วารสารมนุษยสังคมปริทัศน์hs.pbru.ac.th/journal/wp-content/uploads/2020/04/2562-02-full-paper.… ·...

วารสารมนษยสงคมปรทศน ISSN 2673-0987 มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร Journal of Humanities and Social Sciences Review (JHSSR) Phetchaburi Rajabhat University

วตถประสงค 1. เพอเผยแพรองคความรทางวชาการและงานวจยดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร 2. เพอเปนสอกลางในการแลกเปลยนความร ความคดเหนทางวชาการดานมนษยศาสตร และสงคมศาสตร ทปรกษา อธการบดมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

รองอธการบดมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร บรรณาธการ ผศ.ดร.อญชนา พานช มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ผชวยบรรณาธการ ผศ.ประอรนช โปรงมณกล มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

อ.ดร.ธรศกด สขสนตกมล มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร กองบรรณาธการ ศ.ดร.สรวรรณ ศรพหล มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รศ.ดร.มานพ วสทธแพทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รศ.นท.ดร.สมตร สวรรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร รศ.ดร.นรนทร สงขรกษา มหาวทยาลยศลปากร รศ.ดร.เอกรนทร พงประชา มหาวทยาลยศลปากร รศ.เบญจรตน สทองสก มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม ผศ.ดร.พนตนาฏ ชฤกษ มหาวทยาลยรงสต ผศ.ดร.พจนย มงคง มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร ผศ.ดร.ธญวรรณ กาค า มหาวทยาลยราชภฏธนบร อ.ดร.ขวญใจ กจชาลารตน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม รศ.ดร.สรตา บวเขยว มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ผศ.ดร.พมพระว โรจนรงสตย มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

ฝายจดการ นางสาวฉออน จยแจง นางละออง เขอนขนธสถต นายนฤนาท ไมแกว ส านกงาน กองบรรณาธการวารสารมนษยสงคมปรทศน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

38 หม 8 ต าบลนาวง อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร 76000 โทรศพท/โทรสาร 0-3270-8615, 089-542-3113 e-mail: [email protected]

เจาของงาน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร การสงบทความ สงบทความผานระบบออนไลนไดท http://hs.pbru.ac.th/journal/ ก าหนดเผยแพร ปละ 2 ฉบบ (มกราคม – มถนายน และกรกฎาคม – ธนวาคม) เงอนไขการตพมพ ทกบทความทตพมพตองผานการพจารณาจากผทรงคณวฒอยางนอย 2 คน ในลกษณะ Double-blind peer review สถานทพมพ บรษทเพชรภมการพมพ จ ากด 80 หม 4 ถ.เพชรเกษม ต.บานหมอ อ.เมอง จ.เพชรบร 76000 โทร. 0-3247-4877, 0-3247-4878 โทรสาร 0-3242-4145

ปท 21 ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2562 Vol.21 No.2 July-December 2019

http://hs.pbru.ac.th/journal/

วารสารมนษยสงคมปรทศน (มสป.) ปท 21 ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2562

2

สารจากคณบด ผลงานวชาการ บทความวจย หรองาวจย มความส าคญ คอ การพฒนางาน

วชาการและพฒนาการเรยนการสอน เพราะจะท าใหเกดองคความรใหมๆ ททนสมย และทนตอเหตการณ ซงมหาวทยาลยและหนวยงานตางๆ พรอมทจะสนบสนนใหบคลากรไดศกษาคนควา เพอท าผลงานวชาการหรองานวจย โดยเฉพาะงานวจย งานสรางสรรค หรอบทความทมคณภาพและสามารถน าไปสการแกปญหาไดอยางเปนรปธรรม อนจะกอใหเกดประโยชนในหลายๆ ทาง อาท การใชประโยชนในเชงสาธารณะ การใชประโยชนในเชงนโยบาย การใชประโยชนในเชงพาณชย หรอการใชประโยชนเพอพฒนาทองถน เปนตน

นอกจากน ยงเปนทนายนดทในปจจบนยงมการสงเสรมและสนบสนนใหบคลากรสายสนบสนน และนกศกษา ระดบปรญญาตร ไดท างานวจยและมการเผยแพรสสาธารณชนมากขน เพอพฒนาตนเองและพฒนาองคความรทจะน าไปสการพฒนางานและพฒนาศกยภาพของตนเองใหมประสทธภาพมากขน ซงในระยะแรกๆ สามารถท าเปนงานในรปแบบงานกลม เพอรวมแรงรวมพลงและผนวกความคดใหการด าเนนงานเปนไปอยางกวางขวาง ครอบคลมและลกซง พอมความเชยวชาญและประสบการณมากขน ควรจะขยายไปด าเนนงานเปนรายบคคลและท างานวจยอยางตอเนอง เพอความกาวหนาทางวชาการ

ขอเปนก าลงใจและสนบสนนทกทานในการท าผลงานทางวชาการ และงานวจยอยางตอเนอง

ผชวยศาสตราจารยรพพรรณ เทยมเดช คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

Journal of Humanities and Social Sciences Review (JHSSR) Vol.21 No.2 July-December 2019

3

บทบรรณาธการ

วารสารมนษยสงคมปรทศนฉบบน เปนวารสารทออกเปนปท 21 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2562) นบจากปทเรมผลตวารสารรวมเวลาได 21ป วารสารไดรบ การพฒนามาเปนล าดบ วารสารมนษยสงคมปรทศนยงคงใหความส าคญเกยวกบคณภาพและมาตรฐานในการจดท าวารสาร เพอกาวไปสการพฒนาวารสารใหเปนทยอมรบมากขนทงในระดบชาตและนานาชาต ทกบทความวชาการตองผานการพจารณาจากผทรงคณวฒ อยางนอย 2 คน โดยภาพรวมบทความวชาการในฉบบน เปนผลงานของนกวชาการ นกศกษา อาจารยท งภายในและภายนอกมหาวทยาลยทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

กองบรรณาธการผลตวารสารนโดยยดจรยธรรมของการตพมพ (Publication Ethics) หากผเขยนตองน าบางสวนจากงานของผอนมาเขยนในงานของตน ตองมการอางองทถกตองและงานทสงมาตองไมเคยตพมพหรอเผยแพรมากอน สวนผทรงคณวฒตองประเมนคณภาพบทความภายใตหลกการและเหตผลทางวชาการอยางสรางสรรค โดยปราศจากอคต และสงผลประเมนตามระยะเวลาทกองบรรณาธการก าหนด ในขณะเดยวกนบรรณาธการจะตองตรวจสอบคณภาพของบทความทกเรอง โดยค านงถงคณภาพของบทความเปนหลก เพอใหการเผยแพรเกดประโยชนกบสาธารณชนอยางแทจรง

กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวาวารสารฯ ฉบบน จะเปนประโยชนในการเปนสอกลางแลกเปลยนความรความคดเหนทางวชาการและการศกษาคนควา ขอขอบคณทกฝายทใหการสนบสนนดวยดตลอดมา

ผชวยศาสตราจารย ดร.อญชนา พานช บรรณาธการ


4 4

สารบญ

การพฒนาทกษะการพดภาษาจนโดยการจดการเรยนรแบบ 4 MAT กรณศกษากลมนกเรยนทเรยนวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม

กรกมล ธนะโรจนรงเรอง ฐณฐา ลาภเลศ ประภา จอรถ

1

ความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษทไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยน กตตคณ จงหวดประจวบครขนธ

นนธญา สระศร สรตา บวเขยว

27

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร

ทศากร กลนบบผา พจนย มงคง จรสศร หวใจ

51

ความตองการพฒนาความกาวหนาในอาชพของบคลากรสายวชาการ: กรณศกษาคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต

เขมณฏฐ มาศววฒน สมลกษณ นราวฒนะ นสาชล สนหมาน

71

ฮปแตมอสาน : รปและความหมายจากภมปญญาทองถน สการตกแตงพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน

มนส จอมปร สชาต เถาทอง

100


5

สารบญ

พฒนาการและการจดการความรศลปะปนปนเมองเพชรบร : นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน)

นนทณฎฐ ตาละลกษมณ ภรด พนธภากร

140

โครงการออกแบบ Animation น าเสนอแนวคดของศาสนาพทธแบบทเบตกบพฤตกรรมการรบรของเยาวชนจน

เซย เฟย สชาต เถาทอง ชยยศ วนชวฒนานวต

169

บทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวด สราษฎรธาน

พระมหาฐตพงศ ชจตต ชยกฤต อศวธตานนท

173

แนวทางการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคบนพนฐานอตลกษณและภมปญญา กรณศกษา: ชมชนถ ารงค จงหวดเพชรบร

ลคนา ชใจ

189

พระนครคร: พระต าหนกกบความเปนมาดานสถาปตยกรรม ณฐกานต ผาจนทร นวลสมร อณหะประทป สปชา เพชรโสม

209


6 6

สารบญ

สภาพการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน

สรนาฏ วงศสวางศร ฐตมา บณฑรก

227

บทบาทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทสงเสรมการเรยนร สายฝน สยาห

248

รปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของต ารวจภธรจงหวดเพชรบร อภรกษ เพมชย วภวาน เผอกบวขาว โสภาพร กลาสกล

276

แนวทางการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย สการศกษาตลอดชวต

เขนย นามชม อดม รฐอมฤต

302

กลยทธการจดการสถาบนการเงนไทยสการเปนองคการสมรรถนะสง อรณกมล ศขอเนก พรชย เทพปญญา

325


7

Content

The development of Chinese speaking skill by using 4 MAT Learning management Case study of students studied Chinese in Hun-Hin Witthayakom School

Kornkamon Thanarotrungrueang Thanuttha Larblerd Prapa Jorot

1

The Ability on Reading and Writing in English Language Taught through Language Learning Strategies for Prathomsuksa 5 students at Kittikhun School in Prachuap Khiri Khan

Nantiya Sasee Sarita Buakhieo

27

Characteristics of School Administrators Affecting Participation of Communities in Continuing Education Management under Office of the Non-Formal and Informal Education, Prachin Buri Province

Tisakorn Klinbubpha Pojanee Mangkang Jarassri Huajai

51

Needs for Career Development of Academic Staff: A Case Study of Faculty of Liberal Arts at a Public University in the South

Khemmanat Matwiwat Somluck Narawatthana Nisachon Sunmarn

71


8 8

Content

Hoop Taem Isan: The Analysis of Images and Meaning from Local Wisdom to the Sim Isan Contemporary Mural Decoration

Manus Jompru Suchat Thaothong

100

Development and Knowledge Management of Stucco Art in Phetchaburi: Mr.Thongruang Em-ot, National Artist in Visual Arts (Minor Arts -Stucco Art)

Nanthanat Talalask Poradee Pantupakorn

140

Animation design project to present Tibetan Buddhist concepts and perceptual behavior of Chinese youth

Xia Fei Suchart Taothong Chaiyot Vanitwatthananuwat

169

The Role of Monks on Community Participation in Safeguarding Chak Phra Festival of Surat Thani Province

Phramaha Thitipong Chujit Chayakrit Asvathitanont

173

Study of Context and Potential of the Community in Creative Tourism Management: A Case Study of Tamrong Community, Phetchaburi Province

Lakkana Choolai

189

Phranakhonkhiri: The Royal Residence and architectural origin Nuttakan Phachan Nuansamorn Ounhaprateep Suppacha Aek Phetsome

209


9

Content

The Operating Conditions of School Libraries in the Lower Central Region and the Upper Southern Region

Sirinard Wongsawangsiri Thitima Boontarik

227

Role of Information and Communication Technology to Promote Learning

Saifon Siah

248

Model for Human Resource Development of Phetchaburi Provincial Police

Apirak Permchai Wipavanee Perkbuakhao Sopaporn Klumsakul

276

Guideline for Transforming the Office of the Non-Formal and Informal Education (ONIE) to be Department

Khaneay Namchum Udom Ratamarit

302

Strategic Management of Commercial Bank to Be High Performance Organization

Arunkamon Suk-Anek Pornchai Dhebpanya

325


10

การพฒนาทกษะการพดภาษาจนโดยการจดการเรยนรแบบ 4 MAT กรณศกษากลมผเรยนทเรยนวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม The development of Chinese speaking skill by using 4

MAT Learning managementCase study of students studied Chinese in Hun-Hin Witthayakom School

กรกมล ธนะโรจนรงเรอง1/ฐณฐา ลาภเลศ2/ประภา จอรถ3 Kornkamon Thanarotrungrueang1/ Thanuttha Larblerd2/Prapa Jorot3

1, 2อาจารยสาขาวชาภาษาจน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

3ครผชวยสอนภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม อ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ 1,2Lecturer of Chinese, Faculty of Humanities and Social Sciences,

Phetchaburi Rajabhat University 3Assistant Teacher of Chinese, Huahin Wittayakom School, Huahin District,

Prachua Khiri Khan *Corresponding author Email: [email protected]

(Received: September 14, 2019; Revised: November 4, 2019; December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยในครงนมจดมงหมายการวจยเพอ 1) พฒนาทกษะการพดภาษาจนของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม โดยใชรปแบบ 4MAT โดยนกเรยนไมนอยกวารอยละ 70 มคะแนนทกษะการพดภาษาจนเฉลยรอยละ 702) เปรยบเทยบผลสมฤทธของทกษะการพดของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม กอนและหลงไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT3) ศกษาความพงพอใจของนกเรยนทไดรบการพฒนาทกษะจากรปแบบการจดการเรยนรแบบ 4MAT โดยกลมเปาหมายในการวจยครงน คอ ผเรยนทเรยนวชาภาษาจนโรงเรยนหวหนวทยาคม จ านวน 35 คน ซงไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง ด าเนนการวจยในชวงในชวง 12 พฤศจกายน 2561 ถง 4 มกราคม 2562


11

จ านวน 7 สปดาห รวม 14 ชวโมง ใน 1 หนวยการเรยนร คอ “喜欢不喜欢” (ชอบหรอไมชอบ) รวม 5 แผนท าการวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใช สถตพนฐาน สถตทดสอบท และวเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยใชการวเคราะหเชงเนอหา

ผลการวจยพบวา 1. นกเรยนจ านวน 35 คน มคะแนนทกษะการพดภาษาจนเฉลยสงกวารอยละ 70

จ านวน 32 คน โดยมคะแนนเฉลย 14.69 คดเปนรอยละ 91.42 ซงสามารถผานเกณฑมากกวารอยละ 70 ทก าหนดไว

2. ผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการพดภาษาจนของนกเรยน กอนและหลงไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MATพบวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

3. ผลการประเมนความพงพอใจของนกเรยนหลงการจดการเรยนรแบบ 4 MAT พบวา ดานทมความพงพอใจมาก ไดแก ดานกจกรรมการเรยนการสอน (มคาเฉลย เทากบ 4.01) รองลงมาไดแก ดานผสอน (มคาเฉลย เทากบ 3.85) และดานการวดและประเมนผล (มคาเฉลย เทากบ 3.75) ดานทมความพงพอใจนอยทสด ไดแกดานเนอหา (มคาเฉลย เทากบ 3.14) ตามล าดบ

ค าส าคญ: วฏจกรการเรยนร 4MAT การพดภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม

Abstract

The purposes of the research were: 1) to develop Chinese speaking skills with 70% of students got 70% in Chinese speaking skills,2) to compare scores of Chinese speaking skills before and after using 4 MAT learning management of students, 3) to study the satisfaction of students who have been developed skills from the 4MAT learning management model. Research sample was 35 students who studied Chinese speaking at Hua-Hin Witthayakhom by using purposive sampling. This research conducted 7 weeks, 14 hours from 12 November 2018 to 4 January 2019. The learning unit that was “喜欢不喜欢” (Like or Dislike)” which consisted of 5 lesson plans. Basic statistics, t-test statistics,


12

and qualitative data analysis were used to analyze the content. The result of research showed that:

1. The students had an average score of more than 70 percent of Chinese speaking skills at 14.69, 91.42 percent, which can pass more than 70 percent of the specified criteria. 2. The result of satisfaction assessment of Grade 11 students, class 2 after learning by using 4 MAT which analyzed content in each aspect found that the most satisfying aspect was the teaching and learning activities ( X = 4. 01) followed by the instructor ( X = 3.85) and measurement and evaluation ( X =3.75), the last is the content ( X = 3.14) respectively 3. The result of comparison the achievement of Chinese speaking skills before and after using the 4 MAT learning management of grade 11 students, class 2 of 35 students found that the average scores of Chinese speaking achievement after the 4 MAT learning management was at 1 4 .6 9 out of 2 0 points, the standard deviation was at 4 .52 . Chinese speaking skills achievement differences were statistically significant at the 0.0 1 level, indicating that the students who received 4 MAT learning had a higher level of achievement in Chinese speaking skills after studying at the 0.01 level of significance.

Keyword: 4MAT learning management cycle, Chinese speaking, Hua-Hin Witthayakom School

บทน า จากผลการจดการเรยนรภาษาจนในปจจบนพบวา โดยภาพรวมของการเรยนการสอนภาษาจน ยงไมคอยประสบความส าเรจเทาใดนก ทงนเพราะเหตปจจยทเปนอปสรรคหลายประการ ไดแก การขาดครผสอนทมความรความเชยวชาญ การขาดหลกสตรและนโยบายในการจดการเรยนรภาษาจนกลางทชดเจนและดเพยงพอ และปจจยทเกยวกบความพรอมของตวผเรยนเอง


13

การจดการเรยนการสอนภาษาจน ควรมการมงเนนการพฒนาทกษะทง 4 ดาน ไมวาจะเปนทกษะการฟง การอาน การฟง และการพด รวมไปถงการน าทกษะทมเบองตนนไปปรบใชตอไปเรองความสามารถดานการแปล ผเรยนตองมโอกาสไดฝกทกษะการใชภาษาทง 4 ทกษะนใหมากทสด ทงในหองเรยนและนอกหองเรยน ทกษะการพด เปนทกษะทมความส าคญรองลงมาจากทกษะการฟง เมอเรมเรยนรจากการฟงแลวกเรมเรยนรในการพด ปญหาหลกดานทกษะการพด คอ สภาพแวดลอม ทางภาษา ถานอกหองเรยนไมมโอกาสไดใชภาษาจนในการสนทนา กจะท าใหมโอกาสในการฝกพดกบเจาของภาษานอยลง และดวยธรรมชาตของภาษาจนทมเสยงวรรณยกตทงหมด 4 เสยง โดยแตละเสยงจะมความหมายทแตกตางกนออกไป เมอพดเสยงผดกจะท าใหเกดการสอสารทผดไป ในการฝกพดในหองเรยน ผเรยนสามารถพดตามแบบสนทนาในบทเรยนไดดแตหลงหลงจากเรยนแลวกมโอกาสในการฝกสนทนาภาษาจนนอยมากและบางครงกไมสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนไดจรง (นพนธ ทพยศรนมต, 2542: 32-34) เปาหมายของการเรยนภาษาคอ การน าไปใชในการสอสาร เมอเรยนภาษาแลวควรทจะพดไดสอสารได ดงน นเมอพจารณาจะเหนไดวา ทกษะการพดมความส าคญมากในการสอสารภาษาจน รปแบบการเรยนการสอนตามวฏจกรการเรยนร 4MAT หรอทเรยกวา รปแบบการจดกระบวนการเรยนร 4 MAT’S Learning เปนการเรยนรทเนนผเรยนทมการเรยนรโดยจนตนาการ (Imaginative learners) การรบรมโนทศนทเปนนามธรรม น ากระบวนการสงเกตอยางไตรตรอง หรอเรยกวาผเรยนทถนดการวเคราะห (Analytic learners) การรบรมโนทศนแลวผานกระบวนการลงมอท าหรอทเรยกวาผเรยนทถนดการใชสามญส านก (Commonsense learners) และการรบรจากประสบการณทเปนรปธรรม (ศกดสทธ แกวมณ, 2555) ซงปจจบนมงานวจยทไดมการใชการเรยนรดงกลาวไปใชในการเรยนการสอน อาท จนทรนภา สนเภตรา (2558); ธญมา หลายพฒน (2550); ปยะพงษ วงศขมเงน และปรญญ ทนนชยบตร (2556) ตางกพบวาผลการจดการเรยนการสอนตามวฏจกรการเรยนร 4MAT ไดผลอยางนาพอใจและประสบผลส าเรจ จากการวเคราะหการจดการเรยนรของผเรยนทเรยนวชาภาษาจนโรงเรยน


14

หวหนวทยาคม พบวา ผลสมฤทธทางการเรยนภาษาจนและทกษะดานการพดภาษาจน ไมเปนไปตามเกณฑวตถประสงคการเรยนร ผเรยนยงขาดความเชอมนในตนเองในพดภาษาจน เพราะกลววาตวเองจะพดผดซงแนวทางการพฒนาทกษะการพดภาษาจนนน จะตองฝกฝนบอยๆ ในการใชน าเสยง ฝกจงหวะในการพด ฝกทาทาง และสหนาประกอบในการพด โดยครเปนผทใหความชวยเหลอใหกบผเรยน โดยกระบวนการเรยนการสอนและรปแบบการจดการเรยนการสอนแบบกจกรรมสงเสรมความรวมมอในชนเรยน ชวยเสรมแรงบวกและความภาคภมใจ รวมถงกระตนใหผเรยนกระตอรอรน รวมมอกนและรบผดชอบในหนาทของตน โดยในการสอนทกษะการพด ผสอนจะตองมการวางแผนการสอน ผเรยนตองการเรยนอะไร เพอทจะไดวางแผนการสอนและเลอกวธการสอนทเหมาะสม (ฤทยพณณ พดลา, 2553 อางถงใน ชตมา สวางภพ, 2555: 4) จากเหตผลทกลาวมาขางตนน ทมผวจยจงมความสนใจทจะน าแนวทางการจดการเรยนรแบบ 4MAT มาใชพฒนาทกษะการพดภาษาจนของผเรยนกลมตวอยางดงกลาวซงการน ารปแบบ 4MAT มาใชในการเรยนการสอนรายวชาภาษาตางประเทศ เปนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง เปนรปแบบการเรยนของทค านงถงความสมดลของสมองทงสองซกของผเรยนโดยผวจยหวงวาจะสามารถชวยใหผเรยนพฒนาทกษะการพดภาษาจนไดอยางคลองแคลวขนเกดความมนใจในการพดโดยการวดและประเมนในการจดผลการเรยนรเพอสงผลใหผเรยนสอสารภาษาจนไดดยงขนตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธของทกษะการพดของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม กอนและหลงไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT 2. เพอพฒนาทกษะการพดภาษาจนของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม โดยใชรปแบบ 4MAT ทมคะแนนทกษะการพดภาษาจนเฉลยรอยละ 70 3. เพอศกษาความพงพอใจของนกเรยนทไดรบการพฒนาทกษะจากรปแบบการจดการเรยนรแบบ 4MAT


15

สมมตฐานการวจย 1. ผลสมฤทธของทกษะการพดของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม หลงไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT สงกวากอนเรยน 2. คะแนนทกษะการพดภาษาจนของผเรยนทเรยนรายวชาภาษาจน โรงเรยนหวหนวทยาคม หลงการใชรปแบบ 4MAT มคะแนนสงขนเฉลยรอยละ 70

วธด าเนนการวจย กลมเปาหมาย กลมเปาหมายของงานวจยในครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2

โรงเรยนหวหนวทยาคมทก าลงศกษาในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2561 จ านวน 1 หองเรยน รวมจ านวน 35 คน

ตวแปรทใชในการวจย ตวแปรตน คอ การจดการเรยนรการพดภาษาจน โดยใชรปแบบ 4MAT ตวแปรตาม ไดแก (1) ทกษะการพดภาษาจนของนกเรยน

(2) ความพงพอใจของผเรยนทมตอการจดการเรยนรโดย ใชรปแบบ 4 MAT

รปแบบการวจย การวจยในครงนเปนรปแบบการวจยเบองตน (Pre-experimental design) โดย แบบศกษากลมเดยววดกอน -หลงการทดลอง (One-group pretest-posttest design) (วรรณ แกมเกต, 2555) ดงตารางท 1

Pretest Treatment Posttest O1 X O2


16

สญลกษณทใชในการวจย O1 แทนการทดสอบกอนเรยน โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน (Pretest) X แทนการสอนการพดภาษาจนโดยการจดการเรยนรแบบ 4MAT O2 แทนการทดสอบหลงเรยนโดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน (Posttest) และแบบประเมนความพงพอใจตอการจดการเรยนร การพดภาษาจน โดยใชรปแบบ 4 MAT มลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการจดการเรยนร คอ แผนการจดการเรยนรแบบ 4 MATส าหรบ

นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2ในหนวยการเรยนร “喜欢不喜欢”จ านวน 1 หนวย รวม 5 แผน ใชเวลา 14 ชวโมง รายละเอยดของแผนการจดการเรยนรดงโครงสรางรายวชาในตารางท 2

ตารางท 2 แผนการจดการเรยนร

สาระการเรยนร หนวยท 1 “喜欢不喜欢”(ชอบหรอไมชอบ)

จ านวนเวลาเรยน(ชวโมง)

สปดาห

แบบทดสอบกอนเรยน 1 1 1.1 水果 ผลไม 2 1- 2 1.2 菜 อาหาร 2 2 - 3 1.3 饮料 เครองดม 2 3 - 4 1.4 颜色 ส 2 4 - 5 1.5 天气 ฤดกาล 2 5 - 6 แบบทดสอบหลงการเรยน 1 6 - 7

รวม 12 7


17

2. แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน 3. แบบประเมนความพงพอใจตอการจดการเรยนรการพดภาษาจน โดยใชรปแบบ 4 MAT จ านวน 1 ฉบบ โดยใชมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ การสรางเครองมอในการวจย 1. แผนการจดการเรยนรแบบ 4MAT ในหนวยการเรยนร “喜欢不喜欢” โดยผวจยไดด าเนนตามขนตอน ดงน 1.1 ศกษาหลกการการเรยนรแบบ 4MAT ตามขนตอนของ McCarthy ทงหมด 8 ขนตอน (ดวงหทย แสงวรยะ, 2544: 25 - 27) 1.2 ศกษาวเคราะหหลกสตรการเรยนรภาษาจน และความสอดคลองสมพนธกนกบองคประกอบแตละสวนของหลกสตร 1.3 จดท าแผนการจดการเรยนร ในหนวยการเรยนร “喜欢不喜欢” โดยมองคประกอบของแผนการจดการเรยนร ดงน สาระส าคญ เปาหมายหรอวตถประสงค (มาตรฐานการเรยนร ตวชวด ผลการเรยนรทคาดหวง จดประสงคการเรยนร) เนอหาสาระ กจกรรมการเรยนร สอ และการวดประเมนผล พรอมเอกสารประกอบไดแก เครองมอวดและประเมนผลการเรยนร ใบงาน ใบความร แบบฝกหด 1.4 น าแผนการจดการเรยนรฯ ไปใหผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพของแผนการจดการเรยนร โดยใชเกณฑการประเมนแบบมาตรประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ ของ Likert ดงน 5 หมายถง มความเหมาะสม มากทสด 4 หมายถง มความเหมาะสม มาก 3 หมายถง มความเหมาะสม ปานกลาง 2 หมายถง มความเหมาะสม นอย 1 หมายถง มความเหมาะสม นอยทสด

ผเชยวชาญทตรวจสอบคณภาพของแผนการจดการเรยนร จ านวน 3 ทาน แตละทานมคณสมบตและความเชยวชาญ คอ 1) ผเชยวชาญดานเนอหา (Content) ทาง


18

ภาษาจน 1 ทาน 2) ผเชยวชาญดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน 1 ทาน และ 3) ผเชยวชาญดานการประเมนผลการเรยนร1 ทาน ซงผลการประเมนแผนการจดการเรยนรโดยผเชยวชาญทง 3 ทาน พบวา แผนการจดการเรยนรมความเหมาะสมโดยรวมอยในระดบเหมาะสมมากทสด ( X =4.61) 1.5 ปรบปรงแผนการจดการเรยนรตามผเชยวชาญ แลวน าไปใชกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 โรงเรยนหวหนวทยาคม 2. แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน มขนตอน ดงน 2.1 ศกษาหลกสตรขอมล ออกแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน โดยแบบทดสอบเปนแบบอตนย เปนการทดสอบปฏบตดานทกษะการพดจ านวน 5 ขอ (20 คะแนน) โดยปฏบตตามค าสง สนทนาโตตอบ ตอบค าถามตามหนวยการเรยน 2.2 ก าหนดเกณฑการใหคะแนนทกษะการพดภาษาจนในการป ระเมน ประกอบดวย 5 ดาน คอ ค าศพท การออกเสยง ความคลองในการพด ไวยากรณและเวลา ผวจยไดประยกตแบบประเมนทกษะการพดภาษาจนจากงานวจยของ รตนชย เอยมพทกษพร (2545) และประเทอง ใจหาญ (2546) 2.3 น าแบบทดสอบฯ เสนอตอผเชยวชาญทง 3 ทาน ตรวจสอบความถกตอง ความเหมาะสม และความชดเจนของค าถาม แลวหาคาดชนความสอดคลองระหวางขอสอบกบผลการเรยนร (IOC) โดยพจารณาคาดชนความสอดคลองตงแต 0.50 ขนไป ซงผเชยวชาญแตละทานใหคะแนนตามเกณฑดงน ใหคะแนน +1 เมอแนใจวาขอสอบนนสอดคลองตามผลการเรยนรทคาดหวง ใหคะแนน 0 เมอไมแนใจวาขอสอบนนสอดคลองตามผลการเรยนรทคาดหวง

ใหคะแนน -1 เมอแนใจวาขอสอบนนสอดคลองตามผลการเรยนรทคาดหวง ผลการวดทกษะการพดมดชนความสอดคลองระหวางแบบวดทกษะการพด

กบผลการเรยนรทคาดหวง เทากบ 1.00


19

2.4 น าแบบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน ทผานการตรวจสอบ แกไข และปรบปรงแลว ไปทดลองใช (Try out) กบนกเรยนทไมใชกลมเปาหมายทเคยเรยนหนวยการเรยนร 喜欢不喜欢 มาแลว คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 1 จ านวน 30 คน 2.5 น าคะแนนทไดจากการไปทดลองใช (Try out) ครงท 1 มาวเคราะหหาคาความยากงาย (p) และคาอ านาจจ าแนก (r) โดยพจารณาความยากงาย (p) ทมคาระหวาง 0.20- 0.80 และคาอ านาจจ าแนก (r) ทมคา 0.20 ขนไป ซงผวจยไดคดเลอกขอสอบทมคาความยาก ระหวาง 0.26- 0.79 และมคาอ านาจเทากบ 0.20-0.80 จ านวน 5ขอ 2.6 น าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน จ านวน 5 ขอ ทดลองใช (Try out) ครงท 2 กบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 3 ทเคยเรยนหนวยการเรยนร 喜欢不喜欢 มาแลวจ านวน 20 คน 2.7 น าคะแนนมาวเคราะหเพอหาคาความเชอมนของแบบทดสอบทงฉบบ โดยใชสตร KR-20 ของคเดอร-รชารดสน (วเชยร เกตสงห,2528: 139-140, อางถงใน พเยาว เนตรประชา,2555) ไดแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนทมคาความเชอมน 0.75 2.8 จดท าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน เตรยมน าไปใชกบกลมผนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 3. แบบประเมนความพงพอใจตอการจดการเรยนรการพดภาษาจน โดยใชรปแบบ 4MAT จ านวน 1 ฉบบ โดยใชมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ จ านวน 20 ขอ มขนตอนการสรางและการหาประสทธภาพของเครองมอ โดยเรมจากการวเคราะหประเดนความพงพอใจ สรางแบบประเมนความพงพอใจของผเรยนกลมทดลอง ซงแบงเปน 5 ระดบน าแบบประเมนใหผเชยวชาญ 3 ทาน ท าการตรวจสอบหาคาดชนความสอดคลอง (IOC) ไดคาดชนความสอดคลอง ระหวาง 0.71 – 1.00 ทง 20 ขอ โดยในสวนเกณฑในการแปลความหมาย โดยพจารณาคะแนนเฉลยทไดจากแบบสอบถามทเปนแบบมาตราประมาณคา มดงน ระดบ 1.00 - 1.49 หมายถง มความพงพอใจและความคดเหนอยในระดบนอยทสด


20

ระดบ 1.50 - 2.49 หมายถง มความพงพอใจและความคดเหนอยในระดบนอย ระดบ 2.50 - 3.49 หมายถง มความพงพอใจและความคดเหนอยในระดบปานกลาง ระดบ 3.50 - 4.49 หมายถง มความพงพอใจและความคดเหนอยในระดบมาก ระดบ 4.50 - 5.00 หมายถง มความพงพอใจและความคดเหนอยในระดบมากทสด การเกบรวบรวมขอมล การวจยครงน ทมผวจยมการวางแผนขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน 1. ผวจยเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 จ านวน 30 คน 2. ท าการทดสอบกอนเรยน (Pretest) โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน ในหนวยการเรยนร “喜欢不喜欢” จ านวน 5 ขอ (20 คะแนน) โดยปฏบตตามค าสง สนทนาโตตอบ ตอบค าถามตามหนวยการเรยน 3. ด าเนนการสอนโดยใชแผนการจดการเรยนรแบบ 4MAT สอนทงหมด 5 แผนใชเวลา 12 ชวโมง 4. ท าการทดสอบหลงเรยน (Post-test) กบผเรยนโดยใชแบบทดสอบชดเดยวกนกบการทดสอบกอนเรยน และใหนกเรยนตอบแบบประเมนความพงพอใจทมตอการจดการเรยนรแบบ 4MAT ทผวจยไดพฒนาขน 5. น าผลคะแนนจากการตรวจแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการพดภาษาจน และ แบบวดความพงพอใจตอการจดการเรยนรทไดมาวเคราะหโดยใชวธทางสถตเพอทดสอบ สมมตฐานตอไป การวเคราะหขอมล 1. วเคราะหขอมลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการพดภาษาจนกอนและหลงเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 ทไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT โดยใชการทดสอบท (t-test) ชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent sample) 2. วเคราะหความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 หลงการจดการ

เรยนรแบบ 4MAT โดยใชคาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของค าตอบ


21

รายขอ และแปลความหมายของขอมลโดยเทยบกบเกณฑทก าหนด

สรปผลการวจย จากการศกษาไดผลการวจย ดงน 1. ผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการพดภาษาจนกอนและหลงไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 จ านวน 35 คน จากนนน าแบบทดสอบฯ มาตรวจใหคะแนน น าคะแนนทไดมาวเคราะหทางสถตและใชการทดสอบท (t-test) ชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent sample) ผลปรากฏดงตารางท 3 ตารางท 3 ตารางเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการพดภาษาจน

การทดสอบ คะแนนเตม N X S.D. t-test p-value

กอนเรยน หลงเรยน

20 20

35 35

8.51 14.69

2.60 4.52

19.29** .00

** p <.01

จากตารางท 3 พบวา นกเรยนกลมเปาหมาย จ านวน 35 คน ทไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT มคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการพดภาษาจน กอนการการจดการเรยนรแบบ 4MATเทากบ 8.51 คะแนน จากคะแนนเตม 20 คะแนน คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.60 และคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการพดภาษาจน หลงการจดการเรยนรแบบ 4MAT เทากบ 14.69 จากคะแนนเตม 20 คะแนน คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.52 โดยคะแนนทดสอบหลงเรยนมคะแนนสงสดและต าสดเทากบ 19 และ 11 คะแนนตามล าดบ เมอทดสอบความแตกตางผลสมฤทธทางการพดภาษาจน กอนและหลงการจดการเรยนรแบบ 4MAT พบวา ผลสมฤทธทางการพดภาษาจน แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 แสดงวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบ 4MAT มผลสมฤทธทางการพดภาษาจนหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 2. นกเรยนกลมเปาหมาย จ านวน 35 คน มคะแนนทกษะการพดภาษาจนเฉลย สงกวารอยละ 70 จ านวน 32 คน โดยมคะแนนเฉลย 14.69 คดเปนรอยละ 91.42 ซง


22

สามารถผานเกณฑมากกวารอยละ 70 ทก าหนดไว 3. ผลการประเมนความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ห อง 2 หลง การจดการเรยนรแบบ 4MATสามารถวเคราะหผลขอมลทางสถต ดงตารางท 4 ตารางท 4 ผลการวเคราะหความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 หลงการ

จดการเรยนรแบบ 4 MAT

องคประกอบการเรยนร X S.D. ระดบความพงพอใจ

ดานผสอน ดานเนอหา ดานกจกรรมการเรยนการสอน ดานการวดและประเมนผล

3.85 3.14 4.01 3.75

0.84 0.60 0.71 0.56

มาก ปานกลาง

มาก มาก

จากตารางท 4 ทไดรวบรวมจากการประเมนความพงพอใจของนกเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 หอง 2 หลงการจดการเรยนรแบบ 4MAT ซงวเคราะหเนอหาเปนรายดาน

พบวา ดานทมความพงพอใจมาก คอ ดานกจกรรมการเรยนการสอน ( X =4.01) รองลงมา

คอ ดานผสอน ( X = 3.85) และดานการวดและประเมนผล ( X = 3.75) สดทายคอ ดาน

เนอหา ( X =3.14) ตามล าดบ

การอภปรายผล 1. จากการทผวจยไดท าการทดสอบทกษะผลสมฤทธทางการพดภาษาจน กอนและหลงการเรยนร โดยน าแบบทดสอบท าการทดสอบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หอง 2 จ านวน 35 คน สามารถพบวา หลงจากทผเรยนผานการจดการเรยนรแบบ 4MAT มาแลว จะมทกษะการพดภาษาจนสงกวากอนใชการจดการเรยนรฯ โดยผเรยนกลมเปาหมาย จ านวน


