ (Skills) หมายถง ความสามารถทจะแสดงออก หรอกระท าเรองงานทงท

เปนงานดานจตใจหรอกายภาพ๗๑ Kaplan and Norton แบงองคประกอบของสมรรถนะเปน ๓ องคประกอบ ดงน ๑. ความร (Knowledge) หมายถง ความรทเหมาะสมตองานทองคการก าหนด เชน

รเรองงานทจะท า รเรองลกคา เปนตน ๒. ทกษะ (Skill) หมายถง ทกษะทสอดคลองกบความร เชน ทกษะในการตอรอง

ทกษะในการใหค าปรกษา และทกษะในการบรหารโครงการ เปนตน ๓. คณคา (Values) หมายถง กลมของคณลกษณะพเศษ หรอพฤตกรรมทสราง

ผลงานทโดดเดน งานบางอยางตองท าเปนทม บางอยางตองท าคนเดยว การสรางคณคาใหกลมกลนกบงานจงเปนสงทจ าเปน๗๒

๗๐McClelland, อางถงใน อนนต นามทองตน, “การพฒนาตวบงชสมรรถนะการบรหารการจดการเรยนรของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน”, หนา ๓๗.

๗๑Spencer and Spencer, อางถงใน ชวนพศ สทธธาดา, “รปแบบสมรรถนะของผบรหารสถานศกษาขนพนฐานทมประสทธผล”, หนา ๒๓.

๗๒Kaplan and Norton, อางถงใน ชวนพศ สทธธาดา, “รปแบบสมรรถนะของผบรหารสถานศกษาขนพนฐานทมประสทธผล”, หนา ๒๓.

๓๘

การวจยครงน ภาวะผน าดานการเผยแผ ประกอบดวย ประกอบดวยความร ทกษะ และบคลกภาพ ทจ าเปนในการปฏบตหนาทของพระสงฆาธการทจ าเปนตองมเพอใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒.๒.๕ การพฒนาภาวะผน า การพฒนาภาวะผน า เปนสงส าคญในการพฒนาบคคลในองคการ เพราะคนเปนปจจย

ส าคญตอการพฒนาองคการ แมองคการจะจดวางระบบงานก าหนดวตถประสงค และเปาหมายไวดเพยงใดกตาม หากบคคลในองคการขาดความร ความเขาใจ มความสามารถหรอความช านาญไมเพยงพอตอการปฏบตงาน และมทศนคตทไมดตองานหรอการท างานแลวยอมเปนอปสรรคตอความส าเรจขององคการ ซงอาจกลาวไดวา ปจจยในการท างานของคนมผลตอผลผลตหรอผลงานขององคการ ไดแบงการพฒนาบคคลออกเปน ๒ ลกษณะทส าคญ ไดแก

๑. สงเสรมคณวฒ ดวยการสงไปศกษาตอ การพฒนาบคคลในลกษณะนมกท ากนมากในทางราชการ และรฐวสาหกจ เพอสรางคนตามแผนพฒนาองคกรหรอหนวยงาน ส าหรบในดานธรกจจะมเฉพาะธรกจขนาดใหญทมแผนพฒนาทชดเจน เพราะการลงทนในดานการศกษาตอตองลงทนมากซงไมสอดคลองกบการลงทนทางธรกจ สใชวธจางคนทมความรความสามารถ และประสบการณทเหมาะกบงานทด าเนนการอยไมได

๒. การเสรมสมรรถภาพ ดวยการจดฝกอบรม การศกษาดงาน การสงไปฝกปฏบตงาน และการศกษาหลกสตรระยะสน เปนตน การพฒนาบคลากรในลกษณะนใชเวลานอย สามารถพฒนาคนใหเปนไปตามความตองการขององคการ กลาวคอถาบรษทหรอโรงงานน าเครองจกรใหมเขามาใชตองการใหพนกงานสามารถใชเครองจกรได และมความช านาญในการใชกใชวธการฝกอบรม หรอในกรณทจะเปดส านกงานหรอสาขาเพอใหบคลากรสามารถปฏบตงานไดกจดใหมการฝกอบรม และเสรมดวยการดงานทส านกงานใหญหรอส านกงานสาขาทด าเนนการไดดแลว นอกจากนการพฒนาคนใหมความสามารถเพมขนเพอเลอนใหปฏบตงานในต าแหนงทสงขนหรอท างานทตองใชความสามารถพเศษ อาจจะใชวธไปฝกปฏบตงานทบรษทแม เชน โรงงานผลตชนสวนคอมพวเตอรของญปนทตงในประเทศไทยกจดสงคนไปฝกปฏบตงานทโรงงานในญปนหรอศนยบรการซอมรถยนตในตางจงหวดจดสงชางมาฝกปฏบตงานทศนยใหญในกรงเทพฯใหสามารถใชเครองมอ และเทคโนโลยการซอมสมยใหม การพฒนาบคลากรดวยวธน เปนทนยมในธรกจมาก เพราะสามารถสรางคนใหปฏบตงานไดทนททเสรจสนการฝกอบรมหรอฝกปฏบตงานสนเปลองเวลานอย ไดผลคมคาแกการลงทน๗๓ ซงมแนวคดเกยวกบการพฒนาภาวะผน าทส าคญ ดงน

สมชาต กจยรรยง และ อรจรย ณ ตะกวทง ไดกลาวเกยวกบแนวทางการพฒนาภาวะผน าไว ๓ ลกษณะ ไดแก

๑. การใหการศกษา และสงเสรมใหพฒนาตนเอง (self-development) มวธการ ดงน

๗๓ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) , การพฒนาระบบสมรรถนะ , [ออนไลน], แหลงขอมล: http://www.ocsc.go.th/ocsc/th/index.php?option=com_content&view=article&id= 258&Itemid=252 [๑๐ สงหาคม ๒๕๖๐].

๓๙

๑) ใชบทเรยนส าเรจรป ๒) การศกษาทางไกล ๓) การจดท าวารสารวชาการในสาขาอาชพ ๔) ศกษาจากเอกสาร คมอการท างาน ๕) ศกษาจากสอโสตทศนปกรณตางๆ ๖) ใหการศกษาเพมเตมในระยะสน และระยะยาว ๗) สงเอกสารใหสรป รายงาน และเสนอ ๘) การมอบหมายใหวจารณหนงสอ

๒. การใหการฝกอบรม และการพฒนา (training and development) มรปแบบ ดงน ๑) จดโครงการฝกอบรมภายในองคการ ๒) สงเขาอบรมสถาบนภายนอก ๓) วางแผนโครงการฝกอบรมประจ าป ๔) วางแผนการฝกอบรม พฒนาบคลากรตามความจ าเปน ๕) พฒนาบคลากรใหสอดคลองกบแผนการ และเทคโนโลย ๖) ใชเทคนคการฝกอบรมแบบผสมผสาน และการพฒนาบคลากรสมยใหม ๗) ใชหลกสตรอบรมในการประเมนผลงาน การเลอนขน และการโยกยาย ๘) สรางแรงจงใจในการฝกอบรม และพฒนาดวยกจกรรม/เกมตางๆ

๓. การพฒนาในงาน (in-service development) มวธการ ดงน ๑) การรกษาราชการแทน ๒) ท าหนาทเปนคณะกรรมการ ๓) ใหความรวมมอคณะกรรมการ ๔) การจดตงกลมรวมกจกรรม ๕) การใหค าปรกษาหารอ ๖) การใหออกไปสงเกตการณ ๗) การมเพอนรวมงานทมประสทธภาพ ๘) การเปนตวอยางทด ๙) การเสนอแนะใหน าไปประยกตใช ๑๐) การศกษาดงาน ๑๑) การสบเปลยนหมนเวยนงาน ๑๒) การสอนงาน และแนะน า ๑๓) การฝกอบรมในงาน ๑๔) การมอบหมายงาน๗๔

๗๔สมชาต กจยรรยง และ อรจรย ณ ตะกวทง, เทคนคการจดฝกอบรม, (กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย- ญปน), ๒๕๕๐), หนา ๘๐.

๔๐

กญญามน อนหวาง ไดกลาววา ในองคการทวไปวา หลกการพฒนาภาวะผน าทส าคญ คอ การฝกอบรม การใหการศกษา และการพฒนา สวนองคการจะมองไปในสวนของงาน เชน การวางแผน การประสาน การควบคม เปนตน โดยมรายละเอยด ดงน

๑. การฝกอบรม (Training) คอ การมงทจะวเคราะหท าใหมนใจ และชวยพฒนาการเรยนร หวใจส าคญของการฝกอบรม กคอ ท าใหแตละบคคลสามารถท าหนาทในปจจบนใหได การอบรมเรมแรกกคอ การเรยนรของแตละบคคล เชน การฝกอบรมทกษะเบองตน (Basic Skills Training) เพอการปฏบตงานของพนกงานใหเกดประสทธภาพ การฝกอบรมปฐมนเทศ (Orientation Training)เพอใหพนกงานใหมไดทราบถงวตถประสงคขององคการ และทราบนโยบายโดยทวไปขององคการหรอการฝกอบรมรปแบบตางๆ ลวนมจดประสงคเพอใหบคลากรสามารถพฒนาตนเองใหเกดทกษะ และสามารถปฏบตงานไดอยางมคณภาพตามทองคการตองการ เชน การอบรมใหไดตามคณสมบตของงาน (Qualifying Training) การฝกอบรมเพอใหไดตามคณสมบตของงาน (Second-Chance Training) การอบรมขามหนาทการงาน (Cross-Training) การฝกอบรมซ า/ทบทวน(Retraining) การฝกอบรมเพอเตรยมหางาน (Outplacement Trainig)

๒. การศกษา (Education) คอ การเรยนรทมงเพองานในอนาคตหรอการเปลยนแปลงความร เปนการชวยแตละบคคลใหมคณสมบตทจะเตบโตหรอประสบความส าเรจตามเปาหมายของอาชพในอนาคต การศกษามกจะสมพนธกบการพฒนาอาชพ และเปนการรเรมโดยบคคลมากกวาองคการในองคการมกจะเรยกวาการศกษาของพนกงานเชนการศกษาเพอใหไดพนฐานทจะเปนในงาน การศกษาเพอเพมความเปนวชาชพ (Qualifying Education) การศกษาตอเนอง

๓. การพฒนาพนกงาน (Employee Development) ดวยวธตางตามทองคการก าหนดเชน การสอนงานใหกบบคลากรดวยการฝกปฏบตจรง โดยมอบหมายใหบคคลทมประสบการณสอนงานอาจเพอการเลอนขนเลอนต าแหนงหรออาจเปนการเตรยมพรอมเพอการหมนเวยนงานขององคการเปนลกษณะทองคการเปนผด าเนนการเพอใหพนกงานทมงการวเคราะห ท าใหมนใจ และชวยกอใหเกดสงใหมโดยผานการเรยนรเปนการเพมโอกาสใหแตละบคคลเตบโตท าใหคนท างานไดมประสทธภาพสงขนหรอการสมมนาเพอสรางความรความเขาใจใหแกบคลากรในทกษะการปฏบตงานทงดานอาชพ และการอยรวมกนในองคการซงการสมมนาอาจออกมาในรปของสมมนาเชงปฏบตซงท าใหผเขาสมมนาไดปฏบตจรง แกปญหาจรงรวมกบการอภปรายนอกจากนอาจมรปแบบของการท ากจกรรมทเรยกวา Walk rally เพมเขาไปเพอใหผเขาสมมนาไดเรยนรถงการท างานเปนทม และการสรางภาวะผน าใหกบผเขาสมมนา

๔. การพฒนาอาชพ (Career Development) คอ วธการทเปนระบบซงจดท าโดยองคการเพอใหเกดความมนใจวาพนกงานทพรอมดวยคณสมบต และประสบการณจะมใหเลอกใชหรอสนองตอบความตองการไดอยางทนททองคการตองการจะม ๒ สวนหลกๆ คอ การวางแผนอาชพ (Career Planning) เปนวธการทแตละบคคลก าหนดเปาหมายอาชพ และแยกแยะวธการทจะน าไปสความส าเรจกบการบรหารอาชพ (Career Management) เปนกจกรรม และโอกาสตางๆ ขององคการทจดขนเพอชวยใหมนใจวาองคการจะสามารถมก าลงคนเกนกวาทจ าเปน และตองการใชในอนาคต

๕. การพฒนาองคการ (Organizational Development) คอ การปรบเปลยนองคการไปสองคการแหงการเรยนร (Learning Organization) เพอชนะในการแขงขน ซงในปจจบน

๔๑

มอย ๒ แนวทางคอการปรบปรงองคการอยางตอเนอง เปนการปรบเปลยนองคการคอยเปนคอยไป เชนการท า TQM (Total Quality Management) การน าระบบการควบคมมาตรฐาน ISO ๙๐๐๐ กบการปรบรอระบบองคการ ในลกษณะทรจกกนคอการปรบเปลยนแบบขดรากถอนโคน๗๕

สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร กลาวถงแนวคดการพฒนาบคลากรซงสอดคลองกบการพฒนาภาวะผน าไววา การพฒนาบคคลเปนการเพมพนทกษะความรความสามารถตลอดจนการอทศตว บคลกภาพ และการปรบตว และการคดรเรมของบคคลในองคการผานกระบวนการของการศกษา การฝกอบรม และการพฒนา ซงองคการเปนผจดด าเนนการใหหรอโดยบคลากรด าเนนการเองเพอใหเกดการพฒนาทางดานความคด ความร จตใจ บคลกภาพ และการท างาน เมอไดรบการพฒนาแลวสามารถวดผลงานหรอความประพฤตของบคลากรในองคการไดวามความเปลยนแปลงไปในทศทางทองคการตองการหรอไม ขอมลยอนกลบทจะเขาสกระบวนการของการพฒนาบคคลเชนนตอไปภายใตสภาพแวดลอมทงภายนอก และภายในขององคการไดแก ความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนในระบบเศรษฐกจ สงคม การเมอง และเทคโนโลยตลอดจนบรรยากาศในการท างาน การเปดโอกาสใหไดรบการพฒนาขององคการซงจะมความสมพนธทเกยวของกบระบบอนๆ ทงภายใน และภายนอกองคการตอไป๗๖ ดงแสดงในภาพ

ภาพท ๒.๓ ระบบการพฒนาบคคลในองคการ๗๗

๗๕กญญามน อนหวาง, การพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาองคการ, [ออนไลน], แหลงขอมล: http://www.thaihealth.or.th/partner/blog/23056 [๒๐ สงหาคม ๒๕๕๙].

๗๖สภาพร พศาลบตร และยงยทธ เกษสาคร, การพฒนาบคคล และการฝกอบรม, หนา ๙-๑๐. ๗๗สภาพร พศาลบตร และยงยทธ เกษสาคร, การพฒนาบคคล และการฝกอบรม, หนา ๑๐.

สภาพแวดลอมภายในองคการ

สภาพแวดลอมภายนอกองคการ

ขอมล

ปจจยน าเขา - ความร ทกษะ - ความสามารถ - การอทศตน - บคลกภาพ - การปรบตว - ความคดรเรม

กระบวนการ แปรสภาพ

- การศกษา - การฝกอบรม - การพฒนา - เทคโนโลย

ปจจยน าออก (ผลทไดรบ)

- พฒนาความคด - พฒนาความร - พฒนาการท างาน - พฒนาการจตใจ - พฒนาบคลกภาพ

๔๒

Sparks and Loucks-Horsley ไดกลาวแนวคดการพฒนาภาวะผน าไว ๗ รปแบบดวยกน ไดแก

๑. รปแบบการฝกอบรม (Training model) เปนรปแบบทใชกนมาจนถอเปนปกต ททกคนตางมประสบการณซงการฝกอบรมนอาจเปนการน าเสนอ และการอภปรายผลงาน การประชมเชงปฏบตการ การสมมนา การสาธต บทบาทสมมต การจ าลองสถานการณ หรอการสอนระดบจลภาค เปนตน

๒. รปแบบการสงเกตหรอการประเมน (Observation/assessment model) อาจเปนการสงเกตคนอนหรอคนอนสงเกตตวเรา อาจเปนรายเดยวหรอเปนกลม เพอใหไดผลสะทอนกลบ (feedback) เกยวกบการปฏบตงาน ตวอยางเทคนคทใชอาจเปน peer coaching หรอ clinical supervision เปนตน

๓. รปแบบการให มสวนเกยวของในกระบวนการพฒนาหรอการปรบปรง (Involvement in a development/improvement process model) เพราะการพฒนาหรอปรบปรงเรองใดเรองหนง จ าเปนตองอาศยความรใหมๆ ทกษะใหมๆ จะท าใหผทให เขามามสวนรวมนน ตองมการศกษาหาความร และพฒนาทกษะเพมเตม มโอกาสในการท างานรวมกนเปนกลม การแลกเปลยนความคดเหน ตลอดจนมการตดสนใจรวม และผลจากการมสวนรวมนน จะท าใหเกดความรสกการมสวนรวมเปนเจาของ และการมพนธะผกพนตอการน าไปปฏบตใหบรรลผล ซงจะกอประโยชนตอการพฒนาหรอปรบปรงในเรองนนๆ ดวย

๔. รปแบบการศกษาเปนกลม (Study groups model) ในกรณทตองการหาทางแกปญหาหลกรวมกนจากทกคนทกฝาย โดยหากปญหาหลกนนสามารถแยกยอยเปนหลายประเดน กจะแบงออกเปนกลมๆ อาจจะกลม ละ ๔-๖ ราย เพอศกษาวเคราะหประเดนปญหาในสวนของกลมนน ในตอนทายเมอมการน าเสนอ และแลกเปลยนผลการศกษาวเคราะหของแตละกลมรวมกน จะกอใหเกดการแลกเปลยนความเหน และขอมล กอใหเกดการเรยนร และกอใหเกดเปนชมชนแหงการเรยนร ซงกถอวาเปนการพฒนาวชาชพอกรปแบบหนง

๕. รปแบบการสบคนหรอการวจยเชงปฏบตการ (Inquiry/action research model) เปนความพยายามทจะแกปญหาหรอหาค าตอบในขอค าถามทเกดขนในการปฏบตงาน ซงอาจกระท า ไดทงในระดบบคคล ระดบกลม หรอระดบโรงเรยน และสามารถกระท าไดหลายวธการ แตโดยทวไปจะมขนตอน ดงน ๑) ก าหนดหรอเลอกปญหาหรอค าถามทสนใจ ๒) รวบรวม จดท า และแปลความในขอมลสารสนเทศทเกยวของกบปญหานน ๓) ศกษาวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ ๔) ก าหนดทางเลอกเพอการปฏบต และ ๕) ลงมอปฏบต และสรปเปนเอกสาร

๖. รปแบบการพฒนาตนเอง (Individually guided activities model) โดยแตละบคคลจะก าหนดจดมงหมายในการพฒนาวชาชพของตนเองแลวเลอกกจกรรมเพอการปฏบตทเชอวาจะชวยใหบรรลผลส าเรจ เปนรปแบบทมขอตกลงเบองตนวา บคคลสามารถจะตดสนถงความตองการจ าเปนในการเรยนรของตนเองไดดทสด สามารถทจะก าหนดทศทาง และรเรมการเรยนรดวยตนเองได และมแรงจงใจในตนเองไดมากขนจากการทไดมโอกาสไดรเรม และวางแผนในกจกรรมการเรยนรดวยตวเขาเอง อยางไรกตาม รปแบบแบบนอาจมจดออนทอาจจะขาดการมสวนรวมหรอการแลกเปลยนกบบคคลอน ดงนนจงควรออกแบบใหมการแลกเปลยนเรยนรกบบคคลอนดวย

๔๓

๗. รปแบบการเปนพเลยง (Mentoring model) นยมจบคกนระหวางผทมประสบการณ และประสบผลส าเรจแลวกบบคคลทเรมงานใหมหรอทมประสบการณนอยกวา โดยใหมการอภปรายกนถงจดมงหมายในการพฒนาวชาชพ การแลกเปลยนความคดเหน และกลยทธทจะใหการปฏบตทมประสทธผล การสะทอนถงวธการทใชกนอย การสงเกตการณท างาน และการใชเทคนคเพอการปรบปรงแกไข๗๘

สรปไดวา การพฒนาภาวะผน า หมายถง กระบวนภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน เพอเพมพนความรเพอเสรมสรางศกยภาพพระสงฆาธการใหมความพรอมทจะปฏบตหนาทดานการปกครองคณะสงฆดานการแผยแผ ประกอบดวย๑) การใหการศกษา ๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง ๕) การศกษาดงานนอกสถานท

๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา การเผยแผ คอ การท าใหพระพทธศาสนาขยายวงกวางออกไปใหแพรหลาย ไดแก การ

ด าเนนการเพอใหหลกค าสอนในพระพทธศาสนาเผยแพรออกไป ท าใหมผเคารพเลอมใส ศรทธาในพระรตนตรย นอมน าเอาหลกค าสอนในพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบตเพอใหเกดแกผปฏบตเหลานน เพราะพระพทธศาสนาบงเกดขนเพอประโยชนสขแกชาวโลกหวใจส าคญของการเผยแผค าสอนของพระพทธศาสนา กเพอประโยชนสขแกชาวโลก โดยใหเกดประโยชนสข ตามทพระพทธองคทรงประสงค ๓ ประการ คอ ทฏฐธมมกตถประโยชน (ประโยชนในชาตน) สมปรายกตถประโยชน (ประโยชนในชาตหนา) และปรมตถประโยชน (ประโยชนอยางยง คอ พระนพพาน) พระภกษผเปนเจาอาวาส และเจาคณะทกชน มหนาทจะตองรบผดชอบ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ตามบทบญญตมาตรตรา ๓ (๓) แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๓๕๗๙ ดงน

ตามบทบญญตน ไดจ าแนกการเผยแผพระพทธศาสนาอนเปนหนาทของเจาอาวาส หรอผรกษาการแทนเจาอาวาสจะตองปฏบตรบผดชอบ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา จะตองจดท าอนเปนภารกจประจ าตลอดเวลาทด ารงต าแหนงเจาอาวาส หรอต าแหนงทสงขนไป แยกออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑) เปนธระในการจดการศกษา อบรมสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต ๒) เปนธระในการอบรม และสงสอนธรรมะแกคฤหสถ

การเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆท งวด และพระสงฆ ไดท าการเผยแผ พระพทธศาสนามากเปนพเศษ ดงนนจะเหนไดจากมหนวยพระธรรมทต ธรรมจารก ธรรมพฒนา และ

๗๘Sparks and Loucks-Horsley,”Five models of development for teacher”, Journal of Staff Development, 10(4) . (1989)., pp. 40-57.

๗๙กรมการศาสนา, กระทรวงศกษาธการ, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๑๓๔-๑๓๕.

๔๔

หนวยอบรมทางจต มทงหนวยอบรม อ.ป.ต. (หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล) ทงนการเผยแผจะไดผลกตอเมอ

๑. พระสงฆจะตองศกษา ใหมความรความเขาใจในเรองพระธรรมวนย และ ปฏบตตามอยางจรงจง สอนอยางไร ปฏบตอยางนน

๒. ไมสอนใหคลาดเคลอนจากความจรงเพอประโยชนของตน ๓. ไมยดตดในแงใดแงหนงของหลกธรรม ๔. ไมเหนแกความงาย ตความพระธรรมวนยตามความชอบใจ หรอความตองการ

ของประชาชน ๕. ไมสนองความตองการของผมอ านาจ ๖. ประสานความเขาใจ ความเชอหรอลทธศาสนาอนๆ

พทธศาสนกชนทกคนมหนาท เผยแพรพทธศาสนาใหกวางไกลออกไปเพอประโยชนสขของชาวโลก ความวฒนาสถาพรของพระพทธศาสนา และความมนคงของชาตไทย ผทท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาไดดตองเปนผรศาสนา และปฏบตตามค าสอนของศาสนาได โดยสมบรณเปนนจ การเผยแพรพระพทธศาสนามอย ๒ ค าทใชอย คอ ค าวา “เผยแพร” และ “เผยแผ” ค าวา “เผยแพร” เปนลกษณะของมชชนนาร คอ มงมนจะใหผอนยอมรบในศาสนาของตน ซงเปนลกษณะของการจงใจใหอกฝายหนงหนมานบถอค าสอนนนๆ ค าวา “เผยแผ” หมายถงการประกาศใหทราบ หากทราบแลวสนใจกไมเปนทรงเกยจ การเผยแผเปนศพททมลกษณะอะลมอลวย และแสดงถงมความใจกวาง และไมผกมดผอนดวยดวยความคดของตนเอง หรอศาสนาของตน๘๐ ในการเผยแพรหรอเผยแผพระพทธศาสนา ถากระท าโดยคฤหสถ นยมใช ค าวา “เผยแพร” เชน อ านาจหนาทสวนหนงของกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการคอ การเผยแพรพระพทธศาสนาอนนบเปนศาสนาประจ าชาต องคการ สมาคมตางๆ ทตงขนโดยมวตถประสงคเกยวกบพระพทธศาสนา จะใชค าวาเผยแพรพระพทธศาสนา แตถาเปนหนาทของพระภกษสามเณรหรอพระสงฆจะใชค าวา เผยแผ... เชน “พระพทธศาสนาแพรหลายมาจนถงทกวนน กเพราะพระสาวกไดชวยกนเผยแผ พระพทธศาสนาถาขาดการเผยแผแลว พระพทธศาสนาจกไมแพรหลายมาจนถงทกวนน”

หนาทในการเผยแผหลกธรรมของวดหรอพระสงฆ สวนมากเปนการจดการเทศนา อบรมสงสอนประชาชนใหเกดศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนา แลวตงอยในสมมาปฏบตเพอเปนพลเมองดของประเทศชาต ซงเปนหนาทของเจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ และเจาคณะจงหวด จะตองท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนา๘๑ ดงน

๑. อบรมพระภกษสามเณร ใหเปนสมณะสญญา และอบรมเรองจรรยามารยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธหรอแบบอยางตางๆ

๒. อบรมการท าวตรสวดมนตใหเปนไปโดยมระเบยบเรยบรอย

๘๐สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ), การเผยแผพระพทธศาสนา, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรอง การคณะสงฆ และการศาสนา,กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๐, หนา ๑๔๔.

๘๑เรองเดยวกน. หนา ๑๔๕.

๔๕

๓. หาอบายวธใหไดยน ไดฟงโอวาท ค าสงสอน หรอค าแนะน าทเปนประโยชน ๔. แนะน าสงสอนธรรมประชาชนใหเขาใจศาสนพธ และการปฏบต ๕. เทศนาสงสอนประชาชนใหตงอยในศลธรรม และไดยน ไดฟงเรองทเกยวกบ

พระพทธศาสนาโดยถกตอง ๖. หาอบายวธสกดกนสทธรรมปฏรปมใหเกดขน หรอบ าบดทเกดขนแลวใหหมดไป

โดยทชอบ ๗. ขวนขวายเพอใหศษยวดมความรในเรองพระศาสนา และอบรมในทางศลธรรม ม

การไหวพระสวดมนตเปนตน ๘. ขวนขวายจดตงหองสมด เพอประโยชนแกการศกษาธรรมบาล เพอประโยชนแก

ประชาชน หรอขวนขวายจดหาหนงสอเกยวกบความรทวไปบาง ทเกยวกบการไหวพระสวดมนตบางทเกยวกบศลธรรมบาง ทเกยวกบประวตพระบาง เพอใหผรกษาศล ฟงธรรมตามวดตางๆ ไดทอง ไดอาน ไดฟง ตามสมควรแกสถานท และโอกาส

๙. ขวนขวายจดหาอปกรณการเรยนภาษาไทยบางประเภทส าหรบชนประถมขนไวเพอใหเดกทขดสนไดใชยมเรยน

สรปไดวา พทธศาสนกชนทกคนมหนาทเผยแพรพทธศาสนาใหกวางไกลออกไป เพอประโยชนสขของชาวโลก ความวฒนาสถาพรของพระพทธศาสนา และความมนคงของชาต ไทย ผทหนาทเผยแผพระพทธศาสนาไดดตองเปนผรศาสนา และปฏบตตามค าสอนของศาสนาไดโดยสมบรณ

๒.๓.๑ ความหมายของการเผยแผ การเผยแผ หมายถง การท าใหพระพทธศาสนาขยายวงกวางออกไปใหแพรหลาย ไดแก

การด าเนนการเพอใหหลกค าสอนในพระพทธศาสนาแพรขยายออกไป ท าใหมผเคารพ เลอมใสศรทธาในพระศาสนา และนอมน าเอาหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนาไปปฏบต เพอใหเกดประโยชนสงสดแกผปฏบต พระพทธศาสนาบงเกดขนมาในโลกเพอประโยชนแกชาวโลก หวใจส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา กเพอประโยชนสขของชาวโลก โดยประโยชนสขตามทพระองคประสงค ๓ ประการ คอ ประโยชนในชาตน ประโยชนในชาตหนา และประโยชนอยางยง คอ พระนพพาน โดยมนกวชาการไดกลาวถงความหมายของการเผยแผไว ดงน

พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต) ไดกลาววา การเผยแผพระพทธศาสนา คอ การหยบธรรมะซ งมมากมายหลายหวขอไปขยายเปนหนาทของพระสงฆทจะตองเผยแผพระพทธศาสนา๘๒

กรมการศาสนา กลาวไววา การเผยแผศาสนธรรม หมายถง การด าเนนการประกาศพระพทธศาสนาใหศาสนทายาท และประชาชนไดรบทราบ ในทกๆ วธไมขดตอพระธรรมวนย โดยมงเนนใหประชาชนไดมความรความเขาใจในหลกธรรม แลวน าไปปฏบตในชวตประจ าวน ไดแก การเทศนา การปาฐกถาในโอกาส และสถานทตางๆ ทงในวด และนอกวด การบรรยายธรรมทงทางวทย

๘๒พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต), พระธรรมทตสายตางประเทศ รนท ๙, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๒๗), หนา ๑๕๐.

๔๖

และโทรทศน การเผยแผธรรมผานสอตางๆ เชน หนงสอ หนงสอพมพ หรอวดทศน ภารกจดานนครอบคลมถง การทวด หรอภกษสงฆไดจดกจกรรมตางๆ ขนในวด โดยมวตถประสงคเพอการเผยแผธรรม หรอตองการใหประชาชนไดเขาวดปฏบตธรรม หรอมงเนนสบสานวฒนธรรมไทย ทไดรบอทธพลมาจากหลกพทธศาสนา การด าเนนการใดๆ ของภกษสงฆในพระพทธศาสนา ทเปนไปเพอการเผยแผธรรมทางพระพทธศาสนาทงในวด และนอกวด ชอวาเปนภารกจดานการเผยแผทงสน๘๓

พสฐ เจรญสข กลาววา วธการเผยแผพระพทธศาสนา เชน ทางกายไดแกการปฏบตใหด เชน เวลาจะยน จะนง จะนอน เปนไปดวยความเรยบรอย มสตส ารวม ระมดระวงแสดงทาทางของผสงบเยอกเยน การเผยแผทางวาจา คอ พดธรรมะใหผอนฟงดวยวธท เรยกวา บรรยายธรรมปาฐกถาธรรมหรอแสดงธรรม ผทท าหนาทนเรยกวา “ธรรมกถก” แปลวา ผกลาวธรรม พระภกษจะตองรจกวธการประยกตรปแบบการเผยแผพระพทธศาสนา ใหเหมาะกบสงคมยคปจจบน๘๔

สทธ บตรอนทร กลาววา ความเปนผน าของพระสงฆนกเผยแผ ตองอาศยคณสมบตความบรสทธ ความเสยสละ และความมสตปญญา แนะน าสงสอนประชาชน ใหประพฤตด ปฏบตชอบ ในการด ารงชวตมาโดยตลอด สวนในดานสงคมกไดแนะน า สงสอน และสรางจต ส านก น าทางสความหลดพนจากความทกขทงทางกาย และจตใจ สงสอนใหมนษยมนใจในศกยภาพของมนษย วาเปนผฝกฝนใหพฒนามวสยแหงการพฒนาไปอยางสงสด โดยอาศยการศกษาอบรม๘๕

สรปไดวา การเผยแผพระพทธศาสนาเปนการท าใหพระพทธศาสนา ขยายวงกวางออกไป โดยการน าเอาหลกธรรมค าสอนไปท าใหแพรหลายใหประชาชนไดน าไป เปนแนวทางในการด าเนนชวตอยางมความสข และหลกธรรมค าสอนในทางพระพทธศาสนาน เปนความจรงตามธรรมชาต

๒.๓.๒ ลกษณะของการเผยแผศาสนธรรม พนเอก ปน มทกนต ไดกลาวถงการเผยแผวา มหลกอย ๓ ประการคอ ๑. สอนศาสนกใหรยงเหนจรงในหลกธรรมดวยตนเอง (ไมผกขาดความร) ๒. สอนมเหตมผล ทผฟงอาจตรองเหนจรงได และแนะน าใหผฟงใชปญญาคน คดหา

เหตผลในค าสอน (ไมผกขาดความคด) ๓. สอนมเหตผล คอ ผปฏบตตามยอมไดรบผลตามทสอนนนดวยตนเอง (ไมผกขาด

ผล)๘๖

๘๓กรมการศาสนา, วนยบญญตนกธรรมชนตร, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๓๕), หนา ๙.

๘๔พสฐ เจรญสข, คมอการเผยแผพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร: กลมวชาการพระพทธศาสนา และจรยศกษา กองศาสนศกษา กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๓๙), หนา ๕.

๘๕สทธ บตรอนทร, พระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๓), หนา ๓๑.

๘๖พระครสรอาภากร (บญธรรม) อ าภา, “บทบาทเจาอาวาสดานการปกครอง และดานการเผยแผศาสนธรรม: กรณศกษาเจาอาวาสในเขตอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๐), หนา ๕๕.

๔๗

วทย วศทเวทย และเสถยรพงษ วรรณปก ไดกลาวถงหลกการเผยแผไววา “ชาวพทธเมอมโอกาสกนาจะเผยแผศาสนาของเราเองใหคนอนไดรบรเขาจะนบถอหรอไมนบถอ กแลวแตเขาในสวนของเรานน เมอเหนวาหลกค าสอนพระพทธศาสนาดมประโยชนกนาจะเผยแผไปยงผอน ซงอาจเปนประโยชนแกเขาบางไมมากกนอย”๘๗

สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทโว) ไดประทานขอคดวา การเผยแผมหลกการด าเนนทควรค านง ดงน๘๘

๑. อยาดหมนศาสนาอนไมวาทางตรงหรอทางออมศาสนาอนเปนทสกการบชาสงสดของศาสนก อยาแสดงดวยวาจาหรอการกระท าใดๆ ทลบหลสงทคนอนเหนวาศกดสทธเราพดไดวาของเรามดบางแตไมควรพดวาของเขาไมด

๒. อยาเผยแผดวยวธลอลวงการลอลวงในบางกรณอาจไดผล แตผลนนจะไมยงยน เพราะเขามไดเหนคณคาหรอคณประโยชนของพทธศาสนาดวยความจรงใจแทๆ และการลอลวงนนยงเปนการไมเคารพความเปนคนของเขาดวยซงผดหลกมนษยธรรมของพระพทธศาสนา

๓. อยาเผยแผไมจ ากดอยเฉพาะการพดเทานน การปฏบตตนใหถกตองตามหลกของพระพทธศาสนากเปนการเผยแผได และเปนการเผยแผทดกวาการปฏบตนน พระพทธองค ทรงสรรเสรญวธดงกลาววา “เปนการบชาทดทสดในบรรดาการบชาทงหลาย การรกษา และการท านบ ารงพระพทธศาสนาใหมความมนคง เปนปจจยทส าคญประการหนงในการรกษาพระสทธรรม เพราะวาเมอพทธศาสนามรากฐานแนนหนาแลว ถอวาเปนการปองกนโดยทางออม ทางหนงซงจะรกษา และบ ารงอาจท าได ดงน

๑) เราชาวพทธตองมศรทธาในพระพทธศาสนาอยางจรงใจ หากชาวพทธเอง ไมเชอวาศาสนาของตนมคณประโยชนตอชวต และตอสงคมอยางจรงใจแลว กคงไมเตมใจ และยนดในการปกปองพระศาสนา หากมความสงสยอะไรในใจ กตองพยายามศกษา อาน สนทนา แลกเปลยนความคดกบผรเพอใหเกดความมนใจ

๒) ชาวพทธทดตองปฏบตตามค าสอนอยางถกตอง เพยงแตเชอ และเขาใจ ไมเปนการเพยงพอ เพราะความเชอความเขาใจมอยในความคด เชน บางคน นงงอมอ งอเทา ไมท าอะไรโดยอางวาพระพทธศาสนาสอนใหมกนอย เปนตน

๓) เขาใจเชอ และท าตนเปนคนดตามค าสอน เรยกไดวารกษา และท านบ ารงพระพทธศาสนาในระดบหนง ถาจะใหสมบรณยงขนตองตองประกอบพธกรรมทางพทธศาสนา ดวยพธกรรมนน เปนสวนหนงท าใหศาสนธรรมเปนตวเปนตนมชวตชวามองเหนไดมสวนชกจง ใหคนเขาหาศาสนธรรมไดเปนการเสรมใหพระศาสนามนคงขน

๔) ท านบ ารงศาสนวตถ และศาสนสถาน เชน วดวาอาราม โบสถ และ พระพทธรป เปนตน จรงอยสงนเปนเปลอกนอกมใชแกนพทธศาสนาเหมอนศาสนธรรม แตสงนกมบทบาทเปน

๘๗เรองเดยวกน, หนา ๕๕. ๘๘สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทโว), การเผยแผ, www. lomsakcity. board), [๑ กมภาพนธ

๒๕๖๐].

๔๘

ศนยกลางรวมน าใจของชาวพทธ ใหมความสมครสมานสามคคอนเปนอนหนงอนเดยวกน ท าใหเกดความรกความหวงแหนพระศาสนาแตสงทส าคญอยาหลงตดกบเปลอกจนลมศาสนธรรมแกนแท

๒.๓.๓ ความเปนมาของการเผยแผ หลงจากพระพทธองคทรงตรสรแลว พระองคทรงเรมท าการเผยแผพระศาสนาโดย การ

แสดงธรรมแกภกษทงหลายจนเกดมพระอรหนตสาวกขนในโลก หลงจากนนพระองคทรง เรมสงภกษเหลานนไปเผยแผศาสนา ซงมจดประสงคคอใหภกษทงหลายแยกยายกนไปเพอประโยชนสขเพ ออนเคราะหแกเทวดา และมนษยทงหลาย เทยวไปชแจงใหชนทงหลายเขาใจในหลกธรรมทงหวขอธรรม และความหมายของธรรมะอยางชดเจน ดงความปรากฏในพระวนยปฎกวา “ครงหนง พระผมพระภาครบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวงท งทเปนของทพยทงทเปนของมนษยแมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพยทงทเปนของมนษยพวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชน และความสข แกชน หมมากเพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล และความสขแกทวยเทพ และมนษยพวกเธอ อยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรม ในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบบรบรณ สตวทงหลายจ าพวกทมธลคอกเลส ในจกษนอยมอย เพราะไมไดฟงธรรม ยอมเสอม ผรทวถงธรรม จกมดกอนภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงต าบลอรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม”๘๙

การเผยแผศาสนธรรมในสมยพทธกาล ตามทปรากฏในพระไตรปฎกนนพระพทธ องคทรงใหวธการเผยแผโดยอาศยสภาพสงแวดลอมบคคล และวตถสงของรวมถงหมคณะ จารต ประเพณสามญส านกอปนสย และระดบ ภมปญญาของผฟงวาอยในระดบไหนควรฟงเบา หรอหนกซงอาจกลาวไดวา พระพทธองคทรงใชวธการเผยแผอยางสขมคมภรภาพ อธบายใหค นฟง ไดเขาใจอยางแจมแจง ชกจงใหคนฟงไดสนใจอยากจะฟงมจตใจคลอยตามรสแหงพระธรรม เทศนามากยงขน สอนใหคนฟงเกดความมนใจในผลแหงสมมาปฏบตมความอตสาหะทจะกระท าความดยงๆ ขน และตองการใหทกคนทฟงธรรมของพระองคมความสข ไมเบอในการฟง ไมเบอในกองบญกศล และมใจทรกจะประพฤตปฏบตตามค าสงสอนของพระพทธองคอยางเตมใจ เพราะค าสอนสงของพระองคเปนเหมอนเปดภาชนะทคว าใหหงาย ในการเหมอนเปดของทปดเหมอนจดประทปในทมดเหมอนการชทางแกผหลงทาง ดวยพระจรยาวตรอนงดงามของพระองคในการเผยแผ มความไพเราะในเบองตน มความไพเราะในทามกลาง และมความไพเราะงามในทสด

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) ไดกลาวถงการเผยแผพระพทธศาสนาในยคนนของพระพทธเจาวา พระพทธเจาทรงเผยแผ พระพทธศาสนาเรมตนดวยปรชญาพนฐาน คอมความเปนกลยาณมตรทดงาม และมปญญา คอ โยนโสมนสการ เปนคณสมบตพระนกเผยแผ คณสมบตภายนอก คอ บคลกภาพ และคณสมบต ภายในคอคณธรรมตางๆ๙๐

๘๙ว.ม. (ไทย) ๔/๓๑/๔๐ ๙๐พระธรรมปฎก (ป.อ ปยตโต) , ความส าคญพระพทธศาสนาในฐานะศาสนาประจ าชาต ,

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๒), หนา ๑๐.

๔๙

บคลกภาพ หมายถง บคลกภาพของพระองคมพระวรกายทงดงามมพระสรเสยง โนมนาวจตใจเปนสงทน ามาซงศรทธาปสาทะทกประการ กลาวคอ พระรปกายของพระผมพระภาคถงพรอมดวยรศมแหงพระสรระอนน าความเลอมใสมารอบดาน เพราะประดบดวย มหาปรสลกษณะ ๓๒ ประการ อนพยญชนะ ๘๐ ประการ และพระเกตมาลามรศมแผออกขางละวา น าความเลอมใสมาแกชนผสนใจ ทสสนาพระรปกาย เปนทตงแหงความเลอมใส๙๑ ทรงมพระสรเสยงไพเราะ พระวาจาสภาพสละสลวย อยางค าชมของจง ก พราหมณ ทวา “พระสมณโคดม มพระวาจาไพเราะ รจกตรสถอยค าใหงดงาม มพระวาจาสภาพ สละสลวย ไมมโทษ ยงผฟงใหเขาใจเนอความใหชดแจง” การแสดงธรรมของพระพทธองคนอกจากแจมแจงดวยสจธรรมแลวยงกอใหเกดความรสกเพลดเพลนสขใจชวนใหอยากฟง อยากอยใกลชดพระองคอย เสมอ และพระพทธองคทรงมคณธรรม ทเปนประโยชนเกอกลในการเผยแผ ประกอบดวย

๑. พระปญญาคณ ทเกยวกบงานสอนดวยก าลง คอ พระทศพลญาณ คอ ทรงมพระ ญาณอนเปนก าลงของพระตถาคตทท าใหพระองคสามารถบนลอสหนาท ประกาศพระศาสนาไดมนคงจะแสดงความหมายทเปนพทธคณแทปฏสมภทา คอปญญาแตกฉานในดานตางๆ ไมวาดานอรรถปฏสมภทา คอความเขาใจแจมแจงในความหมายของถอยค าหรอขอธรรมตางๆ สามารถแยกแยะไดโดยพสดารแมวาขอธรรมตางๆ ทเกยวโยงเชอมโยงใหแยกแยะใหเหนรปธรรมทชดเจน ในดานธรรมปฏสมภทา ความเขาใจแจมแจงในถอยค า หรอขอธรรมตางๆ สามารถจบใจความค าอธบายโดยพสดาร มาตงเปนกระทหรอหวขอไดในดานนรตตปฏสมภทา ความมไหวพรบ สามารถเขาใจคดเหตผลไดเหมาะสม

๒. พระวสทธคณ ความบรสทธเปนพระคณส าคญยงนกทจะท าใหประชาชนเชอถอ และเกดความเลอมใสในพระพทธองค ความบรสทธสามารถแยกได ดงน คอพระองคเองเปนผบรสทธหลดพนจากอาสวะกเลสทงปวงไมกระท าความชวทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ ไมมเหตทใครจะยกขนต าหนได ทรงท าไดอยางทสอน คอ สอนเขาอยางไร กทรงปฏบตอยางนน อยางพระพทธพจนทวา ตถาคตพดอยางใดกท าอยางนน จงเปนตวอยางทด และใหประชาชน เกดความเชอมนในค าสอนของพระพทธองค ทรงมความบรสทธพระทยในการสอน ทรงสอน ผอนดวยมงหวงประโยชนแกเขาอยางเดยว ไมมพระทยเคลอบแคลง และหวงผลประโยชนจากคนอนมาเปนของตนเอง

๓. พระกรณาคณ อาศยพระมหากรณาธคณ พระพทธเจาจงไดเสดจออกประกาศ พระศาสนาโปรดสรรพสตว ท าพระปญญาคณ และพระบรสทธคณ ใหปรากฏอยางเดนชด เพราะทกสงทกอยางลวนเปนประโยชนแกชาวโลกทงสนพระพทธองคทรงสงสอนเวไนยสตวเพอใหหลดพนจากความทกขโดยไมเหนแกความทกขล าบากเหนอยยากของพระองคเอง ซงพระพทธองคทรงมคณสมบตของผสอนไดแกกลยาณธรรม

๒.๓.๔ การเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล การเผยแผพทธธรรมในครงพทธกาล พระพทธเจาทรงใชวธการเผยแผแบบประยกตเขา

กบสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ประวตศาสตรทางสงคม จารต และประเพณในแตละทองถนทม

๙๑ว.ม. (ไทย) ๕/๒๑/๓๔.

๕๐

ความแตกตางกนมากมาย ไมวาจะทรงใชวธไหน เชน ทรงใชอบายในการเลอกบคคล รอจงหวะหรอโอกาส เปนตน กประสบผลส าเรจเสมอ ความส าเรจเชนวานไมใชเปนเหตผลเฉพาะยคสมยเทานน แตยงอาศยบารมธรรมททรงสรางเพอจะท าหนาทของพระศาสดา ทรงไดแสดงไวในสถานทตางๆ ไววา พระผมพระภาคเจาเปนทพงของโลก ทรงบ าเพญบารมใหบรบรณ เพอเกอกล เพอความสขแกสงมชวตทงหลาย พระองคไดตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว เอกบคคลเมอบงเกดขนในโลก ยอมบงเกดเพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกคนเปนอนมาก เพออนเคราะหตอชาวโลก เอกบคคลนนคอพระอรหนตสมมาสมพทธเจา๙๒

นอกจากนน พระพทธองคยงไดมพทธจนแกสาวกในสมยนน ใหชวยกนออกไปเผยแผพระพทธศาสนา ดงน “พวกเธอจงเทยวจารกเพอประโยชน และความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลกเพอประโยชนเกอกล และความสขแกเทพ และมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรปจงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถ ทงพยญชนะครบบรบรณบรสทธ สตวทงหลาย จ าพวกทมธลคอกเลสในจกษนอยมอยเพราะไมไดฟงธรรมยอมเสอม ผรทวถงธรรมจกม...”๙๓

ในสมยพทธกาล พระพทธเจามวธเผยแผพระพทธศาสนา ททรงใชในการเผยแผอยเสมอ มอย ๙ วธ๙๔ ดงน

๑. วธการเขาหาผน าทางศาสนา การเมอง และทางเศรษฐกจ ภายหลงจากพระพทธเจาตรสรไดออกประกาศพระพทธศาสนา โดยเรมตนทผน าศาสนาดวยการเสดจไปโปรดพราหมณปญจวคคยผคงแกเรยน มจตใจทมงมนเตมเปยมดวยความปรารถนา จกไดบรรลธรรมตามพระพทธองค จนกระทงประสบผลส าเรจ หลงจากนนเสดจไปโปรดชฏล ๓ พนองซงมบรวาร ๑,๐๐๐ คน โดยชฏล ๓ พนองนเปนเจาลทธใหญทนยมการบชาไฟ และเปนทเคารพนบถอของพระเจาพมพสาร และประชาชนชาวแควนมคธเปนอยางมาก พระองคทรงแสดงธรรมเทศนาอาทตตปรยายสตร และแสดงปาฏหารย เพอใหชฏลกลมนเขามานบถอพระพทธศาสนาจนประสบความส าเรจ ไดบรรลธรรม และอปสมบทเปนภกษทงหมด ตอจากนนพระองคเสดจไปหาผน าทางการเมองคอ พระเจาพมพสารผเปนพระราชาแหงแควนมคธ และขาทาสบรพารพระเจาพมพสาร และขาราชบรพาร พอเหนวาชฏลสามพนองทตนนบถอไดประกาศตนเปนสาวกของพระพทธองคแลว กคลายทฐมานะ และนอมใจฟงพระธรรมเทศนาโดยความเคารพในทสด กไดดวงตาเหนธรรม และหนมานบถอพระพทธศาสนา ตอมาพระเจาพมพสารไดถวายวดเวฬวนแดพระภกษสงฆโดยมพระพทธองคทรงเปนประมข๙๕ นอกจากนพระองคยงทรงแสดงธรรมเทศนาสงสอนเหลาผน าทางเศรษฐกจ ซงเปนบคคลทมอทธพล

๙๒พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ), พทธวธเผยแผพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๑๕.

๙๓ท.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ๙๔สมเดจพระญาณส งวร ( เจรญ สวฑฒนมหาเถระ) , หลกการศกษาของพระพทธเจา ,

(กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๑), หนา ๖๐-๗๐. ๙๕ว.ม. (ไทย) ๔/๑๒-๕๔/๑๘-๖๕.

๕๑

ตอสงคม และประเทศชาตดวยพระองคเอง ผน าทางเศรษฐกจทเสดจไปโปรดคอยสกลบตร พรอมบดามารดาภรรยา และมตรสหายรวม ๕๔ คน๙๖ วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเปนผน าทางสงคมการเมอง และเศรษฐกจเชนน นบเปนวธการทมความชาญฉลาด และแยบยลอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนกทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาท และอทธพลตอสงคมอยางยง ทงเปนผทมพวกพอง และบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย

๒. วธการปฏวตหลกค าสอน และหลกความเชอบางประการของลทธศาสนาดงเดม พระพทธเจาทรงปฏวตสงคมชนชนทชาวชมพทวปยดถอมานาน เชน ศาสนาพราหมณมขอบญญตทางสงคมหลายดานเชนเรองวรรณะ ทก าหนดใหแตละวรรณะมความแตกตางกนอยางเดนชด มการก าหนดใหแตละวรรณะยดถอ และปฏบตอยในวรรณะของตนเอง มใหสมาคมกบวรรณะอนๆ โดยเฉพาะวรรณะศทร ทไมสามารถมสทธในสงคม ก าหนดใหวรรณะพราหมณเปนวรรณะประเสรฐสงสด อนถอไดวาเปนการลดรอนสทธของวรรณะนนๆ พระองคตรสปฏเสธแนวคดดงกลาวอยางสนเชง และทรงสอนวา บคคลเปนพราหมณเพราะชาตตระกลกหาไม หรอไมเปนพราหมณเพราะชาตตระกลกหาไม บคคลเปนพราหมณกเพราะกรรมหรอไมเปนพราหมณกเพราะกรรม๙๗

๓. วธการปฏรปพระพทธศาสนาทามกลางกระแสวฒนธรรม และลทธตางๆพระพทธศาสนาเกดขนมาทามกลางกระแสวฒนธรรม และลทธตางๆ โดยเฉพาะศาสนาพราหมณ จงท าใหพระพทธเจาตองมความเกยวของกบถอยค าในค าสอนทางศาสนา ดวยมความมงมนทจะประกาศพระพทธศาสนาใหมความมนคงอยางรวดเรว จงไมทรงหกลางค าสอนหรอถอยค าของศาสนาอนอยางทนท แตพยายามใหกลมกลนกนไปเรอยๆ จนกลายเปนการเปลยนแปลงไปอยางไมรตว หรอบางทกใชวธการโอนออนผอนตาม ค าสอนใดถกตองดงาม พระองคกทรงรบรองวาถกตองดงามเปนของสากลโดยในทางพระพทธศาสนา เชน ค าวาพราหมณ ทางศาสนาพราหมณหมายถง ผสรางโลก แตพระองคทรงเอามาใชในความหมายใหมหมายถง มารดาบดา๙๘ ค าสอนใดทมความขดแยงกบพทธศาสนา ทรงชแจงแถลงใหเหนวาการปฏบตเชนนนไมใชแกนสาร พรอมทงแนะน าแนวทางปฏบต ทถกตองให เชน การบชายญในค าสอนเดมหมายถงการฆาสตวบชายญ แตพระองคทรงสอน ในความหมายใหมหมายถง การบชามารดาบดาสมณพราหมณ เปนตน๙๙

๔. วธการเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา วธการนเปนวธทสบเนองมาจากวธการดงกลาวแลวขางตนนน กลาวคอเมอทรงอธบายชแจงถงสวนดสวนบกพรองของศาสนาพราหมณ แลวไดเสนอหลกการใหมทเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนาลวนๆ ขนแทนท และเผยแผหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษย และสรรพสงหลกธรรมทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา ไดแก ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนของไมใชตวตน ความไมคงท

๙๖ว.ม. (ไทย) ๔/๒๕-๓๑/๓๑-๔๐. ๙๗ม.ม. (ไทย) ๑๓/๔๖๐/๕๘๑. ๙๘อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๖๓/๑๐๗-๑๐๘. ๙๙อง.สตตก. (ไทย) ๒๓/๔๗/๗๐-๗๔.

๕๒

แนนอนของสรรพสง เกดขนตงอย และดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขน และเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป๑๐๐ และหลกอรยสจ ๔ ถอไดวาเปนหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา เปนหลกธรรมทส าคญครอบคลมค าสอนทงหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนาอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอน ซงแสดงใหเหนถงการเกดขน และดบไปอยางมเหตปจจย เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด๑๐๑

๕. วธการปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน เปนวธทพระพทธเจาทรงใชตลอดการเผยแผธรรมะ ทรงแผขายคอพระญาณของพระองคเพอส ารวจดเวไนยสตว ทมอปนสยแกกลาพอทจะบรรลธรรมแลวเสดจไปเทศนาโปรดถงบาน อนเปนพระกรณยกจประจ าวนของพระองคอกประการหนงดวยเชนกน ผทไดรบการเทศนาโปรดเชนนมกจะไดบรรลธรรมอยเสมอเรยกวาพทธกจ ๕ ประการของพระพทธเจา ไดแก เวลาเชาเสดจบณฑบาต เวลาสายทรงแสดงธรรม เวลาค าประทานโอวาท กลางคนตอบปญหาเทวดา และเวลาจวนสวางตรวจดสรรพสตวผทสมควร และยงไมสมควรตรสร๑๐๒

๖. วธการบรการชมชน วธการนเปนการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง พระพทธเจา และพระสาวกทงหลายจะเขาไปมสวนรวมกบสงคมอยเนองๆ เพอใหเกดความคนเคย และความเขาใจอนดระหวางชาวบาน และพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนในกฎทนตสตร พระองคไดทรงเขาไปชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดมความสขในสงคม๑๐๓

๗. การใชปาฏหารยตางๆ เปนวธการเผยแผทใชความสามารถพเศษเขามาชวย โดยมจดประสงคเพอปราบปรามคนทแสดงอาการกระดางกระเดอง ไมยอมรบนบถอหรออยากลองดใหสนพยศ การแสดงปาฏหารยนไมนยมใชนก เพราะทรงเลงเหนวาการแสดงฤทธนนมทงแงด และไมดในตวเอง คอผทมศรทธาเลอมใสกยงยกยองสงเสรมมากขน สวนผทไมเลอมใสอาจจะดหมนวาการแสดงปาฏหารยแบบน ไมเหนแปลกอะไร เพราะคนทเรยนวชา คนธาร ๑๐๔ กสามารถท าไดเชนเดยวกน และตรสวา เราเลงเหนโทษในอทธปาฏหารยอยางน จงอดอดระอาเกลยดการแสดงอทธปาฏหารย๑๐๕ แตวธการททรงโปรด และใชอยเสมอคออนสาสนปาฏหารย คอ การสอนอยางธรรมดาอธบายชแจงโตตอบกนไปมาโดยไมตองมการใชฤทธเดชเขามาชวย เปนวธทท าใหคนเขาถงสจธรรมไดตามพทธประสงค และมความมนคงยนยาวมาถงปจจบน๑๐๖

๘. วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของ

๑๐๐อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๑๓๗/๓๘๕. ๑๐๑ว.ม. (ไทย) ๔/๑๓/๒๐-๒๕. ๑๐๒พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พทธวธการสอน, หนา ๒๘-๒๙. ๑๐๓ท.ส. (ไทย) ๙/๓๒๓-๓๕๘/๑๒๓-๑๕๐. ๑๐๔วชาเกยวกบการแสดงฤทธหรอปาฏหารยตางๆ แสดงโดยฤาษคนธาระ ๑๐๕ท.ส. (ไทย) ๙/๔๘๔/๒๑๕. ๑๐๖ท.ส. (ไทย) ๙/๔๘๖/๒๑๖.

๕๓

ตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงพระธรรมเทศนา แตพระพทธเจาทรงหามยกพทธพจนขนเปนภาษาสนสกฤต และทรงปรบอาบตทกกฎแกพระภกษผแสดงพทธพจนเปนภาษาสนสกฤต๑๐๗ ทรงอนญาตในการแสดงธรรมดวยภาษาของตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเปดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา พระพทธศาสนาจงแพรหลายไปสมวลชนอยางรวดเรว ทงเปนการเปดโอกาสใหประชาชนทกระดบชนไดรบการศกษาอยางทวถงกน ตรงกนขามกบศาสนาพราหมณทจ ากดสทธการศกษา ทงยงใชภาษาสนสกฤตซงถอไดวาเปนภาษาตองหามส าหรบคนบางวรรณะ เชน วรรณะศทรในการสงสอนอกดวย

๙. วธการเผยแผดวยบคลกภาพ บคลกภาพทดนบไดวาเปนองคประกอบทส าคญประการหนงของนกเผยแผ นอกเหนอจากคณสมบตดานคณธรรม เพราะบคลกภาพทสงางามนามองนาเลอมใสยอมเปนเหตน ามาซงความเลอมใสแกผพบเหนได พระพทธองคทรงมพระวรกายทสงางาม ประกอบดวย ลกษณะมหาบรษดงมจงกพราหมณชมวา พระสมณโคดมมพระรปงามนาดนาเลอมใส มพระฉววรรณผดผองยงนกดจพรหม มพระวรกายดจพรหมโอกาสทจะพบเหนยากนก๑๐๘ การเผยแผพระพทธศาสนานอกจากมความรความสามารถในการเผยแผแลว คณสมบตของนกแผยแผกเปนสงหนงทสรางความศรทธาใหเกดขนได เพราะนกเผยแผทดนนแมจะไมออกปากพดกสามารถเผยแผพทธรรมได บคลกลกษณะทดงาม กยงความผองใสแหงจตใจใหเกดศรทธาแกผทพบเหน

ในสมยพทธกาลพระพทธเจาทรงมรปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาหลากหลาย พอจะสรปรปแบบทพระพทธเจาทรงใชอยเสมอ ดงน

๑. แบบธรรมสากจฉา หรอ การสนทนาธรรม เปนการสอนแบบสนทนาจากการทไดศกษาพระไตรปฎก เปนรปแบบทพระพทธเจาทรงใชอยเสมอ ผฟงไดมโอกาสแสดงความคดเหน ท าใหสงทสนทนากนดนาสนใจ ไมรสกวาตนเองก าลงถกสอนอย แตจะรสกวาตนก าลงสนทนาปญหาตางๆ อยางเพลดเพลน ซงการท าเชนนเปนเหมอนการโยนปญหาใหคนฟงขบคด แลวตะลอมเขาสจดสรปทเปนเปาหมายของค าถาม รปแบบนพระพทธเจาทรงสงเสรมใหพระภกษสาวกใชกน โดยปรากฎอยในพระสตรตางๆ มากมาย เชน ธมมจกกปปวตตนสตร อนตตลกขณสตร เตวชสตร ปาทาทกสตร อากงเขยยสตร ฯลฯ

๒. แบบบรรยาย เปนรปแบบเผยแผธรรมทปรากฏในการทรงแสดงธมมจกกปปวตตนสตรแกปญจวคคยในตอนเรมตน การสอนแบบนทรงใชทวไป สวนมากจะเปนโอกาสทมผฟงมารวมกนมากๆ โดยผฟงมพนฐานความร หรอมความเขาใจเกยวกบเรองนน ฟงเพอใหเกดความเขาใจเพมเตม เพมพนความร หรอมความเขาใจเกยวกบเรองนน ฟงเพอใหเกดความเขาใจเพมเตม เพมพนความรใหมากขน ดงเมอแสดง อาทตปรยายสตรแกชฏล ๓ พนองพรอมบรวารรวม ๑,๐๐๐ คน พระองคทรงเลอกใช เพราะจะตองใชเหตผลชแจงยดยาวใหผฟงเหนดเหนชอบดวยเหตผลทแสดง และยอมรบนอมน าไปปฏบต จนเกดผลจรงแกผปฏบตตามในระดบตางๆ

๑๐๗ว.จ. (ไทย) ๗/๒๘๕/๗๑. ๑๐๘ม.ม. (ไทย) ๑๓/๔๒๕/๕๓๔.