23

35 คนน มทกษะการฟงภาษาจนผานเกณฑรอยละ 70 จ านวน 32 คน โดยมคะแนนเฉลย 14.69 คดเปนรอยละ 91.42 ซงเทยบกบคะแนนกอนเรยนทมทกษะการฟงภาษาจนผานเกณฑรอยละ 70 เพยง 2 คนโดยมเฉลยอยท 8.51 คดเปนรอยละ 5.71 จากผลการวเคราะหขอมลดงกลาว แสดงใหเหนวา นกเรยนทมทกษะทางการพดภาษาจนไดดจนผานเกณฑ รอยละ 70 เปนผลเนองมาจากการเรยนรแบบ 4MAT เปนรปแบบการสอนทมล าดบขนตอนจากเนอหาและกจกรรมอยางตอเนอง เมอผสอนมการจดกจกรรมการพดภาษาจนทมความหลากหลาย ผเรยนจะคนพบความทาทาย ความสนกสนานเพลดเพลนผเรยนมความกระตอรอรนทมสวนรวมในการเรยนรไดน าเสนอความรวธการทหลากหลาย ท าใหผเรยนกลาทจะพดภาษาจนออกมาอยางไมเคอะเขนโดยสอดคลองกบ มานสา ปราณามาคา (2555) ซงกลาววา การสอนแบบ 4MAT เปนการสอนทท าใหผเรยนไดสรางความรดวยตนเองพวกเคาสามารถเชอมโยงการเรยนรโดยการเชอมโยงความรใหมเขากบประสบการณเดมท าใหการเรยนรมความหมายตอผเรยน เมอผเรยนมความมนใจในการพดภาษาจน โดยไมกลววาตนเองจะพดผดพดถก พวกเขากสามารถเชอมโยงทกษะอนๆ เขามาใชในการพด อาท ทกษะการแปล มาสงเสรมใหตนเองเรยนรอยางมประสทธภาพ ทงทเปนการเรยนรดวยตนเอง การท างานกลม การอภปราย และการประยกตความรไปใชอยางสรางสรรค 2. หลงจากทผเรยนผานการเรยนทมการจดการเรยนรแบบ 4MATแลว ผวจยจงใหผเรยนกลมตวอยางท าการประเมนความพงพอใจ โดยผลประเมนความพงพอใจของผเรยน พบวา ผเรยนมความพงพอใจในการจดการเรยนรการพดภาษาจนแบบ 4MAT ในระดบมาก อาจะเปนเพราะวา การจดการเรยนรแบบ 4MAT เปนการจดกจกรรม หรอออกแบบกจกรรมการเรยนรทสอดคลองและเหมาะสมกบผเรยนแตละคน ซงนกเรยนสวนใหญเหนวากจกรรมการเรยนการสอนมความสนกสนานไมนาเบอนกเรยนสามารถสงเคราะหจากเนอหาการเรยนทตนเองชอบได พวกเขาชอบทจะมสวนรวมในการเรยน ชอบด วดโอ ภาพทชวยเพมความเขาใจมากขน มอสระในการตงค าถามและทบทวนค าตอบตลอดเวลานกเรยนไดให ความคดเหนวาอาจารยและผเรยนมการท ากจกรรมรวมกน อาจารยสอนสนกและเขาใจงายซงนกเรยนสวนใหญพอใจกบคะแนนทตนเองได สอดคลองกบผลการศกษาของ (ปยะพงษ


24

วงศขมเงน และปรญญ ทนนชยบตร, 2556: 54) ไดท าการวจยการพฒนาทกษะการฟงและการพดภาษาจนโดยผานการเรยนรแบบ 4MAT ผลการวจยซงไดสอบถามนกเรยนกลมตวอยาง พบวา ความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนภาษาจนโดยใชรปแบบ 4MAT อยในระดบมาก โดยเฉพาะในสวนของการไดรบความรใหมๆจากเนอหาวชาทเรยน

ขอเสนอแนะ 1. ในการจดการเรยนรแบบ 4MAT อาจจะตองใชเวลาในการจดการเรยนรมากกวา 2 ชวโมง ผสอนควรก าหนดเวลาในการจดกจกรรมการเรยนรในแตละแผนใหเหมาะสม 2. ในขณะทผเรยนท าการทดสอบทกษะการพดภาษาจน ผเรยนบางคนมทกษะ การพดภาษาจนทยงไมดเทาทควร เนองจากตองใชเวลาในการเตรยมตวพด ดงนนผสอนจงควรก าหนดสถานการณในการพดใหผเรยนไดเตรยมตวอยางนอย 1 สปดาห เพอผเรยนจะไดมความพรอมและกลาแสดงออกในการพดมากยงขน 3. ควรมการน าแผนการจดการเรยนรแบบ 4MAT ไปพฒนาดานการพด โดยใช การแสดงบทบาทสมมตดวย จะชวยใหผเรยนไดฝกทกษะการพดและความเชอมนในตนเองในการแสดงบทบาทสมมตดวย 4. ควรมการศกษาเชงเปรยบเทยบ การจดการเรยนรโดยใชแผนการจดการเรยนรแบบ 4MAT กบรปแบบการจดการเรยนรแบบอน ๆ 5. ควรน าแผนการจดการเรยนรแบบ 4MAT ไปตอยอดโดยการบรณาการกบเนอหาวชาของกลมสาระอน ๆ

กตตกรรมประกาศ ทมผวจยขอขอบพระคณผเชยวชาญทกรณาตรวจสอบคณภาพของนวตกรรม การจดการเรยนรและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในครงน ประกอบดวย ผอ านวยการโรงเรยนหวหนวทยาคม นายสรนทร บญทรพย อาจารยขวญพฒน โชตทพยรตน และอาจารยอจฉราวด ศรโมรส กลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ โรงเรยนหวหน


25

วทยาคม

เอกสารอางอง จนทรนภา สนเภตรา. (2558). การจดกจกรรมการเรยนรวชาภาษาไทยโดยใชรปแบบ 4

MAT เพอพฒนาคณลกษณะอนพงประสงค ด เกง มสข ของผเรยนชนมธยม ศกษาปท 4 ปการศกษา 2551 โรงเรยนหนองสองหองวทยา จงหวดขอนแกน. สบคนเมอ14 พฤศจกายน 2561, จาก http://www.nsw.ac.th/workteacher- detail_1946.

ชตมา สวางภพ. (2555). การพฒนาทกษะการพดภาษาองกฤษ โดยใชเกมสอสารส าหรบผเรยนชนประถมศกษาปท 6. ปรญญานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาองกฤษบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามค าแหง.

ดวงหทย แสงวรยะ. (2544). ผลการใชแผนการสอนแบบ 4MAT ทมตอผลสมฤทธทางการเรยน ความรบผดชอบและเจตคตตอการเรยน ในหนวยการเรยนเรองประชากรศกษาและการท ามาหากนระดบชนประถมศกษาปท 5. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

ธญมา หลายพฒน. (2550). วธการสอนแบบ 4MAT ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนเรองเพศศกษาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นพนธ ทพยศรนมต. (2542). หลกการพด. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ปยะพงษ วงศขมเงน และปรญญ ทนนชยบตร. (2556).การพฒนาทกษะการฟง และการพด

ภาษาจน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยใชรปแบบ 4 MAT. วารสารศกษาศาสตร, 36(4): 53.

พเยาว เนตรประชา. (2555). สถตพนฐานส าหรบการวดและประเมนผล. สบคนเมอ 15ธนวาคม2561, จาก http://www.ipesp.ac.th/learning/websatiti/chapter1

ประเทอง ใจหาญ. (2546). การเปรยบเทยบความสามารถดานทกษะการพดภาษาองกฤษ เพอการสอสาร และแรงจงใจในการเรยนวชาภาษาองกฤษส าหรบนกเรยนชน

http://www.ipesp.ac.th/learning/websatiti/chapter1


26

มธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยใชและไมใชกจกรรมการละคร. วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาองกฤษในฐานะภาษาตางประเทศ มหาวทยาลยศลปากร.

มานสา ปราณามาคา. (2555). ประโยชนการจดกระบวนการเรยนการสอนแบบ 4MAT. สบคนเมอ 15 ธนวาคม 2561, จาก https://www.gotoknow.org/posts/215020

รตนชย เอยมพทกษพร. (2545). การเปรยบเทยบผมสมฤทธทางการพดภาษาองกฤษระหวางวธการสอนทใชกจกรรมการละครกบวธการสอนแบบปกตส าหรบนกศกษาระดบประกาศนยบตร วชาชพชนสงปท 1 สาขาการบญช โรงเรยนเทคโนโลยนครปฐม. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาองกฤษในฐานะภาษาตางประเทศ มหาวทยาลยศลปากร.

วรรณ แกมเกต. (2555). วธวทยาการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศกดสทธ แกวมณ. (2555). ประวตความเปนมาของการเรยนการสอนแบบ 4MAT. สบคนเมอ 16 ธนวาคม 2561, จาก https://www.gotoknow.org/posts/323179.

https://www.gotoknow.org/posts/215020

https://www.gotoknow.org/posts/

https://www.gotoknow.org/posts/323179


27

ความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษทไดรบ การจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

ส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ

The Ability on Reading and Writing in English Language Taught through Language Learning Strategies for Prathomsueksa 5 students at Kittikhun School

in Prachuap Khiri Khan

นนธญา สระศร1/ สรตา บวเขยว2 Nantiya Sasee1/ Associate Professor Dr. Sarita Buakhieo2

1นกศกษาปรญญาโทครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะครศาสตรมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

2รศ.ดร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

1Master Student in Curriculum and Instruction Program,Faculty of Education, Phetchaburi Rajabhat University

2Assoc.Prof. Dr., Advisor, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phetchaburi Rajabhat University

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: August 26, 2019; Revised: October 18, 2019; Accepted:December 15, 2019)


28

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1) เปรยบเทยบความสามารถในการอานภาษาองกฤษ 2) เปรยบเทยบความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ และ 3) ศกษาความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา กลมตวอยางทใชในการวจยคอ นกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 จ านวน 40 คน โดยใชวธการสมอยางงาย เครองมอท ใชในการวจย ไดแก แผนการจดการเรยนร จ านวน 8 แผน แบบทดสอบวดความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษ และแบบสอบถามวดความพงพอใจของนกเรยน สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก รอยละ คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน และ การทดสอบท

ผลการวจยพบวา 1) ความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนเรยนและหลงเรยน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 2) ความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนเรยนและหลงเรยน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ 3) ความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา โดยรวมอยระดบมาก

ค าส าคญ: การอานและการเขยนภาษาองกฤษ กลวธการเรยนรภาษา

Abstract

The objectives of this research were to: 1) compare the reading ability on English language; 2) compare the writing ability on English language; and 3) examine satisfaction of Prathomsuksa 5 students after learning through teaching and learning process using Language Learning Strategies. The research


29

samples were 40 Prathomsuksa 5 students in the first semester of academic year 2019 at Kittikhun School, Prachuap Khiri Khan Province, selected by using simple random sampling method. The research instruments were 8 lesson plans, English reading ability test, English writing ability test, and a questionnaire for measuring students’ satisfaction. The data were analyzed by computing percentage, mean, standard deviation and t-test. The results of the research showed that: 1) English reading ability of Prathomsueksa 5 students existing before and after studying was different with statistical significance at the 0.05 level; 2)English writing ability of Prathomsueksa 5 students existing before and after studying was different with statistical significance at the 0.05 level;and3) Prathomsueksa 5 students’ satisfaction after the teaching and learning process using Language Learning Strategies was overall at a high level.

Keywords: Reading and writing English language, Language Learning Strategies

บทน า กระทรวงศกษาธการไดใหความส าคญตอการเรยนการสอนภาษาองกฤษ โดยเฉพาะ

การสอนภาษาเพอการสอสารทมการบรณาการทางภาษา ทง 4 ทกษะ คอ การฟง การพด การอาน และการเขยนทสมพนธกน (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, 2551: 190) ซงการศกษาไทยจ าเปนอยางยงทตองพฒนาความสามารถดานการใชภาษาองกฤษในยคของสงคมปจจบนไดอยางถกตองเหมาะสม และทกษะพนฐานในการเรยนรภาษาองกฤษทเกยวของสมพนธกนทมความส าคญมากทสดส าหรบคนไทยคอ ทกษะการอานและทกษะการเขยน โดยทกษะการอานมความส าคญตอการด ารงชวต เนองจากทกษะการอานเปนเครองมอในการแสวงหาความรประสบการณตาง ๆ ความเพลดเพลนเพอใหทนตอเหตการณความเจรญกาวหนาทางวทยาการ


30

ซงจะท าใหเกดการพฒนาดานคณภาพชวตของบคคลและสงคม และทกษะการเขยน มบทบาททมความส าคญตอการด ารงชวตในสถานการณตางๆ (วรษา จนทรล, 2560: 4)

ทกษะการอานถอเปนทกษะพนฐานทส าคญและมความจ าเปนตอการพฒนาความสามารถของผเรยนในยคปจจบน ดงท ลดาวรรณ ฝาระม (2553: 148) กลาววา ทกษะการอานมความส าคญตอการด ารงชวตประจ าวน เนองจากเปนเครองมอในการแสวงหาความร ประสบการณ และความเพลดเพลน ซงชวยใหผอานทนตอเหตการณ ความเจรญกาวหนาทางวทยาการ และความเปลยนแปลงของสงคม ท าใหเกดการพฒนาดานคณภาพชวตของบคคลและสงคม สอดคลองกบ ชนกา วชานนท (2560: 2) กลาววา การอานเปนเครองมอในการแสวงหาความร ความคดและประสบการณจากสอตาง ๆ หรออาจกลาวไดวาการอานเปนเครองมอส าคญทน าไปสความรทงปวง ท าใหผเรยนมความรอบร ทนตอเหตการณและความเจรญกาวหนาของโลก ตลอดจนน าไปใชประโยชนในการศกษาเลาเรยนและการด าเนนชวตประจ าวน นอกจากนการอานภาษาองกฤษยงเปนกระบวนการทซบซอนและตองอาศยความรความสามารถหลายอยางเปนพนฐานคอ ผอานตองมความรเกยวกบค า วล หรอประโยค วามความสมพนธกนอยางไร เพอใหทราบเจตนาของผเขยนวาจะถายทอดความรสกนกคดเชนใด ถาผอานมความเขาใจตรงกนกจะเกดอรรถรสในการอานมากขน (สมทร เซนเชาวนช, 2551: 3) ทกษะการอานจงนบวามความส าคญทผสอนจะตองเนนย าหรอใหความส าคญเปนอยางยง โดยใชกระบวนการจดการเรยนรทจะท าใหนกเรยนเกดทกษะการเรยนร สามารถวเคราะหจบใจความหรอสรปเรองทอาน มความคดสรางสรรค และรกการอาน ตลอดจนสามารถใชภาษาองกฤษเปนเครองมอในการหาความรและศกษาตอ ดงนนผทมทกษะการอานภาษาองกฤษทดกวายอมมความไดเปรยบและมแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการเรยนภาษาองกฤษไดมากกวา

นอกจากทกษะการอานแลวทกษะทส าคญและจ าเปนอยางยงอกทกษะคอ ทกษะการเขยน เพราะการเขยนเปนทกษะทางภาษาทมบทบาทส าคญในชวตประจ าวน โดยใชเปนเครองมอในการสอสาร ถายทอดความร ความคด และประสบการณออกมาในรปแบบของตวหนงสอ เพอใหผอานไดทราบ ดงท Olshtain (1991) กลาววา ทกษะการเขยนถอวาเปนอกทกษะหนงทมความส าคญตอภาษาองกฤษเพราะการเขยนคอ กระบวนการถายทอดความคด


31

โดยผเขยนใชภาษาหรอตวอกษรเพอสอสารและถายทอดความรสกนกคดใหผอานเขาใจ ซงผเขยนตองพจารณาเนอหารปแบบ ลลาภาษา และวตถประสงคของการเขยน ผเขยนตองมความรดานค าศพท ไวยากรณ ผเขยนตองใชความสามารถในการเลอกสรรค าศพททเหมาะสมเรยบเรยงเปนประโยคเพอบอกเลาเหตการณประสบการณ และความคดของตนเองได สอดคลองกบภดท จลโพธ (2551: 24) ทน าเสนอไววาการเขยนเปนสงทเกดขนหลงจากการอานเนอหาในวชาแขนงตาง ๆ ซงนกเรยนจะใชทกษะนในการเขยนหลงจากการอานในสงทตนไดศกษาคนควา ดงนนการจดการเรยนการสอนทเนนใหผเรยนมการพฒนาทกษะการเขยนจงมความจ าเปนอยางมาก เพราะเปรยบเสมอนเครองมอทชวยในการเรยนรตลอดชวต (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2551: 17)

จะเหนไดวาทกษะการอานและการเขยนเปนทกษะทส าคญและมการสงเสรมซงกนและกน โดยผทมทกษะการอานทดยอมมทกษะการเขยนทดตามไปดวย ดงท Shanahan and Lomax (1988: 196 อางถงใน ชนกา วชานนท, 2560: 2) ไดท าการศกษาถงความเชอมโยงระหวางการอานและการเขยน พบวา การอานและการเขยนมอทธพลในการเรยนรซงกนและกน โดยมความสมพนธกนในระดบทสงมาก สอดคลองกบ บนลอ พฤกษะวน (2552: 106-107) ทกลาววา การอานจะชวยพฒนาทกษะการเขยน การเขยนตองฝกจากค าทอาน เดกผรกการอานยอมไดแบบอยางการใชภาษามาจากการอาน ส านวนภาษาทไดจากการอานยอมเปนภาษาทถกตอง สามารถน าไปใชในการเขยนสอความ ใชในการบนทกเรองราวไดด การอานเปนและการอานมาก ๆ จะเปนเครองมอและศนยกลาง หรอเปนหวใจทจะชวยพฒนาทกษะทางภาษาของผเรยน และผเรยนจะเขยนตามหลกของภาษาทถกตองได จงสรปไดวาทกษะการอานและทกษะการเขยนเปนทกษะทมความสมพนธกน และเปนทกษะทควรด าเนนการสอนควบคกนไป

ในการจดการเรยนการสอนภาษาอ งกฤษม วธการท สามารถชวยพฒนาความสามารถในการเรยนรภาษาของผเรยนหลากหลายวธ ซงกลวธการเรยนรภาษาเปนวธหนงทเหมาะสมกบการเรยนการสอน เปนวธการสอนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดงายขน รวดเรวขน มความเพลดเพลน เปนแนวทางส าหรบผเรยนทจะท าใหการเรยนเกดประสทธภาพ และสามารถเชอมโยงความรทมอยใหเขากบสถานการณใหมได นอกจากนนกลวธการเรยนรยง


32

มความส าคญโดยเฉพาะกบการเรยนรภาษา เปนเครองมอทชวยใหผเรยนชแนะตนเองในการพฒนาความสามารถในการใชภาษาองกฤษ และยงชวยใหผเรยนเกดความกระตอรอรน และมทศทางในการเรยนของตนเอง (Oxford, 1990: 1-8) ซงสอดคลองกบกลวธการเรยนภาษาของOxford ทมการแบงกลวธออกเปน 2 ประเภท คอ 1) กลวธ การเรยนรภาษาทางตรง ประกอบดวย กลวธการจ า คอ วธทท าใหนกเรยนจ าเกยวค าหรอขอความตาง ๆ ตามทไดรบถายทอดออกมาได กลวธดานความรความเขาใจ คอ วธทท าใหนกเรยนเขาใจ ความเหมายของเรองทอาน กลวธการใชวธการทดแทน คอ วธทชวยสงเสรมใหนกเรยนเขาใจสงทอานใหชดเจนยงขน 2) กลวธการเรยนรภาษาทางออม ประกอบดวย กลวธดานการน าไปสความส าเรจ คอความสามารถของผเรยน ซงแสดงออกถงความรความเขาใจในกระบวนการคดและกระบวนการเรยนรของตน กลวธทางดานจตใจ คอ วธทชวยใหผเรยนมความเชอมนในตนเองและมความพยายามมากขน กลวธทางสงคมคอ การท ากจกรรมทางภาษากบผอน ซงแตละกลวธประกอบดวย กจกรรมหลายๆ อยาง ผเรยนภาษาทจะประสบความส าเรจควรจะใชกลวธหลายๆ อยาง เชน ผเรยนภาษาทดควรใชกลวธการคด เชน การก าหนดความสนใจ การเตรยมการและการวางแผน การเรยนร การตรวจสอบตนเอง และการประเมนตนเอง กลวธทางดานจตใจ เชน การลดความวตกกงวล และการสรางมนใจแกตวเอง กลวธทางสงคม เชน การท างานรวมกบผอน การถามค าถาม และการเขาใจวฒนธรรม กลวธการจ า เชน การแบงประเภท การใชจนตนาการ และการทบทวน กลวธดานความรความเขาใจ เชน การใชเหตผล การวเคราะห และการสรปเรองราว และกลวธการใชวธการทดแทน เชน การเดาความหมายอยางฉลาด การใชค าทมความหมายคลายคลงกน นอกจากน Woolfolk (1985: 5-7) ยงกลาวถงการน ากลวธการเรยนรภาษาองกฤษมาใช จะชวยใหผเรยนสามารถเรยนรภาษาดวยตนเอง ท าใหผเรยนสามารถบรรลจดมงหมายไดตามความตองการ และยงท าใหผเรยนมความมนใจ และยงเปนการสงเสรมการพฒนาความสามารถในการใชภาษาองกฤษของผเรยนอกดวย อกทงจากการศกษาของ บงอร หลอวรยากล (2535: 100) พบวา นกเรยนทไดรบการสอนตามแนวทฤษฎการใชกลวธการเรยนรทางภาษามความเขาในใจในการอานภาษาองกฤษดกวานกเรยนทไดรบการสอนตามคมอคร และสอดคลองกบพรสวรรค สปอ (2550) ไดกลาววา การทผเรยน


33

จะใชภาษาไดถกตอง คลองแคลว และเหมาะสมนน ผเรยนจะตองมโอกาสฝกทกษะการใชภาษาอยางตอเนอง ซงจะเปนการวางรากฐานความสามารถในการอาน การเขยนในระดบทสงขน

การเรยนการสอนภาษาองกฤษในปจจบนเปนการสอนเพอการสอสาร แตทผานมายงไม ประสบผลส าเรจเทาท ควร ดงจะเหนไดจากผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐานทด าเนนการทดสอบโดยสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาตในรายวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2558-2560 มคะแนนเฉลยระดบประเทศรอยละ 40.31 34.59 และ 46.58 ตามล าดบ ซงอยในเกณฑระดบพอใช (สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน), 2560) เชนเดยวกนกบผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4-6 โรงเรยนกตตคณ ปการศกษา 2558-2560 มคะแนนเฉลยแตละระดบชนดงน ชนประถมศกษาปท 4 มคะแนนเฉลยรอยละ 70.00 63.06 และ 65.79 ชนประถมศกษาปท 5 มคะแนนเฉลยรอยละ 67.67 65.39 และ 63.85 นกเรยนชนประถมศกษาปท 6 มคะแนนเฉลยรอยละ 67 66.40 และ 60.93 ตามล าดบ ซงจะเหนวานกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4-5 มคะแนนเฉลยต ากวาเกณฑทโรงเรยนตงไวคอ รอยละ70 (โรงเรยนกตตคณ, 2561) นอกจากนจากการรายงานผลสมฤทธทางการเรยนและบนทกผลหลงการสอนตามแผนการจดการเรยนรของนกเรยนพบวา ผเรยนมปญหาในการตอบค าถามจากการอานบทสนทนา หรอเรองสน ๆ และเขยนล าดบค าตามโครงสรางประโยค จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวานกเรยนไมเขาใจเรองทอาน สรปความ แปลความ และจบใจความส าคญไมได อกทงไมเหนประโยชนของการอานและการเขยน และยงพบวาผเรยนสวนใหญไมชอบเรยนภาษาองกฤษ มลกษณะเฉอยชา ขาดความกระตอรอรน และคนเคยกบการสอนแบบมผคอยปอนความรให สวนหนงอาจเปนผลสบเนองมาจากวธสอนของครทไมเออตอการเรยนการสอนภาษาเพอการสอสารทสามารถน าไปใชในชวตจรง แตมงเนนสอนตามต ารา ท าใหนกเรยนมกมปญหาในการอานเรองทยาก สอดคลองกบ ณธดา ตนตปยพจน (2559) ทพบวา ครผสอนสวนใหญมพฤตกรรมการสอนแบบยดครเปนศนยกลาง ซงท าใหเกดความเบอหนาย นอกจากน พนธทพย อญเกยรต (2543: 14-17) ไดกลาวถงครสอนภาษาองกฤษในประเทศไทยไววา ครสวนใหญขาดทกษะในการใชทฤษฎการสอนใหมๆ ครไมสามารถใชเทคนคการสอน


34

ททนสมย และใชนวตกรรมใหมๆ เพอท าใหกจกรรมการเรยนการสอนสนกสนาน ท าใหผเรยนเกดความสนใจเรยนภาษาองกฤษมากยงขน ดงนนครจงตองมการเปลยนบทบาทจากเปนผสอน ผน า ผประเมน ผ ควบคม ผจดการทกสงทกอยางในชนเรยนมาเปนผชวยเหลอ คอยอ านวยความสะดวก ฝกผเรยนใหรจกใชกลวธการเรยนแบบตางๆ อยางมประสทธภาพ ซงกลวธในการเรยนรภาษาเปนวธการทผเรยนสามารถจดการกบขอมลใหมทพบ เพอท าใหเกดการเรยนร การเกบรกษา และเลอกเอาขอมลเหลานนกลบมาใช ดงนนกลวธในการเรยนรภาษาเปนปฏกรยาเฉพาะอยางทผเรยนเลอกใชในหองเรยนเพอใหเขาใจบทเรยนไดงายขน เรวขน การเรยนมประสทธภาพมากยงขน และสามารถถายโอนความรไปสสถานการณใหมไดมากขน

จากปญหาดงกลาวสะทอนใหเหนวาการน ากลวธการเรยนรภาษามาใชท าใหผล การเรยนรทางภาษาองกฤษสงข น อกท งจากผลการทดสอบโดยสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาตในรายวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2560 อยในเกณฑระดบพอใช ซงผลการทดสอบดงกลาวสอดคลองกบผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5-6 โรงเรยนกตตคณ ทมผลสมฤทธไมผานเกณฑรอยละ 70 ทโรงเรยนตงไว ทงนผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จะเปนผลตอผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ตอไป ดงนนโรงเรยนกตตคณจงจ าเปนตองพฒนาทกษะการอานและการเขยนใหกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอน ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะใชกลวธการเรยนรภาษามาใชในการพฒนาทกษะการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ เพอเปนแนวทางในการพฒนาความสามารถในการอานและการเขยนองกฤษของนกเรยนใหมประสทธภาพ และท าใหผลสมฤทธดานการอานและการเขยนภาษาองกฤษสงขน

วตถประสงคของการวจย 1. เพ อเปรยบเทยบความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยนชน

ประถมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา


35

2. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

3. เพอศกษาความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

ขอบเขตการวจย การวจยครงนเปนการศกษาการพฒนาความสามารถในการอานและการเขยน

ภาษาองกฤษ โดยใชกลวธการเรยนรภาษาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ ซงผวจยตองการพฒนาความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษจงไดศกษาหลกสตรหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551กลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ ซงองคความรทไดจะตรงกบสาระท 1 ภาษาเพอการสอสาร ในมาตรฐาน ต 1.1 เขาใจและตความ เรองทฟงและอานจากสอประเภทตาง ๆ และแสดงความพงพอใจอยางมเหตผล มาตรฐาน ต 1.2 มทกษะการสอสารทางภาษาในการแลกเปลยนขอมลขาวสาร แสดงความรสก และความพงพอใจอยางมประสทธภาพ และมาตรฐาน ต 1.3น าเสนอขอมลขาวสาร ความคดรวบยอด และความพงพอใจในเรองตาง ๆ โดยการพดและการเขยน จ านวน 8 เรอง ดงน

1. Daily routines จ านวน 2 ชวโมง 2. People around me จ านวน 2 ชวโมง 3. Having fun with activities จ านวน 2 ชวโมง 4. On holidays จ านวน 2 ชวโมง 5. Healthy จ านวน 2 ชวโมง 6. My activities จ านวน 2 ชวโมง 7. At the canteen จ านวน 2 ชวโมง 8. Clothes จ านวน 2 ชวโมง


36

กรอบแนวคดในการวจย

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

วธด าเนนการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงนเปนนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ

จงหวดประจวบครขนธ ทก าลงศกษาในปการศกษา 2562 จ านวน 2 หองเรยน รวมทงสนจ านวน 82 คน

กล มตวอยางท ใชในการวจ ยคร งน เปนนกเรยนระดบช นประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ ก าลงศกษาในปการศกษา 2562 จ านวน 1 หองเรยน จ านวน 40 คน ทไดมาโดยวธทางสถตดวยวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) โดยใชหองเรยนเปนหนวยสม และโรงเรยนแหงนจดนกเรยนเขาชนเรยนแบบคละความสามารถ

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวยเครองมอ 4 ชนด ดงน 1. แผนการจดการเรยนร จ านวน 8 แผน รวม 16 ชวโมง 2. แบบทดสอบวดความสามารถในการอานภาษาองกฤษ 3. แบบทดสอบวดความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ

ตวแปรตน การจดการเรยนการสอนโดยใช

กลวธการเรยนรภาษา

ตวแปรตาม 1. ความสามารถในการอานภาษาองกฤษ 2. ความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ 3. ความพงพอใจของนกเรยน


37

4. แบบสอบถามวดความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

การสรางเครองมอในการวจย 1. แผนการจดการเรยนร ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงน

1.1 ศกษาหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานกลมสาระการเรยนรตางประเทศ พทธศกราช 2551คมอการจดการเรยนรภาษาองกฤษ หนงสอเรยนวชาภาษาองกฤษ ต ารา เอกสารทเกยวของกบการอานและการเขยนภาษาองกฤษ เพอเปนแนวทางในการจดท าแผนการจดการเรยนรไดแผนการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษาจ านวน 8 แผนๆ ละ 2 ชวโมง ซงประกอบดวยกลวธการเรยนรภาษา 6 กลวธ คอ กลวธการเรยนรภาษาทางตรง ไดแก 1) กลวธการจ า 2) กลวธดานความรความเขาใจ 3) กลวธการใชวธการทดแทน และกลวธการเรยนรภาษาทางออม 4) การน าไปสความส าเรจ 5) กลวธทางดานจตใจ และ 6) กลวธทางสงคม รวมทงหมด 16 ชวโมง

1.2 น าแผนการจดการเรยนรทเขยนขนเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตองดานเนอหาความสอดคลองและความเหมาะสม แลวน ามาปรบปรงตามขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษา

1.3 น าไปเสนอตอผเชยวชาญจ านวน 3 ทานอกครง เพอพจารณาประเมนคณภาพและความเหมาะสม โดยการหาคาดชนความสอดคลองหรอคาดชนความสอดคลองของแผนการจดการเรยนรกบวตถประสงค ( IOC: Index of item objective congruence) จากนนคดเลอกแบบทดสอบทมคาดชนความสอดคลองตงแต 0.67 ขนไปมาใชไดผลการประเมนความสอดคลองระหวาง 0.67 - 1.00 จากนนน าแผนการจดการเรยนรทผานการประเมนและปรบปรงแลวไปใชในการวจย

2. แบบทดสอบวดทกษะการอานและเขยนภาษาองกฤษ ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงน

2.1 ศกษาวธการสรางแบบทดสอบจากหนงสอการทดสอบและประเมนผลการเรยน การสอนภาษาองกฤษ การทดสอบและการประเมนผลทางภาษา ลกษณะของแบบทดสอบ


38

วเคราะหหลกสตร เน อหาทางภาษา และจดประสงคการเรยนร ของการอานและเขยนภาษาองกฤษทใชในการทดลอง เพอน าไปใชในการสรางแบบทดสอบ

2.2 สรางแบบทดสอบวดความสามารถในการอานและเขยนภาษาองกฤษ จดท าเปนขอสอบปรนย ชนดเลอกตอบ 30 ขอ 4 ตวเลอก จากนนน าแบบทดสอบทสรางขนเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตอง แลวน ามาปรบปรงตามขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษา

2.3 น าแบบวดความสามารถในอานและเขยนภาษาองกฤษไปใหผเชยวชาญ จ านวน 3 ทาน ตรวจสอบคณภาพดานความเทยงตรงเชงเนอหา (Content validity) โดยการหาคาดชนความสอดคลองหรอคาดชนความสอดคลองของแบบทดสอบกบวตถประสงค (IOC: Index of item objective congruence) ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 0.67- 1.00

2.4 น าแบบวดความสามารถในการอานและเขยนภาษาองกฤษทผานการคดเลอกมาจดพมพแลวน าไปทดลองใช (Try Out) กบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ จงหวดประจวบครขนธ จ านวน 30 คน ซงเปนนกเรยนทผานการเรยนรเกยวกบทกษะการอานและเขยนภาษาองกฤษมาแลว จากนนน ามาวเคราะหหาความเชอมนโดยวธของคเดอร-รชารดสน ดวยสตร KR-20 ของแบบวดทกษะการอานไดคาเทากบ 0.752 และการเขยน ไดคาเทากบ 0.786

2.5 น าคะแนนความสามารถในการอานและเขยนมาวเคราะหหาคณภาพของแบบวดความสามารถของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยวเคราะหหาคาอ านาจจ าแนกรายขอของแบบวดทกษะการอานไดคาความยากงายแตละขอมคาอยระหวาง 0.22 - 0.70 และคาอ านาจจ าแนกแตละขอมคาอยระหวาง 0.29-80 และการเขยน ไดคาความยากงายแตละขอมคาอยระหวาง 0.22 - 0.66และคาอ านาจจ าแนกแตละขอมคาอยระหวาง 0.24-80

2.6 น าแบบวดความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษทผานการคดเลอกแลวไปใชทดสอบกอนเรยน และหลงเรยนกบกลมเปาหมาย

2.7 จดพมพแบบทดสอบวดความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษเพอน าไปใชทดสอบกบกลมตวอยาง


39

3. แบบสอบถามวดความพงพอใจของนกเรยนหลงเรยนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงน

3.1 วเคราะหแผนการจดการเรยนร กจกรรมการเรยน เอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอน ามาเปนแนวทางในการสรางแบบสอบถามวดความพงพอใจ

3.2 สรางแบบสอบถามวดความพงพอใจชนดมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) ตามวธการของลเครท (Likert) ซงม 5 ระดบ น าแบบสอบถามเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตองแลวน ามาปรบปรงตามขอเสนอแนะของอาจารยทปรกษา

3.3 น าแบบสอบถามทผวจยปรบปรงแลวไปใหผเชยวชาญ จ านวน 3 ทานตรวจสอบการใชภาษาของขอค าถามใหครอบคลมกบนยามปฏบตการตวแปรตามดวยความเทยงตรงเชงเนอหา (Content validity) โดยการหาคาดชนความสอดคลองของแบบวดกบการใชภาษาของขอค าถามทมความสอดคลองกบจดมงหมาย (IOC: Index of item objective congruence) ไดคาดชนความสอดคลองของแบบสอบถามทงฉบบเทากบ 0.67-1.00

3.4 น าแบบสอบถามวดความพงพอใจของนกเรยนหลงเรยนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาทผานการคดเลอกมาจดพมพแลวน าไปทดลองใช (Try out) กบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ ทผานการใชกลวธการเรยนรภาษามาแลว จ านวน 30 คน แลวน าแบบสอบถามไปหาคาความเชอมน (Reliability) โดยใชคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach, 1990: 113) ไดคาความเชอมนเทากบ 0.88

3.5 จดท าแบบสอบถามเปนฉบบจรงเพอน าไปใชในการวจย การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนการวจยและเกบขอมล ดงน 1. ขอความรวมมอกบโรงเรยนซงเปนกลมเปาหมายของการวจยครงนผวจยด าเนนการ

สอนดวยตนเอง โดยนกเรยนชนประถมศกษาปท 5/1 เปนกลมทดลอง ทไดรบการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษา


40

2. กอนการด าเนนการวจยท าการทดสอบกอนเรยน (Pretest) กบนกเรยนกลมเปาหมายดวยแบบวดความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท5 โรงเรยนกตตคณ

3. ด าเนนการจดกจกรรมการเรยนการสอนตามแผนการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนร ภาษาทงหมด 8 แผน จ านวน 16 ชวโมง

4. ท าการทดสอบหลงเรยน (Post-test) เมอจดกจกรรมการเรยนร โดยใชกลวธการเรยนรภาษา ครบทง 8 แผน จ านวน 16 ชวโมง หลงเรยน โดยใชแบบวดความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนกตตคณ ฉบบเดยวกนกบทใชในการทดสอบกอนการทดลอง

5. สอบถามความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทมตอการเรยนรการอานและการเขยนภาษาองกฤษ โดยใชกลวธการเรยนรภาษา หลงการทดลองเสรจสนลง

การวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ผวจยไดท าการวเคราะหขอมลซงมรายละเอยด ดงน 1. วเคราะหคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และคารอยละของคะแนนความสามารถ

ในการอานภาษาองกฤษกอนและหลงเรยนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา 2. วเคราะหเปรยบเทยบความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษของ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยใชกลวธการเรยนรภาษาโดยตรง กอนเรยนและหลงเรยน 3. การวเคราะหความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทตอการเรยนร

การอานและการเขยนภาษาองกฤษ โดยใชกลวธการเรยนรภาษา

สรปผลการวจย 1. การวเคราะหเปรยบเทยบความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยน

ชนประถมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาแสดงดงตารางท 1 ดงน


41

ตารางท 1 การเปรยบเทยบความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ระหวางกอนเรยนและหลงเรยนดวยการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

ผลการเปรยบเทยบความสามารถ ในการอานภาษาองกฤษ

จ านวนนกเรยน

จ านวนขอสอบ

การทดสอบ X S.D. t

การอาน 40 30 กอนเรยน 15.78 3.32 30.08*

หลงเรยน 23.80 2.62

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 1 ความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยนพบวา กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบสมมตฐานการวจยขอท 1 โดยหลงใชกลวธการเรยนรภาษานกเรยนมความสามารถในการอานภาษาองกฤษ คะแนนเฉลย ( X = 23.80, S.D. = 2.62) สงกวากอนใชกลวธการเรยนรภาษา คะแนนเฉลย ( X = 15.78, S.D. = 3.32)

2. การวเคราะหเปรยบเทยบความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาแสดงดงตารางท 2 ดงน

ตารางท 2การเปรยบเทยบความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ระหวางกอนเรยนและหลงเรยนดวยการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

ผลการเปรยบเทยบความสามารถ ในการอานภาษาองกฤษ

จ านวนนกเรยน

จ านวนขอสอบ

การทดสอบ X S.D. t

การเขยน 40 30 กอนเรยน 13.63 2.26 38.11*

หลงเรยน 23.20 1.99

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05


42

จากตารางท 2 ความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยน5 พบวา กอนและหลงไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบสมมตฐานการวจยขอท 2 โดยหลงใชกลวธการเรยนรภาษานกเรยนมความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ คะแนนเฉลย ( X = 23.20, S.D. = 1.99) สงกวากอนใชกลวธการเรยนรภาษา คะแนนเฉลย ( X = 13.63, S.D. = 2.26)

3. การวเคราะหความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา แสดงดงตารางท 3

ตารางท 3 ผลการวเคราะหความพงพอใจของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา

ความพงพอใจของนกเรยน X S.D. แปลผล ล าดบท กลวธการเรยนรภาษาทางตรง 1. จ าค าศพทจากรปภาพ 4.23 0.73 มาก 8 2. ใชปากกาเนนขอความ 4.50 0.60 มาก 3 3. จดกลมค าศพท 4.65 0.48 มากทสด 1 4. บนทกค าศพทในพจนานกรมสวนตว 4.30 0.61 มาก 6 5. เขยนแผนผงสรปใจความของเรอง 4.28 0.75 มาก 7 6. เรยงประโยคจากบตรค า 4.57 0.59 มากทสด 2 7. อานประโยคซ า ๆ เพอดรายละเอยด 4.45 0.71 มาก 4 8. ทบทวนค าศพทและโครงสรางประโยคกอนการฝกเขยน 4.35 0.70 มาก 5

รวมเฉลย 4.41 0.24 มาก กลวธการเรยนรภาษาทางออม 9. ฟงเพลงกอนเรมบทเรยน 4.73 0.51 มากทสด 2 10. ฟงเพลงหลงเรยน 4.42 0.68 มาก 6 11. ไดรบรางวลเมอใชภาษาถกตอง 4.60 0.59 มากทสด 3 12. ท างานกลม 4.40 0.67 มาก 7 13. นงสมาธกอนเรยน 4.20 0.76 มาก 8 14. ประเมนตนเองในการท ากจกรรมแตละครง 4.45 0.71 มาก 5


43

ความพงพอใจของนกเรยน X S.D. แปลผล ล าดบท 15. พดใหก าลงใจตนเอง 4.80 0.41 มากทสด 1 16. ดคลปตลก 4.53 0.60 มากทสด 4

รวมเฉลย 4.51 0.22 มากทสด รวมเฉลยทกดาน 4.47 0.16 มาก

จากตารางท 3 พบวา นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนการสอน

โดยใชกลวธการเรยนรภาษา โดยรวมมความพงพอใจอยในระดบมาก ( X = 4.47, S.D. = 0.16) เมอพจารณาความพงพอใจตอกลวธทง 2 กลวธ พบวา นกเรยนมความพงพอใจโดยใชกลวธการเรยนรภาษาทางออมมากทสด ( X = 4.51, S.D. = 0.22) โดยมความพงพอใจในการพดใหก าลงใจตนเอง ฟงเพลงกอนเรมบทเรยน ไดรบรางวลเมอใชภาษาถกตอง และดคลปตลก และใชกลวธการเรยนรภาษาทางตรงในระดบมาก ( X = 4.41, S.D. = 0.24) โดยมความพงพอใจมากทสดในการจดกลมค าศพท และเรยงประโยคจากบตรค าแสดงใหเหนวากลวธการเรยนรภาษาทางออมเปนวธทชวยใหความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ดขน

การอภปรายผล 1. ความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนเรยน

และหลงเรยน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงคะแนนหลงเรยนมคะแนนสงกวากอนเรยน ทงนอาจเปนเพราะแผนการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษาทผวจยสรางขนจ านวน 8 แผนๆ ละ 2 ชวโมงขน ซงประกอบดวยกลวธการเรยนรภาษา 6 กลวธ คอ 1) กลวธการจ า 2) กลวธดานความร ความเขาใจ 3) กลวธการใชวธการทดแทน 4) กลวธดานการน าไปสความส าเรจ 5) กลวธทางดานจตใจ และ 6) กลวธทางสงคม โดยใชกลวธการเรยนรภาษา เพอฝกทกษะการอานทางตรงส าหรบการอานเปนกลวธการจ า กลวธดานความรความเขาใจ กลวธ การใชวธการทดแทน โดยเรมจากกจกรรมการเชอมโยงขอมลความรใหมกบ


44

ความรเดม การจดกลม การเขยนแผนผง การใชค าหลก การใชภาพ การทบทวนโครงสรางประโยค การเนนขอความใหเดนชด การวเคราะหขอความหรอค าศพทตางๆ การรวมค าและวลตางๆ ใหเปนประโยค การเดาความหมายโดยใชตวชแนะอนๆ และกลวธการเรยนรภาษาทางออม ซงเปนกลวธทางดานจตใจ กลวธทางสงคม และกลวธทน าไปสความส าเรจ โดยการชมเชยเมอสามารถใชภาษาไดอยางถกตอง เพอใหก าลงใจตนเอง การใหรางวลเม อสามารถใชภาษาไดอยางถกตอง และท ากจกรรมทางภาษารวมกบเพอนได หลงจากนนประเมนความกาวหนาในการเรยนภาษาของตนเอง โดยใชแบบทดสอบความสามารถดานการอานภาษาองกฤษทมการล าดบขนตอนการเรยนรใหนกเรยนเขาใจงาย สามารถท าแบบทดสอบไดดวยตนเอง เรองราวในแบบทดสอบเปนเรองราวทนาสนใจและใกลตวกบนกเรยนจงท าใหนกเรยนสนใจและกระตอรอรนทจะเรยนรดวยตนเอง จงสงผลใหนกเรยนปฏบตกจกรรมไดบรรลตามวตถประสงคของแบบทดสอบวดความสามารถในการอานภาษาองกฤษ ซงสอดคลองกบแนวคดของ Goodman (1988 อางถงใน ชนกา วชานนท, 2560: 37) กลาววา การอานเปนกระบวนการภาษาดานการรบสารและเปนกระบวนการภาษาศาสตรเชงจตวทยา ซงเรมตนจากการทผเขยนตองการสอความหมายโดยการใชตวอกษรและจบลงดวยความหมายทผอานสรางขนมา มการปฏสมพนธระหวางภาษาและความคดในกระบวนการอาน ผเขยนถายทอดความคดออกมาในรปของภาษา และผอานกถอดความภาษานนออกมาเปนความคด อกทงสอดคลองกบสดาพร ลกษณยนาวน (2553: 50) กลาวถงความส าคญของทกษะการอานภาษาองกฤษวาเปนทกษะทจ าเปนตองใชมากทสดในการเปนเครองมอตดตอสอสารและศกษาคนควาหาความรดวยตนเองจากแหลงเรยนรทมมากมายในปจจบนและยงสอดคลองกบงานวจยของ พนตนนท สจนตวงษ, นธดา อดภทรนนท และนนทยา แสงสน (2561: 153) ไดศกษากลวธการเรยนรภาษาเพอพฒนาความสามารถในการอานและเขยนของนกศกษา หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสงปท 2 สาขาเทคนคยานยนต วทยาลยเทคนคเชยงใหม ผลการวจยพบวา ความสามารถในการอานภาษาองกฤษของนกศกษาหลงจากไดเรยนรกลวธการเรยนรภาษาสงกวากอนเรยน


45

2. ความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กอนเรยนและหลงเรยน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงคะแนนหลงเรยนมคะแนนสงกวากอนเรยน ทงนอาจเปนเพราะ แผนการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษาทผวจยสรางขนจ านวน 8 แผน ซงครผสอนจะน าแผนการจดการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษาไปใชส าหรบการจดการเรยนการสอนของนกเรยนและทดสอบความสามารถดานการเขยนภาษาองกฤษ เพอประเมนความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ โดยใชกลวธการเรยนรภาษาเพอฝกทกษะการเขยนทางตรง ประกอบดวยกลวธการจ า และกลวธดานความรความเขาใจ โดยเรมจากกจกรรมการทบทวนค าศพทและโครงสราง การใชภาพ การฝกตามระบบการเขยนอยางมแบบแผน การรวมค าแหละวลตางๆ ใหเปนประโยค การเนนขอความใหเดนชด การจดบนทก การสรปความ และกลวธการเรยนรภาษาทางออม ซงเปนกลวธทางดานจตใจ กลวธทางสงคม และกลวธทน าไปสความส าเรจ โดยการชมเชยเมอสามารถใชภาษาไดอยางถกตอง เพอใหก าลงใจตนเอง การใหรางวลเมอสามารถใชภาษาไดอยางถกตอง และท ากจกรรมทางภาษารวมกบเพอนได ซงการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาดงกลาว เปนการสอนทเนนใหนกเรยนไดปฏบต และสรางความรจากสงทปฏบตในระหวางการเรยน จงชวยใหนกเรยนมความเขาใจในส งท เรยน มการเรยนร ไดรวดเรวข น กอใหเกดความเพลดเพลน มความมนใจในการใชภาษาองกฤษมากขน และท าใหนกเรยนมคะแนนความสามารถดานการเขยนภาษาองกฤษเฉลยเพมสงขน สอดคลองกบพรสวรรค สปอ (2550) ไดกลาววา การเขยนเปนการถายทอดความร ความคด ความรสกและเจตคต ออกมาเปนขอความตอเนอง เพอใหผอนรบร และเขาใจตรงกบเจตนาของผเขยน ดงนนการเขยนจงไมใชความสามารถในการเรยบเรยงประโยคใหถกตองตามหลกไวยากรณเทานน แตเปนการถายทอดประสบการณอยางมจดมงหมาย โดยเลอกใชค าทเหมาะสมเพอท าหนาทแทนมโนภาพและเปนกระบวนการทเกยวกบกจกรรมหลายขนตอน เชน การตงจดประสงค การคด การเรยบเรยง การเลอกใชภาษาใหเหมาะสมกบขอความ การราง การอาน การทบทวน เปนตน อกทงยงสอดคลองกบ Oxford (1990: 1-8) ทกลาววา กลวธการเรยนรเปนการรจกใชกลวธการเรยนทเหมาะสมจะมผลตอการเรยนภาษา กลวธการเรยนรภาษาจะชวยใหการเรยนรงายขน ผเรยนเรยนรเรวขน


46

สนกสนานข น ม นใจในการใชภาษาตางประเทศมากขน เรยนไดส าเรจและมประสทธภาพ นอกจากนยงชวยใหผเรยนสามารถถายโอนความรทไดรบไปใชกบสถานการณใหมไดดขนดวย และยงสอดคลองกบงานวจยของ พนตนนท สจนตวงษ นธดา อดภทรนนท และนนทยา แสงสน (2561: 153) ไดศกษากลวธการเรยนรภาษาเพอพฒนาความสามารถในการอานและเขยนของนกศกษา หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสงปท 2 สาขาเทคนคยานยนต วทยาลยเทคนคเชยงใหม ผลการวจยพบวา ความสามารถในการเขยนสรปความภาษาองกฤษของนกศกษา ผานเกณฑรอยละ 60 และอยในระดบปานกลาง หลงจากการเรยนรโดยใชกลวธการเรยนรภาษา อกทงยงสอดคลองกบงานวจยของชนกา วชานนท (2560) ไดท าการศกษาการพฒนาทกษะการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนรแบบรวมมอ เทคนค CIRC ผลการวจยพบวา นกเรยนทเรยนโดยใชการจดการเรยนรแบบรวมมอ เทคนค CIRC มทกษะการเขยนภาษาองกฤษสงกวาเกณฑทก าหนด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

3. นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 มความพงพอใจตอการจดการเรยนการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษา โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาความพงพอใจตอกลวธทง 2 กลวธ พบวา นกเรยนมความพงพอใจโดยใชกลวธการเรยนรภาษาทางออมมากทสด มความพงพอใจอยในระดบมากทสด และใชกลวธการเรยนรภาษาทางตรง มความพงพอใจอยในระดบมาก ทงนอาจเปนเพราะครผสอนน ากลวธการเรยนรทสามารถชวยพฒนาสามารถในการเรยนรภาษาของผเรยน ชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดงายขน รวดเรวขน มความเพลดเพลน เปนแนวทางส าหรบผเรยนทจะท าใหการเรยนเกดประสทธภาพ และสามารถเชอมโยงความรทมอยใหเขากบสถานการณใหม โดยเฉพาะกลวธการเรยนรภาษาทางออมทผเรยนพงพอใจในกจกรรมการพดใหก าลงใจตนเอง การฟงเพลงกอนเรมบทเรยน การไดรบรางวลเมอใชภาษาถกตอง สวนกลวธการเรยนรภาษาทางตรงผเรยนพงพอใจในกจกรรมการจดกลมค าศพท การเรยงประโยคจากบตรค า การใชปากกาเนนขอความ แสดงใหเหนวากลวธตางๆ เหลานครผสอนสามารถน าไปปรบใชในการเรยนการสอน โดยการสนบสนนใหผเรยนไดแสดงออกถงความรความเขาใจในกระบวนการคดและกระบวนการเรยนรของตน กลาคด กลาแสดงออก ชวยใหผเรยนเกด


47

ความเชอมนในตนเองและมความพยายาม มากขนมากกวากลวธการเรยนรในแบบเดมๆ อกทงครผสอนควรจะพดคย ซกถามผเรยน เพอแลกเปลยนความพงพอใจเกยวกบเรองทก าลงจะเรยน เพอเปนการผอนคลายความเครยด และเปนการเตรยมความพรอมใหกบผเรยน ซงสงผลใหผเรยนอยากร อยากเรยนในสงใหมๆ กลาคด กลาท า มความพรอมทจะเรยน ท าใหผเรยนเกดแรงจงใจทางบวก มทศนคตทดขนตอการเรยนภาษาองกฤษ และมผลสมฤทธทางการเรยนทดขน ซงสอดคลองกบเบญจวรรณ พงศมฆวาน (2544: 2) กลาววา ในดานแนวการสอนภาษาองกฤษ กระทรวงศกษาธการไดแนะแนวทางในการจดกจกรรมเรมการสอนไวเปนแนวการสอนภาษาเพอการสอสาร (Communicative Approach) ซงเนนหนาททางภาษา (Function) ของโครงสรางตางๆ ของภาษา เพอใหไดประโยชนในการสอความหมายในแตละสถานการณ เนนนกเรยนใหเปนศนยกลางของการเรยนการสอน เปดโอกาสใหนกเรยนไดฝกพดมากขนในการฝกจะใชกจกรรมตางๆ หลากหลายชนดเขามาชวยในการด าเนนการสอน จะเนนกจกรรมกลม เพราะจะท าให น กเรยนกล าพ ดกล าแสดงออกมากขน น กเรยนจะภ ม ใจท ตนสามารถพ ดภาษาตางประเทศไดบาง ท าใหทศนคตตอการเรยนภาษาองกฤษดขน อกทงบรรเทา กตตศกด (2543 : 20) กลาวถงบทบาทของครผสอนในเตรยมการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ โดยการจดสภาพแวดลอมและบรรยากาศการเรยน จงใจ เสรมแรงใหผเรยนเกดการเรยนร จดสถานการณใหผเรยนไดแสดงความพงพอใจ คดวพากษวจารณคดแกปญหาดวยกระบวนการตางๆ และการคดสรางสรรค เอาใจใสและชวยเหลอผเรยนเปนรายบคคล จดกจกรรมสงเสรมใหผเรยนลงมอปฏบต คด ประเมนปรบปรงตนเอง แลกเปลยนความพงพอใจ ประสบการณความรภายในกลม ใชสอประกอบการสอนเพอใหผเรยนคนควาหาความร และจดแหลงเรยนรทหลากหลายและเชอมโยงประสบการณชวตจรง สอดคลองกบงานวจยของดวงเนตร ใจชยภม (2559) ไดท าการศกษาการพฒนาทกษะการอานและเขยนภาษาองกฤษโดยใชแบบฝกเสรมทกษะส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ผลการวจยพบวา นกเรยนมความพงพอใจตอการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบฝกเสรมทกษะการอานและการเขยนภาษาองกฤษ โดยภาพรวมอยในระดบมาก คาเฉลยเทากบ 3.95 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.69


48

ขอเสนอแนะเพอน าผลการวจยไปใช 1. จากผลการสอนโดยใชกลวธการเรยนรภาษาสงผลดตอนกเรยนทงในดาน

ความสามารถในการอานและการเขยนภาษาองกฤษ ดงนนครผสอนควรน าไปใชฝกผเรยนในทกษะอนๆ เชน พฒนาความสามารถทางดานการฟง การพด

2. ครผสอนควรมบทบาทในทกขนตอน ไมควรปลอยใหผเรยนปฏบตกจกรรมเพยงล าพง คอยชแนะหรออธบายชวยเหลอผเรยนอยางทวถง และออกแบบกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย เชน กจกรรมทผเรยนไดมสวนรวม ไดแสดงออกหรอไดสอสารกบเพอนๆ เพอกระตนใหผเรยนมความสนกสนานและมความสขในการเรยน ซงจะสงผลทดตอการเรยนรของผเรยน

3. การน ากลวธการเรยนรไปใชในการจดการเรยนการสอน ครผสอนจะตองมความรความเขาใจเกยวกบทกษะการอาน การเขยนภาษาองกฤษ เพอใหการจดการเรยนการสอนมความเหมาะสมและสอดคลองกบเนอหาทจะสอน และสงผลใหการจดการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ

4. ครผสอนทจะน ากลวธการเรยนรทางภาษาไปใชตองจดเตรยมเนอหา สอ อปกรณและกจกรรมทใกลตวผเรยน ใหเหมาะสมกบเวลา และจ านวนของผเรยน เพราะสงเหลานจะชวยกระตนใหผเรยนเกดความสนใจในการเรยนรไดเปนอยางด

เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. กรมวชาการ. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: ผแตง. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2551). การคดเชงมโนทศน. กรงเทพฯ: ซคเซส มเดย. ชนกา วชานนท. (2560). การพฒนาทกษะการอานและการเขยนภาษาองกฤษของนกเรยน

ชนประถมศกษาปท 5 โดยใชการจดการเรยนรแบบรวมมอ เทคนค CIRC. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

ณธดา ตนตปยพจน. (2559). สภาพปญหา และความตองการการจดการเรยนการสอนภาษาองกฤษตามหลกสตรแกนกลางศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กลม


49

สาระการเรยนรภาษาตางประเทศโรงเรยนวดเมธงกราวาส (เทศรฐราษฎรนกล) อ าเภอเมอง จงหวดแพร. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ.

ดวงเนตร ใจชยภม. (2559). การพฒนาทกษะการอานและเขยนภาษาองกฤษโดยใชแบบฝกเสรมทกษะส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

บรรเทา กตตศกด. (2543). โรงเรยนชมชน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บงอร หลอวรยากล. (2535). การเปรยบเทยบความเขาใจในการอานภาษาองกฤษ ความ

รบผดชอบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ทไดรบการสอนตามแนวทฤษฎการใชกลวธการเรยนรทางภาษา (Language learning Strategies) กบการสอนตามคมอคร. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

บนลอ พฤกษะวน. (2552). มตใหมในการสอนการอาน. กรงเทพฯ:ไทยวฒนาพานช. เบญจวรรณ พงศมฆวาน. (2544). การจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาทกษะการ

พดภาษาองกฤษ ระดบชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวดเจดยอด อ าเภอเมองใหม. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

พนตนนท สจนตวงษ นธดา อดภทรนนท และนนทยา แสงสน. (2561, กรกฎาคม-ธนวาคม). กลวธการเรยนรภาษา เพอพฒนาความสามารถในการอานและเขยนของนกศกษา หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสงปท 2 สาขาเทคนคยานยนต วทยาลยเทคนคเชยงใหม. วารสารวชาการเครอขายบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏภาคเหนอ, 8(15), 153-166.

พรสวรรค สปอ. (2550). สดยอดวธสอนภาษาองกฤษน าไปสการเรยนรของครยคใหม. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

พนธทพย อญเกยรต. (2543, กรกฎาคม-ธนวาคม). การสงเสรมอจฉรยภาพของเดกไทย. วารสาร สสวท, 28(110), 14-17.


50

ภดท จลโพธ. (2551). การสอนโดยใชกลวธปฏสมพนธรวมกบการสอนออนไลนเพอสงเสรมความเขาใจในการอานภาษาองกฤษความสามารถในการเขยนสรปความและการเรยนรดวยตนเองของผเรยน. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

ลดาวรรณ ฝาระม. (2553, ฉบบพเศษ). การพฒนาทกษะการอานและการเขยนภาษาองกฤษ ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ทไดรบการสอนโดยโครงงาน. วารสารศกษาศาสตร ฉบบวจยบณฑตศกษา, 4(5), 146-152.

วรษา จนทรล. (2560). การพฒนาความสามารถดานการอานและการเขยนเพอความเขาใจภาษาองกฤษดานการจดการเรยนรแบบรวมมอเทคนค CIRC ชนประถมศกษาปท 4. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

สถาบนทดสอบการศกษาแหงชาต. (2560). รายงานผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาตพนฐาน (O-NET).สบคนเมอ 15 ธนวาคม 2560, จากhttp://www.niets.or.th/ th/catalog/view/2989.

สมทร เซนเชาวนช. (2551). เทคนคการอานภาษาองกฤษเพอความเขาใจ. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สดาพร ลกษณยนาวน. (2553). การเรยนรสการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: สมาคมเครอขายการพฒนาวชาชพอาจารยและองคกรระดบอดมศกษาแหงประเทศไทย.

Cronbach, L. J. (1990). Essentials of psychological testing(5th ed). New York: Harper & Row.

Olshtain, E. (1991). Functional Tasks for Mastering the Mechanics of Writing and Going Just Beyond. New York: Newbury House.

Woolfolk, A.E. (1985). Educational Psychology. Toronto: Allyn & Bacon.


51

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนใน การจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร Characteristics of School Administrators Affecting

Participation of Communities in Continuing Education Management under Office of the Non-Formal and

Informal Education, Prachin Buri Province

ทศากร กลนบบผา1/ พจนย มงคง2/ จรสศร หวใจ3 Tisakorn Klinbubpha1/ Pojanee Mangkang2/ Jarassri Huajai3

1 นกศกษาปรญญาโท สาขาการบรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร 2 ผชวยศาตราจารย ดร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

3 ดร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จงหวดฉะเชงเทรา

1Master Student in Educational Administration, Faculty of Education, Rajabhat Rajanagarindra University

2Assist. Prof. Dr. of Educational Administration, Faculty of Education, Rajabhat Rajanagarindra University

3Dr., Co-advisor, Office of the Non-Formal and Informal Education, Cha Choeng Sao *Corresponding author Email: [email protected], [email protected]

(Received: June 14, 2019 ; Revised: October 18, 2019; December 15, 2019)


52

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ 1) ระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา 2) ระดบการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง และ 3) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร กลมตวอยาง ไดแก ผอ านวยการ กศน.อ าเภอ จ านวน 7 คน และคณะกรรมการ กศน.ต าบล จ านวน 277 คน รวมทงสนจ านวน 284 คน ไดมาโดยวธการสมตวอยาง เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม มคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.869 สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะห การถดถอยพหคณแบบขนตอนผลการวจย พบวา 1) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษามคาเฉลยโดยรวมอยในระดบมาก 2) การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองโดยรวมอยในระดบมาก และ 3) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมส วนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ดานความเปนผน า ดานวสยทศน ดานคณธรรม จรยธรรม และดานความฉลาดทางอารมณ รวมกนพยากรณไดรอยละ 84.20 เขยนเปนสมการพยากรณในรปแบบมาตรฐาน ดงน Z´y= .399X1 + .304X3 + .159X5 + .123X2

ค าส าคญ: คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา การมสวนรวมของชมชน การศกษาตอเนอง

Abstract

The purposes of the research were to study 1) the level of characteristics of school administrators; 2) the level of participation of communities in continuing education management; and 3 ) the characteristics of school administrators affecting participation of communities in continuing education management. The


53

samples consisted of 7 directors of district non-formal and informal education, and 2 7 7 committee of subdistrict non- formal and informal education. The instrument used for data collection was a questionnaire with the reliability at . 869. The statistics used for data analysis were percentage, average, standard deviation, and stepwise multiple regression analysis. The results of the study were as follows: 1) the level of characteristics of school administrators as whole was at a high level. ; 2 ) the level of participation of communities in continuing education management as whole was at a high level; and 3) the characteristics of school administrators affecting participation of communities in continuing education management were leadership, vision, moral and ethics, and emotional intelligence with the statistical significance of 0. 0 5 . It could concurrently predict participation of communities in continuing education management under office of the non-formal and informal education, Prachin Buri province at 84.20% and could be written in form standard scores as Z´y = .399X1 + .304X3 + .159X5 + .123X2

Keywords: Characteristics of school administrators, Participation of communities, Continuing education

บทน า พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 และ (ฉบบท 3) พ.ศ.2553 ไดก าหนดความมงหมายและหลกการจดการศกษาตองเปนไป เพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด าเนนชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข โดยหลกการจดการศกษาใหยดหลก 3 ประการ คอ การศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน


54

การใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา และการพฒนาสาระและกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง (กระทรวงศกษาธการ, 2553: 4 - 14) ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดก าหนดหลกการจดการศกษาของสถานศกษาไวในพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ.2551 มาตรา 6 ระบวา การสงเสรมและสนบสนนการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ยดหลกความเสมอภาคในการเขาถง และไดรบการศกษาอยางกวางขวางทวถง เปนธรรม มคณภาพเหมาะสมกบสภาพชวตของปะชาชนการกระจายอ านาจแกสถานศกษาและใหภาคเครอขายมสวนรวมในการจดการเรยนร โดยจดการศกษา 3 รปแบบ ไดแก การศกษาขนพนฐาน การศกษาตอเนอง และการศกษาตามอธยาศย (กระทรวงศกษาธการ, 2551: 3-35) การจดการศกษาตอเนอง เปนการจดการศกษาทสอดคลองตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม และพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ.2551 โดยจดการเรยนรตลอดชวต ใหกลมเปาหมายประชาชนไดรบการเรยนรทสอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลก มงเนนใหกลมเปาหมายสามารถน าความรทไดรบจากการศกษาไปใชประกอบอาชพ พฒนาอาชพ พฒนาทกษะชวต และพฒนาสงคมและชม เพอใหสามารถอยในสงคมไดอยางมความสข (ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย , 2559: 1-2) การมสวนรวมของชมชนมความส าคญตอการจดกจกรรมการศกษาตอเนองท าใหการจดกจกรรมมความส าเรจ โดยแนวทางสงเสรมการมสวนรวมของชมชนตองยดชมชนเปนฐานใหชมชนรสกเปนเจาของกจกรรมการศกษาตอเนองทด าเนนการจดขน (ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย, 2552: 18) ท านองเดยวกน ประทป มากมตร (2560: 103) ไดศกษาวจย พบวาปจจยทมผลความส าเรจตอการพฒนาชมชน ปจจยหนงไดแกปจจยการมสวนรวม อนไดแก รวมคด รวมวางแผน รวมในการปฏบตงาน รวมรบผลประโยชน รวมทงรวมตดตามและประเมนผล ลวนแตเปนสงใหเกดการพฒนาและความส าเรจในทกองคกร และปจจบนภาครฐใชการมสวนรวมเปนแนวทางส าคญในการพฒนาชมชน


55

สถานศกษาในสงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษา ตามอธยาศยมการจดกจกรรมการศกษาในรปแบบการศกษาตอเนองใหกบกลมเปาหมายมากทสด ผลการด าเนนการจดการศกษาทผานมาจากรายงานสรปผลการด าเนนงานปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร (2559: 15) พบวา การจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ยงขาดความรวมมอของผทเกยวของ ไมไดรบความรวมมอจากหนวยงานท ตดตอประสาน ท าใหการจดการศกษาตอเนองของสถานศกษาเปนไปโดยล าพง การสงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา อาศยปจจยหลายประการ จะใหเกดผลส าเรจได อาท การบรหารจดการทมประสทธภาพ ผบรหารสถานศกษาทมความร ความสามารถ มคณลกษณะอนพงประสงค ทจะท าใหการบรหารและการจดการศกษาประสบความส าเรจและเปนไปตามแนวทางทพงประสงค (ธระ รญเจรญ , 2550: 1) ท านองเดยวกน บญธรรม มไวยมตรา (2553: 2) กลาววา คณลกษณะของผบรหาร ถอเปนสงส าคญตอความส าเรจ โดยเฉพาะความศรทธา ความเชอมนในตวผบรหาร ผบรหารตองมความสามารถในการแกปญหา มวสยทศนทกวางไกล มมนษยสมพนธทด สามารถท างานรวมกบผอนได ประสานงานประสานความรวมมอระหวางบคคลเพอขบเคลอนใหงานบรรลเปาหมาย (Hoy & Miskel, อางถงใน นยนา ฝาพมาย, 2557: 5) จากหลกการ แนวคดทกลาวมาขางตน คณลกษณะของผบรหารถอเปนปจจยทส าคญอยางยงทจะประสานและขบเคลอนการบรหารงานของสถานศกษาใหกาวหนา น าพาชมชนใหมามสวนรวมในการจดการเรยนการสอน และมสวนรวมในการเสนอความคดเหนเพอใหการจดกจกรรมการเรยนรมประสทธภาพมากขน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองของสถานศกษาสงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาการบรหารจดการสถานศกษาใหเกดประสทธภาพและประสทธผล เพอผลลพธทเกดกบผเรยน ชมชนใหมคณภาพอยางสมบรณ


56

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร 2. เพอศกษาระดบการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกด

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร 3. เพอศกษาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของ

ชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร

ขอบเขตการวจย ผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจย คอ 1. ขอบเขตดานเนอหา 1.1 คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาจากแนวคดของ ดกแมน (Digman, 1990: 417-440) ยค (Yukl, 1997: 176) เดสสเลอ (Dessler, 1998: 100) ยงยทธ เกษสาคร (2552: 45-48) เนตรพณณา ยาวราช (2553: 180 – 181) พส เดชะรนทร (2560: ออนไลน) บษบา ค านนท (2559: 89) รงนพภา พลสวสด (2557: 80) นลนทพย สงขเจรญ (2557: 84) และทวารตน ตมไทยสาคร(2559: 101) ประกอบดวย คณลกษณะผบรหารสถานศกษา จ านวน 5 ดาน คอ 1) ดานความเปนผน า 2) ดานความฉลาดทางอารมณ 3) ดานวสยทศน 4) ดานบคลกภาพ และ 5) ดานคณธรรม จรยธรรม 1.2 การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง ผวจยศกษาจากแนวคดการมสวนรวมของโคเฮน และอฟฮอฟ (Cohen & Uphoff, 2015) และแนวทางการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (2552: 18) มาเปนกรอบแนวคดในการวจยประกอบดวย 1) การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาอาชพ 2) การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต 3) การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนา


57

สงคมและชมชน และ 4) การมสวนรวมของชมชนในการจดการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. ประชากรและกลมตวอยาง 2.1 ประชากรในการวจยครงนไดแก ผอ านวยการสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร จ านวน 7 คน และคณะกรรมการ กศน.ต าบล จงหวดปราจนบร จ านวน 971 คน ในปการศกษา 2561 รวมจ านวนประชากรทงสน 978 คน 2.2 กลมตวอยางในการวจยครงน ไดแก ผอ านวยการสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร จ านวน 7 คน และคณะกรรมการ กศน.ต าบล จ านวน 277 คน รวมทงสนจ านวน 284 คน ในปการศกษา 2561 ไดมาโดยวธสมกลมตวอยางแบบหลายขนตอน

วธด าเนนการ เครองมอทใชในงานวจย เครองมอท ใ ชในการวจยคร งนคอ แบบสอบถามคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร มความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.869 แบงออกเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลเบองตนของผตอบแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามตรวจสอบรายการ (Check list) ไดแก ต าแหนงหนาท ประสบการณท างานรวมกบ กศน. และระดบการศกษา ตอนท 2 แบบสอบถามคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา เปนแบบมาตรสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ มความเชอมนเทากบ 0.745 ตอนท 3 เปนแบบสอบถามการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง เปนแบบมาตรสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ มความเชอมนเทากบ 0.847


58

วธการสรางเครองมอ ในการสรางเครองมอเพอใชในการรวบรวมขอมลครงน ผวจยไดด าเนนการสรางเครองมอมขนตอน ดงน 1. ผวจยศกษาหลกการ ทฤษฎจากเอกสารต าราแนวคดตางๆงานวจยทเกยวของ กบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองของสถานศกษาสงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย 2. ผวจยก าหนดนยามศพทเฉพาะจากชอเรองคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา ทง 5 ดาน และการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองของสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ประกอบดวย 4 ดาน 3. ผวจยจดท าขอค าถามเพอสรางเครองมอเปนแบบสอบถามตามกรอบแนวคดใหครอบคลมเนอหาสาระ และขอบเขตของการวจย 4. ผวจยรางแบบสอบถามและเสนออาจารยทควบคมวทยานพนธเพอตรวจสอบและแนะน า 5. น าแบบสอบถามทสรางเสรจแลวเสนออาจารยทควบคมวทยานพนธเพอตรวจสอบแนะน าปรบปรงและแกไข การตรวจสอบเครองมอ ผวจยน าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลวใหผเชยวชาญตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหา (Content validity) โดยวธหาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบนยามศพท (Index of item objective congruence: IOC) โดยเลอกขอค าถามทมคา IOC ตงแต 0.5 ขนไปแลวน าแบบสอบถามมาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ จ านวน 5 คน


59

วธการเกบรวบรวมขอมล 1. บนทกเสนอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร ออกหนงสอ ถงผอ านวยการส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร เพอขออนญาตเกบขอมลจากกลมตวอยางทก าหนด 2. น าหนงสอเสนอผอ านวยการส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร เพอพจารณาและเสนอหนงสอตอผบรหารสถานศกษา ทไดก าหนดเปนกลมตวอยาง 3. การสงแบบสอบถามใหกลมตวอยางโดยผวจยสงดวยตนเองและการรวบรวมแบบสอบถามดวยตนเองหลงจากสงแบบสอบถามไปแลว 1 สปดาห 4. น าแบบสอบถามทรวบรวมได ท าการตรวจสอบความถกตองสมบรณและน าผลขอมลมาวเคราะห การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลตามวธทางสถต โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ไดด าเนนการดงน 1. วเคราะหขอมลคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาโดยใชการวเคราะหดวย

คาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) 2. วเคราะหขอมลการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง โดยใช

การวเคราะหดวยคาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) 3. วเคราะหคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชน ในการจดการศกษาตอเนองจากแบบสอบถามดวยการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple regression analysis) ดวยวธ Stepwise


60

สรปผลการวจย 1. ผลการวเคราะหเกยวกบระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ปรากฏผลดงตารางท 1

ตารางท 1 คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานของคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร โดยภาพรวมและรายดาน

คณลกษณะของ ผบรหาสถานศกษา

ระดบความคดเหน (n = 284)

X S.D. ระดบ 1. ดานความเปนผน า 4.27 .65 มาก 2. ดานความฉลาดทางอารมณ 4.34 .64 มาก 3. ดานวสยทศน 4. ดานบคลกภาพ 5. ดานคณธรรม จรยธรรม

4.36 4.33 4.28

.61

.60

.58

มาก มาก มาก

เฉลยรวม 4.32 .62 มาก

จากตารางท 1 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร มคาเฉลยโดยรวมอยในระดบ

มาก ( X = 4.32) เรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปนอย คอ ดานวสยทศน ( X = 4.36) รองลงมา คอ

ดานความฉลาดทางอารมณ ( X = 4.34) ดานบคลกภาพ ( X = 4.33) และดานคณธรรมจรยธรรม

( X = 4.28) สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด คอดานความเปนผน า ( X = 4.27)


61

2. ผลการวเคราะหระดบการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบรปรากฏผลดงตารางท 2

ตารางท 2 คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานของการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนองสงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบรโดยภาพรวมและรายดาน

การมสวนรวมของชมชน ในการจดการศกษาตอเนอง

ระดบความคดเหน (n = 284)

X S.D. ระดบ 1. การจดการศกษาเพอพฒนาอาชพ 4.05 .70 มาก 2. การจดการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต 4.06 .71 มาก 3. การจดการศกษาเพอพฒนาสงคมและชมชน 4.02 .71 มาก 4. การจดเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 4.04 .70 มาก

เฉลยรวม 4.05 .70 มาก

จากตารางท 2 พบวา การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร

มคาเฉลยโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.05) เรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปนอย คอ

การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต ( X = 4.06) รองลงมา

คอ การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาอาชพ ( X = 4.05) และการม

สวนรวมของชมชนในการจดการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ( X = 4.04) สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด คอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาสงคม

และชมชน ( X = 4.02)


62

3. ผลการวเคราะหถดถอยพหคณคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ตารางท 3 ผลการวเคราะหถดถอยพหคณของคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอ

การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร

ตวแปร b S.E.b t Sig คาคงท (constant) -.321 .121 - -2.660* .008*

ดานความเปนผน า (X1) .389 .052 .399 7.478 .000*

ดานวสยทศน (X3) .322 .048 .304 6.897 .000*

ดานคณธรรม จรยธรรม (X5) .180 .055 .159 3.253 .001*

ดานความฉลาดทางอารมณ (X2) .133 .044 .123 2.574 .011*

คาคงท (a) = -.321 R = .918 , R2 = .842 , S.E.est = .134 , F = -2.660 , P = .008

มนยส าคญทางสถตทระดบ * P ≤ .05

จากตารางท 3 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง คอ ดานความเปนผน า (X1) ดานวสยทศน (X3) ดานคณธรรม จรยธรรม (X5) และดานความฉลาดทางอารมณ (X2) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 มคาประสทธภาพในการพยากรณ (R2) เทากบ .842 แสดงวา ตวแปรทง 4 ตวสามารถรวมกนท านายการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ไดรอยละ 84.20