๕๔

๓. แบบถามตอบปญหา เพอตองการดลกษณะปญหา และเลอกวธตอบใหเหมาะสมเพอใหตรงจดประสงคของผถามทมความหลากหลาย พระองคทรงจ าแนกปญหาทจะตอบไว ๔ ประเภทคอ

๑) เอกงสพยากรณยปญหา ปญหาทตอบแบบตรงไปตรงมา ไมมเงอนไขเปนปญหาพนฐานทใครๆ กรวาตองตอบตามนน ดจการบวกเลขทตองการค าตอบทแนนอน ไดแก อรยสจ ๔ เปนตน

๒) ปฏปจฉาพยากรณยปญญา ปญหาทตองยอนถามกอนจงตอบ ไมพงดวนตอบทนทในแงใดแงหนง เพราะอาจผดพลาดได ใชตอบปญหาทไมชดเจนวาถามเพอตองการอะไร เชน เขาถามวา ผมจรงไหม กตองถามตอวาผในทนคออะไร หมายถงอะไร ผทชาวบานเรยกขาน หรอผทเรยกวา อบายมข เปนตน

๓) วภชชพยากรณยปญหา ปญหาทตองแยกตอบ เปนค าถามทยงคลมเครอจงไมพงรบตอบ ตอบไปกมแตจะผดมากกวาถกตอง ตองแยกตอบเปนเรองเปนประเดนๆ ไป เชนเรองกรรม ถารบตอบยอมมโอกาสผดพลาด เพราะในเรองนเปนเรองทตองแยกแยะใหออกวาไหนเปนกรรมด อนไหนเปนกรรมชว จะมาตอบในทางเดยวหรอยนยนในทางเดยวไมได

๔) ฐปนยปญหา หรอ อพยากดปญหา ปญหาทตองตดบทไมตอบ เพราะการตอบเปนเพยงแสดงความรทไมน าไปสทสดแหงทกข เชน เรองจกรวาลมทสดไหม แมวทยาการในปจจบนจะกาวหนาสามารถเดนทางไปสดาวเคราะหตางๆ ในระบบจกรวาล แตกไมมค าตอบทใหตรงกนได เพราะไมสามารถแสดงใหเหน หรอพาไปดไดดวยการคาดคะเน เปนตน๑๐๙

การเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจาโดยเนนการสอนเปนหลก ยงมวธการอนทหลากหลาย ไดมแนวคดในการสอนของพระพทธเจาแบงเปน ๔ ประเภท ดงน๑๑๐

๑. แบบสากจฉาหรอสนทนา เปนการสอนโดยใชวธการถามคสนทนา เพอท าใหเกดความเขาใจธรรมะ และความเลอมใสศรทธา วธการสอนแบบนจะเหนไดจากการทพระพทธองค ใชโปรดบคคลในกลมทมจ านวนจ ากดทสามารถพดตอบโตกนได การสอนแบบนจะมปรากฏในพระไตรปฎกหลายๆ แหง เชน กรณของปรพพาชกชอวาวจฉโคตร ทเขาไปทลถามเรองความเหนสดโตง ๑๐ ประการกบพระพทธองค และกไดมการสนทนาแบบถามตอบ ในเรองดงกลาวระหวางปรพพาชกกบพระพทธองค๑๑๑

๒. แบบบรรยาย พระพทธเจาจะทรงใชในทประชมใหญ ในการแสดงธรรมประจ าวน ซงมประชาชน และพระภกษสาวกเปนจ านวนมากมารบฟง ถอวาเปนวธการทพระพทธองคใชมากทสดในการแสดงธรรม มทงการแสดงธรรมทมใจความยาว และทมใจความแบบสนๆ ตามแตสถานการณทเหนวาเหมาะสม เชน ในพรหมชาลสตร พระพทธองคกไดบรรยายเกยวกบเนอหาของ

๑๐๙เสฐยรพงษ วรรณปก, พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก, (กรงเทพมหานคร: บรษท เพชรรงการพมพ จ ากด, ๒๕๔๐), หนา ๖๗.

๑๑๐พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พทธวธในการสอน, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพสหธรรมมก, ๒๕๔๔), หนา ๔๘.

๑๑๑ม.ม. (ไทย) ๑๓/๑๘๗-๑๘๙/๒๑๙-๒๒๓.

๕๕

ศล ซงแบงออกเปน ๓ ระดบ คอ ๑. ศลระดบตนทเรยกวาจลศล ๒. ศลระดบกลางทเรยกวามชฌมศล ๓. ศลระดบสงทเรยกวามหาศล และในตอนทายกทรงแสดงเรองทฏฐ ทฤษฎหรอปรชญาของลทธตางๆ รวมสมยพทธกาล ซงมทงหมด ๖๒ ทฤษฎ โดยพระพทธเจาทรงน ามาแสดง หรอบรรยาย และชใหเหนวา พระพทธศาสนามความเหนหรอมหลกค าสอนทตางจากทฤษฎทง ๖๒ ประการนอยางไร๑๑๒ เปนตน

๓. แบบตอบปญหา การสอนแบบตอบปญหาของพระพทธเจา จะทรงสอนใหพจารณาดลกษณะของปญหา และใชวธตอบใหเหมาะสมกน ซงในการตอบปญหาของพระพทธองคนน จะทรงพจารณาจากความเหมาะสม ตามล าดบแหงภมรของผถามเปนส าคญ เชน ในเทวตาสงยตทมเทวดาไปทลถามพระพทธเจาวา “บคคลใหอะไรชอวาใหก าลง ชอวาใหวรรณะ ชอวาใหความสข ชอวาใหจกษ ชอวาใหทกสงทกอยาง” พระพทธเจาไดตรสตอบวา “บคคลทใหขาว ชอวาใหก าลง ใหผาชอวาใหทกสงทกอยาง สวนผพร าสอนธรรมชอวาใหอมตะ”๑๑๓

๔. แบบวางกฎขอบงคบ เปนการสอนโดยใชวธการก าหนดหลกเกณฑ กฎ และขอบงคบใหพระภกษสาวกหรอภกษสงฆปฏบต หรอยดถอปฏบตดวยความเหนชอบพรอมกน วธการนจะเปนลกษณะของการออกค าสงใหผศกษาปฏบตตาม ซงถอวาเปนการสอนโดยการวางระเบยบใหปฏบตรวมกน เพอความสงบสขแหงหมคณะ ดงจะเหนไดจากการทพระพทธองคทรงบญญตพระวนยตางๆ ซงใชเปนขอบงคบใหพระภกษไดปฏบตตาม และทส าคญกฎขอบงคบทพระองคทรงบญญตนน สามารถเปนตวแทนของพระพทธองคได ดงททรงตรสในวนทจะเสดจปรนพพานวา “ธรรม และวนยทเราแสดงแลว บญญตแลวแกเธอทงหลาย หลงจากเราลวงลบไปกจะเปนศาสดาของเธอทงหลาย”๑๑๔

สวนเทคนคในการสอนของพระพทธเจา พระพทธเจาทรงแสดงใหเหนถงความเปนเลศ ในการใชกลวธหรอเทคนคการสอนทส าคญยง ประกอบดวย ๑๐ วธ๑๑๕ คอ

๑. การยกอทาหรณ และเลานทานประกอบ การยกตวอยางประกอบค าอธบาย ชวยใหเขาใจเนอความไดงาย และชดเจน ซงการสอนแบบน จะเหนไดชดเจนจากนทานทปรากฏอยทวไป เฉพาะนทานชาดกอยางเดยวทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนากมมากถง ๕๔๗ เรอง เชน สอนเรองความเสยหายอนเกดจากความไมสามคค โดยยกตวอยางเรองพระภกษชาวเมองโกสมพ๑๑๖

๒. การเปรยบเทยบดวยขออปมา เปนการอธบายเพอท าเรองทเขาใจยากใหเขาใจงายขน โดยเฉพาะในเรองทเปนนามธรรม พระพทธเจากทรงเปรยบเทยบใหเหนเปนรปธรรมโดยชดเจน เชน ครงพระพทธเจาตรสสอนแกมณฑกเศรษฐวา “โทษของคนอนเหนไดงาย สวนโทษของตนเหนไดยาก เพราะคนนนชอบโปรยโทษของผอน เหมอนคนโปรยแกลบ แตกลบปกปดโทษของตนไว เหมอนพรานนกปกปดรางพรางกายตนไว”๑๑๗

๑๑๒ท.ส. (ไทย) ๙/๒๘-๑๐๔/๑๑-๓๙. ๑๑๓ส .ส. (ไทย) ๑๕/๔๒/๕๘. ๑๑๔ท.ม. (ไทย) ๑๐/๒๑๖/๑๖๔. ๑๑๕พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), พทธวธการสอน, หนา ๔๙-๕๓. ๑๑๖ข.ข. (ไทย) ๒๕/๖/๒๕. ๑๑๗ข.ข. (ไทย) ๒๕/๒๕๒/๑๑๐.

๕๖

๓. การใชอปกรณการสอน เปนการใชสงตางๆ รอบตวเปนสอในการสอน ซงกจดอยในลกษณะทคลายการใชวธการอปมา วธการสอนแบบน พระพทธองคจะทรงใชอปกรณรอบตวของพระพทธองคเปนสอในการแสดงธรรม เชน ในครงทประทบอยทสสปาวนใกลเมองโกสมพ กไดสอนพระภกษทงหลายโดยใชใบประดเปนอปกรณ คอพระองคไดหยบใบประดลายมาเลกนอยแลวถามภกษทงหลายวา ใบไมในปากบในพระหตถของพระองคทไหนมากกวากน ภกษทงหลายกทลวา ในปามมากกวายงนก แลวพระองคกตรสแสดงการทพระองคไมทรงสอนทงหมด เพราะค าสอนของพระองคนนมมากมาย เหมอนไมประดลายในปา แตทตรสเปรยบค าสอนทจ าเปนเหมอนใบไมในก ามอ เพราะมความจ าเปนตอการท าทสดแหงทกขใหสน๑๑๘

๔. การท าเปนตวอยางหรอสาธตใหด วธการสอนทดทสดอยางหนงโดยเฉพาะในทางจรยธรรม คอการท าเปนตวอยาง ซงเปนการสอนแบบไมตองกลาวสอน เปนท านองการสาธตใหด ในวธการสอนนเปนลกษณะของความเปนผน าทแทจรง เพอใหผปฏบตตามเกดความมนใจในผสอน วธการทดทสดคอการท าใหด พระพทธเจาถอวาเปนแบบอยางในเรองน เชน กรณของพระภกษทปวยจนตองนอนจมกองมตร และคถของตนเอง ไมมภกษรปใดมความปรารถนาทจะเขาไปดแลพยาบาล พระพทธเจาจงสอนพระภกษทงหลายทอยในอาวาสนน ดวยการลงมอปฏบตดแลพยาบาลพระภกษรปนนดวยพระองคเอง๑๑๙

๕. การเลนภาษา เลนค า และใชค าในความหมายใหม เปนเรองของการใชความสามารถ ในการใชภาษาผสมปฏภาณ การสอนแบบนแสดงใหเหนถง พระปรชาสามารถของพระพทธเจาททรงรอบรทกดาน ในการทพระองคทรงใชวธการสอนแบบเลนภาษา เลนค า และใชค าในความหมายใหมน จะเหนไดจากกรณของเวรญชพราหมณ ทมากลาวตอวาพระองคตางๆ นานา แทนทพระองคจะปฏเสธการกลาวหานน กลบน าค ากลาวหามาอธบายดวยการใชภาษา การเลนค า โดยการน าเขาสหลกการทถกตองของพระองค เชน ในขอกลาวหาทพราหมณตอวาพระพทธองควา “ทานพระโคดม เปนคนไมมสมบต” ซงสมบตในความหมายของพราหมณ เปนการกลาวถงสมบตภายนอก ทเปนเครองตอบสนองความตองการพนฐาน แตพระพทธเจาใหความหมายการไมมสมบตคอ การละสงทท าใหชวตตดอยกบวตถนนๆเพราะการตดรากเหงาแหงอกศลทงหลายชอวาไรซงความเปนคนมสมบต เปนการละอกศลทงหลายไดอยางสนเชง๑๒๐ เปนตน

๖. การใชอบายเลอกคน และการปฏบตเปนรายบคคล การเลอกคนเปนอบายส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา ทจะท าใหพระพทธศาสนาเจรญรงเรองไดเรว ซงวธนเราจะเหนไดจากหลงการตรสรใหมๆ ของพระพทธองค การสอนแตละครงในเวลานน จะเนนหนกไปในดานผน า ในชมชน เชน ครงตรสรแลวกเลอกทจะโปรดปญจวคคยกอน เพราะทรงเหนวาพวกนมพนฐานความศรทธาเปนทนเดมอยแลว งายตอการท าความเขาใจค าสอนของพระองค และตอมากสอนชายหนม

๑๑๘ส .ม. (ไทย) ๑๙/๑๑๐/๖๑๓. ๑๑๙ว.ม. (ไทย) ๕/๓๖๕/๒๓๙. ๑๒๐ว.มหา. (ไทย) ๑/๒-๑๐/๒-๔.

๕๗

ทชอวา ยสกลบตร ซงเปนบตรของเศรษฐ และผน าของชายหนมในชมชนนน เพราะพระองคทรงเลงเหนวาปญจวคคย และยสกลบตรนจะเปนพระภกษสาวกทจะชวยในการเผยแผค าสอนไดมาก๑๒๑

๗. การรจกจงหวะ และโอกาส พระพทธเจาแสดงใหเหนถงพทธวธในการสอน ทพระองคทรงปฏบตตอบคคลระดบตางๆ ไดด การสอนแบบนพระองคจะทรงด ารถงความเหมาะสม ความพรอมของผทจะรบฟง ตลอดจนถงเหตการณทเหนวาเหมาะสม ในการทจะแสดงธรรมหรอบญญตขอปฏบตตางๆ เชน กรณของการบญญตพระวนยแตละขอ พระองคกจะตองมมลเหตของความผดทเกดขนเสยกอน แลวจงสอนโทษทเกดจากการลวงละเมด หลงจากนนกจะบญญตสงทไมควรปฏบตหรอทควรปฏบต ซงตอมาเรยกวาพระวนย หลงจากนนกจะบญญตสงทไมควรปฏบตหรอ ทควรปฏบต ซงตอมาเรยกวาพระวนย เชน กรณของพระภกษสทนทตองปาราชก เนองจากเสพเมถนธรรมกบอดตภรรยาของตน๑๒๒

๘. ความยดหยนในการใชวธการ วธการสอนนเปนการแสดงถง การรจกผอนหนกผอนเบาของพระพทธองคทใชสอนบคคลระดบตางๆ ถาผสอนสอนอยางไมมอตตา ลดละตณหา มานะ ทฏฐเสยใหนอยทสด กจะมงไปยงผลส าเรจในการเรยนรเปนส าคญ เชน กรณทพระพทธเจาตรสกบคนฝกมาทมวธการฝกดวยวธแบบสภาพ วธแบบรนแรง ทงวธแบบสภาพ และรนแรงจนกระทงสดทายเมอฝกไมไดกฆาทงเสย ซงพระองคกใชวธการทคนฝกมากลาวไวนนยอนกลบมาเปนอปกรณการสอนของพระองค ดวยพระด ารสวา “เรายอมฝกคนดวยวธละมนละไมบาง ดวยวธรนแรงบาง ดวยวธทงละมนละไม และทงรนแรงปนกนไปบาง และถาฝกไมไดกฆาเสย”๑๒๓ แตในกรณการฆาของพระองคนน หมายถงการไมเอาใจใสตอบคคลทไมมความสนใจในธรรม จงฆาเสยคอปลอยใหหลนไปสหนทางทไมด เพราะสาเหตจากการไมสนใจของบคคลนน การท าในลกษณะดงกลาว ถอวาเปนการฆาในอรยวนย

๙. การลงโทษ และการใหรางวล การลงโทษในทนคอ การลงโทษซงมทงในทางธรรม และวนย มบทบญญตความประพฤตอยแลว การใหรางวลคอการแสดงธรรมไมกระทบกระทง ไมรกรานใคร แตเปนการกลาวสรรเสรญในการกระท าทถกตอง และถอวาเปนตวอยางแกผอนดวย ในเรองของการลงโทษ เชน การลงพรหมทณฑตอพระฉนนะ ซงมความเยอหยงวาตนเองเปนผอปฏฐากพระพทธเจา ในสมยทยงทรงพระเยาวจนกระทงออกบวช เปนเหตใหพระฉนนะไมยอมปฏบตตามค าสงสอนของครอาจารย๑๒๔ การใหรางวลของพระพทธองคนน ทปรากฏเดนชดกคอ การตรสยกยองในความเปนเลศในดานตางๆ ทเรยกวาเปน “เอตทคคะ” เชน กรณยกยองพระสารบตรวา มความเปนเลศในดานผมปญญามาก๑๒๕

๑๐. การแกปญหาเฉพาะหนา ปญหาเฉพาะหนาทเกดขนตางวาระกน ยอมมลกษณะแตกตางกนไปไมมทสนสด การแกปญหาเฉพาะหนายอมตองอาศยปฏภาณ คอความสามารถในการประยกตหลกวธการ และเทคนคตางๆ มาใชใหเหมาะสมเปนเรองเฉพาะคราวไป ในการประกาศพระ

๑๒๑ว.ม. (ไทย) ๔/๑๒-๓๑/๑๘-๔๐. ๑๒๒ว.ม. (ไทย) ๑/๒๔-๓๙/๑๗-๒๙. ๑๒๓อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๑๑/๑๗๐. ๑๒๔ท.ม. (ไทย) ๑๐/๒๑๖/๑๖๕. ๑๒๕ข.ม. (ไทย) ๒๙/๘๘/๒๗๕.

๕๘

ศาสนาของพระพทธเจาตองเจอกบปญหามากมาย และพระองคกตองอาศยปฏภาณแกไขอยตลอดเวลา เชน กรณของครอบครวพราหมณทอยในเมองราชคฤหฝายสามนบถอศาสนาพราหมณแตภรรยานบถอพระพทธศาสนา และภรรยากสรรเสรญแตพระพทธคณอยตลอดเวลา จนสามไมพอใจ คอยพดวารายพระพทธเจาตางๆ นานา จนกระทงอยมาวนหนงภรรยาท าอาหารหลน แลวเปลงอทานดวยค าพดทแสดงออกถงความเคารพตอพระพทธเจา พราหมณเกดความไมพอใจยงนก จงไปหาพระพทธเจาเพอทจะเอาชนะดวยการถามใหพระองคจนปญญาในการตอบปญหาวา “บคคลก าจดอะไรไดจงอยเปนสข ก าจดอะไรไดจงไมเศราโศก ขาแตพระโคดม พระองคทรงพอพระทยการก าจดธรรมอยางหนงคออะไร” พระพทธเจาทรงใชกลวธแกไขปญหาเฉพาะหนาดวยการตรสตอบวา “บคคลก าจดความโกรธไดจงอยเปนสข ก าจดความโกรธไดจงไมเศราโศก พราหมณพระอรยะทงหลายสรรเสรญการก าจดความโกรธ ซงมรากเหงาเปนพษ มยอดหวานเพราะบคคลก าจดความโกรธนนไดแลว จงไมเศราโศก๑๒๖

การเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาลดงกลาว ไดมนกวชาการไดใหความเหนตางๆ ผศกษาวจยสามารถประมวลแนวคดหลกทเกยวของกบการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล สรปได ดงน

สมเดจพระญาณสงวร (เจรญ สวฑฒนมหาเถระ) กลาวถงวธเผยแผพระพทธศาสนา ๙ ประการ ไดแก ๑) การเขาหาผน าทางศาสนา การเมอง ทางเศรษฐกจ ๒) การปฏวตหลกค าสอน และหลกความเชอ บางประการของลทธศาสนาดงเดม ๓) การปฏรปพระพทธศาสนา ทามกลางกระแสวฒนธรรม และลทธตางๆ ๔) การเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธ ศาสนา ๕) การปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน ๖) การบรการชมชน ๗) การใชปาฏหารยตางๆ ๘) การปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน ๙) การเผยแผดวยบคลกภาพ๑๒๗

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาวถงการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจา ๔ แบบ ไดแก ๑) แบบสากจฉาหรอสนทนา ๒) แบบบรรยาย ๓) แบบตอบปญหา ๔) แบบวางกฎขอบงคบ๑๒๘

พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ) กลาวถงการเผยแผพทธธรรมในครงพทธกาล พระพทธเจาทรงใชวธการเผยแผแบบประยกตเขากบสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ประวตศาสตรทางสงคม จารต และประเพณในแตละทองถนทมความแตกตางกน๑๒๙

เสฐยรพงษ วรรณปก กลาวถงรปแบบการเผยแผพระพทธศาสนา ๔ แบบ ไดแก ๑) แบบธรรมสากจฉา หรอ การสนทนาธรรม ๒) แบบบรรยาย ๓) แบบถามตอบปญหา๑๓๐

๑๒๖ส .ส. (ไทย) ๑๕/๑๘๗/๒๖๔. ๑๒๗สมเดจพระญาณสงวร ( เจรญ สวฑฒนมหาเถระ) , หลกการศกษาของพระพทธเจา ,

(กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๑), หนา ๖๐-๗๐. ๑๒๘พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พทธวธในการสอน, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

สหธรรมมก, ๒๕๔๔), หนา ๔๘. ๑๒๙พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ), พทธวธเผยแผพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๑๕. ๑๓๐เสฐยรพงษ วรรณปก, พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก, (กรงเทพมหานคร: บรษท เพชรรงการ

พมพ จ ากด, ๒๕๔๐), หนา ๖๗.

๕๙

๒.๓.๕ การเผยแผพระพทธศาสนาสมยปจจบน การเผยแผพระพทธศาสนาจากประเทศอนเดยมาสดนแดนทเปนประเทศไทยในปจจบน

ไดเขามาเมอประมาณ พ.ศ. ๒๓๖ สมยเดยวกบประเทศศรลงกา ดวยมการสงพระสมณทตไปเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศตางๆรวม ๙ สาย โดยการอปถมภของพระเจาอโศกมหาราชกษตรยอนเดย ในขณะนน ประเทศไทยรวมอยในดนแดนทเรยกวาสวรรณภมมขอบเขตกวางขวาง รวม ๗ ประเทศ ในปจจบน ซงไดแก ไทย พมา ศรลงกา ญวน กมพชา ลาว มาเลเซย ซงสนนษฐานวามใจกลางอยทจงหวดนครปฐมของไทย เนองจากไดพบโบราณวตถทส าคญ เชน พระปฐมเจดย และรปธรรมจกรกวางหมอบเปนหลกฐานส าคญ แตพมากสนนษฐานวามใจกลางอยทเมองสะเทม ภาคใตของพมา พระพทธศาสนาเขามาสสวรรณภมในยคน น าโดยพระโสณะ และพระอตตระ พระภกษเถระชาวอนเดย เดนทางมาเผยแผพระพทธศาสนาในแถบน จนเจรญรงเรองมาตามล าดบ ในปจจบน มประชากรไทยนบถอพระพทธศาสนามากกวารอยละ ๙๔ และมพทธศาสนกชนมากเปนอนดบ ๔ ของโลก รองจากประเทศจน ญปน และเวยดนาม ตามล าดบ๑๓๑

ปจจบนนบวามความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย และการสอสารในดานตางๆ วถชวตประจ าวนของผคนกเปลยนไป การเผยแผพระพทธศาสนาจงตองปรบเปลยนวธการ และเปาหมายไปตามวถชวต ตามคานยมของผคนในยคโลกาภวฒน เพอไมใหผคนเหนวาพระพทธศาสนานนลาสมย การเผยแผพระพทธศาสนาในปจจบน จงมวธเนนการสอนโดยการแสดงธรรมเปนสวนใหญ การแสดงธรรมในปจจบนมวธการตางๆ สรปได ดงน

๑. การปฐกถา คอ การแสดงธรรมโดยการยนหรอนง แตไมไดอานคมภร ๒. การอภปราย คอ การจดแสดงความคดเหนในเรองเดยวกนแตตางทศนะ โดยม

ผควบคมการอภปราย ๓. การสนทนา คอ รายการทางสอมวลชนทจดในรปแบบใหพระภกษสามารถ

สนทนากบคฤหสถ เพอสอบถามประเดนส าคญตางๆ ทเกดขนในสงคม ๔. พธกรรายการ คอ เปนผรบด าเนนรายการอยางใดอยางหนง เพอเผยแผธรรม

และสามารถสอดแทรกหลกธรรมไดทกขนตอน ๕. ผบรรยาย คอ เปนผรบด าเนนรายการทางสอมวลชน เพอบรรยายในรายการทาง

สถานวทยหรอโทรทศน ๖. การเขยนบทความผานทางสถานวทยหรอโทรทศน มการเผยแผแนวคด ขอธรรม

ผานบทความ โดยผด าเนนรายการโทรทศน อาจน าบทความนนไปสรางเปนภาพยนตร เชน พทธานภาพหลวงตา หลวงพเทง เปนตน

๗. การเขยนบทความลงวารสารหรอหนงสอพมพ และสงพมพทกชนด ๘. มคคเทศก คอ ผน าชมพทธศาสนสถาน และปชนยสถานทางประวตศาสตร

๑๓๑ม ล น ธ ว ก พ เ ด ย , ศ า ส น า พ ท ธ ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย , [อ อ น ไ ล น ], แ ห ล ง ท ม า : http://th.wikipedia.org/w/index.php? title = ศาสนาพทธในประเทศไทย & oldid = 4297077 [๒๑ ม.ค. ๒๕๖๑].

๖๐

๙. คร อาจารย หรอวทยากร ไดแก พระภกษทไดรบนมนตใหไปสอนในสถานศกษา เชน โครงการพระภกษครสอนหนงสอในโรงเรยน ของกระทรวงวฒนธรรม เปนตน

๑๐. การจดรายการทางสถานวทย และโทรทศน ไดแก การด าเนนรายการทางสอมวลชนในหลายวธ เชน การเทศน ปาฐกถา สนทนาธรรม บรรยายธรรม เปนตน๑๓๒

ระเบยบปฏบตในการแสดงธรรมเทศนา การแสดงธรรมนน ควรพจารณาถงระเบยบปฏบต ทถกตองเปนหลกกอน เพอความเรยบรอยดงาม และความศรทธาเลอมใสตอผฟง เมอกลาวโดยหลกของ “ธมมาเทสนาปฏสงยตต” มอย ๑๖ ประการ ซงใหพระภกษพจารณาส าเหนยกอยเสมอวา จกไมแสดงธรรมตอบคคลทไมเปนปายใข ไดแก ผมรมในมอ มไมพลองในมอ มศาสตราในมอ มอาวธในมอ สวมเขยงเทาสวมรองเทาไปในยาน อยบนทนอน นงรดเขา พนศรษะ คลมศรษะ นงบนอาสนะ คนทนงอาสนะสงกวาผแสดงธรรม คนทยนแตผแสดงธรรมนงอย คนทเดนไปขางหนา แตผแสดงอยขางหลง และไมแสดงธรรมแกคนทเปนปวยไขซงก าลงเดนทาง๑๓๓

หลกปฏบตกอนขนธรรมาสนเพอแสดงธรรม เมอจะขนสธรรมาสน ผแสดงธรรมพงกราบพระพทธรป ๓ ครง ถาประดษฐานในศาสนสถานแหงนน เพราะถอวาเปนการใหความเคารพตอพระพทธองค และเมอมพระภกษเถระผอาวโสกวาผแสดงธรรม พงกราบขอโอกาสแสดงธรรมกอน จงไมผดมารยาท ขณะเดยวกน กควรส าเหนยกวา เมอเราจะแสดงธรรมภายในบานคฤหสถ ไมนยมกราบพระพทธรปแมจะประดษฐานอยกตาม และถามพระภกษเถระผอาวโสอยดวย กไมตองกราบขอโอกาส กได ถอวาไมผดตอพระวนยแตประการใด๑๓๔

๒.๓.๖ กฎ ระเบยบทใหอ านาจหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนา ในปจจบนมพระราชบญญต ระเบยบ และแผนแมบท ใหอ านาจหนาทพระภกษสงฆ และ

ฆราวาส ทเปนผเผยแผพระพทธศาสนา มอ านาจหนาท ดงน ๑. พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ (แกไขฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ มาตรา ๑๕

ตร (๓) ก าหนดใหมหาเถรสมาคม มอ านาจหนาทควบคมสงเสรมพระพทธศาสนาใน ๖ ดานคอ การปกครอง การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ การสาธารณปการ การสาธารณสงเคราะหของพระภกษสงฆ ในมาตรา ๓๗ ขอ ๓ ยงไดก าหนดใหเจาอาวาส มอ านาจหนาท ในการศกษาอบรม และสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต และคฤหสถอกดวย๑๓๕

๒. ระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศ ณ วนท ๑๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๐ ใหใชบงคบตงแตถดจากวนประกาศในแถลงการณ

๑๓๒มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน, คมออบรมนกเทศน, (ขอนแกน: คลงนานาวทยา, ๒๕๔๕), หนา ๒๔.

๑๓๓ว.มหา. (ไทย) ๒/๖๓๓-๖๔๙/๗๑๒-๗๒๙. ๑๓๔มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน, คมออบรมนกเทศน, หนา ๒๗-๒๘. ๑๓๕ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ (แกไขฉบบท ๒)

พ.ศ. ๒๕๓๕, มาตรา ๑๕, มาตรา ๓๗.

๖๑

คณะสงฆเปนตนไป มสาระส าคญของระเบยบทจะชวยสงเสรมใหการเผยแผพระพทธศาสนา มนคงกาวหนา ดงน

๑) ใหมศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต มวตถประสงคเพอก าหนดนโยบาย และแผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา สนบสนน สงเสรมการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ใหมอดมการณ ความร ความสามารถ ทกษะ และวธการในการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไปอบรมสงสอนประชาชน ใหน าไปประยกตใชในการประกอบสมมาอาชพ และด าเนนชวตอยางมความสขสอดคลองกบแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ใหศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาตมส านกงานกลางตงอยทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

๒) ใหมศนยการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวด มวตถประสงคเพอเปนศนยประสานงานกลางประจ าจงหวด อ านวยความสะดวก เปนทปรกษา พฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ใหการอปถมภ และปฏบตตามนโยบาย ขอก าหนด ขอบงคบ วตถประสงค และอนๆ ตามทศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาตก าหนดหรอมอบหมาย ใหศนยการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวด มส านกงานตงอยทส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด

๓) ใหมคณะกรรมการการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต ประกอบดวย กรรมการมหาเถรสมาคม ๓ รป แมกองงานพระธรรมทต เจาคณะภาค ๕ รป จาก ๕ หน อธการบดมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อธการบดมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย ปลดกระทรวงมหาดไทย ปลดกระทรวงศกษาธการ ปลดกระทรวงวฒนธรรม ปลดกระทรวงพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย ผอ านวยการส านกงบประมาณ อธบดกรมประชาสมพนธผอ านวยการสถานวทยโทรทศนรวมการเฉพาะกจ (ทรท) อธบดกรมการศาสนา ผทรงคณวฒจ านวน ๕ รป/คน และผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตเปนกรรมการเลขานการ และมผชวยเลขานการจ านวน ๕ คน

๔) ใหมคณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวด ประกอบดวย เจาคณะภาค และรองเจาคณะภาคในเขตการปกครองคณะสงฆของจงหวดนนเปนทปรกษา เจาคณะจงหวดหรอผทเจาคณะจงหวดมอบหมายเปนประธาน รองเจาคณะจงหวดเปนรองประธาน ผแทนเจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล เจาอาวาส และเลขานการ จ านวน ๕ รป แตไมเกน ๗ รป ผแทนบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ๘ รป หวหนาสวนราชการ และผน าทองถน จ านวน ๕ คน ผทรงคณวฒ จ านวน ๕ รป/คน ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดเปนกรรมการเลขานการ และมผชวยเลขานการ จ านวน ๕ คน

๕) คณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต มอ านาจหนาท บรหารศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต ก าหนดนโยบาย และแผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา ก ากบดแล และสนบสนนสงเสรมใหศนยการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวดไดด าเนนกจกรรมตามนโยบาย และแผนแมบท สนบสนนสงเสรมการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ใหค าปรกษา และขอเสนอแนะเกยวกบการเผยแผแกบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา พจารณาใหความเหนชอบแผนงาน และงบประมาณการเผยแผพระพทธศาสนา ออกประกาศ มต ค าสง ระเบยบ หรอ และอนๆ เพอการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา และสงเสรมสนบสนนการท างานของคณะกรรมการ

๖๒

๖) คณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวด มอ านาจ และหนาท บรหารศนยการเผยแผพระพทธศาสนาประจ าจงหวด ปฏบตตามนโยบาย และแผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา ก ากบบคลากรเผยแผพระพทธศาสนาในจงหวดใหด าเนนกจกรรมอยางมเอกภาพ และเปนไปในทศทางเดยวกน ด าเนนการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนาจงหวด ใหค าปรกษา และขอเสนอแนะเกยวกบการเผยแผแกบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนาในจงหวด พจารณาโครงการ และเสนอแนะใหความเหนชอบงบประมาณตางๆ เกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา ในจงหวด และเสนอขออนมตจากคณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต พจารณาใหความเหนชอบการจดท าแผนปฏบตงาน และงบประมาณประจ าปของจงหวด ของบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ และเอกชน ก ากบจรยา จรรยาบรรณบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา๑๓๖

๓. แผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๕๔-๒๕๕๙ โดยคณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาตไดประชมเมอวนท ๓ มถนายน ๒๕๕๔ มมตเหนชอบ และใหประกาศใช ประกอบดวยยทธศาสตร ๔ อยาง ทด าเนนการสงเสรมสนบสนนการเผยแผพระพทธศาสนาของชาตไทยใหประสบผลส าเรจ ดงน

๑) ยทธศาสตรท ๑ อปถมภ สงเสรม สนบสนนการเผยแผพระพทธศาสนา แบงเปน ๒ กลยทธ คอ กลยทธท ๑ อปถมภบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก เพออ านวยความสะดวก ใหแกบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา ในการด าเนนงานเผยแผพทธศาสนาอยางมประสทธภาพ เพอเปนการสงเสรมสวสดภาพ สวสดการ ใหแกบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา กลยทธท ๒ สงเสรม สนบสนน และพฒนางานดานการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะภกษสงฆ มวตถประสงค เพอสนบสนนการใชกลไกระบบคณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาทกระดบในการด าเนนงาน เพอสงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผพระพทธศาสนา เพอพฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศ และดานการเผยแผพระพทธศาสนาใหเปนปจจบน

๒) ยทธศาสตรท ๒ เพม และพฒนาบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาใหมศกยภาพ และขดความสามารถในการเผยแผพระพทธศาสนา แบงเปน ๒ กลยทธคอ กลยทธท ๑ สงเสรมสนบสนนการศกษาพระปรยตธรรม มวตถประสงค เพอใหบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนามความรแตกฉานในหลกพทธธรรม เพอเพม และพฒนาประสทธภาพบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา กลยทธท ๒ สงเสรมสนบสนนพฒนาบคลากรดานการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค เพอพฒนาบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาใหมอดมการณ ความร ความสามารถ ทกษะ และวธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๓) ยทธศาสตรท ๓ จดกจกรรมการเผยแผหลกพทธธรรมดวยรปแบบ และวธการทหลากหลาย แบงเปน ๓ กลยทธ คอ กลยทธท ๑ สงเสรมใหวดเปนศนยกลางในการจดกจกรรมของชมชน มวตถประสงค เพอใหวดมศกยภาพสอดคลองกบความตองการของชมชน เพอ

๑๓๖กองพทธศาสนศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ. ๒๕๕๐, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๐), หนา ๒.

๖๓

สรางความสมพนธทดระหวางวดกบชมชน กลยทธท ๒ สงเสรมใหวดมศกยภาพเปนศนยการเรยนรหลกพทธธรรม และการปฏบตกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค เพอใหวดมศกยภาพในการเผยแผหลกพทธธรรม เพอเพม และพฒนาวดใหมความพรอมในการด าเนนงานดานการปฏบตธรรม เพอเพมจ านวนผเขารวมกจกรรมการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา กลยทธท ๓ สงเสรม พฒนารปแบบ และนวตกรรมในการเผยแผพระพทธศาสนาในทกมต มวตถประสงค เพอใหมรปแบบ และสอในการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสม เพอสงเสรมการน านวตกรรมมาใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

๔) ยทธศาสตรท ๔ สรางเครอขายการมสวนรวมในการขบเคลอนการเผยแผพระพทธศาสนา แบงเปน ๒ กลยทธ คอ กลยทธท ๑ จดตง และพฒนาศกยภาพองคกรการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค เพอเพมองคกรเครอขายการเผยแผพระพทธศาสนา เพอพฒนาองคกรเครอขายการเผยแผพระพทธศาสนาใหมคณภาพ กลยทธท ๒ สงเสรมการมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนาสองคกรทกภาคสวน มวตถประสงค เพอใหองคกรทกภาคสวนมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนา เพอสรางความรวมมอในการขบเคลอนการเผยแผพระพทธศาสนาสองคกร เพอระดมสรรพก าลงในการสนบสนนสงเสรมการเผยแผพระพทธศาสนา๑๓๗

ผวจย สรปแนวคดการเผยแผพระพทธศาสนาในการวจยครงน ประกอบดวย ๑. การเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา ๒. การปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน ภมศาสตร ประวตศาสตรทางสงคม จารต

และประเพณในแตละทองถน ๓. การเขาหาผน าทางศาสนา การเมอง ทางเศรษฐกจ ๔. การปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน ๕. การบรการชมชน ๖. การเผยแผดวยบคลกภาพ

โดยมวธการแผยแผพระพทธศาสนา ๔ แบบ ประกอบดวย ๑. แบบสากจฉาหรอสนทนา ๒. แบบบรรยาย ๓. แบบตอบปญหา ๔. แบบวางกฎขอบงคบ

๑๓๗กองพทธศาสนศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, แผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ.๒๕๕๔-๒๕๕๙, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา ๑.

๖๔

๒.๔ แนวคดเกยวกบพระสงฆาธการ ๒.๔.๑ ความหมายของพระสงฆาธการ ค าวา “พระสงฆาธการ” นน เปนค ารวมต าแหนงพระภกษผปกครองคณะสงฆ ตาม

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ เรมใชมาแต พ.ศ. ๒๕๐๖ จนถงปจจบน โดยมกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๕ (พ.ศ.๒๕๐๖) วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ เปนการก าหนดชอเปนครงแรก โดยเปลยนค าวา “พระคณาธการ” มาเปน “พระสงฆาธการ” ใหสอดคลองกบลกษณะการด าเนนกจการคณะสงฆ รวมค าวา "พระ" "สงฆ" และ "อธการ" เปน "พระสงฆาธการ" แปลตามรปศพทวา "พระภกษผท างานโดยสทธขาดในทางคณะสงฆ" "พระภกษผท างานคณะสงฆโดยมอ านาจเตมตามต าแหนง" ซงทานบญญตวา หมายถง "พระภกษผด ารงต าแหนงปกครองคณะสงฆ"

พระสงฆาธการ จงหมายถง พระสงฆาธการ หมายถง พระภกษผด ารงต าแหนงปกครอง คณะสงฆ ดงตอไปน

๑. เจาคณะใหญ ๒. เจาคณะภาค รองเจาคณะภาค ๓. เจาคณะจงหวด รองเจาคณะจงหวด ๔. เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอ ๕. เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบล ๖. เจาอาวาส รองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส๑๓๘

และยงไดมการก าหนดพระสงฆาธการไว ๖ ชนดวยกน เมอแบงเปนต าแหนง หมายถง ทตองใชตวบคคลผทด ารงต าแหนงนนได ๑๒ ต าแหนง คอ

๑. ชน (ระดบ. หน ม ๑ ต าแหนง คอ เจาคณะใหญหน ๒. ชน (ระดบ. ภาค ม ๒ ต าแหนง คอ เจาคณะภาค ๑ รองเจาคณะภาค ๑ ๓. ชน (ระดบ. จงหวด ม ๒ ต าแหนง คอ เจาคณะจงหวด ๑ รองเจาคณะจงหวด ๑ ๔. ชน (ระดบ. อ าเภอ ม ๒ ต าแหนง คอ เจาคณะอ าเภอ ๑ รองเจาคณะอ าเภอ๑ ๕. ชน (ระดบ. ต าบล ม ๒ ต าแหนง คอ เจาคณะต าบล ๑ รองเจาคณะต าบล ๑ ๖. ชน (ระดบ. วด ม ๓ ต าแหนง คอ เจาอาวาส ๑ รองเจาอาวาส ๑ ผชวยเจา

อาวาส ๑

ตามพระราชบญญตคณะสงฆ เจาอาวาสจงมอ านาจ หนาท ในการบรหาร และจดการวด ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ๑๓๙ ซงเปนผขบเคลอนการบรหารกจการคณะสงฆ และการพระพทธศาสนา

๑๓๘กรมการศาสนา, กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๔, วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ, หมวด ๑ ขอ๔, (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, พ.ศ.๒๕๔๑), หนา ๒.

๑๓๙กรมการศาสนา, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆาธการ และการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐), ค าน า.

๖๕

ใหปฏบตถกตองเปนประโยชนทงงานการศาสนศกษา การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะห และการสาธารณสงเคราะห๑๔๐

๒.๔.๒ ความส าคญของพระสงฆาธการ พระสงฆาธการเปนผปกครองดแลคณะสงฆในเขตปกครอง และวดใหเปนไปตามพระ

ธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ และพระบญชาสมเดจพระสงฆราช มหนาทควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงามของคณะสงฆ จดการ และพฒนา การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะหใหเปนไปดวยด พระสงฆาธการจงมความส าคญในการดแลพระภกษสามเณร ดแลวดใหเปนระเบยบเรยบรอย ใหพระภกษสามเณร มจรยาวตรงดงามประพฤตปฏบตตนตามหลกพระธรรมวนย นบวาพระสงฆาธการเปนผจรรโลงพระพทธศาสนาใหยงยน ดแลความประพฤตปฏบตของพระภกษสามเณร มใหออกนอกพระธรรมวนย และพระสงฆาธการโดยเฉพาะเจาอาวาส รองเจาอาวาส และผชวยเจาอาวาส จะตองบ ารงรกษา จดการวด และสมบตของวดใหเปนไปโดยเรยบรอย ปกครอง และสอดสองใหบรรพชต และคฤหสถทพ านกอยในวดปฏบตตามพระธรรมวนย และเปนธระในการศกษาอบรม และสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต และคฤหสถ ใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล ซงกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ ระบถงความส าคญของพระสงฆาธการวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต จะเจรญรงเรองถาวรสบตอไป กดวยจะตองอาศยพระสงฆาธการเปนส าคญเนองจากพระสงฆาธการเปนผใกลชดประชาชนโดยเฉพาะพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ซงเปนทเคารพเลอมใสศรทธาของประชาชน ตามพระราชบญญตคณะสงฆเจาอาวาสจงมอ านาจ หนาท ในการบรหาร และจดการวด ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ๑๔๑

๒.๔.๓ การแตงตงพระสงฆาธการ การแตงตงพระสงฆาธการในแตละชนนนไดมความแตกตางกนตามความส าคญของ

บทบาทหนาทของแตละต าแหนง และวฒภาวะของพระสงฆผทจะต าแหนงนนๆ วามความสมพนธกน และมความเปนไปไดวาจะด าเนนการตามบทบาทหนาททไดรบนนใหส าเรจลลวงไปไดดวยดมากนอยเพยงไร ซงการแตงตงพระสงฆาธการในแตละระดบนน จะมขอพจารณา ดงน

พระภกษผจะด ารงต าแหนงพระสงฆาธการ ตองมคณสมบตทวไปดงตอไปน ๑. มพรรษาสมควรแกต าแหนง ๒. มความรความสามารถแกต าแหนง ๓. มความประพฤตเรยบรอยตามพระธรรมวนย ๔. เปนผฉลาดสามารถในการปกครองคณะสงฆ

๑๔๐ส านกงานเจาคณะภาค ๑๖, คมอปฏบตงานการคณะสงฆ . (สราษฏรธาน: ส านกงานเลขานการเจาคณะภาค ๑๖ วดทาไทร, ๒๕๔๗), หนา ๔๖.

๑๔๑กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆ และการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐), ค าน า.

๖๖

๕. ไมเปนผมรางกายทพพลภาพไรความสามารถ หรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอเปนโรคเรอน หรอเปนวณโรค ในระยะอนตรายจนเปนทนารงเกยจ

๖. ไมเคยตองค าวนจฉยลงโทษในอธกรณทพงรงเกยจมากอน ๗. ไมเคยถกถอดถอน หรอถกปลดจากต าแหนงใด เพราะความผดมากอน๑๔๒ พระศรศาสนวงศ (มชย วรปญโญ) ไดตงขอสงเกตวา ค าวา พระสงฆาธการ ใชค า

วา พระภกษ เพราะยดหลก ค าวา พระภกษ อนเปนนามบญญต เรยกพระโดยรวมตามกฎหมาย ดวยเหตทยงไมไดแตงตง แตทก าหนดน กเพอก าหนดคณสมบตผทจะด ารงต าแหนงพระสงฆาธการดงกลาวมาแลวนนเองวาตองมคณสมบต ดงน ๑) มพรรษาสมควรแกต าแหนง ๒) มความรความสามารถแกต าแหนง ๓) มความประพฤตเรยบรอยตามพระธรรมวนย ๔) เปนผฉลาดสามารถ ในการปกครองคณะสงฆ ๕) ไมเปนผมรางกายทพพลภาพไรความสามารถ หรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอเปนโรคเรอน หรอเปนวณโรค ในระยะอนตรายจนเปนทนารงเกยจ ๖) ไมเคยตองค าวนจฉยลงโทษในอธกรณทพงรงเกยจมากอน และ ๗) ไมเคยถกถอดถอน หรอถกปลดจากต าแหนงใด เพราะความผดมากอน โดยในการก าหนดคณสมบตน เปนคณสมบตหลกผทจะมาด ารงต าแหนงพระสงฆาธการ ไมวาจะเปนชนใดๆ กตามใหถอเอาคณสมบตตามนเปนหลกพจารณาเปนเบองตน และตองพจารณาทกขอ ตงแต ๑) จนถง ๗) นนเอง เพราะเปนคณสมบตหลก ไดแก

๑. เปนขอทก าหนดไวตายตวในแตละชนของพระสงฆาธการชนนนๆ วา ผจะด ารงต าแหนงนน ตองมพรรษาเทาไหร เปนตน เชน ผทจะด ารงต าแหนงเจาอาวาส ตองมพรรษาพน ๕ พรรษา ในชนอนๆ กก าหนดไวชดเจนเชนเดยวกน ซงจะไมขอกลาวในทน เพราะก าหนดไวในขอ และหมวดตอๆ ไป

๒. เปนขอทก าหนดถงความรของผทจะมาด ารงต าแหนงดงกลาวแลว แตในทน ก าหนดไวกวางๆ ซงจะมปรากฏอยในขอตอๆ ไปขางหนา ทงนกเพอใหมผมอ านาจในการแตงตงไดพจารณาเอาตามความเหมาะสม ซงในเรองของความรนน ทานมไดก าหนดตายตวลงไปวา ตองเปนความรชนไหนอยางไร ทงนกเพอสะดวกในการปฏบตจรงนนเอง ความรทก าหนดเปนมาตรฐานทางการศกษาของคณะสงฆในปจจบนทถอเปนหลกนน ม ๒ คอ ความรในสวนนกธรรม เรยกวา นกธรรมชน ตร โท เอก ความรในทางการศกษาบาล เรยกวา ประโยค ๑-๒, ประโยค ป.ธ.๓ ไปจนถงประโยค ป.ธ.๙ ความรในสวนของการศกษาภาษาบาลนในปจจบน ไดถกจดเปนสมณะศกดประเภทหนงดวย แตโดยความเปนจรงแลว ความรมความหมายมากกวานน เพราะในบางทานบางคน แมไมมความร ทเปนมาตรฐานทางการศกษาอนไดรบประกาศนยบตร หรอปรญญาบตร แตมความรความเชยวชาญทเปนประสบการณจรงประสบการณตรงกมมาก และมประโยชนในการปฏบตงานเปนอยางยงดวย ดงนน ในเรองของความรนน กฎจงก าหนดไวแบบกวางๆนนเองยงมความรอกอยางหนง ซงจดเปนระดบอดมศกษาของคณะสงฆ กลาวคอ มหาวทยาลยสงฆ ไดแก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยซงเปนมหาวทยาลยในก ากบของรฐ มหนาทผลตบณฑตมาเพอรองรบ และสนองการคณะสงฆ ในดานการปกครอง และการเผยแผเปนตน ซงในปจจบน มระดบความรถงปรญญาเอกทเดยว

๑๔๒กรมการศาสนา, กฎมหาเถรสมาคม, ฉบบท ๒๔, วาดวยเรองการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ, หมวด ๒ ขอ ๖, พ.ศ.๒๕๔๑.

๖๗

๓. ก าหนดถงความประพฤต โดยยกพระธรรมวนยเปนเกณฑในการก าหนดคณสมบตของผทจะมาด ารงต าแหนงพระสงฆาธการวาเปนภกษผมความประพฤตเรยบรอยตามหลกพระธรรมวนยซงในทางปฏบตยอมตองหมายถงผมอ านาจในการแตงตงจะใชวธในการสอดสองดแลความประพฤต ของภกษผอยในปกครองวาเปนอยางไรนนเอง ควรแกการแตงตงในต าแหนงนนๆหรอไมอยางไร

๔. ก าหนดถงความสามารถในการปกครอง ซงในขอน กเปนการก าหนดไวแบบกวางๆ อกเชนกน ซงตองเปนดลยพนจของทานผมอ านาจในการแตงตงทจะพจารณา

๕. ก าหนดถงความเปนปกตของรางกายเปนหลกโดยก าหนดไวชดเจนวาตองไมเปนผมรางกายทพพลภาพไรความสามารถ คอตองยงคงเปนผมความสามารถในการบรหารงานไดอยมใชเปนผเจบปวย หรอออนแอไมมก าลง อนหมายถงความไมเปนปกต และตองไมมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ ตองไมเปนโรคเรอนหรอวณโรคในระยะอนตรายจนเปนนารงเกยจ ในขอทกลาวถงเรองโรคเรอนหรอวณโรคนกก าหนดไวโดยเนนวา วณโรคในระยะอนตราย ซงเปนทนารงเกยจ ซงในทางการแพทยนนวณโรคมหลากหลายระยะ ดงนน ถาเปนวณโรค แตในระยะเรมตน แลวรบรกษา และไมมลกษณะเปนทนารงเกยจ เมอไมเปนทนารงเกยจกไมจดเขาในขอน

๖. ทานก าหนดหมายเอาประวตแหงการด ารงเพศพระภกษวา ตองไมเคยตองค าวนจฉยลงโทษในอธกรณทพงรงเกยจมากอน อธกรณนน เมอกลาวตามศพท กคอเรองราวทเกดขน และสงฆจะตองจดท าใหส าเรจ มการอปสมบท ทเรยกวา กจจาธกรณเปนตน แตในทน หมายถงอธกรณ ทเปนเรองราวในทางเสยหายหมายถงตวภกษเองกอเรองขนหรอพวพนกบเรองราวทเปนไปในทางเสยหาย เมอมค าวนจฉยลงโทษจากผปกครองทพจารณาอธกรณนนแลว อยางนถอวาขาดคณสมบต ดงนน จงก าหนดวา ตองไมเคยตองค าวนจฉยลงโทษ ในอธกรณทพงรงเกยจมากอน จรงอย แมในกฎมหาเถรสมาคมจะก าหนดลกษณะไวตามน แตในความเปนจรงแลว พระภกษผถกค าวนจฉยลงโทษในอธกรณทพงรงเกยจนน อาจไมมความผดตามทถกลงโทษกเปนได หากแตถกการกระท าอนไมชอบมาพากลบางอยางสรางเรองสรางหลกฐานจนแนบเนยน กเปนได จงเปนสงทพระภกษพงส าเหนยก และระมดระวงในเรองเหลานใหมาก ในสวนของทานผวนจฉยเองกตามท คงตองใชวจารณญาณใหมากเชนเดยวกน มเชนนน จะเปนการสนบสนนผไมประสงคดไปเสย อนมผลตอบคลากรของพระศาสนา ทงมผลตออาย และความมนคงของพระศาสนาดวย

๗. ก าหนดเอาประวตแหงการด ารงต าแหนงในชนตนๆมากอนแลว โดยก าหนดวา ตองไมถกถอดถอนหรอถกปลดจากต าแหนงใด เพราะความผดมากอน มขอทควรพจารณา ดงน การปลด หรอถกถอดถอนนนเปนโทษทางจรยาพระสงฆาธการ เหตเพราะละเมดจรยาพระสงฆาธการอยางรายแรง ตองไมถกถอดถอนจากต าแหนง เพราะความผด เหตเพราะละเมดจรยาพระสงฆาธการอยางรายแรงนนเอง๑๔๓

การพจารณาภกษผเขารบต าแหนงพระสงฆาธการนนพจารณาขอทส าคญ ๓ ขอ จากขอทพจารณาใน ๗ ขอนนไดแก

๑๔๓พระศรศาสนวงศ (มชย วรปญโญ), อธบายกฎมหาเถรสมาคม, (กรงเทพมหานคร: ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๑), หนา ๑๙.

๖๘

๑. พรรษา ในขอพจารณาเรองพรรษาน คงไมตองกลาวไวใหมากความ แตจะพอสรปไดวา การด ารงต าแหนงพระสงฆาธการนน จกพจารณาภกษผมพรรษากาล ตงแต ๕ พรรษาขนไปเขารบต าแหนง สวนจะเปนต าแหนงใดนนขนอยกบความเหมาะสมของพรรษาผจกไดรบพจารณานนเอง

๒. ประสบการณ ในขอนผศกษามความเหนวา เปนขอทสามารถบงไปถงดานการศกษาคอความร และ ความสามารถในดานการปกครอง และการบรหาร จงจด ๒ ขอ กลาวคอ ขอ (๒) และ (๔) เขาในหมวดน หากมการถามวา เหตใดจงจดการศกษาเขาในหมวดประสบการณ เนองจากความรนนมใชเฉพาะดานการเรยนรภายในสถาบนเพยงอยางเดยว แตหากวาความรสามารถศกษาไดจากการปฏบตจรงหรอการไดพบ และคลกคลอยในวงการนนๆ กสามารถกลาวไดวาเปนผมความรในดานนนๆ หรอเรยกวา ผช านาญการ กอาจเปนไปได

๓. ความประพฤตดงาม ในขอนผวจยไดมความเหนวา ความประพฤตทดงามนน บงบอกถงศลาจารวตรอนดงาม คอ ตองเปนผทรกษาศล และมระเบยบวนยอนเครงครด ซงสามารถขยายผลไปถงดานสขภาพทตามมา และดานความดางพลอยอนเกดจากอธกรณ และเปนน ามาซงความเชอมนกลาวคอบคคลรอบขางมศรทธาในตวภกษนนเปนอยางด จงไดรวมเอาขอพจารณาท (๓), (๕), (๖), (๗) มาไวในหมวดนเพอเปนการเขาใจไดงายจากการพจารณาคณสมบตพระสงฆาธการ ทจะด ารงต าแหนงทไดกลาวไวแลวนน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

ก) ระดบเจาคณะใหญ การพจารณาแตงตงพระสงฆาธการในระดบเจาคณะใหญนนไดก าหนดไววา

“พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาคณะใหญ ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๓๐ และ (๒) มสมณศกดไมต ากวารองสมเดจพระราชาคณะ”๑๔๔

เจาคณะใหญนน เปนต าแหนงผปกครองคณะสงฆ ซงเมอกลาวโดยต าแหนงนไดตราไวในกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑) หมวด ๒ วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง ดงนน ต าแหนงเจาคณะใหญน จงจดเปนต าแหนงพระสงฆาธการในสวนกลาง และเปนต าแหนงเดยวเทานนทเปนสวนกลาง เขตปกครองคณะสงฆทเจาคณะใหญมอ านาจ หนาทในการปกครอง เรยกวา หน ซงมขอก าหนดในกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑) หมวด ๒ ขอ ๖ ดงน

ในสวนของคณะสงฆฝายมหานกาย แบงเปน ๔ หน มต าแหนงเจาคณะใหญ ๔ ต าแหนง คอ

๑) เจาคณะใหญหนกลาง มเขตปกครอง ๖ ภาค คอ ภาค ๑ ภาค ๒ ภาค ๓ ภาค ๑๓ ภาค ๑๔ ภาค ๑๕

๒) เจาคณะใหญหนเหนอ มเขตปกครอง ๔ ภาค คอ ภาค ๔ ภาค ๕ ภาค ๖ ภาค ๗ ๓) เจาคณะใหญหนตะวนออก มเขตปกครอง ๕ ภาค คอ ภาค ๘ ภาค ๙ ภาค

๑๐ ภาค ๑๑ ภาค ๑๒ ๔) เจาคณะใหญหนใต มเขตปกครอง ๓ ภาค คอ ภาค ๑๖ ภาค ๑๗ ภาค ๑๘

๑๔๔กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๔ (พ.ศ.๒๕๔๑), วาดวยเรองการแตงตงถอนพระสงฆาธการ, สวนท ๑ ขอ ๗.

๖๙

ในสวนของคณะสงฆฝายธรรมยตนกาย มต าแหนงเจาคณะใหญคณะธรรมยต ปฏบตหนาทในเขตปกครองคณะสงฆธรรมยตทกภาค

ข) ระดบเจาคณะภาค การพจารณาแตงตงพระสงฆาธการในระดบเจาคณะภาคนน ไดก าหนดไวในขอ ๑๐

ความวา พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาคณะภาค ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๒๐ และ (๒) ก าลงด ารงต าแหนงรองเจาคณะภาคนนมาแลวไมต ากวา ๒ ป หรอ (๓) ก าลงด ารงต าแหนงเจาคณะจงหวดในภาคนนมาแลวไมต ากวา ๔ ป หรอ (๔) มสมณศกดไมต ากวาพระราชาคณะชนเทพ หรอ (๕) เปนพระราชาคณะซงเปนพระคณาจารยเอก หรอ เปนเปรยญธรรม ๙ ประโยค

ถาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม (๒) (๓) (๔) หรอ (๕) ไมได หรอไดแตไมเหมาะสม มหาเถรสมาคมอาจพจารณาผอนผนไดเฉพาะกรณ

ส าหรบการแตงตงเจาคณะภาคนน ไดมก าหนดไวในขอ ๑๑ ความวา ในการแตงตงเจาคณะภาค เปนหนาทของเจาคณะใหญพจารณาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม ขอ ๖ และขอ ๑๐ เสนอมหาเถรสมาคมพจารณา เพอมพระบญชาแตงตงตามมตมหาเถรสมาคม

เจาคณะภาคอยในต าแหนงคราวละ ๔ ป และอาจไดรบแตงตงอกได ในกรณทเจาคณะภาคพนจากต าแหนงกอนวาระ ใหเจาคณะภาคซงไดรบแตงตง

แทนอยในต าแหนงตามวาระของผซงตนแทน ค) ระดบเจาคณะจงหวด เจาคณะจงหวด หมายถง เจาคณะกรงเทพมหานคร และเจาคณะจงหวด

นอกจากกรงเทพมหานคร๑๔๕ พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาคณะจงหวด ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวน

หนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๑๐ กบมส านกอยในเขตจงหวดนน และ (๒) ก าลงด ารงต าแหนงรองเจาคณะจงหวดนนมาแลวไมต ากวา ๒ ป หรอ (๓) ก าลงด ารงต าแหนงเจาคณะอ าเภอในจงหวดนนมาแลวไมต ากวา ๔ ป หรอ (๔) มสมณศกดไมต ากวาพระราชาคณะชนสามญ หรอเปนพระคณาจารยโทขนไป หรอเปนเปรยญธรรมไมต ากวา ๖ ประโยค

ถาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม (๒) (๓) หรอ (๔) ไมได หรอไดแตไมเหมาะสม มหาเถรสมาคมอาจพจารณาผอนผนไดเฉพาะกรณ๑๔๖

ในการแตงตงเจาคณะจงหวดในภาคใด ใหเจาคณะภาคนนพจารณาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตามขอ ๖ และขอ ๑๔ เสนอเจาคณะใหญพจารณา เพอมพระบญชาแตงตงตามมตมหาเถรสมาคม๑๔๗

๑๔๕กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑), วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ หมวด ๓ ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค สวนท ๒ ขอ ๑๔.

๑๔๖เรองเดยวกน. ๑๔๗กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑), วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ

หมวด ๓ ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค สวนท ๒ ขอ ๑๔.