สามารถเขยนเปนสมการพยากรณในรปแบบคะแนนดบ ไดดงน

y´ = a + b1X1 + b2X2 + b3X3 + b4X4 + b5X5


63

y´ = -.321 + .389X1 + .332X3 + .180X5 + .113X2 สมการพยากรณในรปแบบคะแนนมาตรฐาน

Z´y = .399X1 + .304X3 + .159X5 + .123X2

สรปผลการวจย 1. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร มคาเฉลยโดยภาพรวมอยในระดบมาก เรยงล าดบจากมากไปนอย คอ ดานวสยทศน รองลงมา คอ ดานความฉลาดทางอารมณ ดานบคลกภาพ และดานคณธรรม จรยธรรม สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด คอดานความเปนผน า 2. การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร มคาเฉลยโดยภาพรวม อยในระดบมาก เรยงล าดบจากมากไปนอย คอ การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต รองลงมา คอ การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาอาชพ และการมสวนรวมของชมชนในการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด คอ การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาเพอพฒนาสงคมและชมชน 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง คอ ดานความเปนผน า ดานวสยทศน ดานคณธรรม จรยธรรม และ ดานความฉลาดทางอารมณ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สามารถรวมกนท านาย การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษา นอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ไดรอยละ 84.20


64

การอภปรายผล จากการศกษาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง มประเดนส าคญสามารถอภปรายไดดงน 1. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร พบวา มคาเฉลยโดยรวมอยในระดบมาก สอดคลองกบผลการวจยของ รงนพภา พลสวสด (2557: 80) นลนทพย สงขเจรญ (2557: 84) ทวารตน ตมไทยสาคร (2559: 98-101) ชนาภทร เกดประกอบ (2552: 100) และสทธชย พลายแสง (2557: ออนไลน) ทงนอาจเนองมาจาก พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ก าหนดใหบคลากรทางการศกษาตองมใบประกอบวชาชพเพอเปนหลกประกนใหแกสาธารณชนวา ผถอใบอนญาตเปนผมความรความสามารถตามมาตรฐานวชาชพ และมสทธในการประกอบวชาชพ และผบรหารสถานศกษาตองไดรบการพฒนาอยางตอเนองเพอใหทนตอการเปลยนแปลง สอดคลองกบ คอทเตอร (Kotter, 2002: 231, อางถงใน วรรณภา เอราวรรณ, 2561: 93) ทกลาววา ผบรหารตองเปนบคคลทมองการณไกล สามารถสรางกลยทธ ยทธศาสตร รวมทงแผนการเปลยนแปลง สามารถกระตนและจดการใหบคลากรในองคกรด าเนนกจกรรมไดตรงตามเปาหมาย มความตรงไปตรงมากลาเผชญในทกสถานการณ ตลอดจนรบผดชอบเรยนรสงใหมตลอดเวลา และกระตนบคลากรใหแสดงพลงแหงความรวมมอ เพอเผชญกบการเปลยนแปลงในทกๆ ดาน รวมทงเปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและด าเนนการ นอกจากน ผบรหารสถานศกษาเปนผบรหารทมงน าพาองคกรไปสความส าเรจตามเปาหมายทตงไว มการบรหารสถานศกษาโดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หลกธรรมาภบาล ประยกตทฤษฎหรอแนวทางตางๆ ผสมผสานกนอยางกลมกลนและน าไปสการปฏบตจนเกดผลสมฤทธ เปนผทมประวตผลงานทด มการบรหารงานอยางโดดเดนโดยค านงถงสวนรวม จนเปนทยอมรบของสงคม 2. การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร พบวา มคาเฉลยอยใน ระดบมาก สอดคลองกบงานวจยของ นยนา ฝาพมาย (2557: 107) และ พชรยาภรณ พมพาเรอ


65

(2556: 115-117) ทงนอาจเนองมาจาก ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบรมนโยบายในการสรางการมสวนรวมของชมชน โดยสรางยทธศาสตรและก าหนดเปนเงอนไขส าคญของความส าเรจในการด าเนนการจดกจกรรม การจดการศกษาตอเนองนนเปนการจดการศกษาเพอใหประชาชนสามรถน าความรไปใช ในการด าเนนชวต พฒนาสงคม และชมชน มงพฒนาประชาชนใหสามารถพงพาตนเองได น าไปสชมชนเขมแขง ดงนนผบรหารสถานศกษาจงเปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมใน การก าหนดปญหา ความตองการของชมชน วางแผน การจดกจกรรม และการประเมนผล ท าใหทกสวนเกดความรสกเปนสวนหนงของกจกรรมทท าน ามาสการพจารณาทางเลอกใหมๆ ในการตดสนใจด าเนนกจกรรม เปนการเปดโอกาสใหฝายตางๆ เขามาแสดงความตองการ สรางความนาเชอถอตอสาธารณชนและเกดความชอบธรรมโดยเฉพาะเมอตองมการตดสนใจในเรองทมการโตแยงกน สงผลใหการจดกจกรรมของสถานศกษาบรรลตามเปาหมายทตงไวอยางมประสทธภาพ 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร ไดแก ดานความเปนผน า ดานความฉลาดทางอารมณ ดานวสยทศน และดานคณธรรม จรยธรรม สอดคลองกบ นยนา ฝาพมาย (2557: 107) คณตตรา เจรญพร (2555: 73) ชญาพฒน ดอกมะล (2557: 98-99) สทธชย พลายแสง (2557: ออนไลน) และ นลนทพย สงขเจรญ (2557: 84) ทงนเนองมาจาก ผทมความมงมนในการปฏบตงาน ใหประสบความส าเรจตามเปาหมายทตงไว ความกลาคด กลาตดสนใจอยางถกตอง มความพยายามทจะปฏบตงานใหส าเรจ รบผดชอบในการปฏบตงาน เปนทยอมรบของบคคลทวไป และชมชน ท าใหชมชนมความมนใจ และใหความรวมมอในการปฏบตกจกรรมการศกษาตาง ๆ ซงความเปนผน าของผบรหารเปนสงทส าคญส าหรบความส าเรจตางๆ ในการปฏบตงาน ผบรหารทมความสามารถจะมผลท าใหบคลากร และชมชนมความกระตอรอรนในการการปฏบตงาน มขวญก าลงใจ มความขยนขนแขงและชวยใหองคการประสบผลส าเรจไดอยางมประสทธภาพ


66

ขอเสนอแนะ 1. ควรศกษาองคประกอบ หรอปจจยดานอน ๆ ทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร 2. ควรศกษาแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาตอเนอง ดานการจดการศกษาเพอพฒนาสงคมและชมชนของสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร 3. ควรศกษากลยทธสงเสรมความเปนผน าของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยดเพราะไดรบความอนเคราะหเปนอยางดจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.พจนย มงคง อาจารยทปรกษาหลก และ อาจารย ดร.จรสศร หวใจ อาจารยทปรกษารวม ทใหขอคดเหนอนเปนประโยชนตอการวจย นอกจากน ผวจยไดรบค าแนะน าทมคณคาจากผเชยวชาญทกทานในการตรวจสอบความเทยงตรงของเครองมอ ขอขอบพระคณผอ านวยการส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร รวมถงผบรหารสถานศกษา คร และคณะกรรมการศนยสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยต าบล ทไดอ านวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล ขอขอบพระคณคณะกรรมการสอบวทยานพนธ ผ ชวยศาสตราจารย ดร.วชต แสงสวาง ดร.สมศกด เอยมคง ผชวยศาสตราจารย ดร.พจนย มงคง อาจารย ดร.จรสศร หวใจ อาจารย ส และผชวยศาสตราจารย ดร.องคณา กลนภาดล ทใหค าแนะน าท าให วทยานพนธฉบบนสมบรณ ผวจยรสกซาบซงเปนอยางยง และขอกราบขอบพระคณทกๆ ทานเปนอยางสง


67

เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. (2546). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ. ศ. 2542 และฉบบ

แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบบท 3) พ.ศ.2553. กรงเทพฯ: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.).

_______. (2551). พระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551. กรงเทพฯ: ผแตง

คณตตรา เจรญพร. (2555). คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการบรหารสถานศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 1. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.

ชญาพฒน ดอกมะล. (2557). คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการบรหารงานของโรงเรยนเทศบาลในจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธครศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.

ทวารตน ตมไทยสาคร. (2559). คณลกษณะของผบรหารมออาชพทสงผลตอประสทธภาพการบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.

ธระ รญเจรญ. (2550). ความเปนมออาชพในการจดและบรหารการศกษายคปฏรปการศกษา. กรงเทพฯ: ขาวฟาง.

นลนทพย สงขเจรญ. (2557). คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอสมรรถนะในการปฏบตงานของคร สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.


68

นยนา ฝาพมาย. (2557). คณลกษณะผน าของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในการบรหารงานวชาการของศนยพฒนาเดกเลก สงกดองคการบรหารสวนต าบลจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.

เนตรพณณา ยาวราช. (2553). การจดการสมยใหม. กรงเทพฯ: ทรปเปล กรป. บญธรรม มไวยมตรา. (2553). การศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหาร

โรงเรยนตามการรบรของครกบความพงพอใจในการปฏบตงานของคร สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาพระนครศรอยธยา เขต 1 และ เขต 2. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา.

บษบา ค านนท. (2559). คณลกษณะอนพงประสงคของผบรหาร ในทศนคตของครโรงเรยนสรศกดมนตร ส านกงานเขตพนทกรศกษามธยมศกษา เขต 2. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

ประทป มากมตร. (2560, กรกฎาคม-ธนวาคม). ปจจยทมผลตอความส าเรจตอการพฒนาชมชนพนบ าเพญ เขตภาษเจรญ กรงเทพมหานคร. วารสารมนษยสงคมปรทศน, 19(2) 95-105.

พส เดชะรนทร. (2560). ผน าในยค 4.0. สบคนเมอ 12 ธนวาคม 2561, จาก www. Bangkokbiznews.com/blog/detail/641042.

พชรยาภรณ พมพาเรอ. (2556). การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาขนพนฐานในโรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 5. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ยงยทธ เกษสาคร. (2552). ภาวะผน าและการท างานเปนทม (พมพครงท 8). กรงเทพฯ: ว.เจ.พรนตง.


69

รงนพภา พลสวสด. (2557). คณลกษณะผน ายคใหมของผบรหารทสงผลตอการบรหาร งานของสถานศกษา สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร.

วรรณภา เอราวรรณ. (2561, กรกฎาคม-ธนวาคม). การบรหารการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการจดการเรยนรในศตวรรษท 21 ของสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเพชรบร เขต 2. วารสารมนษยสงคมปรทศน, 20(2), 93-107.

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย. (2552). แนวทาง การด าเนนงานอาสาสมคร กศน. กรงเทพฯ: อกษรไทย.

_______. (2559). คมอการจดการศกษาตอเนอง (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2559). ปราจนบร: ส านกงาน กศน., กลมสงเสรมปฏบตการ.

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดปราจนบร. (2559). รายงานผลกาด าเนนงานประจ าปงบประมาณ 2559. ปราจนบร:ส านกงาน กศน.จงหวดปราจนบร, กลมยทธศาสตรและการพฒนา.

สทธชย พลายแสง. (2557). คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 10. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร.

Cohen, J.M., & Uphoff, N.T., (2015). Rural development participation: Concepts and measures for project design, implementation and evaluation. Retrieved April8, 2018, from https://www.popline.org/node/499235.

Dessler, G. (1998). Management: Leading people and organizations in the 21st century. New Jersey: Prentice-Hall International.


70

Digman, J.M., (1990). Personality structure: Emergence of the five-factor model. Annual Review of Psychology, 41, 417-440.

Yukl, G. (1997). Leadership in organization (4th ed.). Paramer, NJ: Prentice-Hall.


71

ความตองการพฒนาความกาวหนาในอาชพของบคลากร สายวชาการ: กรณศกษาคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต

Needs for Career Development of Academic Staff: A Case Study of Faculty of Liberal Arts at

a Public University in the South

เขมณฏฐ มาศววฒน1 /สมลกษณ นราวฒนะ2 / นสาชล สนหมาน3 Khemmanat Matwiwat1 / Somluck Narawatthana2 / Nisachon Sunmarn3

1บคลากรช านาญการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 1Personnel Administrator, Professional Level, Faculty of Liberal Arts,

Prince of Songkla University 2-3นกวชาการอดมศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2,3Educator, Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University *Corresponding author Email: [email protected]

(Received: June 10, 2019; Revised: November 22, 2019; Accepted: December 15, 2019

บทคดยอ

งานวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) ความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบของบคลากรสายวชาการ และ 2) ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ กลมตวอยางทใชในการวจย ไดแก บคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร จ านวน 56 คน ใชวธการคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามและการสมภาษณเชงลก วเคราะหขอมลโดยสถตเชงพรรณา ไดแก รอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวาบคลากรสายวชาการ ม


72

ความตองการพฒนางานสอนอยในระดบมาก ไดแก 1) การจดกระบวนการเรยนรทเนนการมสวนรวมของผเรยนหรอกจกรรมเชงรก 2) เทคนคการสอนรปแบบใหมในศตวรรษท 21 และ 3) การใชเทคโนโลยและทรพยากรการเรยนรในการสอน ตามล าดบ ส าหรบความตองการพฒนาศกยภาพดานอนทเกยวของกบการสอนพบวาอยในระดบมากเชนกน ไดแก 1) การพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรและแอปพลเคชนตางๆ ทเออตอการจดการเรยนการสอน 2) การสราง แรงจงใจสความส าเรจในการปฏบตงานของตน และ 3) การใชโปรแกรม Excel เพอประมวลผลการเรยน ตามล าดบ สวนความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ พบวาโดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายขอพบวา ความตองการอบรมทมคาเฉลยมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก 1) การผลตต าราหรอหนงสอ 2) การเขยน ก.พ.อ.03 และ 3) หลกเกณฑการเขาสต าแหนงทางวชาการ ส าหรบความตองการพฒนาในเรองการท าวจยเพอน าผลงานไปประกอบการเขาสต าแหนงทางวชาการทมคาเฉลยสงสดเปน 3 อนดบแรก คอ 1) การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ 2) การเขยนบทความวจย และ 3) ระเบยบวธวจย อยางไรกตามควรแยกจดอบรมเฉพาะศาสตร วทยากรควรเปนผเชยวชาญในศาสตรทตรงกบความตองการของผเขาอบรม ค าส าคญ : บคลากรสายวชาการ มหาวทยาลยของรฐ ความตองการพฒนาศกยภาพท

เกยวของการสอน ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการ

Abstract

The objectives of this research were to investigate academic staff’ s needs for 1) professional development and 2) academic position attainment. The samples used in this research were 56 academic staffs of Faculty of Liberal Arts. The research instruments were questionnaire and indepth interview. The data were analyzed by using descriptive analysis which included percentage, mean, and standard deviation. The results showed that


73

academic personnel’s needs for teaching development were at a high level: 1) learning process management focusing on active learning; 2) teaching strategies in the 21st century; and 3) using technology and learning resources in teaching, respectively. The other needs for teaching development were also found at a high level: 1) developing computer skills and skills in using teaching-related applications; 2) generating motivation for success in working; and 3) using MS Excel for grading respectively. In addition, the study showed that needs for academic position attainment as a whole were also at a high level: 1) writing academic textbooks or books; 2) completing Ko Pho Or 03 application form (academic position attainment application form) ; and 3) fulfilling the criteria for academic position attainment, respectively. The needs for training in research as part of academic position attainment included 1) qualitative data analysis, 2) writing research articles, and 3) research methodology, respectively. However, the training should be separated based on related academic fields and be conducted by experts of the fields. Keywords: Academic staff, Public University, Needs for career development, Needs for academic position attainment

บทน า งานวจยนด าเนนในมหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต ซงมหาวทยาลยนมนโยบายในการยกระดบคณภาพมงสความเปนเลศในระดบสากล เพอใหสอดรบกบแผนยทธศาสตรมหาวทยาลย พ.ศ. 2558 -2561 ในการขบเคลอนมหาวทยาลยกาวเปน “มหาวทยาลยเพอนวตกรรมและสงคม” มงสมหาวทยาลยชนน า 1 ใน 5 ของอาเซยน โดยใชเครองมอตาง ๆ ในการพฒนาบรหารจดการเพอใหองคกรพฒนาและประสบความส าเรจ สภา


74

มหาวทยาลยในคราวประชมครงท 370 (8/2558) เมอวนท 21 พฤศจกายน 2558 มมตเหนชอบระบบประกนคณภาพของมหาวทยาลยในการด าเนนการตามเกณฑคณภาพการศกษาเพอการด าเนนการทเปนเลศ Education Criteria for Performance Excellence (EdPEx) จงสงผลใหคณะศลปศาสตรตองก าหนดกลยทธและขบเคลอนแผนการด าเนนการทสอดคลองกบเกณฑคณภาพการศกษาตามเปาหมายของมหาวทยาลย ในการด าเนนการตามเกณฑคณภาพการศกษาเพอการด าเนนการทเปนเลศครอบคลมการบรการและด าเนนงานดานการน าองคกร กลยทธ ลกคา การวด การวเคราะหและการจดการความรบคลากร ระบบปฏบตการและผลลพธ คณะศลปศาสตรไดใชประเดนเหลานเปนกรอบการบรหารผล การด าเนนการ อนจะท าใหบรรล เป าประสงค เชงกลยทธ ในการด าเนนงานของคณะ (มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2558) ส าหรบการพฒนาบคลากรการเพมประสทธภาพดานทกษะ ความช านาญใน การท างาน ตลอดจนปรบเปลยนทศนคตของบคลากรทกระดบใหเปนไปในทศทางเดยวกน การเพมประสทธภาพบคลากรเพอใหบคลากรนน ๆ สามารถปฏบตงานไดอยางเตมท นบเปนเปาหมายหลกสความส าเรจขององคกร ซงสอดคลองกบขอบงคบมหาวทยาลย วาดวยการบรหารงานบคคลพนกงานมหาวทยาลย พ.ศ. 2559 ก าหนดใหมหาวทยาลยจดใหมแผนพฒนาและด าเนนการพฒนาพนกงานมหาวทยาลยทกประเภทอยางเปนระบบและตอเนอง รวมท งการจดการความรเพอใหพนกงานมหาวทยาลยมความร ความสามารถ ทกษะ ทศนคตทด และมศกยภาพทเหมาะสมในการปฏบตงาน โดยใหผบงคบบญชาจดท าแผนงาน หลกสตรและจดสรรเงน เพอการพฒนาประสทธภาพของพนกงานมหาวทยาลยอยางเหมาะสม ใหผลสมฤทธของภารกจหลกของมหาวทยาลยมการยกระดบมากยงขน เกดนวตกรรมในผลงานหรอวธการท างาน โดยวธการตาง ๆ ดงน 1) การศกษาฝกอบรม ดงาน 2) การปฏบตงานวจย 3) การประชมสมมนาทางวชาการ 4) การเพมพนความรทางวชาการ และ 5) การปฏบตงานบรการวชาการ (มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2559) อยางไรกตามแมวาองคการจะสงเสรมและใหความส าคญตอการพฒนาบคลากร แตหากการสงเสรมและใหความส าคญนนไมตรงกบความตองการทแทจรงของบคลากรกไม


75

สามารถท าใหการพฒนานนเกดประสทธภาพและสมฤทธทดได ดงทสวมล วองวาณช (2558) กลาวไววา หากองคการใดจดท างานหรอโครงการใด ๆ โดยไมมการค านงถงความตองการจ าเปนในระดบบคคลหรอกลมคนตาง ๆ ยอมกอใหเกดปญหาในทางปฏบต และปญหาอน ๆ ตามมาอยางไมมทสนสด การละเลยตอความตองการจ าเปนของผรบบรการอาจเปนเหตใหงานหรอโครงการนน ๆ ไมไดรบความรวมมอและไมบรรลวตถประสงค ท าใหสญเสยทรพยากรไปโดยเปลาประโยชน ทงนการส ารวจความตองการจ าเปนมจดมงหมายส าคญเพอใหไดขอมลเบองตนทเปนความตองการจ าเปนทแทจรงขององคการ สามารถน ามาใชประโยชนในการวางแผนและด าเนนโครงการใหม และใชในการปรบปรงโครงการทมอยเดม นอกจากนการส ารวจความตองการจ าเปนยงสามารถชวยใหผบรหารสามารถเลอกตดสนใจด าเนนการกบความตองการจ าเปนหรอปญหาทมความส าคญสงสดกอนไดอยางมประสทธภาพ ดงนน เพอก าหนดแผนพฒนาบคลากรคณะศลปศาสตรใหสอดรบกบความตองการ จงมความจ าเปนในการศกษาความตองการในการพฒนาขดความสามารถของบคลากรตามความแตกตางหลากหลายของภาระงาน ความตองการพฒนาความกาวหนาในอาชพ ทงนเพอน าขอมลทไดมาจดท าแผนพฒนาบคลากร ทงในดานการเพมขดความสามารถใน การปฏบตงานตามหนาทความรบผดชอบ และการก าหนดแผนส าหรบเตรยมบคลากรเพอเขาสต าแหนงทางวชาการ

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต 2. เพอศกษาความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต


76

นยามศพททใชในการวจย 1. การศกษาความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบของบคลากรสายวชาการ หมายถง การมงพจารณาและวเคราะหความตองการของบคลากรสายวชาการในแงการเขาอบรมประเดนส าคญตาง ๆ เพอเรยนรไปสการพฒนาทกษะดานการสอนอยางมประสทธภาพ อนเปนหนาทหลกของบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐ 2. การศกษาความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ หมายถง การมงพจารณาและวเคราะหความตองการของบคลากรสายวชาการในแงการเข าอบรมประเดนส าคญตาง ๆ เพอเรยนรไปสการเตรยมความพรอมและพฒนาศกยภาพดานวชาการในการเขาสต าแหนงทางวชาการ ของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐ

การทบทวนวรรณกรรม 1. สมรรถนะทจ าเปนของบคลากรสายวชาการในมหาวทยาลยของรฐ การพฒนาบคลากรสายวชาการ มหาวทยาลยแหงนมนโยบายก าหนดใหทกหลกสตรจดการเรยนการสอนแบบเชงรก (Active Leaning) โดยแตละรายวชาจดกระบวนการเรยนรแบบเชงรกไมนอยกวารอยละ 50 ของจ านวนชวโมงบรรยาย และตองมรายวชาในหลกสตรไมนอยกวารอยละ 70 จดการเรยนการสอนแบบเชงรก ใหทกรายวชาใชภาษาองกฤษรวมในการจดการเรยนการสอนไมนอยวารอยละ 50 ของรายวชา (มหาวทยาลย สงขลานครนทร, 2558: 1) พรอมทงก าหนดสมรรถนะประจ าลกษณะงานของบคลากรสายวชาการไว 5 ดาน ในการประเมนพฤตกรรมการปฏบตงานบงคบใหประเมน 2 สมรรถนะ คอ ความสามารถ/ทกษะในการสอน ความรความสามารถในวธการวจย/งานสรางสรรค และใหผรบการประเมนเลอก 1 สมรรถนะจาก 3 สมรรถนะ คอ ทกษะการใหบรการเชงวชาการ การท านบ ารงศลปวฒนธรรม และการดแลและพฒนานกศกษา (มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2561: 8)


77

2. การเขาสต าแหนงทางวชาการ ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (2560: 55-59) ไดก าหนดคณสมบตการยนขอก าหนดต าแหนงทางวชาการสาขาวชาทางดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ดงน 1) ผชวยศาสตราจารย มชวโมงสอนและเอกสารประกอบการสอนไมนอยกวาสามหนวยกต มความช านาญในการสอน มผลงานอยในขนด อยางนอยงานวจย 2 เรอง หรอ งานวจย 1 เรอง และหนงสอหรอต ารา 1 เลม 2) รองศาสตราจารย มชวโมงสอนและเอกสารค าสอนไมนอยกวาสามหนวยกต มความช านาญพเศษในการสอน มผลงานอยในขนด อยางนอยงานวจย 2 เรอง และหนงสอหรอต ารา 1 เลม 3) ศาสตราจารย มชวโมงสอนประจ าวชาใดวชาหนงในหลกสตร มผลงานอยในขนดมาก อยางนอยงานวจย 2 เรอง และหนงสอหรอต ารา 2 เลม มหาวทยาลยแหงนก าหนดความกาวหนาของผด ารงต าแหนงวชาการ โดยต าแหนงอาจารยวฒปรญญาโทใหยนขอต าแหนงผชวยศาสตราจารยภายใน 5 ป ต าแหนงอาจารยวฒปรญญาเอกใหยนขอต าแหนงผชวยศาสตราจารยภายใน 4 ป นบตงแตวนทไดรบการบรรจ ต าแหนงผชวยศาสตราจารยใหยนขอต าแหนงรองศาสตราจารยภายใน 5 ป นบตงแตวนทไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงผชวยศาสตราจารย หากพนระยะเวลาตามทก าหนดแลวยงไมไดยนขอต าแหนงทางวชาการใหเลอนเงนเดอนไมเกนรอยละ 2 ของทกรอบประเมน (มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2558: 2) ในปการศกษา 2559 - 2561 คณะศลปศาสตรมอาจารยประจ าทด ารงต าแหนงทางวชาการเพยงรอยละ 35.58 32.56 และ 26.67 ตามล าดบโดยคณะไดก าหนดเปาหมายไวทรอยละ 60 ขอก าหนดของมหาวทยาลยทงดานการมงพฒนาอาจารยในแงการสอนเชงรกและการเขาสต าแหนงทางวชาการ จากประเดนขางตนคณะผวจยเหนถงความส าคญจงไดศกษาความตองการพฒนาตนเองของอาจารยในคณะศลปศาสตร งานวจยนประกอบดวยขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพโดยการใชแบบสอบถาม และสมภาษณ เพอใหไดผลลพธทชดเจนและทวนสอบความตองการจ าเปนไดอยางนาเชอถอ ประเดนค าถามการวจยและวธการศกษารวมถงผลลพธการวจยครงน จะยงประโยชนใหคณะศลปศ าสตรได


78

เตรยมพรอมเพอสนบสนนความตองการพฒนาความกาวหนาของอาจารยในคณะใหเปนไปตามเปาหมายของมหาวทยาลย ดงทจะเสนอวธการศกษาและผลการศกษาในล าดบถดไป

วธการด าเนนงานวจย 1. งานวจยนใชวธการวจยแบบกรณศกษา (Case Study) ซงเปนวธวจยทเออตอ

การศกษาปรากฏการณในสถานการณจรงในเชงลก โดยมลกษณะทสอดคลองกบงานวจยน 3 ประการ คอ 1) ค าถามวจยทมงคนหาปรากฏการณทเกดขนจรงในบรบทนน ๆ (What) และสาเหตของปรากฏการณนน ๆ (Why) 2) นกวจยไม ได เขาไปแทรกแซงหรอควบคมปรากฏการณนน ๆ และ 3) เปนการศกษาปรากฏการณหนงในชวงเวลาใดเวลาหนงเทานน (Yin, 2009) ทงนในงานวจยนมงเนนศกษาความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบ และความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต โดยผวจยมไดเขาไปควบคมความคดเหน หรอความตองการของกลมตวอยางแตอยางใด และผลการวจยเพยงแคสะทอนความตองการของกลมตวอยาง ณ ชวงเวลาทท าการศกษาเทานน

2. กลมตวอยางในการวจยครงน ผวจยไดท าการเลอกกลมตวอยางทศกษาแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling Technique) จากบคลากรสายวชาการทมสถานภาพเปนขาราชการและพนกงานมหาวทยาลยทงหมด ซงปฏบตงานทคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต จ านวน 56 คน

3. เครองมอวจยประกอบดวย แบบสอบถาม และแบบสมภาษณแบบกงโครงสราง ซงคณะผวจยพฒนาขนตามขนตอนดงน

3.1 ศกษาแนวคดการวเคราะหความตองการพฒนา และระเบยบ ขอบงคบทเกยวของกบการพฒนาสมรรถนะทเกยวของกบงานทรบผดชอบและการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ มหาวทยาลยของรฐ เพอเปนกรอบแนวทางในการสรางประเดนค าถามในแบบสอบถาม


79

3.2 สมภาษณอยางไมเปนทางการกบบคลากรสายวชาการ จ านวน 3 คน เพอน าขอมลเบองตนมาใชเปนกรอบในการก าหนดค าถามในเครองมอวจย

3.3 สรางแบบสอบถามโดยมค าถามปลายปดแบบประเมนคา 5 ระดบ และค าถามปลายเปดแสดงความคดเหน แบงเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไป ตอนท 2 ความตองการพฒนางาน ตอนท 3 ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการ

3.4 สรางแบบสมภาษณแบบกงโครงสรางเพอสมภาษณบคลากรสายวชาการ โดยมประเดนค าถามครอบคลมความตองการพฒนาสมรรถนะทเกยวของกบงานทรบผดชอบ การพฒนาเขาสต าแหนงวชาการ ทงนเพอใหไดขอมลเชงคณภาพทจะสนบสนนขอมลเชงปรมาณจากแบบสอบถาม

3.5 ตรวจสอบคณภาพแบบสอบถามและแบบสมภาษณโดยคณะผวจยไดน าแบบสอบถามทสรางขนใหผเชยวชาญภายในมหาวทยาลยสงขลานครนทร จ านวน 3 ทาน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา ความชดเจนของภาษา และความเหมาะสมของค าถาม โดยการหาคาดชนความสอดคลอง (Index of item objective congruence : IOC) ไดคา IOC เทากบ 0.67-1.00 ใชขอค าถามทผเชยวชาญจ านวน 2 ใน 3 เหนสอดคลองกน (ตงแต 0.67 ขนไป) และน าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญไปทดลองใชกบบคลากรสายวชาการในมหาวทยาลยทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 30 ชด จากนนน าผลทไดหาคาความเชอมน โดยใชวธหาคาสมประสทธอลฟา (Alpha coefficient) ของครอนบาค (Cronbach) ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ 0.97

4. การเกบขอมล คณะผวจยสงแบบสอบถามพรอมหนงสอแนะน าทมค าอธบายรายละเอยดถงวตถประสงคของการวจยใหกบบคลากรสายวชาการ จ านวน 56 ชด และสมภาษณเชงลกบคลากรสายวชาการตามกลมอายงานไมเกน 5 ป และกลมอายงานเกนกวาหาป กลมละ 4 คน รวมทงสน 8 คน โดยคณะผวจยขอนดหมายสมภาษณบคลากรทยนดใหขอมล โดยนดหมายเวลาทผใหขอมลสะดวก ใชเวลาสมภาษณคนละประมาณ 20-30 นาท คณะผวจยขออนญาตจดบนทกและบนทกเสยงขณะสมภาษณ


80

5. การวเคราะหขอมล 5.1 ขอมลเชงปรมาณ: วเคราะหผลโดยการค านวณคารอยละ (Percentages)

คาเฉลย (Means) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviations) จดระดบความตองการพฒนาความกาวหนา จากคาเฉลยโดยใชเกณฑตามแนวคดของครอนบาค (Cronbach, 1990 อางถงใน เกษตรชย และหม, 2558) 5 ระดบ โดยชวงคะแนนเฉลยระหวาง 1.00–1.49 อยในระดบนอยทสด ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 1.50-2.49 อยในระดบนอย ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 2.50–3.49 อยในระดบปานกลาง ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 3.50–4.49 อยในระดบมาก และชวงคะแนนเฉลยระหวาง 4.50–5.00 อยในระดบมากทสด

5.2 ขอมลเชงคณภาพ: วเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ โดยการถอดเทป จดหมวดหมสรปประเดนส าคญทครอบคลมเนอหาทท าการศกษา และน าเสนอเปนความเรยงเพอสนบสนนขอมลเชงปรมาณ

ผลการวจย ผลการวจยครงน สรปประเดนส าคญจากการสมภาษณและผลการค านวณคาสถต

จากแบบสอบถามไดดงน 1. ความตองการพฒนางานสอนและศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบ

ผลการวเคราะหขอมลเกยวกบความตองการพฒนางานสอนและศกยภาพทเกยวของของบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร โดยภาพรวมรายดาน และเปนรายขอ ดงแสดงตารางท 1- ตารางท 2


81

ตารางท 1 รอยละ คาเฉลย และคาความเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการพฒนางานสอนของบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร โดยภาพรวม และรายขอ

หวขอ/ประเดนใน การอบรมเพอการพฒนา

งานสอน

รอยละของระดบความตองการ (n = 36)

S.D. มากทสด


นอย นอยทสด

1. เทคนคการสอน รปแบบใหมใน ศตวรรษท 21

52.8 27.8 13.9 2.8 2.8 4.25 (มาก)

1.00

2. เทคนคการสอดแทรก คณธรรม จรยธรรมใน การสอน

29.4 23.5 38.2 8.8 0.0 3.74 (มาก)

0.99

3. การใชเทคโนโลยและ ทรพยากรการเรยนร ในการสอน

42.9 34.3 20.0 2.9 0.0 4.17 (มาก)

0.86

4. การจดกระบวนการ เรยนรทเนนการมสวน รวมของผเรยนหรอ กจกรรมเชงรก

50.0 33.3 16.7 0.0 0.0 4.33 (มาก)

0.76

5. การพฒนาการใช ภาษาองกฤษในการ สอน

23.5 23.5 26.5 11.8 14.7 3.29 (ปานกลาง)

1.36

6. เทคนคการวด การ ประเมนผล การเรยน

23.5 32.4 29.4 11.8 2.9 3.62 (มาก)

1.07


82

หวขอ/ประเดนใน การอบรมเพอการพฒนา

งานสอน


S.D. มากทสด



7. การสรางบทเรยน/ ต าราเรยน

47.1 32.4 11.8 2.9 5.9 4.12 (มาก)

1.12

8. การสรางสอการสอน ออนไลน เชน LMS, CAI เปนตน

42.9 22.9 25.7 8.6 0.0 4.00 (มาก)

1.03

รวม

3.98 (มาก)

0.72

จากตารางท 1 พบวา โดยภาพรวมความตองการพฒนางานสอนของบคลากรสาย

วชาการอยในระดบมาก ( =3.98, S.D.= 0.72) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ความตองการพฒนางานสอนทมคาเฉลยมากทสดเปน 3 อนดบแรก คอ 1) การจดกระบวนการเรยนรทเนน

การมสวนรวมของผเรยนหรอกจกรรมเชงรก ( = 4.33, S.D.= 0.76) 2) เทคนคการสอน

รปแบบใหมในศตวรรษท 21 ( = 4.25, S.D.= 1.00) และ 3) การใชเทคโนโลยและ

ทรพยากรการเรยนรในการสอน ( = 4.17, S.D.= 0.86) สวนความตองการพฒนางานสอน

ทมคาเฉลยนอยทสด คอ การพฒนาการใชภาษาองกฤษในการสอน ( = 3.29, S.D.= 1.36) นอกจากนคณะผวจยพบวา ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณยนยน

ความตองการพฒนาในดานการสอนทงนผใหสมภาษณสวนใหญ (รอยละ 75.00) มความตองการเขารวมอบรมเกยวกบหลกการท าขอสอบ การประเมนขอสอบ การวเคราะหขอสอบ การท าความเขาใจคาสถต การสอนรปแบบใหมทเนน Active learning เทคนคการสอนในศตวรรษท 21 ทกษะการสอสารกบนกศกษารนใหม และมผใหสมภาษณบางสวน (รอยละ 25.00) ตองการ


83

เขารวมอบรมหรอเขาเรยนในหลกสตรทเกยวของกบรายวชาทสอนเพอพฒนาความเชยวชาญเฉพาะ น าความรใหม ๆ และประสบการณมาประยกตใชในรายวชาสมมนา/รายวชาวจย

ตารางท 2 รอยละ คาเฉลย และคาความเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบการสอนของบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร โดยภาพรวม และรายขอ

หวขอ/ประเดนในการอบรมเพอการพฒนาศกยภาพท

เกยวของกบการสอน

รอยละของระดบความตองการ (n = 36) S.D.

มากทสด



1.การใชโปรแกรม Excel เพอประมวลผลการเรยน

31.4 17.1 28.6 14.3 8.6 3.49 (ปานกลาง)

1.31

2.การพฒนาทกษะการใช คอมพวเตอรและApplications ตางๆ ทเออตอการจดการเรยนการสอน

40.0 31.4 20.0 5.7 2.9 4.00 (มาก)

1.06

3. การจดท า มคอ.3, 4, 5, 6 25.7 17.1 28.6 22.9 5.7 3.34 (ปานกลาง)

1.26

4. เทคนคการเปนอาจารยท ปรกษาวทยานพนธ/ สารนพนธส าหรบนกศกษา ระดบบณฑตศกษา

25.7 20.0 25.7 20.0 8.6 3.34 (ปานกลาง)

1.30

5. เทคนคการเปนอาจารยท ปรกษาส าหรบนกศกษา ระดบปรญญาตร

26.5 20.6 29.4 14.7 8.8 3.41 (ปานกลาง)

1.28


84

หวขอ/ประเดนในการอบรมเพอการพฒนาศกยภาพท

เกยวของกบการสอน

รอยละของระดบความตองการ (n = 36) S.D.

มากทสด



6. การสรางแรงจงใจสความ ส าเรจในการปฏบตงาน ของตน

26.5 26.5 32.4 11.8 2.9 3.62 (มาก)

1.10

7. การพฒนาทกษะการท างานเปนทม

20.0 31.4 28.6 17.1 2.9 3.49 (ปานกลาง)

1.09

รวม 3.57 (มาก) 0.96

จากตารางท 2 พบวา โดยภาพรวมความตองการพฒนาศกยภาพอน ๆ ทเกยวของ

กบการสอนของบคลากรสายวชาการอยในระดบมาก ( =3.57, S.D.= 0.96) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบการสอนทมคาเฉลยมากทสดเปน 3 อนดบแรก คอ 1) การพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรและ Applications ตาง ๆ ทเออ

ตอการจดการเรยนการสอน ( = 4.00, S.D.= 1.06) 2) การสรางแรงจงใจสความส าเรจใน

การปฏบตงานของตน ( = 3.62, S.D.= 1.10) และ 3) การใชโปรแกรม Excel เพอ

ประมวลผลการเรยน ( = 3.49, S.D.= 1.31) สวนความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบการสอนทมคาเฉลยนอยทสด คอ เทคนคการเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ/

สารนพนธส าหรบนกศกษาระดบบณฑตศกษา ( = 3.34, S.D.= 1.30) นอกจากนคณะผวจยพบวาผลจากการวเคราะหการสมภาษณเปนไปในทศทาง

เดยวกน บคลากรบางสวน (รอยละ 50.00) มความตองการพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรและ Applications ตาง ๆ ทเออตอการจดการเรยนการสอน เชน การจดรปแบบเอกสารดวยโปรแกรม Microsoft word การใชโปรแกรม Microsoft excel ในการตดเกรด ส าหรบการ


85

พฒนาระดบความสามารถในการใชภาษาองกฤษนน ถงแมวาบคลากรตองการพฒนา

ภาษาองกฤษเพ อใชในการสอนอย ในระดบปานกลาง (ตารางท 1 ขอ 5 = 3.29, S.D.= 1.36) หากแตในการสมภาษณพบวาบคลากรมความตองการฝกการเขยนบทคดยอภาษาองกฤษ (รอยละ 37.50) นอกจากนยงระบความตองการพฒนาทกษะการพดภาษาองกฤษเพอน าเสนอผลงานในทประชมทางวชาการใหสามารถโตตอบกบกรรมการผทรงคณวฒไดอยางถกตองและเปนธรรมชาต (รอยละ 25.00)

2. ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ ผลการวเคราะหขอมลเกยวกบความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร โดยภาพรวม รายดาน และเปนรายขอ ดงแสดงตารางท 3

ตารางท 3 รอยละ คาเฉลย และคาความเบยงเบนมาตรฐานความตองการพฒนา เขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร โดยภาพรวม รายขอ

หวขอ/ประเดนในการอบรมเพอการเขาสต าแหนงทาง

วชาการ


S.D. มากทสด มาก ปานกลาง


1. หลกเกณฑและ กระบวนการเขาส ต าแหนงทางวชาการ

42.9 37.1 8.6 5.7 5.7 4.06 (มาก)

1.14

2. การเขยน ก.พ.อ. 03 ประกอบการขอต าแหนง

48.6 28.6 14.3 2.9 5.7 4.11 (มาก)

1.13

3. การจดท าเอกสาร ประกอบการสอน ส าหรบการเขาสต าแหนง

54.8 16.1 6.5 6.5 16.1 3.87 (มาก)

1.54


86


วชาการ




ผชวยศาสตราจารย 4. การจดท าเอกสารค าสอน ส าหรบการเขาสต าแหนง รองศาสตราจารยหรอ ศาสตราจารย

45.7 20.0 20.0 5.7 8.6 3.89 (มาก)

1.30

5. การเขยนบทความทาง วชาการ

45.7 22.9 25.7 2.9 2.9 4.06 (มาก)

1.06

6. การแตงต าราหรอหนงสอ 52.9 20.6 17.6 2.9 5.9 4.12 (มาก)

1.17

7. การท าวจย 3.81 0.95 7.1 การก าหนดหวขอและ

ทมาของปญหาวจย 29.4 29.4 26.5 8.8 5.9 3.68

(มาก) 1.17

7.2 การก าหนดวตถประสงคและขอบเขตของการวจย

26.5 32.4 26.5 8.8 5.9 3.65 (มาก)

1.15

7.3 การทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

23.5 32.4 29.4 8.8 5.9 3.59 (มาก)

1.13

7.4 ระเบยบวธวจย (เชน เชงคณภาพ เชงปรมาณ หรอ Mixed methods)

35.3 32.4 26.5 2.9 2.9 3.94 (มาก)

1.01

7.5 การพฒนาเครองมอ 26.5 26.5 41.2 2.9 2.9 3.71 1.00


87


วชาการ




วจย (มาก) 7.6 การวเคราะหขอมล

เชงปรมาณ 32.4 32.4 26.5 5.9 2.9 3.85

(มาก) 1.05

7.7 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

35.3 38.2 20.6 2.9 2.9 4.00 (มาก)

0.98

7.8 การเขยนโครงรางวจย 32.4 32.4 23.5 8.8 2.9 3.82 (มาก)

1.09

7.9 การเขยนบทความวจย

41.2 29.4 20.6 5.9 2.9 4.00 (มาก)

1.07

7.10 การเขยนรายงานวจย

38.2 26.5 23.5 5.9 5.9 3.85 (มาก)

1.18

รวม 3.90 (มาก)

0.89

จากตารางท 3 พบวา โดยภาพรวมความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการ

ของบคลากรสายวชาการอยในระดบมาก ( = 3.9, S.D. = 0.89) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการทมคาเฉลยมากทสดเปน 3 อนดบแรก

คอ 1) การแต งต าราหรอหน งสอ ( = 4.12 , S.D.= 1.17) 2) การเขยน ก.พ.อ. 03

ประกอบการขอต าแหนง ( = 4.11, S.D.= 1.13) และ 3) การอบรมเกยวกบหลกเกณฑและ

กระบวนการเขาสต าแหนงทางวชาการ ( = 4.06, S.D.= 1.14) สวนความตองการพฒนา

ทอยในระดบมากแตมคาเฉลยนอยทสด คอ การท าวจย ( = 3.81, S.D.= 0.95) อยางไร กดความตองการพฒนาในเรองการท าวจยทมคาเฉลยสงสดเปน 3 อนดบแรก คอ 1) การวเคราะห


88

ขอมลเชงคณภาพ ( = 4.00, S.D.= 0.98) 2) การเขยนบทความวจย ( = 4.00, S.D.= 1.07)

และ 3) ระเบยบวธวจย เชน เชงคณภาพ เชงปรมาณ หรอ Mixed methods ( = 3.94, S.D.= 1.01) นอกจากนคณะผวจยพบวาผลจากการวเคราะหการสมภาษณเปนไปในทศทางเดยวกน โดยบคลากรสวนใหญ (รอยละ 100) มความเหนวา ควรจดอบรมใหความรเกยวกบหลกเกณฑและกระบวนการเขาสต าแหนงทางวชาการเปนระยะ ๆ เพอใหทนกบหลกเกณฑทมการเปลยนแปลง และเปนการกระตน ตดตามบคลากรใหด าเนนการเขาสต าแหนงทางวชาการไดตามแผนความกาวหนาของแตละคน

สวนการอบรมเชงวชาการบคลากรสวนใหญ (รอยละ 100) มความเหนวาในการจดอบรมใหความรเกยวกบการเขยนบทความทางวชาการ การแตงต ารา/หนงสอ และการท าวจย ควรแยกจดอบรมเฉพาะศาสตร/สาขาวชาเดยวกน วทยากรควรเปนผเชยวชาญในศาสตรทตรงกบความตองการของอาจารยทเขาอบรม และควรใหความรเกยวกบกระแสหรอประเดนปจจบนทเปนทนาสนใจ แหลงทนวจย แหลงตพมพ หรอทประชมทางวชาการระดบชาต/นานาชาตเพอไดน าเสนอผลงานวจยของเฉพาะสาขานนดวย นอกจากนบคลากรบางสวน (รอยละ 25.00) มความเหนวาควรจดใหบคลากรของคณะทมประสบการณในการจดท าผลงานทางวชาการประเภทตาง ๆ จนสามารถขอก าหนดต าแหนงทางวชาการในระดบสงขนไดเขารวมแลกเปลยนประสบการณ บคลากรบางสวน (รอยละ 37.50) ตองการใหมการจดคายเพอท าผลงานทางวชาการโดยมผเชยวชาญชวยใหค าแนะน าระหวางทท า และควรจดในชวงทไมมการเรยนการสอน นอกจากนบคลากรบางสวน (รอยละ 12.50) ยงมความตองการใหมการสรางบรรยากาศทางวชาการภายในคณะซงจะมสวนชวยใหเกดความกระตอรอรนใน การจดท าผลงานทางวชาการ นอกเหนอจากความตองการจ าเปนในการฝกอบรมดงกลาวแลว บคลากรทใหสมภาษณรอยละ 50.00 ระบความตองการใหมพเลยงผเชยวชาญในสาขาเดยวกนชวยใหค าแนะน าหรอเปนทปรกษาในการจดท าเอกสารประกอบการสอน รวมไปถงการวางแผนจดท าผลงานทางวชาการ ขณะเดยวกนคณะหรอมหาวทยาลยควรสนบสนนใหมแหลงคนควาขอมล หรอฐานขอมลทจ าเปนในการพฒนาผลงานวชาการ โดยเฉพาะอยางยง สาขาวชาภาษาจน ซงมฐานขอมลส าหรบการศกษาคนควาคอนขางจ ากด


89

งานวจยนพบดวยวาบคลากรทใหสมภาษณสวนใหญ (รอยละ 87.50) มความเหนวา หลกเกณฑเรองความกาวหนาของผด ารงต าแหนงทางวชาการของมหาวทยาลยเขมงวดมาก สรางความกดดนมากกวาแรงผลกดน ท าใหบคลากรใหมซงยงไมมประสบการณ เกดความเครยดในการท างาน เนองจากระบบก าหนดใหท างานครบทกดานตามเกณฑมาตรฐานภาระงาน ทงดานการสอนซงตองมนวตกรรม ภาระงานวจยเพอพฒนาผลงานทางวชาการ การบรการวชาการ การเปนกรรมการชดตาง ๆ เพอชวยงานบรหารตลอดจนงานท านบ ารงศลปวฒนธรรม และนอกเหนอจากภาระงานสอนอาจารยยงมภาระงานอกมากทซอนอยเบองหลง เชน ภาระงานดานการบรหารจดการหลกสตร/รายวชา การจดท า มคอ. รายงานการประเมนตนเองของหลกสตร การดแลนกศกษาในโครงการตาง ๆ เชน หลกสตรความรวมมอกบมหาวทยาลยในตางประเทศซงเรยนอยทประเทศจน หรอ สหกจศกษา เปนตน เหลานลวนเปนงานทตองใชเวลาในการด าเนนการเปนเหตใหกระทบกบการจดสรรเวลาเพอจดท าผลงานทางวชาการและไมสามารถเขาสต าแหนงทางวชาการทสงขนไดตามแผนความกาวหนา

สรปผลการวจย 1. ความตองการพฒนาสมรรถนะทเกยวของกบงานทรบผดชอบของบคลากรสาย

วชาการ ผลการศกษาพบวา ความตองการพฒนางานสอนของบคลากรสายวชาการอยในระดบมาก ประเดนความตองการอบรมทมคาเฉลยมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก 1) การจดกระบวนการเรยนรทเนนการมสวนรวมของผเรยนหรอกจกรรมเชงรก 2) เทคนคการสอนรปแบบใหมในศตวรรษท 21 และ 3) การใชเทคโนโลยและทรพยากรการเรยนรในการสอน ส าหรบความตองการพฒนาศกยภาพดานอนทเกยวของกบการสอนพบในระดบมากเชนกน โดยประเดนความตองการอบรมทมคาเฉลยสงสด 3 อนดบแรก ไดแก 1) การพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรและ Applications ตาง ๆ ทเออตอการจดการเรยนการสอน 2) การสรางแรงจงใจสความส าเรจในการปฏบตงานของตน และ 3) การใชโปรแกรม Excel เพอประมวลผลการเรยน

2. ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ ผลการศกษาพบวา โดยภาพรวมความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการอยในระดบ


90

มาก เมอพจารณาเปนรายขอ พบวาความตองการอบรมทมคาเฉลยมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก 1) การแตงต าราหรอหนงสอ 2) การเขยน ก.พ.อ. 03 และ 3) หลกเกณฑการเขาสต าแหนงทางวชาการ ส าหรบความตองการพฒนาในเรองการท าวจยเพอน าผลงานไปประกอบการเขาสต าแหนงทางวชาการทมคาเฉลยสงสดเปน 3 อนดบแรก ไดแก 1) การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ 2) การเขยนบทความวจย และ 3) ระเบยบวธวจย

การอภปรายผล จากผลการวจย สามารถอภปรายผลไดดงตอไปน 1. จากผลการวจยพบวาบคลากรสายวชาการคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของ

รฐแหงนมความตองการพฒนางานสอนดานการจดกระบวนการเรยนรทเนนการมสวนรวมของผเรยนหรอกจกรรมเชงรก เทคนคการสอนรปแบบใหมในศตวรรษท 21 และการใชเทคโนโลยและทรพยากรการเรยนรในการสอนในระดบมาก ทเปนเชนนอาจเปนเพราะอาจารยคณะศลปศาสตรหลายทาน ไมไดผานการศกษาในเรองเกยวกบวธการสอนในระดบอดมศกษามากอน และการเขาสยคเทคโนโลย การรบเทคโนโลยใหม ๆ เขามาเพอจดการกบการเปลยนแปลงโดยอาจารยเองกมความตระหนกในความส าคญของเรองน ดงทวรรณภา เอราวรรณ และกาญจนา บญสง (2561: 102) ไดกลาวไววา เปนเพราะครและผบรหารตระหนกถงการเปลยนแปลงในศตวรรษท 21 ทนกเรยนใชชวตอยทามกลางการเปลยนแปลงทเปนไปอยางรวดเรว จ าเปนตองปรบเปลยนการเรยนการสอน ปรบเปลยนวธการเรยนของนกเรยน การจดหลกสตรสถานศกษาและพฒนาแหลงเรยนร และบทบาทของชมชน ทองถน ท าใหเกดการจดการเรยนรทเกดผลดกบนกเรยนในดานตาง ๆ ท าใหการจดการเรยนรในศตวรรษท 21 นกเรยนตองไมไดเฉพาะความรแตตองไปถงทกษะ ทกษะเพอการด ารงชวตในโลกยกตใหมไดอยางสมบรณ ขออภปรายดงกลาวสอดคลองกบนรนทร สงขรกษา (2557) ทไดเสนอแนวทางในการพฒนาคณภาพการศกษาในศตวรรษท 21 ไววาคร/อาจารย ตองมทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 มนสยใฝเรยนใฝรอยางตอเนอง (Habit of Continuous Learning) มบคลกทาทของความเปนคร (Personality Outlooks) มทกษะในวชาชพใน


91

การพฒนาหลกสตร และกระบวนการเรยนรอยางมประสทธภาพ โดยใชสอ นวตกรรม และเทคโนโลยทเหมาะสมและทนสมย เหมาะสมกบผเรยน มความกระตอรอรน สนใจ ใสใจ ดแลชวยเหลอผเรยนไดเรยนรและพฒนาตนเองตามศกยภาพเตมก าลงความสามารถ เปนตนแบบทด (Role Model) ทงนตองผานการเรยนรโดยองปญหาและการ เรยนรโดยใช การวจยพนฐาน ผลการวเคราะหของนกวชาการดงกลาวยงเปนไปในท านองเดยวกบวจารณ พานช (2556) ซงกลาวไววาการเรยนการสอนในศตวรรษท 21 “คร” ตองเปลยนบทบาทเปน “โคช” ดวย เนองจากในปจจบนความรมมาก ครจะจดการอยางไรเพอใหผเรยนไดเรยนรใหหมด มผลวจยแนะน าวาใหสอนเฉพาะทส าคญ ๆ ผเรยนสามารถน าความรนนไปบรณาการและตอยอดได สวนความรทไมไดสอน ผเรยนจะเรยนรไดเอง สงส าคญในการเรยนการสอนในทศวรรษท 21 คอ ตองเปลยนวธการของการศกษา คอเปลยนเปาหมายจาก “ใหความร” ไปส “ใหทกษะ” เปลยนจาก “ครเปนหลก” เปน “ผเรยนเปนหลก” นยส าคญดงกลาวนสอดคลองกบ เพชราวลย ถระวณฐพงศ และ ปญจปพชรภร บญพรอม (2558: 35) ซงไดใหความเหนไววา การพฒนาอาจารยใหเปนมออาชพในสถาบนอดมศกษามแนวโนมทจะซบซอนมากขน เนนการปรบปรงทกษะการสอนของอาจารยแตละบคคลในมตของการเปนคร นนคอวธการสอน การออกขอสอบ การจดการภายในหองเรยน ทกษะการน าเสนอ การวจย และการเปนทปรกษาเปนตน

2. ความตองการพฒนาศกยภาพดานอน ๆ ทเกยวของกบการสอนของบคลากร สายวชาการอยในระดบมาก โดยเฉพาะอยางยงความตองการพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรและ Applications ตาง ๆ ท เออตอการจดการเรยนการสอน การใชคอมพวเตอรและ Applications ตาง ๆ นนเปนทกษะทจ าเปนอยางยง อนมผลตอการเรยนการสอน และสามารถสรางความสะดวกรวดเรวในการสอสารสผเรยนไดอยางกวางขวางและรวดเรวทวถงทกกลม เชนในรายวชาศกษาทวไปทมผเรยนจ านวนมาก การใชโปแกรมคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) บทเรยนในแตละหวขอนนท าใหผสอนสามารถตงค าถามหรอโจทยการศกษาเพอใหผเรยนแสดงความเหนและอภปรายผลรวมถงสงค าตอบถงผสอนไดอยางรวดเรว อกทงผสอนเองกสามารถใหผลสนองกลบ (Feedback) แกผเรยนเพอใหทบทวนประเดนความคด


92

และการตอบถามของผเรยนไปพรอมๆ กน นอกจากนการใชคอมพวเตอร และ Applications ตางๆ เพอสนบสนนการเรยนการสอนนน ผสอนสามารถมอบโจทยหรอประเดนการเรยนใหกบนกศกษาไดวเคราะหและขบคดผานทางระบบคอมพวเตอรโดยไมจ ากดเวลา ขอดในประเดนนคอผเรยนสามารถใชเวลาในการวเคราะหเพออภปรายค าตอบไดมากขนจงถอวาเปนระบบการเรยนการสอนทนบเปนการเรยนรนอกหองเรยนหรอพฒนาเปนการเรยน รใน ชวตจรงไดเกอบตลอดเวลา นยส าคญดงกลาวนสอดคลองกบสทธพงษ ศรเลอจนทร มธรส จงชยกจ และชานนท จนทรา (2560: 20) ทไดกลาวไววาการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเปนเครองมอในการจดการความรไดรบการยอมรบกนโดยทวไปในปจจบนวาสามารถชวยเพมประสทธภาพในการน าความรไปใชอยางรวดเรว มบทบาทส าคญในการพฒนาฐานความรขององคกรหรอหนวยงาน และประเทศชาตเพราะเปนการพฒนาโครงสรางพนฐานความรใหเกดประโยชนสงสดไดตอไป และสอดคลองกบการศกษาของพกล มมานะ ดษฎวฒน แกวอนทร และสนก สงหมาตร (2559: 212) เรอง การขบเคลอนการจดการเรยนรผานเทคโนโลยคอมพวเตอร และใหความเหนไววา คอมพวเตอรมความส าคญอยางยงตอการสอนของครอาจารย คอมพวเตอรไดเขามาชวยจดการในการเรยนการสอนทจะท าใหการเรยนการสอนประสบผลส าเรจ ผสอนสามารถประยกตใชคอมพวเตอรมาถายทอดองคความรและสาระเนอหาวชาเพอใชประกอบการสอนในแตละวชาในลกษณะตาง ๆ เชน การน าเสนอ สอวดทศน บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน การใชคอมพวเตอรในการดงความสนใจของผเรยนในชนเรยน เพอน าเขาสบทเรยน สรางแรงจงใจใหบรบทของเนอหา ใหสารสนเทศแสดงตวอยางความคดรวบยอด การดงความสนใจของผเรยนทเรยนทงชนเรยนเพอน าเขาสบทเรยน สรางแรงจงใจใหบรบท

3. ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ 3.1 บคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงนม

ความตองการฝกอบรมดานการแตงต าราหรอหนงสอมากทสด ถงแมวาคณะศลปศาสตรจะม การใหทนสนบสนนดานการแตงหนงสอหรอต ารามาเปนระยะเวลาหลายปแตชวงทผานมาคณะยงไมไดจดอบรมเรองการเขยนหนงสอหรอต าราใหแกคณาจารยมากอน ดงนนการจดอบรมหรอ


93

การฝกปฏบตอยางตอเนองเพอใหอาจารยเกดการเรยนรและเพมทกษะจนมความรความสามารถเพมขนจะน าไปสการผลตผลงานทางวชาการไดอยางมประสทธภาพ ประเดนขอนมความใกลเคยงกบการศกษาของน าทพย องอาจวาณชย (2550: 174-176) ซงไดศกษาเรอง ปจจยทมตอความตองการจ าเปนในการผลตผลงานทางวชาการของอาจารยมหาวทยาลยราชภฏ: การวเคราะหพหระดบ พบวา อาจารยมความตองการจ าเปนทควรไดรบการพฒนาในดานบทความทางวชาการและดานหนงสอมากกวาในดานอน ๆ ดานการผลตต าราอาจารยมความตองการจ าเปนทควรไดรบการพฒนาในดานการเรยบเรยงและน าเสนอ และดานการวางโครงเรองหรอล าดบขนตอนของเนอหาทจะเขยน ดานหนงสออาจารยมความตองการจ าเปนทควรไดรบการพฒนาในดานการออกแบบภาพและการใชภาพประกอบ และดานการเสนอเนอหาในหนงสอ ผลการอภปรายนสอดคลองกบณรงคฤทธ ประสานตร (2559: 208) ทศกษาเรอง รปแบบการพฒนาอาจารยมหาวทยาลยราชภฏกลมรตนโกสนทร พบวา สภาพปญหาการพฒนาอาจารยของมหาวทยาลยราชภฏกลมรตนโกสนทรดานทมสภาพปญหาสงทสด คอ ดานการเขยนต าราและบทความทางวชาการ สวนความตองการพฒนาดานการเขยนต าราและบทความทางวชาการ พบวา 1) ความรความเขาใจเกยวกบวธการเขยนต าราและบทความทางวชาการ 2) ความรความเขาใจเกยวกบการจดล าดบเนอหา และการก าหนดปรมาณของเนอหาของบทความทางวชาการ 3) ความรความเขาใจเกยวกบรปแบบของต าราและบทความทางวชาการ

3.2 บคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงนมความตองการฝกอบรมดานการเขยน ก.พ.อ. 03 ประกอบการขอต าแหนง รวมถงการรบทราบหลกเกณฑและกระบวนการเขาสต าแหนงทางวชาการ แมวาคณะศลปศาสตรไดมการเผยแพรขอมลตาง ๆ เกยวกบการเขาสต าแหนงทางวชาการในเวบไซต เวยนแจงขาวสารใหอาจารยรบรทางระบบเอกสารอเลกทรอนกส และมเจาหนาทหนงคนทท าหนาทใหค าแนะน า ค าอธบายหรอชแจงหลกเกณฑและวธการแกผขอก าหนดต าแหนงทางวชาการ อยางไรกตามพบวายงไมเพยงพอกบความตองการของอาจารย ประกอบกบกระบวนการพจารณาต าแหนงทางวชาการของคณะศลปศาสตรมความเขมงวดดานความถกตองครบถวนของเอกสารและ


94

แบบฟอรม อกทงหลกเกณฑและวธการพจารณาต าแหนงทางวชาการของ ก.พ.อ. ม การเปลยนแปลงบอยครง มความซบซอนและมรายละเอยดมาก หากไมไดมการท า ความเขาใจใหกระจางอาจตความคลาดเคลอนและเสยประโยชนได ผลการอภปรายนสอดคลองกบโสรยา สภาผล และวรรณภา ลอกตนนท (2560: 85) ทศกษาเรอง ความมงมนในการพฒนาสายอาชพของบคลากรสายวชาการ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม พบวา ความชดเจนของระเบยบและกฎเกณฑในการเขาสต าแหนงทางวชาการเปนประเดนหนงในแนวทางการสงเสรมสนบสนนของมหาวทยาลยในการจงใจเพอใหบคลากรสายวชาการท าต าแหนงทางวชาการ นอกจากนแนวคดทสรปไดจากนกวชาการขางตนยงเปนไปในทศทางเดยวกบผลการวจยของนราธป ธรธนาธร (2558: 10) ซงไดศกษา เรอง กลยทธการพฒนาทรพยากรมนษยสายวชาการของมหาวทยาลยราชภฏในเขตภาคใตตอนบน พบวา มหาวทยาลยควรมระบบขนตอนในการขอต าแหนงทางวชาการใหชดเจนพรอมทงจดหาบคคลมาชวยในการดผลงานทางวชาการและปรกษาในการจดท าผลงานทางวชาการ มการจดกระบวนการเขาสต าแหนงทางวชาการเปนขนตอน และมผทคอยใหค าปรกษาโดยเฉพาะอยางเปนธรรม ควรจดใหมผทรงคณวฒวพากษผลงานทางวชาการอยางเพยงพอและรองรบในแตละสายวชาการ หรอความเชยวชาญ

3.3 ความตองการพฒนาในเรองการท าวจยเพอน าผลงานไปประกอบการเขาสต าแหนงทางวชาการนน พบวาบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงนมความตองการพฒนาดานการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ การเขยนบทความวจย และระเบยบวธวจย ผลการวจยทกลาวมาสอดคลองกบสชาดา กองสวสด และวราภรณ หนสงค (2559: 99) ซงไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการท าวจยของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร พบวา ความรความสามารถในการท างานวจยเปนปจจยทมผลตอการท าวจยของบคลากรสายวชาการในเรองจ านวนผลงานตพมพเผยแพรอยางมนยส าคญทางสถต โดยมความสามารถในการพยากรณไดรอยละ 41.20


95

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

การวจยครงนเปนการศกษาความตองการพฒนาศกยภาพทเกยวของกบงานทรบผดชอบ และความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากรสายวชาการ ความตองการพฒนาทไดจะเปนสงสะทอนถงความตองการของบคลากรสายวชาการใน การพฒนาความกาวหนา ซงจากขอคนพบอาจเปนแนวทางส าหรบผเกยวของในการพฒนาความกาวหนาของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยของรฐแหงหนงในภาคใต ขอเสนอแนะจากการวจยมดงน

1.1 การวจยครงนพบวา ความตองการพฒนางานสอนของบคลากรสายวชาการ ประกอบดวยการจดกระบวนการเรยนรแบบกจกรรมเชงรก เทคนคการสอนและการใชเทคโนโลยเพอการสอนศตวรรษท 21 ดงนนควรจดหลกสตรฝกอบรมในหวขอดงกลาวเพอสงเสรมใหอาจารยไดรบความรขางตน หรออาจเขารบการอบรมในหวขอขางตนจากมหาวทยาลยหรอหนวยงานภายนอก และควรก าหนดใหอาจารยใหมทกคนตองอบรมในหวขอดงกลาวอยางนอยหนงเรองตอป

สวนความตองการพฒนาศกยภาพดานอนทเกยวของกบการสอน บคลากร สายวชาการ มความตองการอบรมดานการพฒนาทกษะคอมพวเตอร และ Applications ตาง ๆ เพอสงเสรมการเรยนการสอน และการใชโปรแกรม Excel เพอประมวลผลการเรยน ดงนน หนวยงานทรบผดชอบจดอบรมคอมพวเตอรชวยสอนใหแกคณาจารย ควรพจารณาการจดอบรมดงกลาวอยางตอเนอง

1.2 ความตองการพฒนาเขาสต าแหนงทางวชาการ ผลการวจยพบวา บคลากรสายวชาการมความตองการอบรมดานการแตงต ารา/หนงสอ การเขยน ก.พ.อ. 03 ประกอบ การขอต าแหนง และเรยนรหลกเกณฑการเขาสต าแหนงทางวชาการ อนงความตองการพฒนาเรองการท าวจยเพอใชประกอบการเขาสต าแหนงทางวชาการนน บคลากรตองการอบรมเรองการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ การเขยนบทความวจย และระเบยบวธการวจย ดงนนคณะศลปศาสตรควรจดท าแผนพฒนาอาจารยเพอเขาสต าแหนงทางวชาการเปน


96

รายบคคล เพอใหไดขอมลในการวางแผนผลตผลงานของอาจารยแตละคนวามความสนใจในการผลตงานประเภทใดทใชประกอบการของต าแหนงทางวชาการ โดยเมอคณะไดรบขอมลจะสามารถจดท าโครงการ/กจกรรมการฝกอบรมทสอดคลองกบความตองการ และคณาจารยจะสามารถผลตผลงานไดตามแผนทวางไว อยางไรกตามในการจดฝกอบรมดานการแตงต ารา/หนงสอ หรอดานการท าวจยใหแกคณาจารยนน ผเกยวของควรส ารวจกลมเปาหมายและ แยกจดอบรมเฉพาะศาสตรตามความสนใจของคณาจารยแตละกลม เพอใหสามารถเรยนรเนอหาเชงลก โดยจดหาวทยากรทเชยวชาญเฉพาะศาสตรใหสอดคลองกบความตองการของ ผเขาอบรม

2. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 2.1 ควรมการศกษาปจจยทมอทธพลตอความตองการจ าเปนในผลตผลงานเพอ

เขาสต าแหนงทางวชาการของบคลากร โดยการจดโครงสรางของขอมลออกเปน 3 ระดบ คอ ปจจยระดบมหาวทยาลย ปจจยระดบคณะ ปจจยระดบบคลากร เพ อใหไดขอคนพบส าหรบมหาวทยาลยอน ๆ ในการสงเสรมและสนบสนนบคลากรเขาสต าแหนงทางวชาการ

2.2 ควรมการศกษากระบวนการพฒนาและปญหาการพฒนาอาจารย โดยศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของลกษณะทางประชากร เชน เพศ อาย ระดบการศกษา หรอ ประสบการณการท างาน เพอคนพบความสมพนธระหวางปจจยตาง ๆ กบความตองการพฒนาความกาวหนาในอาชพของบคลากรสายวชาการ

กตตกรรมประกาศ ขอบพระคณทปรกษางานวจย รองศาสตราจารย ดร.นสากร จารมณ ภาควชาภาษาและภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกรณาชแนะตงแตตนกระทงงานวจยส าเรจลลวง


97

เอกสารอางอง เกษตรชย และหม. (2558). การประยกตใชโปรแกรม R เพอวเคราะหขอมลเชงปรมาณ.

สงขลา: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. คณะกรรมการการอดมศกษา. (2560). หลกเกณฑและวธการพจารณาแตงตงบคคลให

ด ารงต าแหนงผชวยศาสตราจารย รองศาสตราจารย และศาสตราจารย พ.ศ. 2560. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา.

ณรงคฤทธ ประสานตร. (2559). รปแบบการพฒนาอาจารยมหาวทยาลยราชภฏกลมรตนโกสนทร. วารสารวจยราชภฏพระนคร สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร, 11(1), 203-216.

นราธป ธรธนาธร. (2558). กลยทธการพฒนาทรพยากรมนษยสายวชาการของมหาวทยาลยราชภฏในเขตภาคใตตอนบน. วารสารนาคบตรปรทรรศน, 7(1), 1-12.

นรนทร สงขรกษา. (2557). คณภาพการศกษากบทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21: พนธกจทตองทบทวน. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 11(1, 2), 42-56.

น าทพย องอาจวาณชย. (2550). ปจจยทมผลตอความตองการจ าเปนในการผลตผลงานทางวชาการของอาจารยมหาวทยาลยราชภฏ: การวเคราะหพหระดบ. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการวดและประเมนผล คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พกล มมานะ ดษฎวฒน แกวอนทร และสนก สงหมาตร. (2559). การขบเคลอนการจดการเรยนรผานเทคโนโลยคอมพวเตอร. ธรรมทรรศน, 16(3), 203-215.

เพชราวลย ถระวณฐพงศ และปญจปพชรภร บญพรอม. (2558). การพฒนาศกยภาพอาจารยในสถาบนอดมศกษา. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฏสงขลา, 8(1), 33-40.

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2558). ความกาวหนาของผด ารงต าแหนงวชาการ พ.ศ. 2558. สงขลา: กองการเจาหนาท.


98

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2558). นโยบายในการปรงปรงหลกสตรและการจดการเรยนการสอนของมหาวทยาลย. สงขลา: กองบรการการศกษา.

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2558). ระบบประกนคณภาพภายในมหาวทยาลยสงขลานครนทร. สงขลา: กองกลาง.

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2559). ขอบงคบมหาวทยาลยสงขลานครนทร วาดวย การบรหารงานบคคลพนกงานมหาวทยาลย พ.ศ. 2559. สงขลา: กองการเจาหนาท.

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2561). หลกเกณฑและวธการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานมหาวทยาลย พ.ศ. 2561. สงขลา: กองการเจาหนาท.

วรรณภา เอราวรรณ และกาญจนา บญสง. (2561). การบรหารการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการจดการเรยนรในศตวรรษท 21 ของสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเพชรบร เขต 2. วารสารมนษยสงคมปรทศน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร, 20(2), 93-107.

วจารณ พานช. (2556). การสรางการเรยนรสศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: ส. เจรญการพมพ. สทธพงษ ศรเลอจนทร มธรส จงชยกจ และชานนท จนทรา. (2560). รปแบบการจดการ

ความรของกลมอาจารย กองบญชาการศกษา ส านกงานต ารวจแหงชาต โดยใชเทคโนโลยเวบ 2.0: กรณศกษาการพฒนาภาษาองกฤษและความสมพนธอนดกบประชาชน. วารสารมนษยสงคมปรทศน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร, 19(2), 17-33.

สชาดา กองสวสด และวราภรณ หนสงค. (2559). ปจจยทสงผลตอการท าวจยของบคลากรสายวชาการ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สงขลา: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.


99

สวมล วองวาณช. (2558). การวจยประเมนความตองการจ าเปน. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

โสรยา สภาผล และวรรณภา ลอกตนนท. (2560). ความมงมนในการพฒนาสายอาชพของบคลากรสายวชาการ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม. วารสารวชาการมหาวทยาลยธนบร, 11(25), 79-87.

Yin, R. K. (2009). Case Study Research Design and Methods (4th ed). USA: Sage Ltd.


100

ฮปแตมอสาน: การวเคราะหรปและความหมายจากภมปญญาทองถน สการตกแตงพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน

Hoop Taem Isan: The Analysis of Images and Meaning from Local Wisdom to the Sim Isan Contemporary

Mural Decoration

มนส จอมปร1 / สชาต เถาทอง2 Manus Jompru1 / Suchat Thaothong2

1นกศกษาปรญญาเอก สาขาวชาทศนศลปและการออกแบบ คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา 2ศาสตราจารย อาจารยทปรกษาวทยานพนธ สาขาวชาทศนศลปและการออกแบบคณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา 1Doctoral Student in Visual Arts and Design, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University

2Prof., Advisor, Visual Arts and Design, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: April 20, 2019; Revised: 29 October, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยเรองฮปแตมอสาน: การวเคราะหรปและความหมายจากภมปญญาทองถน สการตกแตงพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน ศกษาวเคราะหตความงานฮปแตมสมพนบานอสาน กรณศกษาจากตวแทนในเขตอสานกลาง ทเขยนโดยชางพนบานกอน พ.ศ. 2500 โดยมวตถประสงค เพอศกษาถงพฒนาการ แนวคด วธการถายทอดรปแบบเพอสอความหมายจากภมปญญาทองถน และรปแบบสมอสาน เพอหาดลยภาพระหวางฮปแตมกบ


101

พนทฝาผนงสมอสาน ใหไดซงหลกเกณฑทสามารถใชเปนขอมลพนฐานเพอน าไปตอยอดในการบรณาการสรางสรรคผลงาน “รปสนนษฐานทางศลปะ”

จากการศกษางานฮปแตมจากองคประกอบทเกยวของตอการสรางสรรคแยกเปนประเดน ดงน 1) ดานการจดองคประกอบโครงสรางภาพ พบวา สมพนบานอสานทปรากฏงานฮปแตมอสานมรปแบบทเรยบงายบนพนทฝาผนงสมทมขนาดกะทดรดเนนประโยชนการใชงาน 2) ดานการใชรปแบบ ส และกลวธ ฮปแตมอสานไดรบอทธพลของหลกคตของ การเขยนแบบไทยประเพณ 3) ดานเนอหาเรองราว สามารถแบงไดเปน 3 หมวด คอเรองราวทเกยวกบพระพทธศาสนา วรรณกรรมทองถน และวถชวตชาวบาน 4) ดานพฒนาการทางรปแบบสมอสาน พบวา ฮปแตมพนบานอสานมความสมพนธกบพนทวางบนผนงสม ซงสามารถน าแนวคดหลกการเขยนฮปแตมสมทไดมาตอยอดเพอตกแตงสมอสานในบรบทปจจบน

ค าส าคญ: รปและความหมาย ภมปญญาทองถน พนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน

Abstract

“Hoop Taem Isan: The Analysis of Images and Meaning from Local Wisdom to the Sim Isan Contemporary Mural Decoration” was a research which studied by analyzing and interpreting the "Hoop Taem Sim Isan" folk work. It was a case study of the central Isan areas created by local painters before 2500 B.E. Its general objectives were to investigate the development, concepts, and methods on imparting images to convey meanings of local wisdom, as well as determine the balance between Hoop Taem and the wall areas of Isan local chapels In order to get the criteria that can be used as basic information to further build creative work “Art presumption”.


102

Regarding the study of Hoop Taem, mural paintings, elements related to creations could be classified into 4 different aspects: 1) the aspect of structural composition, it was found that the northeastern Thai folklore that appeared in the northeastern Thai had a simple, compact style and focused on usefulness, 2) the use of patterns/ forms, colors and tactics showing that, Hoop Taem Isan was influenced by the principles of Thai traditional painting, 3) the contents, can be divided into 3 categories, which were stories about Buddhism, local literature and the way of life of the villagers, and 4) for the development of Sim Isan model, it was found that Hoop Taem Isan had elements that were related to the wall areas of Isan local chapels.