๗๐

ฆ) ระดบเจาคณะอ าเภอ เจาคณะอ าเภอ หมายถง เจาคณะเขตในกรงเทพมหานคร เจาคณะอ าเภอ

ในจงหวดนอกจากกรงเทพมหานคร๑๔๘ พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาคณะอ าเภอ ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวน

หนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๑๐ กบมส านกอยในเขตจงหวดนน และ (๒) ก าลงด ารงต าแหนงรองเจาคณะอ าเภอนนมาแลวไมต ากวา ๒ ป หรอ (๓) ก าลงด ารงต าแหนงเจาคณะต าบลในอ าเภอนนมาแลวไมต ากวา ๔ ป หรอ (๔) มสมณศกดไมต ากวาชนสญญาบตร หรอเปนพระคณาจารยตรขนไป หรอเปนเปรยญธรรมไมต ากวา ๔ ประโยค

ถาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม (๒) (๓) หรอ (๔) ไมได หรอไดแตไมเหมาะสม เจาคณะภาคอาจพจารณาผอนผนไดเฉพาะกรณ โดยอนมตของเจาคณะใหญ๑๔๙

ง) ระดบเจาคณะต าบล เจาคณะต าบล หมายถงเจาคณะแขวงในกรงเทพมหานคร และเจาคณะต าบล

ในจงหวด นอกจากกรงเทพมหานคร พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาคณะต าบล ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง

ดงน (๑) มพรรษาพน ๕ กบมส านกอยในเขตอ าเภอนน และ (๒) ก าลงด ารงต าแหนงรองเจาคณะต าบลนนมาแลวไมต ากวา ๒ ป หรอ (๓) ก าลงด ารงต าแหนงเจาอาวาสในต าบลนนมาแลวไมต ากวา ๔ ป หรอ (๔) เปนพระภกษมสมณศกด หรอเปนพระคณาจารย หรอเปนเปรยญธรรม หรอเปนนกธรรมชนเอก

ถาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม (๒) (๓) หรอ (๔) ไมไดหรอไดแตไมเหมาะสม เจาคณะจงหวดอาจพจารณาผอนผนไดเฉพาะกรณ โดยอนมตของเจาคณะภาค๑๕๐

ในการแตงตงเจาคณะต าบลในอ าเภอใด ใหเจาคณะอ าเภอนนคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตามขอ ๖ และขอ ๒๒ เสนอเจาคณะจงหวดพจารณาแตงตง เมอไดแตงตงแลว ใหแจงกรมการศาสนา และรายงานเจาคณะภาคเพอทราบ๑๕๑

จ) ระดบเจาอาวาส เจาอาวาส ผมอ านาจสงสดภายในวด คอ เจาอาวาสวดซงเปนพระสงฆาธการ

อนดบท ๙ ตามกฎมหาเถรสมาคม เจาอาวาสวดเปนผมความรบผดชอบตอการพระศาสนาอยางยงใหญ เพราะตองท าหนาทเปนผปกครองวด และเปนผแทนวด เนองจากวดมฐานะเปนนตบคคล คอบคคลตามกฎหมาย ดงนนเจาอาวาสจงมฐานะเปนเจาพนกงานตามความในประมวลกฎหมายอาญาตามมาตรา ๔๕ กลาววา “ใหถอวาพระภกษซงไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงในการปกครองคณะสงฆ

๑๔๘เรองเดยวกน. ๑๔๙พระศรศาสนวงศ, อธบายกฎมหาเถรสมาคม, (กรงเทพมหานคร: ประยรสาสนไทยการพมพ,

๒๕๕๑), หนา ๔๕. ๑๕๐พระศรศาสนวงศ, อธบายกฎมหาเถรสมาคม, หนา ๕๑. ๑๕๑เรองเดยวกน, หนา ๕๓.

๗๑

และไวยาวจกร เปนเจาพนกงานตามความในประมวลกฎหมายอาญา” ต าแหนงเจาอาวาสจงเปนต าแหนงส าคญยง๑๕๒

พระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาอาวาสตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง ดงน (๑) มพรรษา ๕ และ (๒) เปนผทรงเกยรตคณเปนทเคารพนบถอของบรรพชต และคฤหสถในถนนน๑๕๓

ในการแตงตงเจาอาวาสนอกจากพระอารามหลวงในต าบลใด ใหเปนหนาทของเจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบล เจาสงกด ถาไมมรองเจาคณะอ าเภอ ไมมรองเจาคณะต าบล ใหเจาคณะอ าเภอเลอกเจาอาวาสในต าบลนนรวมกนทงหมดไมนอยกวา ๓ รป รวมกนพจารณาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตาม ขอ ๖ และขอ ๒๖ แลว ใหเจาคณะอ าเภอรายงานเสนอเจาคณะจงหวดเพอพจารณาแตงตง๑๕๔

ถาพระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาอาวาสนน ด ารงต าแหนงเจาคณะจงหวดอยดวยใหเจาคณะอ าเภอรายงานเสนอเจาคณะภาค เพอเจาคณะภาคพจารณาแตงตง

ในสวนเจาอาวาสพระอารามหลวงนน พระภกษจะด ารงต าแหนงเจาอาวาสพระอารามหลวงในกรงเทพมหานคร ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๑๐(๒) เปนผทรงเกยรตคณเปนทเคารพนบถอของบรรพชต และคฤหสถ และ (๓) มสมณศกด (ก) ไมต ากวาพระราชาคณะชนราช ส าหรบพระอารามหลวงชนเอก (ข) ไมต ากวาพระราชาคณะชนสามญ ส าหรบพระอารามหลวงชนโท (ค) ไมต ากวาพระครผชวยเจาอาวาสชนเอก ส าหรบพระอารามหลวงชนตร๑๕๕

ส าหรบพระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาอาวาสพระอารามหลวงในจงหวดอนนอกจากกรงเทพมหานคร ตองมคณสมบตโดยเฉพาะอกสวนหนง ดงน (๑) มพรรษาพน ๑๐ (๒) เปนผทรงเกยรตคณเปนทเคารพนบถอของบรรพชต และคฤหสถ และ (๓) มสมณศกด (ก) ไมต ากวาพระราชาคณะชนสามญ ส าหรบพระอารามหลวงชนเอก (ข) ไมต ากวาพระครผชวยเจาอาวาสชนเอก ส าหรบพระอารามหลวงชนโท (ค) ไมต ากวาพระครผชวยเจาอาวาสชนโท หรอพระครสญญาบตรทมนตยภตไมต ากวาพระครผชวยเจาอาวาสชนโท ส าหรบพระอารามหลวงชนตร๑๕๖

ในการแตงตงเจาอาวาสพระอารามหลวงใหเปนหนาทของเจาคณะจงหวดพจารณาคดเลอกพระภกษผมคณสมบตตามขอ ๖ และขอ๒๙ หรอขอ ๓๐ แลวแตกรณ เสนอผบงคบบญชาตามล าดบ เพอมหาเถรสมาคมพจารณา

๑๕๒กองแผนงาน กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, คมอพระสงฆาธการวาดวยพระราชบญญต กฎ ระเบยบ และค าสงของคณะสงฆ, (กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๒),หนา ๘๙.

๑๕๓พระศรศาสนวงศ, อธบายกฎมหาเถรสมาคม, หนา ๕๖. ๑๕๔เรองเดยวกน, หนา ๕๗. ๑๕๕เรองเดยวกน, หนา ๖๐. ๑๕๖เรองเดยวกน, หนา ๖๖.

๗๒

ถาพระภกษผจะด ารงต าแหนงเจาอาวาสพระอารามหลวง ตามขอ ๒๙ หรอขอ ๓๐แลวแตกรณ ด ารงต าแหนงเจาคณะจงหวดอยดวย ใหเปนหนาทของเจาคณะภาคเปนผด าเนนการ๑๕๗

๒.๒.๔ การปกครองคณะสงฆไทยในปจจบน การปกครองคณะสงฆตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ และพระราชบญญต

คณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดระบใหสมเดจพระสงฆราชในต าแหนงสกลมหาสงฆปรณายกเปนพระประมขสงฆไทย และสงฆอน ทรงบญชาการคณะสงฆทางมหาเถรสมาคมตามอ านาจกฎหมาย และพระธรรมวนย และทรงตราพระบญชาสมเดจพระสงฆราชโดยไมขดหรอแยงกบกฎหมาย พระธรรมวนย และกฎมหาเถรสมาคม และสมเดจพระสงฆราชทรงอยในฐานะผใดจะหมนประมาท ดหมนหรอแสดงความอาฆาตมาดรายมได โดยมมหาเถรสมาคมเปนองคกรปกครองคณะสงฆสงสด คณะสงฆ และสามเณรตองอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม ซงมสมเดจพระสงฆราช ทรงเปนประธานกรรมการ และมกรรมการโดยต าแหนง และกรรมการโดยแตงตงในการปกครองคณะสงฆ แบบแผนการปกครองคณะสงฆแบงเปน ๒ สวน คอ สวนหลกก าหนดหนวยงาน เขตปกครอง ผปกครองหรอผรบมอบงานหรอคณะผรบมอบงาน ในการปฏบตงานการปกครองคณะสงฆ และสวนยอย ไดแก แบบแผนก าหนดอ านาจหนาท การควบคมบงคบบญชา การประสานงาน การตงผรกษาการแทน และการวางระเบยบวธปฏบตอนๆ

ระเบยบการปกครองคณะสงฆก าหนดใหมเจาคณะมหานกาย และเจาคณะธรรมยตปกครองบงคบบญชาวด และพระภกษสามเณรในนกายนนๆ โดยมระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง และระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค ดงน ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลางมมหาเถรสมาคมเปนศนยรวมอ านาจการ ปกครอง และกจการคณะสงฆทงสนของคณะสงฆไทย เปนศนยรวมเขตปกครอง และเจาคณะในสวนกลาง ซงเปนผปกครองคณะสงฆสวนกลางโดยก าหนดเขตปกครองไดแกเขตปกครองบงคบบญชาเจาคณะเจาอาวาส และพระภกษสามเณรในนกายนนๆ ในสวนกลางจะแยกสวนการปกครองเปนคณะมหานกาย เรยกวา “หน” ม ๔ หน คอ หนกลาง หนเหนอ หนตะวนออก และหนใต ในสวนของคณะธรรมยต เรยกวา คณะธรรมยต จะรวมเขตปกครองคณะสงฆสวนภมภาค และวดธรรมยตทงหมดเขาเปนเขตเดยวกน การปกครองสงฆในสวนกลาง ไดแก เจาคณะใหญ ซงเปนพระสงฆาธการสงกดในสวนกลางเปนผประสานงานกบสมเดจพระสงฆราช มมหาเถรสมาคมเปนหนวยงานในสวนกลาง และประสานงานกบเจาคณะในสวนภมภาค ปฏบตหนาทปกครองคณะสงฆในเขตของตนเรยกวา หน ม เจาคณะใหญ ๕ หน คอ ๑) เจาคณะใหญหนกลาง ๒) เจาคณะใหญหนเหนอ ๓) เจาคณะใหญหนตะวนออก ๔) เจาคณะใหญหนใต ๕) เจาคณะใหญคณะธรรมยต๑๕๘

๑๕๗พระศรศาสนวงศ, อธบายกฎมหาเถรสมาคม, หนา ๖๘. ๑๕๘พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการคณะสงฆ และการ

พระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๓ – ๕.

๗๓

๒.๔.๕ บทบาทของพระสงฆาธการ พระสงฆาธการมบทบาทหนาทในการปกครองคณะสงฆ โดยมหลกการปกครองคอมง

ความสงบเรยบรอย มงความเจรญงอกงาม และมงความสามคคปรองดอง ซงทง ๓ ประการนเปนเครองวดสมรรถภาพของการปกครอง ในขณะเดยวกนในการปกครองพระสงฆใหไดผลดตามหลกการ๑๕๙ พระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ทกรปตองพฒนาตนเองใหอยในระเบยบวนยกอนเปนประการแรกประการทสองจะตองมรปแบบการปกครองในวดวาอารามใหเรยบรอย และประการสดทายจะตองจดรปแบบในการศกษาเลาเรยน แผนกพระปรยตธรรมขน เชน แผนกนกธรรม แผนกบาล ขนในวดของตน นอกจากนจะตองอบรมวปสสนากรรมฐานใหกบพระภกษสามเณร เรยกวา พฒนาจตใจของพระภกษสามเณรใหมความมนคง เพอพระภกษสามเณรจะไดน าหลกการพฒนาจตใจนไปสเดกหรอเยาวชนหรอยวพทธใหหนเขามาศกษาหาความรดานพระพทธศาสนา เรยกวา จรยธรรม การใหการศกษา ดานจรยธรรมกคอการเปดโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตยขน การเปดโรงเรยนเดกเลก ทเรยกวาเดกกอนเกณฑ ซงเปนโครงการของมหาเถรสมาคม กเพอเปนการชกจง เดกเลกใหหนเขามาพงพระสงฆ พระสงฆกมบทบาทชวยเหลอเดกเลกดวยเมตตาธรรม เดกเลกเหลาน กคอ ลกหลาน ชาวบานทตองออกไปประกอบอาชพ เมอวดรบดแลลกหลานให ความเลอมใสศรทธาตอวด ตอ พระพทธศาสนา กบงเกดขนกบประชาชนจงเหนไดวา พระสงฆาธการระดบเจาอาวาส นอกจากจะมหนาทในการดแลวด พฒนาวดแลว ยงตองชวยเหลอ และพฒนาชมชนพรอมกนไปดวย๑๖๐

พระสงฆาธการ เปนนามบญญตตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ ไดก าหนดบทบาทอ านาจหนาทการปกครองคณะสงฆในเขตปกครองของตน ไดแก การรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะห และการสาธารณสงเคราะหรวม ทงการนคหกรรมหรอการวนจฉย อธกรณ หรอ ความผดทางพระธรรมวนยของพระภกษ กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๔ (พ.ศ. ๒๕๔๑) วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ ไดก าหนดจรยาพระสงฆาธการ ซงพระสงฆาธการตองปฏบตตามบทบาทของพระสงฆาธการ ดงตอไปน

๑. ตองเคารพเออเฟอตอกฎหมายพระราชบญญตคณะสงฆกฎกระทรวง กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช สงวร และปฏบตตามพระธรรมวนยโดยเครงครด

๒. ตองเชอฟง และปฏบตตามค าสงของผบงคบบญชาซงสงโดยชอบดวยอ านาจหนาทถาไมเหนพองดวยค าสงนน ใหเสนอความเหนทดทานเปนลายลกษณอกษรภายใน ๑๕ วน นบแตวนทได รบทราบค าสง และเมอไดทดทานดงกลาวมานนแลว แตผสงมไดถอนหรอแกค าสงนนถาค าสงนนไมผดพระวนยตองปฏบตตาม ตองรายงานจนถงผสง ในกรณมการทดทานค าสงใหผสง

๑๕๙พระธรรมญาณมน (ทองยอย กตตทนโน), วดชวยชาวบานไดอยางไร, การแสวงหาเสนทางการพฒนาชนบทของพระสงฆไทย, ๒๕๒๖, หนา ๔๗. (อดส าเนา).

๑๖๐พระครมงคลศลวงศ (กศล คนธวโร) และคณะ, พระสงฆกบการพฒนาชนบท การแสวงหาเสนทางการพฒนาชนบทของพระสงฆไทย, ๒๕๒๖), หนา ๕๓-๖๗.

๗๔

รายงานเรองทงหมดไปยงผบงคบบญชาเหนอตนเพอพจารณาสงการตอไปในการปฏบตหนาท หามขามผบงคบบญชาเหนอตน เวนแตจะไดรบอนญาตพเศษเปนครงคราว

๓. ตองตงใจปฏบตหนาทดวยความระมดระวง มใหเกดความเสยหายแกการคณะสงฆ และการพระศาสนา และหามมใหละทงหนาทโดยไมมเหตอนควร

๔. ตองปฏบตหนาทโดยชอบ และหามมใหใชอ านาจหนาทในทางทไมสมควร ๕. ตองสภาพเรยบรอยตอผบงคบบญชา เหนอตน และผอยในปกครอง ๖. ตองรกษาสงเสรมสามคคในหมคณะ และชวยเหลอซงกน และกนในทางทชอบ ๗. ตองอ านวยความสะดวกในหนาทการคณะสงฆ และการพระศาสนา ๘. ตองรกษาขอความอนเกยวกบการคณะสงฆทยงไมควรเปดเผย

ทง ๘ ขอน เปนจรยาอนพระสงฆาธการตองถอปฏบตตามโดยเครงครด เพราะละเมดแลวยอมไดรบโทษฐานละเมดจรยา

๒.๔.๖ อ านาจหนาทของพระสงฆาธการ โดยกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ. ๒๕๔๑) วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ

ไดระบถงกฎ ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต และประกาศทเกยวกบการปกครองคณะสงฆไวดงตอไปน

ก. อ านาจหนาทของเจาคณะใหญ เจาคณะใหญมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตหนของตน ดงน

๑. ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนยกฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช

๒. ควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด

๓. วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉยขออทธรณค าสงหรอค าวนจฉยชนภาค หรอมอ านาจหนาทในกรณทไดรบมอบหมายอยางอนจากมหาเถรสมาคม

๔. แกไขขอขดของของเจาคณะภาคใหเปนไปโดยชอบ ๕. ควบคมบงคบบญชาเจาคณะ และเจาอาวาส ตลอดถงพระภกษสามเณรผอยใน

บงคบบญชาหรออยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ใหเปนไปโดยความเรยบรอย

๖. ตรวจการ และประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๑

ข. อ านาจหนาทของเจาคณะภาค เจาคณะภาคมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตภาคของตน ดงน

๑. ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนยกฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช

๑๖๑กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑), วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ หมวด ๒ ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง ขอ ๖ ขอ ๗.

๗๕

๒. ควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด

๓. วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉยขออทธรณค าสงหรอค าวนจฉยชนจงหวด หรอมอ านาจหนาทในกรณทไดรบมอบหมายอยางอนจากมหาเถรสมาคม

๔. แกไขขอขดของของเจาคณะจงหวดใหเปนไปโดยชอบ ๕. ควบคมบงคบบญชาเจาคณะ และเจาอาวาส ตลอดถงพระภกษสามเณรผอยใน

บงคบบญชาหรออยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ใหเปนไปโดยความเรยบรอย

๖. ตรวจการ และประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๒

ค. อ านาจหนาทของเจาคณะจงหวด เจาคณะจงหวดมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตจงหวดของตน ดงน

๑. ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย มหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช ค าสงของผบงคบบญชาเหนอตน

๒. ควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด

๓. ระงบอธกรณ วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉย ขออทธรณค าสงหรอค าวนจฉยชนเจาคณะอ าเภอ

๔. แกไขขอขดของของเจาคณะอ าเภอใหเปนไปโดยชอบ ๕. ควบคมบงคบบญชาเจาคณะ และเจาอาวาส ตลอดถงพระภกษสามเณรผอยใน

บงคบบญชาหรออยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ใหเปนไปโดยความเรยบรอย

๖. ตรวจการ และประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๓

ฆ. อ านาจหนาทของเจาคณะอ าเภอ เจาคณะอ าเภอมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตอ าเภอของตน ดงน

๑. ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช ค าสงของผบงคบบญชาเหนอตน

๒. ควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด

๑๖๒กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท ๒๓ (พ.ศ.๒๕๔๑), วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ หมวด ๓ ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค สวนท ๑ ขอ ๑๐.

๑๖๓อางแลว.

๗๖

๓. ระงบอธกรณ วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉยขออทธรณค าสงหรอค าวนจฉยชนเจาคณะต าบล

๔. แกไขขอขดของของเจาคณะต าบลใหเปนไปโดยชอบ ๕. ควบคมบงคบบญชาเจาคณะ และเจาอาวาส ตลอดถงพระภกษสามเณรผอยใน

บงคบบญชาหรออยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ใหเปนไปโดยความเรยบรอย

๖. ตรวจการ และประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๔

ง. อ านาจหนาทของเจาคณะต าบล เจาคณะต าบลมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตต าบลของตน ดงน

๑. ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช ค าสงของผบงคบบญชาเหนอตน

๒. ควบคม และสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด

๓. ระงบอธกรณ วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉยขออทธรณค าสงหรอค าวนจฉย ชนเจาอาวาส

๔. แกไขขอขดของของเจาอาวาสใหเปนไปโดยชอบ ๕. ควบคม และบงคบบญชาเจาอาวาส และพระภกษสามเณรผอยในบงคบบญชา

หรอ อยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ให เปนไปโดยความเรยบรอย

๖. ตรวจการ และประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๕

จ. อ านาจหนาทของเจาอาวาส เจาอาวาส ผมอ านาจสงสดภายในวด คอ เจาอาวาสวดซงเปนพระสงฆาธการอนดบท ๙

ตามกฎมหาเถรสมาคม เจาอาวาสวดเปนผมความรบผดชอบตอการพระศาสนาอย างยงใหญ เพราะตองท าหนาทเปน ผปกครองวด และเปนผแทนวด เนองจากวดมฐานะเปนนตบคคล คอบคคลตามกฎหมาย ดงนน เจาอาวาสจงมฐานะเปนเจาพนกงานตามความในประมวลกฎหมายอาญาตาม มาตรา ๔๕ กลาววา “ใหถอวาพระภกษซงไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงในการปกครองคณะสงฆ และไวยาวจกร เปนเจาพนกงานตามความในประมวลกฎหมายอาญา” ต าแหนงเจาอาวาสจงเปนต าแหนงส าคญยง และนอกจากนน เจาอาวาสยงมความสมพนธใกลชดกบพทธศาสนกชนมากทสดทจะชวยจรรโลงพระพทธศาสนา ปลกฝงศรทธาในพระพทธศาสนาแกประชาชน

พระพทธวรญาณ กลาววา พระสงฆาธการ คอผปกครองสงฆ ซงตามกฎมหาเถรสมาคมก าหนดใหมจ านวน ๑๑ อนดบ โดยมเจาคณะภาคเปนอนดบท ๑ มผชวยเจาอาวาสเปนอนดบ

๑๖๔อางแลว. ๑๖๕อางแลว.

๗๗

ท ๑๑ นน พระสงฆาธการอนดบท ๙ คอเจาอาวาสนบเปนพระสงฆาธการทมความส าคญมากทสด มความรบผดชอบสงสด ดวยเหตผล

๑. เจาอาวาสเปนผอยใกลชดพระภกษสามเณร อบาสกอบาสกา ประชาชน และเดก เลกรจกพนฐานของบคคลเหลานนดกวาใครๆ อยใกลชดเหตการณทางพระศาสนาทงด และรายยอมเขาใจปญหาตางๆ และหาทางคลคลายปญหาไดงาย

๒. ต าแหนงเจาอาวาสจดเปนพนฐานทส าคญของต าแหนงผปกครองสงฆทกต าแหนงเปนเครองพสจน และรบรองความสามารถของต าแหนงปกครองสงฆทงหลายไดอยางด คอถาเปนเจาอาวาสไดด กมหวงทจะเปนเจาคณะต าบล หรอเจาคณะตางๆ ไดด๑๖๖

พระเทพปรยตสธ (วรวทย) กลาวถงเจาอาวาสมหนาท ดงน ๑. บ ารงรกษาวด จดกจกรรม และศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด ๒. ปกครอง และสอดสองใหบรรพชต และคฤหสถทมทอยหรอพ านกอาศยอยในวด

นนปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงของมหาเถรสมาคม ๓. เปนธระในการศกษาอบรม และสงสอน พระธรรมวนย แกบรรพชต และคฤหสถ ๔. ใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล๑๖๗ เจาอาวาสมหนาท ดงน ๑. บ ารงรกษาวด จดกจกรรม และศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด ๒. ปกครอง และสอดสองใหบรรพชต และคฤหสถทมทอยหรอพ านกอาศยอยในวด

นน ปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงของมหาเถรสมาคม ๓. เปนธระในการศกษาอบรม และสงสอน พระธรรมวนย แกบรรพชต และคฤหสถ ๔. ใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล หนาทเจาอาวาสดงกลาวในมาตรา ๓๗ น เปนหนาทโดยภาพรวมลกษณะงานอยาง

กวางๆ มไดชชดถงวธปฏบตแตอยางใด เพราะวธปฏบตนน ไดก าหนดโดยลกษณะงานเปน ๔ ๑. หนาทตองปฏบตใหเปนรปธรรม ไดแก

๑) การบ ารงรกษาวดใหเปนไปดวยด หมายถง การกอสราง การบรณะปฏสงขรณ การปรบปรงตบแตง การก าหนดแบบแปลนแผนผง ซงลวนแตเปนงานทตองท า ดวยแรงเงนแรงงาน และแรงความคดอนเปนสวนสรางสรรค และเสรมสรางสวนทเปนวตถ ใหปรากฏเปนรปธรรม ศาสนสถาน และศาสนวตถของวดวาอารามตางๆ จกไดรบการปรบปรงพฒนาใหเปนไปดวยดดวยหนาท เจาอาวาสขอน

๒) การจดกจการของวดใหเปนไปดวยด หมายถง การจดกจการของวดตามหนาทผปกครองวด และหนาทจดกจการแทนวดในฐานะผแทนนตบคคล เชน การรบทรพยสน การ

๑๖๖พระพทธวรญาณ, ธ รรมญาณนพนธ : ๑๐๐ ปพระ พทธวรญาณ, พ มพ ค ร งท ๒ , (กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร,๒๕๔๘), หนา ๗๕.

๑๖๗พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคป โ เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการคณะสงฆ และการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๓๓ – ๓๔. (อดส าเนา)

๗๘

อรรถคด กจการเหลาน เจาอาวาสจะตองจดการใหเปนไปดวยด คอ เปนไปโดยถกตองตามระเบยบแบบแผนหรอจารตวาดวยการนน

๓) การจดการศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด หมายถง การดแลรกษา การใชจายการจดทรพยสนของวด ตลอดจนการบญช ทงสวนทเปนศาสนวตถ ศาสนสถาน และศาสนสมบตของวดทตนเปนเจาอาวาส ใหเปนไปดวยด คอ ใหเปนไปตามวธการทก าหนดในกฎกระทรวง

๒. หนาทในการปกครองบรรพชต และคฤหสถในวด ไดแก ๑) การปกครองบรรพชต และคฤหสถในวด หมายถง การคมครองปกปองรกษา

ใหบรรพชต และคฤหสถผทมอย หรอพ านกอาศยอยในวดนน ไดเปนอยดวยความผาสก ใหความอนเคราะหในสวนทอยอาศย และปจจยตามสมควร หรอกลาวอกในหนงวา ชวยบ าบดทกขบ ารงสขแกบรรพชต และคฤหสถดงกลาวดวยพรหมวหารธรรมตามควรแกเหต

๒) การสอดสองบรรพชต และคฤหสถในวด หมายถง การตรวจตรา และเอาใจใสดแลการประพฤตปฏบตตนของบรรพชตแลคฤหสถทมถนทอยหรอพ านกอาศยอยในวดนน ใหเปนไปดวยความเรยบรอยดงาม รวมถงควบคม และบงคบบญชาบรรพชต และคฤหสถดงกลาว ใหปฏบตตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงมหาเถรสมาคม และรวมถงการวากลาวแนะน า ชแจง เกยวกบการปฏบตดงกลาวดวย ทงน เพอความเจรญรงเรองแหงวด และพระศาสนาอนเปนสวนรวม

๓. หนาทเปนธระจดการศกษา และอบรม ไดแก ๑) การจดการศาสนศกษา หมายถง การจดใหมการเรยนการสอนพระปรยต

ธรรมใหบรรพชต และคฤหสถไดศกษาเลาเรยน ทงแผนกบาล และแผนกธรรม (รวมถงธรรมศกษาอยดวย)หรอเฉพาะแผนกใดแผนกหนง ซงยดแบบแผนตามจารตประเพณทโดยปฏบตสบมาโดยตรง ไดแกการจดตงส านกศาสนศกษาแผนกธรรม หรอการใหพระภกษสามเณรไปเรยนทวดใกลเคยง ซงมส านกศาสนศกษาดงกลาว

๒) การอบรมสงสอนพระธรรมวนย หมายถง การจดใหมการอบรมสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชตตามวธการทก าหนดในค าสงมหาเถรสมาคม เรอง ใหภกษสามเณรเรยนพระธรรมวนย พ.ศ.๒๕๒๘ และการจดใหมการอบรมสงสอนพระธรรมวนยแกคฤหสถในรปแบบอนๆ รวมถงการฝกอบรมระเบยบแบบแผนเกยวกบการปฏบตตามพระธรรมวนย และการปฏบตศาสนกจของพระสงฆ เชน การท ากจวตรประจ าวน การฝกซอมสวดมนต ฝกซอม เรอง สงฆกรรม และพธกรรมทางพระศาสนา ตลอดจนฝกอบรมการปฏบตศาสนกจของคฤหสถ เชน การท าวตรสวดมนตประจ าวนพระ การสมาทานอโบสถศล และปฏบตศาสนพธอนๆ

๓) หนาทอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศล หนาทอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศลนน เปนหนาทเชอมโยงผกพนกบสงคมทงในสวนวด และนอกวด และเปนหนาทอนเกยวกบผลประโยชนทงโดยตรง และโดยออม ซงพอแยกไดโดยลกษณะ คอ

(๑) การอ านวยความสะดวกแกบรรพชต และคฤหสถ ทขอใชวดเปนทจดบ าเพญกศลทงทเปนสวนตว และสวนรวม

(๒) การอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศลของวดเอง ทงทเปนการประจ า และเปนการจร

๗๙

(๓) การอ านวยความสะดวกแกประชาชนผจะบ าเพญกศลนอกวด แตขอรบค า ปรกษา และความอปถมภจากเจาอาวาสหรอจากวด

(๔) การสรางสถานทเพออ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศล เชน การสรางฌาปนสถาน มเมรเผาศพ ศาลาเผาศพ ศาลาพกศพหรอศาลาบ าเพญกศล และทเกบศพ เปนตน

๒.๔.๗ การบรหารกจการคณะสงฆ บทบาทผบรหารงานกจการคณะสงฆ คอ พระสงฆาธการไดด าเนนการบรหารกจการของ

คณะสงฆตามบทบาทหนาทของพระสงฆาธการซงมอย ๖ ดานคอ ๑) บทบาทดานการปกครอง ๒) บทบาทดานการศาสนศกษา ๓) บทบาทดานการศกษาสงเคราะห ๔) บทบาทดานการเผยแผ ๕) บทบาทดานการสาธารณปการ ๖) บทบาทดานการสาธารณสงเคราะห ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ก. บทบาทดานการปกครอง การปกครองคณะสงฆตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.๒๕๐๕ และพระราชบญญต

คณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ ไดระบใหสมเดจพระสงฆราชในต าแหนงสกลมหาสงฆปรนายกเปนพระประมขสงฆไทย และสงฆอน ทรงบญชาการคณะสงฆทางมหาเถรสมาคมตามอ านาจกฎหมาย และพระธรรมวนย และทรงตราพระบญชาสมเดจพระสงฆราชโดยไมขดหรอแยงกบกฎหมาย พระธรรมวนย และกฎมหาเถรสมาคม และสมเดจพระสงฆราชทรงอยในฐานะผใดจะหมนประมาท ดหมนหรอแสดงความอาฆาตมาดรายมไดโดยมมหาเถรสมาคมเปนองคกรปกครองคณะสงฆสงสด คณะสงฆ และสามเณรตองอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม ซงมสมเดจพระสงฆราชทรงเปนประธานกรรมการ และมกรรมการโดยต าแหนง และกรรมการโดยแตงตง ในการปกครองคณะสงฆแบบแผนการปกครองคณะสงฆแบงเปน ๒ สวน คอ สวนหลกก าหนดหนวยงาน เขตปกครอง ผปกครองหรอผรบมอบงานหรอคณะผรบมอบงาน ในการปฏบตงานการปกครองคณะสงฆ และสวนยอย ไดแก แบบแผนก าหนดอ านาจหนาทการควบคมบงคบบญชา การประสานงานการตงผรกษาการแทน และการวางระเบยบวธปฏบตอนๆ

ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลางมมหาเถรสมาคมเปนศนยรวมอ านาจการปกครอง และกจการคณะสงฆทงสนของคณะสงฆไทย เปนศนยรวมเขตปกครอง และเจาคณะในสวนกลาง ซงเปนผปกครองคณะสงฆสวนกลาง โดยก าหนดเขตปกครองไดแกเขตปกครองบงคบบญชาเจาคณะเจาอาวาส และพระภกษสามเณรในนกายนนๆ ในสวนกลางจะแยกสวนการปกครองเปนคณะมหานกาย เรยกวา “หน” ม ๔ หน คอ หนกลาง หนเหนอ หนตะวนออก และหนใต ในสวนของคณะธรรมยต เรยกวา คณะธรรมยต จะรวมเขตปกครองคณะสงฆสวนภมภาค และวดธรรมยตทงหมดเขาเปนเขตเดยวกน

การปกครองสงฆในสวนกลาง ไดแก เจาคณะใหญ ซงเปนพระสงฆาธการสงกดในสวนกลางเปนผประสานงานกบสมเดจพระสงฆราช มมหาเถรสมาคมเปนหนวยงานในสวนกลาง และประสานงานกบเจาคณะในสวนภมภาค ปฏบตหนาทปกครองคณะสงฆในเขตของตน เรยกวา “หน” ม เจาคณะ

๘๐

ใหญ ๕ หน คอ ๑) เจาคณะใหญหนกลาง ๒) เจาคณะใหญหนเหนอ ๓) เจาคณะใหญหนตะวนออก ๔) เจาคณะใหญหนใต ๕) เจาคณะใหญคณะธรรมยต๑๖๘

การปกครอง หมายถง การควบคม และสงเสรมรกษาความเรยบรอยดงาม หมายถง งานในหนาทของพระสงฆาธการในการปกครองดแลพระภกษ สามเณรในเขตปกครองของตนใหเปนไปดวยความเรยบรอยถกตองตามหลกพระธรรมวนย และตามพระราชบญญตคณะสงฆทงน ค าวา การปกครอง แปลวา การควบคมดแล รกษา ควบคมใหทานอยในททานควรจะอย ดวยเหตนพระสงฆาธการจงตองด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปดวยความเรยบรอยถกตองตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ และบญชาของสมเดจพระสงฆราชนอกจากนน พระสงฆาธการยง จะตองท าหนาทระงบอธกรณวนจฉยการลงนคหกรรม การวนจฉยลงขออทธรณค าสง ตลอดถงการควบคมบงคบบญชาพระภกษสามเณรผอยใตเขตปกครองของตนชแจง แนะน าการปฏบตหนาทของผอย ในบงคบบญชาใหเปนไปโดยความเรยบรอยพรอมทงการตรวจตรา การประชม พระสงฆาธการในเขตปกครองของตน๑๖๙

การปกครองด าเนนไปไมได งานบรหารลกษณะอนๆ กจะด าเนนไปไมไดเชนกนผปกครองวดกคอเจาอาวาส ซงเปนพระสงฆาธการอนดบท ๙ เปนผมความรบผดชอบตอการพระศาสนาอยางยงใหญ เพราะจะตองปกครอง ค าวา “วด” มความหมาย ๒ ประการ คอ หมายถง ศนยกลางแหงศาสนาทงปวง และหมายถง แหลงรวมของสวนประกอบทส าคญของพระศาสนา ๕ ประการ คอ

๑. ศาสนสถาน ไดแก พนทตงของวด และบรเวณวด มลกษณะเปนไปตามธรรมชาต สงแวดลอมเหมาะสมทจะเปนเครองเสรมสรางความวเวก ความสงบ

๒. ศาสนวตถ ไดแกสงปลกสราง เปนเสนาสนะตางๆ เปนปชนยวตถ ปชนยสถาน ทแสดงถงความถกตอง เรยบรอยน าไปสความสงบสข

๓. ศาสนบคคล ไดแก พระภกษ สามเณรทมลกษณะเปนสมณะ ตงอยในศลาจารวตร บ าเพญหนาทศกษา ปฏบตแนะน าสงสอนเพอความสงบสข บ าเพญสงคมสงเคราะหตามสมณวสย ศษยวดทมลกษณะเปนพทธมามกะ ตลอดถงทายกทายกาทมแนวความเปนอบาสกอบาสกามความมนคงในพระศาสนาพอสมควร

๔. ศาสนธรรม ไดแก ระเบยบแบบแผน ขนบประเพณทางศาสนา และแนวปฏปทาทางพระศาสนาทไดรบการยกยอง เชดช และศกษาเลาเรยนดวยความเลอมใสในคณคาเปนทพงทางใจ

๕. ศาสนกจ ไดแก งานตางๆ ทางพระศาสนา เชนการศกษา การเผยแผหรองานเสรมสรางความบรสทธ ความมนคงของสงฆมณฑล เพอความด ารงอยดวยดของพระศาสนา เจาอาวาสมภาระหนาททจะตองบรหารสวนประกอบทส าคญของพระศาสนาทง ๕ น ไปพรอมๆ กน ดวยความรบผดชอบ โดยใชนโยบายทสขมรอบคอบ เหมาะกบกาละเทสะ และสถานการณปจจบน ทงน

๑๖๘พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๓ - ๕.

๑๖๙เรองเดยวกน, หนา ๖.

๘๑

ภารกจทเจาอาวาสจะตองใหความสนใจเอาใจใสเปนพเศษ คอ การบรหารศาสนบคคล โดยเรมจากงานปกครองพระภกษสามเณรในวดพนทเปนเบองตน

การทพระสงฆจะมบทบาทตอสงคมนนคณภาพของพระสงฆเปนสงส าคญมากปจจบนพระสงฆมคณภาพลดนอยลงในดานขอวตรปฏบต และความสามารถในการสอนการเผยแผธรรม จงท าใหพระสงฆสญเสยความเปนผน าในดานคณธรรม ดานสตปญญา และสญเสยความศรทธาจากญาตโยม

การบรหารปกครอง และการดแลพระสงฆเปนเรองหนงทจะชวยใหคณภาพของพระสงฆ ดขน คณภาพของพระสงฆจะดขนไดตองอาศยปจจยอยางอนอก ทงนหากระบบการปกครองสงฆเปนระบบก ากบดแลพระสงฆใหมความประพฤตทถกตองดงาม สงทจะตองมาเสรมคกนกคอระบบการกลนกรอง และกลอมเกลาระบบกลนกรองมไวส าหรบบคคลทจะมาบวชสวนระบบกลอมเกลาส าหรบผทผานการบวชมาแลว อนทจรงการกลอมเกลาผบวชนนมอยแลวตามพระธรรมวนย โดยอปชฌายเปนผมอบหมายใหท าหนาทน และเปนผรบรองตอคณะสงฆ อปชฌายจะตองมหนาท กลนกรอง และกลอมเกลาการกลนกรองเปนขนแรกส าหรบผทจะมาเปนสมาชกคณะสงฆขนตอนส าคญกวานน คอ การกลอมเกลาในดานประพฤต ความร ความเขาใจในทางธรรมใหเจรญงอกงามทงในคณธรรม และปญญา แมคณะสงฆจะไมมระบบกลนกรองแตถามระบบกลอมเกลาทดกยงมหลกประกนวาผทจะเขามาบวชเปนพระจะไดรบการศกษาอบรมใหเปนพระทดสามารถท าหนาทตามพระธรรมวนยไดทงนคณะสงฆจะตองสรางระบบกลอมเกลาทด ไดแก ระบบกลอมเกลาทไมเปนทางการ กคอ การดแลเอาใจใสทอปชฌายอาจารยพงมตอศษย สวนระบบทเปนทางการ กคอ ระบบการศกษาดานปรยตธรรมของพระสงฆ๑๗๐ นอกจากนน การศกษาโดยใชพระธรรมวนยเปนเครองฝกฝนพฒนาจตทเรยกวาปรยต และปฏบต เปนสวนหนงของวฒนธรรมไทยจนเปนศนยกลางชมชน พระสงฆทมขอวตรปฏบตอยในสงคมทงดงาม และมความสามารถ ในการอบรมประชาชนใหมหลกธรรมทางพทธศาสนาในการด าเนนชวตนบวามความส าคญมาก๑๗๑

พระสงฆาธการระดบเจาอาวาสตองชวยพฒนาวดใหเปนศนยกลางของชมชน ทงนวดกบบาน พระกบชาวบาน เปนของคกนมาชานาน โดยทวดตองเปนแหลงใหวทยาการแกชาวบานทกๆ ดาน ไดแก ดานการศกษา ดานอาชพ ดานศลธรรม และประเพณ ประชาชนกจะหนมาเขามาสวดวาอารามกนมากขนซงในอดตทผานมา บทบาท และกจกรรมตางๆ ทวดจดท า๑๗๒

อยางไรกตามในปจจบน บทบาทของวดไดถกท าผดเพยนไปจากเดม กรมการศาสนาจงไดรวบรวมโครงการพฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน โดยมหลกการส าคญ ดงน

๑. มงพฒนาวดใหเปนสถานทสะอาด เรยบรอย รมรน เพอจงใจใหประชาชนไดเขามาสวดมากขน

๑๗๐พระไพศาล วสาโล, พระพทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนม และทางออกจากวกฤต , (กรงเทพมหานคร: มลนธสดศร–สฤษดวงศ, ๒๕๔๖), หนา ๒๗๕ - ๒๗๗.

๑๗๑พระไพศาล วสาโล, พระพทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนม และทางออกจากวกฤต , หนา ๒๗๙.

๑๗๒เรองเดยวกน, หนา ๒๗๙-๒๗๙.

๘๒

๒. มงในการปกครองศาสนบคคลทพ านกอาศยอยภายในวดใหอยดวยความเรยบรอยสงบสข มการศกษาเลาเรยนพระธรรมวนยกนอยางจรงจง และปฏบตตามพระธรรมวนยอยางเครงครด เพอกอใหเกดศรทธาตอประชาชน

๓. มงใหวดไดจดกจกรรมเพอประโยชนตอประชาชน ไดแก การอบรมสงสอนศลธรรมแกประชาชน และชวยอบรมสงสอนศลธรรมแกนกเรยนใหมากขน

นอกจากหลกการพฒนาวดใหเปนศนยกลางของชมชนดงกลาวแลว วดยงจะตองท าหนาทเปนศนยกลางของประชาชน กระตนใหเกดการพฒนาชมชน ใหประชาชนในชมชนนนปรบปรงคณภาพชวตทด แตอยางไรกตาม เจาอาวาสจะตองเรมตนพฒนาวดของตนเองเสยกอน ใหพรอมทจะพฒนา ใหเปนศนยกลางของชมชน ซงมประเดน ดงน ไดเสนอแนะวาวดจะเปนศนยกลางของชมชนไดนน ตองประกอบไปดวย

๑. พระภกษ สามเณร ของวดจะตองเปนผน าของชมชนทกดาน เปนท พงของประชาชนสามารถด าเนนกจกรรมตางๆ เพอเปนการสงเสรมใหประชาชนในชมชนอยดกนด หรอสอนใหประชาชนมความศรทธา ปฏบตตามค าสงสอนของพระพทธองคกได ท าใหชวตเขามความสข จตใจสงบ มสมาธในการประกอบสมมาชพ

๒. สงบ รมรน วดตองสงบรมรนมตนไม ๓. สะอาด วดจะตองสะอาด บรเวณวดจะตองไมมสงปฏกลตางๆ ๔. สวยงาม วดจะตองมสงกอสรางสวยงาม เหมาะกบเศรษฐกจชมชน ๕. เสนาสนะ การปลกสรางเสนาสนะเปนระเบยบ มแบบแปลนแผนผงทด ๖. ถกสขลกษณะ วดควรจะจดระเบยบใหถกสขลกษณะ มระบบการจดเกบขยะ

ก าจดขยะมลฝอยมระบายน า ๗. สงแวดลอม วดไมควรปลอยปละละเลยใหบานเรอนของประชาชนเขามา

ในเขตวด ๘. สะดวก วดควรใหความสะดวกแกประชาชนทจะเขาไปในวด ๙. สดสวน วดควรมแผนผงบรเวณทด ก าหนดสดสวนทเปนพทธาวาส เขตสงฆาวาส ๑๐. สรางศรทธา วดควรเสรมสรางศรทธาของประชาชนทมตอวด ๑๑. ความสามคคในหมพระภกษ และสามเณรภายในวด

ข. บทบาทดานการศาสนศกษา

การศกษาในทางพระพทธศาสนา หมายถง การศกษาพระปรยตธรรม และการศกษาอนๆ อนสมควรแกสมณะ การศกษาของสงฆแตเดมนนเรมตนมาแตสมยพทธกาล และบคคลทเขามาสสงฆมณฑลในครงพทธกาลตามประวตความเปนมาสวนมาก มกจะไดรบการศกษาทงคดทางโลก และคดทางธรรมมาเปนอยางด ตามลทธศาสนาในสมยนน เปนตนวาเรยนจบไตรเพทมากอนการศกษาของสงฆ ในสมยพทธองคยงทรงพระชนมอยม ๒ ประการคอ ๑) คนถะธระ คอ ธระฝายคมภร กจดานการเรยน ๒) วปสสนาธระ คอ ธระฝายเจรญวปสสนา กจดานการบ าเพญภาวนาหรอเจรญพระกรรมฐาน ซงรวมทงสมถะดวยเรยกรวมเขาในวปสสนาโดยฐานเปนสวนคลมยอด ครนพระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพานแลวพระสงฆผเปนสาวกไดประชมกนท าสงคายนาพระธรรมวนยเพอรวบรวมค าสงสอนของ

๘๓

พระพทธองคทไดตรสสงสอนไวใหเขาเปนหมวดหม โดยก าหนดจ านวนรวม ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ เรยกวา จดแบงเปน ๓ หมวดคอ (๑) หมวดพระสตรม ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขนธ เรยกวา พระสตตนตปฎก (๒) หมวดพระวนยม ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขนธ เรยกวาพระวนยปฎก (๓) หมวดพระอภธรรมม ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขนธ เรยกวาพระอภธรรมปฎกรวมทงหมดเรยกวา พระไตรปฎก พระไตรปฎกจงเปนคมภรของพระพทธศาสนาสบตอมา

การจดการศกษาของคณะสงฆไทยในปจจบน ไดจดการศกษาออกเปน ๒ สวนคอ ๑. การศกษาพระปรยตธรรมแผนกธรรม-บาล การศกษาพระปรยตธรรมแผนกธรรม

ตามหลกสตรแบงเปน ๓ ชน คอ นกธรรมชนตร นกธรรมชนโท นกธรรมชนเอก ถาเปนฆราวาสเรยกวา ธรรมศกษาแบงออกเปน ธรรมศกษาชนตร ธรรมศกษาชนโท ธรรมศกษาชนเอก สวนการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ตามหลกสตรแบงออกเปน ๗ ชน คอ บาลประโยค ๑-๒ และเปรยญธรรม ๓-๙

๒. การศกษาพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา การจดการเรยนตามหลกสตรของกระทรวงศกษาธการโดยกระทรวงฯ ประกาศใหเปนระเบยบวาดวยโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา เมอวนท ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๑๔ และฉบบปรบปรงใหมเมอวนท ๒๙กนยายน ๒๕๓๕ มทงระดบมธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลายเพอใหการศกษาแกพระภกษสามเณรทงวชาสามญ และการศกษาพระปรยตธรรมควบคกนไป เพอใหพระภกษสามเณรมความรในหลกธรรม และหากพระภกษสามเณรเหลาน มความประสงคจะลาสกขากสามารถน าวฒการศกษาทไดรบไปใช เพอการศกษาตอในสถานศกษาตอในสถานศกษาหรอใชสมครงานเพอประกอบอาชพได

การศกษาพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา แผนกนกธรรม และแผนกบาล ถอไดวาเปนสวนหนงของการศกษาหลกในพระพทธศาสนา เปนการจดการศกษาใหมการศกษา พระธรรมวนย ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาใหเปนสวนหนงของการศกษาทงในสวนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (มจร.) และ มหามกฎราชวทยาลย (มมร.) ดวย

การศกษาเลาเรยนพระธรรมวนยของพระพทธศาสนาของบรรพชต และคฤหสถ เปนกจการของคณะสงฆประการหนงทส าคญยงในอ านาจหนาทของมหาเถรสมาคม มความตอนหนงวา “ควบคมสงเสรมการศาสนศกษา” ของคณะสงฆ (ม.๑๕ ตร) และในระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง มหาเถรสมาคมไดก าหนดวธการด าเนนการควบคม และสงเสรมการศาสนศกษาวา “ควบคม และสงเสรมการศาสนศกษาใหด าเนนไปดวยด” การจดการศาสนศกษาดงกลาว คณะสงฆยงมไดก าหนดวตถประสงคไวโดยชดเจนแตโดยหลกสตร และเนอหาของวชาแลว คงอนมานไดวา มวตถประสงค ๘ ประการ๑๗๓ คอ ๑) เพอพระสงฆรกษาตน และหมคณะ ๒) เพอใชอบรมสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต และคฤหสถ ๓) เพอใชพฒนาชาตบานเมองดวยคณธรรมของพระพทธศาสนา ๔) เพอใช ในกจการคณะสงฆ และการพระศาสนา ๕) เพอรกษาหลกธรรมวนยของพระพทธศาสนา ๖) เพอสราง

๑๗๓พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๔๑.

๘๔

ศาสนทายาทสบอายพระพทธศาสนา ๗) เพอความมนคงแหงพระสทธรรม ๘) เพอความมนคง ของประเทศชาตอนเปนสวนรวม

พระราชบญญตคณะสงฆไดก าหนดอ านาจหนาทของเจาอาวาสไวในมาตรา ๓๗ วา เปนธระในการศกษาอบรม และสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต และคฤหสถ จงเหนไดวาเจาอาวาสเปนผจดการศาสนศกษา และวดเปนสถานศกษา ค าสงมหาเถรสมาคม เรองใหภกษสามเณรเรยนพระธรรมวนย พ.ศ. ๒๕๒๘ กก าหนดใหเปนหนาทของเจาอาวาสโดยตรง และใหเจาคณะสงกดรวมจดดวย ดงน ๑) เจาอาวาสเปนผจดการศาสนศกษา ในฐานะเจาส านกเรยนศาสนศกษา ๒) เจาคณะจงหวดเปนผจดการในฐานะเจาส านกเรยนคณะจงหวด ๓) ในบางกรณใหเจาคณะสงกดรวมจดดวย

จากบทบาทหนาทของเจาอาวาสในการเปนธระเรองการศาสนศกษาดงกลาวสอดคลองกบแนวคด๑๗๔ ทกลาววา บทบาททวด และพระสงฆจะท าได คอ การศกษา การเผยแผ และการสงเคราะห ซงในสวนของการศกษานน เปนการใหบรการดานการศกษาแกพระสงฆ คอการมโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย นบเปนทางหนงในการสรางอบาสก อบาสกา ใหไดพทธศาสนกชนทมคณภาพ และเปนก าลงของศาสนา อกประการหนงกคอ การไปสอนวชาศลธรรมตามโรงเรยนตางๆ เปนอนเคราะหสงคมดวยธรรมทาน การทใหพระสงฆไดเขาไปมบทบาทในการศกษาของชาต ดงกลาวน จะท าใหเยาวชน และสงคมเหนความส าคญของวด และพระสงฆ

องคประกอบในการจดการศาสนศกษาจะดหรอไมประการใดขนอยกบเจาส านกเรยนหรอเจาส านกศาสนศกษา และครอาจารยผบรหารการศาสนศกษาทไดชวยแบกภาระการศาสนศกษาอยางเตมก าลง อนเปนการแสดงความกตญญ ตอพระศาสนา และตอพระสงฆการจดการศาสนศกษานนแผนกทประสบปญหามาก คอการจดการศกษาแผนกบาล เพราะขาดแคลนทงคร และนกเรยน และอปสรรคอนๆ ซงคณะสงฆจะตองชวยจดการศกษาแผนกบาลอนเปนการศกษาพระพทธศาสนาโดยตรงเพอใหพระสงฆเจรญดวยวชาความร และการศาสนศกษาใหเจรญกาวหนา การศกษาปรยตธรรมทงแผนกบาล และแผนกธรรมเปนการศกษาหลก และส าคญของพระสงฆ

ค. บทบาทดานการศกษาสงเคราะห

การศกษาสงเคราะห หมายถง การจดการศกษาเพอชวยเหลอเกอกลการศกษาหรอสถาบนการศกษาอนนอกจากสาธารณะศกษาหรอบคคลผก าลงศกษาหรอกระบวนการสงเคราะหปวงชนทงกอนวยเรยน และในวยเรยนใหไดรบการศกษาอยางตอเนองในเรองตางๆ การศกษาสงเคราะหนน เปนการจดการศกษาใหแกประชาชนทวไป ปจจบนด าเนนการ ดงน

๑. ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนศนยทจดตงขนเพอเปนแหลง เผยแผพระพทธศาสนานกเรยนสวนใหญเปนนกเรยนโรงเรยนสามญ แบงเปนระดบชนคอ ชนเตรยม รบนกเรยนประถมศกษาปท ๑-๓ ชนตน รบนกเรยนประถมศกษาปท ๔-๖ ชนกลาง รบนกเรยนประถมศกษาปท ๑-๓ ชนสง รบนกเรยนประถมศกษาปท ๔-๖

๑๗๔พระมหาสมทรง สรนธโร และคณะ, บทบาทของวด และพระสงฆไทยในอนาคต, (กรงเทพมหานคร: เคลดไทย, ๒๕๒๕), หนา ๔๒ - ๔๓.

๘๕

หลกสตรการสอนจะม ๒ ประเภท คอ ประเภทท ๑ วชาบงคบไดแกวชาประวตพระพทธศาสนาวชาธรรม และวชาศาสนพธ และ ประเภทท ๒ วชาเลอกแตละโรงเรยนจะเลอกตามความเหมาะสมกบสภาพทองถน และความพรอมของโรงเรยน

๒. ศนยอบรมเดกกอนเกณฑภายในวดเปนศนยทจดตงขนเพอฝกอบรมปลกฝงคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรม และประเพณอนดงาม ใหแกเดกตลอดจนเตรยมความพรอมดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา สงเสรมใหพระภกษไดบ าเพญประโยชนตอสงคมเพมขน และเปนศนยประสานความสมพนธระหวางวดกบชาวบาน

การศกษาสงเคราะห หมายถง การจดการศกษาเพอชวยเหลอเกอกลหรออดหนนจนเจอหรอการชวยเหลอเกอกลหรออดหนนจนเจอการศกษาอน นอกจากการศาสนศกษาหรอสถาบน การศกษาหรอบคคลผก าลงศกษาเลาเรยนคณะสงฆ ไดก าหนดการศกษาสงเคราะหเปนกจการอนหนง ของคณะสงฆ การศกษาสงเคราะหนนวาโดยลกษณะ ควรแยกเปน ๒ ลกษณะ คอ ๑) การศกษานอกเหนอจากการศาสนศกษา ทพระสงฆด าเนนการเพอการสงเคราะหประชาชน หรอพระภกษสามเณร ๒) การศกษาสงเคราะหเกอกลแกการศกษา สถาบนการศกษา หรอบคคลผก าลงศกษา

การศกษาสงเคราะหทพระสงฆด าเนนการในลกษณะน เปนการจดการศกษาซงการจดการศกษา และการจดการอบรมทง ๔ ประเภท นบเปนงานทพระสงฆมโอกาสชวยพฒนาบานเมอง โดยแท ไดแก

๑. โรงเรยนการกศลของวดในพระพทธศาสนา และโรงเรยนสงเคราะหเดกยากจนตามพระราชประสงค มความมงหมายใหวด และพระภกษในพระพทธศาสนาไดจดการศกษาตามหลกสตรของกระทรวงศกษาธการเพอสงเคราะหเดก และเยาวชนของชาต และพระภกษสามเณรสวนหนงเปนเหตใหเดก และเยาวชนไดเขาใกลวด และไดศกษาหลกธรรมทางศาสนา

๒. ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย มความมงหมายใหวด และพระสงฆ ใหการศกษาอบรมปลกฝงศลธรรม วฒนธรรม และประเพณอนดงามแกเดก และเยาวชน เปดโอกาสใหพระสงฆไดใชวชาการศาสนศกษา เพอพฒนาทรพยากร บคคลของชาต ดวยหลกธรรมของ พระศาสนา

๓. ศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด มความมงหมาย ใหวดไดชวยอบรมบมนสยเดกกอนวยเรยนเพอปลกฝงคณธรรม และศลธรรมแตยงเดก ทงเปนการใหโอกาสวด และพระสงฆไดรวมพฒนาทรพยากรบคคลของชาตแตวยเดก

๔. โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา จดตงขนเพอใหพระภกษสามเณรศกษาเลาเรยนตามหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ แผนกสามญศกษา และมการศกษาวชา พระปรยตธรรม หมวดภาษาบาล หมวดพระธรรมวนย และศาสนปฏบตอกสวนหนง โรงเรยน พระปรยตธรรมแผนกสามญศกษามการจดตงขนตามระเบยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา พ.ศ. ๒๕๓๗ และอยในสงกดกรมการศาสนา ขณะนมวดตางๆ จ านวนมาก จดตงโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา แตยงมไดจดเปนการศาสนศกษาหรอการศกษาสงเคราะห โดยรปการนน นาจะจดเปนการศกษาสงเคราะหมากกวา เพราะเปนการศกษา

๘๖

เพอสงเคราะหพระภกษสามเณรใหมการศกษาเลาเรยนวชาสามญศกษา ทงผเรยน และผสอน กเนนหนกทางวชาสามญศกษา๑๗๕

การศกษาสงเคราะห หมายถง การจดการศกษาเพอชวยเหลอเกอกล หรออดหนนจนเจอชวยเหลอดานการศกษาอนนอกจากการศาสนศกษา หรอสถาบนอน หรอบคคลอนผก าลงศกษาเลาเรยน ซงคณะสงฆไดก าหนดการศกษาสงเคราะหเปนกจการอนหนงของพระสงฆ การศกษาสงเคราะหนนวาโดยลกษณะ ควรแยกออกเปนลกษณะ คอ ๑) การศกษานอกเหนอจากการศาสนศกษาทพระสงฆด าเนนการเพอสงเคราะหประชาชน หรอพระภกษสามเณร ๒) การสงเคราะหเกอกลแกการศกษา สถาบนการศกษา หรอบคคลผก าลงศกษา

ส าหรบกจกรรมทจะสงเสรมนน วดควรจดใหโรงเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรม และบาล โรงเรยนพระปรยตธรรมสามญส าหรบพระภกษสามเณร ซง เทากบเปนการสงเสรมการศกษาพระพทธศาสนา บางวดจดใหมโรงเรยนวดสอนเดกกอนเกณฑ การสงเคราะหการศกษาอนทเจาคณะ เจาอาวาส และพระภกษทวไป จดการสงเคราะหเปนการสวนตว หรอเปนรปคณะสงฆไดอกหลายรปแบบ ไดแก ๑) จดตงทนสงเคราะหการศกษา ระดบประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา ๒) การชวยพฒนาสถานศกษา ๓) การชวยจดหาอปกรณการศกษา และ ๔) ชวยเฉพาะบคคลก าลงศกษา

การชวยเหลอในรปแบบดงกลาวน เปนการสงเคราะหการศกษาเปนผลดแกประเทศชาต โดยสวนรวม และผลสะทอนยอนกลบถงพระสงฆ การจดการศกษาเองกด การชวยเหลอทางดานการศกษาดวยการจดตงกองทนกด การชวยพฒนาการศกษากด การชวยเหลอดานอปกรณการศกษากด การชวยเหลอเฉพาะบคคลทก าลงศกษากด เหลานลวนแตเปนการจดการศกษาสงเคราะหของคณะสงฆโดยแท

มหาเถรสมาคมมอ านาจหนาท ควบคม และสงเสรมการศกษาสงเคราะหของคณะสงฆ และสงเสรมการด าเนนการการจดการศกษาสงเคราะหของเจาอาวาส เจาคณะทกสวนทกชน ตองมสวนควบคม และสงเสรมใหเจาอาวาสด าเนนการสงเสรมการศกษาสงเคราะหตามสมควร ถาเพกเฉยเสยยอมเปนการละเวนการปฏบตหนาท เพราะการศกษาประเภทนเปนการของคณะสงฆ หรอพระพทธศาสนา เปนกจการของวดตามหนาทของเจาอาวาส สวนเจาคณะทกสวนทกชนควรใหการชวยเหลอเกอกลสถาบนการศกษา หรอบคคลผศกษาได โดยไมขดตอพระธรรมวนย และระเบยบแบบแผนของพระสงฆ เชน ชวยขวนขวายในการสรางอาคารเรยน ชวยจดหาอปกรณการศกษา จดตงกองทนสงเคราะหนกเรยนชนประถมศกษา มธยม และอดมศกษา ตามหลกการประกาศของมหาเถรสมาคม ชวยแกไขขอขดของของเจาอาวาสใหเปนไปโดยชอบ และพจารณาใหก าลงใจ และบ ารงขวญแกเจาอาวาสตามสมควรแกการปฏบตหนาท๑๗๖

๑๗๕พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๔๘-๔๙.

๑๗๖อางแลว.