Keywords: Image and meaning, Local wisdom, Isan contemporary chapels’ wall for mural painting

บทน า ฮปแตมอสาน หรอจตรกรรมฝาผนงอสาน เกดจากภมปญญาทองถน บนพนฐาน

คต ความเชอ ศาสนา วฒนธรรม และบรบททางสงคมอสานในอดตทปรากฏอยตามโบสถหรอสมตามภาษาทองถนของภาคอสาน สวนใหญจะเขยนอยบนผนงทงดานนอกสม ซงถอไดวาเปนเอกลกษณอยางหนงทมความโดดเดน โดยมเนอหาเรองราวเกยวกบวรรณกรรมทางพระพทธศาสนา และวรรณกรรมพนบาน รวมทงการสอดแทรกภาพเรองราววถชวตทชางไดแนวคดจากพนฐานความเชอในเวลานน สอสารออกมาทางรปและความหมายบนฝาผนงสมเพอถวายเปนพทธบชา เพอใชเปนสอในการอบรมสงสอนผคน และเพอประดบตกแตงชวยสรางบรรยากาศแหงความศรทธา ดงนนฮปแตมจงถอไดวา เปนองคประกอบทางการตกแตงสมอสานทมความส าคญ แมในอดตสมจะมขนาดเลก มพนทนอย และมความเรยบงาย แตถกรงสรรคดวยงานฮปแตมจนเตมพนททงภายในและภายนอก มเนอหาเรองราวทมความหมาย


103

ในแงมมตางๆ การตกแตงบางสวนเลยนแบบลวดลายทางสถาปตยกรรมทลวนแลวแตแสดงความเปนเอกลกษณเฉพาะตวทแสดงออกดวยรปและความหมายตามเรองทปรากฏเปนทรจกกนดในทองถน เชน เรองพระเวสสนดรชาดก สนไซ และวถชวตชาวบาน ซงในปจจบนรปแบบสมอสานมการปรบเปลยนไปตามอทธพลศลปะจากสกลชางตางๆ ทเดนชดและพบมากในปจจบนคอในกลมทลอกเลยนแบบเมองหลวง มการตกแตงประดบสมดวยลวดลายทมความหรหราจากวสดทางสถาปตยกรรม เชน ซมประต หนาตาง ลายปนปน ประดบกระจกส กระเบอง เปนตน เปนเหตใหพนทส าหรบงานฮปแตมดานนอกไมเปนทนยม คงเหลอเฉพาะผนงดานใน ท าใหความเปนเอกลกษณของสมแบบพนบานดงเดมทถกประดบดวยงานฮปแตมไมเกดการพฒนาอยางควบคไปพรอมกบรปแบบของสมทถกปรบเปลยนไปตามกระแสสงคมและวฒนธรรมในบรบทปจจบน ดงนนการศกษารปและความหมายจากภมปญญาทองถนใน ฮปแตมพนบานดงเดม สะทอนใหเหนถงความสมพนธกนระหวางฮปแตมกบพนทฝาผนง สมพนบานทเคยเปนเอกลกษณเดนเฉพาะของอสาน บนพนฐานทางคตความเชอวฒนธรรมเดม ประกอบกบการศกษารปแบบพฒนาการของสมอสาน เพอคนหาลกษณะรวมบางประการของฮปแตมในกลมสมแบบพนบานอสาน เพอใชเปนหลกเกณฑทางดลยภาพระหวางฮปแตมกบพนทฝาผนงสม และสามารถใชเปนฐานความคดทางภมปญญาเดมเปนแนวทางในการพฒนารปแบบงานฮปแตมสมอสานใหเหมาะสม ในสภาพของสงคมวฒนธรรมทเปลยนไปในปจจบนโดยยงคงคณคาและเอกลกษณของฮปแตมสมอสานได

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาลกษณะโครงสรางและองคประกอบทางรปและความหมายจากภมปญญาทองถนจากฮปแตมสมพนบานอสาน ทเขยนโดยชางพนบานในเขตอสานกลาง 2. ศกษาวเคราะหพฒนาการทางรปแบบและองคประกอบของสมเพอคนหาคณลกษณะทน าไปสแนวคดในการสรางรปจ าลองทางความคดของพนทฝาผนงสมอสานรวมสมยซงจะเปนตวก าหนดรปแบบของฮปแตมสมอสานรวมสมย


104

3. เพอสงเคราะหผลการศกษารปและความหมายในฮปแตมพนบานดงเดมน าไปสแนวทางในการสรางสรรครปจ าลองสนนษฐานทางศลปะใหเกดความสมพนธระหวางฮปแตมกบมตทางสถาปตยกรรม โดยใชแนวคด กรรมวธ สอและวสดทดแทนในปจจบน 4. เพอสรางองคความรและแนวทางใหกบชมชน สงคม หรอผสรางสรรคผลงานศลปะไดสามารถน าไปเปนแนวทาง หรอปรบใชเพอเปนการสบสาน พฒนารปแบบ และความเปนเอกลกษณของทองถนอนๆ ในเชงสรางสรรคได

วธด าเนนการวจย เปนการวจยภาคสนาม โดยศกษาสงเกตฮปแตมสมพนบานอสาน เพอศกษาวเคราะหถงรปและความหมายจากภมปญญาทองถนในความสมพนธกนระหวางฮปแตมกบพนทในการแตมฮปบนผนงสมพนบานอสาน จากกลมตวอยางทสรางสรรคโดยชางพนบานในเขตอสานกลางทอยในสภาพสมบรณใชเปนขอมลศกษา โดยวเคราะหจากรปแบบฮปแตมทปรากฏ การจดวางโครงสราง องคประกอบ เรอราว กลวธ ตลอดจนพนทบนฝาผนงสมทเปนตวก าหนดรปแบบของฮปแตม ผนวกกบการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณผร บนทกเสยง และใชกลองบนทกภาพฮปแตมจากกลมตวอยางทงหมด 7 วด ไดแก สมใน จงหวดมหาสารคาม ไดแก สมวดโพธาราม สมวดปาเรไรย สมวดยางทวงวราราม สมในจงหวดขอนแกน ไดแก สมวดไชยศร สมวดสระบวแกว สมวดสนวนวารพฒนาราม และสมในจงหวดรอยเอด ไดแก สมวดประตชย เสนอผลการศกษาแบบพรรณนาวเคราะหประกอบภาพถาย

สรปผลการวจย

จากการศกษาฮปแตมสมในกลมตวอยางทเกดจากฝมอชางพนบานในเขตอสานกลาง ในประเดนทมความเกยวพนระหวางพนทบนฝาผนงสมทมการปรบเปลยนรปแบบตามองคประกอบทางสถาปตยกรรมตามชวงเวลาและยคสมยมาโดยตลอด จ านวน 7 วด คอ สมวดโพธาราม สมวดปาเรไรย สมวดยางทวงวราราม จงหวดมหาสารคาม สมวดไชยศร สมวดสระบวแกว สมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน และสมวดประตชย จงหวด


105

รอยเอด เนองจากปรากฏฮปแตมทมความโดดเดนทงทางดานรปและเนอหาทสามารถสอความหมาย ทงทางดานวรรณกรรมและวถชวต โดยเนอหาเรองราวเปนเรองทชาวบานมความผกพน รจก คนเคยเปนพเศษ คอ พระเวสสนดร สนไซ และภาพวถชวตชาวบาน สามารถศกษาถงรปและความหมาย จากรปแบบของเทคนคกระบวนการขนตอนตางๆ ทสมพนธกบพนทบนผนงสม จากประเดนดงตอไปน 1. ดานการจดโครงสราง และองคประกอบภาพ แนวคดในการสรางรปราง รปทรง ตลอดจนการจดวางต าแหนงใหสอดคลองกบเนอหาตามความคดของชางทตองการถายทอด 2. ดานการใชรปแบบ ส และกลวธ วธการสรางรปแบบ การใชสในลกษณะตางๆ และการใชสในการสอความหมาย ตามเรองราวทชางตองการถายทอด 3. ดานการถายทอดเรองราวและความหมาย แนวคดในการถายทอดรปแบบตวละครและการสอความหมายทชางตองการน าเสนอ แนวคดในการใชสและกลวธ 4. ดานการศกษาวเคราะหพฒนาการทางรปแบบสมอสาน เพอคนหาดลยภาพของฮปแตมกบพนทวางบนผนงสมอสานทสามารถตกแตงดวยฮปแตมได

ดานการจดโครงสรางและองคประกอบฮปแตมสม การเขยนฮปแตมสมนนมการเขยนทงผนงดานในและผนงดานนอก โดยมเรองราวจากวรรณกรรมทางศาสนา วรรณกรรมพนบาน และวถชวตชาวบานทไดสอดแทรกไว มความแตกตางกนออกไปในแตละทองถน จากการศกษาวเคราะหเรองราวทปรากฏในกลมตวอยางพบวา รปแบบทปรากฏในภาพรวมของการจดวางภาพบนผนงสมแตละดานนน จะมวธการจดวางภาพสลบกนไปมาไมมระเบยบแบบแผนทแนนอน สวนเนอหาเรองราวทใชนน ชางพนบานนยมเขยนภาพเกยวกบ พระเวสสดรชาดก วรรณกรรมทองถนและพระมาลยหรอ นรกภม ไวทผนงดานนอกสม โดยก าหนดเปาหมายใหท าหนาทตกเตอนพทธศาสนกชนในทองถนใหตระหนกและไมประมาทในการประพฤตผดศลธรรม หรอใหด าเนนชวต ในจารตประเพณทสงคมทองถนตองการ ดงนน ภาพนรกภมจงถกน าเสนอไวผนงดานนอกซงเปนพนทสาธารณะ ขณะทดานในหรอภายในโบสถ เปนพนทสกการะ และพนทเฉพาะของพระสงฆ ซง


106

ประชาชนทจะเขาไปในโบสถไดเฉพาะผชายในบางโอกาสเทานน เชน การบวช (จฬาทพย อนทราไสย, 2548)

ดงนนผนงภายในสมจงนยมเขยนภาพพทธประวต มารผจญ พระนง-พระยน สลบแจกนดอกไม ไวทผนงดานใน ดงภาพการล าดบตอนและต าแหนงฮปแตมดงน

การแสดงต าแหนงของเรองราวทปรากฏในฮปแตมอสาน

ภาพท 1 แสดงถงลกษณะของวางพนทวางบนผนงสมพนบานอสาน ทชางพนบานนยมตกแตง

ดวยงานฮปแตม (ภาพภาพดดแปลงมาจาก จฬาทพย อนทราไสย ในฮปแตมสมเขตอสานกลาง พ.ศ. 2542 โดย มนส จอมปร)

ภาพท 2 ตวแทนกลมตวอยางกรณศกษา แสดงลกษณะรวมดานการจดวางโครงสราง

ต าแหนงภาพ โดยการสลบกนไปมา ไมมระเบยบ และแบบแผนทแนนอน เชน ฮปแตมสมวดโพธาราม (ภาพภาพดดแปลงมาจาก จฬาทพย อนทราไสย

ในฮปแตมสมเขตอสานกลาง พ.ศ. 2542 โดย มนส จอมปร)


107

ลกษณะการจดภาพมหลากหลายวธการ แตทงหมดเนนการจดภาพเสมอนแบบ การเลานทานทยดตวละครหลกเปนศนยกลาง การล าดบภาพเหตการณในลกษณะเวยนขวา และด าเนนตอไปเรอยๆ ม 2 หลกการคอ การจดภาพในแนวนอน และเขยนเปนกลมภาพรวมไวในฉากเดยวกนเหมอนการจดภาพมองแบบตานก (Bird eye view) เปนการจดภาพแบบกระจาย มองเหนภาพทงหมด เปนภาพทด าเนนไปอยางตอเนอง

นอกจากนแลว การเขยนฮปแตม ชางแตมยงมหลกในการเขยนโดยยดหลกคตของการจดภาพบนผนงสมในแนวตง ตามสญคตดานพนทแหงสวรรค มนษย และเมองนรก ของการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงโบสถ อนเปนสงทตองยดถอโดยเครงครดในการแบงภาพ คอ หากผนงดานใดมเรองพทธประวต จะมพระเวสสนดรชาดกอยรวมกบวรรณกรรมทองถน พทธประวตและพระเวสสนดรจะถกจดอยชนบน เชนเดยวกบผนงดานทมสวรรคและนรกภมอยดวยกน สวรรคกจะถกจดไวดานบน ถดมาเปนภาพทเกยวกบเรองราวในโลกมนษย และต าสดเปนเรองนรกภม ซงการจดวางเรองราวของภาพตามระดบความสงต าของผนง เปนกฎเกณฑทแขงตงของชางแตม ดงนนเราจงมกเหนภาพเกยวกบวถชวตชาวบานจดไวในสวนลางสดของผนง (สารานกรมศลปะวฒนธรรมอสาน, 2559: 44)

ดานการใชรปแบบ ส และกลวธดานรปหรอรปแบบ จากกลมกรณศกษาน เปนการศกษาทมงเนนศกษาเฉพาะฮปแตมโดยฝมอชางแตมพนบานอสาน ดงนนลกษณะทางรปแบบภาพโดยรวมทปรากฏสวนใหญลวนแสดงใหเหนถงเอกลกษณแบบพนบานอสาน แตกไดรบอทธพลท เกดจากการเรยนร พบเหนจากประสบการณของชางแตม รวมถงคตของการแบงชนชนของตวละคร ตามเนอหาทางวรรณกรรม จงท าใหรปแบบบางสวน ยงยดหลกคตของการเขยนแบบไทยประเพณ มาผสมผสานอย เชน ในกลมรปแบบภาพมนษย ชดเจนในกลมภาพบคคลชนสง ทชางแตมยงคงถายทอดคตของการแสดงชนชนดวยลกษณะรปแบบทออนชอย เครองแตงกายและเครองประดบทมลวดลายละเอยดในแบบการท าตามอยาง เพยงแตลกษณะทปรากฏอาจมความแตกตางในเรองฝมอความปราณตไมเทากบรปแบบไทยประเพณจากเมองหลวง แตได


108

แสดงถงเอกลกษณและความโดดเดนดวยรปแบบทเรยบงายอสระในการแสดงออกของรปแบบภาพชดเจน เชน ในกลมของภาพชาวบาน ภาพสตวตามความเปนจรง สงกอสรางแสดงลกษณะสถาปตยกรรมพนบาน รวมถงทศนยภาพในบรบทของสงคมอสานอยางเดนชด การใชสและกลวธระบายสบนพนเรยบเพอแสดงองคประกอบกลมภาพและรปภาพและตดเสนแสดงขอบเขตขององคประกอบ กลมภาพ และตวภาพตางๆ มลกษณะ 2 มต ไมแสดงแสงเงา และชวงเวลาในการพรรณนาในแตละภาพแตละตอน ดงนนการระบายสจงท าใหเกดลวดลายตวภาพแยกจากสวนทเปนพนหลง โดยผนงจะใชสขาวและขาวนวลทเกดจากผนงปน สวนการระบายสนนเนองจากสมนอย จงใชวธการผสมใหเกดเปนหลายสโดยใชตวละลาย เพอใหเกดคาน าหนกทตางกน จากโทนสหลกเพยง 2 – 3 ส ส าหรบสทปรากฏ จะถกคลมดวยกลมสครามน าเงน มสเหลอง สเขยว เหลองขาวเปนสวนผสม และสน าตาลกบสด าเปนสวนประกอบบาง การสรางจดเดนและจดสนใจ ดวยการใชสน าหนกเขมเนน หรอใชสคตรงขาม สรางระยะจากการวางต าแหนงสทมน าหนกตางกน และการระบายสทบซอน และมการใชสในการสอความหมายและความส าคญของภาพ เชน ใชสด าแทนกลางคน ผวผหญงใชสออน ผวผเปรตใชสเทา ตนไมใชสเขยว ภเขา พนดน ใชสน าตาล และใชสเลยนแบบ ของจรง

ภาพท 3 แสดงลกษณะรปแบบของกลวธการใชส และเสนในงานฮปแตมอสาน

ฮปแตมสมสมวดไชยศร ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ.2561


109

ดานการใชเสนและส มการแสดงรปทรงอยางอสระ และไมค านงถงความจรง

ดานกรรมวธการใชเสนโดยเฉพาะการเนนหรอตดเสนใหภาพเดนชด โดยเสนถอไดวามบทบาทส าคญในการแสดงสดสวนและรปทรง ชางแตมจะใชสและเสนสรางรปตางๆ เพอบอกเลาเรองราว จากสวนประกอบมลฐานในการก าหนดรปทรง รปราง ลวดลาย เพอสรางอารมณความรสกตางๆ ความมชวตของตวภาพและความงามของฮปแตม

ดานการถายทอดเรองราวและความหมาย เรองราวทปรากฏในฮปแตมนน สามารถแบงไดเปน 3 หมวดคอ เรองราวทเกยวของกบพทธศาสนา เชน พทธประวต เรองในทศชาตชาดก โดยเฉพาะเวสสนดรชาดกเปนเรองทพบมากทสด เรองราวของพระสาวก พระมาลย อดตพทธ เทพชมนม เปนตน เรองทเกยวของกบพทธศาสนาน ชางจะใหความส าคญเปนพเศษ โดยจะใหพนทในการเขยนมาก สวนใหญจะเขยนไวทผนงดานใน และเขยนดวยความประณตใหสสนสวยงาม จากทงสามหมวดหมดงกลาว ผวจยไดก าหนดแนวทางของการศกษาทางรป และความหมาย จากวรรณกรรมทส าคญ 3 เรอง ไดแก พระเวสสนดรชาดก สนไซ และวถชวตชาวบาน ทมการแตมฮปทงภายในและภายนอกตามแบบอยางชางอสาน โดยสามารถศกษาไดในภาพรวมจากกลมตวอยางทมความโดดเดนทางเรองราวจากวรรณกรรมทปรากฏ

รปและความหมายจากฮปแตม “พระเวสสนดรชาดก” ผลการศกษาฮปแตมจากกลมตวอยางพบวา วดทปรากฏฮปแตมพระเวสสนดร คอ วดประตชย จงหวดรอยเอด วดบานยางทวงวราราม จงหวดมหาสารคาม วดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน วดโพธาราม จงหวดมหาสารคาม วดปาเรไรย จงหวดมหาสารคาม และวดไชยศร จงหวดขอนแกน ซงเนอเรองพระเวสสนดรชาดกไดเขยนไว ทงบนผนงดานใน และดานนอก แตโดยรวมแลวจะปรากฏมากทผนงดานนอก ซงการแบงผนงในการแตมเรองพระเวสสนดรชาดกนน พบวา มทงเขยนเรองเดยวแบบเตมผนงและแบบผสมกบเรองอนในผนงเดยวกน ซงลกษณะรปแบบการจดองคประกอบสลบต าแหนงไปมา ไมมกฎระเบยบในการวาง


110

แผนผง ดงนน ผชมภาพฮปแตมจะตองมความรและเขาใจในวรรณกรรมเปนอยางดจงจะเขาใจเรองราวไดอยางตอเนอง โดยชางแตมไดถายทอดรปแบบภาพตามเนอหาเรองราวทางวรรณกรรมทง 13 กณฑ โดยจากการศกษาพบวา ความหมายแฝงนนมนยยะอยสองความหมายคอ ความหมายทเกดจากภมปญญาในการถายทอดรปแบบ และกลวธในเชงชาง รวมถงความหมายดานสาระทางวถชวตของคนในชมชนทชางแตมไดสอดแทรกความหมายดงกลาวไวทงในตวละคร อาคารบานเรอน หรอสภาพแวดลอมตามบรบททางสงคม รวมถงขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ นอกเหนอจากความหมายทปรากฏตามรปแบบทก าหนดโดยเนอหาเรองราวตามวรรณกรรม (ไพโรจน สโมสร, 2532) ทแสดงออกดวยรปแบบทเปน “รปธรรม” ทสามารถรบร ดออกไดวาเปนภาพอะไร และก าลงท าอะไรอย รวมถงรปแบบทแสดงความหมายในเชง “สญลกษณ” เชน สผวทชางใหแทนคาของความด กบความเลว เชน สผวสขาวนวลใชแทนเทพยดาและกษตรย สผวทเกดจากสพนผนงหรอน าตาลออนแทนภาพบคคลทวไป ผวสด าแทนคนต าชา เชน ชชก ดงนนความหมายแฝงทสามารถรบรไดนนจงปรากฏในสองลกษณะ คอ ลกษณะแรก ไดจากความหมายทสามารถรบรไดจากการอานวรรณกรรม จากประสบการณของชางทไดถายทอดไวในฮปแตม คอ “การใหทาน” หรอการให การแบงปน ลกษณะทสอง ไดจากลกษณะการจดองคประกอบภาพจากมลฐานทางศลปะทสะทอนความหมายภมปญญาของชางแตมในการสอความหมายและการสอดแทรกเรองราวตามบรบททางสงคม วฒนธรรม และวถชวตความเปนอย ดงตวอยาง ฮปแตมสมวด บานยางทวงวราราม ทไดน าเสนอรปและความหมายดงกรณภาพทยกตวอยางไวน


111

ภาพท 4 แสดงลกษณะรปแบบฮปแตมเรองพรเวสสนดร สมวดบานยางทวงวราราม ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ หมายถง ตอนพระเวสสนดรเสดจกลบเขาเมอง

ประกอบไปดวยขบวนรบเสดจทงขบวนชาง ขบวนมา ขบวนของไพรพล และทหารรบสงเสดจ รวมถงภาพชาวบาน

ความหมายแฝง สะทอนความหมายถงการท าความดยอมไดรบผลดตอบแทน การใชธรรมะในการปกครองยอมท าใหเกดความสงบรมเยน สวนความหมายแฝงสะทอนใหเหนถงภมปญญาของชางแตมนนอยทฮปชาวบานก าลงเดนขบวนพรอมมโหร ตกลอง ระนาด เปาแคน ฟอนร าอยางสนกสนาน ภาพตวละครตางๆ ตดเสนขอบแสดงทาทาง ใหเรารบรถงลกษณะของสงคม ความนยมของอสานในสมยนน เชน การแตงตว การละเลน ประเพณ พธกรรมตางๆ เชน พธฮดสรง รวมถงเชอชาต หรอการมาของอทธพลจากเมองหลวง เชน ปรากฏทกลมของทหาร ทงทหารไทยและทหารตางชาตลวนสะทอนอยในตอนรบเสดจนดวย เปนตน

รปและความหมายจากฮปแตมเรองสนไซ วดทปรากฏฮปแตมเรองสนไซ จากในกลมกรณศกษา คอ สมวด วดประตชย จงหวด

รอยเอด วดไชยศร จงหวดขอนแกน วดสระบวแกว จงหวดขอนแกน วดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน วดโพธาราม จงหวดมหาสารคาม มลกษณะคลายกนกบเรองพระเวสสนดรชาดก


112

คอ มทงเขยนเรองเดยวแบบเตมผนงและแบบผสมกบเรองอนในผนงเดยวกน ซงลกษณะรปแบบการจดองคประกอบแบบสลบต าแหนงไปมา ไมมกฎระเบยบในการวางแผนผง และการถายทอดของชางแตมนนเปนการเลอกเขยนบางตอนพอใหจบใจความไดวาเขยนเรองอะไร เลอกเขยนเฉพาะตอนทเดนๆ เทานน ดงนน ผชมภาพฮปแตมจะตองมความรและเขาใจในวรรณกรรมเปนอยางดจงจะสามารถล าดบเรองราวเพอท าความเขาใจและรถงความหมายตามเหตการณได ชางแตมนยมเขยนฮปแตมเนนเฉพาะเนอเรองทมเรองราวเปนทรจก เชน ดานทง 9 ทเปนฉากการผจญภยและตอสกนในการออกตดตามนางสมณฑา ซงค าวา สนไซ หมายถง ปญหาและความยงยากทงหลายทเกดขนในระหวางเดนปา ซงเปรยบไดกบการด าเนนชวตของคนเรา หลงจากทกลาตดสนใจท าสงใดสกอยางมกมปญหาและความยงยากตามมามากมาย โดยเฉพาะผท ากจการใกลจะส าเรจ ปญหาและความยงยากจะมมากขนตามล าดบ แตหากมสตรเทาทนสงทมากระทบทงกามารมณและบคคลรอบขาง ในทสดกจะขจดปญหาและความยงยากออกไปไดดวยตนเอง เพราะปญหาทเกดจากคนอนไมอนตรายเทากบปญหาทเกดจากตวเราเองเปนผกอ (ฮปแตมสนไซ ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2547)

สนไซจงเปรยบเสมอนผทพรอมจะกาวเรมตนท าสงดงามส าหรบตนเองและสวนรวม แตการใชชวตจะตองพบเจอปญหาและความยงยากมากมาย ดงนน จะตองใชชวตอยางมสต ใหมความดงามทเรยกวาบารม เมอตดสนในทจะท าความด จะตองท าดวยความมงมน พยายามอยางไมยอทอและไมทอถอย ซงในภาพรวมมการแฝงความหมายและคณคาในเชงคณธรรม เชน ความรกของแม ความกตญญของลก ความอบอนในครอบครว ความเชอเรองกฎแหงกรรม เปนตน โดยรปและความหมายทพบจะถกถายทอดดวยรปแบบทงทเปน “รปธรรม” ไดแก ภาพเหตการณตางๆ ตามเนอหาเรองราวในวรรณกรรมทสามารถรบร ดออกไดวาเปนภาพอะไร และก าลงท าอะไรอย เชน ในฉากตางๆ ตามเรองราวทปรากฏ สวนรปแบบ “นามธรรม” เนองจากชางแตมนยมถายทอดความคดจนตนาการตามเนอหาเรองราวโดยสอดแทรกรปแบบทเนนสดสวนทเกนความเปนจรงประกอบกบอารมณของภาพทดสนกสนาน ตวละครจะออกทาทางโลดโผน เชน รปแบบทปรากฏทวดไชยศร ดงนน


113

รปแบบจงเปนลกษณะแบบกงนามธรรม มากวารปแบบนามธรรม เพราะยงสามารถดรวาเปนรปอะไร ฉากอะไร และก าลงท าอะไรอย ตามจนตนาการของชางพนบานทถ ายทอดเปนตวละครตางๆ และสดทายคอการถายทอดความหมายผาน “สญลกษณ” ไดแก สผวทชางใหแทนคาของความด กบความความเลว เชน สผวสขาวนวล ใชแทนเทพยดาและกษตรย สผวทเกดจากสพนผนงหรอน าตาลออนแทนภาพบคคลทวไป ผวสด าแทนคนต าชาและเหลาผปศาจ เปนตน ดงนนความหมายแฝงทสามารถรบรไดนนจงปรากฏในสองลกษณะ คอ ลกษณะแรก ไดจากความหมายทสามารถรบรไดจากการอานวรรณกรรม และจากประสบการณทชางแตมไดถายทอด คอ “การมคณธรรม” เปนหลก สวนลกษณะทสอง ไดจากลกษณะ การจดองคประกอบภาพจากมลฐานทางศลปะทสะทอนความหมายทางภมปญญาของชางแตมในการสอความหมายและการสอดแทรกเรองราววถชวตความเปนอยตามบรบททางสงคม วฒนธรรม ดงตวอยางเชน ฮปแตมสมวดบานยางทวงวราราม ทไดน าเสนอรปและความหมายดงกรณภาพทยกตวอยางไวน

ภาพท 5 แสดงลกษณะรปแบบฮปแตมเรองสนไซ สมวดไชยศร ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ คอ ตอนสนไซใชดาบตดคอนางยกษอสสมข

ยกษตาย


114

ความหมายแฝง หมายถง สนไซในดานยกษอสสมข เมอนางยกษไดพบกบสนไซกตรงเขาอมเหาะเพอจะเอาไปเปนผว สนไซจงขอใหปลอยตนไป แตไมเปนผล ดวยตองรบตามอากลบเมอง จงเกดการตอสและใชดาบฟนคอยกษขาด การทสนไซฆานางยกษได หมายถง สนไซตด (สน) กามารมณทเปนอ านาจฝายต าออกจากใจได สนไซเปนอสระจากกามารมณ หรอ การจะเอาชนะปญหาตองใชสต คอ การรเทาทนอารมณทเกดกบจตอยเสมอ ลบลางกามารมณ กเลสตณหา อปทานออกจากใจ แลวสรางความรกความเมตตาตอผอน สรางฉนทะ คอความพอใจใฝด และมจตใจปลอยวางจงจะประสบความส าเรจ รปและความหมายฮปแตมวถชวตชาวบาน วถชาวบานทปรากฏในฮปแตม จะมลกษณะเชนเดยวกบสงคมและวฒนธรรมของชาวบานในสมยทสรางฮปแตมขน ในทนจะแสดงรายละเอยดทงหมดทเกยวของกบวถชวตชาวบาน ในสวนของภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของฮปแตม ทชางแตมนยมสอดแทรกภาพความเปนอย วฒนธรรม สงคม ประเพณ หรอตามประสบการณทเคยพบเหน โดยสะทอนความหมายทงความหมายตรง ละความหมายแฝงไว ทงทเปนการเสรมเรองหลกใหสมบรณ และแยกเปนเรองทแยกจากเรองหลก สามารถแยกประเดนในการน าเสนอ คอ 1) อาชพชาวบาน ไดแก การท านา การจบปลา การลาสตว และการคาขาย 2) ประเพณและพธกรรม ไดแก ประเพณการเกด ประเพณการเผาศพ ประเพณการลงขวงประเพณฮดสรง และพธรกษาโรค 3) การละเลน 4) เครองดนตร มหรสพ 5) การแตงกาย 6) เฮอนอสาน 7) การใชตวอกษรก ากบภาพ (สมาล เอกชนนยม, 2548: 69- 84) โดยสอสะทอนความหมายตามบรบททางภมปญญา และสงคมอสาน ทสะทอนใหเหนถงภมปญญาทองถนของรปและความหมายอนเปนเอกลกษณส าคญของฮปแตมอสาน ดงตวอยางภาพทไดยกตวอยางจากกลมกรณศกษา ดงน


115

ภาพท 6 แสดงรปและความหมายเกยวกบอาชพของชาวบาน ฮปแตมสวดโพธาราม ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ปรากฏภาพควายลากไถไปตามคนนา มชายถอ

ไถตามไปขางหลง สวนผหญงก าลงปกตนกลา หรอ ด ากลา ความหมายแฝง สะทอนถงการแบงเบาภาระหนาทระหวางหญงกบชายเกยวกบ

การท านา

ภาพท 7 แสดงรปและความหมายเกยวกบประเพณและพธกรรม ประเพณลงขวง ฮปแตมสมวดโพธาราม ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561


116

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ชาวบานรวมกนท ากจกรรม เชน การปนฝาย การต าขาว

ความหมายแฝง สะทอนถงประเพณทเปดโอกาสใหหนมสาวชาวอสานไดท าความรจกกนมากขนโดยการท ากจกรรมรวมกนโดยยงคงอยในสายตาและการรบรของผใหญ รวมถงการสะทอนสภาพของสงคมอสาน วถชวตของชาวอสาน ดานการอยอาศย ภาพสตวเลยง เชน ไก เปด สนข ทชาวอสานนยมเลยงไวทใตถนเฮอน การนงขาวเหนยวดวยภาชนะทท าจาก ไมไผ การหงตมดวยหมอดนบนเตาจากกอนเสาสามกอน การฝดขาว

ภาพท 8 แสดงรปและความหมายเกยวกบการละเลน และเครองดนตรมหรสพฮปแตมสมวดไชยศร ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ปรากฏภาพชายหนมอสานก าลงเปาแคนเกยวสาว ความหมายแฝง สะทอนใหเหนถงความส าคญของเครองดนตรเฉพาะถนคอ แคน

ทมอทธพลตอคนอสานโดยชายหนมจ าเปนจะตองเปาแคนเปน แคนเปนเครองดนตรคกายของชายชาวอสานทนยมเลนกนมาก เพอใชเลนแกเหงา และทส าคญไปกวานนคอ การเลนเพอการจบสาว หรอการเลนสาว


117

ภาพท 9 แสดงรปและความหมายเกยวกบการละเลน และเครองดนตรมหรสพฮปแตมสมวดไชยศร

ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ปรากฏภาพชายสองคนก าลงเลนหวลานชนกน ความหมายแฝง สะทอนความหมายเรองของการละเลนหนงทนยมเลนในงานบญ

พระเวส และยงหมายรวมไปถงการละเลนในพธขอฝนดวย แสดงถงลกษณะความรกสนก

ภาพท 10 แสดงรปและความหมายเกยวกบการแตงกาย ฮปแตมสมวดปาเรไรย (ซาย) และ วดไชยศร (ขวา) ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ปรากฏภาพการแตงกายของหญง และชาย ชาวอสาน ในการรวมงานประเพณ งานบญตางๆ


118

ความหมายแฝง สะทอนถงความนยมในเรองของการแตงกาย ในบรบทของสงคมในสมยนน การแตงตวมกแตงตามโอกาส โดยชายหนมมกนยมการสกลวดลายบนขา ตงแต ขาออนลงมาหวเขา เปนสญลกษณแสดงถงความเขมแขง และเพอใหผสาวสนใจ สวนหญงสาวแตงกายนงซนหมสไบเฉยง เปนการแตงกายไปเอาบญ หรอไปรวมงานบญ

ภาพท 11 แสดงรปและความหมายเกยวกบตวอกษร ฮปแตมสมวดบานยางทวงวราราม ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2561

ความหมายตามรปแบบทปรากฏ ปรากฏภาพการใชตวอกษรธรรม ตวอกษรไทยนอย และอกษรไทยปจจบนในการเขยนก ากบภาพ

ความหมายแฝง สะทอนถงขนบการใชตวอกษรในการเขยนก ากบหรอใชอธบาย ฮปแตม โดยเรองราวเกยวกบพระพทธศาสนาหรอคตธรรมจะใชตวอกษรธรรมก ากบสวนตวภาพฮปแตมทเปนเรองราวทางคตโลก เชน นทาน วรรณกรรม ประเพณ วถชวต จะใชตวอกษรไทนอยและตวอกษรไทยปจจบนเขยนก ากบภาพหรออธบายภาพ

ฮปแตมอสาน นอกจากจะเปนผลงานทางศลปกรรมทท าใหผพบเหนไดรบความงามทางสนทรยศาสตรและเผยแผพระพทธศาสนาแลว ชางแตมยงไดถายทอดเรองราวทางวถชวต ทเปรยบเสมอนเปนภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของคนในทองถนไดเปนอยางด (ปยนส สด, 2557) โดยสวนใหญมกสอดแทรกไวในเรองหลก เชน เวสสนดรชาดก พทธประวต พระลกพระลาม รวมถงเรองสนไซ ทงในเชงรปธรรมและสญลกษณ อยางเปนเอกลกษณ ผาน


119

ลกษณะการจดองคประกอบภาพจากมลฐานทางศลปะทสะทอนความหมายภมปญญาของชางแตมในการสอความหมายและการใชเทคนคกลวธทเกดทางภมปญญาทองถนของชางแตมพนบาน

การศกษาวเคราะหพฒนาการทางรปแบบสมอสานเพอคนหาพนทวางบนผนงสมอสานในบรบทสงคมปจจบน คตความเชอของชาวอสาน ใหความส าคญตอสมวาเปนเขตศกดสทธ เพอประกอบพธท าสงฆกรรมของคณะสงฆใหมความบรสทธในการท าสงฆกรรมนนๆ ดวยคตความเชอเรองน ชาวอสานในอดตจงยดปฏบตเปนประเพณ จะไมเขาไปในสมทงในขณะทประกอบพธหรอไมท าสงฆกรรมกตาม หากลวงล าเขาไปในเขตหตถบาสจะท าใหสงฆกรรมนนวบตได หมายถง ไมสมบรณในพธกรรมนน จากการศกษารปแบบของสมอสานทง 4 รปแบบคอ 1) สมอสานพนบานบรสทธ 2) สมอสานพนบาน ประยกตโดยชางพนบาน (รนหลง) 3) สมอสานพนบานผสมเมองหลวง 4) สมอสานทลอกเลยนเมองหลวง (วโรฒ ศรสโร, 2536) พบวา เมอสมอสานไดมการพฒนาการปรบรปแบบทางโครงสรางจากรปแบบลานชางมาสรปแบบพนบานตามบรบทของสงคมอสาน ทเนนในเรองของประโยชนใชสอยดวยรปแบบทเรยบงาย และไดมการแตมฮปแตมในลกษณะเตมพนทวางบนผนงสมทงดานในและดานนอก รวมถงในสวนของรปแบบทชางพนบานไดประยกตตอเตมกนเองในเวลาตอมา จากรปแบบเดมทเปนอทธพลลานชาง เชน การตอโถงระเบยงหนาทงเพอความตองการทางดานพนทใชสอยเพมขน และท าใหดดขนกวาเกา มหลงคาปกคลมในสวนระเบยงหนา จงสงผลใหมฮปแตมประดบในสวนผนงดานนอกตรงระเบยง เมอเรมมชางญวนอพยพเขามาในพนท ชางพนบานจงรบเอาอทธพลจากรปแบบชางญวนเขามาผสมผสานในการปรบรปแบบใหเขากบศลปะพนบาน เชนในสวนของซมโคงทประต หนาตาง ใชแบบเรยบงาย ประกอบกบ มหลงคาปกนกรอบดาน บงแดด และฝน จงสงผลใหมฮปแตมปรากฏทงดานนอก และดานในแบบเตมพนทฝาผนง หลงจากทไดรบอทธพลชางญวนแลวโดยในระยะตอมา ชวง พ.ศ.2483 เปนยคแรกเรมรบนโยบาย พระอโบสถมาตรฐานแบบ ก ข และ ค ซงในระยะแรกยงคงมการผสมผสานระหวาง


120

รปแบบพนบานและอทธพลของชางญวน มลกษณะเดนดงตอไปน อทธพลชางญวนท มสวนผสมของศลปะพนบาน ศลปะจน ศลปะแบบฝรงไทย-กรงเทพ (ไธพตย ภชสสชวกรณ, 2557) โดยปรากฏฮปแตมทผนงดานนอก โดยเฉพาะในสวนทส าคญ เชน ซมโคงประต หนาตาง และสหนา เปนตน จนถงยคทมการใชรปแบบผสมผสาน จากสมพนบานผสมเมองหลวงซงอาจเปนการปฏสงขรณขนโดยน าคตการตกแตงแบบเมองหลวงเขามาใช เชน การเปลยนทรงหลงคา เครองประดบสหนา เชน โหง ล ายอง หางหงส ดดแปลงซมประต, หนาตาง ซงในบางกรณ การผสมผสานสองลกษณะดงกลาวบางครงกดกลมกลนไมขดแยง แตบางครงกดเกอเขนขดแยงกนบางในหลายลกษณะ เมอรปแบบมความหลากหลายมากขนตามองคประกอบของโครงสรางสม สงผลใหการรงสรรคฮปแตมเปนไปในหลายรปแบบเชนกน เชน รปแบบญวน ไดแก ฮปแตมนน ซงมกจะพบดานนอกในองคประกอบส าคญและรปแบบอสานประเพณ รปแบบไทยประเพณ ทมกปรากฏเฉพาะผนงดานในสมทงสดาน สงผลจนถงปจจบนใหมลกษณะเปนแบบพนเมองประยกต รปทรงและสดสวนตลอดถงหลงคาไดมการแกไขมาตามล าดบ แตยงคงไมลดมขหนาและมขหลง ในระยะหลงชางรนใหมไดเปลยนแปลงหลงคาและลดมข สวนประกอบของการตกแตง เชน โหง ล ายอง คนทวย ลวดลายสหนา กเปลยนมาใชลายกนกแบบภาคกลางทงสน โดยปรากฏฮปแตมเฉพาะผนงดานใน ในสามลกษณะ ไดแก แบบอสานประเพณ แบบธรรมภกด แบบไทยประเพณ ตามความนยมของสงคมในยคปจจบน (บรนทร เปลงดสกล, 2554: 156) โดยแสดงพฒนาการและความสมพนธระหวางรปแบบสมกบฮปแตมอสาน ไดตามล าดบดงน


121

ภาพท 12 หลงจากไดรบอทธพลจากลานชาง รปแบบของสมมการปรบใหเขากบบรบทสงคม

ทองถน ปรากฏฮปแตมทงผนงดานในและดานนอก (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 13 แสดงไดรบอทธพลชางญวน ในระยะแรกมรปแบบผสมผสานใหเหมาะกบบรบทสงคม ท าใหฮปแตมยงคงปรากฏใหเหนทงดานในและดานนอก มการพฒนารปแบบโดยชาง

ญวนจนเกดเปนฮปแตมฮปนน ประดบในองคประกอบทส าคญ (ภาพโดย มนส จอมปร)


122

ภาพท 14 แสดงรปแบบพนบานผสมเมองหลวง ปรากฏฮปแตมดานใน ถายโดยผวจย เมอปพ.ศ. 2560

ภาพท 15 แสดงรปแบบสมทลอกเลยนแบบเมองหลวงปรากฏฮปแตมดานใน

(ภาพโดย มนส จอมปร)


123

ภาพท 16 แสดงรปแบบสมอสานในปจจบนทมรปแบบสงนยมประดบลวดลายปนปนท

ดานนอกทดแทนงานฮปแตม (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 17 แสดงการเปรยบเทยบ ความเปนเหตเปนผลตอการสรางสรรคงานฮปแตมทผนง

ดานนอกสมอสานพนบาน และสมทพบในปจจบน ถายโดยผวจย เมอป พ.ศ. 2560 ดงนนฮปแตมทถอวาเปนเอกลกษณ ทปรากฏทงผนงดานนอกและดานใน ถอไดวา

เปนรปแบบทมความสมพนธกนระหวางฮปแตมกบพนทวางบนผนงสมทเกดจากการปรบเปลยน


124

ทางโครงสรางทางสถาปตยกรรมมาสรปแบบพนบานทมความเปนเอกลกษณของทองถนทสามารถเปนหลกเกณฑในการพจารณา ดงทอาจารยวโรฒ ศรสโร กลาวไว ดงน 1) ดานการใชพนทใชสอยทกะทดรดเหมาะสม 2) การใชรปทรงทเรยบงายแตไดสดสวน 3) การใชวสดอยางเขาใจคณคาและมสจจะ 4) การตกแตงทพอดและรพอ ซงสามารถคนพบลกษณะดงกลาวไดจากสมแบบพนบานทปรากฏฮปแตมทงดานในและดานนอก เพอน าไปใชเปนฐานทางความคดของผวจยในการพฒนาสรางภาพจ าลอง สมมตฐานทางความคด ซงเปนงานศลปะสวนบคคลไดในอนาคต และสามารถน ามาใชเปนเกณฑพจารณาในการสรางดลยภาพใหมของรปจ าลองสนนฐานทางศลปะ ระหวางพนทสมและฮปแตมรวมสมยอสาน ดงน

ภาพท 18 แสดงภาพแผนภมความสมพนธระหวางองคประกอบทางสถาปตยกรรมสม และ

การเปลยนแปลงของสมอสานดดแปลงมาจาก แผนภมความสมพนธสวนกลางของ ไธพตย ภชสสชวกรณ (2557)


125

ทงนการสรางสรรคงานศลปะโดยการพฒนาจากพนฐานทางภมปญญาทองถน สามารถตอยอดพฒนาไปไดทงในกรณ จากแนวคดแบบกาวหนาอนเปนการสรางสรรคทม การปรบเปลยนใหดขนทงรปแบบและประโยชนการใชสอยเหมาะสมกบบรบทของสงคมปจจบนโดยมพนฐานทางจากภมปญญาเดม สวนในกรณทสอง คอ การสรางสรรคในเชงอนรกษ จากแนวคดแบบเดม ทงรปแบบและเอกลกษณทเนนในเรองของการสบสานใหคงอย ซงสามารถแสดงหลกการทางเหตปจจยทเกยวของได ดงน

ภาพท 19 แสดงภาพแผนภมแนวทางการพฒนาสรางสรรคงานศลปะจากภมปญญาทองถน

ดดแปลงมาจาก แผนภมสเหลยมสญศาสตร ของ James Clifford (1988) การบรณาการสรางสรรค รปสนนษฐานทางศลปะ

จากการศกษาฮปแตมสมจากกลมตวอยางในเขตอสานกลาง พบวารปละความหมายในประเดนศกษาจากเรองพระเวสสนดรชาดก สนไซ และวถ ชวต ตามองคประกอบทมสวนเกยวของของแตละวดนนจะมเอกลกษณเฉพาะตว มาบรณาการในเรองของการจดองคประกอบ และรปแบบ เพอสารางสรรคงานฮปแตมบนพนทวางของฝาผนงสมรวมสมยอสาน จากลกษณะเดน ดงตอไปน


126

สมวดโพธาราม และสมวดปาเรไรย จงหวดมหาสารคาม ผวจยน าเอารปแบบพหลกษณทมความแตกตางระหวางรปแบบฮปแตมพนบานอสานกบไทยประเพณแบบรตนโกสนทรตอนกลางเขามาเปนสวนผสม ในลกษณะของการแยกสวนพนทกนอยางลงตว รวมถงการใชเสนและส แบบไทยประเพณมาใชในสวนของรายละเอยดของภาพท ตองการใหม ความละเอยดออนชอย สวยงาม เชน ตวละครเรองพระเวสสนดรชาดก ทเปนรปกษตรย และปราสาท ราชวง ทตองการความสวยงามแตกตางจากตวละครอนๆ

สมวดไชยศร บานสาวะถ ต าบลสาวถ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ผวจยน าเอาลกษณะเดนของตวละครในเรองสนไซ ทมความหนาเปน แสดงอารมณ ทมอสระจากการใชเสนรปทรง รวมถงการแสดงจดเดนดวยใชขนาดภาพเกนความเปนจรง

สมวดสนวนนารพฒนาราม จงหวดขอนแกน ผวจยไดน าเอาเอกลกษณเดนดานการใชรปทรงทมความเรยบงายดวยสน าเงนครามคกบสเหลองอยางโดดเดน เชน ในองคประกอบภาพดานอาคารสงกอสรางมการออกแบบตนไมไดหลากหลายแบบและงดงาม สรางสรรครปสตวใหมลลาทาทางอยางธรรมชาตโดยเฉพาะสตวหมพานตทตอลวดลายพรรณพฤกษาจากสวนหางเพอเปนการประดบตกแตงในพนทวาง และการแบงภาพ รวมถงการใชการก าหนดเรองทน าเอาเฉพาะฉากทโดดเดนมาเปนเกณฑในการก าหนดเรองราว เชน เรองสนไซ เปนตน

สมวดบานยาง จงหวดมหาสารคาม และสมวดประตชย จงหวดรอยเอด ผวจยน าลกษณะความโดดเดนในดานเนอหาเรองราวพระเวสสนดรชาดก และภาพวถชวต โดยเฉพาะภาพคนทแสดงออกไดใกลเคยงธรรมชาต และการใชสฟาครามทโดดเดนทวทกผนง ตวละครอยางเฒาชชกเปนตวเดนทชางแตมน ามาแตมในผนงสม การแตมฮปเปนร ปเดยวตอเนองทงผนงและใชเสนสน าเงนในการแบงภาพเปนเอกลกษณเฉพาะของฮปแตมวดบานยาง จากลกษณะขางตนเปนเอกลกษณทเปนฐานขอมลเบองตนและแรงบนดาลใจใน การสรางสรรค รปสนนษฐานทางศลปะของรปและความหมายจากภมปญญาทองถนกบพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน ดงตวอยางการจดท าภาพรางตนแบบจตรกรรรมสรางสรรคจากการบรณาการจากลกษณะเดนของฮปแตมและสมของแตละวด โดยมขนตอน เรมตงแตการจด


127

โครงสรางภาพตามบรเวณของพนทวางบนผนงเปนตวก าหนด ตลอดจนการบรณาการทางดานรปแบบของฉากและตวละคร ในการน าเสนอเนอหาเรองราวจากวรรณกรรม และภาพวถชวต ประเพณ ใหเกดความเหมาะสม ดวยการทดลองคนหาเทคนคในการถายทอดบนฐานคดจากภมปญญาเดม ใหเกดความเหมาะสมลงตวกบผนงสมอสาน อนเปนรปสนนฐานทางศลปะ ทถกสรางภาพทางความคดขนจากขอมลทไดจากการศก ษา ตามขนตอน การสรางสรรค ดงน แผนภาพแนวทางการสรางความสมพนธระหวางรปและความหมายจากภมปญญาทองถน สการตกแตงพนทฝาผนงสมรวมสมย


128

ภาพท 20 แสดงองคประกอบของแนวทางการสรางความสมพนธระหวางรปและความหมาย

จากภมปญญาทองถนสการตกแตงพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน (ภาพโดย มนส จอมปร )


129

รปและความหมายในจนตภาพใหมของการบรณาการสรางสรรครปสนนษฐานทางศลปะ

ดวยพนของสมอสานทสามารถรองรบการใชสอยไดครบถวนตามพทธบญญตเปนอยางนอย และขยายไปถงความเหมาะสมในศาสนาพธในปจจบน ผวจยไดศกษารปแบบของสมอสาน จากทงสรปแบบทมการจดหมวดหมโดยผเชยวชาญไวเปนแนวทางทงจากงานเอกสาร และการลงพนทภาคสนาม โดยองกบแบบมาตรฐาน ทนยมสรางกนโดยทวไปในเขตอสาน คอ ขนาดกลาง ทนยมกนในชมชนเมอง และขนาดเลกในชมชนชนบท โดยการสรางรปสนนษฐานนผวจย เลอกแสดงภาพทางการบรณาการของสมขนาดเลกทเปนลกษณะทมดลยภาพระหวางพนทสมและฮปแตมบรเวณผนงดานนอก เปนตนทาง เพอสอแสดงออกถงลกษณะเดนแบบสมอสานพนถนทมความเรยบงาย เปนอาคารหลงคาทรงจว ตงบนฐานแอวขน โบกคว า คาดดวยลวดบว ตามดวยโบกหงาย ราวบนไดท าเปนรปนาค ทมระเบยงลอมรอบอกชนหนง ระเบยงมเสารองรบชายคาปกนก 3 หองเสา ยนคลมผนงปองกนแดนฝนใหกบภาพเขยน และมบนไดประดบราวบนไดดวยตวมอม ฐานระเบยงประกอบดวยโบกคว าตามดวยกระดานทองไมท าเปนลวดบว ผนงดานขางเจาะชองหนาตางซมพญานาคปนปนสามชองบนฝาผนงทเรยบไมแสดงเสาขนหอง

ในดานวสดและเทคนคตองค านงถงความเหมาะสมกบรปแบบทางเอกลกษณและวสดสมยใหมในการกอสรางปจจบน และความเหมาะสมตอการใชงานตามบรบททองถน ดวยรปแบบทเรยบงายของการกออฐ โครงสรางคอนกรตเสรมเหลกทมความคงทน

รปแบบทางสถาปตยกรรม สมอสานปนสมขนาดเลกเหมาะกบบรบทสงคมในชนบทมขนาดโดยประมาณ 5 เมตร

ยาว 9 เมตร ผนงสงจากขอบฐานบน 3.20 เมตร โครงสรางสวนฐานและเรอนเปนคอนกรตเสรมเหลก หลงคาโครงสรางเหลก ผนงกออฐฉาบปน หลงคามงกระเบองดนเผาทองถน ลวดลายประดบตกแตงหนาบน ฮงผง คนทวย บวหวเสา ซมประตหนาตาง รวมไปถงส หนาและองคประกอบสวนตกแตงอนๆ สามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม โดยค านงถง


130

น าหนกและความมนคงแขงแรงเปนหลก และทส าคญวสดตางๆดงกลาวยงจะตองสามารถทดแทนวสดพนบานเดมและคงความเปนเอกลกษณสมอสานแบบรวมสมย

การถายทอดเรองราวและความหมายของฮปแตมบนพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน 1. เรองทางศาสนา ไดแก พระเวสสนดรชาดก อนเปนคตของการด าเนนชวตของชาวอสานในเรองของ “การใหและการแบงปน” และ เรองทางวรรณกรรมทองถน สนไซ ทเปนคตในการประพฤตตนอยางมคณธรรม เชน ดานการปกครอง “การท าดไดดท าชวไดชว” เปนตน 2. วถ ชวตทแทรกอย ในเรองหลก ไดแก การด ารงชวตประจ าวนทมความหลากหลาย เชน การหาอยหากน

3. สวนทแยกถายทอดไวโดยไมรวมกบเรองหลก ไดแก ประเพณและวฒนธรรมตามฮตสบสองคองสบส อนเปนรปแบบของประเพณวฒนธรรมรวมทชาวอสานไดยดถอปฏบตกนมาตลอดจนถงปจจบน

แบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะ รปและความหมายจากภมปญญาทองถนกบพนทฝาผนงสมรวมสมยอสาน


131

ภาพท 21 แสดงลกษณะภาพรวมและพนทวางวางบนผนงสมรวมสมยอสาน

(ภาพโดย มนส จอมปร) การสรางสรรคแบบราง จากรปแบบการบรณาการทางรปแบบสมรวมสมยอสานท

เกดขน ท าใหพบพนทวางบนผนงสมลกษณะใหม อนเปนพนทน าไปสการออกแบบและตกแตงผนง โดยใชวธการบรณาการจากลกษณะเฉพาะและลกษณะรวมของรปและความหมายทไดจากการศกษาฮปแตมพนบาน ในแนวทางเดยวกนกบรปแบบสมรวมสมยอสาน ทงนเพอใหเกดความเหมาะสมกนทางองคประกอบ ดงน


132

ภาพท 22 แบบรางทางความคด ฮปแตมผนงดานหนา เรอง พระเวสสนดรชาดก สอดแทรกวถชวตชาวบาน (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 23 แบบรางทางความคด ฮปแตมผนงดานซาย เรอง พระเวสสนดรชาดก สอดแทรก

วถชวตชาวบาน (ภาพโดย มนส จอมปร)


133

ภาพท 24 แบบรางทางความคด ฮปแตมผนงดานหลง เรอง พระเวสสนดร สอดแทรกวถชวต

ชาวบาน ตอดวยเรองสนไซ (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 25 แบบรางทางความคด ฮปแตมผนงดานขวา เรอง สนไซ สอดแทรกวถชวตชาวบาน

(ภาพโดย มนส จอมปร)


134

แบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมทผนงดานนอกสมรวมสมยอสาน

ภาพท 26 แสดงภาพการจดวางแบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมทผนงดานนอกสมรวมสมยอสาน ดานขวา (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 27 แสดงภาพการจดวางแบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมทผนงดานนอกสมรวมสมยอสาน ดานซาย ( ภาพโดย มนส จอมปร)


135

ภาพท 28 แสดงภาพการจดวางแบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมทผนงดานนอกสมรวมสมยอสาน ดานหนา (ภาพโดย มนส จอมปร)

ภาพท 29 แสดงภาพการจดวางแบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมท

ผนงดานนอกสมรวมสมยอสาน ดานหลง (ภาพโดย มนส จอมปร)


136

ภาพท 30 แสดงภาพแบบรางทางความคดของรปสนนษฐานทางศลปะฮปแตมทผนงดาน

นอกสมรวมสมยอสานประกอบสวนบน หลงคา (ภาพโดย มนส จอมปร)


137

สรปผลการวจย ดลยภาพความสมพนธระหวางฮปแตมและพนทวางบนฝาผนงสมอสาน ลกษณะ

และเอกลกษณของฮปแตม ทเกดขนจากความเชอและความศรทธาในพระพทธศาสนาของชาวบาน ชางแตมสรางสรรคผลงานขนเพอเปนพทธบชา โดยไดแรงบนดาลใจจากเรองราวทางพระพทธศาสนา วรรณกรรมทองถน รวมถงวถชวตของสงคมในชวงเวลานน เพอสงสอนประชาชนใหครองตนใหอยในศลธรรมและใชเลานทานพนบานเพอเปนการสกการะบชาและแสดงถงความเลอมใสในพทธศาสนา ตลอดจนเพอสงสอนศลธรรมแกประชาชน สวนเรองทเปนวถชวตของคนในทองถน มกเปนสวนเสรมเนอหาหลก เรองราวนจะบอกเลาตามแตความคดของชาง โดยงานวจยนเนนเรองราวทชาวบานรจกและผกพนเปนพเศษในสามเรอง คอ เรองพระเวสสนดรชาดก ทแฝงความหมายในเรองของการใหทาน ซงเปนหวใจของคนอสาน เรองสนไซ ทแฝงความหมายในเรองความมคณธรรมในรปแบบตางๆ ทเปนแบบแผนการใชชวตของชาวอสาน สดทายคอ เรองวถชวต ทแฝงความหมายใหเหนถงคานยม สงคม ประเพณ วฒนธรรมและความเปนอยทเกดจากภมปญญาทางกลวธของชางแตมทองถน เชน การถายทอดลกษณะของการแตมฮปแทนคาความหมายแตกตางกนไปตามบคลกของตวละครทมทงลกษณะทเปนอดมคต และตามสภาพความเปนจรง ดวยรปแบบและกรรมวธการจดองคประกอบศลปในฮปแตมอสานนนจะไมมกฎตายตว ชางแตมมอสระ เนอหาของภาพแตละตอนจะจบลงในตวของมนเองในการแสดงออกอยางเตมพนทวางบนผนงสม โดยเฉพาะสมแบบพนบานอสานทมรปแบบลกษณะพนทเหมาะสมตอการเขยน ฮปแตมอสาน มบทบาทหนาทเพอท ากจตางๆ ดงนนการสรางสรรคงานฮปแตมจงตองใช การจดต าแหนงภาพและเรองราว ตามหลกคตของการจดภาพบนผนงสมในแนวตง ตามสญคตดานพนทแหงสวรรค มนษย และเมองนรก ใหเกดความเหมาะสมกบรปแบบลกษณะองคประกอบทางสถาปตยกรรมสมทมความเรยบงาย ดงนน ความสมพนธระหวางสมกบฮปแตมเรมตนจากความสอดคลองกนทางดานคตการสรางและประโยชนใชสอยเปนพนฐาน กลาวคอ ชาวอสานในอดตจะไมเขาไปในสมขณะทประกอบพธกรรม ดงนนเพอใหชาวบานทรออยดานนอกไดเรยนรหลกธรรมค าสอนท


138

แผงไวในฮปแตมจากวรรณกรรม เชน จากพระเวสสนดรชาดก และเพอความเพลดเพลนกบภาพความสวยงามของฮปแตม จงท าใหทงสมอสาน และฮปแตมในชวงเวลากอน พ.ศ. 2500 สวนใหญถกสรางขนในรปแบบทไมมองคประกอบตกแตงอนใดลงบนผนงสม สงผลใหเปนการเออประโยชนตอการสรางสรรคฮปแตมไวเพอการประดบตกแตง โดยฮปแตมเปรยบไดกบสอทเปนตวเชอมโยง โนมนาวจตใจผคนทพบเหนใหเกดอารมณความรสก เกดรสของความสนกสนานและเขาถงสาระของคณธรรมทไดจากเสนและสทสามารถสอความหมายทงความหมายตรงและความหมายแฝง บนพนทฝาผนงสมทถดจดวางอยางเหมาะสมลงตว ทงในดานการสอสารกบผชม เชนมมมองทดและรบรความหมายไดงาย อนเกดจากดลยภาพทเกดขนระหวางฮปแตมสมพนบานอสานทถกสรางขนมาเพอเออประโยชนกนทงสองสวนไดอยางลงตว จากขอมลแนวคด รป และความหมาย ดงกลาวสามารถน ามาตอยอดเพอสรางสรรคผลงานศลปะ ไดทงในกรณภาพรางผลงานสรางสรรครปสนนษฐานทางศลปะ ของผวจย ทใชแนวคดแบบการบรณาการ ทน าเอาลกษณะเฉพาะและลกษณะรวมของรปแบบทางศลปะมาบรณาการสรางสรรคขนจากผลลพธทไดจากการศกษาวจยในครงน

ขอเสนอแนะ การศกษาจากพนฐานทางภมปญญาทองถน เพอใหไดองคความรและแนวคด ไปสการสรางสรรค อยางเชน การศกษาดานรป และความหมาย ดงกลาวไปตอยอดเพอสรางสรรคผลงานศลปะ หรอเปนแนวทางพนฐานในการพฒนาตอยอดไดทงในกรณ แนวคดกาวหนา ทมการปรบเลยนรปแบบใหดขน และในกรณแนวคดแบบอนรกษ ทยงคงลกษณะดงเดมของความเปนเอกลกษณ หรอการบรณาการทางความคด ทน าเอาลกษณะเฉพาะและลกษณะรวมของรปแบบทางศลปะมาบรณาการสรางสรรค ซ งการคาดการณในอนาคต การศกษาฮปแตมทเกดจากภมปญญาทองถนควรทจะพฒนาใหเกดความรวมสมยโดยไมทงความเปนเอกลกษณเฉพาะถนในลกษณะอนตอไป


139

เอกสารอางอง จฬาทพย อนทราไสย. (2548). ฮปแตมสมเขตอสานกลาง: รายงานวชาสวนบคคลสาขา

วชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม. นครปฐม: ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร.

ไธพตย ภชสสชวกรณ. (2557). โบสถ-วหารลานชางในภาคอสาน. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาไทยศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

บรนทร เปลงดสกล. (2554). พฒนาการของจตรกรรมฝาผนงอสาน กรณศกษาจงหวดขอนแกน จงหวดมหาสารคาม และจงหวดรอยเอด. ขอนแกน: รายงานการวจย สาถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน.

ปยนส สด. (2557). ฮปแตม: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมในเขตอสานตอนกลาง. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาไทยศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

เพญนภา นนทดลก. (2541). จตรกรรมฝาผนง เรองมหาเวสสนดรชาดก สมวดบานยาง ต าบลยาง อ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม. ปรญญานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ไพโรจน สโมสร. (2532). จตรกรรมฝาผนงอสาน E-Sarn mural paintings. ขอนแกน: ศนยวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยขอนแกน.

วโรฒ ศรสโร. (2536). สมอสาน. กรงเทพฯ: เมฆาเพรส. ศภชย สงหยะบศย และคณะ. (2559). จตรกรรมฝาผนงพระอโบสถแบบดงเดมในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ ใน สารานกรมศลปวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยมหาสารคาม. (หนา 44). มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สมาล เอกชนนยม. (2548). ฮปแตมอสาน งานศลปสองฝงโขง. กรงเทพฯ: มตชน. สวทย จระมณ. (2533). สมพนถนอสานตอนกลาง. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม มหาวทยาลยศลปากร. Clifford, J. (1988). The predicament of culture: Twentieth century

ethnography literature and art. Cambridge, MA.: Harvard University Press.


140

พฒนาการและการจดการความรศลปะปนปนเมองเพชรบร: นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป

(ประณตศลป-ศลปะปนปน) Development and Knowledge Management of Stucco Art in Phetchaburi: Mr.Thongruang Em-ot, National Artist in

Visual Arts (Minor Arts -Stucco Art)

นนทณฎฐ ตาละลกษมณ1/ ภรด พนธภากร2 Nanthanat Talalask1 / Poradee Pantupakorn2

1นกศกษาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาบรหารศลปะและวฒนธรรม คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา 1Doctoral Student in Art and Cultural Administration, Faculty of Fine and Applied Art,

Burapha University 2ศาสตราจารย คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา

2Professor, Advisor, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University *Corresponding author Email: [email protected]

(Received: June 10, 2019.; Revised: 29 October, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาพฒนาการศลปะปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป -ศลปะปนปน) เมองเพชรบร 2) วเคราะหงานปนปนตงแตป พ.ศ. 2500 - พ.ศ. 2544 ของนายทองรวง เอมโอษฐ 3) ศกษาการจดการความรงานศลปะปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ เปนการวจยโดยศกษาสงเกต


141

ผลงานปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) เมองเพชรบร วเคราะหถงแนวความคด รปแบบและความหมายอดมคตของการสรางผลงานตงแตเรมตนถงปจจบน นอกจากนยงเกบขอมลโดยการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณ นายทองรวง เอมโอษฐ บนทกเสยงและบนทกภาพผลงานดวยกลองถายภาพปนปนทเกดจากฝมอ นายทองรวง เอมโอษฐ

ผลจากการศกษาพบวา 1. การสรางงานศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ แสดงถงเนอหาเรองราวและ

พฒนาการในงานศลปะปนปนในเมองเพชรบร เรมตงแตราวสมยอยธยาตอนปลายถงรตนโกสนทร สงผลใหรปแบบผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ มเอกลกษณปนปน โดดเดนเฉพาะตว

2. การสรางสรรคผลงานปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ มการสอดแทรกเนอหาแนวใหม ไดแก ผคน วตถ อาคาร สถานทรวมสมย กจวตรชาวบานและปรศนาธรรม ซงปรากฏเดนชดในงาน ราว พ.ศ. 2504-2544 แสดงใหเหนถงเนอหารวมสมยเชงปจเจกบคคลในงาน จนท าใหนายทองรวง เอมโอษฐ ไดรบยกยองใหเปนศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน)

3. ในการจดการความรการสบสานอตลกษณอทธพลปนปนนายทองรวง เอมโอษฐนน ใชการน าเทคนคแนวทางการปนปนมารวมบรณาการสรางสรรคในการเรยนการสอนรายวชาประตมากรรมทองถนเพชรบร สาขาวชาศลปศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร ซงพบวานกศกษาไมเลอกปนปนในหวขอประเภทธรรมะและประเภทความคด เพราะยากในตความ นกศกษาเลอกท างานปนปนประเภทสวยงาม เนองจากรปทรงตวอยางรปปนพระพฆเนศเปนรปทรงทดโครงสรางไมซบซอน ค าส าคญ: พฒนาการ ศลปะปนปน การจดการความร


142

Abstract

This research aimed to: 1) study the stucco art development, of Mr. Thongruang Em-ot, National Artist in Visual Arts ( Minor Arts-Stucco Art) in Phetchaburi, 2)analyze stucco work since the year 1957 - 2001 of Mr. Thongruang Em-ot, 3) study the knowledge management in stucco art of Mr. Thongruang Em-ot. This research was a field research by observing the stucco work of Mr. Thongruang Em-ot, National Artist in Visual Arts ( Minor Arts-Stucco Art) in Phetchaburi to analyze concepts, forms and ideal meanings of creation from the beginning to the present. In addition, data were also collected by studying documents, interviewing Mr.Thongruang Em-ot, audio recording, taking photographs of Mr. Thongtong Aimoth’s the stucco work.

The results of the study showed that: 1. The creations of Mr. Thongruang Em-ot illustrated the content and

development of the stucco art in Petchaburi from the late Ayutthaya period to Rattanakosin. The style of the stucco work had a distinctive unique. 2. The creations of the stucco work included new content such as people, objects, buildings, contemporary places, folklore routines, and Dharma enigma which appeared prominently around B. E. 2504 - 2544. Mr. Thongruang Em-ot’ s works showed the contemporary content of the individual until he was regarded as artist in visual arts (Minor Arts -Stucco Art). 3. For knowledge management about the inheritance of identity, stucco work influence of Mr. Thongruang Em-ot, the researcher integrated the technique of stucco in teaching and learning in Phetchaburi local sculpture course, Art Education Program, Faculty of Humanities and Social Sciences,


143

Phetchaburi Rajabhat University. It was found that students did not choose stucco on the topic of Dharma and the type of thought because they were difficult to interpret. Students chose stucco work in the type of beauty, due to the sample shape of the Ganesha’s statue had simple structure.

Keywords: Development, Stucco work, Knowledge management

บทน า ปนปน เปนกรรมวธสรางสรรคศลปะไทยสาขาหนง อนมมาแตโบราณดงปรากฏให

เหนอยตามสถานทตาง ๆ มากมาย เชน อโบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ เจดย หอระฆง ซมประต หนาตางและฐานชกชพระพทธรปจะนยมปนลวดลายประดบตกแตง เพอเนนความงาม ความโออาบงบอกถงความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา (บวไทย แจมจนทร, 2529: 15) จากการทเพชรบรเปนเมองเกามความเจรญรงเรองกบทงเปนเมองทมความส าคญมาตงแตสมยอดตกาล หลายยคหลายสมยอยในเสนทางการตดตอเขาออกระหวางกรงศรอยธยากบมอญ พมา อนเดย ลงกา ตลอดถงยโรป (จงหวดเพชรบร , 2544: 1-5) จงมหลกฐานทางศลปกรรมดานตาง ๆ ปรากฏตามวดวาอารามและศาสนสถานทวไป

ดนแดนทเปนจงหวดเพชรบรปจจบนเปนแหลงทปรากฏผลงานศลปกรรมงาน ปนปน ชางปนปนเมองเพชรจะใชปนสดทมาจากการต าของสวนผสมตาง ๆ ทเรยกกนทวไปวา ปนต า เปนวสดในการสรางงาน (บญรตน เจรญชย, 2541: 16) การต าปนตองอาศยเวลา ความอดทน และตองเปนคนชางสงเกต จนท าใหเกดการเรยนรวา เมอใดทต าจะน าไปปนลวดลายหรอรปตาง ๆ ได ในการต าปน เมอต าเสรจแลว น าไปใสภาชนะทมดชดไมใหอากาศเขาได เพราะจะท าใหปนแขงตวไดปนปนนสวนมากใชเปนเครองตกแตงประดบอาคารสงกอสรางสถาปตยกรรม มทงลวดลายเปนพระพทธรป รปคน รปสตวตาง ๆ มากมาย สดแตวาชางปนปนจะสรางผลงาน ผลงานปนปนของชางปนปนเมองเพชรบร ในอดตและปจจบนมการศกษาคนควาสบทอดทงดานรปแบบของการถายทอดความรทงๆ ทชางปนปนทงหมดกไม


144

เคยผานการเรยนรตามหลกวชาเพยงแตไดรบการถายทอดจากครอาจารยพนบาน หรอ โดยสวนหน งเปนพวกครพกลกจ า จนท าให ชางแตละคนมการพฒนาฝมอของตนใหมความกาวหนา และพฒนามากขนในดานเทคนคการปนปนเมองเพชร คอ ความอสมมาตร ซงเปนการพลกแพลงสตปญญาอารมณความรสกของชางปนปนสรางสรรคการปนลวดลายทเปนเอกลกษณของงานปนปนจนเกดเปนผลงานปนปนรปแบบเฉพาะของสกลชางปนเพชรบร จนเปนทยอมรบวธการท างานปนปน ทงในจงหวดเพชรบร และจงหวดอนๆ การท างานของสกลชางปนปนเมองเพชรบรนน จะสมพนธกบบคคล 2 กลม ไดแก พระสงฆ และกลมอนรกษวฒนธรรมทองถน ซงทงสองกลมนมผลตอการพฒนางานฝมอของชางปนปนเปนอยางมาก แตดวยวชาการสมยใหมทมการพฒนาอยางรวดเรว จงมชางบางกลมไดน าเอาวชาการใหม ๆ เขามาสอดแทรกในงานปนปน จงท าใหเกดศลปะผสมเกดขน นบวาเปนผลดของตางๆกรรมวธในการการสรางสรรคผลงานปนปนของชางในแตละยคสมยยอมมความแตกตางกนไป เทคนคยอมไมเหมอนกน แตมเปาหมายเดยวกนคอ ความแขงแกรง และอยได นานนบป หลาย ๆ ป จนเปนทประจกษ นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนปนปนไดสรางผลงานศลปะปนปนเปนทประจกษของสงคมรวมถงการสราง อตลกษณปนปนเมองเพชรจนไดรบรางวลศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) ผลงานประณตศลปชนเยยม ผานรปแบบการปนปนทแตกตางจากชางปนปนทวไป ยงมจดเดนเฉพาะตวในการสรางสรรคของนายทองรวง เอมโอษฐ คอการเสนอประเดนสงคมและการเมองสอดแทรกในผลงานมากมาย จนไดรบการยกยองวาเปนศลปนปนปนผสรางสรรคสงคม สรางอรรถรสในการชนชมผลงานเพอใหขอคดและสอดแทรกคตธรรมตางๆเปนทจดจ าและกลาวขานในสงคม ดวยทกษะอนสงสงในการสรางสรรคผลงานประตมากรรม ผวจยมความสนใจศกษาประวตและผลงานพฒนาการและการจดการความรศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) การสรางคณคาและมลคาทางวฒนธรรม เพอเปนการจดการความรภมปญญาปนปน เพอใหศลปะปนปนเพชรบรคงอยคทองถนจงหวดเพชรบรและเผยแพรสสาธารณชนสบไป


145

วตถประสงคของการวจย 1. ศกษาพฒนาการศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) เมองเพชรบร 2. ศกษาวเคราะหงานปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป(ประณตศลป-ศลปะปนปน) ตงแตป พ.ศ. 2504 - พ.ศ. 2544 3. การจดการความรศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) เมองเพชรบร

วธด าเนนการวจย การวจยเรองพฒนาการและการจดการความรศลปะปนปนเมองเพชรบร: นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป(ประณตศลป-ศลปะปนปน) นเปนการวจยโดยศกษาสงเกตผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) เพอศกษาวเคราะหถงแนวความคดรปแบบและความหมายอดมคตการสรางผลงานตงแตเรมตนถงปจจบนขอบเขตพนทภายในจงหวดเพชรบร จากผลงานปนปนทสรางสรรคทอยในสภาพสมบรณใชเปนขอมลศกษา โดยวเคราะหจากรปแบบผลงานปนปนทปรากฏ การจดวางโครงสราง องคประกอบ เรองราว เทคนควธ ตลอดจนอทธพลการกอเกดเปนตวก าหนดรปแบบของผลงานปนปน ผนวกกบการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณนายทองรวง เอมโอษฐ บนทกเสยง และใชกลองบนทกภาพผลงานปนปนจากลมตวอยาง การเกบขอมลภาคสนามผลงานปนปนภายในจงหวดเพชรบรตงแตจ าแนก 4 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การวเคราะหคณคาของภมปญญาปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป - ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร โดยใชวธการศกษาเอกสาร

ขนตอนท 2 การวเคราะหการพฒนาการแนวความคดผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป - ศลปะปนปน) เมองเพชรบร ตงแต


146

อดตจนถงปจจบน โดยใชวธการศกษาเอกสาร การศกษาประวตศาสตรบอก เลา (Oral history) และการศกษาภาคสนาม (Field research)

ขนตอนท 3 น าเสนอแนวทางจดการความรงานปนปนสายสกลชาง นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป - ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร

ขนตอนท 4 สรป และประมวลผลแนวทางการจดการความรภมปญญางานปนปนสกลชางนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป - ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร

กลมตวอยาง กลมตวอยางปนปนขอบเขตภายในจงหวดเพชรบรทงหมด 10 สถานท ดงน 1) วดเขาบนไดอฐ จงหวดเพชรบร 2) วดมหาธาตวรวหาร จงหวดเพชรบร 3) ศาลหลกเมอง จงหวดเพชรบร 4) วดสนามพราหมณ จงหวดเพชรบร 5) วทยาลยอาชวศกษาจงหวดเพชรบร 6) สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จงหวดเพชรบร 7) รานขนมหมอแกงแมกมไล จงหวดเพชรบร 8) วดโตนดหลวง จงหวดเพชรบร 9) โรงพยาบาลเพชรรชต จงหวดเพชรบร 10) สะพานเทศบาล จงหวดเพชรบร เสนอผลการศกษาแบบพรรณนาวเคราะหประกอบภาพถาย

ผลการวจย จากการศกษาผลงานศลปะปนปนในกลมตวอยางทเกดจากฝมอนายทองรวง เอมโอษฐ โดยว เคราะหจากรปแบบผลงานปนปนทปรากฏ การจดวางโครงสราง องคประกอบ เรองราว เทคนควธ ตลอดจนอทธพลการกอเกดเปนตวก าหนดรปแบบของผลงานปนปน ทมการปรบเปลยนรปแบบตามองคประกอบทางศลปะปนปนตามชวงเวลา จ านวน 10 สถานทภายในจงหวดเพชรบร ไดแก 1) วดเขาบนไดอฐ จงหวดเพชรบร 2) วดมหาธาตวรวหาร จงหวดเพชรบร 3) ศาลหลกเมอง จงหวดเพชรบร 4) วดสนามพราหมณ จงหวดเพชรบร 5) วทยาลยอาชวศกษาจงหวดเพชรบร 6) สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จงหวดเพชรบร 7) รานขนมหมอแกงแมกมไล จงหวดเพชรบร 8) วดโตนดหลวง จงหวดเพชรบร 9) โรงพยาบาลเพชรรชต จงหวดเพชรบร 10) สะพานเทศบาล จงหวดเพชรบร