๘๗

ฆ. บทบาทดานการเผยแผ

การเผยแผพทธศาสนาเปนบทบาทหนาทของพระสงฆาธการจกตองกระท าโดยการจดการเทศนา อบรม สงสอน ประชาชน ใหเกดศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนา และตงอยในสมมาปฏบตเปนพลเมองดของประเทศชาต บทบาททวดตางๆ เจาคณะต าบล คณะสงฆอ าเภอ และคณะสงฆจงหวด เกยวกบการเผยแผ ไว ดงน ๑) หาอบายวธใหไดยนไดฟงโอวาท ค าสงสอนหรอขอแนะน าทเปนประโยชน ๒) แนะน า สงสอน อบรม ประชาชนใหเขาใจในศาสนพธ และการปฏบต ๓) เทศนาสงสอนประชาชนใหตงอยในศลธรรม และใหไดยนไดฟงเกยวกบพระศาสนาโดยถกตอง๑๗๗

การเผยแผของพระสงฆ วด และคณะสงฆ ในปจจบน มทงแบบประเพณแบบปรบปรง ใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน และแบบทจดเปนคณะหรอหนวยงานขนด าเนนการ คอ

๑. การเผยแผตามประเพณคณะสงฆ และประเพณไทย ไดแก การเทศนาอบรมสงสอนประชาชนทวด ทบาน ทมผอาราธนา และทอนๆ ในโอกาสตางๆ ทงแบบเทศนธรรมดา คอ เทศนรปเดยว หรอเทศนปจฉาวสชนา ๒ รปขนไป

๒. การเผยแผแบบปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนาธรรม การปาฐกถาธรรม ในทประชมทวด หรอทอนๆ ในโอกาสตางๆ หรอ โดยทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน บนทกลงแผนเสยง หรอแถบบนทกเสยง ไปเผยแผทอนในโอกาสตางๆ รวมทงการพมพหนงสอเทศน หนงสอธรรมะ ออกเผยแผ หรอลงในหนงสอพมพ และเครอขายอนเตอรเนต ออกเผยแผ

๓. การเผยแผแบบจดเปนคณะหรอหนวยงานเผยแผหรอสถานศกษาเปนประจ าหรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษ ในวดหรอในหมบานใกลเคยง เชน งานพระธรรมทต งานพระธรรมจารก งานอบรมประชาชนประจ าต าบล หนวยสงเคราะหพทธมามกะผ เยาวโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

การเผยแผพระพทธศาสนา คอ การท าใหพระพทธศาสนาขยายวงกวางออกไปใหแพรหลาย ไดแก การด าเนนการเพอใหหลกค าสอนในพระพทธศาสนาเผยแพรออกไป ท าใหมผเคารพเลอมใสศรทธาในพระรตนตรย นอมน าเอาหลกค าสอนในพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบตเพอใหเกดแกผปฏบตเหลานน เพราะพระพทธศาสนาบงเกดขนเพอประโยชนสขแกชาวโลกหวใจส าคญของการเผยแผค าสอนของพระพทธศาสนา กเพอประโยชนสขแกชาวโลก โดยใหเกดประโยชนสข ตามทพระพทธองคทรงประสงค ๓ ประการ คอ ทฏฐธมมกตถประโยชน (ประโยชนในชาตน) สมปรายกตถประโยชน (ประโยชนในชาตหนา) และปรมตถประโยชน (ประโยชนอยางยง คอ พระนพพาน) พระภกษผเปนเจาอาวาส และเจาคณะทกชน มหนาทจะตองรบผดชอบ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ตามบทบญญตมาตรตรา ๓๗(๓) แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ

๑๗๗สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ), คมอพระสงฆาธการวาดวยเรอง การคณะสงฆ และการพระศาสนา, (กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐), หนา ๑๔๘ - ๑๕๕.

๘๘

ฉบบท ๒ พ.ศ.๒๕๓๕๑๗๘ ตามบทบญญตน ไดจ าแนกการเผยแผพระพทธศาสนาอนเปนหนาทของเจาอาวาส หรอผรกษาการแทนเจาอาวาสจะตองปฏบตรบผดชอบ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา จะตองจดท า อนเปนภารกจประจ าตลอดเวลาทด ารงต าแหนงเจาอาวาส หรอต าแหนงทสงขนไป แยกออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑) เปนธระในการจดการศกษา อบรมสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชต ๒) เปนธระ ในการอบรม และสงสอนธรรมะแกคฤหสถ ซงวธทพระสงฆใชในการเผยแผธรรมะ ในปจจบนไดแก ๑) การเทศนา ๒) ปาฐกถาธรรม ๓) อภปรายธรรม ๔) สนทนาธรรม ๕) การสอนสมถะกรรมฐาน และวปสสนากรรมฐาน ๖) การใชสอ และอปกรณประกอบการสอนธรรมะ

การเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆทงวด และพระสงฆไดท าการเผยแผพระพทธศาสนามากเปนพเศษ ดงนน จะเหนไดจากมหนวยพระธรรมทต ธรรมจารก ธรรมพฒนา และหนวยอบรมทางจต มทงหนวยอบรม อ.ป.ต. (หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล) ทงนการเผยแผจะไดผลกตอเมอ ๑) พระสงฆจะตองศกษา ใหมความรความเขาใจในเรองพระธรรมวนย และปฏบตตามอยางจรงจง สอนอยางไร ปฏบตอยางนน ๒) ไมสอนใหคลาดเคลอนจากความจรง เพอประโยชนของตน ๓) ไมยดตดในแงใดแงหนงของหลกธรรม ๔) ไมเหนแกความงาย ตความพระธรรมวนยตามความชอบใจ หรอความตองการของประชาชน ๕) ไมสนองความตองการของผมอ านาจ ๖) ประสานความเขาใจ ความเชอหรอลทธศาสนาอนๆ

พระพทธศาสนกชนทกคนมหนาท เผยแพรพทธศาสนาใหกวางไกลออกไปเพอประโยชนสขของชาวโลก ความวฒนาสถาพรของพระพทธศาสนา และความมนคงของชาตไทย ผทท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาไดดตองเปนผรศาสนา และปฏบตตามค าสอนของศาสนาไดโดยสมบรณเปนนจ การเผยแพรพระพทธศาสนามอย ๒ ค าทใชอย คอ ค าวา “เผยแพร” และ “เผยแผ” ค าวา “เผยแพร” เปนลกษณะของมชชนนาร คอ มงมนจะใหผอนยอมรบในศาสนาของตน ซงเปนลกษณะของการจงใจใหอกฝายหนงหนมานบถอค าสอนนนๆ ค าวา เผยแผ หมายถง การประกาศใหทราบ หากทราบแลวสนใจ กไมเปนทรงเกยจ การเผยแผเปนศพททมลกษณะอะลมอลวย และแสดงถงมความใจกวาง และไมผกมดผอนดวยดวยความคดของตนเองหรอศาสนาของตน๑๗๙ ในการเผยแพรหรอเผยแผพระพทธศาสนา ถากระท าโดยคฤหสถ นยมใชค าวา “เผยแพร” เชน อ านาจหนาทสวนหนงของกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ คอ การเผยแพรพระพทธศาสนาอนนบเปนศาสนาประจ าชาต

องคการสมาคมตางๆ ทตงขนโดยมวตถประสงคเกยวกบพระพทธศาสนา จะใชค าวาเผยแพรพระพทธศาสนา แตถาเปนหนาทของพระภกษสามเณรหรอพระสงฆจะใชค าวา เผยแผ เชน “พระพทธศาสนาแพรหลายมาจนถงทกวนน กเพราะพระสาวกไดชวยกนเผยแผพระพทธศาสนาถาขาดการเผยแผแลว พระพทธศาสนาจกไมแพรหลายมาจนถงทกวนน” หนาทในการเผยแผหลกธรรมของวดหรอพระสงฆ สวนมากเปนการจดการเทศนาอบรมส งสอนประชาชนให เกดศรทธาเล อมใส

๑๗๘กรมการศาสนา, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆ และการพระศาสนา , (กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐), หนา ๑๓๔ - ๑๓๕.

๑๗๙สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ), การเผยแผพระพทธศาสนา คมอพระสงฆาธการวาดวยเรองการคณะสงฆ และการศาสนา, หนา ๑๔๔.

๘๙

ในพระพทธศาสนา แลวตงอยในสมมาปฏบตเพอเปนพลเมองดของประเทศชาต ซงเปนหนาทของเจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ และเจาคณะจงหวด จะตองท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนา๑๘๐ ดงน

๑. อบรมพระภกษสามเณร ใหเปนสมณะสญญา และอบรมเรองจรรยามารยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธหรอแบบอยางตางๆ

๒. อบรมการท าวตรสวดมนตใหเปนไปโดยมระเบยบเรยบรอย ๓. หาอบายวธใหไดยนไดฟงโอวาท ค าสงสอนหรอค าแนะน าทเปนประโยชน ๔. แนะน าสงสอนธรรมประชาชนใหเขาใจในศาสนพธ และการปฏบต ๕. เทศนาสงสอนประชาชนใหตงอยในศลธรรม และไดยนไดฟงเรองทเกยวกบ

พระพทธศาสนาโดยถกตอง ๖. หาอบายวธสกดกนสทธรรมปฏรปมใหเกดขน หรอบ าบดทเกดขนแลวใหหมดไป

โดยทชอบ ๗. ขวนขวายเพอใหศษยวดมความรในเรองพระศาสนา และอบรมในทางศลธรรม

มการไหวพระสวดมนตเปนตน ๘. ขวนขวายจดตงหองสมด เพอประโยชนแกการศกษาธรรมบาล เพอประโยชนแก

ประชาชน หรอขวนขวายจดหาหนงสอเกยวกบความรทวไปบาง ทเกยวกบการไหวพระสวดมนตบาง ทเกยวกบศลธรรมบาง ทเกยวกบประวตพระบาง เพอใหผรกษาศลฟงธรรมตามวดตางๆ ไดทอง ไดอานได ไดฟงตามสมควรแกสถานท และโอกาส

๙. ขวนขวายจดหาอปกรณการเรยนภาษาไทยบางประเภทส าหรบชนประถมขนไวเพอใหเดกทขดสนไดใชยมเรยน

กจกรรมเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆ วด และคณะสงฆในปจจบนมทงแบบประเพณ และปรบปรง ใหเหมาะสมกบสงคมปจจบน และแบบทจดเปนคณะ หรอหนวยงานเฉพาะจดขน มการด าเนนการ ดงน

๑. การเผยแผตามประเพณคณะสงฆ และตามประเพณไทย ไดแก การเทศนาอบรมสงสอนประชาชนทวด ทบาน และผอาราธนาทอนๆ ในโอกาสตางๆ ทงแบบเทศนธรรมดา คอเทศนรปเดยว หรอเทศนปจฉาวสชนา ๒ รปขนไป และไดมการปรบปรงการเทศนทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอบนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยง น าไปเผยแผในทตางๆ และโอกาสตางๆ

๒. การเผยแผแบบปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนา การปาฐกถาธรรม ในทประชม ทวดหรอท อนๆ ในโอกาสตางๆ หรอทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน บนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยงน าไปเผยแพรในทอนๆ ในโอกาสตางๆ รวมถงตลอดการพมพหนงสอเทศน หนงสอธรรมะออกเผยแพรในหนงสอพมพ

๓. การเผยแผแบบจดเปนคณะ หรอหนวยงานเผยแผ หรอเปนสถานศกษาเปนทประจ า หรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษภายในวด หรอในหมบานใกลเคยง เชน งานพระ

๑๘๐เรองเดยวกน, หนา ๑๔๕.

๙๐

ธรรมทต งานพระธรรมจารก งานอบรมประชาชน (อ.ป.ต. . หนวยสงเคราะห พทธมามกะผเยาวโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

๔. การเผยแผพระพทธศาสนาดานคฤหสถ มการตงเปนสมาคมเพอการเผยแพรพระพทธศาสนา เชน พทธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ ยวพทธกสมาคมประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ สมาคมสงเสรมพระพทธศาสนาตางๆ การบรรยายธรรมในทประชม และทางสอมวลชนตางๆ การตงชมรมพทธศาสนาในมหาวทยาลย และโรงเรยนตางๆ

๕. การจดกจกรรมเนองในวนส าคญทางพระพทธศาสนาตางๆ บางวดจดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย

นอกจากนน กจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาเปนการจดกจกรรมเนองในวนส าคญทางพระพทธศาสนาตางๆ จดใหมการเทศน หรอปาฐกถาธรรมเปนประจ าทกสปดาห นอกจากน ยงมกจกรรมอกหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษา มการประกวดเทยนพรรษา วนสงกรานตมการจดพธสรงน าพระ การแหพระ การกอเจดยทราย การขนทรายเขาวด การรดน าด าหวผมอาย การเวยนเทยนในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เปนตน๑๘๑

ง. บทบาทดานการสาธารณปการ

การสาธารณปการ หมายถง การชวยเหลออดหนนหรอเกอกลคนสวนมากหรอคนทวไปหรอกจการเกยวกบการดแลรกษา และจดการวดใหอยในความเรยบรอยเปนงานเกยวการพฒนาอาคาร สถานท และสงแวดลอมของวดไดแก การกอสราง และบรณปฏสงขรณ ศาสนวตถ และศาสนสถานใหอยเรยบรอยดงาม ซงไดแกการพฒนาวดใหเปนศนยรวมจตใจของประชาชนโดยมพระภกษสงฆ เปนผน า ในการพฒนาทงดานวตถ และดานจตใจ ผน าทางศาสนาของชมชน เปนผดแล และรกษา และจดการวดของประชาชนถอเปนการชวยเหลอประชาชน และกจการอนๆ ของวดลวนเปนกจการทใหการชวยเหลออดหนนหรอเกอกลประชาชนผเปนเจาของวด หรอประชาชนทวไป จงไดเรยกกจการเกยวการดแลรกษา และการจดการวดวาการสาธารณปการในมาตรา ๓๗ แหงพระราชบญญตคณะสงฆพทธศกราช ๒๕๐๕ แกไขเพมเตมป พ.ศ.๒๕๓๕ ไดบญญตใหเจาอาวาสมหนาท ขอแรกวา บ ารงรกษาวด จดกจกรรม และศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยดการสาธารณปการจงเปนหนาทของเจาอาวาส และเปนกจการของวด และคณะสงฆตามกฎหมาย อนงงานดานสาธารณปการ

เมอแยกเปนขอยอยแลวจะได ดงน ๑) ขออนญาตรอถอน และกอสรางศาสนวตถใหม ๒) ขอสรางวดตงวด วดพฒนาตวอยาง ๓) ขอยกวดรางเปนวดมภกษจ าพรรษา ๔) ขอยกวดเปนพระอารามหลวง ๕) ขอยบวดรวบวด ๖) วดประสบอคคภย วนาศภย ๗) การประชมตรวจการคณะสงฆ ๘) การของใชทดนทางราชการเพอสรางวด ๙) ระเบยบ กฎหมาย ทเกยวกบสาธารณปการ ๑๐) ขอพระราชทานวสงคามสมา ๑๑) งานของบประมาณอดหนนการบรณะวด

๑๘๑เรองเดยวกน, หนา ๑๔๖.

๙๑

การสาธารณปการ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ กลาววา เปนค านาม หมายถง “การกอสราง และการบรณปฏสงขรณ” ส าหรบสาธารณปการ ทจดเปนระเบยบการบรหารกจการคณะสงฆสวนกลาง และระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง เรยกวา การสาธารณปการนน๑๘๒ หมายถง ๑) การกอสราง และการบรณปฏสงขรณศาสนวตถ และศาสนสถาน ๒) กจการอนเกยวกบวด คอ การสรางวด การตง การรวม การยาย การยบเลก การขอรบพระราชทานวสงคามสมา การยกวดรางเปนวดมพระภกษจ าพรรษา และการยก วดราษฎรเปนพระอารามหลวง ๓) กจการอนๆ ของวด เชน การจดงานวด การเรยไร ๔) การศาสนสมบตของวด ดงนน การสาธารณปการทง ๔ ความหมายน สวนมากบญญตไวในหนาทของเจาอาวาสตามพระราชบญญต คณะสงฆตามมาตรตรา ๓๗ (๑) วา เจาอาวาสมหนาทบ ารงรกษาวด จดกจกรรม และศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด การสาธารรปการ ตามความหมายทกลาวมาน จะมลกษณะของการกระท าการสาธารณปการใน ๓ ประการ คอ ๑) การกระท าดวยแรงความคด ๒) การกระท าดวยเอกสารรายงาน และ ๓) การกระท าโดยการจดประโยชน ซงการกระท าใน ๓ ลกษณะน บางอยางเปนกจการเฉพาะ ในหนาทของเจาอาวาส เพราะเจาอาวาสจะตองปฏบตโดยตรง เจาอาวาสเปนผจดการ โดยเฉพาะงานบางอยางเรมแลวผานการพจารณาตามล าดบ ทงฝายคณะสงฆ และฝายราชอาณาจกร บางอยางเรมตนจาก เจาคณะ และหรอเจาหนาททางราชอาณาจกรหรอผมศรทธาชวยการวด และการคณะสงฆ ทงนยอมเปนไปตามระเบยบแบบแผนคณะสงฆ ดงนน ผจดการสาธารณปการ ไดแก ๑) เจาอาวาส ๒) เจาคณะ ๓) เจาหนาททางราชอาณาจกร ๔) ผเจรญดวยศรทธามงชวยการวด และการคณะสงฆ

การจดการสาธารณปการ หมายถง การลงมอปฏบตงานสาธารณปการ ซงมวธปฏบตแตกตางกนตามลกษณะงาน การกอสราง และการบรณปฏสงขรณ ไดแก การกอสราง ศาสนวตถขนมาใหม การซอมแซมของเกา และการปรบปรงตกแตงศาสนวตถ และศาสนสถานทมอยเดม หรอทเพมเตมขนมาใหม เพอใหเหมาะสมยงขน๑๘๓ การควบคม และสงเสรม การสาธารณปการ เปนงานทละเอยดออนเปนตวหลกของการคณะสงฆแตผปฏบตโดยตรงคอ เจาอาวาส ซงเปนพระสงฆาธการระดบวด เจาคณะทกสวนทกชนตองมความสมพนธกน ๒ ประการ คอ การควบคมสาธารณปการ สงเสรมสาธารณปการ

การควบคมดแลวดนน เจาคณะจะเพกเฉยมได ถาเพกเฉยจะเปนการละเวนการปฏบตสอดสอง ดแล ชแจง แนะน าในการสาธารณปการของเจาอาวาส ดงน ๑) ควบคมการท าแผนผงวดใหสอดคลองกบยคพฒนา ๒) ควบคมแบบแปลนเสนาสนะแตละวดใหอยในหลกประหยด และพอเหมาะพอสมควรแกสภาพทองถน และกอสรางตามแบบแปลน ๓) ควบคมใหแตละวดทสรางถาวรวตถใหเปนทรงไทย หรอใหรกษาศลปวฒนธรรมทองถนเปนส าคญ ๔) ควบคมการเงน และบญช รายรบ-รายจายของแตละวดใหเปนไปตามบญช ๕) ควบคมดแลเอกสารตางๆ ของเจาอาวาส เชน รายงานขอรบพระราชทานวสงคามสมาใหเปนไปโดยถกตอง ๖) ควบคมการจดศาสนสมบตของวดใหเปนไปตาม

๑๘๒พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๔๔ - ๔๕.

๑๘๓เรองเดยวกน, หนา ๕๖-๕๗.

๙๒

กฎกระทรวงการสงเสรมกจการของวด๑๘๔ ดงนน เจาคณะทกชนควรสงเสรมเจาอาวาสในการสาธารณปการ ดงน ๑) ออกตรวจตราเยยมเจาอาวาสใหเรงรดพฒนาวด ๒) แกไขขอขดของของเจาอาวาส ดงน จดหาชางด าเนนการกอสรางจดแปลนอาคารตลอดจนแผนผงวด ดแลหาทนกอสรางดวยการขอเงนงบประมาณ ใหค าชแจง แนะน าการปฏบตงานสาธารณปการเพอเขาใจใหถกตอง และขจดความขดแยงระหวางวดกบชาวบานซงมสาธารณปการเหนเปนเหต ๓) แนะน าการจดงานวด และการเรยไร ใหเปนไปตามระเบยบ และค าสงสอนของมหาเถรสมาคม ๔) ชวยยกฐานะวดทไดพฒนาดแลว เปนวดพฒนาตวอยาง ๕) ชวยยกยองเจาอาวาสผมผลงานสาธารณปการด หรอแมแตรองเจาอาวาส และหรอผชวยเจาอาวาสกควรยกยองดวยแตอยาเกนเจาอาวาส ๖) แนะน าชแจงการจดประโยชนของวด ใหถกตองตามกฎกระทรวง๑๘๕

จ. บทบาทดานการสาธารณสงเคราะห

การสาธารณสงเคราะห เปนกจการของสงฆทไดก าหนดไวในระเบยบกฎมหาเถรสมาคมขอหนง “ควบคม และสงเสรมการสาธารณะสงเคราะหของคณะสงฆ” ในระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลางไดก าหนดวา “เปนวธด าเนนการสารณปการ และสาธารณะสงเคราะหใหเปนไปตามทก าหนดในระเบยบมหาเถรสมาคม” การสาธารณะสงเคราะหแยกโดยลกษณะทควรจะม ๔ ประการ๑๘๖ ดงน

๑. การด าเนนกจการเพอชวยเหลอเกอกล ไดแก การทวด และคณะสงฆด าเนนการเองซงกจอยางใดอยางหนงมวตถประสงคใหเปนสาธารณะประโยชน เชน กจการหนวยอบรมประจ าต าบลหองสมดเพอประชาชน จดอบรมวชาชพใหแกประชาชนในทองถน เปนตน

๒. การชวยเหลอเกอกลกจการของผอนเพอสาธารณะประโยชน ไดแก การชวยเหลอสนบสนนสงเสรมกจการของรฐหรอเอกชนใหเปนไปเพอสาธารณะประโยชน เชน การพฒนาหมบาน การพฒนาต าบล และการอนรกษวฒนธรรม และสงแวดลอม

๓. การเกอกลสาธารณะสมบต สถานทอนเปนสาธารณะสมบต ไดแก การสรางถนนขดลอกคคลอง กอสรางโรงพยาบาล และปลกตนไมเปนตน

๔. การเกอกลแกประชาชนหรอสรรพสตว ไดแก การชวยเหลอประชาชน เชน การจดตงหนวยอาสาสมครบรรเทาสาธารณะภย ชวยเหลอประชาชนทางดานไฟไหม และน าทวมมอบเครองอปโภคบรโภคแกผประสบภย และสาธารณะภย ซงไดแก ความยากจน ความเจบไขเปนตน

การสาธารณะสงเคราะห หมายถง การด าเนนกจการตางๆ เพอใหเปนสาธารณะประโยชนแกหนวยงาน หรอของบคคลหรอคณะบคคล หรอการชวยเหลอเกอกล หรอการอดหนนจนเจอสถานทซงเปนสาธารณะสมบตหรอประชาชนทวไป

การสงเคราะหทเปนหลกของพระสงฆ คอ การสงเคราะหในดานจตใจกระท าไดโดยเปนทปรกษา แนะน าในปญหาชวต และดานอนๆ เชน ทางวชาการบางอยาง และท าใหวดรมรน รมเยน

๑๘๔พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๕๙.

๑๘๕เรองเดยวกน, หนา ๖๐. ๑๘๖เรองเดยวกน, หนา ๖๑-๖๒.

๙๓

สมเปนอารามใหความรมเยนทางการปฏบตตนใหเปนแบบอยางของผด าเนนชวตอนประเสรฐเปนทตงแหงความเคารพ ศรทธา เลอมใส และนบถอสรางความรมเยนเมอเหนวด และพระสงฆ และการสงเคราะหในดานวตถกระท าไดโดยแนะน าชกจงใหผอนกระท า เชน การสาธารณปโภค จดใหมโรงเรยนโรงพยาบาล ถนน บอน า เปนตน และน าสงของหรอบรการทรบจากผอนมาแบงปนใหมประโยชนกวางขวางออกไป คอ ท าหนาทเปนสอกลางน าไปบรการสงคม

การสาธารณสงเคราะหเปนสงทเกดขนตามโอกาสอนควร จะมระเบยบปฏบตทชดเจนส าหรบผจดการสาธารณสงเคราะหโดยสวนมากไดแกวด และเจาอาวาส ซงมบทบญญตวาดวยหนาทของเจาอาวาส ดงน จดกจการของวดใหเปนไปดวยความเรยบรอยเปนธระในการจดการศกษาอบรมแกบรรพชต และคฤหสถ และใหความสะดวกตามสมควรแกพทธศาสนกชนในการบ าเพญกศล ซงหนาทเหลาน ยอมเขาไดกบการสาธารณสงเคราะห อนเปนกจการคณะสงฆ หรอการพระศาสนา เจาอาวาสจงมหนาทจดการสาธารณสงเคราะหอนเปนกจการของวด การใหการศกษาอบรม และการใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล จดตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล จะมเจาอาวาสทตงหนวยอบรมประชาชนเปนประธานกรรมการโดยต าแหนง วธการจดการสาธารณสงเคราะหทเปนหนวยอบรมของประชาชนประจ าต าบลไดก าหนดวธการไวชดเจนในระเบยบมหาเถรสมาคม เพอเปนกจการหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล ด าเนนไปอยางมประสทธภาพจะตองมคณะกรรมการ มการประชมปฏบตงานการอบรมประชาชนประจ าต าบล การปฏบตงานควรจดในลกษณะใดลกษณะหนง ไดแก ๑) อบรมทวไป ไดแก จดประชมแนะน าทางวชาการ โดยวทยากรบรรยายทางวชาการ ๒) อบรมเฉพาะกรณ ไดแก จดอบรมประชาชนเฉพาะทเกยวของกบเรองราวทเกดขนโดยวธชแจงแนะน าซกซอมความเขาใจ ๓) อบรมเฉพาะบคคล ไดแก การพบปะบคคลบางคนเพอแลกเปลยนความคดเหนหรอชแจงแนะน าซกซอมความเขาใจในเฉพาะบางเรองอนเกยวของกบผนน๑๘๗

การก าหนดหลกการ และวธการปฏบต เพอควบคมสงเสรม ไวชดแจงคอ กจการหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล ซงจดตงขนตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการจดตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล พ.ศ. ๒๕๑๘ ซงในระเบยบดงกลาว ก าหนดวตถประสงคไว ๓ ประการ คอ การเผยแผพระพทธศาสนา การศกษาสงเคราะห และการสาธารณสงเคราะห โดยระเบยบดงกลาว ไดก าหนดหนวยงานใหตง ณ วดใดวดหนงต าบลละหนงหนวย ใหจดเปนรปคณะกรรมการ โดยใหเจาอาวาสทตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบลเปนประธานกรรมการโดยต าแหนง เจาอาวาสอนในเขตต าบลนน เปนรองกรรมการฝายบรรพชต ก านนในต าบลนนเปนรองประธานกรรมการฝายคฤหสถผใหญบาน และแพทยประจ าต าบลเปนกรรมการโดยต าแหนง อนง การสาธารณสงเคราะหใหเจาคณะพระสงฆาธการ จดการสงเคราะหตามสมควรแกโอกาส เชน ๑) การพฒนาหมบาน การพฒนาต าบล การชวยจดหาทนการสงเคราะหการปองกนยาเสพตดใหโทษ เชน ยาบา การปองกนโรคเอดส ๒) การชวยเหลอสถานทอนเปนสาธารณสมบต เชน การสรางถนนหนทาง ขดลอก คคลอง สรางฌาปนสถาน

๑๘๗พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ), เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ และการพระศาสนา, หนา ๖๒-๖๕.

๙๔

สรางการประปา สรางเครองก าเนดไฟฟา ๓) การชวยเหลอประชาชน ในโอกาสทควรชวยเหลอ เชน การประสบอทกภย หรอชวยเหลอคนพการ

การสาธารณสงเคราะหจะตองจดเพอความเรยบรอยดงาม และไมขดตอพระธรรมวนย และความสงบสขของบานเมอง จงถอวาเปนไปดวยความถกตอง และเปนสาธารณสงเคราะหของคณะสงฆ ดงนน จ าเปนตองมการดแลใหเปนไปในลกษณะเหมาะสม และสมควรไดรบการสงเสรมสนบสนนตามสมควร กรรมการโดยต าแหนง ผทรงคณวฒ ๕-๙ คน เปนกรรมการส าหรบผควบคม และสงเสรม มกรรมการระดบอ าเภอ ระดบจงหวด ผอ านวยการภาค และกรรมการอ านวยการอบรมประชาชนกลาง การควบคมการสาธารณสงเคราะหกเพอใหการด าเนนการถกตองตามระเบยบ และการด าเนนการอยางตอเนอง การสงเสรมเพอใหการปฏบตเปนไปเพอสรางสงทเปนคณประโยชนนนควรด าเนนไปเพอสรางสงทเปนคณประโยชนนนควรด าเนนไปไดอยางไมมอปสรรค แนวทางการสงเสรมพอสรปได ดงน ชแนะน าการปฏบตหนาท ชวยในการก าหนดในแผนงานแตละป ชวยคราวขาดแคลนทรพยากร ชวยยกยองเชดชผปฎบตหนาท ชวยสนบสนนดานทนตามทจะมโอกาสชวยประสานงานคณะกรรมการใหเกดความสามคครวมงานกนดวยด จงกลาวไดวางานสาธารณสงเคราะหเปนงานของพระสงฆเพอประชาชน วดเปนสถานทใกลชดกบประชาชน จงตองเปนผน าประชาชนในทองถน เพอสรางสงทเปนคณประโยชนโดยตรงกจการหนวยฝกอบรมประชาชนประจ าต าบล เปนหนวยงานเพอประโยชนดงกลาวไดดยง

หนาทของพระสงฆาธการ ๖ ดาน ไดแก ๑) ดานการปกครอง ๒) ดานการศาสนศกษา ๓) ดานการศกษาสงเคราะห ๔) ดานการเผยแผ ๕) ดานการสาธารณปการ และ ๖) ดานการสาธารณสงเคราะห ซงในการวจยครงน เปนการก าหนดเฉพาะหนาทของพระสงฆาธการดานการเผยแผ

๒.๕ บรบทของการบรหารจดการของคณะสงฆ ภาค ๑๗ ในสวนการบรหารจดการองคกรของคณะสงฆในภาค ๑๗ นนประกอบไปดวย ๕ จงหวด

ไดแก จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนองนน ผวจยได รวบรวมเอกสารขอมลพนฐานในการปฏบตหนาทการปกครอง/บรหารจดการคณะสงฆภาค ๑๗ ไว ดงตอไปน

นบแตอดตการบรหาร และการปกครองเปนไปตามสมยสโขทย อยธยา กรงธนบร รตนโกสนทร จนมาถงในปจจบน มการจดโครงสรางการบรหาร และการปกครองคณะสงฆเปนไปตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ การตราพระราชบญญตฉบบนเกดจากความตองการของรฐบาล ในสมยนนซงม จอมพลสฤษด ธนะรชต เปนนายกรฐมนตรทมงปรบเปลยนรปแบบการปกครองคณะสงฆใหสอดคลองกบนโยบายการปกครองประเทศของ จอมพลสฤษด ทนยมการรวบอ านาจการตดสนใจเดดขาดไวกบผน าทเขมแขง จอมพลสฤษด เหนวาการปกครองระบอบประชาธปไตยทก าหนดใหมการถวงดลอ านาจกนนนน ามาซงความลาชา และความขาดประสทธภาพในการปฏบตงาน ดงนน จงเหนวาการแยกอ านาจบญชาการคณะสงฆออกเปน ๓ ทาง คอ สงฆสภาคณะสงฆมนตร และคณะวนยธร ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ เปนระบบทมผลบนทอนประสทธภาพในการด าเนนกจการคณะสงฆใหตองประสบอปสรรค และลาชา นบแตอดตการบรหาร และการปกครองเปนไปตามสมยสโขทย อยธยา กรงธนบร รตนโกสนทร จนมาถงในปจจบนมการจดโครงสรางการบรหาร และการปกครองคณะสงฆเปนไปตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ การตราพระราชบญญตฉบบนเกดจากความ

๙๕

ตองการของรฐบาลในสมยนน ซงมจอมพลสฤษด ธนะรชต เปนนายกรฐมนตรทมงปรบเปลยนรปแบบการปกครองคณะสงฆใหสอดคลองกบนโยบายการปกครองประเทศของ จอมพลสฤษด ทนยมการรวบอ านาจการตดสนใจเดดขาดไวกบผน าทเขมแขงจอมพลสฤษดเหนวาการปกครองระบอบประชาธปไตย ทก าหนดใหมการถวงดลอ านาจกนนนน ามาซงความลาชา และความขาดประสทธภาพในการปฏบตงาน ดงนน จงเหนวาการแยกอ านาจบญชาการคณะสงฆออกเปน ๓ ทาง คอ สงฆสภาคณะสงฆมนตร และคณะวนยธร ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ เปนระบบทมผลบนทอนประสทธภาพในการด าเนนกจการคณะสงฆใหตองประสบอปสรรค และลาชา

ดวยเหตผลดงกลาวคณะรฐมนตร จงไดลงมตแตงตงคณะกรรมการยกรางพระราชบญญต คณะสงฆฉบบใหมขนในพ.ศ. ๒๕๐๓ เมอคณะกรรมการท างานส าเรจ รฐบาลจงไดตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ โดยค าแนะน า และยนยอมของสภารางรฐธรรมนญในฐานะรฐสภา เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทการจดด าเนนกจการคณะสงฆ มใชเปนกจการอนแบงแยกอ านาจด าเนนการดวยวตถประสงคเพอการถวงดลอ านาจ เชนทเปนอยตามกฎหมายในปจจบน และ โดยระบบเชนนนเปนผลบนทอนประสทธภาพแหงการด าเนนกจการจงสมควรแกไขปรบปรงใหมให สมเดจพระสงฆราช องคสกลมหาสงฆปรณายก ทรงบญชาการคณะสงฆทางมหาเถรสมาคมตามอ านาจ กฎหมาย และพระธรรมวนย ทงนเพอความเจรญรงเรองแหงพระพทธศาสนา

จากการทกลาวขางตน การปกครอง/การบรหารจดการคณะสงฆภาค ๑๗ ในปจจบน (มหานกาย) จงเปนไปตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ และพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ แกไขเพมเตมบทบญญต โดยการบรหาร และการปกครองของคณะสงฆในภาค ๑๗ เปนไปในรปแบบการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาคเปนไปตามความในมาตรา ๒๒ ของพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ทก าหนดต าแหนงพระสงฆาธการ หรอผปกครองคณะสงฆ ตามล าดบชนคอ ๑) เจาคณะภาค ๒) รองเจาคณะภาค ๓) เจาคณะจงหวด ๔) รองเจาคณะจงหวด ๕) เจาคณะอ าเภอ ๖) รองเจาคณะอ าเภอ ๗) เจาคณะต าบล และ ๘) เจาอาวาส๑๘๘

ดงนน การบรหาร และปกครอง/การบรหารกจการคณะสงฆภาค ๑๗ (มหานกาย) สามารถแสดงรายละเอยดตามล าดบชนผปกครองคณะสงฆได ดงน ๑) สมเดจพระสงฆราช เปนประมข ๒) กรรมการมหาเถรสมาคม ๓) เจาคณะใหญหนใต ๔) เจาคณะภาค ๑๗ ๕) รองเจาคณะภาค ๑๗ ๖) เจาคณะจงหวดกระบ ๗) เจาคณะจงหวดตรง ๘) เจาคณะจงหวดพงงา ๙) เจาคณะจงหวดภเกต ๑๐) เจาคณะจงหวดระนอง

การบรหารจดการกจการงานคณะสงฆภาค ๑๗ (มหานกาย) ในปจจบนจงเปนไปตามพระธรรมวนย และตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ และพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ แกไขเพมเตมบทบญญต โดยการบรหาร และการปกครองของคณะสงฆภาค ๑๗ เปนไปในรปแบบการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาคเปนไปตามความในมาตรา ๒๒ ของ

๑๘๘พระวสทธภทรธาดา (ประสทธ พรหมร ส), พระราชบญญตคณะสงฆ และกฎหมายมหาเถรสมาคม, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๖๗.

๙๖

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ทก าหนดต าแหนงพระสงฆาธการ หรอผปกครองคณะสงฆ ตามล าดบชนคอ ๑) เจาคณะภาค ๒) รองเจาคณะภาค ๓) เจาคณะจงหวด ๔) รองเจาคณะจงหวด ๕) เจาคณะอ าเภอ ๖) รองเจาคณะอ าเภอ ๗) เจาคณะต าบล และ ๘) เจาอาวาส

พระสงฆาธการคณะสงฆ ภาค ๑๗ ประกอบดวย ๕ จงหวด ๑. กระบ เจาคณะจงหวด ๑ เจาคณะอ าเภอ ๗ เจาคณะต าบล ๑๕ เจาอาวาส ๖๘

ผชวยเจาอาวาส ๑๕ รวม ๑๑๖ ๒. พงงา เจาคณะจงหวด ๑ เจาคณะอ าเภอ ๗ เจาคณะต าบล ๑๒ รองต าบล ๑

เจาอาวาส ๖๖ ผชวยเจาอาวาส ๒๔ รวม ๑๑๑ ๓. ภเกต เจาคณะจงหวด ๑ เจาคณะอ าเภอ ๓ เจาคณะต าบล ๗ เจาอาวาส ๓๑

ผชวยเจาอาวาส ๑๐ รวม๕๔ ๔. ระนอง เจาคณะจงหวด ๑ เจาคณะอ าเภอ ๔ เจาคณะต าบล ๖ เจาอาวาส ๓๙

ผชวยเจาอาวาส ๑๒ รวม ๖๒ ๕. ตรง เจาคณะจงหวด ๑ รองเจาคณะจงหวด ๑ เจาคณะอ าเภอ ๘ รองเจาคณะ

อ าเภอ ๑ เจาคณะต าบล ๒๙ เจาอาวาส ๑๗๕ ผชวยเจาอาวาส ๓๐ รวม ๒๔๕ รวมพระสงฆาธการภาค คณะสงฆภาค ๑๗ จ านวน ๕๙๐ รป

๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๒.๖.๑ การวจยในประเทศ

ธงชย สงอดม ไดท าการวจยเรองการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ มวตถประสงค ๓ ประการ ไดแก ๑) เพอศกษาสภาพทวไปของการมภาวะผน าของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ ๒) เพอศกษาการประยกตใชหลกพทธธรรม และ ทฤษฎภาวะผน าทเหมาะสมในการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการ และ๓) เพอน าเสนอการบรณาการในการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ เปนการศกษาเฉพาะในเนอหาการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการ ในเขตพนทเขตปกครองคณะสงฆภาค๘ ประกอบดวย ๖ จงหวดคอ จงหวดเลย หนองบวล าภ อดรธาน หนองคาย สกลนคร และจงหวดบงกาฬ ผวจยไดใชระเบยบวธการวจยแบบผสม (Mixed Method Research) ไดแก การวจยวจยเชงคณภาพ ไดแก การสมภาษณผเชยวชาญ จ านวน ๑๕ รป/คน รวมทงการสนทนากลม (Focus Group Discussion) ผเชยวชาญ ๗ รป/คนทเกยวของกบการปฏบตงานในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๘ ซงใชวธวเคราะหขอมลดวยวธการอปนยวเคราะห และการพรรณนาความ และการวจยเชงส ารวจโดยการแจกแบบสอบถามจ านวน ๒๙๗ รป ซงขอมลทเกบรวบรมไดจากกลมตวอยางจากพระสงฆาธการ ผลการวจยพบวา๑๘๙

๑๘๙ธงชย สงอดม. “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๗), หนา ๑๓๙-๑๕๗.

๙๗

๑. หลกพทธธรรมทสามารถน ามาบรณาการในการพฒนาภาวะผน าในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ พบวา แนวปฏบตของผน าในพระพทธศาสนา คอ

๑) ทตยปาปณกสตรวา ผน าจะตองประกอบดวยลกษณะ ดงน (๑) จกขมา คอ เปนผมวสยทศนทกวางไกล มองสภาพเหตการณออก และจะวางแผนเตรยมรบ หรอรกไดอยางไร เชน ถาเปนพอคาหรอนกบรหารธรกจ ตองรวาสนคาทไหนไดราคาถก แลวน าไปขายทไหนจงไดราคาแพง ตองสามารถวางแผน และฉลาดในการใชคน คณลกษณะขอนตรงกบภาษาองกฤษวา Conceptual Skill คอ ช านาญในการใชความคด (๒) วธโร คอเปนผช านาญในงาน รจกวธการไมบกพรองในหนาททตนไดรบผดชอบ จดการธระไดด มความเชยวชาญเฉพาะดาน เชน พอคาเพชรตองดออกวาเปนเพชรแทหรอเพชรเทยม แพทยหวหนาคณะผาตดตองเชยวชาญการผาตด คณลกษณะขอนตรงกบภาษาองกฤษวา Technical Skill คอ ความช านาญดานเทคนค (๓) นสสยสมปนโน คอ พงพาอาศยคนอนได เนองดวยเปนผทมมนษยสมพนธด ไดรบความเชอถอจากผอน เชนพอคาเดนทางไปคาขายตางเมองกมพอคาในเมองนนๆใหทพกอาศยหรอใหกยมเงนเพราะมเครดตด นกบรหารทดตองผกใจคนไวได คณลกษณะขอนตรงกบภาษองกฤษวา Human Relation Skill คอ ความช านาญดานมนษยสมพนธ

คณลกษณะทงสามประการนมความส าคญมากนอยแตกตางกนนนขนอยกบระดบของนกบรหาร ถาเปนนกบรหารระดบสงทตองรบผดชอบในการวางแผน และควบคมคนจ านวนมากคณลกษณะขอท ๑ และขอท๓ ส าคญมาก สวนขอทสองมความส าคญนอย เพราะเขาสามารถใชผใตบงคบบญชาทมความช านาญเฉพาะดานได ส าหรบนกบรหารระดบกลาง คณลกษณะทงสามขอมความส าคญพอๆกน ส าหรบนกบรหารระดบตนทตองลงมอปฏบตงานรวมกบพนกงานหรอผใตบงคบบญชาอยางใกลชดนน คณลกษณะขอท ๒ และขอท ๓ คอความช านาญเฉพาะดาน และมนษยสมพนธส าคญมาก แตกตองพฒนาคณลกษณะขอท ๑ คอปญญา เอาไวเพอเตรยมเลอน สระดบกลางตอไป

๒) สงฆโสภณสตร นอกจากนผน าจะตองประกอบดวยคณธรรมจะตองวางตวในกฎระเบยบอยางเครงครด พระพทธองคไดแสดงถงลกษณะคณสมบตของผน าหรอผบรหาร ดงน (๑) วยตโต เปนผมปญญา หากกลาวในทางพระพทธศาสนาผมปญญา ตองประกอบดวยปญญาทางธรรม และทางโลก เปรยบไดกบปจจบนคอ เชยวชาญทงทฤษฎ และการปฎบต (๒) วนโต เปนผมระเบยบวนยด กลาวคอ ผน าตองเปนแบบ แบบในทนคอแบบอยาง เชน การรกษาระเบยบ วนย ยดถอปฏบตใหเปนแบบอยาง (๓) วสารโท เปนผแกลวกลา กลาหาญ บคคลทมความกลาหาญมพลงสองอยาง ในตว คอ พลงกาย และพลงใจทเขมแขง เมอมพลงดงกลาว ยอมสามารถแสดงออกใหเหนวา บคคล ผนนมความกลาหาญ (๔) พหสโต เปนผมความร มความจ ามาก เชน พระอานนท เปนผทไดรบการยกยองวาเปนผมความจ าดมาก หากพระพทธเจาแสดงธรรมเรองใด หรอตรสเรองใด กบผ ใด พระอานนทนนสามารถจ ารายละเอยดไดครบทงหมด (๕) ธมมานธมมปฏปนโน เปนผปฏบตธรรม มคณธรรม รกษาความถกตองในสงทถกทควร

๙๘

๓) หลกสปปรสธรรม ทเกยวของกบการบรหารจดการ ม ๗ ประการ คอ (๑) ธมมญญตา หมายถง “ความเปนผรจกเหต” เชนรจกวาสงนเปนเหตแหง

สขสงนเปนเหตแหงทกข คอ เหนเหตหรอการกระท าเกดขนในปจจบนแลวรวา จะสงผลในอนาคตอยางไรเพอเปนขอมลเตอนภย

(๒) อตถญญตา หมายถง “ความเปนผรจกผล” เชน รจกวาสขเปนผลแหงเหตอนนทกขเปนผลแหงเหตอนนคอ เหนผลทเกดขนในปจจบนแลวรวาเกดจากสาเหตอะไรในอดตเพอเปนขอมลในการแกไขปญหาหรอใชประโยชนในปจจบน และอนาคต

(๓) อตตญญตา หมายถง “ความเปนผรจกตน” วาโดยชาตตระกลยศศกดสมบตบรวารความร และคณธรรมเพยงเทานๆแลวประพฤตตนใหสมควรแกทเปนอยอยางไรคอมองตวเองหรอองคการแลวทบทวนดวาสถานะทตวเองเปน และฐานะทตวเองมเปนอยางไรเพอเปนขอมลในการบรหารตนบรหารงานอยางมประสทธภาพตอไป

(๔) มตตญญตา “ความเปนผรจกประมาณ” ในการแสวงหาเครองเลยงชวตแตโดยทางทชอบ และรจกประมาณในการบรโภคแตพอควรคอ มองงานทตนเองท าอยแลวพจารณาวเคราะหดวยปญญาวาความพอเหมาะความพอดความพอเพยงอยทไหนเทาไรเพอจะไดก าหนดแผนการปฏบตไดเหมาะสมอนมงไปสผลลพธอยางดเลศ

(๕) กาลญญตา หมายถง “ความเปนผรจกกาลเวลา” เชน รวาเวลานเปนเวลาอนสมควรในอนประกอบกจนนๆ คอ มองงานทจะท าแลวพจารณาบรหารเวลาโดยด าเนนการปฏบตวาควรจะท าใหทนเวลาก าหนดท าใหถกเวลาทตองท าท าตามเวลาทก าหนด และท าใหเรม และเสรจตามเวลาทวางแผนโดยค านงถงวธทกอใหเกดประโยชนสงสด

(๖) ปรสญญตา หมายถง “ความเปนผรจกชมชน” โดยกรยาทจะตองประพฤตตอชมชนนนๆวาชมชนหมนเมอเขาไปหาจะตองประพฤตตอชมชนนนๆวาชมชนหมนเมอเขาไปหาจะตองท ากรยาอยางนจะตองพดอยางน คอ มองงานของตวเองวาตองเกยวของกบช มชนอะไรบางในเชงธรกจ และมผลกระทบสงแวดลอมอยางไรแลวชมชนนนคดอยางไรเดอดรอนอยางไรเชออยางไรเพอเราจะไดปฏบตเขากบสงคมไดอยางถกตอง

(๗) ปคคลญญตา หมายถง “ความเปนผรจกบคคล” ควรรวธเลอกบคคลวาผนเปนคนด ควรคบผนเปนคนไมดไมควรคบ คอ การวางแผนการบรหารงานตองใชคนท างาน และจ าเปนตองตดตอกบบคคลในชมชนการจดหาคนเขาท างานตองสอบสมภาษณคนเขาเปนพนกงานตองเลอกใหถกตองกบความรความสามารถ และตองเปนคนดดวยงานจงจะบรรลความส าเรจ

๒. การพฒนาคณลกษณะของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ ประกอบดวย

๑) ภมฐาน ไดแก การเปนตนของคณะสงฆในทกๆ เรอง ทงเปนผทมพนฐานทางกายทสะอาด เรยบรอยทางกายภาพ รวมทงภมฐานหรอภมหลงแหงการสะสมในการคดในการสรางรจกการมองทกวางลก มองเหนเหตแหงปญหาซงจะเกดขนโดยการสรปจากประสบการณทสรางสงสมมานอกจากนการเปนผน าทางคณะสงฆ และพระภกษสามเณรในการเปลยนแปลงไปสความสรางสรรคเพอใหเปนประโยชนแกสงคม และเปนผน าแหงจตวญญาณของชาวบาน ซงพดอยางไรจะตองท าอยางนนใหได หรอ มสจจะตอตนเอง ตอประชาชน และตอสงคม อนน ามาซงความไววางใจ

๙๙

ในการน าของพระสงฆาธการ นอกจากนการเปนผน าในการรกษาศล การปฏบตสมาธ และการเจรญปญญาทละขาดไมได

๒) ภมร หมายถง การพฒนาความรทงทางโลก และทางธรรมใหเกดขนจนสามารถปรากฏแกสงคมโดยรวม อกทงความสามารถ ทกษะหรอความช านาญในการปฏบตงาน ทงทางโลก และทางธรรมควบคกน อกทงเปนผทมความมวสยทศนทกวางไกล มความคดทลมลก มองทกอยางรอบดาน รอบคอบ พรอมทงมสตปญญาทเฉยบแหลมสามารถแกไขปญหาไดทนทวงท ไมปลอยใหปญหาลกลามใหญโตจนสรางความเสยหายแกพระพทธศาสนา และคณะสงฆ และคดทจะเสยสละความเหนแกตวเพอประโยชนแกประชาชนทกหมเหลาทประกอบดวยพรหมวหารธรรม และยอมรบค าแนะน าจากทกฝายเพอพฒนาสงคมใหสงบสขตอไป การรจกเลอกวธการ และรจกแยกแยะการฝกฝนพระภกษสามเณร และชาวบานใหเหมาะสมกบจรตเพอใหเกดแรงกระตน และเกดก าลงใจ มความพากเพยรพยายาม ตงมน มนคงในการปฏบตธรรมตามค าสงสอนของพระพทธองค นอกจากนการรจกเลอกบคคลในการท างานใหกบคณะสงฆเพอความงอกงาม และเพอยกยองคนดมศลธรรม ใหสามารถท างานเพอประโยชนแกชาวบาน

๓) ภมธรรม หมายถง การพฒนาระบบคณธรรม และการทบคคลนนๆ ความสามารถในการครองตน ไมเอนเอยงไปในทางแหงความวบาก หรอสงทน าเราใหต า รจกเสนทางแหงความพอดหรอมมชฌมาวถ ไมฟงเฟอ ไมใชจายเกนตวรจกจงหวะ รจกเวลา ทเรามกพดเสมอวา มกาลเทศะ ครองคน คอรวธผกใจคน นอกจากนการสรางระบบการศกษา และปฏบตศลธรรมใหปรากฏแกสงคม การปฏบตสมาธใหแจมแจง และการเจรญปญญาใหแจมใสใหพรอมทจะแกไขปญญาใหกบชาวบาน ซงเปนการลงมอปฏบตอยางจรงจง ไมลดละความพยายาม มความตงมนในการปฏบตตลอดเวลา จนสามารถเปนตนแบบของคณะสงฆ และพระภกษสามเณรไดน าไปเปนแบบอยางทด ในการเจรญรอยตาม และทส าคญการสรางคณธรรมในเกดขนในจตใจเพอการปกครองคณะสงฆ

พระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ) ไดท าการวจยเรองการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ โดยการวจยมวตถประสงค ๑) เพอศกษาแนวคดทฤษฏ และหลกพทธธรรมทเหมาะสมในการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆ (๒) เพอศกษาวเคราะหสภาพ และปญหาอปสรรคของการมภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ และ (๓) เพอน าเสนอการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ มระเบยบวธวจยใชการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เกบขอมลจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของ และจากผใหขอมลหลก จ านวน ๒๕ รป/คน โดยการสมภาษณเจาะลก และการสนทนากลม จ านวน ๘ รป/คน วเคราะหขอมลโดยใชวธการวเคราะหขอมลดวยการพรรณนาความ ผลการวจยพบวา๑๙๐

๑๙๐พระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ). “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๒๕๕-๒๕๘.

๑๐๐

๑. แนวคดภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆหลกพทธธรรม พบวา ภาวะผน าของพระสงฆาธการตามแนวทางพระพทธศาสนา ผน าตองเป นผมวสยทศนทกวางไกล มความคดทลมลก มองทกอยางรอบดาน รอบคอบ พรอมทงมสตปญญาทเฉยบแหลมสามารถแกไขปญหาไดทนทวงท ไมปลอยใหปญหาลกลามใหญโตจนสรางความเสยหายแกพระพทธศาสนา และคณะสงฆ และคดทจะเสยสละความเหนแกตวเพอประโยชนแกประชาชนทกหมเหลาทประกอบดวยพรหมวหารธรรม และยอมรบค าแนะน าจากทกฝายเพอพฒนาสงคมใหสงบสขตอไป นอกจากน ผน าตองรจกเลอกวธการ และรจกแยกแยะการฝกฝนพระภกษสามเณร และชาวบานใหเหมาะสมกบจรตเพอใหเกดแรงกระตน และเกดก าลงใจ มความพากเพยรพยายาม ตงมน มนคงในการปฏบตธรรมตามค าสงสอนของพระพทธองค นอกจากนการรจกเลอกบคคลในการท างานใหกบคณะสงฆเพอความงอกงาม และเพอยกยองคนดมศลธรรมใหสามารถท างานเพอประโยชนแกชาวบาน และสงส าคญภาวะผน าควรตองมปญญาด และความสามารถด ซงจะท าใหเปนผมระเบยบวนยด เกดความแกลวกลา และกลาหาญในการปฏบตงาน และการรกษาความถกตองในสงทถกทควร ยอมน ามาซงความเคารพศรทธาจากผใตปกครองตลอดจนประชาชนสงคมเสมอ

๒. ปญหาภาวะผน าของพระสงฆาธการในบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา ปญหาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ มประเดนส าคญ ๖ ประการ ไดแก ๑) ปญหาดานภาวะผน าในการปกครอง ๒) ปญหาดานผน าการศาสนศกษา ๔) ปญหาดานภาวะผน าการเผยแผพระพทธศาสนา ๔) ปญหาดานภาวะผน าในงานการศกษาสงเคราะห ๕) ปญหาดานภาวะผน าในงานสาธารณปการ ๖) ปญหาดานภาวะผน าในการสาธารณสงเคราะห อนเปนปญหาทส าคญ และใหญส าหรบเจาคณะพระสงฆาธการ และคณะสงฆในภาค ๑๕ ตองตระหนก และรบเรงหาทางแกไขอยางเหมาะสมดงามตอไป โดยมแนวทางในการแกไขปญหาในการบรหารจดการวด ในคณะสงฆภาค ๑๕ ทง ๖ ประการนน วด และคณะสงฆตองใหความส าคญ และตระหนกวาวด และพระพทธศาสนาจะมนคงยนยดอยไดนน วดเปนรากฐานส าคญยงในการคงอยของพระพทธศาสนา คณะผบรหารวดมเจาคณะพระสงฆาธการในทกระดบมความรบผดตอกจการงานคณะสงฆ และตอวดโดยรวมมากขน ท าใหการบรหารมความโปรงใสมากขน ขณะเดยวกนกเออใหพระสงฆไมวาระดบใดหรอทใดกตาม สามารถมสวนรวมในการก าหนดความเปนไปในคณะสงฆได วธนนอกจากสอดคลองกบหลกการบรหารในสงคมสมยใหม ซงมความซบซอน และหลากหลาย เกนกวาทคนเพยงคนเดยวหรอไมกคนจะดแลใหทวถงไดแลว ยงสอดคลองกบหลกการในพระธรรมวนยทเนนความเปนสงฆะ คอการรบผดชอบรวมกนโดยสงฆทงหมด

๓. ภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา การบรหารจดการวดของคณะสงฆภาค ๑๕ ในสถานการณปจจบนน ผน า/ผบรหารคณะสงฆยอมมการพฒนาการดานเทคโนโลย บรณาการดวยหลกพทธธรรมน าการบรหาร/การปกครองไปพรอมกบความเจรญ และม กฎหมาย พระราชบญญต ขอบงคบ ระเบยบตางๆ มาเกอกลพระธรรมวนย โดยเฉพาะการบรหาร/การปกครองวดมรปแบบทแตกตางไปจากสมยกอนมาก เชน ดานการปกครอง ดานการเผยแผ ดานการศกษา ดานการศกษาสงเคราะห ดานการสาธารณสงเคราะห ดานสาธารณปการม รปแบบทปฏบตชดเจนมากยงขน ดงนน รปแบบแนวคด และวธการในการบรหารจดการวด ชอวามสวนส าคญยงในการบรหารจดการใหองคกรคณะสงฆใหมประสทธภาพประสทธผล ฉะนน ผทจะเปนผน า

๑๐๑

ในการบรหาร/การปกครองวด และคณะสงฆในยคปจจบนนตองเปนผทมวสยทศน มความร ความสามารถ ความเสยสละ และยอมรบความคดเหนของผอน ตลอดจนเปนผเพยบพรอมดวยจรยาวตรขอปฏบต เปนทยอมรบของคณะสงฆ และสงคมโดยรวม และทส าคญจะตองเปนนกปกครองทมความซอสตยยตธรรม ตองเวนจากความมอคตทงปวง ตงมนในหลกพรหมวหารธรรมเปนแกนหลกของการบรหาร/การปกครองอยเสมอ วดในซงเปนฐานรากอนส าคญของคณะสงฆ และพระพทธศาสนากจะเกดความมนคง นนยอมสงผลใหพระพทธศาสนามความเจรญมนคงไปดวยเชนกน

๔. บทบาท/หนาทของภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา บทบาท/หนาทของภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ ดานการประพฤตตนในอยในกรอบของการยดมนในศล และการท าตวเปนแบบอยางทดของสงคมสงฆ และการเปนแบบอยางทดใหกบประชาชนทวไป การสงเสรมการศกษาปรยตธรรมแผนกนกธรรม ควรสงเสรมการศกษาปรยตธรรมแผนกบาล พระสงฆาธการจะตองใหความชดเจนโดยการน าหลกธรรมค าสงสอนทางพระพทธศาสนาไปสชาวบานอยางทวถงโดยไมเหนแกลาภสกการะทเกดขน บทบาท/หนาทของภาวะผน าคณะสงฆในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๑๕ มงการพฒนาไปทการศกษาทงพระปรยต และปฏบตตามค าสงสอนของพระพทธองค ใหมความเครงครดในพระธรรมวนยในเบองตน มความเสยสละเพอประโยชนสขของประชาชนทวไป นอกจากนจะสรางแรงกระตนในคณะผ ท างาน ใหเกดก าลงใจทจะเปนแบบอยางทดส าหรบชาวพทธ และการบรหารองคกรสงฆจะตองมบทบาท ในการวางแผน การจดองคกร การจดโครงสรางมทผน าทประกอบดวยคณธรรม บทบาทในการสอสารกบบคคลหรอองคกรภายนอก และรอบรในงานการบรหารทงหลาย

๕. คณลกษณะภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา คณลกษณะของภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารคณะสงฆภาค ๑๕ ผน าของพระสงฆาธการ ตองเกงคด มภาวะผน าในการคดรเรมตองสรางสรรค กอใหเกดประโยชน พฒนาองคการ และแกปญหาตางๆ มความยดหยนในความคด คดในสงทเปนจรงได มความสามารถในการตอเตมเสรมแตง คดคลอง ความคดรวดเรวฉบพลน แกปญหาไดอยางถกตอง และทนเหตการณ และภาวะผน าของพระสงฆาธการตอง เกงคน รจก และรใจผบงคบบญชา รจกตนเอง เขาใจตนเอง ยอมรบตนเอง อนจะน ามาซงการเขาใจผอน และยอมรบผอน ปรบตนใหรจกดคน รจกจงใจคน อานคนออกรจกลกนอง ควบคมพฤตกรรมของเขาได หรอพดไดวาปรบคนอนไดรจกเพอน รจกคบมตร และผกมตรไวได ตลอดของภาวะผน าของพระสงฆาธการจะตอง เกงงาน รงานของผบงคบบญชา นนคอรนโยบายเพอปรบงานของหนวยงานใหสามารถปฏบตงานสอดคลองกบนโยบายของหนวยเหนอรงานของตนเอง ท าไดตามบทบาทหนาทเตมความสามารถรงานของผใตบงคบบญชา จะไดแนะน าแกปญหาใหไดรงานของเพอน จะไดประสานไดสอดคลอง คณลกษณะภาวะผน าของคณะสงฆในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ จะตองมคณลกษณะ และทกษะเฉพาะตนทงการศกษา และการปฏบตจะตองมความสอดคลองตอกน หรอ ท าอยางไรกตองพด และคดอยางนน รวมทงการเปนแบบอยางทดใหกบบคคลทวไป รจกหลกในการปกครองตน ปกครองคน และการปกครองงานใหเกดความรอบรอยางแทจรง

๖. ภาวะผน าเชงปฏรปของสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา พระสงฆาธการจะตองมความเชอมนตอองคกรในปกครองคณะสงฆภาค ๑๕ พรอมทงพระสงฆาธการจะตองมความเปนผน าวสยทศน น ารองเปนรปแบบในกลมในชมชน เพอสงคมใหกระตอรอรน ไม

๑๐๒

ท างานซ าซอนทจะท าเสยเวลา และตองท างานใหดตองการสงเสรมการเรยนรในองคกรหรอทเรยกวาองคการแหงการเรยนรเพอปรบคณลกษณะทพงประสงคของการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ ใหเกดการท างานทสอดคลองกนมากทสด นอกจากนคณะสงคจะตองเปดโอกาสในการแสดงความคดเหนรวมกน เพอแสดงความเปนประชาธปไตยรวมกน และการแสดงภาวะความเปนผน าเชงปฏรปตองพฒนาใหทนสมย และการสงเสรมการเรยนรภายในองคไดอยางด และการสงเสรมการเปนผน าเชงปฏรปของคณะสงฆ ทจะตองมการสงเสรมการเรยนรภายใตองคกรใหมากยงขนในทกระดบ เพราะการเรยนรจะท าใหเกดองคความรใหม อนจะมาซงวสยทศน และน าไปสแนวทางการปฏบต เพอใหงานในองคกรนนเจรญกาวหนาไปในทางทดขน ตลอดจนการพฒนาการเปนผน าในเชงปฏรป ควรจะไดพฒนาโดยการบรณาการจากหลก ๓ ประการคอ วฒนธรรมคอ วถชวต ศาสนาคอ วถชวตทดงาม และการศกษา คอ ผลการพฒนาวถชวตทดงาม ใหสงนเกดขนในแตละบคคลขนพรอมๆกนโดยไมสามารถแยกจากกนไดจงน าไปสการพฒนาคณสมบตของภาวะผน า ไดตลอดไป

๗. แบบอยางพทธธรรมในการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงาน คณะสงฆภาค ๑๕ พบวา แบบอยางการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานของคณะสงฆภาค ๑๕ จะตองเร งพฒนาตนเองใหด ในลกษณะทสอดคลองกบค าส งสอนทางพระพทธศาสนา ๓ ดาน คอ ๑) ดานปรยต ให เปนพนฐาน จะเปน ภมร หมายถง ความร ความสามารถ หรอความช านาญ ๒) ดานปฏบต จะเปน ภมธรรม หมายถง การทบคคลนนๆ มความสามารถในการครองตน ไมเอนเอยงไปในทางแหงความวบาก หรอสงทน าเราใหต า รจกเสนทางแหงความพอดหรอมมชฌมาวถ ไมฟงเฟอ ไมใชจายเกนตวรจกจงหวะ รจกเวลา ทเรามกพดเสมอวา มกาลเทศะ ครองคน คอรวธผกใจคน คอมพรหมวหาร ๔ ทเรยกวา คณธรรม ในการครองเรอน หรอสงคหะวตถ ๔ คอธรรมะในการยดเหนยวน าใจคน คอเปนเรองทเกยวกบคนเชน การปฏบตตอผบงคบบญชา ตอเพอนรวมงาน ตอลกนองเขาใจอารมณ ความรสกของผอน ครองงาน คอ มความรบผดชอบ รจกหนาท รจกตนเองวาตนอยในฐานะ ต าแหนงอะไร ไดรบมอบหมายอะไร มองเหนงานทไดรบมอบหมาย รจกวธในการทจะท าใหงานส าเรจโดยทางทถกตอง เปนธรรมตอผอน ตอเพอนรวมงาน และตอผทเรารบผดชอบนนๆ อยางส านก ตระหนก และรขอจ ากดทมเกยวกบระเบยบกฎเกณฑ ขอบงคบ ในฐานะแหงตนนน หมายถงร และตนอยตลอดเวลาวา เราเปนใคร เราท าเพออะไร อยางไร ทไหน เมอใด และท าไม และ ๓) ดานปฏเวธ จะเปนภมฐาน คอ เปนผทมพน และฐานหรอภมหลงแหงการสะสมในการคดในการสรางรจกการมองทกวาง ลก มองเหนเหตแหงปญหาซงจะเกดขนโดยการสรปจากประสบการณทสรางสมมานนไดอยางมคณภาพ

พระคร อทยกจจารกษ สจณ โณ ได วจ ยเรองรปแบบการบรหารจดการเผยแผ พระพทธศาสนาขององคกรปกครองคณะสงฆ ผลการวจย พบวา๑๙๑ ๑) รปแบบการบรหารกจการคณะ สงฆมการด าเนนการตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ซงภารกจดงกลาวบางประการก าหนดไว

๑๙๑พระครอทยกจจารกษ สจณโณ, “รปแบบการบรหารจดการการเผยแผพระพทธศาสนาขององคกร ปกครองคณะสงฆ ภาค ๒”, ปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขารขาการจดการเซงพทธ, (บณฑตรทยาลย: มหาวทยาลยมหาจพาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖). หนา ๒๕๐-๒๘๐.

๑๐๓

ในระเบยบกฎมหาเถรสมาคม แตบางประการคงเหนไปตามจารตประเพณทปฏบตสบตอมา ๒) การบรหารจดการการเผยแผพระพทธศาสนาขององคกรคณะสงฆภาค ๒ มปญหาทชดเจน องคกรสงฆมบคลากรไมพอเพยงทจะเผยแผพระพทธศาสนาไดอยางถกตอง และถองแท พระนกเผยแผทมความร ความเขาใจในหลกพระพทธศาสนาอยางถกตองถองแทมจานวนจ ากด เหนปญหาในการเผยแผ ท าใหพทธศาสนกชนเกดความสบสน ส าคญผด และเขาใจคลาดเคลอนไปจากความเหนจรงตามหลกพระพทธศาสนา ๓) แบบการบรหารจดการการเผยแผขององคกรปกครองคณะสงฆภาค ๒ ควรมอ านาจ และหนาททส าคญ กลาวคอ เหนศนยกลางในการประสานบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ในระดบภาค และระดบจงหวด เพอใหปฏบตตามนโยบาย ขอก าหนด ขอบงคบ วตถประสงค และอนๆ ตามทองคกรก าหนด และมอบหมาย จดหาวสดอปกรณเครองมอประกอบการเรยนการสอน และการเผยแผ และอ านวยความสะดวก และเหนทปรกษาในการด าเนนงานเผยแผพระพทธศาสนา และสงเสรมสนบสนนการการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ตดตามประเมนผลบคลากรทเผยแผพระพทธศาสนา และจดท ารายงานผลการด าเนนงานการเผยแผ และจดหางบประมาณสนบสนน ใหการอปถมภกจกรรม และบคลากรททาหนาทเผยแผพระพทธศาสนาตอไป

พระมหาเรองเดช ถาวรธมโม (ศรประสม) ไดวจยเรองการบรหารจดการกจการคณะสงฆใหเปนศนยการเรยนรของชมชนวดไผลอม ต าบลจนทนมต อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร เปนการพฒนาศนยการเรยนรเพอบรการชมชนในวด เปนการพฒนาการเรยนร เพอใหผเรยนมความรคคณธรรม เพอความเจรญดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมชมชน การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยมความมงหมายของการวจย ๓ ประการ ๑) เพอศกษาการบรหารจดการกจการคณะสงฆของวดไผลอม (พระอารามหลวง) วดไผลอม ๒) เพอศกษาระบบการบรหารจดการกจการคณะสงฆของวดไผลอม (พระอารามหลวง) ๓) เพอศกษาประสทธภาพของระบบการบรหารจดการกจการคณะสงฆของวดไผลอม (พระอารามหลวง) ใหเปนศนยการเรยนรชมชน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบส ารวจเบองตน แบบสมภาษณ แบบสงเกต แบบสนทนากลม และแบบประชมเชงปฏบตการ มการเกบขอมลทงขอมลเอกสาร และขอมลภาคสนาม ขอมลภาคสนามไดจากการส ารวจเบองตน การสมภาษณ การสงเกต การสนทนากลม และการประชมเชงปฏบตการ จากผรจ านวน ๑๖ คน ผปฏบต ๒๐ คน และผใหขอมลทวไป ๒๐ คน ในเขตต าบลจนทนมต อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร ระหวางเดอน พฤษภาคม – กนยายน ๒๕๕๔ ผลการวจยพบวา๑๙๒ ปจจยทงภายใน และภายนอกทสงผลใหภารกจหรอกจกรรมของวดบงเกดผลส าเรจ เจาอาวาสสามารถสรางวดใหเปนแหลงการเรยนรเปนศนยกลางพฒนาคณภาพชวต ประชาชน และพฒนาชมชน คอ ๑) พระสงฆชนปกครองของวด ไดประพฤตปฏบตตามพระธรรมวนยอยางเครงครด เปนแบบอยางทด สรางความศรทธาใหเกดแกประชาชน เมอประชาชนเกดความศรทธา วดจงสามารถปฏบตภารกจตางๆ จนบงเกดผลส าเรจไดในทสด ๒) มการจดระบบการบรหารงานในวด โดยการวางระเบยบ และมอบอ านาจหนาทในการปฏบตภารกจตางๆ ของวดใหแกรองเจาอาวาส ผชวย

๑๙๒พระมหาเรองเดช ถาวรธมโม (ศรประสม), “การบรหารจดการกจการคณะสงฆใหเปนศนยการเรยนรของชมชนวดไผลอม ต าบลจนทนมต อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร”, รายงานการวจย, (หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร วดไผลอม (พระอารามหลวง), มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔). หนา ๒๔๗-๒๘๙.

๑๐๔

เจาอาวาส และพระภกษสงฆในวด ตามความรความสามารถรวมถงการตดสนใจ ไดตามทเหนเหมาะสมท าใหเกดความคลองตวในการด าเนนงานตางๆ ตามภารกจของวดอยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลยง ๓) การสรางคตธรรมประจ าใจของเจาอาวาสแตละรป เปรยบเสมอนสญลกษณในการเตอนใจส าหรบพระภกษสามเณร และประชาชนรอบวดใหยดถอปฏบต ๔) วดสบทอดวธการระบบ และระเบยบปฏบตตางๆ ซงเปนทยอมรบของชมชน และประชาชน ใหคงอยเปนวฒนธรรมประเพณคกบวดสบไป ๕) วดท าหนาทเปนสอการในการโอนถายระหวางผให และผรบ เพอสรางโอกาสผดอยโอกาสในดานตางๆ สงเสรมใหเกดความเสมอภาค และเกอกลกนในสงคม ๖) การสรางสายสมพนธในระหวางวดกบชมชน และวดกบประชาชน เปนการดงชมชน และประชาชนเขาหาวด แนะน าวดสชมชน และประชาชนเพอสรางความสมพนธ และการพงพาซงกน และกน ๗) การสรางความรสกใหเกดแกประชาชนวา “วดเปนแหลงชมชน” โดยประชาชนเขามารวมใน “ศนยการเรยนรของวด” โดยสรป วดเปนสวนหนงของชมชน โดยมหนาทหลกในการใหบรการแกชมชนดานการศกษา และคณธรรม ดงนนควรมการสงเสรม และพฒนาวดใหเปนศนยกลางการเรยนรตลอดชวต ทงในดานศาสนธรรม และความรนอกระบบอน ตามความตองการของชมชน และทองถน เพอพฒนาจตใจ และสรางดลยภาพการด ารงชวตของประชาชน

เสาวนย ไชยกล และนางจงจตร แสงทอง ไดวจยเรองบทบาทพระสงฆาธการทมตอการพฒนาศาสนศกษา และศาสนสงเคราะหจงหวดพะเยา การศกษาคนควาครงน มวตถประสงคเพอศกษาบทบาทพระสงฆาธการทมตอการพฒนาศาสนศกษา และการศกษาสงเคราะห จงหวดพะเยา โดยมกลมตวอยาง ไดแก พระสงฆาธการในจงหวดพะเยา จ านวน ๕๐ รป ใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง และสมตวอยาง ดวยวธการจบฉลาก เครองมอในการวจย ไดแก แบบสมภาษณอยางมโครงสรางประกอบดวย บทบาทในการจดการศกษาดานศาสนศกษา บทบาทในดานการพฒนาศาสนศกษา บทบาทในการจดการศกษาสงเคราะห และบทบาทในดานการพฒนาการศกษาสงเคราะห วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ผลจากการศกษาปรากฏ๑๙๓ ดงน

๑. บทบาทในการจดการศกษาดานศาสนศกษา ๑) บทบาทพระสงฆาธการในจงหวดพะเยา ในดานการบรหารจดการศกษาศาสน

ศกษา เปนบทบาทในฐานะเปนผบรหาร เชน เปนเจาส านกเรยน เปนผจดการ เปนผอ านวยการ เปนตน ซงบทบาทในดานนจะมงเนนดานการบรหารจดการศกษา เชน การบรหารงานบคคล บรหารงบประมาณ และบรหารดานวชาการ เปนตน

๒) บทบาทดานการสงเสรม และสนบสนนการจดการศกษาศาสนศกษา มการสงเสรม และสนบสนนในลกษณะเดน ในดานการจดตงกองทนการศกษา การมอบทนหรอรางวลส าหรบพระภกษสามเณรในกรณทสอบได การสงเสรมใหมการส าเรจการศกษาในทกระดบชน การจดหางบประมาณ บคลากร สอการเรยนการสอน และมการจดอบรมสมมนา

๑๙๓เสาวนย ไชยกล และนางจงจตร แสงทอง, “บทบาทพระสงฆาธการทมตอการพฒนาศาสนศกษา และการศกษาสงเคราะหจงหวดพะเยา”, รายงานการวจย, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔). หนา ๓๖๑-๒๘๗.

๑๐๕

๓) บทบาทในฐานะเจาอาวาสตอการจดการศกษาศาสนศกษา มบทบาทในสองสถานะ คอ เปนทงบทบาทผบรหาร และบทบาทของผปกครองคณะสงฆภายในวดทตงส านกเรยนหรอสถานทเรยนในระดบตางๆ ดงนนจงมบทบาททงในดานการบรหารจดการศกษา

๔) บทบาทดานการสงเสรม และสนบสนนตอการพฒนาศาสนศกษา มบทบาท ทสอดคลองกบการสงเสรม และสนบสนนการศกษาศาสนศกษา

๒. บทบาทในการจดการศกษาสงเคราะห ๑) บทบาทดานการบรหารการศกษาสงเคราะห เชน การจดโครงการบวชภาคฤด

รอน โรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย การศกษาผใหญ (กศ.น.) การสงเคราะหทนการศกษา การใชทดนหรอสถานททางวด ศนยพฒนาเดกเลกในวด และการเปนพระสอนศลธรรมในสถานศกษา

๒) บทบาทดานการสงเสรม และสนบสนนการจดการศกษาสงเคราะห เปนบทบาททพระสงฆาธการ ไดด าเนนการทไมแตกตางจากการบรหารการศกษาสงเคราะห

คนงนตย จนทบตร และสบรรณ จนทบตร ไดวจยเรอง ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะกรณวดหนองปาพง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน โดยมวตถประสงคเพอศกษาวถชวต และความส าเรจในการปฏบตภารกจของวดในพระพทธศาสนา เกยวกบการด าเนนงานตามภารกจ ๖ ดานของคณะสงฆ และเพอใหไดขอเสนอแนะเชงนโยบาย แนวทาง และกลยทธในการสนบสนนภารกจ ๖ ดานของคณะสงฆ ผลการวจยพบวา๑๙๔ การปฏบตตามภารกจ ทง ๖ ดานของวดหนองปาพง มลกษณะเดนทสด คอเรองการปกครอง การเผยแผ เพราะวดหนองปาพง มงเนนทการขดเกลาตนเอง และลกศษย กจทกอยางของวดจงเนนหนกในเรองวนย มการคดเลอกบคคลเขามาบวช นบถอกนตามอายพรรษา ประพฤตตามหลกอปชฌายวตร และอาจรยวตร ดานการศกษา ไมเนนปรยตธรรมแตเนนปฏบตธรรม เรยนรโดยการปฏบตตามหลก ไตรสกขา คอศล สมาธ ปญญา สวนในดานการเผยแผ ใชวธเผยแผดวยการท าใหดเปนตวอยางลกษณะ การสอนงายๆ ใชวธการสอนแบบรวมๆ แตสอนใหแตกตางกนในแตละบคคลตามอปนสยของศษย ในการเผยแผไมเนนปรมาณแตเนนคณภาพ เนนดานจตใจมากกวาดานวตถส าหรบดานการศกษา สงเคราะห มการจดวดใหเปนอทยานการศกษา มบรเวณรมรน สะอาด สงบ และเปนธรรมชาต มคต ธรรมจากตนไม และมพพธภณฑของวด ในดานสาธารณปการมการสรางถนน กฏ เจดย ซงมรปแบบอสานประยกตอยางสวยงาม การกอสรางเนนความเรยบงายกลมกลนกบธรรมชาต เนนการอยปา งานกอสรางอาศยแรงงานพระเณรเปนสวนใหญ

บญศร พานะจตต และศรนวล ลภกตโร ไดวจยเรอง ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะกรณวดชลประทานรงสฤษฎ อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร โดยมวตถประสงคเพอศกษาวถชวต และความส าเรจในการปฏบตภารกจของวดตามภารกจ ๖ ดานของคณะสงฆในจงหวดนนทบรประกอบดวย การปกครอง การศาสนศกษา การเผยแผ การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะห และการสาธารณสงเคราะห เปนตน โดยศกษาจากเอกสาร ต ารา หนงสอวชาการ รายงานการวจย และการ

๑๙๔คนงนตย จนทบตร และสบรรณ จนทบตร, “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะกรณวดหนองปาพง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร: ส านกงานการศกษาแหงขาต, ๒๕๔๕). หนา ๒๖๐-๒๙๑.

๑๐๖

สมภาษณเชงลกกบพระเถรานเถระ กรรมการวด และบคคลทเกยวของกบการบรหารวด ผลการวจยพบวา ๑๙๕ดานการปกครอง วดมการจดระบบการปกครองโดยมผรบผดชอบอยางมระบบชดเจน แบงความรบผดชอบเปนเขตพทธาวาส สงฆาวาส และเขตกมมฏฐาน มระเบยบการปฏบตกจวตรประจ าวน มการประชม มการคดสรรพระสงฆทบวช และปฏบตงานในวด ดานการศาสนาศกษา พระภกษสามเณรบวชแลวตองเรยนตามหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกธรรมบาล สงเสรมการศกษาใหพระภกษสามเณร และศษยวดทงทางโลก และทางธรรม มหลกสตรระยะสน ส าหรบพระภกษบวชใหม ดานการเผยแผเนนการเผยแผหลกธรรมของพระพทธเจา ทงในวด และนอกวด จดพมพหนงสอธรรมะ เทปธรรมะ จดตงมลนธสนบสนน ดานการศกษาสงเคราะห วดไดจดการศกษาใหแกเดก และเยาวชน โดยตงโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย โรงเรยนอนบาลพทธศาสนา อบรมธรรมะตามโรงเรยนตางๆ มการเขาคายคณธรรม ใหทนการศกษาแกศษยวด ดานการสาธารณปการ ไดพฒนาอาคารสถานท และสภาพแวดลอมภายในวดใหเปนทสปปายะ แบงเขตเปน พทธาวาส สงฆาวาส และเขตกมมฏฐาน ดานการสาธารณสงเคราะห ไดจดบ าเพญกศลแบบประหยด การสรางวดอโมงค และวดปญญานนทาราม ตงศนยฝกอบรม และปฏบตธรรม ตงมลนธแผนดนธรรม แผนดนทอง สรางโรงพยาบาล ใหทนการศกษาแกเยาวชน และทนอาหารกลางวน ส าหรบภารกจทประสบผลส าเรจทสด คอ ดานการเผยแผ การจดการศกษาสงเคราะห และการจดการศาสนศกษา

พระมหาสหส ตสาโร ไดวจยเรอง การศกษาวจยการบรหารองคกรคณะสงฆ ผลการวจยพบวา๑๙๖ การบรหารงานบคคลในองคกรคณะสงฆ การแตงตง และถอดถอนเปนอ านาจหนาทของบรหารขนตนหรอผบรหารทสงกวา ยงขาดการบรหารอยางเปนระบบ และมการพฒนาไมทนกบการเปลยนแปลง แตการมอบอ านาจในการตดสนใจยงขนอยกบผบรหารทมล าดบขนสงกวา การจดการบรหารในแตละวดยงไมเดนขด รวมทงการบรหารจดกจการคณะสงฆในระดบตางๆ ตงแต ระดบภาค จนถงระดบวดการปกครองมการรวมศนย และเปนไปในการสงการจากบนลงลาง การศกษาของวด และของคณะสงฆโดยรวมขาดระบบบรหารจดการทด และไมเปนระบบ การเผยแผยงเปนรปแบบเดม และขาดการปรบใหสอดคลองกบยคสมย การบรหารงานสาธารณปการ กขาดระบบแบบแผนทชดเจนขาดระบบการจดการทด การศกษาสงเคราะหขาดการก าหนดรปแบบการใหการสงเคราะหทด และไมเปนระบบ และดานการสาธารณสงเคราะหมรปแบบ และระบบทดตอการใหการอนเคราะหแกประชาชน

พระมหาศรณขย มหาปณโ ไดวจยเรอง การพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของ พระสงฆาธการในยคโลกาภวตน มวตถประสงค ๓ ประการ ไดแก ๑) เพอศกษาแนวคดการพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคโลกาภวตน ๒) เพอศกษาวเคราะหสภาพการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคปจจบน ๓) เพอศกษาแนวทางการพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคโลกาภวตน ระเบยบวธวจยเปนการวจยเชงคณภาพ เกบขอมลโดย

๑๙๕บญศร พานะจตต และศรนวล ลภกตโร, “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะ กรณวดชลประทานรงสฤษฎ อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร”, รายงานการวจย, (ส านกงานการศกษาแหงชาต: ๒๕๔๕). หนา ๒๔๕-๒๙๐.

๑๙๖พระมหาสหส ฐตสาโร และคณะ, “การบรหารองคกรคณะสงฆ”, รายงานการวจย, (คณะครศาสตร, มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑). หนา ๒๓๒-๒๗๘.

๑๐๗

การสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลหลก ซงไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง จากกลมพระสงฆาธการ และนกวชาการทมบทบาทในการพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆ จ านวน ๒๑ รป และการสนทนากลม ผทรงคณวฒ จ านวน ๑๐ รป/คน วเคราะหขอมลเชงเนอหา ผลการวจย พบวา๑๙๗ การบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคโลกาภวตน จ านวน ๖ ดาน ไดแก ๑) ดานการปกครองในรปแบบเดมๆ มการประชมเพออบรมพระสงฆาธการ ตามมตมหาเถรสมาคม หรอการจดหลกสตรในระยะสนๆ เทานน จงมองคกรหรอสถาบนทเปนหนวยงานรบผดขอบ เพอใหเกดประสทธภาพมการกระจายอ านาจ ประสานสรางประโยชน สรางเครอขายใหเกดความรวมมอทกภาคสวน ๒) ดานการศาสนศกษา มการบรหารจดการดานการศกษาทยงคงไวซงพระธรรมวนย แตมการศกษาพระปรยตธรรมสายสามญ หรอการศกษาในมหาวทยาลยมากขน จงควรใหความส าคญในดานการศกษาพระปรยตธรรมแผนกธรรม และบาล ปรบปรงกฎระเบยบการจดการศกษาใหเขากบยคสมย วางนโยบายใหไปในทศทางเดยวกน เพอใหเกดเอกภาพทางการศกษา พรอมสรางแรงจงใจใหเหนความส าคญในการเรยนบาล เพอน าไปประพฤตปฏบตเปนแบบอยางทดตอไป ๓) ดานการศกษาสงเคราะห มการบรหารจดการทางดานการศกษาโดยมงเนนการสงเคราะหประชาชนใหไดรบการศกษาทางพระธรรมวนย ควบคไปกบการปฏบต จงควรสนบสนนใหมการศกษาทางธรรมแกเยาวชน และประชาชนทวไป ใหมความรในทางธรรมเพอปลกฝงคณธรรมใหแกเยาวชน และประชาชนทวไป และควรมการระดมความคดในเบองตน ในระดบจงหวด เพอศกษาความส าคญของปญหาอปสรรค จดเดน จดดอยของแตละจงหวด และเปนมตของจงหวดแลวน ามารวมความคดเหนเปนระดบภาคตอไป ๔) ดานการเผยแผ มการพฒนาใหพระสงฆาธการมความกาวหนาในการเผยแผ และทกษะการใชภาษาของสมยปจจบน มความพรอมทงในการพด เทศน การบรรยาย การเขยน และพมพต าราทางพระพทธศาสนา และแตงต าราทางวรรณคด วรรณกรรม ต าราวชาการ รวมถงการมงเนนใหประชาชนมผน าไปปฏบตตาม ถอวาเปนการสงสอน ในภาคทฤษฎ และภาคปฏบตทควบคกนไป จงควรมแผนระยะสน และแผนระยะยาวในการฝกอบรมผน าสงฆทงภาคทฤษฎ และปฏบตการ ดวยการจดใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบตางๆ เพอทจะไดท างานเผยแผเชงรกไดอยางมประสทธภาพ ๕) ดานการสาธารณปการ ในปจจบนม ๒ รปแบบคอ การพฒนาตามก าลงศรทธาของพทธศาสนกชน โดยไมไดมการวางแผนเอาไวลวงหนา ซงในปจจบนมอยมาก และการพฒนาโดยการศกษา และวางแผนการกอสรางสงตางๆ ภายในวดเพอใหเหมาะสมกบสถานท จงควรม การจดท าแผนแมบทในการพฒนาวด ศกษารายละเอยดของงานสาธารณปการ การบรหารจดการวดดวยความโปรงใส การบรณปฏสงขรณโบราณสถาน โบราณวตถ ควรอนรกษศลปะ วฒนธรรมทองถน รปแบบการกอสรางตามภมภาคตามความเหมาะสม ตามอตลกษณของพนทนนๆ และตองค านงถงประโยชนใชสอยตางๆ ก าลงความสามารถของเจาอาวาสในอนาคต นาจะมการระดมทน หรอตงธนาคารพระพทธศาสนา เพอเปดโอกาสใหวดเลกๆ ทมการกอสรางแตขาดทนทรพยในการกอสรางใหไดมโอกาสไดกยม เพอการกอสรางสาธารณปการของวดใหมประสทธภาพ และไดเกดความรวดเรวในการกอสราง เพอพฒนาวด

๑๙๗พระมหาศรณขย มหาปณโ “การพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคโลกาภวตน”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖). หนา ๒๒๒-๒๘๓.

๑๐๘

ใหเปนศนยรวมจตใจของพทธศาสนกชน และศนยกลางทางการศกษา และการพฒนาของชมชน ๖) ดานการสาธารณสงเคราะห การด าเนนการเพอใหเปนสาธารณประโยชน ปจจบนมการชวยเหลอประชาชนโดยอยบนพนฐานของจตเมตตา พระสงฆจงควรมบทบาทดวยการแนะน าใหเกดความคดรเรมแกชาวบานในชมชนมอะไรทจะท าใหเกดประโยชนแกสวนรวมโดยท าหนาทเหมาะสมกบบทบาท ค านงถงความเหมาะสม และกาลเทศะ และไมขดตอพระธรรมวนย เปนผน าในการเสยสละ แสดงภาวะในการเปนผน า ทมอยใหประจกษแกคณะสงฆ และประชน ดวยการสอสารทมประสทธภาพไปสยคโลกาภวตน

พ.ต.ท.นาวน วงศรตนมจฉา ไดวจยเรองผลสมฤทธการเผยแผพระพทธศาสนาในกลมชาตพนธลซของพระธรรมจารก ผลการวจยพบวา๑๙๘ ปญหาอปสรรคตอการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมจารกในกลมชาตพนธลซ มหลายประการ เชน ก. สภาพภมศาสตร การคมนาคม ยงไมสะดวก ทรกนดาร ลซบางหมบานยงไมมไฟฟาใช ตองจดตะเกยงหรอตะเกยงเจาพาย หรอใชวสดอนๆ เชน ดาย หรอไมสนเกยะจดใหแสงสวางกลางคน ข. คตความเชอ และวฒนธรรมดงเดม ซงลทธความเชอ ผสาง เทวดาของชาวลซบางหมบานยงมนคงไมเปลยนแปลง ปญหาดานคตชวต และคานยมเดมกเปนอปสรรค ซงชาวลซมภาษตวา “ทกคนหวเขาเทากน” เปนตน ค. ภาษาทสอสาร ชาวลซโดยมากยงไมสนทดในการพด อาน เขยน ภาษาไทย และโดยเฉพาะ “ภาษาลซ” เองกเปนอปสรรคส าหรบพระธรรมจารกทไมใชชาวลซแลวเขาไปเผยแผ และอยในหมบานลซ และ ง. ปญหาดานบคลากร ไดแกการขาดแคลนพระธรรมจารก หรอไมมพระธรรมจารกไปประจ าอยในหมบานลซ ปจจบน มพระธรรมจารกเพยง ๑ หรอ ๒ รป ไปอยในหมบานลซ ๒ หรอ ๓ หมบานเทานน แนวทางทเหมาะสมในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมจารกในกลมชาตพนธลซ พระธรรมจารกควรมการวางแผนเชงรก นนคอ ๑) ควรมแผนการหรอโครงการเผยแผพระพทธศาสนาเปนกรณพเศษส าหรบชาวลซ ๒) ควรชกชวนชาวลซหนมาเรยน พระปรยตธรรม และนกธรรมใหมากขน ๓) ควรใหทนการศกษาแกพระภกษสามเณรชาวลซทศกษา พระปรยตธรรม และนกธรรมอยางตอเนอง ๔) ควรก าหนดเปาหมายวา แตละปจะอบรมแกนน าชาวพทธลซกคน โดยการเปดรบอาสาสมครแกนน าชาวพทธทเปนชาวลซ ทงชาย และหญงแลวน ามาอบรม ท าหนาทชวยพระธรรมจารกในการเผยแผพระพทธศาสนา

ชณญ ทรงอมรสร ไดวจยเรองแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาดวยวธการทางการตลาด ผลการวจยพบวา๑๙๙ แนวคดทฤษฎทางการตลาดทเกยวของ กบการเผยแผพระพทธศาสนา วธการเผยแผพระพทธศาสนาสามารถน าการตลาดมาเปนกรอบการวเคราะหได และสามารถน าผลของการวเคราะหมาบรณาการสรางเปนวธการตลาดในการเผยแผพระพทธศาสนา เพอใหพระพทธศาสนาอยได ภายใตสงครามทเกดขนระหวางศาสนากบวฒนธรรมสมยใหม ทเกดใหมมากมาย การตลาดทเกยวของกบศาสนามากทสด คอ การตลาดเพอสงคม

๑๙๘นาวน วงศรตนมจฉา, พ.ต.ท., “ผลสมฤทธการเผยแผพระพทธศาสนาในกลมชาตพนธลซของพระธรรมจารก” วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ๒๑๐-๒๘๑.

๑๙๙ชณญ ทรงอมรสร, “แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาดวยวธการทางการตลาด”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), หนา ๑๙๘-๒๗๐.

๑๐๙

วธการทางการตลาดในการเผยแผสมยพทธกาล พระพทธศาสนามการใชเทคนคทางการตลาดทหลากหลาย และเหนอชนกวาศาสนาอนในยคนนทงทพระพทธศาสนาเปนศาสนาใหม ไมเปนทรจก และมสาวกนอยมาก มการแยงชงศาสนกชนทรนแรง โดยมศาสนาพราหมณเปนศาสนา ทยงใหญของผคนในยคนน

วธการทางการตลาดในการเผยแผพระพทธศาสนาขององคกรทไดรบความสนใจจากสงคมปจจบน ม ๓ แหง คอ ๑) สถาบนวมตตยาลย ไดใชธรรมะประยกต โดยการเปลยนภาพลกษณธรรมะใหมชวตชวา ปรบธรรมะใหเขาใจงาย และแปลทฤษฎสการปฏบตในชวตจรง ๒) วดพระธรรมกาย ไดมวธเปลยนแปลงใหธรรมะเปนสงสมผสได เชอมโยงพระพทธศาสนาใหมาสปจเจกบคคลเพอใหเขาใจงาย โดยสอดแทรกธรรมะผานกจกรรมหลากหลายรปแบบ ๓) เสฐยรธรรมสถาน เปนองคกรททนสมย สวยงาม มการประชาสมพนธผานสอตางๆ สอดแทรกธรรมะในกจกรรมตางๆ ใหกลายเปนวถชวต

ชณญ ทรงอมรสร ไดวจยเรอง “การศกษาวเคราะหการเผยแผพระพทธศาสนาในทรรศนะการตลาด : กรณศกษาวดพระธรรมกาย” ผลการวจยพบวา วธการเผยแผพระพทธศาสนาของวดพระธรรมกายในทรรศนะการตลาด ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมในการเผยแผวธการวเคราะหสวอทพบวา๒๐๐ วดพระธรรมกายมจดแขง คอ รปแบบองคกรทเปนทางการ มการสนบสนนทางดานบคลากร และเงนทนมการใชการตลาดในการเผยแผ และมความพรอมดานบคลากร และสถานท ทางดานจดออน คอ ค าสอนทแตกตางไปจากพระพทธศาสนากระแสหลก และการถกโจมตจากสงคม ทางดานโอกาส คอ คนไทยสวนใหญยงนบถอพระพทธศาสนา และผคนเกดความเครยดจากความเจรญทางดานวตถจงตางแสวงหาทพงทางใจ และทางดานอปสรรค คอ คนสวนมากยงไมเขาใจหลกธรรม วฒนธรรมจากตางประเทศทหลงไหลเขามา และจ านวนพระภกษสงฆทลดลงอยางรวดเรว ซงแมจะมอปสรรค และจดออนอยบาง แตโดยรวมกยงมโอกาสสนบสนน และมจดแขงอยหลายประการเชนกน ดงนนจงควรด าเนนกลยทธการเผยแผเชงรกตอไป โดยขยายไปยงกลมเปาหมายอน เชน ชนชนลาง เปนตน

พระปรล จนทโก ไดวจยเรองการวเคราะหแนวคดภาวะผน าในพระพทธศาสนาเถรวาท ผลการวจยพบวา๒๐๑ ภาวะผน าตามหลกพระพทธศาสนาตองม ๑) เปนบคคลทคนสวนใหญใหการยอมรบ และพอใจ มวสยทศนด เปนนกจดการทด มเครอขายทเออประโยชนตอองคกรได มหลกธรรมเปนแนวทางด าเนนชวตทงสวนตน และสวนรวม ๒) ตองเปนผทน าตนเองใหไดกอน และมความเมตตาตอคนอน ๓) รกษาบทบาทความเปนผน าของตนเองไดด ไมวาจะเปนผน าครอบครว ผน าองคกร หรอผน ารฐ หลกธรรมส าคญประการหนงส าหรบผน าไดแก หลกปาปณกธรรม ๓ ไดแก ๑) จกขมา ตาด มความรอบคอบ มสายตากวางไกล มวสยทศนในการท างาน มความละเอยดรอบคอบในการจดการงาน

๒๐๐ชณญ ทรงอมรสร , “การศกษาวเคราะหการเผยแผพระพทธศาสนาในทรรศนะการตลาด : กรณศกษาวดพระธรรมกาย”, สารนพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ก.

๒๐๑พระปรล จนทโก, “การวเคราะหแนวคดภาวะผน าในพระพทธศาสนาเถรวาท”, รายงานการวจย, วารสารมนษยศาสตร และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ปท ๔ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม-ธนวาคม ๒๕๕๖): ๗๓-๘๘.

๑๑๐

ใหเรยบรอย ๒) วธโร จดเจนธรกจ เปนคนฉลาดในการบรหารจดการงานทไดรบมอบหมาย ๓) นสสย สมปนโน รจกชอบพอกบคนมาก มสหายมาก เปนทเชอถอไววางใจได

โชต บดรฐ ไดศกษาเรองการบรหารงานของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ เพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา ผลการวจยพบวา๒๐๒ สภาพการบรหารงานของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ ใน ๓ ดาน มผล ดงน ในการบรหารคน มการสราง และพฒนาภาวะผน าบคลากรทางพระพทธศาสนาใหมประสทธภาพ ในการบรหารภาระงาน มการออกกฎระเบยบในการปกครองคณะสงฆ และก าหนดโทษผทละเมดกฎระเบยบทวางไว และในการบรหารองคกร มการท างานเปนทม ประสทธผลการบรหารงานของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ ใน ๓ ดาน มผล ดงน ในการบรหารคน มการด าเนนไปอยางรวดเรวสนองตองานทมอบหมายใหท า โดยใชคนตรงกบความร และความสามารถ ในการบรหารภาระงาน มงบรหารอยางประหยด คมคา และสนองตอบตอความตองการของผมาตดตอ และในการบรหารองคกร ไดเนนในเรองสรางศรทธาเขาวด และปฏบตธรรมมากขน ศกยภาพการบรหารงานของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ ใน ๓ ดาน มผล ดงน ในการบรหารคน มการน าจดเดนของบคลากรมาใชในการบรหารงาน และแกปญหาจดดอยของบคลากรในการบรหารงาน ในการบรหารภาระงาน มการประยกตเทคโนโลยเขามาชวยในการบรหารงาน และในการบรหารองคกร มการจดท าแผนงานหรอโครงการเพอพฒนาองคกรอยางตอเนอง ส าหรบแนวทางการพฒนาการบรหารคน การบรหารภารงาน และการบรหารองคกรของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ ใน ๓ ดานมขอเสนอแนะ ดงน ควรมวธการพฒนาคนใหเกง มความรความสามารถ ใหมความรความเขาใจหลกพระศาสนาทถกตอง โดยวธการสงเสรมใหพระสงฆาธการมการศกษา และพฒนาภาวะผน า มการพฒนาสมรรถนะภาระงานดานการบรหาร โดยอบรมให พระสงฆาธการใหเปนผน าในการพฒนาจตใจจรยธรรมคณธรรม และใหมความร และทกษะในเรอง การปองกนไมใหพทธศาสนกชนเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา และตงมนความเชอความเลอมใส ในพระพทธศาสนาอยางยงยนตอไป

พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร) ไดวจยเรองบทบาทพระสงฆ และวดในสงคมยคปจจบน ผลการวจยพบวา๒๐๓ ๑) พระสงฆควรเปนแบบอยางทดในเรองศลธรรม และความประพฤตดงาม เพอปลกศรทธาใหเกดขนกบประชาชนในทองถน และการพฒนาจตใจของประชาชน การใหค าปรกษาเกยวกบปญหาชวตในดานตางๆ และการเปนทพงทางใจ ใหความรมเยนเปนสขทางจตใจใหแกประชาชนในชมชน และหมบาน ๒) พระสงฆควรมบทบาทในการศกษาสงสอนเยาวชนดานศลธรรม ในวดหรอสถานศกษาตางๆ ของรฐ และเอกชน และสงเสรมสนบสนนการศกษาของประชาชน และเยาวชนของสงคม แลวน าสงทศกษามาถายทอดใหกบประชาชน ท าใหคนไมดกลบเปนคนด และมความ

๒๐๒โชต บดรฐ, “การบรหารงานของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ เพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา”, วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ, ๒๕๕๕). หนา ๑๙๘-๒๕๐.

๒๐๓พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร), “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาสงคมยคปจจบน”, รายงานการวจย, (สถาบนวจยพทธศาสตร: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑). บทคดยอ.

๑๑๑

รบผดชอบได ๓) พระสงฆควรเปนนกเทศนนกเผยแผทด เพอสามารถดงดดจตใจของประชาชนใหปฏบตตามหลกค าสงสอนไดถกตอง และใหการสงเสรมสนบสนนการพฒนาชมชนใหเปนแผนดนธรรมแผนดนทอง ดงค าทหลวงพอพทธทาสไดกลาวไววา “ศลธรรมไมกลบมา โลกาจะพนาศ” ๔) พระสงฆ หรอเจาอาวาสหรอสมภารวด ควรพฒนาตนเองในดานความรทงทางโลก และทางธรรม เพอรเทาทนกระแสโลกอนเปนอปสรรคตอการพฒนาสงคมในปจจบน และท าหนาทเปนทปรกษาผประนประนอมในสถานการณตางๆ ๕) พระสงฆควรใหความชวยเหลอ สงเสรมสนบสนนความสามคคในหมบาน เปนผน าชมชน โดยชวยขจดความขดแยงในหมบานได เพราะโดยสวนมากชาวบานจะศรทธา และเชอฟงพระสงฆผทรงศลอยแลว ๖) พระสงฆควรใหการสงสอนเทคนคขนพนฐานแกชาวบาน ซงสามารถเรยนรไดจากวด เชน สถาปตยกรรม การกอสราง การเปนชางไม และฝมอตางๆ ๗) พระสงฆควรเรยนรดานกฎหมาย กฎระเบยบสงฆ เปนผน าในการพฒนา และด าเนนโครงตางๆ ท าหนาทชวยวางแผนแนะน า และสนบสนนสงเสรมงานของชาวบาน โครงการพฒนาตางๆ ของรฐทพระเปนผประสานงาน ๘) พระสงฆควรเปนผใหมากกวาผรบ ในทนมไดหมายความวาเปนเงน หรอวตถสงของแตหมายถง ดานค าสอน และหลกธรรมตางๆ พระสงฆควรใหการสงเคราะหชมชนในดานตางๆ เชน การจดงานการกศล งานมงคล งานอวมงคล งานสบสานประเพณวฒนธรรม และการใหทพกอาศยแกคนเดนทาง ตามสมควร และ ๙)พระสงฆควรมการรวมตวหรอท างานกนเปนทม และท างานเชงรกมากกวาเชงรบ ซงตองไดรบการสนบสนนจาก เจาอาวาส และองคกรของรฐในเรองของงบประมาณ และควรผลตบคลากรของศาสนาใหมความเปนผน า

พระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร) ไดท าการวจยเรอง “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ” ผลการวจยพบวา๒๐๔ (๑) การพฒนาทรพยากรมนษยแนวทวไป ผวจยไดสรปเปนองคประกอบของการพฒนาทส าคญออกเปน ๔ ดานใชอกษรยอภาษาองกฤษวา VETS ไดแก ๑) V; Vision, การสรางวสยทสน ๒) E; Education การใหการศกษา ๓) T; Training การฝกอบรม และ ๔) S; Study tour การไปดงาน สวนการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวพระพทธศาสนา ไดแกการพฒนาตามหลกสกขา ๓ พรหมวหาร ๔ สงคหวตถ ๔ ภาวนา ๔ อทธบาท ๔ และสปปรสธรรม ๗ (๒) การพฒนาพระสงฆาธการในการบรหารกจการคณะสงฆไทยในปจจบนทง ๖ ดาน ไดแก ๑) ดานการปกครอง มการประชมเพออบรมพระสงฆาธการตามมตมหาเถรสมาคม หรอการจดหลกสตรในระยะสนๆ เทานน แตยงไมไดมองคกรรบผดชอบโดยตรง ๒) ดานการศาสนศกษา ยงคงมการบรหารจดการทางดานการศกษาทยงคงไวซงพระธรรมวนย มการศกษาพระปรยตธรรมสายสามญ หรอการศกษาในมหาวทยาลยมากขน ๓) ดานการศกษาสงเคราะห มการบรหารจดการทางดานการศกษาโดยมงเนนการสงเคราะหประชาชนในดานการศกษา ซงยงคงใหประชาชนไดรบการศกษาทางพระธรรมวนย ควบคไปกบการปฏบต ๔) ดานการเผยแผพระพทธศาสนา เปนการพฒนาใหพระสงฆาธการมความกาวหนาในการเผยแผ และทกษะการใชภาษาของสมยปจจบน มงเนนใหประชาชนปฏบตธรรมตามก าลงศรทธาถอวา เปนการสงสอบในภาคทฤษฎ และปฏบตทควบคกนไป ๕) ดานสาธารณปการ

๒๐๔พระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร), “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), หนา ๑๕๐-๒๐๐.

๑๑๒

การพฒนาตามก าลงศรทธาของพทธศาสนกชน โดยไมไดมการวางแผนเอาไวลวงหนา ซงในปจจบนมอยมาก และมการพฒนาโดยการศกษา และวางแผนการกอสรางสงตางๆ ภายในวด เพอใหเหมาะสมกบสถานท ๖) ดานสาธารณสงเคราะห มการชวยเหลอประชาชนโดยอยบนพนฐานของจตเมตตา แตยงไมไดชวยเหลอเปนระบบ ตองมการวางแผน ความตองการของประชาชน หรอศกษาปญหาหรอความเดอดรอนของประชาชนวามสงใดทขาดแคลน (๓) รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการตามแนวทวไป และตามแนวพระพทธศาสนาทจะใหมประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆทง ๖ ดาน ควรมการบรณาการการพฒนาพระสงฆาธการตามแนวสากล และพระพทธศาสนาเพอใหเกดประสทธภาพในการบรหารกจการคณะสงฆมากยงขน ไดแก ๑) ดานการปกครอง ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไปตามองคประกอบของ VETS รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ พรหมวหาร ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทเหมาะสมกบผปกครองมากทสด ๒) ดานการศาสนศกษา ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ สกขา ๓ หรอไตรสกขา ทถอวาเปนหลกธรรมในการพฒนามนษยใหเปนผอยอยางประเสรฐ ๓) ดานการศกษาสงเคราะห ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ สงคหวตถ ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวจตใจบคคล และประสานหมชนไวใหสามคค เปนหลกการสงเคราะหซงกน และกน ๔) ดานการเผยแผ ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ ภาวนา ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมส าหรบพฒนา ฝกฝน อบรมมนษยใหมความสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข ๕) ดานการสาธารณปการ ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ อทธบาท ๔ ทถอวาเปนหลกธรรมทท าใหประสบความส าเรจเปนบนไดแหงความสข และความส าเรจ ๖) ดานสาธารณสงเคราะห ควรบรณาการการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป (VETS) รวมกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ สปปรสธรรม ๗ ทถอวาเปนหลกธรรมทสามารถพฒนามนษยไดเปนอยางด

พระมหาส ารวย ภรเมธ (ชาวดร) ไดท าการวจยเรองรปแบบการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงทางการศกษาเชงพทธบรณาการ โดยมวตถประสงค ๓ ประการ คอ ๑) เพอศกษาการพฒนาภาวะผน าทางการศกษาตามแนววทยาการสมยใหม ๒) เพอศกษาการพฒนาภาวะผน าทางการศกษาตามแนวทางพระพทธศาสนา ๓) เพอเสนอรปแบบพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงทางการศกษาเชงพทธบรณาการ เปนการวจยเชงคณภาพลวน โดยมผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ ๑๐ รป/คน และในการสนทนากลม ๗ รป/คน ใชเครองมอวจย ซงประกอบดวยแบบสมภาษณกงโครงสราง และแบบค าถามในการสนทนากลม เกยวกบการตรวจสอบความเหมาะสมของรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงเชงพทธบรณาการ และมการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา ผลการวจยพบวา๒๐๕

๒๐๕พระมหาส ารวย ภรเมธ (ชาวดร) “รปแบบการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงทางการศกษา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๒๔๓-๒๗๒.

๑๑๓

๑. การพฒนาภาวะผน าทางการศกษาตามแนววทยาการสมยใหม ผทมภาวะความเปนผน า โดยทผอนเกดความเชอมนในตวผน า และผน าจะตองสามารถน าองคกร หรอผอยใตบงคบบญชา ไปสการเปลยนแปลงในทางทด และเจรญในงาน ใหทนกบการเปลยนแปลงของโลกปจจบน ภายใตเงอนไขทตองไปสจดหมายเดยวกนทตงไว โดยมหลกการพฒนาตนเอง ๖ ประการ คอ ๑) มวสยทศนสอดคลองกบการเปลยนแปลง ๒) มทกษะในการสอสาร ๓) มบารม ๔) ยดมนใจอดมการณ ๕) รลกในศาสตรของตน ๖) เขาใจบรบทอยางแทจรง จงถอเปนคณลกษณะหรอองคประกอบประการหนงซงผน าทางการศกษายคใหม ทกคนควรจะม อนเปนการสงผลใหการบรหารหรอการน าทางของผน าทางการศกษาประสบความส าเรจ ในการปกครองคนรนใหม และสามารถน าพาองคกรหรอหนวยงานของตนสเปาหมายทตองการ

๒. การพฒนาภาวะผน าทางการศกษาตามแนวพระพทธศาสนา กลาวคอ ในพระพทธศาสนามงเนนการเปลยนแปลงตนเองจากภายใน (โยนโสมนสการ) ซงจะตองประกอบตนเองอยในสงแวดลอมหรอไดรบสงแวดลอมทเหมาะสม (ปรโตโฆสะ) ซงตองมการพฒนาเปนขนๆ

๑) พฒนากาย หมายถง ฝกตนเอง เอาจรงเอาจง มวนยในการใชชวต และการท างาน รจกบงคบตวเอง รกษาศล ๕ หมายความเอา เปนผส ารวมกาย วาจา และใจ มความสงบ ความมนคง ความแนวแน เปนภาวะทางกาย ๒) พฒนาจตใจ หมายถง การฝกอบรมใจไมใหตกไปสอ านาจใฝต า กลาวคอ การศกษาเพอพฒนาจต ของคนๆ นนใหมสขภาพจตด สขภาพด มคณภาพด จตทมคณภาพ จตทน าไปใชงานไดด ๓) พฒนาอารมณ หมายถง ฝกเปนคนใจเยน มเหตผล ไมววาม ควบคมอารมณตวเองไดในทกๆ สถานการณ ๔) พฒนาปญญา การแสวงหาความรทงในสวนทตองรสงใหมๆ และการคนควา คด ขนมาเพอประโยชนแกทางการศกษา

๓) รปแบบการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงทางการศกษาเชงพทธบรณาการ เปนกระบวนการพฒนาท มนษยทกคนตองเรยนรสงใหม พรอมทงเรยนรจตใจของตน กลาวคอ เรยนรทงภายนอกตน และเรยนรภายในตน โดยผลทออกมาแลวจะน าไปสการใชความรอยางมประสทธภาพ และมขอบเขต มประโยชนตอคนสวนมาก ประกอบดวยกระบวนการในการพฒนาภาวะผน าทางการศกษา คอ ๑) ฝกความเปนมนษยมองโลกใหออก ๒) เสรมสรางการเรยนเชงประจกษมมนษยสมพนธ ๓) ฝกหดกาย ใจ ใหสมบรณ ๔) มองทกคนคอเพอนรวมโลก และ มคณลกษณะทดของผน าทางการศกษา ดงน ๕ ขอ คอ ๑) เขาใจโลกอยางถองแท ๒) ส ารวมตนทกบรบท ๓) กาวทนยคสมย ๔) ด ารงตนตามอดมการณ ๕) ใชปญญาเพอสวนรวม

พระราชเมธ (วชา อภปญโ ) ไดท าการวจยเรองการพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ โดยการวจยครงนมวตถประสงค คอ ๑) เพอศกษาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ ๒) เพอพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ และ ๓) เพอเสนอแนวทางการพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยมระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ประกอบดวย ๑) การศกษาเอกสาร ๒) การสมภาษณผใหขอมลส าคญ ๑๒ รป ๓) การสนทนากลมผใหขอมลส าคญ ๖ รป/คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และการวจยเชงปรมาณ

๑๑๔

คอ การแจกแบบสอบถามพระสงฆาธการระดบอ าเภอ ๗๕ รป ผลการวจยพบวา ๒๐๖แนวทางการพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ มกระบวนการพฒนาตามสมรรถนะพระสงฆาธการดานการเผยแผ ประกอบดวย (๑) ความร (Knowledge) ๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผย ๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ ๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต ๔) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา ๕) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา ๖) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ และ (๒) การพฒนา (Development) ๑) การใหการศกษา (Education) และการบรรยาย (Lecture) เกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๒) การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) เพอพฒนาพระสงฆาธการเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได ๓) อภปรายกลม (Group Discussion) และการระดมสมอง (Brain Storming) เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๔) การศกษาดงานนอกสถานท (Field Trip) เพอเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

ธวชชย ฉนสงธระพานช ไดท าการวจยเรองการพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส มวตถประสงค ๑) เพอศกษาบทบาทหนาท และกระบวนการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ๒) เพอศกษาสมรรถนะ และการพฒนาสมรรถนะผท าหนาทเผยแผงานศาสนา ๓) เพอเสนอรปแบบการพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสผลการศกษาวจยพบวา๒๐๗ (๑) บทบาทหนาทเกยวกบการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสไดเปน ๔ ประการคอ หนาทตองปฏบตใหเปนรปธรรม หนาทในการปกครองบรรพชต และคฤหสถในวด หนาทเปนธระจดการศกษา และอบรม หนาทอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศล ส าหรบกระบวนการเผยแผม ๔ ประการ คอเจาอาวาสขาดทกษะ เทคนคในการเทศน การใชเทคโนโลย ความรของธรรมะลวนๆ

๒๐๖พระราชเมธ (วชา อภปญโ “การพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๓๑-๑๓๖.

๒๐๗ธวชชย ฉนสงธระพานช, “การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบ เจาอาวาส”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๖๖-๑๙๖.

๑๑๕

ยากตอความเขาใจ-ความรทผดสอนผดอาจแตกความสามคค สอ กจกรรมเชงพทธขาดสอทนาสนใจเกยวกบธรรมะ พทธบรษท การเผยแผมเวลาจ ากด เรงรบตามวถชวตปจจบน- การศกษาภาคบงคบตามกฎหมาย ท าใหสามเณรหรอผรบการเผยแผลดลง คนคลอยตามสอไมสนใจ (๒) พฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ดาน ความรทางธรรม ความรทางโลก และฝกอบรม ดานทกษะ- การปฏบตตน ปฏบตธรรม- การเทศนา และ-การผลต และใชสอ การใชเทคโนโลย และดานคณลกษณะ ทเทาทน (๓) ผเชยวชาญ มความเหนวารปแบบความเหมาะสมกบการน าไปใชเพอแกไขปญหาไดจรงแตควรเพมเตมบางประเดนใหเหมาะสมคอเพมธรรมะเขามาในการพฒนาสมรรถนะรปแบบการพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส

พระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า) ไดท าการวจยเรองการพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย โดยมวตถประสงค เพอศกษาสภาพการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆ ไทย เพอศกษาแนวทางการพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย เพอน าเสนอรปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เปนการศกษาเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณ(Interview) ผทรงคณวฒผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๐ ทาน การสนทนากลม (Focus group Discussion) จ านวน ๙ ทาน การสมมนาผเชยวชาญ(Seminar) จ านวน ๕ ทาน เครองมอทใชในการวจยคอ แบบศกษาเอกสาร แบบสมภาษณกงมโครงสราง แบบค าถามส าหรบการสนทนากลม ยนยนการพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย ผลการวจย พบวา๒๐๘

๑. สภาพการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย มองคประกอบ คอ วสยทศน พนธกจ เปาประสงค ยทธศาสตร แผนงาน ทชดเจน โดยมหนวยงานหลก และหนวยงานรองท าหนาทสนบสนนใหการจดการเผยแผพระพทธศาสนาบรรลผล

๒. แนวทางการพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย ผลการวจยพบวามองคประกอบหลกทเกยวของกบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย ๖ องคประกอบ ดงน ๑) การจดการดานศาสนทายาท ๒) การจดการดานศาสนธรรม ๓) การจดการดานศาสนบคคล ๔) การจดการดานศาสนพธ ๕) การจดการดานศาสนสถาน ๖) การจดการดานศาสนวตถ ขนตอนการจดการม ๔ ขนตอนหลก ดงน ขนตอน A วเคราะห (Analyze by Research) ขนตอน B ก าหนดแผน (Being Plan) ขนตอน C ประสานงานอ านวยการปฏบต (Coordinat to do) ขนตอน D ประเมน ปรบแก ปฏบตใหม (Develop for better)

๓. รปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย เปนผลจากศกษาวเคราะหระหวางองคประกอบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย ๖ ศ. คอ ศาสนทายาท ศาสนธรรม ศาสนบคคล ศาสนพธ ศาสนสถาน ศาสนวตถ มาบรณาการกบขนตอนการ

๒๐๘พระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า), “การพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๗๙-๒๗๔.

๑๑๖

จดการ ABCD ไดแก Analyze by Research, Being Plan, Coordinate to do, Develop for better

๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย การวจยเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ผวจยไดศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของแลวสรปเปนกรอบแนวคดในการวจย ดงน

๑. ภาวะผน าดานการเผยแผ จากการศกษาแนวคดของณรงควทย แสนทอง๒๐๙ ธ ารงศกด คงคาสวสด๒๑๐ McClelland๒๑๑ Spencer and Spencer๒๑๒ Kaplan

and Norton๒๑๓ สรปวา ภาวะผน าดานการเผยแผ ประกอบดวย ประกอบดวยความร ทกษะ และบคลกภาพ ทจ าเปนในการปฏบตหนาทของพระสงฆาธการทจ าเปนตองมเพอใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒. การเผยแผพระพทธศาสนา จากการศกษาแนวคดของกรมการศาสนา๒๑๔ สมเดจพระญาณสงวร (เจรญ สวฑฒนมหาเถระ) ๒๑๕ สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ) ๒๑๖ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ๒๑๗ พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) ๒๑๘ พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ) ๒๑๙ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน๒๒๐ สรปวา

๒๐๙ณรงควทย แสนทอง, เทคนคการจดท า และน า Job competency ไปใชงาน, (กรงเทพมหานคร: เอชอารเซนเตอร, ๒๕๕๑), หนา ๓๐ – ๕๕.

๒๑๐ธ ารงศกด คงคาสวสด, Competency ภาคปฏบต...เขาท ากนอยางไร ?, หนา ๔๘ – ๕๑. ๒๑๑McClelland, อางถงใน อนนต นามทองตน, “การพฒนาตวบงชสมรรถนะการบรหารการจดการ

เรยนรของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน”, หนา ๓๗. ๒๑๒Spencer and Spencer, อางถงใน ชวนพศ สทธธาดา, “รปแบบสมรรถนะของผบรหาร

สถานศกษาขนพนฐานทมประสทธผล”, หนา ๒๓. ๒๑๓Kaplan and Norton, อางแลว. ๒๑๔กรมการศาสนา, คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆ และการพระศาสนา ,

(กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐), หนา ๑๓๔ - ๑๓๕. ๒๑๕สมเดจพระญาณสงวร ( เจรญ สวฑฒนมหาเถระ) , หลกการศกษาของพระพทธเจา ,

(กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๑), หนา ๖๐-๗๐. ๒๑๖สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ), การเผยแผพระพทธศาสนา คมอพระสงฆาธการ

วาดวยเรองการคณะสงฆ และการศาสนา, หนา ๑๔๖. ๒๑๗พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พทธวธในการสอน, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

สหธรรมมก, ๒๕๔๔), หนา ๔๘. ๒๑๘เรองเดยวกน, หนา ๔๙-๕๓. ๒๑๙พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ), พทธวธเผยแผพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๑๕. ๒๒๐มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน, คมออบรมนกเทศน, (ขอนแกน:

คลงนานาวทยา, ๒๕๔๕), หนา ๒๔.

๑๑๗

การเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๑) การเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา ๒) การปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน ๓) การเขาหาผน าทางศาสนา การเมอง ทางเศรษฐกจ ๔) การปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน ๕) การบรการชมชน ๖) การเผยแผดวยบคลกภาพ

๓. การพฒนาภาวะผน า จากการศกษาแนวคดของสมชาต กจยรรยง และ อรจรย ณ ตะกวทง๒๒๑ กญญามน อนหวาง๒๒๒ สภาพร พศาลบตร และ ยงยทธ เกษสาคร๒๒๓ Sparks and Loucks-Horsley๒๒๔ สรปวา การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน เพอเพมพนความรเพอเสรมสรางศกยภาพพระสงฆาธการใหมความพรอมทจะปฏบตหนาทดานการปกครองคณะสงฆดานการแผยแผ ประกอบดวย ๑) การใหการศกษา ๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง ๕) การศกษาดงานนอกสถานท

๔. การพฒนารปแบบ จากการศกษาแนวคดของบญชม ศรสะอาด๒๒๕ ธวชชย รตตญญ๒๒๖ มาล สบกระแส๒๒๗ Keeves๒๒๘ Strickland๒๒๙ Seels & Richey๒๓๐ สรปวา การพฒนารปแบบ เปนกระบวนการพฒนารปแบบ ๓ ขนตอน ไดแก ๑) การศกษาสภาพปญหา คอ การเรมตนจากการศกษาสภาพปญหาหรอสภาพพนฐานของสงทจะตองสรางรปแบบใหชดเจน ๒) การพฒนารปแบบ คอ การศกษาหลกการของรปแบบทจะพฒนาแลวพฒนารปแบบตามหลกการทก าหนดขน

๒๒๑สมชาต กจยรรยง และ อรจรย ณ ตะกวทง, เทคนคการจดฝกอบรม, หนา ๘๐. ๒๒๒กญญามน อนหวาง, การพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาองคการ , [ออนไลน],

แหลงขอมล: http://www.thaihealth.or.th/partner/blog/23056 [๒๐ สงหาคม ๒๕๕๙]. ๒๒๓สภาพร พศาลบตร และยงยทธ เกษสาคร, การพฒนาบคคล และการฝกอบรม, หนา ๙-๑๐. ๒๒๔Sparks and Loucks-Horsley,”Five models of development for teacher”, Journal of

Staff Development, 10(4) . (1989), pp. 40 - 57. ๒๒๕บญชม ศรสะอาด, การวจยทางการวดผล และประเมนผล, (กรงเทพมหานคร: สวรยาสาสน,

๒๕๔๕), หนา ๑๐๔-๑๐๖. ๒๒๖ธวชชย รตตญญ, “การพฒนารปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนสงกดองคกร

ปกครองสวนทองถน”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑), หนา ๘๐.

๒๒๗มาล สบกระแส, “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๖.

๒๒๘Keeves, Educational research methodology and measurement: An international. (Handbook Oxford: Pergaman Press, 1988), p. 560.

๒๒๙Strickland, ADDIE. Idaho State University College of Education Science, Math & Technology Education. Retrieved March 2, 2017. From htt://www.ed.isu.edu/addie/index.htm

๒๓๐Seels & Richey, Instructional technology: The definitions and domains for the field. (Washington, D.C.: Association for Educational Communications and Technology, 1994), p. 21.

๑๑๘

๓) การเสนอรปแบบ คอ การน ารปแบบทสรางขนไปเสนอเพอตรวจสอบหาคณภาพของรปแบบวา มความเหมาะสมหรอไม ดงแสดงในภาพท ๒.๔

ภาพท ๒.๔ กรอบแนวคดในการวจย

กระบวนการพฒนา ภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน

รปแบบการพฒนา ภาวะผน าดานเผยแผ ส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน

การพฒนารปแบบ ๑. ศกษาสภาพปจจบน ๒. พฒนารปแบบ ๓. เสนอรปแบบ

ภาวะผน าดานการเผยแผ ๑. ความร ๒. ทกษะ ๓. บคลกภาพ

การเผยแผพระพทธศาสนา ๑. การเสนอหลกค าสอนทเปนแกน

แทของพระพทธศาสนา ๒. การปรบตวใหเขากบวฒนธรรม

ทองถน ๓. การเขาหาผน าทางศาสนา

การเมอง ทางเศรษฐกจ ๔. การปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยน

ตามบาน ๕. การบรการชมชน ๖. การเผยแผดวยบคลกภาพ

การพฒนาภาวะผน า ๑. การใหการศกษา ๒. การประชมเชงปฏบตการ ๓. การอภปรายกลม ๔. การระดมสมอง ๕. การศกษาดงานนอกสถานท

หลกพทธธรรมทสงเสรม การแผยแผพระพทธศาสนา

บทท ๓

วธด าเนนการวจย

การศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ผวจย ไดด าเนนการตามล าดบหวขอ ดงน รปแบบการวจย ประชากรและกลมตวอยางผใหขอมลส าคญ เครองมอทใชในการวจย การสรางเครองมอและการพฒนาเครองมอในการวจย การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมล

๓.๑ รปแบบการวจย การวจยครงนใชระเบยบวธวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research) เปนการ

วจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชแบบสอบถาม และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ใชการสมภาษณและการสนทนากลม โดยมขนตอนการวจย ๓ ขนตอน ดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดย ๑) การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และ ) การใชแบบสอบถามพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ จ านวน ๒๓๔ รป เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ขนตอนท ๒ พฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดย ๑) การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และ ๒) การสมภาษณผใหขอมลหลก จ านวน ๑๕ รป/คน เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ขนตอนท ๓ เสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดย ๑) ยกรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน และ ๒) การสนทนากลมผใหขอมลหลก จ านวน ๑๒ รป/คน เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆ ฝงอนดามน ดงแสดงในตารางท ๓.๑

๑๒๐

ตารางท ๓.๑ วธด าเนนการวจย

ขนตอน วธการวจย การวเคราะหขอมล ผลการวจย ขนตอนท ๑ ศกษาสภาพภาวะผน า

ด านเผยแผ ของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑. ใชแบบสอบถามกลมตวอยาง จ านวน ๒๓๔ รป

๑. คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ขนตอนท ๒ พฒนารปแบบการ

พฒนาภาวะผน าดานเ ผ ยแผ ส าห ร บพร ะสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑. การสมภาษณผขอมลหลก ๑๕ รป

๑ . ก า ร ว เ ค ร า ะหเนอหา

ร ปแบบการพ ฒนาภาวะผ น าด านเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง)

ขนตอนท ๓ เ สนอร ปแบบการ

พฒนาภาวะผน าดานเ ผ ยแผ ส าห ร บพร ะสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑. สนทนากล ม ผ ท ร งค ณว ฒ ๑๒ รป/คน

๑ . ก า ร ว เ ค ร า ะหเนอหา

ความเหมาะสมของรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบสมบรณ)

๓.๒ ประชากร และกลมตวอยาง / ผใหขอมลหลก ผวจย ไดก าหนดประชากรและผใหขอมลหลก ตามขนตอนการวจย ดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยมประชากรทใชในการวจย ไดแก พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ จ านวน ๕๗๖ รป และมกลมตวอยางในการวจย ไดแก พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๑๗ จ านวน ๒๓๔ รป โดยการเปดตารางขนาดกลมตวอยางของ Krejcie, R. V. & Morgan, D. W.๑

ขนตอนท ๒ พฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มผใหขอมลหลกในการสมภาษณ ( Interview) ไดแก

๑Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3). (1970). pp. 607 - 610.

๑๒๑

พระสงฆาธการ ในพนททใชเปนกรณศกษา ๕ จงหวดๆ ละ ๓ รป จ านวน ๑๕ รป ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection)

ขนตอนท ๓ เสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ผใหขอมลหลกในการสนทนากลม (Focus Group) ไดแก พระสงฆาธการ และผทรงคณวฒทมความรความเชยวชาญเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา จ านวน ๑๒ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection)

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๓.๓.๑ แบบสอบถาม เปนแบบสอบถามเพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของ

พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยเปนแบบสอบถามความคดเหนแปรคาเปน ๕ ระดบ (Rating Scale) ของลเกรท (Likert)๒ ซงมเกณฑการพจารณาความหมายระดบความคดเหน ดงน

๕ หมายถง มระดบการปฏบตมากทสด ๔ หมายถง มระดบการปฏบตมาก ๓ หมายถง มระดบการปฏบตปานกลาง ๒ หมายถง มระดบการปฏบตนอย ๑ หมายถง มระดบการปฏบตนอยทสด

การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอท ใช ในการวจยท เปนแบบสอบถาม (Questionnaire) มขนตอนการสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจย ดงน

๑. สรางแบบสอบถาม โดยศกษาแนวคดทฤษฎ จากเอกสาร และผลงานวจย ทเกยวของ เพอสรางแบบสอบถามเกยวกบศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ใชสอบถามประมาณคา ๕ ระดบ

๒. น าแบบสอบถามทผวจยไดสรางขนมาเสนออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอพจารณาตรวจสอบคณภาพแบบสอบถามในเบองตน

๓. น าแบบสอบถามทผานการตรวจสอบเบองตนจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธไปใหผเชยวชาญ จ านวน ๕ คน (รายละเอยดในภาคผนวก) เพอตรวจสอบความถกตองตามเนอหา (Content Validity) และความชดเจนของภาษา ดวยการตรวจและประเมนดชนความสอดคลองใน ๓ ระดบ คอ มความเหมาะสม ไมแนใจ ไมเหมาะสม โดยใชสตรในการค านวณดชนความสอดคลอง (Index of Consistency : IOC ) ซงถอเกณฑ IOC มากกวา ๐.๗ จงยอมรบวาแบบสอบถามมความเหมาะสม ซงไดคา IOC อยระหวาง ๐.๗ – ๑.๐๐ ถอไดวาแบบสอบถามไดรบการยอมรบจากผเชยวชาญ

๔. น าความคดเหนของผเชยวชาญทง ๕ ทานมาปรบปรงแกไขแบบสอบถาม แลวน าไปทดลองใช (Try Out) กบกลมตวอยางทดสอบในการวจย จ านวน ๓๐ รป เพอหาความเชอมน

๒Likert, Rensis, “The Method of Constructing and Attitude Scale”, in Reading in Attitude Theory and Measurement. Fishbeic, Matin, Ed, (New York: Wiley & Son, 1967) : 90-95.

๑๒๒

(Reliability) ของแบบสอบถาม โดยค านวณคาสมประสทธแอลฟา หรอวธของ Cronbach๓ ซงมคาสมประสทธสหสมพนธ เทากบ .๘๘๖

๕. ปรบปรงแบบสอบถามใหสมบรณกอนน าไปแจกแบบสอบถามกบกลมตวอยาง

๓.๓.๒ แบบสมภาษณ เปนแบบสมภาษณเพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน า ดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจยทเปนแบบสมภาษณ มขนตอนการสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจย ดงน

๑. ศกษาแนวคดทฤษฎ จากเอกสาร และผลงานวจยทเกยวของ เพอก าหนดประเดนในการสมภาษณ

๒. น าแบบสมภาษณทผวจยสรางขนมาเสนออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตองของแบบสมภาณในเบองตน

๓. น าแบบสมภาษณทผานการตรวจสอบเบองตนจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธไปใหผเชยวชาญ จ านวน ๕ คน (รายละเอยดในภาคผนวก) เพอตรวจสอบความถกตองตามเนอหา (Content Validity) และความชดเจนของภาษา

๔. น าความคดเหนมาปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ แลวน าไปสมภาษณผใหขอมลหลก

๓.๓.๓ แนวค าถามส าหรบการสนทนากลม เปนแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆ ฝงอนดามน

การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจยทเปนแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม มขนตอนการสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจย ดงน

๑. สรางแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม โดยศกษาเอกสาร งานวจยทเกยวของ และสงเคราะหขอมลจากการสมภาษณ เพอรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบ พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๒. ยกรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน แลวน ามาเสนออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตองตามเนอหาและความชดเจนของภาษา

๓. น าแนวค าถามส าหรบการสนทนากลมทผานการตรวจสอบเบองตนจากอาจารย ทปรกษาวทยานพนธมาแกไขปรบปรงแลวน าไปสนทนากลม

๓Cronbach, Lee J, Essentials of psychological testing, 4 th ed., (New York: Harper & Row, 1971), p. 123.

๑๒๓

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ๓.๔.๑ แบบสอบถาม (Questionnaire) เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของ

พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑. ผวจย ขอหนงสอจากผอ านวยหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธ

บรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอแจกแบบสอบถามกบกลมตวอยางในการวจย

๒. น าหนงสอขอความรวมมอไปยงกลมกลมตวอยางในการวจย เพอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมลแจกแบบสอบถามกลมตวอยาง โดยท าการนดหมาย วน เวลา ทจะขอความอนเคราะหชวยเหลอในการเกบเครองมอวจย ใชแบบสอบถามทดสอบเครองมอวจย ใชแบบสอบถามกลมตวอยางในการวจย และท าการเกบคน

๓.๔.๒ การสมภาษณ (Interview) เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน

๑. ผวจย ขอหนงสอจากผอ านวยการโครงการหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขออนญาตสมภาษณผใหขอมลส าคญ

๒. น าหนงสอขออนญาตสมภาษณ และเอกสารทเกยวของกบการวจยน าไปมอบใหผใหขอมลส าคญดวยตนเอง โดยใหผใหขอมลส าคญเปนผก าหนดวน เวลา และสถานทในการใหสมภาษณ

๓. เกบรวบรวมขอมลการสมภาษณ และท าการบนทกการสมภาษณดวยการจดบนทก ภาพนง และเครองบนทกเสยง

๓.๔.๓ การสนทนากลม (Focus Group) เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน

๑. ขนตอนการเตรยมการ ประกอบดวย การก าหนดวนสนทนากลม การจดท าก าหนดการสนทนากลม การจดท าหนงสอเชญประธานพรอมค ากลาวเปด และค ากลาวรายงานตอประธาน การประสานงานเชญผทรงคณวฒ การขออนมตใชสถานทพรอมโสตทศนปกรณในการจดสนทนากลม และการจดท าเอกสารประกอบการสนทนากลม ประกอบดวยแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม และเอกสารทเกยวของกบการวจย

๒. ขนตอนการสนทนากลม ประกอบดวย การน าเสนอวทยานพนธ การด าเนนการอภปราย และจดบนทกขอเสนอแนะ พรอมทงท าการบนทกภาพเคลอนไหวและภาพนง

๓. สรปผลการสนทนากลมตามแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม

๑๒๔

๓.๕ การวเคราะหขอมล การวจยครงน เปนงานวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research) มการวเคราะหขอมล

การวจยเชงคณภาพและปรมาณ ดงน

๓.๕.๑ การวเคราะหขอมลการวจยเชงปรมาณ ขอมลจากแบบสอบถาม เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดวยระบบคอมพวเตอรโปรแกรมส าเรจรป โดยหาคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน โดยมเกณฑระดบการใหคะแนนของบญชม ศรสะอาด๔ ดงน

คาเฉลย ๔.๒๑–๕.๐๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบมากทสด คาเฉลย ๓.๔๑–๔.๒๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบมาก คาเฉลย ๒.๖๑–๓.๔๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบปานกลาง คาเฉลย ๑.๘๑–๒.๖๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบนอย คาเฉลย ๑.๐๐–๑.๘๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบนอยทสด

๓.๕.๒ การวเคราะหขอมลการวจยเชงคณภาพ ประกอบดวย ๑) การวเคราะหเอกสาร (Document Analysis) ใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ๒) การสมภาษณ (Interview) ใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) และ ๓) การสนทนากลม (Focus Group) ใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

๔บญชม ศรสะอาด, การวจยเบองตน, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร: ชมรมเดก, ๒๕๔๕), หนา ๑๐๐.

บทท ๔

ผลการวจย

การศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” มวตถประสงค ๑) เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๒) เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน และ ๓) เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

การวจยครงนเปนงานวจยแบบผสมผสานวธ คอ การวจยเช งปรมาณ และการวจยเชงคณภาพ ซงผวจยใชเครองมอในการวจยประกอบดวย ๑) ใชแบบสอบถามพระสงฆาธการทเปนกลมตวอยาง จ านวน ๒๓๔ รป เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ใชวเคราะหขอมลดวยสถต ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย ๒) สมภาษณผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๕ รป เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดวยแบบสมภาษณ และท าการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และ ๓) สนทนากลมผทรงคณวฒ จ านวน ๑๒ รป/คน เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดวยแนวค าถามส าหรบการสนทนากลม และท าการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา โดยเสนอผลการวจยตามล าดบ ดงน

๔.๑ ผลการศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๔.๒ ผลการพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๔.๓ ผลการเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๔.๔ องคความรจากการวจย ค าอธบายสญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล ดงน

n = จ านวนกลมตวอยาง = คาเฉลยของกลมตวอยาง S.D. = คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยาง

๑๒๖

๔.๑ ผลการศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผลการศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยใชแบบสอบถาม จ านวน ๒๓๔ ฉบบ ไดรบกลบมา ๒๓๔ ฉบบ คดเปน ๑๐๐ เปอรเซน โดยแบบสอบถามแบงออกเปน ๒ ตอน ไดแก ตอนท ๑ แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม และตอนท ๒ แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยสรปผลการศกษา ดงน

ผลจากการใชแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน แบงเปน ๓ ดาน ไดแก ดานท ๑ ความร ดานท ๒ ทกษะ ดานท ๓ บคลกภาพ ใชการวเคราะหขอมล คอ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน น าเสนอ ในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย ดงตอไปน

ตารางท ๔.๑ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ในภาพรวม (n = ๒๓๔)

ดานท

สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ในภาพรวม

ระดบการปฏบต ล าดบ

ท S.D. แปลผล

๑ ความร ๔.๑๒ ๐.๕๖ มาก ๑ ๒ ทกษะ ๔.๐๙ ๐.๖๖ มาก ๒ ๓ บคลกภาพ ๔.๐๔ ๐.๖๘ มาก ๓

ภาพรวม ๔.๑๑ ๐.๕๖ มาก

จากตารางท ๔.๑ พบวา สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๑๑, S.D.= ๐.๕๖) เมอพจารณารายดานจากดานทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาดานทมระดบการปฏบตนอยทสด พบวา ดานท ๑ ความร มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๑๒, S.D.= ๐.๕๖) ดานท ๒ ทกษะ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๐๙, S.D.= ๐.๖๖) และดานท ๓ บคลกภาพ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๐๔, S.D.= ๐.๖๘)

๑๒๗

ตารางท ๔.๒ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๑ ความร (n = ๒๓๔)

ดานท

สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ดานท ๑ ความร

ระดบการปฏบต ล าดบ

ท S.D. แปลผล

๑ มความรความเขาใจหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง มความรแมนย าในหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบต โดยเฉพาะหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐาน ๔.๒๕ ๐.๖๙ มากทสด ๒

๒ มความรภาษาทองถน และมความรความเขาใจเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมในทองถนไดเปนอยางด ๔.๑๗ ๐.๗๐ มาก ๔

๓ ด าเนนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยยดหลกการ ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความช ว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง ๔.๒๗ ๐.๗๓ มากทสด ๑

๔ สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด ๔.๒๐ ๐.๖๘ มาก ๓

๕ มความใฝรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจ ะ น า ไ ป ใ ช พ ฒ น า ป ร บ ป ร ง ก า ร เ ผ ย แ ผพระพทธศาสนา ๔.๑๐ ๐.๗๑ มาก ๕

๖ สามารถก าหนดหวขอธรรมทพอเหมาะกบกลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาได ๔.๐๖ ๐.๗๐ มาก ๖

๗ มความร ว ธ การสอนธรรมให เหมาะสมต อกลมเปาหมาย เชน การสอน อธบาย ชแจง โตตอบกนดวยเหตผล ใชวธการสนทนา การบรรยาย และตอบปญหา ๔.๐๔ ๐.๗๖ มาก ๘

๘ มการวางแผนเพอการปฏบตพฒนาวดใหมอาคารสถานทอาณาบรเวณเหมาะสมกบการเปนแหลงเรยนรพระพทธศาสนา ๔.๐๖ ๐.๗๔ มาก ๗

ภาพรวม ๔.๑๒ ๐.๕๖ มาก

๑๒๘

จากตารางท ๔.๒ สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๑ ความร พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๑๒, S.D.= ๐.๕๖) เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการมสวนรวมนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา ด าเนนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยยดหลกการ ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง ( = ๔.๒๗, S.D.= ๐.๗๓) มความรความเขาใจหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง มความรแมนย าในหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบต โดยเฉพาะหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐาน ( = ๔.๒๕, S.D.= ๐.๖๙)สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด ( = ๔.๒๐, S.D.= ๐.๖๘) และอนดบสดทาย คอ มความรวธการสอนธรรมใหเหมาะสมตอกลมเปาหมาย เชน การสอน อธบาย ชแจง โตตอบกนดวยเหตผล ใชวธการสนทนา การบรรยาย และตอบปญหา ( = ๔.๐๔, S.D.= ๐.๗๖)

ตารางท ๔.๓ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ (n = ๒๓๔)

ขอท สภาภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ

ระดบการปฏบต ล าดบ

ท S.D.

แปลผล

๑ มวธการ ทกษะในการเทศนา บรรยายธรรม ทจะสามารถสรางความศรทธาแกผ ฟงธรรม ไดแก การเปรยบเทยบธรรม การใหแงคดในการใชชวตทด ๔.๑๗ ๐.๗๙ มาก ๓

๒ ต งกองท น เ พ อสน บสน นก จกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา ๔.๑๕ ๐.๗๖ มาก ๔

๓ มความสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผพระพทธศาสนาไดเปนอยางด ๔.๑๑ ๐.๘๑ มาก ๗

๔ สงเสรมพฒนาสอการเผยแผพระพทธศาสนาทางชองทางตางๆ มการเทศนทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอบนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยง พมพหนงสอธรรมะ น าไปเผยแผในทตางๆ ๔.๑๒ ๐.๘๐ มาก ๖

๕ อบรมพระภกษสามเณรใหเปนสมณสญญา และอบรมเรองจรรยามารยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธหรอแบบอยางตางๆ ๔.๑๓ ๐.๗๙ มาก ๕

๖ มการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก เชน เขาหาผน าทางศาสนา การเมอง เศรษฐกจ เยยมเยยนตามบาน เปนตน ๔.๐๒ ๐.๘๓ มาก ๑๔

๗ เผยแผแบบปรบปรงให เหมาะสมกบสภาพสงคม ๔.๐๖ ๐.๗๙ มาก ๙

๑๒๙

ขอท สภาภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ

ระดบการปฏบต ล าดบ

ท S.D.

แปลผล

ปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนา การปาฐกถาธรรม ในทประชม ทวดหรอทอนๆ ในโอกาสตางๆ

๘ จ ดต ง ห อ งสม ด เ พ อประ โยชน แก ก า รศ กษาพระพทธศาสนา และความรทวไปใหแกชมชน ๔.๐๖ ๐.๗๗ มาก ๘

๙ สนบสนนทนการศกษาแกเดกทขดสนในชมชนรอบวด และประชาชนทวไป ๔.๐๕ ๐.๗๙ มาก ๑๐

๑๐ จดหาอปกรณการเรยนใหแกโรงเรยนทขาดแคลนในชมชน ๔.๐๔ ๐.๘๐ มาก ๑๒

๑๑ สรางศนยสารสนเทศใหค าปรกษา และขอเสนอแนะชวตแกประชาชนทวไป ๔.๐๑ ๐.๙๐ มาก ๑๕

๑๒ จดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา จดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย ๔.๒๐ ๐.๗๑ มาก ๒

๑๓ เทศนาอบรมสงสอนประชาชนทวด ทบาน และผอาราธนาทอนๆ ในโอกาสตางๆ ทงแบบเทศนธรรมดา คอเทศนรปเดยว หรอเทศนปจฉาวสชนา ๒ รปขนไป ๔.๐๓ ๐.๘๐ มาก ๑๓

๑๔ สงเสรมการศกษาของพระสงฆใหดขน และจดใหพระสงฆทศกษาธรรมดแลวใหไดมโอกาสเผยแผธรรมแกประชาชน ๔.๒๑ ๐.๗๑

มากทสด ๑

๑๕ บรหารจดการวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชน และใหเขากบวฒนธรรมทองถน โดยจดใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการเปนเจาของกจกรรมของวด ๓.๙๖ ๐.๘๖ มาก ๑๗

๑๖ พฒนาภาพลกษณทดแกพระสงฆ มการคดสรรบคคลผจะมาบวช มการศกษาอบรมธรรมทงกอน ระหวาง และหลงการบวช โดยมงจดกจกรรมใหการศกษา และปฏบตธรรมอยางตอเนอง ๔.๐๐ ๐.๗๙ มาก ๑๖

๑๗ เผยแผพระพทธศาสนาแบบเปนคณะ หรอหนวยงานเผยแผ หรอเปนสถานศกษาเปนทประจ า หรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษภายในวด หรอในหมบานใกลเคยง เชน งานอบรมประชาชน (อ.ป.ต.) หนวย ๔.๐๔ ๐.๗๖ มาก ๑๑

๑๓๐

ขอท สภาภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ

ระดบการปฏบต ล าดบ

ท S.D.

แปลผล

สงเคราะห พทธมามกะผเยาวโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

ภาพรวม ๔.๐๙ ๐.๖๖ มาก

จากตารางท ๔.๓ สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๒ ทกษะ พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๐๙, S.D.= ๐.๖๖) เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการปฏบตนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา สงเสรมการศกษาของพระสงฆใหดขน และจดใหพระสงฆทศกษาธรรมดแลวใหไดมโอกาสเผยแผธรรมแกประชาชน ( = ๔.๒๑, S.D.= ๐.๗๑) จดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา จดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย ( = ๔.๒๐, S.D.= ๐.๗๑) มวธการ ทกษะในการเทศนา บรรยายธรรม ทจะสามารถสรางความศรทธาแกผฟงธรรม ไดแก การเปรยบเทยบธรรม การใหแงคดในการใชชวตทด ( = ๔.๑๗, S.D.= ๐.๗๙) และอนดบสดทาย คอ บรหารจดการวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชน และใหเขากบวฒนธรรมทองถน โดยจดใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการเปนเจาของกจกรรมของวด ( = ๓.๙๖, S.D.= ๐.๘๖)

ตารางท ๔.๔ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๓ บคลกภาพ (n = ๒๓๔)

ขอท สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๓ บคลกภาพ

ระดบการปฏบต ล าดบท

S.D.

แปลผล

๑ มความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ มความอดทน อดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา ๔.๐๗ ๐.๘๐ มาก ๒

๒ มความพรอมทางดานรางกาย และจตในทจะเสยสละอทศตน เพอการเผยแผพระพทธศาสนา ๓.๙๙ ๐.๘๐ มาก ๖

๓ มศรทธามความภมใจในการครองเพศบรรพชตอนเปนอดมเพศอนประเสรฐ และมความมงมนตงใจจรงในการถายทอดค าสอนเพอชวตทดงามตามระดบความศรทธาของผคน ๔.๒๒ ๐.๑๔ มากทสด ๑

๔ มความสามารถสรางความศรทธา และสามารถเปนผน าทางจตวญญาณได ๔.๐๔ ๐.๘๐ มาก ๔

๕ มบคลกภาพออนนอมถอมตน ไมเยอหยง และม ๓.๙๘ ๐.๘๔ มาก ๘

๑๓๑

ขอท สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๓ บคลกภาพ

ระดบการปฏบต ล าดบท

S.D.

แปลผล

ความยนดน ารบค าแนะน าจากผอนเพอปรบปรงตนเอง

๖ มคณธรรมลกษณะพนฐานในโอวาทปาฏโมกข คอ ไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคน มความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข ๔.๐๕ ๐.๗๕ มาก ๓

๗ ด าเนนชวตเปนแบบอยางแกบคคลทวไป มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน ๓.๙๙ ๐.๘๔ มาก ๗

๘ เปนผส ารวมระวงในการบรโภคการใชสอยเสนาสนะ เปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน ๔.๐๒ ๐.๘๗ มาก ๕

๙ มคณสมบตของพระธรรมทต ๘ ประการ ไดแก รจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหคนอนเขาใจได ฉลาดในการเปนผน า และไมกอการทะเลาะววาท ๓.๙๖ ๐.๘๗ มาก ๙

ภาพรวม ๔.๐๔ ๐.๖๘ มาก

จากตารางท ๔.๔ สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดานท ๓ บคลกภาพ พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = ๔.๐๔, S.D.= ๐.๖๘) เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการปฏบตนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา มศรทธามความภมใจในการครองเพศบรรพชตอนเปนอดมเพศอนประเสรฐ และมความมงมนตงใจจรงในการถายทอดค าสอนเพอชวตทดงามตามระดบความศรทธาของผคน ( = ๔.๒๒, S.D.= ๐.๑๔) มความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ มความอดทน อดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา ( = ๔.๐๗, S.D.= ๐.๘๐) มคณธรรมลกษณะพนฐานในโอวาทปาฏโมกข คอ ไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคน มความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข ( = ๔.๐๕, S.D.= ๐.๗๕) และอนดบสดทาย คอ มคณสมบตของพระธรรมทต ๘ ประการ ไดแก รจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหคนอนเขาใจได ฉลาดในการเปนผน า และไมกอการทะเลาะววาท ( = ๓.๙๖, S.D.= ๐.๘๗)

๑๓๒

๔.๒ ผลการพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๔.๒.๑ ผลการสมภาษณเพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผวจย ไดด าเนนการสมภาษณผใหขอมลหลก ไดแก พระสงฆาธการทมความรความเชยวชาญเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา ในพนททใชเปนกรณศกษา ๕ จงหวดๆ ละ ๓ รป จ านวน ๑๕ รป ดวยการเลอกเจาะจง (รายละเอยดในภาคผนวก) สรปผลการสมภาษณตามแบบสมภาษณได ดงน

ก. คณลกษะภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆ ฝงอนดามน

ดานท ๑ ความร ความรม ๒ ประเภท กคอ ๑) ความรเรองธรรมมะ อนนเปนสงส าคญ เรองธรรมะ

กคอวา ทเราทงหลายตองเรยนรเกยวกบพระไตรปฎก ตองม นนเปนคณลกษณะของผน าทจะตองเขาใจในการน าธรรมมะในพระไตรปฎกมาใชเพอใหเกดความขลงในการบอกหลกฐานทมาทไป พรอมทจะเปนผทเผยแผธรรมมะได ความรเปนสงส าคญ ๒) ความรเรองวฒนธรรม ประเพณ ทองถน ของแตละสถานท เพราะวาวฒนธรรม ประเพณนนเปนสงส าคญ๑ ส าหรบทจะน าธรรมะเขาไปใช ประยกตใชเพอใหเขากบสถานการณบานเมอง และเขากบพนททองถนนนๆ ผทน าไปใชกตองน าไปใชอยางไมตองตดขด ยกตวอยางทบานเรา อนดามนน คนชอบหนงตลงใชไหม ชอบมโนราหใชไหม วฒนธรรมทองถนแตละทกเอาอางองจากการพดของมโนราหทเขาเชอถอ ฟงแลวมประโยชน และน าไปใชได แตฉนนนแตตองน าไปประยกตใชกบธรรมมะใหถกตองดวย๒ ธรรมมะทจะน าไปใช ธรรมมะขอใดทท าเกดขน เชน สมมตวา การพดวาเรองของการแสดงออก เรองของการกระท ากายกรรมกอน พระทเปนผน าทมกายกรรมทด พดดไหนจะตองมความออนนอมถอมตน ไมเยอหยงจองหองเพราะวาคนบานเราไมชอบการยกตนขมทาน แมแตเรากไมชอบจะท าอยางไรใหเขาชอบกคอพด ในลกษณะทควรจะเปน๓

จตวทยาในการพด ถาเราไปพดกบคนทรเรองรถกเอาเรองรถมาเปนเรองพดไดวานนคอเรองรถ รถควรจะเปนอยางไร ท ายงไงหรอจะไปไหนจะตองมน ามนเครอง แตสงหนงทตองท ากคอความพรอมของรถ สมมตยกตวอยาง ถาพดกบคนทท านากจะพดอกอยางหนง ตองมจตวทยาในการท านา บานเรานท านา ถาอยากท านาใหดตองถามโยมกอนแลวกใช การประยกตของเราใหเขากบ

๑สมภาษณ พระราชสทธวมล, เจาคณะจงหวดกระบ เจาอาวาสวดกระบนอย จงหวดกระบ , ๑๒ มถนายน ๖๑.

๒สมภาษณ พระศรรตนสธ, เจาคณะอ าเภอล าทบ ผชวยเจาอาวาสวดแกวโกรวาราม จงหวดกระบ , ๑๒ มถนายน ๖๑.

๓สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, เจาคณะอ าเภอเมองกระบ เจาอาวาวดโภคาจฑามาตย จงหวดกระบ, ๑๒ มถนายน ๖๑.

๑๓๓

สงแวดลอมทท าอย เออโยมท านากดอยนะแตจะมอยางหนงทนาหวงกคอพวกสตวเลอยคลาน กคอ ง โยมท าประมงท ายงไงบาง การทเราดประมงตองดยงไงบาง เพราะฉะนนคอความไมประมาท ค าวาไปในฤดกาลทฝนฟาอากาศแปรปรวน โอกาสทเรอลมจมมมาก นคอฝงอนดามนของเรา๔

ภาวะผน าเผยแผ ควรจะมความร ๒ อยาง ธรรมเปนสงน าใจ ความรเกยวกบทองถนจะเปนเครองประกอบใหพดธรรมมะ เปนประสมกลมกลนไดอยางเขาใจ แตอนนตองใชหลกจตวทยา เพอใหเขารวานเปนสงทเขาจะไดน าไปใช แตถาสมมตวาคนโกรธ คนเขาโกรธกน เขาทะเลาะกน ถามวาเราจะไปพดหรอไม เพราะเขาโกรธกน ทะเลาะกน ตองดททากอน จะใชวาจาอยางไร ใหความโกรธนน กลายเปนความสมานสามคค ในระวงคน ๒ คน นนเกยวกบเรองความร๕

ในฝงอนดามนในดานความรนสงส าคญคอ ดานความรดานปรยตจะตองมาเปนพนฐานทส าคญถาจะท างานดานการเผยแผ ในขณะเดยวกนความรดานการปฏบตกเปนสงส าคญทจะตองใชควบคกนไปเพอทเปนสวนเสรมในฝงอนดามนน สวนทเปนสวนเสรมคอความรความเขาใจเกยวกบบรบทของสงคมเปนดานส าคญทผจะท างานดานการเผยแผจะตองมความรความเขาใจ เนองจากวาบรบทของสงคมในฝงอนดามนในหลายพนทมความหลากหลายของกลมประชากรทเขามาอาศยโดยเฉพาะอยางยงพนทเปนสถานทท เปนแหลงใหบรการเปนแหลงทองเทยวทจะมการผสมผสานของประชากรเดมทเปนเจาของถน แลวกประชากรทเขามาแฝงหลากหลายๆ จ งหวด เขามาท ามาหากนอยในถนนนอกทงจะตองมปฏสมพนธกบชาวตางชาต เพราะฉะนนการท าความเขาใจของบรบทของสงคมมความจ าเปน กคอในสวนของความรนตองเขาใจตองเขาใจในสวนบรบทของสงคมเปนหลกเลย๖

ถาใหดยงไปกวานนถามความรมความสามารถในดานภาษาของการสอสารกจะยงเปนสงทมความส าคญท าใหการเผยแผ สามารถทจะไปถงกลมเปาหมายหลากหลายขน เชน ภาษาองกฤษเพราะวานกทองเทยวทเขามาในฝงอนดามนสวนหนงจะมาใหความส าคญ๗

นกทองเทยวกลมทเขามาสนใจในเรองของพระพทธศาสนานมนมกลมพเศษทไมไดสนใจเฉพาะความสวยงามของวดวาอารามไมไดสนใจเรองพธกรรม ไมไดสนใจเรองทวไปทคนทงหลาย แตมนกทองเทยวสวนหนงซงนบวนจะมมากยงขนๆ จะสนใจในเรองของการปฏบต การปฏบตคอการสนใจในเรองการปฏบตทางจตคอการเจรญภาวนา ซ งนกทองเทยวเหลานมาเพอสอบแสวงหาวด หรอแหลงทจะใหความรท าความเขาใจกบเรองนได๘

๔สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, เจาคณะอ าเภอคระบร เจาอาวาสวดบางครง จงหวดพงงา, ๑๗ มถนายน ๖๑.

๕สมภาษณ พระภาวนาธรรมาภราม, เจาคณะอ าเภอเมองพงงา เจาอาวาสวดสามคคธรรม จงหวดพงงา, ๑๔ มถนายน ๖๑.

๖สมภาษณ พระระณงคมนวงศ, เจาคณะจงหวดระนอง เจาอาวาสวดสวรรณครวหาร พระอารามหลวง จงหวดระนอง, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๗สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๘สมภาษณ พระครอปนนทโสภณ, เจาคณะอ าเภอเมองระนอง เจาอาวาสวดอปนนทาราม

จงหวดระนอง, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๓๔

ระยะหลงนในฝงอนดามนเรามนจะมนกทองเทยวหรอกลมนกศกษานกเรยนจากตางประเทศจะตดตอมาตามวดแลวหายากมากวดทอยในฝงอนดามนวาเขาจะพากลมนกศกษามาเพอศกษาพระพทธศาสนาแนะน าแนวทางการปฏบตเปนคอรสสนๆ ครงวน ๓ ชวโมงอะไรตางๆ เหลาน เพราะฉะนนในความรทจะตองบอกวาวดนจะตองเปนหลก เพราะฉะนนมนจะท าใหการชแนะออกไปไปไมตรงทาง และจะสงผลเสยในระยะยาวคนทจะแนะน าเรองนไดน าเผยแผเรองนไดจะตองมพนฐานการปฏบตดวย ถาไมเชนนนการแนะน ากไมถกตอง และตองไมลมวากลมทส าเรจเรานเขาจะศกษา มากอนดวยการศกษาหนงสอ และการปฏบตมากอน ไมตองมาเพอสภาคปฏบตจรง๙

ในสวนทวารบรบทของเขาของเรานนกถอวาเปนเรองส าคญ และถาการสอสารท าไดอยางชดเจน จะท าใหการเผยแผท าไดอยางชดเจนขนถาในสวนของชมชนทองถนทเปนรากฐานความรความเขาใจในเรองเหลานยงเปนสงส าคญ เพราะถาเขาใจเหมอนกบค าถามทวาเรองบรบทความหลากหลายความอะไรตางๆ ในสงคมไมวาจะเปนภาวะของเศรษฐกจใชไหม เศรษฐกจทางฝงอนดามนจะไมเหมอนกบฝงทางอน สงคมครอบครว ชมชน อาชพ มนกสงผลไปถงโรงเรยน ความเชอคานยมตางๆ ถาไมมความเขาใจในบรบทความหลากหลายในสงคมบางทการเผยแผการชกน า แผนปฏบตหรอการใหธรรมะกจะไมประสบความส าเรจ และความรเปนเรองส าคญเลยเปนล าดบส าคญ และตองเปนผทรเทาทนโลกทนตอสถานการณความเปลยนแปลงดวย๑๐

ในดานความรกถอวาเปนสงส าคญของการเปนผน าการเผยแผ ฉะนนคณลกษณะของการเปนผน าในภาวะนตองมความรจรง ความรแจงกคอมการเรยนร จากการศกษา มาเพราะวาทางฝายศาสนจกรถอวาเรากมการศกษาหรอวาจะเปนนกธรรมตร-โท-เอก เมอเปนผน าถงระดบพระสงฆาธการอยางนอยกตองการศกษาหมายถงพนฐานตงแตนกธรรมตรนกธรรมโท และนกธรรมเอกเพอทจะเรยนรไปสในการพฒนาในการประพฤตในการปฏบต ฉะนนความรปรยตนอกจากรในเรองของสายการเผยแผของพระพทธศาสนาในเรองของนกธรรมชนตร โท เอก ผมคดวารในเรองของโลกเปนสงส าคญอกประการหนงไมวาจะเปนการตดตามขาวสารการเปนอยรวมกนในสงคมโดยเฉพาะอยางยงในยคนเรยกวายค ๔.๐ การเผยแพกตอง ๔.๐ เหมอนกนกคอในเรองของความรขาวสารทวไปขอมลทวไปเอามาประยกตใชในการด าเนนชวตเอาเรองราวแลวกมาเปรยบเทยบ มการเปรยบเทยบอปมาอปไมย และกชน า ชแนะ เพอใหการเผยแผเกดผลอยางแทจรง๑๑

คณะสงฆโดยปกตแลวเรามการพฒนาความรอยตลอดเวลา และกตอนนโดยมหาวทยาลยสงฆกคอมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ไดมการเปดกวางใหมการพฒนาความรของคณะสงฆในส าหรบของสงฆาธการโดยเฉพาะ อยางเชนการเปดใหมหลกสตร พธ.บ. ในการเปดกวางใหมากขน โดยสวนใหญแลวคณะสงฆกพฒนาความรมากขนกวาเดมเยอะ โดยการชน าของรนพแตละรนๆ ไดชกน าพระสงฆาธการแตละรนเพอไปเรยน เพอพฒนาความร ใหมากยงขนแลวอกอยางปจจบนคาความรนอยเกนไปหรอวาไมมใบรบรองความรเวลาไปเผยแผบรรยายทไหนกตาม ไมม

๙สมภาษณ พระครปลดกตตศกด อตเมโธ , ผ ชวยเจาอาวาสวดอปนนทาราม จงหวดระนอง , ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๐สมภาษณ พระครลฎฐธรรมรต, เจาอาวาสวดลฎฐวนารามจงหวดภเกต, ๒๐ มถนายน ๖๑. ๑๑สมภาษณ พระครอปนนทโสภณ, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๓๕

การการนต ท าใหคนเชอถอไดล าบาก ดงนนควรพฒนา การเรยนรจงเปนสงส าคญส าหรบคณะสงฆส าหรบพระสงฆาธการ โดยภาพรวม๑๒

ถาในสวนของสภาวะของการเปนพระภกษสงหนง ซงพระอาจารยตระหนกวาการเปนไปตามทองคพระศาสดาของเราททานตรสสอนไวใหย าคด ย าเตอน พวกเราวาในการทจะเปนสภาวะผน าไดไมใชวาตองเปนผทนงอาสนะสงหรอวามผมสขาว แตวาการเปนสภาวะผน านนหมายถงวาบคคลนนทจะเปนผน าดานการเผยแผไดกคอ ๑) ตองเปนผทมการเรยนในการเรยนในทนกขยายวาในสวนของพระพทธศาสนาเรานกไดรวาเมอบวชเขามาแลว สงทเราตองกระท าสองอยางกคอการเรยนในสวนสวดของพระพทธวจนะหรอหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาซงเรยกวาคนถธระในสวนท ๒) กคอน าไปสภาคปฏบตนนกคอวปสสนาธระฉะนนทงสองอยางนเมอเราตองการทจะเปนผ น า กตองมการเรยนรอยางถองแทหลงจากนน เมอเราไดเรยนอยางถองแทความรกจะเกดขนในสภาวะของเขาความเปนผน ากคอเราตองไปจ าตวหนงสอ แตความรทเราไดจากการเรยนมนกจะเกดขนมาเองเหมอนกบหนงวา กวาปญญาจะเกดมนกตองผานศรทธาผานวรยะ ผานสตผานสมาธกอเกดมาเปนปญญาซงเขาเรยกวาพละ ๕ ซงทง ๕ อยางนทจรงแลวเขากเรยกวาตวปญญาเหมอนกนฉะนนเมอเรยนเปนเบองตนรเปนตวทสองกน าสงเหลานนไปประพฤตปฏบตธรรมใหเราเปนคนมธรรมะขนมาเรยนร และมการปฏบตแลวกมนนกคอเปนหวขอแรกทอยากจะฝากไวเปนขอคดคดวานนเปนลกษณะของการเปนผน า๑๓

ดานท ๒ ทกษะ เรองทกษะตองฝก ทกษะแปลวาการช านาญ ทกษะพระใชค าวา วส ภาษาองกฤษใช

ค าวา skill การช านาญหรอวส ผทจะเปนผฝกคนอนไดจะตองเปนผฝกตนเองกอน ฝกตนเองใหรบผดชอบ ใหเหนเปนตวอยาง ค าไหนกค านน พดยงไงตองท าอยางนน ไมพดอยางทท า อนนคอทกษะของคนทพด และกภาษาทใช ใชอยางไรใหคนฟงรสกวา ทานจ านนในการอธษฐานจ านวนในมาตราสมาบต จ านวนในการออกจากสมาบตสงนคอการทจะน ามาประยกตใชทกษะเปนสงส าคญมากๆ และกทกษะอยางหนงทจะตองท าคอขมใจใหเปน เผอวามค าถามเขามาควรจะท าอยางไรค าถามนนจะกอเกดอะไรบางควรจะมอะไรบางตองระมดระวงอนนคอทกษะในการทจะเขาใจเพราะวาการเผยแผธรรมะไมใชเราพดคนเดยวอาจจะเปนการสนทนาตามมตามกาลเวลาเรยกมาคยมาถามไถความสขความทกขของแตละคนงานการอยางนตองใชทกษะเหมอนกนใหเขาใจวานคอพนฐานทกษะคอความช านช านาญความเปนคนเขาใจในสถานการณไดชายชองทางหนทไลทกอยางเราน๑๔

ทกษะทนาจะมากอนคอการเปนตนแบบ การเปนตนแบบของการปฏบตซงจะท าอยางไรใหคนทตนจะท าหนาทในการชแนะในการน าการปฏบตเลอมใส สรางความศรทธาเกดขน

๑๒สมภาษณ พระครถรธรรมารต, เจาคณะอ าเภอทบปด เจาอาวาสวดราษฎรอปถมภ จงหวดพงงา, ๑๐ มถนายน ๖๑.

๑๓สมภาษณ พระราชสรมน, เจาคณะจงหวดภเกต เจาอาวาสวดทาเรอ จงหวดภเกต, ๒๐ มถนายน ๖๑. ๑๔สมภาษณ พระศรรตนสธ, ๑๒ มถนายน ๖๑.

๑๓๖

เพราะวาการเปนตนแบบในการปฏบตตองไมลมนะ อนดาไมเหมอนท อนนกทองเทยวทมาซงวฒนธรรมบางอยางไมเขาใจเชนกนแตงกาย การพด การจา กนนงการยนตางๆ๑๕

การเปนตนแบบในการปฏบตจะเปนการเผยแผไดในระดบหนงการเปนตนแบบในการปฏบตตองคงทไมใหเปนสงทสรางขนเพยงชวครงชวคราวตองเปนตนแบบของการปฏบต และตองมทกษะในการสอสารเพอท าความเขาใจในทกระดบไมใชวาทกษะในการสอสารเพอท าความเขาใจนมนควรทจะมทกษะในเรองนในการสอสารไดตองมความสามารถพเศษในการทจะเขาใจกลมเปาหมายทก าลงจะท าการเผยแผหรอท าการศกษาดวยตองรจกพนฐานของเขาเรยกวารเขาแลวกมารเราแลวกมาจดกระบวนการของการสอสารการเผยแผแลวเรองทบอกตงแตตอนแรกคอความรเรองตางๆ กจะเขามาเสรม แตสงส าคญนทกษะในเรองเหลานทงการมนวตกรรม มวธการ มกระบวนการทดงดดนาสนใจแลวเรยบงายสรปการเขาถงนคอประการส าคญเพราะมนไมเหมอนทอนมนเปนท ทคนหลากหลายเขามา และมาอยโดยเฉพาะตางชาตทมใหความสนใจมากขนๆ ทกวนเรองนจงเปนเรองของความจ าเปน๑๖

ในทกษะนเกดจากความรประการแรกการศกษาไดนนอกจากความรทเปนประการแรกดงกลาวตองน ามาเปนการปฏบต ผมคดวาการปฏบตจากความรเพอจะไดเหนผลอยางแทจรงเปนประการส าคญ เพราะวาการด าเนนชวตของพระเจา พระสงฆหรอผน าการเผยแผถาเกดเราไมมทกษะการด าเนนชวตรแตภายนอกหรอรแตภายในอยางเดยวไมสามารถทจะด าเนนไปดวยกนไดดงนนรทกษะชวตในการเผยแผกตองรทงภายนอก และภายในภายนอกกคอเรองของโลกภายในกคอเรองของท าใหอยดวยกนไดดงค ากลาวของพระเดชพระคณหลวงพอพทธทาสวา ใหเรยนรทงภายนอกภายใน ในโลกธรรมทง ๘ สามารถอยดวยกนไดอปมาเหมอนวา เหมอนโดนลนงในปากง๑๗

ทกษะในการของภาวะผน าการเผยแผพระพทธศาสนาเปนสงจ าเปนจรงๆ แตวาโดยทวไปปจจบน ทกษะทใชกนในแบบเทศนามากกวา โดยลมมองไปวา ในบางวฒภาวะของคนไมเหมอนกน เอาวฒภาวะทส าคญจรง ๆ น ามาเผยแผแลวตองมงไปทเดกเยาวชน แตวาในการใชรปแบบการเผยแผหรอทกษะทมาใชสวนมากเอารปแบบการแสดงธรรมมาเปนหลกในบางครงในมมมองถาเราจ ากดกลมไดจรงๆ กคอบคคลทมาวดแตวาเราไมไดจ ากดกลมในรปแบบของ การเผยแผเจาะกลมในเยาวชนกบเดกความคดของผมในเรองทกษะนาจะมการพฒนาหรอมการท าอบรมพระรนใหมขนมาเพอทน าหลกสตรตางๆทเปนแบบเฉพาะไปเผยแผแกเดก และเยาวชน ปจจบนเราตองมงเนนเดก และเยาวนชนเปนหลกกอน เพราะวาคนแกหรอวาคนมอายเขาจะเขาวดเอง นอยทเดก จะเขามาวด เพราะฉะนนเราตองใชความรความสามารถทเรยนมาชกน าเดกเขาวดใหได๑๘

สมยหนงคอตอนนนเรมบวชใหมๆ ไดมโอกาสศกษาภาษาบาลกไดแอบคดวา พระพทธองคของเรานเบองตนตอนทจะประกาศศาสนาใหมนคงด ารงอยกไดบอกกบภกษทงหลายวา “เธอจงด าเนนไปเพอประโยชนเพอความสขแกมหาชน” แตความสขนมนตองวดกนททคณภาพวา

๑๕สมภาษณ พระภาวนาธรรมาภราม, ๑๔ มถนายน ๖๑. ๑๖สมภาษณ พระระณงคมนวงศ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๑๗สมภาษณ พระครอปนนทโสภณ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๑๘สมภาษณ พระราชสรมน, ๒๐ มถนายน ๖๑.

๑๓๗

ความสขทเราไดรบจรงๆ มนมคณภาพไหม ฉะนน วธการของพระพทธเจากคอทานพยายามจะใหเราหาสงทมนใหญๆ ใหญๆ ในทนหมายถง ถาเราจบผน าไดเหมอนทพระพทธเจากเขาหาแควนๆ หนง ซงชอวาแควนมคธ เปนแผนดนของแควนมคธ ซงมพระเจาพมพสารเปนผปกครองม มคณาจารย มเจาหนาทมากมายในทนน และกพยายามบอกความจรงสงสอนใหคนเหลานนไดพบกบความจรงอยาง สามพนองกเปนทกษะอยางหนงในการเผยแผพระพทธศาสนาวา ถาอยากจะใหพระพทธศาสนาของเราด ารงมนคงถาวรกตองเอาเรมตงแตผน าผน าครอบครว ผน าชมชน ผน าหมบาน ผน าต าบล ผน าอ าเภอ และกผน าจงหวด เปนตนไป๑๙

ดานท ๓ บคลกภาพ บคลกภาพคอการวางตวการแตงกายการเขากบคนตวนบคลกภาพส าคญมากพระท

เปนผน าทจะเปนผพฒนาคนอนละจะเปนนกเทศนตองมบคลกภาพทนาศรทธาเลอมใสไมดลมลาม ไมสกปรก กลนไมเหมนไมใชพระลกออกไปแลวโยมนนทาตามหลงวาอยางอนดหมดแตตองปรบปรงกนหนอย๒๐

บคลกทกอยางคอการแตงกายการหมจวรการนงการพดบคลกภาพพดเรวเกนไป กไมไดพดชาเกนไปยนกหลบหมดกดกอนวาบคลกภาพของคนนนควรเปนอยางไร แตเอาตามพระพทธศาสนารจกส ารวมกายส ารวมใจส ารวมตาส ารวมหเพราะเปนบคลกภาพทดกอใหเกดการศรทธาเลอมใส อนนคอ บคลกภาพทเราจะดกนทวทวไปแตงกายของจวรดดมอเทาสงา เลบไมยาว ฟนไมสกปรก หนวดเคราไมลมลาม การนง การพดจาไมดกดกมองดแลวเหมอนคนทโดนกนการนงพดจามบคลกภาพ๒๑

ถาเราท าอยางอนเดนเรวเกนไปกราบพระไมสวยเลบมอเลบเทายาวมนไมแปรงมวลหมวลตรามวลทงหลายเตมหมดเลยบคลกภาพแยตวเองกท าตวเองไมไดจะไปสอนใครเพราะฉะนนท าตวเองใหสะอาดกอนทงกายทงวาจาใจแลวกจะไปสอนผอนไดนกคอบคลกภาพโดยภาพรวม๒๒

อยางแรกถาจะสอนอะไรตองเปนใหไดอยางนนกคอ การเปนแบบอยางทดใหได อยางตอมากคอตองมน าใจตองพดกบเขาดวยเมตตาดวยความปรารถนาด ทจะยงอยเกอกลเปนทตงไมใชวาจะสอนจะท าหนาทในการเปนผน าแตมนมเงอนไขผน าทดไมพงมเงอนไขนอกจากการเปนแบบอยางของการปฏบตใหไดทตวเอง และเปนตนแบบผอนไดแลวตองมน าใจประกอบดวยเมตตา เพอหวงประโยชนเกอกลเปนทตง๒๓

ผน าทดตองเปนผทรจกการเสยสละ เสยสละ ไมยอทอ ไมเหนอยหนาย ไมบนในภาระในหนาทอะไรตางๆทตนจะตองท า และผน าทดตองพรอมทจะรบผดชอบตอบทกอยางทเกดขน

๑๙สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๒๐สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๒๑สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๒๒สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๒๓สมภาษณ พระครปลดกตตศกด อตเมโธ, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๓๘

ตอบคคลทดแลความรบผดชอบของตนหรอผใตบงคบบญชาอะไรกตามตองพรอมทจะรบผดชอบ ตอคนทงหลายเหลานนทอยภายใตความดแลของตนหวขอนคอบคลกภาพพระเอาค างายๆ๒๔

แบบผน าทดนาจะมคณสมบตทผมมองเหน และถาสวนตวผมผมกจะชนชม และจะยงปฏบตถาจะเปนผน าผน าทดจะตองออนโยนหนงตองออนโยน ๒ ตองนมนวลไมแขงกระดางอยางท ๓ ตองรจกเชญปราศรยคอรจกวธการเจรจาใหเหมาะกบคนใหเหมาะกบกจการใหเหมาะกบเวลาตางๆสดทายกตองมใบหนาทรบแขกมหวใจทเปดภาษาองกฤษใชค าวา open mind ถาเปนคนนออนโยนนมนวลชวนปราศรย ใบหนายมแลวกมหวใจทเปดออกตรงนกจะเปนผน าทสามารถทจะน าตวเองเขาไปนงในใจ ของบคคลอนไดแลวเวลาจะท าอะไรกตามกจะประสบความส าเรจ และถาไดในลกษณะ ดงน๒๕

เรองบคลกภาพถอเปนสงส าคญประการหนงในภาวะผน าการเผยแผของพระสงฆาธการในการครองตน ไมวาครองตนภายในกคอการด าเนนชวตการเปนอยใหสมสมณสารปในยคปจจบน เพราะวาพระสงฆในยคปจจบนโดยเฉพาะอยางยงพระสงฆาธการเปนทจบตามองของสาธารณชนไมวาจะไปอยในสถานะไหนกตามเวลาไหนกตามสถานทใดกตาม กถอวาเปนบคคลสาธารณะ ฉะนนบคลกภาพ การพดการด าเนนชวตการเปนอยในทายทสดรวมกนทงหมด ค าวา “สมณสารป” เปนสงส าคญของพระสงฆาธการ๒๖

ดานบคลกภาพโดยทวไป พระสงฆเรากรกษาบคลกภาพทดอยแลว และกเปนทนามองของญาตโยมทงหลาย แตถาพดถงการแตงองทรงเครองของพระ จวรไมควรทจะมกลนสาบแลว กไปในทใดกตามญาตโยมกรบได อยาใหหอมเกนไป อยาใหมกลนสาบจนไมเปนพระเถระ หรอวาการเดน การนง การฉนทอาหาร การฉนทน า เปนสงส าคญ เพราะวาปจจบนมมมองพระสงฆในแงลบมมาก เพราะวาหลายคนหลายทานกนาจะรวาทสอตางๆ ออกแตขาวพระสงฆในแงลบ เพราะฉะนน ในการวางตวใหสมกบสมณะสารปทคดวาเปนสงทสมควรทจะตองด าเนนการแกกบพระสงฆ ซงเปนพระสงฆาธการดวยเปนรปแบบทดงามกบพระลกวด๒๗

หมดทกอรยาบถ คอ มองวาหมดทกอรยาบทกเหมอนกบพระพทธเจาสอนพระสงฆองคเณรในเรองของ เสขยวตร นนกคอความงดงาม ฉะนน ลกษณะของความเปนผน ากเหมอนกนเรองบคลกภาพกถอวาเปนเรองส าคญไมวาจะเปนอรยาบทใหญ ยน เดน นง นอน หรอวาอรยาบถยอย ยอยทกอยางเรองบคลกภาพถอวาส าคญตอภาวะของการเปนผน ามาก ฉะนนเราตองมการฝกอบรมบคลกภาพ๒๘

วธการเผยแผพระพทธศาสนา ปจจบนวธทใชไมคอยไดผล คอนงธรรมมาสเทศน ไมคอยไดผล แตถาไปถงบานกอน

อนตองถามสารทกขสขดบเขากอน โยมเปนยงไงบางชวงนสขภาพเปนยงไงบาง ลกหลานท าใหโยมไมสบายใจบางไหม อาตมาบอกวา กาเลน ธมมสากจฉา เอตมมงคลมตตมง การสนทนาตามกาลเปน

๒๔สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๒๕สมภาษณ พระราชสรมน, ๒๐ มถนายน ๖๑. ๒๖สมภาษณ พระครปลดกตตศกด อตเมโธ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๒๗สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๒๘สมภาษณ พระมหาทวศกด นนทธมโม, ๒๐ มถนายน ๖๑.

๑๓๙

อดมมงคลสงสดในมงคล ๓๘ ประการนาจะน าไปใช เพราะวาเปนอยางเดยวยงกไมเขาใจ บางทโยม กนงหลบ เดยวคยกนสองตอสอง หรอคยกนหลายๆ คน ๔-๕ คนนงคยกนไปแบบไมใชแบบสอนแตคยกนแบบสนทนาธรรมเพอใหเกดความเขาใจ เพราะฉะนน การเทศนทดแตในความรสกปาฐกถา หรอสนทนาธรรม ๒ ตอ ๒ หรอหลายคนในกลมทไมมากคน มนจะดกวาจบไมคขนมาพด ไมตองมพธการมากนก ไมตองอาราธนา วนน โยมอาตมามาคยเรองนกนนะ เรามาคยกนดนะ โยมลองท าดนะ คนทหลงลมท ายงไง คนทเปนคนขโกรธท ายงไง คนทชอบโกรธนท ายงไง เรากใชหลกธรรมของพระสมมาสมพทธเจาไปใชอนนนถอวาเปนสง ทจะตองพฒนา และจะตองน าไปใชการเผยแผธรรมะแบบงายๆเขาถงรปถงคน๒๙

ในฝงอนดามนผมมองวาถามองภาพกวางๆ กอนมองภาพกวางๆ กคอตองท าทง ๒ แบบคอ ในแบบเชงรบกบอกแบบหนงคอแบบเชงรก รบกคอท าในบรบทของตนเองของทานของตนเองทเปนอยจดกจกรรมจดเรองราวจดโครงการอะไรตางๆ ใหสอดคลองเหมาะสมกบทตงกบสถานภาพกบภารกจกบหนาทความรบผดชอบของตนเองซงท าอยแลว๓๐ ในขณะเดยวกนนตองท างาน ในเชงรกดวย ไมใชรอใหใหนกเรยนเขามาวด แตบางทตองพาวดไปหานกเรยน ไมรอใหชาวบานมาวดแตตองหาวดออกไปหาชาวบาน ถามหนวยงานองคกรมอะไรตางๆ แลวท ากจกรรมตางๆ ในลกษณะเชงรกไดกจะตองเปนการดรวมกนจดกจกรรม ในลกษณะเชงรบกบเชงรกแบบนแลว๓๑

การเผยแผในดานของการปฏบตในดานของการเจรญภาวนาเปนสงจ าเปนทตองกระท าใหมากขนในยคนในสมยนในภาวะแบบน๓๒

ควรจะตองมนโยบายทชดเจนในทกระดบนโยบายทวไปทชดเจนทจะตองปฏบต ในทกระดบตรงนเปนเรองส าคญ อยางเชนทเราก าลงท าทาวปสสนาจารย ถาขางบนไมชกขางลาง จะเขยนยงไงกไมมทางทจะไปไดเลยนโยบายตองชดเจนเปนรปประธรรม และปฏบตได๓๓

ควรมการสรางเครอขาย และทมงานของการเผยแผของคณะสงฆใหเปนระบบ ทเปนอยในเวลาทผานมานนสวนใหญจะเปนลกษณะตางคนตางท าทไหนมก าลงกจะท าตางคนตางท าแตไมจบมอชวยกนท า และควรมการประเมนผลของสงทเราท าในเวลาทผานพนลวงมา เหมอนการอบรมพระวปสสนาจารย เพราะฉะนน ในเรองของการทจะจดระบบบนฐานขอมลการจดเปนเครอขายเปนทมงานแลวมนโยบายขบเคลอนทชดเจนจะน าไปสความส าเรจของการเผยแผ๓๔

การจดกระบวนการอยางไรกตามนโยบายตางๆ ทมงานเครอขายมนจะน าไปสตวหนงซงเปนตวขบเคลอนกคอการมแผนงานแลวกคงการทชดเจนของคณะสงฆ ถาไมอยางนนจะไมประสบความส าเรจ๓๕

๒๙สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๓๐สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๓๑สมภาษณ พระศรรตนสธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๓๒สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๓๓สมภาษณ พระระณงคมนวงศ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๓๔สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๓๕สมภาษณ พระครอปนนทโสภณ, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๔๐

ฝงอนดามนกเรมตงแตระนอง ภเกต พงงา กระบ ตรง สตล ฟงนถอวาเปนฝงทมการปฏบตมการเรยนรเปนบคคลทเปนผใฝในศาสนาอยแลว วธการเผยแพรของพระสงฆาธการ ถาเกดใชค าโบราณกบอกวา “พดใหฟง ท าใหด อยใหเหน เยนใหสมผส” เปนค าโบราณทกลาวเอาไว๓๖

การน าหลกโอวาทปาตโมกขมาเปนการสอนในการด าเนนชวต ตงแตในเรองของการมความอดทน และถงการมนประกอบท าจตใหนงทง ๖ ขอนเปนค าสงสอนทถอวา เปนหวใจของพระพทธศาสนาในการประกาศเผยแผ ดงนนไมวาจะเปนฝงอนดามน หรอฝงใดกตามกระผมคดวา ในหลกหวขอประเดนส าคญ กคอ โอวาทปาตโมกขตองปฏบตตามหลกค าสอนน๓๗

การเผยแผของพระสงฆในเขตอนดามนกเปนการเผยแผทวไป แตวาพดถงวายงไมมการเผยแผทแนชด ปจจบนมแตการอบรมเดก มการเผยแผยงปจจบนมโครงการหมบานรกษาศล ๕ การเจาะกลมเขาไปในหมบานทญาตโยมอยกนพอสมควร เพราะฉะนน เมอเราเขาไปเจาะกลมคน ในหมบานเรากไดรความเปนอย ไดรการพฒนาญาตโยมไดในหลายๆ เรองทเราสามารถเอาสอธรรมมะ เอาหลกธรรมไปใชคกบการเปนอยของชาวบานไดอยางเศรษฐกจพอเพยงของในหลวงรชกาลท ๙ แตละแหงกจะมชมชนทเปนแกนน าทเปนตวอยางในเขตการปกครองของคนใตกไดพดเรองนอยบอยๆ และในฝงอนดามนสมควรจะมการเผยแผพระพทธศาสนา และในฝงอนดามนกควรทจะมการเผยแผพระพทธศาสนาจรงๆ กควรจะเจาะกลมเปาหมายทเปนชาวบาน และรวมกนรณรงคเรองหมบานรกษาศล ๕๓๘

การเรยนในสวนภาคปรยตธรรมนกธรรมทงบาล เชาเรยนนกธรรม บายเรยนบาล ในสวนของภาคปฏบตอาจจะครงเดอนอาจจะนดแนะนดพบกนทงในสวนบรรพชต และกญาตโยม มาฝกในภาคปฏบตกน ถาเปนแบบนเชอแนเหลอเกนวาพระพทธศาสนาของเราจะมนคงแลว กพทธศาสนกชนพระสงฆองคเณร และญาตโยมจะมคณภาพ๓๙

สรปผลการสมภาษณคณลกษะภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขต การปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดงน

ดานท ๑ ความร ๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม

ดานการเผยแผ ๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ ๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนสงท

จะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอยเผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมคนทจะไปสอน

๓๖สมภาษณ พระครปลดกตตศกด อตเมโธ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๓๗สมภาษณ พระราชสรมน, ๒๐ มถนายน ๖๑. ๓๘สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๓๙สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑.

๑๔๑

๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

๕) ความรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

ดานท ๒ ทกษะ ๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา ๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต ๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน และ

เปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง ๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการเพอไดประโยชนสงสด ๖) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา ๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาไดก าหนด

คณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย า และถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

ดานท ๓ บคลกภาพ ๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการท า

กศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจ ในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนา และคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชน และเปนทภาคภมใจ ของประชาชนชาวไทย

๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

๑๔๒

๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

ข. การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน

เรองหนงทท ากอน กคอ เรองยถาวาท ตถาการ พดแบบไหนกตองท าแบบนน ไมใชพดอกอยางหนงไปท าอกอยาง ไมใชหามโยมไมใหสบบหร แตพระนงสบอย มนนาเกลยดหามอยไมใหท าอนนนกบอกถงคณลกษณะความเสยหายโทษของมนบอกโทษของบหรได บอกถงโทษของอะไรทกอยางได ยถาวาทตถาการ พดอยางไรกตองท าอยางนน ใหเขาดเปนตวอยาง เชน ทานท าไดเราเปนคนเหมอนกนท าไมท าไดสงทเราพดเราเคยท ามาแลว พระพทธเจากอนทจะเทศนใหคนอนฟง เพราะทานทรมานตนเองมาตง ๕ ถง ๖ ปแลวกถามวา ๕-๖ ปนนท าอะไรตออกกท าตวเองท าพระพทธองคเองใหดเปนแบบอยางของพระภกษทงหลายอนนกถอวาตองเปนแบบของพอของเราถอวาเปนสงทดทสด๔๐

สงทจะตองพฒนาเปนอนดบแรกกคอความร ในเรองของความรนจะตองพฒนาความรนหมายถงทงดานการปรยตการปฏบต เรองการรทนเทาทนสภาวะสถานการณตางๆ ตามความเปนจรงเพอจะน ามาสกระบวนการเผยแผไดอยางถกตองอยางมประสทธภาพประสทธผลยงขน ตอมา๔๑

การพฒนาประสบการณพฒนาประสบการณศกยภาพของผทจะท าหนาทในการเผยแผพฒนาศกยภาพดวยการเสรมประสบการณประสบการณในการท างานดานการเผยแผในเชงรก๔๒

การพฒนาในเรองทกษะวธการกระบวนการนวตกรรมทตองใชในการเผยแผ๔๓ การพฒนาควรพฒนาในเรองศกยภาพกคอการเสรมประสบการณแลวพฒนาทกษะ

เผอวธการเรองการสอสารเรองนวตกรรมตางๆ ทจะตองใช๔๔ การพฒนาภาวะผน ากมการพฒนาโดยการฝกอบรมใหมากขนเพมทกษะในการ

เรยนร เชน การอบรมหลกสตรตางๆ หลกสตรทเกยวกบเรองของการเผยแผไมวาจะเปนการเทศน การสอนจนถงคณะฝายปกครองทเปนส าหรบพระสงฆาธการกมการอบรมมการใหความรอยเปนประจ า๔๕

การพฒนาความร โดยสวนใหญพระสงฆาธการในฝงอนดามนสวนใหญกจบ พทธศาสตรบณฑตกมความรทางโลกพอสมควร และกความรเรองเปรยญธรรมกควรทจะพฒนาไปดวย และกนกธรรมบาล เพราะวาในสวนนจะเปนทกษะพนฐานในการเผยแผไดกคดวาถาจะพฒนาพระกควรพฒนาในสวนความรไปเผยแผพระพทธศาสนาได จ าพวกเปรยญ บาล หรอ นกธรรมทเปน

๔๐สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๔๑สมภาษณ พระศรรตนสธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๔๒สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๔๓สมภาษณ พระภาวนาธรรมาภราม, ๑๔ มถนายน ๖๑. ๔๔สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๔๕สมภาษณ พระระณงคมนวงศ, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๔๓

ความรหลกของพระ เพราวาถาเราทงสวนนไปเอาแตทางโลกอยางเดยวกไมสามารถทจะไปเผยแผธรรมะไดอยางสมบรณ๔๖

สรปผลการสมภาษณเกยวกบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดงน

๑. การใหการศกษา การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถ และเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒. การประชมเชงปฏบตการ การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการ ไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการ ใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓. การอภปรายกลม การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรท งภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔. การระดมสมอง การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสให พระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอ ทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕. การศกษาดงานนอกสถานท การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

๔๖สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑.

๑๔๔

ค. หลกธรรมในการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

สงคหวตถธรรม ๔ ประการตองมรจกใหกอน และพระนพดจาดท าตนใหคนเหนวาเรานมประโยชนส าหรบเขาสดทายทส าคญ กคออนนส าคญมาก เพราะคนบางคนมนเหลงกท าตว ใหตดดนไมยกตนขมทาน ไมวางตวใหสงจนเกนไป ธรรมะพวกนส าคญทสด๔๗

อทธบาท ๔ ประการจะไดชวยตวเองวา ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสาทง ๔ ประการนมดตรงไหน เรมตนจากการสนใจการใสใจ จนกระทงวามาประเมนวาสงทเราท าทงหมด วมงสาประเมนผลงานวามนดไหมมนถกไหม ธรรมะของพระพทธเจาทกอยางมนดหมดแลว เพยงแตวาเราน าวชาการทถกตอง๔๘

ถาสอนคนอนกใหสอนเรองอรยสจ ๔ อยางเดยว พงมศล กมมรรค ๘ อยประสงคอยแลวเพราะในมรรค ๘ มสกขา ๓ ท าไดศลสมาธปญญาทงหมดเลย๔๙ การทจะเปนผน าดานการเผยแผหรอใครกตามทจะท าหนาทในการทจะตองน าผอนกบการเปนอยรวมกนกบผอน กคอตองเปนคน ทมองโลกในแงด๕๐

ควรเปนผทน าใจดมเมตตา อนนกคอ เปนหลกทยดถอใชเยอะนะน าใจดมเมตตา อยางตอมากคอ ตองไมรษยาใครๆ เหมอนกบทไดบอกในตอนตน กคอ ท างานแบบไมมเงอนไขไมรษยาใคร ใครอยากตอมาตองพรอมทจะใหอภย และโอกาส๕๑

การชกน าบคคลสการปฏบต มผออนบางละบาง ทอบาง มผศรทธานอยบาง ไมศรทธาบาง ยอหยอนบาง เพราะฉะนน คนทเปนผน ายงท างานดานนยงตองพรอมทจะตองใหอภยกบใหโอกาสเขา๕๒ ในการทจะพฒนาตนอยางทส าคญตองเปนผฉลาดรจกของตนกเปนค าตอบทตอบ ในเบองตนการเปนตนแบบการเปนแบบอยางทดฉลาดรจกของตน๕๓

รจกผกมดน าใจคนรอบดาน๕๔ รจกแบงปนรจกใชรจกใหรจกเสยสละตนกอนนอนทหลงฉนกทหลงคนอนตองอมกอนอะไรตางๆ เหลานนคนอนตองมไดกอนเหมอนพระมาอยนเจาอาวาสจ าเปนตองตนกอนเพอน าสวดมนตไหวพระถาผน า ไมเตรยมนนพระทมาทงใหมทงปานกลางบางทเขาศรทธาไมพอเขาความเพยรไมบรบรณเขากมขออางแตถาผน าเปนตนแบบของเรองราวนนตนกอนนอนทหลงคอดเขาเขาทใหเรยบรอยอาหารเขาตองไดกอนแลวเราถงทหลงแลวเราถงจะมดใจเขาไดใชไหมไดส าคญกคอตองสรางผลงานใหกบชวตผน าตองมความมงม นในการทจะสรางผลงาน

๔๗สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๔๘สมภาษณ พระศรรตนสธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๔๙สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๕๐สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๕๑สมภาษณ พระภาวนาธรรมาภราม, ๑๔ มถนายน ๖๑. ๕๒สมภาษณ พระระณงคมนวงศ, ๑๕ มถนายน ๖๑. ๕๓สมภาษณ พระราชสทธวมล, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๕๔สมภาษณ พระครปลดกตตศกด อตเมโธ, ๑๕ มถนายน ๖๑.

๑๔๕

ใหเกดแกชวตสดทายตองอทศตนเพอสงคมถงหนาจะประสบความส าเรจในการเปนผน าทด และการเปนตนแบบใหกบบคคลอนไดอนนกนาจะเปนหลกธรรมได๕๕

สปปรสธรรม ๗ ในการมธรรมะ ๗ ประการของสตบรษ ซงถอวาเปนธรรม ทเหมาะสมในการเปนผน า กคอ ในเรองของรเหต รผล รจกตวเอง และรจกผ อน รจกกาลเทศะ โดยเฉพาะอยางยงในการทรจกนสยความตองการความสามารถของผฟงของการด าเนนชวตของผอยใตบงคบบญชา เพราะวาพระสงฆาธการกตองมญาตโยมทเขามาส อารามของตวเอง ฉะนนจะไดเลอกใชใหถกตองถกเวลาถกทาง๕๖

หลกความกตญญ เพราะวาอนใดกตามถามความกตญญเปนทตงธรรมมะอนใด กสามารถพฒนาไปได อยางลกศษยทเปนนกเรยนอยางนอยใหนกถงพระพทธศาสนา นกศกษาวดวาอารามทเคยมาปฏบตธรรมมาบวชเณร มาท าอะไรกตามใหเปนกจกรรมในวดใหเดกสามารถทจะเรยนรหลกธรรมได สวนใหญทพดอยประจ ากคอ หลกกตญญ เพราะวาเราสามารถทจะน าไปใชได ทกยคทกสมย๕๗

พรหมวหาร หรอวหารธรรม กหมายถงวา คนทจะเปนนกเผยแผได หมายถง คนนนเปนผให ในความวา เปนผใหไมได หมายความวา เขาเปนคนมอายเยอะ แตวาเปนคนทมหลกธรรมอยในตวเอง โดยเฉพาะวหารธรรม กคอความม เมตตา กรณา มทตา และอเบกขาแลว กตองเปนประเภททเขาเรยกวาอปปมญญา กคอ ไมมประมาณไมใชเปนพวกพองของตนกอกทางหนงไมใชพวกพองของตนกอกนยหนงไมได ฉะนน แลวขอใหเปนวหารธรรม แตกตองเปนอปปมญญา กคอเปนหวขอเดยวกนเมตตา กรณา มทตา อเบกขา๕๘

สงส าคญกคอตองพยายามเนนย าใหคนหรอวาเปาหมายทเราจะไปเผยแผใหเขาเกดมอทธบาท ๔ ขนกคอ ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา เกดขนในตวเขาเอง และกจะเกดผลส าเรจในตวเขา๕๙

๔.๒.๒ การยกรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง)

ผลจากการศกษาเอกสาร งานวจยทเกยวของ และผลการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน พบวา องคประกอบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดา ดงแสดงในตารางท ๔.๕

๕๕สมภาษณ พระมหานครนทร อนาลโย, ๑๗ มถนายน ๖๑. ๕๖สมภาษณ พระราชสรมน, ๒๐ มถนายน ๖๑. ๕๗สมภาษณ พระครศรธรรมาวธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๕๘สมภาษณ พระศรรตนสธ, ๑๒ มถนายน ๖๑. ๕๙สมภาษณ พระครลฎฐธรรมรต, ๒๐ มถนายน ๖๑.

๑๔๖

ตารางท ๔.๕ องคประกอบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระส งฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

องคประกอบ รายละเอยด ๑. ภาวะผน าเผยแผ ดานท ๑ ความร ๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศ

มหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ ๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ ๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบต

อนเปนสงทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอยเผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมคนทจะไปสอน

๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

๕) ความรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

ดานท ๒ ทกษะ ๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา ๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต ๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยาง

รอบดาน และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง ๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการเพอได

ประโยชนสงสด ๖) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา ๗) ทกษะตามหน าท ท ต ๘ ประการ เปนคณลกษณะท

พระพทธเจาไดก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย า และถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงท เปนประโยชนมาส

๑๔๗

องคประกอบ รายละเอยด ประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

ดานท ๓ บคลกภาพ ๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนก จในสหร ฐอเมร กา มภาวะเท ากบเป นต วแทนของพระพทธศาสนา และคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชน และเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาท อนจะท าให เสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

๒. การพฒนา ๑. การใหการศกษา การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ

ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถ และเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๑๔๘

องคประกอบ รายละเอยด ๒. การประชมเชงปฏบตการ การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผม

ความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓. การอภปรายกลม การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔. การระดมสมอง การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕ การศกษาดงานนอกสถานท การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

ผวจยไดสงเคราะหผลจากการศกษาเอกสารงานวจยทเกยวของกบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน และผลการสมภาษณเกยวกบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน จากนนจงไดท าการวเคราะหเปนรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยมอาจารยทปรกษาวทยานพนธใหค าปรกษา สรปผลการยกรางรปแบบ ดงน

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง) ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบ และกลไก ๔) วธการด าเนนงาน และ ๕) แนวทางการประเมนผล โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

๑๔๙

ภาพท ๔.๑ รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง)

ทมา : พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร), ๒๕๖๑.

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง) ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบ และกลไก ๔) วธการด าเนนงาน และ ๕) แนวทางการประเมนผล มรายละเอยด ดงน

องคประกอบท ๑ หลกการ ๑. เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง

คณะสงฆฝงอนดามน ๒. เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงาน

ในหนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนย และกฎหมายคณะสงฆ ๓. เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ใหม

ความร ทกษะ และบคลกภาพ

องคประกอบท ๒ วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๓ ดาน ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจ

วตถประสงค

ระบบ และกลไก

หลกการ

๑. ภาวะผน าเผยแผ ๑) ความร ๒) ทกษะ

๓) บคลกภาพ

แนวทางการประเมนผล

๒. การพฒนา ๑) การใหการศกษา

๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท

วธการด าเนนงาน

๑๕๐

ของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลาย จงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน”

องคประกอบท ๓ ระบบ และกลไกของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอยางมประสทธภาพ ดงน

๑. การเตรยมการกอนการพฒนา ๑) การประสานงานกบผรบผดชอบโครงการ หรอคณะท างานทรบผดชอบแตละ

ฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ

๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสม และครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน

๒. การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน บทบาทหนาทของ

พระสงฆาธการผเขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนา และเรองอนๆ ทเกยวของ ๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอย

ดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน

๓) การกระตนใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง

๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข

๕) การใหเกยรต และยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๖) การรวมประเมน และสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบคณะวทยากร เพอ

วเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ

๓. การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระสงฆาธการผเขารบการ

พฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอด และขอจ ากดของการพฒนา เพอใช

เปนขอมลในการปรบปรงวธการ และวางแผนการพฒนาในครงตอไป ๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

๑๕๑

๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

องคประกอบท ๔ วธการด าเนนงาน การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยการวธการด าเนนงาน ๒ ประการ ไดแก ๑) ภาวะผน าดานเผยแผน ๒) การพฒนา โดยมรายละเอยด ดงน

๑. ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร

(๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ

(๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนสง

ทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอยเผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมคนทจะไปสอน

(๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

(๕) ความรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

๒) ดานทกษะ (๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน

และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการเพอไดประโยชน

สงสด (๖) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาได

ก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย า และถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

๑๕๒

๓) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการ

ท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

(๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนา และคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชน และเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

(๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

(๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

๒. การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความรเพอเสรมสรางภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน

๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถ และเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอ

๑๕๓

ปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

องคประกอบท ๕ แนวทางการประเมนผล ประกอบดวย ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓) สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงาน และก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาคคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล

๔.๓ ผลการเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผวจยไดน ารางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ทสรางขนภายใตค าปรกษาขอเสนอแนะจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ โดยผลการน าเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน สรปผลการน าเสนอ ไดแก ม ๓ สวน คอ ๑) ผลการตรวจสอบรปแบบโดยผทรงคณวฒจากการจดประชมสนทนากลม (Focus Group) จ านวน ๑๒ รป/คน และ ๒) ผลการปรบปรงรปแบบ ดงน

๔.๓.๑ ผลการตรวจสอบรปแบบโดยผทรงคณวฒจากการจดประชมสนทนากลม (Focus Group) จ านวน ๑๒ รป/คน

ผลการตรวจสอบรปแบบโดยผทรงคณวฒจากการจดประชมสนทนากลมผลการตรวจสอบรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยจดการสนทนากลม (Focus Group) เมอวนศกร ท ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ (เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๐.๐๐ น.) ณ หองประชมเทศบาลต าบลคลองทอมใต อ าเภอคลองทอม จงหวดกระบ ไดแก พระสงฆาธการ และผทรงคณวฒทมความรความเชยวชาญเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา จ านวน ๑๒ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) (รายชอผทรงคณวฒดงรายละเอยดในภาคผนวก) สรปผลการสนทนากลมดงตอไปน

๑๕๔

ตารางท ๔.๖ สรปผลการสนทนากลม

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ องคประกอบท ๑ หลกการ

๑. เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๒. เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงานในหนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนย และกฎหมายคณะสงฆ

๓. เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหมความร ทกษะ และบคลกภาพ

-มความเหมาะสม

องคประกอบท ๒ วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธ

การในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๓ ดาน ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน”

-มความเหมาะสม

องคประกอบท ๓ ระบบ และกลไก ระบบ และกลไกของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผ

ส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอย างมประสทธภาพ ดงน

๑. การเตรยมการกอนการพฒนา ๑) การประสานงานกบผ รบผดชอบโครงการ หรอ

คณะท างานทรบผดชอบแตละฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ

๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสม และครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ

-มความเหมาะสม

๑๕๕

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน

๒. การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน

บทบาทหนาท ของพระสงฆาธการผ เขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนา และเรองอนๆ ทเกยวของ

๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอยดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน

๓) การกระตนใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง

๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผ เขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข

๕) การใหเกยรต และยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๖) การรวมประเมน และสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบคณะวทยากร เพอวเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ

๓. การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระ

สงฆาธการผเขารบการพฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอด และขอจ ากดของ

การพฒนา เพอใชเปนขอมลในการปรบปรงวธการ และวางแผนการพฒนาในครงตอไป

๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

๑๕๖

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ องคประกอบท ๔. วธการด าเนนงาน

วธการด าเนนงานการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยการวธการด าเนนงาน ๒ ประการ ไดแก

๑. ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร (๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และ

ประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ (๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการ

เผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และ

ปฏบตอนเปนสงทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอย เผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมคนทจะไปสอน

(๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

(๕) ความร ในทางธรรม และความร ในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

๒) ดานทกษะ (๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และ

ปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะ

อยางรอบดาน และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการ

เพอไดประโยชนสงสด (๖) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะท

พระพทธเจาไดก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทาง

-ในภาวะผน าดานการเผยแผ ควรเพมองคประกอบขนอก ๑ ดาน ไดแก วธการเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก

๑. วธการเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา เปนวธทเสนอหลกการใหมทเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนา และเผยแผหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษย ๒ หลกธรรม ไดแก ๑) ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนของไมใชตวตน ความไมคงทแนนอนของสรรพสง เกดขนตงอย และดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขน และเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป และ๒) หลกอรยสจ ๔ เปนหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา ซ งครอบคล มค าสอนท งหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนาอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอน ซงแสดงใหเหนถงการเกดขน และดบไปอยางมเหตปจจย เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด

๒. วธการปฏบต เชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน หรอวธการบรการชมชน เปนวธทการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง เพอใหเกดความคนเคย และความเขาใจอนดระหวางชาวบาน และพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดม

๑๕๗

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ ในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย า และถกตองตามความเปนจรง เปนผ ร ความหมายของส งท เปนประโยชน และไม เปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาส ประชาชน และเปนผ ร หล กการสร างความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

๓) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไม

ท าบาปทงปวงการท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

(๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนา และคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชน และเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

(๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

(๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

ความสขในสงคม ๓. วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรม

ทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงธรรมเทศนา และการแสดงธรรมดวยภาษาทองถนตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเป ดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดม โอกาสเขามาเลอมใสศรทธา

๔. วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเปนผน าทางสงคมการเมอง และเศรษฐกจ เปนวธการทมความชาญฉลาด และแยบยลอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนกทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาท และอทธพลตอสงคมอยางยง ทงเปนผทมพวกพอง และบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย

๑๕๘

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ ๒. การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความร

เพอเสรมสรางภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝ งอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน

๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบ ต เทคน ค และว ธ การเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถ และเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหน งโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๑๕๙

รายการ ความคดเหน และขอเสนอแนะ ๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการได

เรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา องคประกอบท ๕ แนวทางการประเมนผล

แนะทางการประเมน ประกอบดวย ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓) สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงาน และก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาคคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล

สรปผลการสนทนากลมได ดงน ๑. องคประกอบของรปแบบ สรปได ดงน

๑) หลกการ มความเหมาะสม และเปนไปได ไมมขอเสนอแนะเพมเตม ๒) วตถประสงค มความเหมาะสม และเปนไปได ไมมขอเสนอแนะเพมเตม ๓) ระบบ และกลไก มความเหมาะสม และเปนไปได ไมมขอเสนอแนะเพมเตม ๔) วธการด าเนนงาน ควรเพมวธการเผยแผพระพทธศาสนาในภาวะผน าดานการ

เผยแผ รวมเปนภาวะผน าดานการเผยแผ ๔ ประการ ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา

๕) แนวทางการประเมนผล มความเหมาะสม และเปนไปได ไมมขอเสนอแนะเพมเตม

๒. ขอเสนอแนะเพมเตม คอ ขอเสนอแนะเพมเตม ประกอบดวย ๑) วตถประสงค ควรปรบเพมโดยม

วตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๔ ประการ ไดแก (๑) ความร (๒) ทกษะ (๓) บคลกภาพ และ (๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา และ ๒) ควรตรวจสอบค าผด ค าตกหลน การเวนวรรค ค าทเหมาะสม ศพททางพระพทธศาสนา และรปแบบการพมพใหชดเจน และควรใชค า ทเหมาะสม และสงเสรมใหเกดการมสวนรวมอยางแทจรง

๔.๓.๒ ผลการปรบปรงรปแบบ ผลการปรบปรงรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบสมบรณ) ดงน

๑๖๐

ภาพท ๔.๒ รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบสมบรณ) ทมา : พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร), ๒๕๖๑.

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบ และกลไก ๔) วธการด าเนนงาน ๕) แนวทางการประเมนผล โดยมรายละเอยด ดงน

องคประกอบท ๑ หลกการ ๑. เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง

คณะสงฆฝงอนดามน ๒. เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงาน

ในหนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนย และกฎหมายคณะสงฆ ๓. เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหมความร

ทกษะ และบคลกภาพ

องคประกอบท ๒ วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๔ ประการ ไดแก ๑) ความร ๒) ทกษะ ๓) บคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะห

วตถประสงค

ระบบ และกลไก

หลกการ

๑. ภาวะผน าเผยแผ ๑) ความร ๒) ทกษะ

๓) บคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา

แนวทางการประเมนผล

๒. การพฒนา ๑) การใหการศกษา

๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท

วธการด าเนนงาน

๑๖๑

อนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน”

องคประกอบท ๓ ระบบ และกลไก ของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอยางมประสทธภาพ ดงน

๑. การเตรยมการกอนการพฒนา ๑) การประสานงานกบผรบผดชอบโครงการ หรอคณะท างานทรบผดชอบแตละ

ฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ

๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสม และครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน

๒. การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน บทบาทหนาทของ

พระสงฆาธการผเขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนา และเรองอนๆ ทเกยวของ ๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอย

ดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน

๓) การกระตนใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง

๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข

๕) การใหเกยรต และยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๖) การรวมประเมน และสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบคณะวทยากร เพอ

วเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ

๓. การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระสงฆาธการผเขารบ

การพฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอด และขอจ ากดของการพฒนา เพอใช

เปนขอมลในการปรบปรงวธการ และวางแผนการพฒนาในครงตอไป ๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

๑๖๒

๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

องคประกอบท ๔ วธการด าเนนงาน การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยการวธการด าเนนงาน ๒ ประการ ไดแก ๑) ภาวะผน าดานเผยแผ ๒) การพฒนา โดยมรายละเอยด ดงน

๑. ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร

(๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ

(๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนสง

ทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอยเผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวต และวฒนธรรมคนทจะไปสอน

(๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

(๕) ความรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

๒) ดานทกษะ

(๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน

และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการเพอไดประโยชน

สงสด (๖) เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาได

ก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย า และถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

๑๖๓

๓) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการ

ท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

(๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจ ในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนา และคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชน และเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

(๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

(๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา (๑) วธการเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา เปนวธท

เสนอหลกการใหมทเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนา และเผยแผหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษย ๒ หลกธรรม ไดแก ๑) ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนของไมใชตวตน ความไมคงทแนนอนของสรรพสง เกดขนตงอย และดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขน และเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป และ๒) หลกอรยสจ ๔ เปนหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา ซงครอบคลมค าสอนทงหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนาอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอน ซงแสดงใหเหนถงการเกดขน และดบไปอยางมเหตปจจย เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด

(๒) วธการปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน หรอวธการบรการชมชน เปนวธทการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง เพอใหเกดความคนเคย และความเขาใจอนดระหวางชาวบาน และพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดมความสขในสงคม

(๓) วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงธรรมเทศนา และการแสดงธรรมดวยภาษาทองถนตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเปดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา

(๔) วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเปนผน าทางสงคมการเมอง และเศรษฐกจ เปนวธการทมความชาญฉลาด และแยบยลอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนก

๑๖๔

ทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาท และอทธพลตอสงคมอยางยง ทงเปนผทมพวกพอง และบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย

๒. การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความรเพอเสรมสรางภาวะผน า ดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน

๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถ และเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎ และปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยาย และผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎ และปฏบต เทคนค และวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยาง และสรปเปนบทเรยนทเปนจดด และจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

องคประกอบท ๕ แนวทางการประเมนผล ประกอบดวย ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓) สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงาน และก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาคคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล

๑๖๕

๔.๔ องคความรจากการวจย องคความรจากการวจยครงน เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ส าหรบพระสงฆาธการใน ๔ ประการ ประกอบดวย ๑) ความร ๒) ทกษะ ๓) บคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพระพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน” โดยสรปเปน “KSPM MODEL” ดงแสดงในภาพท ๔.๓

ภาพท ๔.๓ องคความรจากการวจย KSPM MODEL

ทมา : พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร), ๒๕๖๑. อธบายภาพองคความรจากการวจย “KSPM MODEL” ดงน

KSPM MODEL เปนการน าหลกการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผดานการเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน เพอเปนการประกาศพระพทธศาสนาแพรหลายรงเรองไปทวสารทศอนจะเปนการท าใหพระพทธศาสนาด ารงอยอยางมนคง

K = Knowledge คอ ความร เปนความรทพระสงฆาธการในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน ควรศกษาเรยนร ไดแก ๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ ๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ ๓) ความร เกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาดท ปรย ต และปฏบต ๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟง และรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง ๕) ความรในทางธรรม และความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา

S = Skills คอ ทกษะ เปนทกษะทพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆ ฝงอนดามน ควรศกษาเรยนรใหมความเชยวชาญ ไดแก ๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๒) เทคนค และวธการแสดงธรรมเทศนา ๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนร ทงภาคทฤษฎ และปฏบต ๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง ๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผ และการบรหารจดการเพอไดประโยชนสงสด

Method Knowledge

Personality Skills

KSPM

๑๖๖

P = Personality คอ บคลกภาพ เปนบคลกภาพทพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรประพฤตเปนประจ าสม าเสมอใหเปนกจวตร และใหเกดขนภายในตนเอง ไดแก ๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจา และใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตน และผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข ๒) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเอง และผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน ๓) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบากยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

M = Method คอ วธการเผยแผพระพทธศาสนา เปนวธการเผยแผพระพทธศาสนาทพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรศกษาใหเกดความเชยวชาญ และควรมความกลาหาญในการน าวธการไปใชเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก ๑) วธการปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน หรอวธการบรการชมชน เปนวธทการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง เพอใหเกดความคนเคย และความเขาใจอนดระหวางชาวบาน และพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนด มความสขในสงคม ๒) วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงธรรมเทศนา และการแสดงธรรมดวยภาษาทองถนตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเปดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา

บทท ๕

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” เปนการวจยแบบผสมผสาน คอ การวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปรมาณ สรปผลการวจยตามวตถประสงคของการวจย ๓ ประการ ดงน

วตถประสงคท ๑ เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดย ๑) การศกษาเอกสาร วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และ ๒) ใชแบบสอบถามพระสงฆาธการทเปนกลมตวอยาง จ านวน ๒๓๔ รป และวเคราะหขอมลดวยสถต ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย

วตถประสงคท ๒ เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดย ๑) การศกษาเอกสาร วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และ ๒) สมภาษณผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๕ รป มเครองมอในการวจย คอ แบบสมภาษณ และท าการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา

วตถประสงคท ๓ เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน โดยการสนทนากลมผทรงคณวฒ จ านวน ๑๒ รป/คน มเครองมอในการวจย คอ แนวค าถามส าหรบการสนทนากลม และท าการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา โดยน าเสนอตามล าดบดงน

๕.๑ สรปผลการวจย ผวจยสรปผลการวจยตามวตถประสงคของการวจยทง ๓ ประการ ดงน

๕.๑.๑ เพอศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผลการวจยพบวา สภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวา ทง ๓ ดาน คอ ความร ทกษะ และบคลกภาพ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก

๕.๑.๒ เพอพฒนารปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผลการวจยพบวา รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก

๑๖๘

๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบและกลไก ๔) วธการด าเนนงาน ๕) แนวทางการประเมนผล โดยมรายละเอยดดงน

องคประกอบท ๑ หลกการ ๑. เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง

คณะสงฆฝงอนดามน ๒. เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงาน

ในหนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนยและกฎหมายคณะสงฆ ๓. เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหม

ความร ทกษะ และบคลกภาพ

องคประกอบท ๒ วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๔ ดาน ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน”

องคประกอบท ๓ ระบบและกลไก ของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอยางมประสทธภาพ ดงน

๑. การเตรยมการกอนการพฒนา ๑) การประสานงานกบผรบผดชอบโครงการ หรอคณะท างานทรบผดชอบแตละ

ฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ

๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสมและครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของ พระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน

๒. การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน บทบาทหนาทของ

พระสงฆาธการผเขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนาและเรองอนๆ ทเกยวของ

๑๖๙

๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอยดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน

๓) การกระตนใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง

๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข

๕) การใหเกยรตและยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๖) การรวมประเมนและสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบคณะวทยากร เพอ

วเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ

๓. การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระสงฆาธการผเขารบการ

พฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอดและขอจ ากดของการพฒนา เพอใชเปน

ขอมลในการปรบปรงวธการและวางแผนการพฒนาในครงตอไป ๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ ๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

องคประกอบท ๔ วธการด าเนนงาน การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยการวธการด าเนนงาน ๒ ประการ ไดแก ๑) ภาวะผน าดานเผยแผ ๒) การพฒนา โดยมรายละเอยดดงน

๑. ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร

(๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ

(๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนส ง

ทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอยเผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวตและวฒนธรรมคนทจะไปสอน

(๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

(๕) ความรในทางธรรมและความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

๑๗๐

๒) ดานทกษะ (๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน

และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผและการบรหารจดการเพอไดประโยชน

สงสด (๖) เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาได

ก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย าและถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผ รหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน

๓) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการ

ท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

(๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจ ในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทยและชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชนและเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

(๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเองและผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

(๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา (๑) วธการเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา เปนวธ

ทเสนอหลกการใหมทเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนาและเผยแผหลกค าสอนทเปนแกนแท

๑๗๑

ของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษย ๒ หลกธรรม ไดแก ๑) ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนของไมใชตวตน ความไมคงทแนนอนของสรรพสง เกดขนตงอยและดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขน และเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป และ๒) หลกอรยสจ ๔ เปนหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา ซงครอบคลมค าสอนทงหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนาอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอน ซงแสดงใหเหนถงการเกดขนและดบไปอยางมเหตปจจย เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด

(๒) วธการปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน หรอวธการบรการชมชน เปนวธทการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง เพอใหเกดความคนเคยและความเขาใจอนดระหวางชาวบานและพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดมความสขในสงคม

(๓) วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงธรรมเทศนา และการแสดงธรรมดวยภาษาทองถนตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเปดดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา

(๔) วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเปนผน าทางสงคมการเมองและเศรษฐกจ เปนวธการทมความชาญฉลาดและแยบยลอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนก ทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาทและอทธพลตอสงคมอยางยง ทงเปนผทมพวกพองและบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย

๒. การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความรเพอเสรมสรางภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน

๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมตเพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถและเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎและปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยายและผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการ

๑๗๒

เรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผและวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยางและสรปเปนบทเรยนทเปนจดดและจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

องคประกอบท ๕ แนวทางการประเมนผล ประกอบดวย ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓) สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงานและก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาค คณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล

๕.๑.๓ เพอเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ผลการวจยพบวา รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มความเหมาะสมและมความเปนไปไดในการน าไปพฒนาพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธแกมหาชนเปนอนมาก

๕.๒ อภปรายผลการวจย การวจยเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ผวจยพบประเดนส าคญทน ามาอภปรายผล ดงตอไปน

จากผลการศกษาสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก เมอพจารณารายดานจากดานทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาดานทมระดบการปฏบตนอยทสด พบวา ดานท ๑ ความร มระดบการปฏบตอยในระดบมากทสด ดานท ๒ ทกษะ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก และดานท ๓ บคลกภาพ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ซงหากมการพจารณาในทง ๓ ดานของภาวะผน าดานเผยแผอยางละเอยดจะพบวา ดานท ๑ ความร มระดบการปฏบตอยในระดบมากทสด เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการมสวนรวมนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา ด าเนนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยยดหลกการ ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความ

๑๗๓

เมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง มความรความเขาใจหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง มความรแมนย าในหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยตและปฏบต โดยเฉพาะหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐาน สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด และอนดบสดทาย คอ มความรวธการสอนธรรมใหเหมาะสมตอกลมเปาหมาย เชน การสอน อธบาย ชแจง โตตอบกนดวยเหตผล ใชวธการสนทนา การบรรยายและตอบปญหา ดานท ๒ ทกษะ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการปฏบตนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา สงเสรมการศกษาของพระสงฆใหดขนและจดใหพระสงฆทศกษาธรรมดแลวใหไดมโอกาสเผยแผธรรมแกประชาชน จดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา จดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย มวธการ ทกษะในการเทศนา บรรยายธรรม ทจะสามารถสรางความศรทธาแกผฟงธรรม ไดแก การเปรยบเทยบธรรม การใหแงคดในการใชชวตทด และอนดบสดทาย คอ บรหารจดการวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชนและใหเขากบวฒนธรรมทองถน โดยจดใหประชาชนในทองถนมสวนรวม ในการเปนเจาของกจกรรมของวด และดานท ๓ บคลกภาพ มระดบการปฏบตอยในระดบมาก เมอพจารณารายขอจากขอทมระดบการปฏบตมากทสดไปหาขอทมระดบการปฏบตนอยทสด ๓ อนดบแรก พบวา มศรทธามความภมใจในการครองเพศบรรพชตอนเปนอดมเพศอนประเสรฐ และมความมงมนตงใจจรงในการถายทอดค าสอนเพอชวตทดงามตามระดบความศรทธาของผคน มความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ มความอดทน อดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา มคณธรรมลกษณะพนฐานในโอวาทปาฏโมกข คอ ไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคน มความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข และอนดบสดทาย คอ มคณสมบตของพระธรรมทต ๘ ประการ ไดแก รจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหคนอนเขาใจได ฉลาดในการเปนผน า และไมกอการทะเลาะววาท ซงสอดคลองกบงานวจยของธวชชย ฉนสงธระพานช ผลการศกษาวจยพบวา บทบาทหนาทเกยวกบการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสไดเปน ๔ ประการคอ หนาทตองปฏบตใหเปนรปธรรม หนาทในการปกครองบรรพชตและคฤหสถในวด หนาทเปนธระจดการศกษาและอบรม หนาทอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศล ส าหรบกระบวนการเผยแผม ๔ ประการ คอเจาอาวาสขาดทกษะ เทคนคในการเทศน การใชเทคโนโลย ความรของธรรมะลวนๆ ยากตอความเขาใจ-ความรทผดสอนผดอาจแตกความสามคค สอ กจกรรมเชงพทธขาดสอทนาสนใจเกยวกบธรรมะ พทธบรษท การเผยแผมเวลาจ ากด เรงรบตามวถชวตปจจบน- การศกษาภาคบงคบตามกฎหมาย ท าใหสามเณรหรอผรบการเผยแผลดลง คนคลอยตามสอไมสนใจ๑ สอดคลองกบงานวจยของพระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร) ผลการวจยพบวา ๑) พระสงฆควรใหความชวยเหลอ สงเสรมสนบสนน

๑ธวชชย ฉนสงธระพานช, “การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๖๖-๑๙๖.

๑๗๔

ความสามคคในหมบาน เปนผน าชมชน โดยชวยขจดความขดแยงในหมบานได เพราะโดยสวนมากชาวบานจะศรทธาและเชอฟงพระสงฆผทรงศลอยแลว ๒) พระสงฆควรเปนผใหมากกวาผรบ ในทนมไดหมายความวาเปนเงน หรอวตถสงของแตหมายถง ดานค าสอนและหลกธรรมตางๆ พระสงฆควรใหการสงเคราะหชมชนในดานตางๆ เชน การจดงานการกศล งานมงคล งานอวมงคล งานสบสานประเพณวฒนธรรม และการใหทพกอาศยแกคนเดนทาง ตามสมควร ๓) พระสงฆควรมการรวมตวหรอท างานกนเปนทม และท างานเชงรกมากกวาเชงรบ ซงตองไดรบการสนบสนนจากเจาอาวาสและองคกรของรฐ ในเรองของงบประมาณ และควรผลตบคลากรของศาสนาใหมความเปนผน า๒ และสอดคลองกบงานวจยของพระมหาเรองเดช ถาวรธมโม (ศรประสม) ผลการวจยพบวา ปจจยทงภายในและภายนอกทสงผลใหภารกจหรอกจกรรมของวดบงเกดผลส าเรจ เจาอาวาสสามารถสรางวดใหเปนแหลงการเรยนรเปนศนยกลางพฒนาคณภาพชวต ประชาชนและพฒนาชมชน คอ ๑) พระสงฆชนปกครองของวด ไดประพฤตปฏบตตามพระธรรมวนยอยางเครงครด เปนแบบอยางทด สรางความศร ทธาใหเกดแกประชาชน เมอประชาชนเกดความศรทธา วดจงสามารถปฏบตภารกจตางๆ จนบงเกดผลส าเรจได ในทสด ๒) มการจดระบบการบรหารงานในวด โดยการวางระเบยบและมอบอ านาจหนาทในการปฏบตภารกจตางๆ ของวดใหแกรองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส และพระภ กษสงฆในวด ตามความรความสามารถรวมถงการตดสนใจ ไดตามทเหนเหมาะสมท าใหเกดความคลองตวในการด าเนนงานตางๆ ตามภารกจของวดอยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลยง ๓) การสรางคตธรรมประจ าใจของเจาอาวาสแตละรป เปรยบเสมอนสญลกษณในการเตอนใจส าหรบพระภกษสามเณรและประชาชนรอบวดใหยดถอปฏบต ๔) วดสบทอดวธการระบบและระเบยบปฏบตตางๆ ซงเปนทยอมรบของชมชนและประชาชน ใหคงอยเปนวฒนธรรมประเพณคกบวดสบไป ๕) วดท าหนาทเปนสอการในการโอนถายระหวางผใหและผรบ เพอสรางโอกาสผดอยโอกาสในดานตางๆ สงเสรมใหเกดความเสมอภาค และเกอกลกนในสงคม ๖) การสรางสายสมพนธในระหวางวดกบชมชน และวดกบประชาชน เปนการดงชมชนและประชาชนเขาหาวด แนะน าวดสชมชนและประชาชนเพอสรางความสมพนธและการพงพา ซงกนและกน ๗) การสรางความรสกใหเกดแกประชาชนวา “วดเปนแหลงชมชน” โดยประชาชนเขามารวมใน “ศนยการเรยนรของวด” โดยสรป วดเปนสวนหนงของชมชน โดยมหนาทหลกในการใหบรการแกชมชนดานการศกษาและคณธรรม ดงนนควรมการสงเสรมและพฒนาวดใหเปนศนยกลางการเรยนรตลอดชวต ทงในดานศาสนธรรม และความรนอกระบบอน ตามความตองการของชมชนและทองถน เพอพฒนาจตใจและสรางดลยภาพการด ารงชวตของประชาชน๓

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน เปนการพฒนารปแบบโดยการสงเคราะหเอกสาร และการสมภาษณผทรงคณวฒ จ านวน

๒พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร), “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาสงคมยคปจจบน”, รายงานการวจย, (สถาบนวจยพทธศาสตร: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑). บทคดยอ.

๓พระมหาเรองเดช ถาวรธมโม (ศรประสม), “การบรหารจดการกจการคณะสงฆใหเปนศนยการเรยนรของชมชนวดไผลอม ต าบลจนทนมต อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร”, รายงานการวจย, (หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร วดไผลอม (พระอารามหลวง), มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔). หนา ๒๔๗-๒๘๙.

๑๗๕

๑๕ รป จากนนจงไดท าการรางรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบและกลไก ๔) วธการด าเนนงาน ๕) แนวทางการประเมนผล จากนนจงไดท าการตรวจสอบรปแบบดวยการประชมสนทนากลมผทรงคณวฒ จ านวน ๑๒ รป/คน ซงผลตรวจสอบรปแบบ พบวา รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มความเหมาะสมและมความเปนไปไดในการน าไปพฒนาพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ แกมหาชนเปนอนมาก

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบและกลไก ๔) วธการด าเนนงาน ๕) แนวทางการประเมนผล โดยมรายละเอยดดงน

องคประกอบท ๑ หลกการ ประกอบดวย ๑) เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๒) เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงานในหนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนยและกฎหมายคณะสงฆ ๓) เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหมความร ทกษะ และบคลกภาพ ซ งสอดคลองกบงานวจยของพระมหาศรณขย มหาปณโ ผลการวจยพบวา การพฒนาใหพระสงฆาธการมความกาวหนาในการเผยแผ และทกษะการใชภาษาของสมยปจจบน มความพรอมทงในการพด เทศน การบรรยาย การเขยนและพมพต าราทางพระพทธศาสนา และแตงต าราทางวรรณคด วรรณกรรม ต าราวชาการ รวมถงการมงเนนใหประชาชนมผน าไปปฏบตตาม ถอวาเปนการสงสอน ในภาคทฤษฎและภาคปฏบตทควบคกนไป จงควรมแผนระยะสน และแผนระยะยาวในการฝกอบรมผน าสงฆทงภาคทฤษฎและปฏบตการ ดวยการจดใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยายและผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบตางๆ เพอทจะไดท างานเผยแผเชงรกไดอยางมประสทธภาพ๔ สอดคลองกบงานวจยของพระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร) ผลการวจยพบวา ๑) พระสงฆ หรอเจาอาวาสหรอสมภารวด ควรพฒนาตนเองในดานความรทงทางโลกและทางธรรม เพอรเทาทนกระแสโลกอนเปนอปสรรคตอการพฒนาสงคมในปจจบนและท าหนาทเปนทปรกษาผประนประนอมในสถานการณตางๆ ๒) พระสงฆควรใหการสงสอนเทคนคขนพนฐานแกชาวบาน ซงสามารถเรยนรไดจากวด เชน สถาปตยกรรม การกอสราง การเปนชางไม และฝมอตางๆ ๓) พระสงฆควรเรยนรดานกฎหมาย กฎระเบยบสงฆ เปนผน าในการพฒนา และด าเนนโครงตางๆ ท าหนาทชวยวางแผนแนะน าและสนบสนนสงเสรมงานของชาวบาน โครงการ

๔พระมหาศรณขย มหาปณโ , “การพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยค โลกาภวตน”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต, สาขาวชารฐประศาสนศาสตร, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖). หนา ๒๒๒-๒๘๓.

๑๗๖

พฒนาตางๆ ของรฐทพระเปนผประสานงาน๕ และสอดคลองกบงานวจยของโชต บดรฐ ผลการวจยพบวา ควรมวธการพฒนาคนใหเกง มความรความสามารถ ใหมความรความเขาใจหลกพระศาสนา ทถกตอง โดยวธการสงเสรมใหพระสงฆาธการมการศกษาและพฒนาภาวะผน า มการพฒนาสมรรถนะภาระงานดานการบรหาร โดยอบรมใหพระสงฆาธการใหเปนผน าในการพฒนาจตใจจรยธรรมคณธรรม และใหมความรและทกษะในเรองการปองกนไมใหพทธศาสนกชนเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา และตงมนความเชอความเลอมใสในพระพทธศาสนาอยางยงยนตอไป๖

องคประกอบท ๒ วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๔ ดาน ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเก อกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน” ซงสอดคลองกบงานวจยของพระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร) ผลการวจยพบวา ๑) พระสงฆควรเปนแบบอยางทดในเรองศลธรรมและความประพฤตดงาม เพอปลกศรทธาใหเกดขนกบประชาชนในทองถน และการพฒนาจตใจของประชาชน การใหค าปรกษาเกยวกบปญหาชวตในดานตางๆ และการเปนทพงทางใจ ใหความรมเยนเปนสขทางจตใจใหแกประชาชนในชมชน และหมบาน ๒) พระสงฆควรมบทบาทในการศกษาสงสอนเยาวชนดานศลธรรมในวดหรอสถานศกษาตางๆ ของรฐและเอกชน และสงเสรมสนบสนนการศกษาของประชาชน และเยาวชนของสงคม แลวน าสงทศกษามาถายทอดใหกบประชาชน ท าใหคนไมดกลบเปนคนดและมความรบผดชอบได ๓) พระสงฆควรเปนนกเทศนนกเผยแผทด เพอสามารถดงดดจตใจของประชาชนใหปฏบตตามหลกค าสงสอนไดถกตอง และใหการสงเสรมสนบสนนการพฒนาชมชนใหเปนแผนดนธรรมแผนดนทอง ดงค าทหลวงพอพทธทาสไดกลาวไววา “ศลธรรมไมกลบมา โลกาจะพนาศ”๗ และสอดคลองกบงานวจยของพระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ) ผลการวจยพบวา ภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ พบวา การบรหารจดการวดของคณะสงฆภาค ๑๕ ในสถานการณปจจบนน ผน า/ผบรหารคณะสงฆยอมมการพฒนาการดานเทคโนโลย บรณาการดวยหลกพทธธรรมน าการบรหาร/การปกครองไปพรอมกบความเจรญ และม กฎหมาย พระราชบญญต ขอบงคบ ระเบยบตางๆ มาเกอกลพระธรรมวนย โดยเฉพาะการบรหาร/การปกครองวดมรปแบบทแตกตางไปจากสมยกอนมาก เชน ดานการปกครอง ดานการเผยแผ ดานการศกษา ดานการศกษาสงเคราะห ดานการสาธารณสงเคราะห ดานสาธารณปการม รปแบบ

๕พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร), “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาสงคมยคปจจบน”, รายงานการวจย, (สถาบนวจยพทธศาสตร: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑). บทคดยอ.

๖โชต บดรฐ, “การบรหารงานของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ เพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา”, วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ, ๒๕๕๕). หนา ๑๙๘-๒๕๐.

๗พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร), “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาสงคมยคปจจบน”, รายงานการวจย, บทคดยอ.

๑๗๗

ทปฏบตชดเจนมากยงขน ดงนน รปแบบแนวคดและวธการในการบรหารจดการวด ชอวามสวนส าคญยงในการบรหารจดการใหองคกรคณะสงฆใหมประสทธภาพประสทธผล ฉะนน ผทจะเปนผน าในการบรหาร/การปกครองวดและคณะสงฆในยคปจจบนนตองเปนผทมวสยทศน มความร ความสามารถ ความเสยสละ และยอมรบความคดเหนของผอน ตลอดจนเปนผเพยบพรอมดวยจรยาวตรขอปฏบต เปนทยอมรบของคณะสงฆและสงคมโดยรวม และทส าคญจะตองเปนนกปกครองทมความซอสตยยตธรรม ตองเวนจากความมอคตทงปวง ตงมนในหลกพรหมวหารธรรมเปนแกนหลกของการบรหาร/การปกครองอยเสมอ วดในซงเปนฐานรากอนส าคญของคณะสงฆและพระพทธศาสนากจะเกดความมนคง นนยอมสงผลใหพระพทธศาสนามความเจรญมนคงไปดวยเชนกน๘

องคประกอบท ๓ ระบบและกลไก ระบบและกลไกของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอยางมประสทธภาพ ดงน ก. การเตรยมการกอนการพฒนา๑) การประสานงานกบผรบผดชอบโครงการ หรอคณะท างานทรบผดชอบแตละฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ ๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสมและครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน ข. การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน บทบาทหนาทของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนาและเรองอนๆ ทเกยวของ ๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอยดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน ๓) การกระตนใหพระสงฆาธการ ผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง ๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข ๕) การใหเกยรตและยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๖) การรวมประเมนและสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบ คณะวทยากร เพอวเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอให พระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ ค. การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอดและขอจ ากดของการพฒนา เพอใชเปนขอมล ในการปรบปรงวธการและวางแผนการพฒนาในครงตอไป ๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการ

๘พระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ). “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๒๕๕-๒๕๘.

๑๗๘

พฒนาใหผเกยวของทราบ ๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ ซงสอดคลองกบงานวจยของพระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า) ผลการวจยพบวา สภาพการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย มองคประกอบ คอ วสยทศน พนธกจ เปาประสงค ยทธศาสตร แผนงาน ทชดเจน โดยมหนวยงานหลกและหนวยงานรองท าหนาทสนบสนนใหการจดการเผยแผพระพทธศาสนาบรรลผล๙

องคประกอบท ๔ วธการด าเนนงาน วธการด าเนนงานการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย

ก. ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร (๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ (๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนสงทจะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอย เผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวตและวฒนธรรมคนทจะไปสอน (๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง (๕) ความรในทางธรรมและความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณ ในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด ๒) ดานทกษะ (๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน และเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผและการบรหารจดการเพอไดประโยชนสงสด (๖) เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาไดก าหนดคณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย าและถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน ๓) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาให

๙พระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า), “การพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๗๙-๒๗๔.

๑๗๙

ผอนพนจากความทกข (๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทยและชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชนและเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย (๓) เปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเองและผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน (๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา ๔) วธการเผยแผพระพทธศาสนา (๑) วธการเสนอหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนา เปนวธทเสนอหลกการใหมทเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนาและเผยแผหลกค าสอนทเปนแกนแทของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษย ๒ หลกธรรม ไดแก ๑) ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนของไมใชตวตน ความไมคงทแนนอนของสรรพสง เกดขนตงอยและดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขน และเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป และ๒) หลกอรยสจ ๔ เปนหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา ซงครอบคลมค าสอนทงหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนาอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอน ซงแสดงใหเหนถงการเกดขนและดบไปอยางมเหตปจจย เปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด (๒) วธการปฏบตเชงรกหรอเยยมเยยนตามบาน หรอวธการบรการชมชน เปนวธทการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง เพอใหเกดความคนเคยและความเขาใจอนดระหวางชาวบานและพระภกษสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนชวยเหลอชาวบานโดยวธแกปญหา โดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดมความสขในสงคม (๓) วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เปนวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถน เพอเปนการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเปนเสมอนญาตของตนเอง จงเกดความเตมใจทจะรบฟงธรรมเทศนา และการแสดงธรรมดวยภาษาทองถนตนเอง เพราะเปนภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เปนการเปดดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา (๔) วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเปนผน าทางสงคมการเมองและเศรษฐกจ เปนวธการทมความชาญฉลาดและแยบยลอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนกทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาทและอทธพลตอสงคมอยางยง ทงเปนผทมพวกพองและบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย ซงสอดคลองกบงานวจยของธวชชย ฉนสงธระพานช ผลการศกษาวจยพบวา บทบาทหนาทเกยวกบการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสไดเปน ๔ ประการคอ หนาทตองปฏบตใหเปนรปธรรม หนาทในการปกครองบรรพชตและคฤหสถในวด หนาทเปนธระจดการศกษาและอบรม หนาทอ านวยความสะดวกในการบ าเพญกศล ส าหรบกระบวนการเผยแผม ๔ ประการ คอเจาอาวาสขาดทกษะ เทคนคในการเทศน การใชเทคโนโลย ความรของธรรมะลวนๆ ยากตอความเขาใจ-ความรทผดสอนผดอาจแตกความสามคค สอ กจกรรมเชงพทธขาดสอทนาสนใจเกยวกบธรรมะ พทธบรษท การเผยแผมเวลาจ ากด เรงรบตามวถชวตปจจบน- การศกษาภาคบงคบตามกฎหมาย ท าใหสามเณรหรอผรบการเผย

๑๘๐

แผลดลง คนคลอยตามสอไมสนใจ๑๐ สอดคลองกบงานวจยของพระราชเมธ (วชา อภปญโ ) ผลการวจยพบวา แนวทางการพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ มกระบวนการพฒนาตามสมรรถนะพระสงฆาธการดานการเผยแผ ประกอบดวยความร (Knowledge) ๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผย ๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ ๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต ๔) เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา ๕) เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา ๖) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ๑๑ สอดคลองกบงานวจยของพระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร) ผลการวจยพบวา การพฒนาพระสงฆาธการในการบรหารกจการคณะสงฆไทยในปจจบนดานการเผยแผพระพทธศาสนา เปนการพฒนาใหพระสงฆาธการมความกาวหนาในการเผยแผ และทกษะการใชภาษาของสมยปจจบน มงเนนใหประชาชนปฏบตธรรมตามก าลงศรทธาถอวา เปนการสงสอบในภาคทฤษฎ และปฏบตทควบคกนไป๑๒ สอดคลองกบงานวจยของคนงนตย จนทบตร และสบรรณ จนทบตร ผลการวจยพบวา การเผยแผ ใชวธเผยแผดวยการท าใหดเปนตวอยางลกษณะ การสอนงายๆ ใชวธการสอนแบบรวมๆ แตสอนใหแตกตางกนในแตละบคคลตามอปนสยของศษย ในการเผยแผไมเนนปรมาณแตเนนคณภาพ เนนดานจตใจมากกวาดานวตถ๑๓ สอดคลองกบงานวจยของพระครอทยกจจารกษ สจณโณ ผลการวจยพบวา รปแบบการบรหารจดการการเผยแผขององคกรปกครองคณะสงฆ ควรมอ านาจและหนาททส าคญ คอ เหนศนยกลางในการประสานบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ในระดบภาคและระดบจงหวด เพอใหปฏบตตามนโยบาย ขอก าหนด ขอบงคบ วตถประสงคและอน ๆ ตามทองคกรก าหนดและมอบหมาย จดหาวสดอปกรณเครองมอประกอบการเรยนการสอนและการเผยแผ และอ านวยความสะดวก และเหนทปรกษาในการด าเนนงานเผยแผพระพทธศาสนา และสงเสรมสนบสนนการการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนา ตดตามประเมนผลบคลากรทเผยแผพระพทธศาสนา และจดท ารายงานผลการด าเนนงานการเผยแผ และจดหางบประมาณสนบสนน ใหการอปถมภกจกรรมและบคลากร

๑๐ธวชชย ฉนสงธระพานช, “การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๖๖-๑๙๖.

๑๑ พระราชเมธ (วชา อภปญโ ). “การพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๓๑-๑๓๖.

๑๒พระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร), “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), หนา ๑๕๐-๒๐๐.

๑๓คนงนตย จนทบตร และสบรรณ จนทบตร, “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะกรณวดหนองปาพง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร: ส านกงานการศกษาแหงขาต, ๒๕๔๕). หนา ๒๖๐-๒๙๑.

๑๘๑

ทท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาตอไป๑๔ และสอดคลองกบงานวจยของพระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ) ผลการวจยพบวา ๑) คณลกษณะของภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารคณะสงฆภาค ๑๕ ผน าของพระสงฆาธการตอง เกงคด มภาวะผน าในการคดรเรมตองสรางสรรค กอใหเกดประโยชน พฒนาองคการและแกปญหาตาง ๆ มความยดหยนในความคด คดในสงทเปนจรงได มความสามารถในการตอเตมเสรมแตง คดคลอง ความคดรวดเรวฉบพลน แกปญหาไดอยางถกตองและทนเหตการณ และภาวะผน าของพระสงฆาธการตอง เกงคน รจกและรใจผบงคบบญชา รจกตนเอง เขาใจตนเอง ยอมรบตนเอง อนจะน ามาซงการเขาใจผอนและยอมรบผอน ปรบตนใหรจกดคน รจกจงใจคน อานคนออกรจกลกนอง ควบคมพฤตกรรมของเขาได หรอพดไดวาปรบคนอนไดรจกเพอน รจกคบมตรและผกมตรไวได ตลอดของภาวะผน าของพระสงฆาธการจะตอง เกงงาน รงานของผบงคบบญชา นนคอรนโยบายเพอปรบงานของหนวยงานใหสามารถปฏบตงานสอดคลองกบนโยบายของหนวยเหนอรงานของตนเอง ท าไดตามบทบาทหนาทเตมความสามารถรงานของผใตบงคบบญชา จะไดแนะน าแกปญหาใหไดรงานของเพอน จะไดประสานไดสอดคลอง คณลกษณะภาวะผน าของคณะสงฆในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕ จะตองมคณลกษณะ และทกษะเฉพาะตนทงการศกษาและการปฏบตจะตองมความสอดคลองตอกน หรอ ท าอยางไรกตองพดและคดอยางนน รวมทงการเปนแบบอยางทดใหกบบคคลทวไป รจกหลกในการปกครองตน ปกครองคน และการปกครองงานใหเกดความรอบรอยางแทจรง ๒) แบบอยางการพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานของคณะสงฆภาค ๑๕ จะตองเรงพฒนาตนเองใหดในลกษณะทสอดคลองกบค าสงสอนทางพระพทธศาสนา ๓ ดาน คอ (๑) ดานปรยตให เปนพนฐาน จะเปน ภมร หมายถง ความร ความสามารถ หรอความช านาญ (๒) ดานปฏบต จะเปน ภมธรรม หมายถง การทบคคลนนๆ มความสามารถในการครองตน ไมเอนเอยงไปในทางแหงความวบาก หรอสงทน าเราใหต า รจกเสนทางแหงความพอดหรอมมชฌมาวถ ไมฟงเฟอ ไมใชจายเกนตวรจกจงหวะ รจกเวลา ทเรามกพดเสมอวามกาลเทศะ ครองคน คอรวธผกใจคน คอมพรหมวหาร ๔ ทเรยกวา คณธรรม ในการครองเรอน หรอสงคหะวตถ ๔ คอธรรมะในการยดเหนยวน าใจคน คอเปนเรองทเกยวกบคนเชน การปฏบตตอผบงคบบญชา ตอเพอนรวมงาน ตอลกนองเขาใจอารมณ ความรสกของผอน ครองงาน คอ มความรบผดชอบ รจกหนาท รจกตนเองวาตนอยในฐานะ ต าแหนงอะไร ไดรบมอบหมายอะไร มองเหนงานทไดรบมอบหมาย รจกวธในการทจะท าใหงานส าเรจโดยทางทถกตอง เปนธรรมตอผอน ตอเพอนรวมงาน และตอผทเรารบผดชอบนน ๆ อยางส านก ตระหนก และรขอจ ากดทมเกยวกบระเบยบกฎเกณฑ ขอบงคบ ในฐานะแหงตนนน หมายถงรและตนอยตลอดเวลาวา เราเปนใคร เราท าเพออะไร อยางไร ทไหน เมอใด และท าไม และ ๓) ดานปฏเวธ จะเปนภมฐาน คอ เปนผทมพน และฐาน

๑๔พระครอทยกจจารกษ สจณโณ, “รปแบบการบรหารจดการการเผยแผพระพทธศาสนาขององคกร ปกครองคณะสงฆ ภาค ๒”, ปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขารขาการจดการเซงพทธ, (บณฑตรทยาลย: มหาวทยาลยมหาจพาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖). หนา ๒๕๐-๒๘๐.

๑๘๒

หรอภมหลงแหงการสะสมในการคดในการสรางรจกการมองทกวาง ลก มองเหนเหตแหงปญหาซงจะเกดขนโดยการสรปจากประสบการณทสรางสมมานนไดอยางมคณภาพ๑๕

ข. การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความรเพอเสรมสรางภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ไดแก ๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรท งภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถและเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา ๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎและปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยายและผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได ๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง ๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผและวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยางและสรปเปนบทเรยนทเปนจดดและจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใช ในการเผยแผพระพทธศาสนา ซงสอดคลองกบงานวจยของธวชชย ฉนสงธระพานช ผลการศกษาวจยพบวา การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ดาน ความรทางธรรม ความรทางโลกและฝกอบรม ดานทกษะ- การปฏบตตน ปฏบตธรรม- การเทศนา และ-การผลตและใชสอ การใชเทคโนโลย และดานคณลกษณะ ทเทาทน๑๖ สอดคลองกบงานวจยของพระราชเมธ (วชา อภปญโ ) ผลการวจยพบวา แนวทางการพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอ

๑๕พระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ). “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๒๕๕-๒๕๘.

๑๖ธวชชย ฉนสงธระพานช, “การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๖๖-๑๙๖.

๑๘๓

ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘ มกระบวนการพฒนาตามสมรรถนะพระสงฆาธการดานการเผยแผ ประกอบดวยการพฒนา (Development) ๑) การใหการศกษา (Education) และการบรรยาย (Lecture) เกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๒) การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) เพอพฒนาพระสงฆาธการเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎและปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยายและผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได ๓) อภปรายกลม (Group Discussion) และการระดมสมอง (Brain Storming) เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ ๔) การศกษาดงานนอกสถานท (Field Trip) เพอเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผ และวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยางและสรปเปนบทเรยนทเปนจดดและจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา๑๗ และสอดคลองกบงานวจยของพระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร) ผลการวจยพบวา การพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทวไป ผวจยไดสรปเปนองคประกอบของการพฒนาทส าคญออกเปน ๔ ดานใชอกษรยอภาษาองกฤษวา VETS ไดแก ๑) V; Vision, การสรางวสยทสน ๒) E; Education การใหการศกษา ๓) T; Training การฝกอบรม และ ๔) S; Study tour การไปดงาน๑๘

องคประกอบท ๕ แนวทางการประเมนผล ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓) สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงานและก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาคคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล ซงสอดคลองกบงานวจยของพระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า) ผลการวจยพบวา สภาพการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย มองคประกอบ คอ วสยทศน พนธกจ เปาประสงค

๑๗ พระราชเมธ (วชา อภปญโ ). “การพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๓๑-๑๓๖.

๑๘พระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร), “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), หนา ๑๕๐-๒๐๐.

๑๘๔

ยทธศาสตร แผนงาน ทชดเจน โดยมหนวยงานหลกและหนวยงานรองท าหนาทสนบสนนใหการจดการเผยแผพระพทธศาสนาบรรลผล๑๙

๕.๓ ขอเสนอแนะในการวจย ผวจย เสนอขอเสนอแนะจากการวจยครงน โดยมรายละเอยด ดงน

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ๑. ภาครฐ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและผมสวนเกยวของกบคณะสงฆภาค

๑๗ หรอภาคอนๆ ควรน าผลงานวจยนไปประยกตใช เพอใหเกดการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนอยางเปนรปธรรม ซงเปนประโยชนและจ าเปนตอการบรหารกจการคณะสงฆ และพฒนาการด าเนนงานในพระพทธศาสนาใหบรรลเปาหมายได

๒. ภาครฐ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและผมสวนเกยวของกบคณะสงฆ ภาค ๑๗ หรอภาคอนๆ ควรน าผลงานวจยนไปพฒนาเปนคมอประกอบรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๓. ภาครฐ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและหนวยงานทเกยวของ ควรมการจดประชมพระสงฆาธการภาค ๑๗ หรอในภาคอนๆ ใหมขอตกลงรวมมอกนในการสรางเปนเครอขายการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการทกระดบ โดยมการแลกเปลยนความคดเหน มการรเรมสรางสรรค และพฒนาพระสงฆาธการดานภาวะผน าดานเผยแผ

๔. ภาครฐ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและหนวยงานทเกยวของ ควรมหนวยงานหลกทรบผดชอบในการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนอยางชดเจน

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ๑. ควรท าการศกษาการพฒนาสมรรถนะภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ดวยการวจยเชงปรมาณทใชสถตชนสง ๒ ควรน าหลกสมรรถนะมาท าการวจยเพอพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบ

พระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑๙พระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า), “การพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนา ของคณะสงฆไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), หนา ๑๗๙-๒๗๔.

บรรณานกรม ๑. ภาษาไทย

ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ข. ขอมลทตยภม (๑) หนงสอ:

กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆและการพระศาสนา. กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐.

กรมการศาสนา. วนยบญญตนกธรรมชนตร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๓๕. กรมการศาสนา . ค มอพระสงฆาธการวาดวยเร องการคณะสงฆและการพระศาสนา .

กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐. กองแผนงาน กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. คมอพระสงฆาธการวาดวยพระราชบญญต กฎ

ระเบยบและค าสงของคณะสงฆ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๐. กองพทธศาสนศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต . แผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา

พ.ศ.๒๕๕๔-๒๕๕๙. กรงเทพมหานคร: โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต , ๒๕๕๔.

กองพทธศาสนศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. ระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ, ๒๕๕๐. กรงเทพมหานคร: โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๐.

กองพทธศาสนสถาน กรมการศาสนา. คมอการพฒนาวดอทยานการศกษาในวด. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๑.

กองพทธศาสนสถาน ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. วดพฒนา ๔๘. กรงเทพมหานคร: โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๔๘.

กต ตยคคานนท. นกบรหารทนสมย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพบตเตอรฟลาย, ๒๕๓๔. ชชย สมทธไกร. การสรรหา การคดเลอก และการประเมนผล การปฏบตงานของบคลากร . พมพ

ครงท ๒. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐. ณรงควทย แสนทอง. เทคนคการจดท า และน า Job competency ไปใชงาน. กรงเทพมหานคร: เอช

อารเซนเตอร, ๒๕๕๑. ________. มารจก COMPETENCY กนเถอะ. กรงเทพมหานคร: เอช อาร เซนเตอร, ๒๕๔๗. ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนการรทมประสทธภาพ.

พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ, ๒๕๕๑. เทอน ทองแกว. สมรรถนะ (Competency): หลกการ และแนวปฏบต. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, ๒๕๕๐.

๑๘๖

ธ ารงศกด คงคาสวสด. Competency ภาคปฏบต เขาท ากนอยางไร?. กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๔๙.

________. Competency ภาคปฏบต...เขาท ากนอยางไร?. กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๕๐.

________. Training Roadmap ตาม Competency เขาท ากนอยางไร ?. กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๕๑.

________. เรมตนอยางไร...เ มอจะน า competency มาใชในองคกร . พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย – ญปน), ๒๕๔๘.

นพพงษ บญจตราดลย. หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร: ภาควชาบรหารการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๔.

บญชม ศรสะอาด. การวจยทางการวดผลและประเมนผล. กรงเทพมหานคร: สวรยาสาสน, ๒๕๔๕. ________. การวจยเบองตน. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: ชมรมเดก, ๒๕๔๕. พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ). เอกสารประกอบค าบรรยาย เรองการปกครองคณะสงฆ

และการพระศาสนา. กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐ พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต). พระธรรมทตสายตางประเทศ รนท ๙. กรงเทพมหานคร: โรง

พมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๒๗. พระธรรมปฎก (ป.อ ปยตโต) . ความส าคญพระพทธศาสนาในฐานะศาสนาประจ าชาต .

กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๒. ________. นตศาสตรแนวพทธ. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธพทธธรรม,

๒๕๔๓. ________. พทธวธในการสอน. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร: โรงพมพสหธรรมมก, ๒๕๔๔. ________. ภาวะผน า: ความส าคญตอการพฒนาคน พฒนาประเทศ . กรงเทพมหานคร:

ส านกพมพธรรมสภา, ๒๕๔๖. พระธรรมวโรดม. การปกครองวด. กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๓๙. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). ภาวะผน า. กรงเทพมหานคร: สขภาพใจ, ๒๕๔๐. พระพทธวรญาณ. ธรรมญาณนพนธ: ๑๐๐ ปพระพทธวรญาณ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๘. พระไพศาล วสาโล . พระพทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต .

กรงเทพมหานคร: มลนธสดศร–สฤษดวงศ, ๒๕๔๖ พระมหาสมทรง สรนธโร และคณะ. บทบาทของวดและพระสงฆไทยในอนาคต . กรงเทพมหานคร:

เคลดไทย, ๒๕๒๕. พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ). พทธวธเผยแผพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๐. พระวสทธภทรธาดา (ประสทธ พรหมร ส). พระราชบญญตคณะสงฆและกฎหมายมหาเถรสมาคม.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

๑๘๗

พระศรศาสนวงศ (มชย วรปญโญ). อธบายกฎมหาเถรสมาคม. กรงเทพมหานคร: ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๑.

พภพ กาญจนะ. คมอการบรหารและการจดการวดฉบบยอ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๒.

พสฐ เจรญสข. คมอการปฏบตงานของหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล . กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมการ

ศาสนา, ๒๕๔๑. คมอการเผยแผพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร: กลมวชาการพระพทธศาสนาและจรยศกษา

กองศาสนศกษา กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๓๙. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน. คมออบรมนกเทศน. ขอนแกน:

คลงนานาวทยา, ๒๕๔๕. ยงยทธ เกษสาคร. ภาวะผน าและการท างานเปนทม. กรงเทพมหานคร: เอสแอนด เจ กราฟฟค.

2554. สมคด บางโม. องคการและการจดการ.พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร: วทยพฒน. 2555. สมชาต กจยรรยง และ อรจรย ณ ตะกวทง. เทคนคการจดฝกอบรม. กรงเทพมหานคร: สมาคม

สงเสรมเทคโนโลย (ไทย- ญปน), ๒๕๕๐. สมเดจพระญาณส งวร ( เจรญ ส วฑฒนมหาเถระ) . หลกการศกษาของพระพทธเจ า .

กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๑. สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ). คมอพระสงฆาธการวาดวยเรอง การคณะสงฆ

และการพระศาสนา. กรงเทพมหานคร: การศาสนา, ๒๕๔๐. สมฤทธ กางเพง และสรายทธ กนหลง. ภาวะผน าใฝบรการในองคการ: แนวคด หลกการ ทฤษฎ

และงานวจย. ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา, ๒๕๕๓. สาคร สขศรวงศ. การจดการ: จากมมมองของนกบรหาร. กรงเทพมหานคร: บรษทจ.พ. ไซเบอรพ

รนท จากด. 2553. ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน . การศกษาภาพรวมผลการประเมนสมรรถนะหลก

ทางการบรหาร ป พ.ศ, ๒๕๔๓-๒๕๔๔. กรงเทพมหานคร: ส านกคณะกรรมการขาราชการพลเรอน, ๒๕๔๔.

ส านกงานเจาคณะภาค ๑๖. คมอปฏบตงานการคณะสงฆ . สราษฏรธาน: ส านกงานเลขานการเจาคณะภาค ๑๖ วดทาไทร, ๒๕๔๗.

สทธ บตรอนทร. พระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๓. สกญญา รศมธรรมโชต. การจดการทรพยากรมนษยดวย Competency Based HRM.

กรงเทพมหานคร: ซเอดยเคชน (มหาชน), ๒๕๕๐. สกญญา รศมธรรมโชต. แนวทางการพฒนาศกยภาพมนษยดวย Competency BASED

LEARNIN”. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร: ศรวฒนา อนเตอรพรนท, ๒๕๔๙. สจตรา ธนานนท. การพฒนาทรพยากรมนษย Human Resource Management.

กรงเทพมหานคร: ทพเอนเพรส, ๒๕๔๘.

๑๘๘

สเทพ พงศศรวฒน. ภาวะความเปนผนา. กรงเทพมหานคร: ส. เอเชยเพรส 1989 จากด. 2550. สรพล สยะพรหมและคณะ. ทฤษฎองคการและการจดการเชงพทธ. พระนครศรอยธยา: มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕. เสฐยรพงษ วรรณปก. พทธวธการสอนจากพระไตรปฎก. กรงเทพมหานคร: บรษท เพชรรงการพมพ

จ ากด, ๒๕๔๐. อาภรณ ภวทยพนธ. Career Development in Practice. กรงเทพมหานคร: เอช อารเซนเตอร,

๒๕๔๘. อทมพร จามรมาน. วธท าประกนคณภาพการศกษาของโรงเรยน. กรงเทพมหานคร: ฟนน, ๒๕๔๔.

(๒) บทความ: วรภาส ประสมสข และนพนธ กนาวงศ. “หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม.” วารสาร

ศกษาศาสตร ปท ๑๘. ฉบบท ๒ (พฤศจกายน ๒๕๔๙ - มนาคม ๒๕๕๐). พระปรล จนทโก. “การวเคราะหแนวคดภาวะผน าในพระพทธศาสนาเถรวาท”. วารสาร

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน . ปท ๔ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม-ธนวาคม ๒๕๕๖).

(๓) วทยานพนธ/งานวจย:

คนงนตย จนทบตร และสบรรณ จนทบตร. “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะกรณวดหนองปาพง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน ”. รายงานการวจย . กรงเทพมหานคร: ส านกงานการศกษาแหงขาต, ๒๕๔๕.

ชณญ ทรงอมรสร. “แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาดวยวธการทางการตลาด”. วทยานพนธ พทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๖.

โชต บดรฐ. “การบรหารงานของพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆภาค ๔ เพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา”. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ, ๒๕๕๕.

ธงชย สงอดม. “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

ธวชชย ฉนสงธระพานช. “การพฒนาสมรรถนะดานการเผยแผของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

ธวชชย รตตญญ. “การพฒนารปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน”. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑.

๑๘๙

นาวน วงศรตนมจฉา. “ผลสมฤทธการเผยแผพระพทธศาสนาในกลมชาตพนธลซของพระธรรมจารก” วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

บญศร พานะจตต และศรนวล ลภกตโร. “ความส าเรจในการปฏบตภารกจของวด: ศกษาเฉพาะ กรณวดชลประทานรงสฤษฎ อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร”. รายงานการวจย. ส านกงานการศกษาแหงชาต: ๒๕๔๕.

พระครปรยตกตตธ ารง (ทองขาว กตตธโร). “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาสงคมยคปจจบน”. รายงานการวจย. สถาบนวจยพทธศาสตร: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑

พระครสรอาภากร (บญธรรม) อ าภา. “บทบาทเจาอาวาสดานการปกครองและดานการเผยแผศาสนธรรม: กรณศกษาเจาอาวาสในเขตอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม”. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๐.

พระครอทยกจจารกษ สจณโณ. “รปแบบการบรหารจดการการเผยแผพระพทธศาสนาขององคกร ปกครองคณะสงฆ ภาค ๒”. ปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขารขาการจดการเซงพทธ. บณฑตรทยาลย: มหาวทยาลยมหาจพาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

พระครอทยกจพพฒน (วรตน สกอนทร). “การศกษาภาวะผนาของพระสงฆาธการจงหวดอทยธานตามหลกสปปรสธรรม ๗”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔.

พระมหาธฤต วโรจโน (รงชยวทร). “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

พระมหานพพล กนตสโล (สายสนธ). “การพฒนาภาวะผน าของพระสงฆาธการในการบรหารงานคณะสงฆภาค ๑๕”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระมหาเรองเดช ถาวรธมโม (ศรประสม). “การบรหารจดการกจการคณะสงฆใหเปนศนยการเรยนรของชมชนวดไผลอม ต าบลจนทนมต อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร”. รายงานการวจย. (หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร วดไผลอม (พระอารามหลวง). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔.

พระมหาศรณขย มหาปณโ . “การพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆของพระสงฆาธการในยคโลกาภวตน”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต. สาขาวชารฐประศาสนศาสตร. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

พระมหาสหส ฐตสาโรและคณะ. “การบรหารองคกรคณะสงฆ”. รายงานการวจย. คณะครศาสตร. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๑.

พระมหาส ารวย ภรเมธ (ชาวดร) “รปแบบการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงทางการศกษา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

๑๙๐

พระมหาไสว สวณณภาโส (ทองค า). “การพฒนารปแบบการจดการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆไทย”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

พระยทธนา รมณยธมโม (แกวกนหา). “การศกษาเชงวเคราะหการจดองคกรคณะสงฆในสมยพทธกาล”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

พระราชเมธ (วชา อภปญโ ). “การพฒนาสมรรถนะพระสงฆาธการระดบอ าเภอในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๘”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

มาล สบกระแส. “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒.

รววรรณ เผากณหา. “สมรรถนะทางการบรหารของผบรหารระดบภาควชา สาขาวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยของรฐ”. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๘.

สมาน อศวภม. “การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด”. วทยานพนธปรญญาครศาสตรบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗.

สเทพ บญเตม. “การพฒนารปแบบการก ากบตดตามสถานศกษาขนพนฐาน”. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๙.

เสาวนย ไชยกล และนางจงจตร แสงทอง. “บทบาทพระสงฆาธการทมตอการพฒนาศาสนศกษาและการศกษาสงเคราะหจงหวดพะเยา”. รายงานการวจย. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔.

อนนต นามทองตน. “การพฒนาตวบงชสมรรถนะการบรหารการจดการเรยนรของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน” . วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๕๓.

อมพร เรองศร. “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาและการพฒนาสงคม. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๔.

(๔) เอกสารทไมไดตพมพเผยแพร:

พระธรรมญาณมน (ทองยอย กตตทนโน). วดชวยชาวบานไดอยางไร. การแสวงหาเสนทางการพฒนาชนบทของพระสงฆไทย, ๒๕๒๖. (เอกสารอดส าเนา). (๕) สออเลกทรอนกส:

กญญามน อนหวาง. การพฒนาทรพยากรมนษยเพอการพฒนาองคการ. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.thaihealth.or.th/partner/blog/23056 [๒๐ สงหาคม ๒๕๕๙].

๑๙๑

สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทโว). การเผยแผ. (เขาถงวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๖๐. www. lomsakcity. board).

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.). การพฒนาระบบสมรรถนะ. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.ocsc.go.th/ocsc/th/index.php?option=com_content&view=article&id= 258&Itemid=252 [๑๐ สงหาคม ๒๕๖๐].

มลนธวกพเดย. ศาสนาพทธในประเทศไทย. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://th.wikipedia.org/w/index.php? title = ศาสนาพทธในประเทศไทย & oldid = 4297077 [๒๑ มกราคม ๒๕๖๑].

๒. ภาษาองกฤษ Bardo & Hardman. Urban sociology: A systematic introduction. USA: F.F. Peacock.

1982. Bass.B.M.. Transformational Leadership: Lndustial. Military and Edncational

Impact. Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum associates. 1998. Cronbach. Lee J. Essentials of psychological testing. 4 th ed.. New York: Harper &

Row. 1971. David D. Dobois and others. Competency-Based Human Resource Management.

The United State of America: Davies-Davies- Black Publishing. a division of CPP. Inc. 2004.

Eisner. Educational connoisseurship and criticism: Their form and functions in education evaluation. n.p. 1976.

Good. Dictionary of education. 3nd ed. New York: McGraw-Hill Book. 1973. Hersey.P.B.. & Blanchard.K.H. MAanagement of Organizational Behavior. Utilizing

human resources. 1982. Husen & Postlethwaite. The international encyclopedia of education. 2nd ed. New

York: Paramon. 1994. Joyce. & Weil. Model of teaching. 2nd ed. New Delhi: Prentice-Hill of India Private

limited. 1985. Keeves. Educational research methodology and measurement: An international.

Handbook Oxford: Pergaman Press. 1988. Krejcie. R. V. & Morgan. D. W. Determining Sample Size for Research Activities.

Educational and Psychological Measurement. 30(3). (1970) Likert. Rensis. “The Method of Constructing and Attitude Scale”. in Reading in

Attitude Theory and Measurement. Fishbeic. Matin. Ed. New York: Wiley & Son. 1967.

๑๙๒

Normond L. Frigon. Sr.& Harry K. Jackson. Jr.The Leader: Developing the Skill & Personal Qualtities You Need to Lead Effectively. (New York: American Management Association. 1996.

Ralph M. Stogdill. Leadership. Membership and Organization. Psychological Bulletin: January 1950.

Raymond J. Burdy. Fundermental of Leadership Reading. Masschusetts Addison: Wesley Publishing Co.. 1967.

Seels & Richey. Instructional technology: The definitions and domains for the field. Washington. D.C.: Association for Educational Communications and Technology. 1994.

Sparks and Loucks-Horsley.”Five models of development for teacher”. Journal of Staff Development. 10(4) . (1989).

Strickland. ADDIE. Idaho State University College of Education Science. Math & Technology Education. Retrieved March 2. 2017. From htt://www.ed.isu.edu/addie/index.htm

Tennenbaurn. R.. Leadership and Organization: A Behavior Sclence Opproach. New York: MoGraw-Hill. 1982.

Tosi. & Carroll. Management. 2nd ed. New York: John Wiley and Sons. 1982.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก เครองมอทใชในการวจย

- การแปลผลคา IOC จากแบบสอบถาม - แบบสอบถามเพอการวจย - แบบสมภาษณเพอการวจย - แนวค าถามส าหรบการสนทนากลม

๑๙๕

การแปลผลคา (IOC) จากแบบสอบถาม

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญจ านวน ๕ คน ทไดประเมนความสอดคลอง โดยมเกณฑการใหคะแนนเพอหาคา IOC ของผเชยวชาญ โดยก าหนดเปน ๓ ระดบ ไดแก

+๑ หมายถง เหมาะสมวา แบบสอบถามวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตามเนอหา ๐ หมายถง ไมแนใจวา แบบสอบถามวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตามเนอหา -๑ หมายถง ไมเหมาะสมวา แบบสอบถามไมไดวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตาม

เนอหา แบบสอบถามทถอวามความเทยงตรงตามเนอหาในระดบด สามารถน าไปใชเกบขอมลได

จะตองมคา IOC เกนกวา ๐.๗ เปนตนไป

๑๙๖

ตอนท ๑ แนวค าถามเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ขอท ค าถาม คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม IOC

แปลผล

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ดานท ๑ ความร

๑ มความรความเขาใจหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง มความรแมนย าในหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยตและปฏบต โดยเฉพาะหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐาน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒ มความรภาษาทองถนและมความรความเขาใจเขาใจพนฐานชวตและวฒนธรรมในทองถนไดเปนอยางด +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๓ ด าเนนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยยดหลกการ ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๕ มความใฝรในทางธรรมและความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๖ สามารถก าหนดหวขอธรรมทพอเหมาะกบกลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาได +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๗ มความรวธการสอนธรรมใหเหมาะสมตอกลมเปาหมาย เชน การสอน อธบาย ชแจง โตตอบกนดวยเหตผล ใชวธการสนทนา การบรรยายและตอบปญหา +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๘ มการวางแผนเพอการปฏบตพฒนาวดใหมอาคารสถานทอาณาบรเวณเหมาะสมกบการเปนแหลงเรยนรพระพทธศาสนา ๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๑๙๗

ขอท ค าถาม คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม IOC

แปลผล

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ดานท ๒ ทกษะ

๑ มวธการ ทกษะในการเทศนา บรรยายธรรม ทจะสามารถสรางความศรทธาแกผฟงธรรม ไดแก การเปรยบเทยบธรรม การใหแงคดในการใชชวตทด +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๒ ตงกองทนเพอสนบสนนกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓ มความสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผพระพทธศาสนาไดเปนอยางด +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ สงเสรมพฒนาสอการเผยแผพระพทธศาสนาทางชองทางตางๆ มการเทศนทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอบนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยง พมพหนงสอธรรมะ น าไปเผยแผในทตางๆ +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๕ อบรมพระภกษสามเณรใหเปนสมณสญญา และอบรมเรองจรรยามารยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธหรอแบบอยางตางๆ +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๖ มการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก เชน เขาหาผน าทางศาสนา การเมอง เศรษฐกจ เยยมเยยนตามบาน เปนตน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๗ เผยแผแบบปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนา การปาฐกถาธรรม ในทประชม ทวดหรอทอนๆ ในโอกาสตางๆ +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๘ จดตงหองสมดเพอประโยชนแกการศกษาพระพทธศาสนาและความรทวไปใหแกชมชน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๙ สนบสนนทนการศกษาแกเดกทขดสนในชมชนรอบวดและประชาชนทวไป +๑ +๑ ๐ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๑๐ จดหาอปกรณการเรยนใหแกโรงเรยนทขาดแคลนในชมชน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๑ จดหาอปกรณการเรยนใหแกโรงเรยนทขาดแคลนในชมชน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๒ สรางศนยสารสนเทศใหค าปรกษาและ +๑ +๑ ๐ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๑๙๘

ขอท ค าถาม คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม IOC

แปลผล

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ขอเสนอแนะชวตแกประชาชนทวไป

๑๓ จ ด ก จ ก ร ร ม ว น ส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา จดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๑๔ สงเสรมการศกษาของพระสงฆใหดขนและจดใหพระสงฆทศกษาธรรมดแลวใหไดมโอกาสเผยแผธรรมแกประชาชน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๕ บรหารจดการวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชนและใหเขากบวฒนธรรมทองถน โดยจดใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการเปนเจาของกจกรรมของวด +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๖ พฒนาภาพลกษณทดแกพระสงฆ มการคดสรรบคคลผจะมาบวช มการศกษาอบรมธรรมทงกอน ระหวางและหลงการบวช โดยมงจดกจกรรมใหการศกษาและปฏบตธรรมอยางตอเนอง +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๗ เผยแผพระพทธศาสนาแบบเปนคณะ หรอหนวยงานเผยแผ หรอเปนสถานศกษาเปนทประจ า หรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษภายในวด หรอในหมบานใกลเคยง เชน งานอบรมประชาชน (อ.ป.ต.) หนวยสงเคราะห พทธมามกะผเยาวโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

ดานท ๓ บคลกภาพ ๑ มความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะ

ท าใหเสยบคลกภาพ มความอดทน อดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา +๑ +๑ ๐ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๑๙๙

ขอท ค าถาม คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม IOC

แปลผล

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๒ มความพรอมทางดานรางกายและจต

ในทจะเสยสละอทศตน เพอการเผยแผพระพทธศาสนา +๑ +๑ +๑ +๑ ๐ ๔ ๐.๘ ใชได

๓ มศรทธามความภมใจในการครองเพศบรรพชตอนเปนอดมเพศอนประเสรฐ และมความมงมนตงใจจรงในการถายทอดค าสอนเพอชวตทดงามตามระดบความศรทธาของผคน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ มความสามารถสรางความศรทธาและสามารถเปนผน าทางจตวญญาณได +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๕ มบคลกภาพออนนอมถอมตน ไมเยอหยงและมความยนดน ารบค าแนะน าจากผอนเพอปรบปรงตนเอง +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๖ มคณธรรมลกษณะพนฐานในโอวาทปาฏโมกข คอ ไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคน มความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๗ ด าเนนชวตเปนแบบอยางแกบคคลทวไป มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเองและผอน +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘ ใชได

๘ เปนผส ารวมระวงในการบรโภคการใชสอยเสนาสนะ เปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๙ มคณสมบตของพระธรรมทต ๘ ประการ ไดแก รจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหคนอนเขาใจได ฉลาดในการเปนผน า และไมกอการทะเลาะววาท +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๐๑

แบบสอบถามเพอการวจย เรอง

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

*****************

ค าชแจง ๑. แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผย

แผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ๒. แบบสอบถามน ม ๒ ตอน คอ ตอนท ๑ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท ๒ ค าถามเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ผวจยหวงเปนอยางยงวาจะไดรบความอนเคราะหจากทานในการสอบถามครงนเปนอยาง

ด และขอเจรญพรขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร) นสตปรญญาเอก สาขาวชาพทธการบรหารการศกษา

คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

๒๐๒

ตอนท ๑ ขอมลพนฐานทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงใน � ตามความเปนจรง ๑. อาย

� ๒๐-๓๐ ป � ๓๑-๔๐ ป � ๔๑ – ๕๐ ป � ๕๑–๖๐ ป � ๖๑–๗๐ ป � ๗๑–๘๐ ป � ๘๑ ปขนไป

๒. พรรษา � ต ากวา ๕ พรรษา � ๕-๑๐ พรรษา � ๑๑-๒๐ พรรษา � ๒๑ พรรษาขนไป

๓. วฒการศกษาดานนกธรรม

� นกธรรมชนตร � นกธรรมชนโท � นกธรรมชนเอก

๔. วฒการศกษาดานบาล

� ประโยค ๑-๒ - ป.ธ. ๓ � ป.ธ. ๔ – ๖ � ป.ธ. ๗ – ๙ � ไมมวฒการศกษาดานบาล

๕. วฒการศกษาทางโลก

� ต ากวาปรญญาตร � ปรญญาตร � ปรญญาโท � ปรญญาเอก � อนๆ (ระบ) ...............................................................................

๖. ต าแหนงพระสงฆาธการ � ผชวยเจาอาวาส � เจาอาวาส

๒๐๓

ตอนท ๒ แนวค าถามเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองททานพจารณาเหนวา มความเหนตามความเปนจรงของทานวามความคดเหนในระดบใด โดยก าหนดระดบการประเมน ๕ ระดบ ดงน

๕ หมายถง มระดบการปฏบตมากทสด ๔ หมายถง มระดบการปฏบตรวมมาก ๓ หมายถง มระดบการปฏบตปานกลาง ๒ หมายถง มระดบการปฏบตนอย ๑ หมายถง มระดบการปฏบตนอยทสด

ขอ ค าถาม

ระดบการปฏบต ๕ ๔ ๓ ๒ ๑

ดานท ๑ ความร ๑ มความรความเขาใจหลกการทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง มความร

แมนย าในหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยตและปฏบต โดยเฉพาะหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐาน

๒ มความรภาษาทองถนและมความรความเขาใจเขาใจพนฐานชวตและวฒนธรรมในทองถนไดเปนอยางด

๓ ด าเนนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยยดหลกการ ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

๔ สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตว มาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด

๕ มความใฝรในทางธรรมและความรในทางโลก เพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา

๖ สามารถก าหนดหวขอธรรมทพอเหมาะกบกลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาได

๗ มความรวธการสอนธรรมใหเหมาะสมตอกลมเปาหมาย เชน การสอน อธบาย ชแจง โตตอบกนดวยเหตผล ใชวธการสนทนา การบรรยายและตอบปญหา

๘ มการวางแผนเพอการปฏบตพฒนาวดใหมอาคารสถานทอาณาบรเวณเหมาะสมกบการเปนแหลงเรยนรพระพทธศาสนา

๒๐๔

ขอ ค าถาม

ระดบการปฏบต ๕ ๔ ๓ ๒ ๑

ดานท ๒ ทกษะ ๑ มวธการ ทกษะในการเทศนา บรรยายธรรม ทจะสามารถสรางความ

ศรทธาแกผฟงธรรม ไดแก การเปรยบเทยบธรรม การใหแงคดในการใชชวตทด

๒ ตงกองทนเพอสนบสนนกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา ๓ มความสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผพระพทธศาสนาได

เปนอยางด

๔ สงเสรมพฒนาสอการเผยแผพระพทธศาสนาทางชองทางตางๆ มการเทศนทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอบนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยง พมพหนงสอธรรมะ น าไปเผยแผในทตางๆ

๕ อบรมพระภกษสามเณรใหเปนสมณสญญา และอบรมเรองจรรยามารยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธหรอแบบอยางตางๆ

๖ มการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก เชน เขาหาผน าทางศาสนา การเมอง เศรษฐกจ เยยมเยยนตามบาน เปนตน

๗ เผยแผแบบปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนา การปาฐกถาธรรม ในทประชม ทวดหรอทอนๆ ในโอกาสตางๆ

๘ จดตงหองสมดเพอประโยชนแกการศกษาพระพทธศาสนาและความรทวไปใหแกชมชน

๙ สนบสนนทนการศกษาแกเดกทขดสนในชมชนรอบวดและประชาชนทวไป

๑๐ จดหาอปกรณการเรยนใหแกโรงเรยนทขาดแคลนในชมชน ๑๑ สรางศนยสารสนเทศใหค าปรกษาและขอเสนอแนะชวตแกประชาชน

ทวไป

๑๒ จดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา จดใหมปาฐกถาเปนประจ าทกสปดาห หรอจดกจกรรมหลายประการ เชน การหลอเทยนพรรษาอาจมการประกวดกน วนสงกรานตจดใหมพธสรงน าพระ การแหพระ การขนทรายเขาวด การกอเจดยทราย

๑๓ เทศนาอบรมสงสอนประชาชนทวด ทบาน และผอาราธนาทอนๆ ในโอกาสตางๆ ทงแบบเทศนธรรมดา คอเทศนรปเดยว หรอเทศนปจฉาวสชนา ๒ รปขนไป

๑๔ สงเสรมการศกษาของพระสงฆใหดขนและจดใหพระสงฆทศกษาธรรมดแลวใหไดมโอกาสเผยแผธรรมแกประชาชน

๑๕ บรหารจดการวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชนและใหเขากบ

๒๐๕

ขอ ค าถาม

ระดบการปฏบต ๕ ๔ ๓ ๒ ๑

วฒนธรรมทองถน โดยจดใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการเปนเจาของกจกรรมของวด

๑๖ พฒนาภาพลกษณทดแกพระสงฆ มการคดสรรบคคลผจะมาบวช มการศกษาอบรมธรรมทงกอน ระหวางและหลงการบวช โดยมงจดกจกรรมใหการศกษาและปฏบตธรรมอยางตอเนอง

๑๗ เผยแผพระพทธศาสนาแบบเปนคณะ หรอหนวยงานเผยแผ หรอเปนสถานศกษาเปนทประจ า หรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษภายในวด หรอในหมบานใกลเคยง เชน งานอบรมประชาชน (อ.ป.ต.) หนวยสงเคราะห พทธมามกะผเยาวโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

ดานท ๓ บคลกภาพ ๑ มความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ มความอดทน

อดกลนเปนตบะอยางยง เปนผรจกขมจตใจการปฏบตหนาท ไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา

๒ มความพรอมทางดานรางกายและจตในทจะเสยสละอทศตน เพอการเผยแผพระพทธศาสนา

๓ มศรทธามความภมใจในการครองเพศบรรพชตอนเปนอดมเพศอนประเสรฐ และมความมงมนตงใจจรงในการถายทอดค าสอนเพอชวตทดงามตามระดบความศรทธาของผคน

๔ มความสามารถสรางความศรทธาและสามารถเปนผน าทางจตวญญาณได ๕ มบคลกภาพออนนอมถอมตน ไมเยอหยงและมความยนดน ารบค าแนะน า

จากผอนเพอปรบปรงตนเอง

๖ มคณธรรมลกษณะพนฐานในโอวาทปาฏโมกข คอ ไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคน มความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

๗ ด าเนนชวตเปนแบบอยางแกบคคลทวไป มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเองและผอน

๘ เปนผส ารวมระวงในการบรโภคการใชสอยเสนาสนะ เปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

๒๐๖

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง

“รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน”

-------

ค าชแจง : แบบสมภาษณเพอการวจยชดน จดท าขนเพอการศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาภาวะ

ผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” ซงทานเปนบคคลหนงทไดรบการคดเลอกใหเปนผใหขอมลหลกในการสมภาษณ โปรดตอบแบบสมภาษณตามความคดเหนของทานอยางแทจรงใหครบถวนทกขอค าถาม และผวจยจะเกบรกษาขอมลของทานเพอใชประโยชนเฉพาะงานวจยนเทานน

โดยแบบสมภาษณ แบงเปน ๓ ตอน ตอนท ๑ ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ ตอนท ๒ เปนแบบสมภาษณเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ตอนท ๓ เปนแบบสมภาษณเกยวกบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธ

การในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร)

นสตปรญญาเอก หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา

คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

๒๐๗

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน”

****************************

ตอนท ๑ ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ ผใหสมภาษณ ........................................................................ ................................................................ ต าแหนง ................................................................................................ ................................................ ............................................................................................................................. ................................... อาย.....................พรรษา........................ น.ธ. ......................... ป.ธ. .....................ปรญญา................... สมภาษณเมอวนท....................... เดอน............................................................. พ.ศ. .......................... สถานทสมภาษณ................................................................................................................................... เรมเวลา........................................................ น. ถงเวลา................................... น. ตอนท ๒ เปนแบบสมภาษณเกยวกบสภาพภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการ

ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑. ทานคดวา คณลกษะภาวะผน าดานเผยแผของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรเปนอยางไร

๑.๑ ความร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๑.๒ ทกษะ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...............

๑.๓ บคลกภาพ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๒. ทานคดวา วธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรเปนอยางไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๒๐๘

ตอนท ๓ เปนแบบสมภาษณเกยวกบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

๑. ทานคดวา การพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรเปนอยางไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๒. ทานคดวา ในการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ควรน าหลกพทธธรรมใดมาใชและเพราะเหตใด ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๒๐๙

เอกสารประกอบการสนทนากลม

ดษฎนพนธเรอง

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการ ในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน

A PROPAGATION LEADERSHIP DEVELOPMENT MODEL FOR ADMINISTRATIVE MONKS IN THE ANDAMAN COASTAL AREA

พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร)

คณะกรรมการควบคมดษฎนพนธ รศ.ดร.อนถา ศรวรรณ ประธานกรรมการ พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน, ดร. กรรมการ

๒๑๐

แนวค าถามส าหรบการสนทนากลม ตอนท ๑ ขอมลของผทรงคณวฒ ผทรงคณวฒ ......................................................................................................... ................................ ต าแหนง ............................................................................................................. ................................... ............................................................................................................................. ................................... ........................................................... ..................................................................................................... ตอนท ๒ แนวค าถามในการสนทนากลม

ทานมความคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบ “รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน” (ฉบบราง) เปนอยางไรบาง

ภาพรปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง คณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง)

ทมา : พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร), ๒๕๖๑. ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……………………....…………….………………. ................................................................................................................................................................ …………………………………………………………………………………………………….……………………………….

วตถประสงค

ระบบและกลไก

หลกการ

๑. ภาวะผน าเผยแผ ๑) ความร ๒) ทกษะ

๓) บคลกภาพ

แนวทางการประเมนผล

๒. การพฒนา ๑) การใหการศกษา

๒) การประชมเชงปฏบตการ ๓) การอภปรายกลม ๔) การระดมสมอง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท

วธการด าเนนงาน

๒๑๑

รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน (ฉบบราง) ประกอบดวยองคประกอบหลก ๕ องคประกอบ ไดแก ๑) หลกการ ๒) วตถประสงค ๓) ระบบและกลไก ๔) วธการด าเนนงาน ๕) แนวทางการประเมนผล มรายละเอยดดงน

๑. หลกการ ๑.๑ เปนการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครอง

คณะสงฆฝงอนดามน ๑.๒ เปนการพฒนาภาวะผน าการเผยแผอนเปนหลกการส าคญตอการปฏบตงานใน

หนาทของพระสงฆาธการทกระดบซงสอดคลองกบหลกพระธรรมวนยและกฎหมายคณะสงฆ ๑.๓ เปนการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามนใหม

ความร ทกษะ และบคลกภาพ ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……………………....…………….………………. ................................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………………………….……………………………. …………………………………………………………………………………………………….……………………………….

๒. วตถประสงค รปแบบการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะ

สงฆฝงอนดามน มวตถประสงคการพฒนาภาวะผน าดานการเผยแผ ๓ ดาน ไดแก ๑) ดานความร ๒) ดานทกษะ ๓) ดานบคลกภาพ อนเปนบ าเพญประโยชนปฏบตศาสนกจของพระสงฆาธการใหปรากฏเปนไปเพอประโยชนสขดวยการสงเคราะหอนเคราะหตามธรรมวธ โดยยดถอปฏบตตามพทธพจนในการสงพระสาวกออกประกาศศาสนาวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสขแกมหาชน” ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……………………....…………….………………. ................................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………………………….……………………………. ……………………………………………………………………………………………………….…………………………….

๓. ระบบและกลไก ระบบและกลไกของการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน มการเตรยมการพฒนาเพอใหด าเนนการอยางมประสทธภาพ ดงน ๓.๑ การเตรยมการกอนการพฒนา

๑) การประสานงานกบผรบผดชอบโครงการ หรอคณะท างานทรบผดชอบแตละฝายทเกยวของ เพอท าความเขาใจหลกการ เอกสาร และสอประกอบการพฒนาใหชดเจนกอนด าเนนการ

๒) การวางแผนด าเนนการระหวางการพฒนาใหเหมาะสมและครอบคลม เชน การแบงกลมพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา โดยพจารณาจากต าแหนง หนาท รบผดชอบของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาแตละรป การก ากบเวลาในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน หรอเวลา

๒๑๒

ในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอน การก าหนดบทบาทของวทยากร การเตรยมสอ วสด อปกรณ และการประเมนการปฏบตงานของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา

๓) การจดเตรยมความพรอมดานสถานท ทดลองใชสอ เครองมอ อปกรณ และการจดเตรยมเอกสารประกอบการพฒนา เปนตน

๓.๒ การเตรยมการระหวางการพฒนา ๑) การท าการชแจงขนตอนการพฒนาในแตละขนตอน บทบาทหนาทของพระ

สงฆาธการผเขารบการพฒนากระบวนการทใชในการพฒนาและเรองอนๆ ทเกยวของ ๒) การอ านวยความสะดวกใหแกพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาดวยการคอย

ดแลตรวจผลงาน รวมทงการใหค าแนะน าในกรณทพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาตองการความชวยเหลอ โดยอาจมอบหมายใหมวทยากรประจ ากลมหรอประจ ากจกรรมแตละดาน

๓) การกระตนใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาปฏบตกจกรรมแตละขนตอนใหบรรลผลตามทคาดหวง

๔) การสรางบรรยากาศใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดเรยนรอยางมความสข

๕) การใหเกยรตและยอมรบความคดเหนของพระสงฆาธการผเขารบการพฒนา ๖) การรวมประเมนและสรปผลการปฏบตการท างานรวมกบคณะวทยากร เพอ

วเคราะหปญหาวางแผนการท างานในวนตอไป และเมอสนสดในแตละวน เพอใหพระสงฆาธการผเขารบการพฒนาไดสามารถสรปองคความรจากการพฒนาไดครบสมบรณ

๓.๓ การเตรยมการหลงการพฒนา ๑) การรบทราบผลการน าเสนอสรปผลประจ าวนโดยพระสงฆาธการผเขารบการ

พฒนา ๒) การรวมสรปผลการพฒนาเพอหาขอดและขอจ ากดของการพฒนา เพอใชเปน

ขอมลในการปรบปรงวธการและวางแผนการพฒนาในครงตอไป ๓) การวางแผนการตดตามผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ ๔) การรายงานผลการด าเนนการพฒนาใหผเกยวของทราบ

ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……………....…………………….………………. ................................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………………….……………………………………. ……………………………………………………………………………………………….…………………………………….

๔. วธการด าเนนงาน วธการด าเนนงานการพฒนาภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการ

ปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวยการวธการด าเนนงาน ๒ ประการ ไดแก ๑) ภาวะผน าดานเผยแผน ๒) การพฒนา โดยมรายละเอยดดงน

๒๑๓

๔.๑ ภาวะผน าดานเผยแผ ๑) ดานความร

(๑) กฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคม ดานการเผยแผ

(๒) นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ (๓) ความรเกยวกบหลกค าสอนทางศาสนาด ทงปรยต และปฏบตอนเปนสงท

จะตองสอนคนอน และความรทางภาษาทองถนทตนไปอย เผยแผ โดยเขาใจพนฐานชวตและวฒนธรรมคนทจะไปสอน

(๔) หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ๖ ประการ คอ (๑) หามการท าความชว (๒) สงเสรมใหท าความด (๓) ใหฟงและรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง (๔) อธบายใหรในเรองทไมเขาใจ (๕) อนเคราะหดวยความเมตตา (๖) บอกการด ารงชวตทถกตอง

(๕) ความรในทางธรรมและความรในทางโลกเพอจะน าไปใชพฒนาปรบปรงการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าเอาเหตการณในโลกปจจบน ความรรอบตวมาประยกตใชในการบรรยายธรรมไดเปนอยางด ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….…………....……………………….………………. ................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………….………………………………………….

๒) ดานทกษะ (๑) การประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ (๒) เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา (๓) การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต (๔) การมงเนนใหสอนประชาชนใหมความรในเรองธรรมะอยางรอบดาน และ

เปนไปตามหลกพระพทธศาสนาทถกตอง (๕) การจดตงกองทนเพอการเผยแผและการบรหารจดการเพอไดประโยชน

สงสด (๖) เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา (๗) ทกษะตามหนาททต ๘ ประการ เปนคณลกษณะทพระพทธเจาไดก าหนด

คณสมบตจ าเพาะไวเพอเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยเปนผรจกฟงความคดเหนของผอนเพอน ามาเปนแนวทางปฏบต เปนผรสามารถพดธรรมใหผอนฟงไดดวยวธการแนะน า เปนผรจกแสวงหาความรดานการศกษาอยตลอดเวลา เปนผมความจดจ าเรองราวไดอยางแมนย าและถกตองตามความเปนจรง เปนผรความหมายของสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน เปนผรสามารถใชทกษะวธการใหผอนฟงไดเขาใจอยางชดเจน เปนผฉลาดในสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน และมความฉลาดในการท างานน าแตสงทเปนประโยชนมาสประชาชน และเปนผรหลกการสรางความสมพนธใหแกชมชนกบสงคมไดอยางผสมกลมกลน ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……………....…………………….………………. ................................................................................................................................................................

๒๑๔

……………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………….

๒) ดานบคลกภาพ (๑) เปนผมคณธรรมตามหลกโอวาทปาฏโมกข คอ การไมท าบาปทงปวงการ

ท ากศลใหถงพรอม การท าจตของตนใหผองแผว ซงเปนคตประจ าตวทพระธรรมทตไมท าบาปทงดวยกาย วาจาและใจ เปนผท าแตความดสงทเปนประโยชนแกตนและผอน เปนผมจตใจเบกบาน มความเมตตาปราณตอทกคนมความปรารถนาใหผอนพนจากความทกข

(๒) เปนผปฏปทาในทางพระวนย เนองดวยพระภกษมาปฏบตศาสนกจในสหรฐอเมรกา มภาวะเทากบเปนตวแทนของพระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย เปนจดสนใจของประชาชนทงชาวไทยและชาวตางประเทศ จงสมควรปฏบตใหสมกบภาวะทเปนตวแทนนน ใหเปนทเชดชเกยรตของพระพทธศาสนา เปนทเจรญศรทธาปสาทะของศาสนกชนและเปนทภาคภมใจของประชาชนชาวไทย

(๓) ปนผด าเนนชวตเปนแบบอยางแกประชาชน มชวตแบบเรยบงายไมเบยดเบยนตนเองและผอน เปนผส ารวมระวงในการบรโภคใชสอยเสนาสนะเปนผด าเนนชวตอยดวยความสงดไมเบยดเบยนใคร มแตแผเมตตาธรรมใหแกบคคลอน

(๔) เปนผมความอดทนไมแสดงกรยาทาทอนจะท าใหเสยบคลกภาพ ในโอวาทปาฏโมกข คอ ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง เปนผร จกขมจตใจการปฏบตหนาทไมเหนแกความยากล าบาก ยอมตรากตร าท างานเพอพระศาสนา ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….……....…………………………….………………. ................................................................................................................................................................ …………………………………………………………………………………………………….………………………………. ………………………………………………………………………………………….………………………………………….

๔.๒ การพฒนา เปนกระบวนการพฒนาในการเพมพนความรเพอเสรมสรางภาวะผน าดานเผยแผส าหรบพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆฝงอนดามน ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน

๑) การใหการศกษาแกพระสงฆาธการเกยวกบกฎหมายคณะสงฆ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มต และประกาศมหาเถรสมาคมดานการเผย นโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ โดยใชสอการเรยนร ประกอบดวยเอกสารประกอบการพฒนา Power Point สอออนไลน การฝกปฏบตในสถานการณจรง และการฝกปฏบตในสถานการณสมมต เพอใหพระสงฆาธการ ใหเปนผมความสามารถและเขาใจในหลกการเผยแผ แลวน าไปปฏบตเปนตวอยางทด รวมถงจะตองมเรยนรในเรองเทคนควธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) การประชมเชงปฏบตการ เพอใหพระสงฆาธการไดพฒนาเปนผมความรความสามารถทงภาคทฤษฎและปฏบต ดวยการจดประชมเชงปฏบตการใหมการรบฟงนโยบาย หลกการเผยแผ และฝกพด เทศน บรรยายและผลตสอการเผยแผพระพทธศาสนาได

๒๑๕

๓) การอภปรายกลม เพอใหพระสงฆาธการไดมการเรยนรแลกเปลยนเกยวกบการก าหนดนโยบาย แผน กลยทธ และน าไปสการปฏบตดานการเผยแผ การศกษาพทธธรรมดวยการเรยนรทงภาคทฤษฎและปฏบต เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนา เทคนคและวธการแสดงธรรมเทศนา และการประยกตใชสอเทคโนโลยสารสนเทศดานการเผยแผ

๔) การระดมสมอง เปนการประชมกลมเลก เพอเปดโอกาสใหพระสงฆาธการไดแสดงความคดเหนอยางเสรโดยปราศจากขอจ ากดหรอกฎเกณฑใดๆ ในหวขอใดหวขอหนง หรอปญหาใดปญหาหนงโดยไมค านงวาจะถกหรอผด ดหรอไมด ความคดหรอขอเสนอทกอยางจะถกจดไวแลวน าไปกลนกรองอกชนหนง

๕) การศกษาดงานนอกสถานท เพอใหพระสงฆาธการไดเรยนรจากประสบการณของพระสงฆาธการทมผลงานดเดนดานการเผยแผและวดทมการจดการเผยแผพระพทธศาสนาไดดเดน โดยศกษาจากกรณศกษาตวอยางและสรปเปนบทเรยนทเปนจดดและจดเดน เพอเรยนรวธการเผยแผแลวน ามาประยกตใชในการเผยแผพระพทธศาสนา ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….…….…...………………………….………………. ................................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………….…………………………………………….

๕. แนวทางการประเมนผล ๑) ประเมนเพอพฒนาการเรยนร ๒) การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง ๓)

สะทอนผลการประเมนเพอการพฒนาอยางตอเนอง และ ๔) การตงคณะกรรมาธการท างานเพอตดตามผลงานและก าหนดยทธศาสตร โดยคณะสงฆภาคคณะสงฆภาค ๑๗ ประกอบดวย จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดระนอง รวมกนดแล ความคดเหนและขอเสนอแนะ………………………………………….…....……………………………….………………. ................................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………….…………………………………………….

ภาคผนวก ข

รายชอผทรงคณวฒและหนงสอเชญ - รายชอผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย - รายชอผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ - รายชอผทรงคณวฒในการสนทนากลม - หนงสอเชญผทรงคณวฒ

๒๑๘

รายชอผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย ผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย ๕ รป/คน ๑. พระราชสทธวมล,ดร. เจาคณะจงหวดกระบ วดกระนอย ต าบลกระบนอย อ าเภอเมอง

จงหวดกระบ ๒. พระครกตตญาณวสฐ,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

พทธบรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๓. รศ.ดร.สทธพงษ ศรวชย อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชา

พทธบรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๔. ผศ.ดร.อทย สตมน อาจารยประจ ามหาวทยาลยสวนดสต ๕. ดร.กฤษฎา นนทเพชร อาจารยประจ ามหาวทยาลยบรพา

๒๑๙

รายชอผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ

ผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ ไดแก ผใหขอมลหลกในการสมภาษณ (Interview) ไดแก พระสงฆาธการ ในพนททใชเปนกรณศกษา ๕ จงหวดๆ ละ ๓ รป จ านวน ๑๕ รป ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) ไดแก

๑. จงหวดกระบ ๑) พระราชสทธวมล เจาคณะจงหวดกระบ เจาอาวาสวดกระบนอย จงหวดกระบ ๒) พระศรรตนสธ เจาคณะอ าเภอล าทบ ผชวยเจาอาวาสวดแกวโกรวาราม พระอาราม

หลวง จงหวดกระบ ๓) พระครศรธรรมาวธ เจาคณะอ าเภอเมองกระบ เจาอาวาวดโภคาจฑามาตย จงหวด

กระบ ๒.จงหวดพงงา ๑) พระภาวนาธรรมาภราม เจาคณะอ าเภอเมองพงงา เจาอาวาสวดสามคคธรรม จงหวด

พงงา ๒) พระมหานครนทร อนาลโย เจาคณะอ าเภอคระบร เจาอาวาสวดบางครง จงหวด

พงงา ๓) พระครถรธรรมารต เจาคณะอ าเภอทบปด เจาอาวาสวดราษฎรอปถมภ จงหวดพงงา ๓.จงหวดระนอง ๑) พระระณงคมนวงศ เจาคณะจงหวดระนอง เจาอาวาสวดสวรรณครวหาร พระอาราม

หลวง จงหวดระนอง ๒) พระครอปนนทโสภณ เจาคณะอ าเภอเมองระนอง เจาอาวาสวดอปนนทาราม จงหวด

ระนอง ๓) พระครปลดกตตศกด อตเมโธ เลขานการเจาคณะอ าเภอเมองระนอง ผชวยเจาอาวาส

วดอปนนทาราม จงหวดระนอง ๔.จงหวดตรง ๑) พระประสทธโสภณ (จ านงค อภชาโต ป.ธ.๖) รองเจาคณะจงหวดตรง เจาอาวาสวด

ประสทธชย จงหวดตรง ๒) พระครโสภณพทธารกษ เจาคณะต าบลนาตาลวง เจาอาวาสวดพระงาม จงหวดตรง ๓) พระครศรรตนาภวฒ เจาคณะต าบลไมฝาด เจาอาวาสวดเขาแกว จงหวดตรง ๕.จงหวดภเกต ๑) พระราชสรมน เจาคณะจงหวดภเกต เจาอาวาสวดทาเรอ จงหวดภเกต ๒) พระมหาทวศกด นนทธมโมเจา เจาคณะอ าเภอกระท อาวาสวดสรสลสภาราม

จงหวดภเกต ๓) พระครลฎฐธรรมรต เลขานการเจาคณะอ าเภอเมองภเกต เจาอาวาสวดลฎฐวนาราม

จงหวดภเกต

๒๒๐

รายชอผทรงคณวฒในการสนทนากลม

ผใหขอมลหลกในการสนทนากลม (Focus Group) เมอวนศกร ท ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ (เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๐.๐๐ น.) ณ หองประชมเทศบาลต าบลคลองทอมใต อ าเภอคลองทอม จงหวดกระบ ไดแก พระสงฆาธการ และผทรงคณวฒทมความรความเชยวชาญเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา จ านวน ๑๒ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) ก. รายชอผทรงคณวฒ

๑. พระราชสทธวมล เจาคณะจงหวดกระบ เจาอาวาสวดกระบนอย จงหวดกระบ ๒. พระศรรตนสธ เจาคณะอ าเภอล าทบ ผชวยเจาอาวาสวดแกวโกรวาราม จงหวดกระบ ๓. พระครศรธรรมาวธ เจาคณะอ าเภอเมองกระบ เจาอาวาสวดโภคาจฑามาตย จงหวด

กระบ ๔. พระครศรรตนาภราม เจาอาวาสวดควนสบาย เจาคณะอ าเภอเขาพนม จงหวดกระบ ๕. พระมหาสมบต ธนปญโ ,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาพทธบรหารการศกษา ๖. พระครกตตญาณวสฐ,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

พทธบรหารการศกษา ๗. รศ.ดร.สมศกด บญป ผอ านวยการหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธ

บรหารการศกษา ๘. รศ.ดร.สทธพงษ ศรวชย ผอ านวยการหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธ

บรหารการศกษา ๙. รศ.ดร.สน งามประโคน ผอ านวยการหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธ

บรหารการศกษา ๑๐. ดร.อ านาจ บวศร ผทรงคณวฒดานพระพทธศาสนา ๑๑. ผศ.ดร.อทย สตมน มหาวทยาลยสวนดสต ๑๒. นายพรยะ ศรสขสมวงศ นายกเทศบาลต าบลคลองทอมใต อ าเภอคลองทอม จงหวด

กระบ

ข. คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ ๑. รศ.ดร.อนถา ศรวรรณ ประธานกรรมการ ๒. พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน, ดร. กรรมการ

๒๒๑

๒๒๒

๒๒๓

๒๒๔

๒๒๕

๒๒๖

๒๒๗

๒๒๘

๒๒๙

๒๓๐

๒๓๑

๒๓๒

๒๓๓

๒๓๔

๒๓๕

๒๓๖

๒๓๗

๒๓๘

๒๓๙

ภาคผนวก ค

ภาพกระบวนการวจย

๒๔๑

ภาพสมภาษณผทรงคณวฒ

๒๔๒

๒๔๓

ภาพสนทนากลมดษฎนพนธ การสนทนากลม (Focus Group)

เมอวนศกร ท ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ (เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๐.๐๐ น.) ณ หองประชมเทศบาลต าบลคลองทอมใต อ าเภอคลองทอม จงหวดกระบ

๒๔๔

๒๔๕

ประวตผวจย

ชอ-ฉายา/นามสกล : พระมหาญาณพล ญาณปญโญ (รตนบร) ว/ด/ป (เกด) : วนองคารท ๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๐ ภมล าเนา : จงหวดพงงา การศกษา : นกธรรมชนเอก ส านกวดราชนดดาราม กรงเทพมหานาคร : เปรยญธรรม ๔ ประโยค ส านกเรยนคณะจงหวดกระบ : พทธศาสตรบณฑต (พระพทธศาสนา) มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย : พทธศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการศกษา) มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ต าแหนง/ประสบการณท างาน : ครพระสอนศลธรรมในโรงเรยน : ครสอนปรยตธรรม แผนกธรรม : พระปรยตนเทศประจ าจงหวดกระบ : เลขานการเจาคณะอ าเภอปลายพระยา จงหวดกระบ : ผชวยเจาอาวาสวดมหาธาตวชรมงคล : เปนเจาคณะต าบลนาเหนอ : เจาคณะอ าเภอปลายพระยา จงหวดกระบ อปสมบท : วนเสารท ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ สงกด : วดมหาธาตวชรมงคล ต าบลนาเหนอ อ าเภออาวลก จงหวดกระบ ปทเขาศกษา : ปการศกษา ๒๕๕๙ ปทส าเรจการศกษา : ปการศกษา ๒๕๖๑ ทอยปจจบน : วดมหาธาตวชรมงคล ต าบลนาเหนอ อ าเภออาวลก จงหวดกระบ