147

พบวารปแบบผลงานศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ มความโดดเดนทงทางดานรปแบบความอสมมาตร ซงเปนการพลกแพลงสตปญญาอารมณความรสกของนายทองรวง เอมโอษฐ ผานสรางสรรคการปนลวดลายทเปนเอกลกษณของงานปนปนและเนอหาทสามารถสอความหมาย ทงทางดานการเมอง วถชวตและปรศนาธรรม โดยเนอหาเรองราวเปนเรองทนายทองรวง เอมโอษฐ มความผกพน รจก คนเคย เกยวกบธรรมะ วถชวตชาวบาน และการเมองท าใหผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ มรปแบบเฉพาะเปนทประจกษทตางจากผลงานงานปนปนทวไปจนไดเปนศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป -ศลปะปนปน) พทธศกราช 2554 สามารถศกษาถงรปและความหมาย จากรปแบบของเทคนคกระบวนการขนตอนตางๆ ทสมพนธกบพนทผลงานศลปะปนปน เมอวเคราะหจากผลงานปนปนเรมตนถงปจจบนวามเนอหาแนวทางการสรางสรรคและแนวทางการจดการความร จ าแนกการศกษาออกไดเปน 3 ประเดนดงน 1. ดานพฒนาการศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร 2. ดานผลงานศลปะปนปน พ.ศ.2504 -พ.ศ.2544 นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร 3. ดานการจดการความรผลงานศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร วเคราะหจากผลงานปนปนมรายละเอยดดงน พฒนาการศลปะปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป(ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร จ าแนกแบงเปน 2 ชวง ไดแก 1) ชวงท 1 เรยนรจากครชาง (พ.ศ. 2504 - 2510) 2) พฒนาการศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ

1. ชวงท 1 เรยนรจากครชาง (พ.ศ. 2504 - 2510) นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตป 2554: สาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) เกดเมอวนท 8 พฤศจกายน ปพทธศกราช 2486 นายทองรวง เอมโอษฐ มพนองทงหมด 4 คน เปนบตรคนท 2 ของพอยศ เอมโอษฐ และคณแมส าล เอมโอษฐ เมออายถง


148

เกณฑตองเรยนหนงสอ บดาไดสงเขาศกษาทโรงเรยนวดโตนดหลาย ซงเปนโรงเรยนใกลบานจนจบชนประถมศกษาปท 4 ในป พ.ศ.2498 ซงเปนการศกษาภาคบงคบในสมยนนแตการศกษาในระดบชนประถมศกษาปท 4 สมยนนนายทองรวง เอมโอษฐ เปนผทใฝความรและอยากจะมการศกษาทสงกวา จงตดสนใจขอบดาเรยนตอในระดบชนมธยมศกษา แตโรงเรยนทจะเขาไปศกษาตอนนอยไกลบานจงไปขออาศยอยทวดใกลโรงเรยนเพอความสะดวก ในการเดนทาง การเขาไปเปนเดกวดนนนบวาเปนทางเลอกหนงส าหรบผทสนใจอยากเรยนหนงสอแตมทนทรพยนอยในสมยนน เพราะมทพก อาหาร และเดนทางไปเรยนสะดวก เพยงแตชวยเหลองานในวดเปนการตอบแทน นายทองรวง เอมโอษฐ เรยนไดสกระยะหนงไมทนเรยนจบชนมธยมกตองเลกเรยนและกลบมาอยบาน เนองจากทางวดทอาศยอยไมสามารถรองรบจ านวนเดกทมอยจ านวนมากได เมอออกจากโรงเรยนไดไมนาน ในป พ.ศ.2499 บดาจงใหบรรพชาเปนสามเณรศกษานกธรรม ณ วดบางใหญ จงหวดสมทรสงคราม เพอเรยนรพระพทธศาสนา ในดานหลกธรรมพทธประวต และพระวนย จดเปนการศกษาระดบพนฐานของพระสงฆและสามเณร เมอสอบนกธรรมตรไดจงยายไปจ าพรรษาทวดอมพวน อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม เพอศกษาตอนกธรรมโทและนกธรรมเอก นายทองรวง เอมโอษฐ บวชเณรทวดบางใหญได 2 ป กสอบไดนกธรรมตร ทวดมนกธรรมตรอยางเดยวไมมนกธรรมโทนกธรรมเอกกตองยายวดไปอยททวดอมพวน อ าเภออมพวา เรยนอยอก 2 ป กไดนกธรรมโทนกธรรมเอก (ทองรวง เอมโอษฐ, 2556) เมอลาสกขาบทจากการเปนสามเณรทวดอมพวน นายทองรวงไดตดสนใจอพยพยายถนมาลงหลกปกฐาน ณ วดมหาธาตวรวหาร จงหวดเพชรบร เมอป 2503 โดยหวงจะตดตามพระมหาเสวก จนทรแดง ครสอนภาษาบาลครงตอนทตนบวชเปนสามเณรอยทวดอมพวน การเดนทางครงนเปนการเดนทางมาเมองเพชรบรเพยงคนเดยวและเปนครงแรก นอกจากพระเสวก จนทรแดง แลวกไมมญาตหรอคนรจกทอยเมองเพชรบรเลย จงตดสนใจขอบรรพชาเปนสามเณรอกครงเพอศกษาเลาเรยนภาษาบาลเพมเตม (ทองรวง เอมโอษฐ, 2556) ขณะจ าพรรษาอยทวดมหาธาตวรวหาร สามเณรทองรวงมโอกาสชนชม ความงามของศลปะอนล าคาภายในโบราณสถานของวด สามเณรทองรวงรสกประทบใจกบ


149

งานปนปนทประดบตกแตงสถาปตยกรรมเปนทสด เพราะลวดลายทพลวไหวสวยงามบงบอกถงความช านาญและความตงใจของผรงสรรคผลงาน จนสามเณรทองรวงใฝฝนทจะเปนผรงสรรคผลงานเหลานนดวยตนเอง ขณะเพลดเพลนกบการชนชมความงานของงานปนปนกไดพบกบครพน อนฟาแสง ซงเปนชางปนปนชนครของจงหวดเพชรบร ก าลงซอมแซมงานปนปนพระพทธรปบรเวณฐานพระในองคพระปรางค สามเณรทองรวงเฝาดการท างานของครพน อยหลายวนและไดพจารณาวาชางปนปนทช านาญงานสามารถท าเปนอาชพหลกได จงตดสนใจลาสกขาบทอกครงซงในขณะนนอาย 18 ป เรยนได 1 ป นายทองรวง เอมโอษฐ กเหนงานปนปนเปนอาชพ แตตองใชเวลาฝกใหช านาญจงตดสนใจสกจากเณร (ทองรวง เอมโอษฐ, 2556) เมอลาสกขาบทจากสามเณร นายทองรวง เอมโอษฐ ไดเขาไปฝากตวเปนศษยกบครพน อนฟาแสง ครพน อนฟาแสง ไมเชงปฏเสธการเปนครสอน แตไดใหขอคดวาปนปนเปนของท ายากตองลองหดท าดวยตวเองโดยใหดตวอยางพระพทธรปทรงเครองประทบอยในวด ดวยความศรทธาและประทบใจในผลงานของครพน อนฟาแสง จงตดตามและเฝาสงเกต การท างานครพน อนฟาแสง และน ามาลองปนตามแบบอยางของคร จนครพน อนฟาแสง เหนความมงมนของนายทองรวง เอมโอษฐ ทจะเปนชางปนใหได จงรบเปนศษยตงแตนนมา นายทองรวง เอมโอษฐ เรมตนเปนชางครงแรกเมอ พ.ศ.2504 จ าแนกดงน

1.1 ชวงท 1 เรยนรจากครชาง (พ.ศ. 2504 - 2510) ผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ดงน พ.ศ.2504 งานซอมพระปรางค วดมหาธาต พ.ศ.2506 ปนซอมฐานพระพทธรป วดมหาธาตวรวหาร พ.ศ.2510 ปนหนาบนโรงเรยนพระปรยตธรรม วดพลบพลาชย จ.เพชรบร

1.2 พฒนาการปนปน (นายทองรวง เอมโอษฐ พ.ศ.2512 - 2544) พ.ศ. 2512 ปนหนาบนศาลาการเปรยญ ทศใต วดเขาบนไดอฐ จ.เพชรบร

พ.ศ. 2518 ปนฐานพระวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2522 ปนชอฟา ใบระกา ศาลหลกเมอง จ.เพชรบร


150

พ.ศ. 2523 ปนรปพระพฆเนศ พระวษณกรรม หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร

พ.ศ. 2524 ปนฐานเสมา วดสนามพราหมณ จ.เพชรบร พ.ศ. 2527 ปนภาพเหตการณ 14 ตลาคม 2516 วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2530 ปนหนาบนศาลานางสาวอมพร บญประคอง วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2531 ปนเทวดาแตงองคปรางคทท าการปฏสงขรณใหม วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2532 ปนรปยกษแตงองคปรางคทท าการปฏสงขรณใหม วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2533 ปนภาพสนทรภ วรรณคดเรองพระอภยมณ วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2534 ปนซมพระหนาอาคารตกอรพงษวทยาลยอาชวศกษาเพชรบร จ.เพชรบร พ.ศ. 2535 ปนภาพพฤษภาทมฬ หนาบนศาลานางสาวอมพร บญประคองดานทศใต วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2540 ปนซมทาวพระพรมหม สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จ.เพชรบร พ.ศ. 2540 ปนซมประดบตกแตงอโบสถ วดโตนดหลวง อ.ชะอ า จ.เพชรบร พ.ศ. 2541 ปนปนประดบตกแตง อโรคยา โถงโรงพยาบาลเพชรรชต จ.เพชรบร พ.ศ. 2543 ปนภาพพระมหาชนกใชกระเบองตกแตง รานขนมหมอแกงแมกมไล จ.เพชรบร

พ.ศ. 2544 ปนภาพประเพณไทย สะพานทาสงฆ จ.เพชรบร 2. สรปพฒนาการ เรยนรจากครชาง ป พ.ศ. 2504 - 2510 ดงน 2.1 ผลงานการเลยนแบบครชาง (ชวงแรก พ.ศ.2504 - 2510)


151

พ.ศ.2504 งานซอมพระปรางค วดมหาธาต พ.ศ.2506 ปนซอมฐานพระพทธรป วดมหาธาตวรวหาร พ.ศ.2510 ปนหนาบนโรงเรยนพระปรยตธรรม วดพลบพลาชย จงหวดเพชรบร 1. ผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ

1.1 งานซอมพระปรางค วดมหาธาต 1.1.1 ปนปนลายกระจงรวน 1.1.2 ปนปนลายกระจงตาออย 1.1.3 ปนปนยกษแบก 1.1.4 ปนปนลงแบก 1.2 ฐานพระพทธรป วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร

1.2.1 ปนปนยกษแบก 1.2.2 ปนปนลงแบก 1.2.3 ปนปนลายกระจงรวน 1.2.4 ปนปนลายประจ ายาม

1.3 ปนปนประดบหนาบนโรงเรยนพระปรยตธรรมทศเหนอ วดพลบพลาชย จงหวดเพชรบร

1.3.1 ลายชอหางโตประยกต 1.3.2 ลายกระจงรวน 1.3.3 ลายประจ ายาม

2. รปแบบแนวคดปนปน จากการศกษารปแบบแนวคดพบวาผลงานศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ พ.ศ. 2504 - 2510 ชวงแรกเปนการสรางสรรคศลปะปนปนตามแบบอยาง ครพน อนฟาแสง และลอกเลยนผลงานปนปนของเกา การออกลายปนปนยดแบบรากฐานจากลายไทยอยางเดมประกอบกบดตวอยางงานปนปนของเกาตามฐานพระพทธรปภายในวดมหาธาต


152

จงหวดเพชรบรเปนหลกประกอบไปดวยลายกระจงตาออย ลายกระจงรวน ลายประจ ายามกามป และลายกานขดเปนหลกจงเปนจดเรมตนชางปนปนในสวนรปปนปนตวละคร ยกษแบก ลายลงแบก แบบตวอยางใชแนวทางตามแบบของเดมทปรากฏภายในวดมหาธาตวรวหาร จงหวดเพชรบร โดยน าตวละครในวรรณคดเรองรามเกยรตและจตรกรรมฝาผนงภายในวหารหลวงวดมหาธาตวรวหาร จงหวดเพชรบร มาเปนตนแบบผลงานงานปนปน ในระยะเวลาตอมา นายทองรวง เอมโอษฐ มการพฒนาการออกแบบลายปนปนเกดขน ในป พ.ศ. 2510 งานปนปนหนาบนทศเหนอโรงเรยนพระปรยตธรรม วดพลบพลาชย จงหวดเพชรบร นาย ทองรวง เอมโอษฐ ออกแบบลายหนาบนดวยตวเองประกอบดวยลายชอกระหนกหางโต แบบใหมทมการปาดดวยเกรยงเปนระนาบลายคมชด ไมเนนการสบแงตามตวกระหนกโดยปกตทวไป แตยงคงเหนชดถงแรงบนดาลใจจากลายกานคดโคงออกชอหางโตรนเกา จากงานปนปนประดบหนาบนอโบสถ วดใหญสวรรณาราม วดสระบว และวดไผลอม ตามล าดบ กบลายชอหางโตจากหนาบนอโบสถวดเขาบนไดอฐ (สนต เลกสขม, 2535: 99 - 100) พฒนาออกแบบเปนลายแนวประยกตสรางความแตกตางจากลายปนปนของเดมทปรากฏในงานประดบอาคารของเมองเพชรบรสมยอยธยาตอนปลาย เชน ลายชอ (หรอลายคลายชอหางโต) บนหนาบนอโบสถวดใหญสวรรณาราม จงหวดเพชรบร

3. คณคาในการสรางสรรคผลงานปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ มการสรางสรรคปนปนยดหลกจากรปแบบ

ลวดลายปนปนของเดมทมพนฐานจากรปแบบลายไทยและรปแบบจตรกรรมฝาผนงภายในวหารหลวง วดมหาธาต จงหวดเพชรบร และมพฒนาการการออกแบบลายปนปนในป พ.ศ. 2510 หนาบนทศเหนอโรงเรยนพระปรยตธรรม วดพลบพลาชย จงหวดเพชรบร ยงคงยดลายลายกานคดโคงออกชอหางโตรนเกาจากงานปนปนประดบหนาบนอโบสถ วดใหญสวรรณาราม วดสระบว และวดไผลอม ตามล าดบ กบลายชอหางโตจากหนาบนอโบสถวดเขาบนไดอฐ เปนตนแบบในการออกแบบลายชอประยกตในรปแบบ นายทองรวง เอมโอษฐ


153

4. ภาพรวมเหตปจจยบรบททเกยวของ ผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐชวงระยะเวลาเกอบ 10 ป นาย

ทองรวง เอมโอษฐ อยภายใตการควบคมงานปนอยางใกลชดโดยอาศยดงานปนปนจากครพน อนฟาแสง เปนหลกผนวกกบการฝกฝนเรยนรแนวทางการปนปนดวยตวเอง ผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ในชวงนแฝงผลงานศลปะปนปนภายใตผลงานของครพน อนฟาแสง ชวงระยะเวลา พ.ศ. 2504 - 2510

การปนปนผลงงานปนปนระยะแรกนนประเภทสวยงาม ไดเลยนแบบจากงานเกาและขอค าปรกษาจากครพน อนฟาแสง ผลงานสวนใหญใชลายไทยพนฐานเปนตวอยางเชน ลายกระจง ลายยกษแบก ลายลงแบก เปนลายพนฐานปฏบตฝกฝนจนเชยวชาญน าไปสความเปนชางปนปนออกรบงานปนปนดวยตวเอง

ภาพท 1 หนาบนโรงเรยนพระปรยตธรรมวดพลบพลาชย จงหวดเพชรบร (ตวอยางชวงแรก พ.ศ. 2504 - 2510)

2.2 การพฒนางานปนปน (นายทองรวง เอมโอษฐ พ.ศ. 2512 - 2544) นายทองรวง เอมโอษฐ ปรบวธการ รปแบบ การแกปญหา และแนวความคดในการสรางสรรคผลงานโดยมการประยกตสรางความแตกตางผลงานปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ เปนผลงานทมเอกลกษณเปนของตนเองตามฉบบงานปนปนเมองเพชร อกทงใน


154

ผลงานจ าแนกรปแบบการปนเปน 3 ประเภทใหญ คอ ประเภทสวยงาม ประเภทแฝงธรรมะ และประเภทความคด ขอบเขตภายในจงหวดเพชรบรจ าแนก ดงน 2.2.1 ผลงานปนปนประเภทสวยงาม พ.ศ. 2512 ปนหนาบนศาลาการเปรยญ ทศใต วดเขาบนไดอฐ จ.เพชรบร พ.ศ. 2518 ปนฐานพระวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2522 ปนชอฟา ใบระกา ศาลหลกเมอง จ.เพชรบร พ.ศ. 2523 ปนรปพระพฆเนศ หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2523 ปนพระวษณกรรม หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2534 ปนซมพระหนาอาคารตกอรพงษ วทยาลยอาชวศกษาเพชรบร จ.เพชรบร พ.ศ. 2534 ปนนางในวรรณคดหนาอาคารตกอรพงษ วทยาลยอาชวศกษาเพชรบร จ.เพชรบร

ภาพท 2 รปปนพระพฆเนศ หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร (ตวอยางพ.ศ. 2512 - 2544)


155

สรปผลงานปนปนประเภทสวยงาม เปนการการออกแบบลวดลายปนปน วธการท างาน และวสดตางๆ ทยงคงยดตามแบบโบราณ โดยใชลายไทยเปนหลกและรปแบบตวอยางในวรรณคดไทย เปนตน 2.2.2 ผลงานปนปนประเภทแฝงธรรมะ (ปรศนาธรรม) พ.ศ. 2530 - พ.ศ. 2533 ปนศาลานางสาวอมพร บญประคอง วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2540 ปนซมประดบตกแตงอโบสถ (ฤาษดดตน) วดโตนดหลวง อ.ชะอ า จ.เพชรบร พ.ศ. 2541 ปนปนประดบตกแตงเรอง อโรคยา โถงโรงพยาบาลเพชรรชต จ.เพชรบร พ.ศ. 2543 ปนภาพพระมหาชนก ใชกระเบองตกแตง รานขนมหมอแกง แมกมไล จ.เพชรบร

ภาพท 3 ปนปนประดบตกแตงเรอง อโรคยา โถงโรงพยาบาลเพชรรชต จ.เพชรบร (ตวอยางพ.ศ. 2512 - 2544)

สรปผลงานปนปนประเภทแฝงธรรมะ (ปรศนาธรรม) งานปนปนเปน การสอดแทรกคตธรรมโดยใชหลกพระอภธรรมในพระไตรปฎกทสอนใหรจกธรรมชาตรปแบบปนปนความอสมมาตร ซงเปนการพลกแพลงสตปญญาอารมณความรสกของนายทองรวง


156

เอมโอษฐ ใชแนวทางหลกธรรมจากการบวชเรยนมาในอดตถายทอดผานสรางสรรคการปนลวดลายปนปน ดงนนเพอเขาถงสรางอรรถรสในการชมเวลาชมผลงานปนปนจงตองเขาถงทมาของผลงานจงจะตความของผลงานปนปนทแฝงธรรมะปรศนาธรรมไดหรออธบายจากผรจงจะเขาใจความหมายยงขน 2.2.3 ผลงานปนปนประเภทความคด พ.ศ. 2524 ปนฐานเสมา วดสนามพราหมณ จ.เพชรบร พ.ศ. 2527 ปนภาพเหตการณ 14 ตลาคม 2516 วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2530 ปนปนประดบศาลา นางสาวอมพร บญประคอง ทศตะวนออก วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2535 ปนภาพ พฤษภาทมฬ หนาบนศาลา นางสาวอมพร บญประคองดานทศใต วดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร พ.ศ. 2540 ปนซมทาวพระพรมหม สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จ.เพชรบร พ.ศ. 2540 ปนซมทาวพระพรมหม สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จ.เพชรบร พ.ศ. 2544 ปนภาพประเพณไทย สะพานทาสงฆ จ.เพชรบร

ภาพท 4 ซมทาวพระพรมหม สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จ.เพชรบร

(ตวอยางพ.ศ. 2512 - 2544)


157

สรปผลงานปนปนประเภทความคด เปนงานปนลอเลยนการเมองและกจวตรชาวบาน โดยผลงานปนปนมาจากความคดทนอกกรอบเปนงานปนปนลอการเมอง จากเหตการณตอตานนโยบายของรฐบาลในสวนกจวตรชาวบานเปนผลงานการสบสานประเพณในทองถนจงเพชรบร ท าใหผลงานปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ มความโดดเดนเปนทนาจดจ าแกผพบเหนในความงามและความหมายทนาคนหาจากผลงานปนปนทแฝงเรองราวการเสยดสสงคมในยคนนผนวกกบการคงอยของวฒนธรรมทองถนจงหวดเพชรบร

สรปคณคาศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ พ.ศ. 2512 - 2544 จากการศกษาแนวคดผลงานปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ป พ.ศ. 2512 - พ.ศ. 2544 พบวา คณคาศลปะผลงานปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ มพฒนาการแนวคดวธการสรางสรรคออกแบบปนปนมรปแบบเฉพาะตว มรปแบบผลงานปนปนยดตามแบบพนฐานตนแบบจากลายไทย วรรณคดไทย ประเพณวฒนธรรม เหตการณกระแสสงคมผนวกกบหลกแนวคดธรรมะเปนพนฐานเดมของ นายทองรวง เอมโอษฐ ตกผลกแนวคดถายทอดผานงานศลปะ ปนปนผานรปแบบวธคดการสรางสรรคใชเรองราวไทย วรรณคดไทย ประเพณวฒนธรรม เหตการณกระแสสงคมน ามาสอดแทรกในผลงานศลปะปนปนประดบตกแตงผนวกกบ การสอดแทรกรปบคคลประกอบลวดลายอยางหลากหลายโดยเฉพาะรปลอนกการเมอง หรอบคคลทมชอเสยงในสงคม และเรองราวรวมสมย หรอการพฒนาเทคนคการตกแตงปนปนบางอยางกลบเปนเพยงแนวทางการสรางสรรคแนวทางหนงเทานน หาใชลกษณะรวมทปรากฏความนยมทวไปในผลงานของชางปนปนสกลชางเพชรบร หรออาจกลาวไดวา รปแบบปน นายทองรวง เอมโอษฐ ทปรากฏในงานปนปนในจงหวดเพชรบร มความหลากหลายตามปจเจกบคคล โดยความเปนปจเจกปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ หาใชลกษณะปนปนอนแตกตางจากลกษณะทเคยปรากฏมากอนในงานชางไทย แตเปนความปจเจกของ นายทองรวง เอมโอษฐ ในแงของรสนยม การสอดแทรกรายละเอยดและความถนดในการเลอกใช หรอปนลวดลายมากกวาท าใหผลงานศลปะปนปนเมองเพชร มคณคาเอกลกษมณทตางจากปนปนทวไป


158

ภาพรวมเหตปจจยบรบทปนปนทเกยวของ พ.ศ. 2512 - พ.ศ. 2544 เหตปจจย นายทองรวง เอมโอษฐป พ.ศ. 2512 - พ.ศ. 2544 พบวา ม

การพฒนาการรปแบบผลงานปนปน สรางเอกลกษณผลงานปนปน เปนลกษณะรปแบบเฉพาะ นายทองรวง เอมโอษฐ สบเนองจากการเปนลกศษย ครพน อนฟาแสง สงผลตออทธพลรปแบบลวดลายจงท าใหผลงานปนปนแยกไมออกวาเปนรปแบบของ นายทองรวง เอมโอษฐ หรอของครพน อนฟาแสง การพฒนาการในรปแบบ นายทองรวง เอมโอษฐ จงปรบประยกตแนวทางผนวกแนวความคดสอดแทรกเนอหาเรองราวกระแสสงคมในยคปจจบนผานภมรเรองธรรมะผสมเหตการณ และผลในเรองราวทถายทอดลงไปในผลงานปนปน แตยงคงอนรกษรปแบบการปนของเดมโดยวางกรอบแนวทางปนปนไว 3 แนวทาง คอ 1) สวยงามมเนอหาแบบประเพณ ไดแก เรองราวเกยวกบพทธประวต เทพเจา และรามเกยรต เนอหาแบบประเพณเปนแบบอยางทนยมทวไปส าหรบงานศลปกรรมเนองในศาสนาและเปนแบบแผนทปรากฏอยเสมอในงานชางหลวงสบเนองจนเปนมาตรฐานส าหรบงานแบบประเพณไทย ส าหรบงานประดบเรองราวประเภทนในงานปนปนหนาบนอาคารในจงหวดเพชรบร 2) แนวคด ไดแก เรองการเมอง เหตการณรวมสมย วรรณคด เนอหาเกยวกบความสนใจและประสบการณสวนตว เรอง คตธรรมทางศาสนาประเดนนาสนใจเกยวกบการรบแรงบนดาลใจจากกระแสงานศลปะสมยใหม ผนวกกบแนวทางการแสดงออกทางดานรปแบบทมมากอนในงานปนปนเมองเพชรบร 3) ปรศนาธรรมปนปนเนอหาในกลมน คอ การแสดงภาพเกยวกบคตธรรม บนพนฐานมมมองทางพทธศาสนาผานประสบการณสวนตวเรอง คตธรรมทางศาสนาในรปแบบเชงสญลกษณ และการอปมาอปมยผานเรองราวทางสงคมแวดลอมในมมมองของ นายทองรวง เอมโอษฐ ผลงานประเภทนยากแกการตความ เนองจากเนอหาเปนคตธรรมรปแบบเฉพาะของ นายทองรวง เอมโอษฐ เทานน

3. ดานการจดการความรผลงานศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป(ประณตศลป-ศลปะปนปน)จงหวดเพชรบร

ผวจยน าขอคนพบจากการวเคราะห สงเคราะหคณคา การสบสานพฒนาการ ปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน)


159

จงหวดเพชรบร ตงแตป พ.ศ. 2500 – 2544 เสนอแนวทางบรหารทางการจดการความรสายสกลชาง นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป -ศลปะปนปน)จงหวดเพชรบร การวเคราะห สงเคราะหขอมล และความเปนไปไดของการสบสานการจดการความรภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร การจดการความรศลปะปนปน นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป - ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร น าหลกการแนวคดยทธศาสตรของกระทรวงวฒนธรรม (2552) นโยบายดานศาสนา ศลปะและวฒนธรรม ไดกลาวถง การฟนฟและสบสานคณคาความหลากหลายทางวฒนธรรมไทย ทงทเปนวถชวต ประเพณคานยมทดงาม ภมปญญาทองถนเพอการเรยนร ดงนปลกจตส านกและกระตนใหคนในชมชนทองถนเกดความตระหนกมความตนตว และเขามามสวนรวมในการฟนฟ เผยแพร และสบสานคณคาความหลากหลายของวฒนธรรมไทยทงทเปนวถชวต ประเพณคานยมทดงาม ภมปญญาทองถน รวมถงการดแลรกษาแหลงอทยานประวตศาสตร โบราณสถาน พพธภณฑตาง ๆ สนบสนนใหชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน รวมด าเนนการสบคน ประวตศาสตรทองถน ภมปญญาและวฒนธรรมชมชน รวมทงสงเสรมใหปราชญ ผสงอาย กลมแกนน า ผรถายทอดความรและภมปญญาทองถน โดยสรางระบบการเรยนรผานการเรยนรและการจดการความรในชมชน ตลอดจนรวบรวมจดเปนคลงขอมลในชมชน พฒนาฐานขอมลชมชนในเปนระบบ รวมบรณาการในรายวชาประตมากรรมทองถนเพชรบร สาขาศลปศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมฯ มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร ดงน

กระบวนการแนวทางการจดการความร ในการจดการความรการสบสานอตลกษณอทธพลปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ

นน ใชการน าเทคนคแนวทางการปนปนมารวมบรณาการสรางสรรคในการเรยนการสอนรายวชาประตมากรรมทองถนเพชรบร รหสวชา 207326: 2(1-2-3) คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สาขาศลปศกษา มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร โดยมผสอนไดแก ดร.สรไกร เรองรง ใชเวลาสอนเวลา 2 สปดาห มเทคนคและแนวทางการปฏบตการกจกรรมคอ ให


160

นกศกษาเลอกหวขอในการปฏบตสรางสรรคศลปะปนปน 1 หวขอ ตามแนวทางการสรางสรรคงานศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) ดงน 1) ประเภทแฝงธรรมะ 2) ประเภทความคด 3) ประเภทสวยงาม กรอบแนวคดปฏบตงานปนปน

รปตวอยางปฎบตการกจกรรม 1. ประเภทแฝงธรรมะ

ภาพท 5 ปนปนประดบตกแตงเรอง อโรคยา โถงโรงพยาบาลเพชรรชต จ.เพชรบร


161

2. ประเภทความคด

ภาพท 6 ซมทาวพระพรมหม สถานรถรางไฟฟาเคเบลคาร (เขาวง) จ.เพชรบร

3. ประเภทสวยงาม

ภาพท 7 รปปนปนพระพฆเนศ หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร จากการประเมนผล ตามกรอบการปฎบตการ ม.ค.อ 3 รายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร รหสวชา 207326 : 2(1-2-3) มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร สรปผล การจดการความรกจกรรมการสบสานภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป(ประณตศลป-ศลปะปนปน)จงหวดเพชรบร ดงน 1. นกศกษาไดเลอกตวอยางกจกรรมปฎบตการ หวขอประเภทสวยงาม ตวอยางรปปนปนพระพฆเนศ หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร


162

ภาพท 8 รปตวอยางปนปนพระพฆเนศ หนาพระวหารวดมหาธาตวรวหาร จ.เพชรบร

ผลงานปนปนนกศกษา

ภาพท 9 ตวอยางท 1 ผลงานปนปนนกศกษารายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร : 2(1-2-3) รหสวชา 207326มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร

ภาพท 10 ตวอยางท 2 ผลงานปนปนนกศกษารายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร: 2(1-2-3) รหสวชา 207326มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร


163



สรปผลกจกรรมการจดการความรสบสานภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน)จงหวดเพชรบร ผลการปฎบตกจกรรมพบวานกศกษาไมเลอกหวขอประเภทธรรมะ (ปรศนาธรรม)เพราะการปนปนประเภทธรรมะเปนเรองยาก ตองศกษาธรรมะและกอปรกบการตความหมายของปรศนาธรรมเปนเรองในการเขาถงหลกพระธรรม ในสวนประเภทความคดนกศกษามองวาการเมองหรอวถชวตทองถนตองเขาถงบรบทวฒนธรรมจงหวดเพชรบรผนวกกบการหา


164

ขอมลเชงลก น าขอมลมาสงเคราะหเหตการณเปรยบเทยบเสยดสบรบทรปแบบสงคมและ การตความจ ากดดวยเวลาปฎบตการสรางสรรคปนปน นกศกษาจงเลอกหวขอประเภทสวยงาม เนองจากรปทรงตวอยางรปปนพระพฆเนศเปนรปทรงทดโครงสรางไมซบซอน ทส าคญนกศกษาไมตองตความในเรองงานปนปน ใชวธการด าเนนการปฎบตการขนรปโครงสรางประตมากรรมจากรายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร น ามาใชในการปฎบตงานสรางสรรครปปนพระพฆเนศ ดงตวอยางทก าหนด ผนวกกบปนต าเพชรบรส าเรจรปนกศกษาไมมความคนเคยปนต าเพชรบรจงท าใหเกดปญหาในการขนรปปนปนในระยะแรก กอปรกบพนฐานการปนลวดลายไทยยงไมเขาถงเทยบเคยงกบงานตวอยางเนองจากจ ากดดวยระยะเวลา แตผลของภาพรวมการสรางทไดคอนขางดผนวกกบระยะเวลาปฎบตกจกรรม 2 สปดาห นกศกษาในรายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร รหสวชา 207326 : 2(1-2-3) มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร ไดเรยนรและเขาใจกจกรรมการสบสานองคภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร

การอภปรายผล รปแบบพฒนาผลงานศลปะปนปนนายทองรวง เอมโอษฐภายในจงหวดเพชรบร มความโดดเดนทงทางดานรปแบบความอสมมาตร ซงเปนการพลกแพลงสตปญญาอารมณความรสกของนายทองรวง เอมโอษฐ ผานสรางสรรคการปนลวดลายทเปนเอกลกษณของงานปนปนและเนอหาทสามารถสอความหมาย ทงทางดานการเมอง วถชวตและปรศนาธรรม โดยเนอหาเรองราวเปนเรองทนายทองรวง เอมโอษฐ มความผกพน รจก คนเคย เกยวกบธรรมะ วถชวตชาวบาน และการเมองท าใหผลงานปนปนนายทองรวง เอมโอษฐ มรปแบบเฉพาะเปนทประจกษทตางจากผลงานงานปนปนทวไปจนไดเปนศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) พทธศกราช 2554 โดยแบงพฒนาการปนปน (ชวงแรก พ.ศ.2504 – 2510) ชวงแรกเปนการเรยนรจากครชางการปนปนระยะแรกนนประเภทสวยงาม ไดเลยนแบบจากงานเกาและขอค าปรกษาจากครพน อนฟาแสง ผลงานสวนใหญใชลายไทยพน


165

เปนเชน ลายกระจง ลายยกษแบก ลายลงแบก เปนลายพนฐานปฎบตฝกฝนจนเชยวชาญน าไปสความเปนชางปนปนออกรบงานปนปนดวยตวเอง น าไปสชวงพฒนาการปนปน (นายทองรวง เอมโอษฐ พ.ศ.2512 - 2544) นายทองรวง เอมโอษฐ ปรบวธการ รปแบบ การแกปญหา และแนวความคด ใน การสรางสรรคผลงานโดยมการประยกตสรางความแตกตางผลงานปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ เปนผลงานทมเอกลกษณเปนของตนเองตามฉบบงานปนปนเมองเพชร อกทงในผลงานจ าแนกรปแบบการปนเปน 3 ประเภทใหญ คอ ประเภทสวยงาม ประเภทแฝงธรรมะ และประเภทความคด ขอบเขตภายในจงหวดเพชรบรจ าแนก ดงน 1) ประเภทสวยงามเปน การการออกแบบลวดลายปนปน วธการท างาน และวสดตางๆ ทยงคงยดตามแบบโบราณ โดยใชลายไทยเปนหลกและรปแบบตวอยางในวรรณคดไทย เปนตน 2) ประเภทแฝงธรรมะ(ปรศนาธรรม) งานปนปนเปนการสอดแทรกคตธรรมโดยใชหลกพระอภธรรมในพระไตรปฎกทสอนใหรจกธรรมชาตรปแบบปนปนความอสมมาตร ซงเปนการพลกแพลงสตปญญาอารมณความรสกของนายทองรวง เอมโอษฐ ใชแนวทางหลกธรรมจากการบวชเรยนมาในอดตถายทอดผานสรางสรรคการปนลวดลายปนปน ดงนนเพอเขาถงสรางอรรถรสในการชมเวลาชมผลงานปนปนจงตองเขาถงทมาของผลงานจงจะตความของผลงานปนปนทแฝงธรรมะปรศนาธรรมไดหรออธบายจากผรจงจะเขาใจความหมายยงขน 3) ประเภทความคด ซงเปนงานปนลอเลยนการเมองและกจวตรชาวบาน โดยผลงานปนปนความคดทนอกกรอบเปนงานปนปนลอการเมอง จากเหตการณตอตานนโยบายของรฐบาลในสวนกจวตรชาวบานเปนผลงานการสบสานประเพณในทองถนจงเพชรบร ท าใหผลงานปนปนของนายทองรวง เอมโอษฐ มความโดดเดนเปนทนาจดจ าแกผพบเหนในความงามและความหมายทนาคนหาจากผลงานปนปนทแฝงเรองราวการเสยดสสงคมในยคนน ผนวกกบการคงอยของวฒนธรรมทองถนจงหวดเพชรบร น าไปสการจดการความรแนวทางบรหารทางการจดการความรสายสกลชาง นายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน)จงหวดเพชรบร


166

ในการวเคราะห สงเคราะหขอมล และความเปนไปไดของการสบสานการจดการความรภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบรโดยการรวมบรณาการในรายวชาประตมากรรมทองถนเพชรบร สาขาศลปศกษา คณะมนษยศาสตรและส งคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร ผลทไดพบวานกศกษาไมเลอกหวขอประเภทธรรมะ (ปรศนาธรรม) เพราะการปนปนประเภทธรรมะเปนเรองยากตองศกษาธรรมะและกอปรกบการตความหมายของปรศนาธรรมเปนเรองในการเขาถงหลกพระธรรมในสวนประเภทความคดนกศกษามองวาการเมองหรอวถชวตทองถน ตองเขาถงบรบทวฒนธรรมจงหวดเพชรบร ผนวกกบการลงลกหาขอมลเชงลกขอมลน ามาสงเคราะหเหตการณเปรยบเทยบ เสยดสบรบทรปแบบสงคม และการตความจ ากดดวยเวลาปฎบตการสรางสรรคปนปน นกศกษาจงเลอกหวขอประเภทสวยงามเนองจากรปทรงตวอยางรปปนพระพฆเนศเปนรปทรงทดโครงสรางไมซบซอน ทส าคญนกศกษาไมตองตความในเรองงานปนปน ผลของภาพรวมการสรางสรรผลงานปนปนนกศกษาทไดคอนขางดผนวกกบระยะเวลาปฎบตกจกรรม 2 สปดาห นกศกษาในรายวชาประตมากรรมเมองเพชรบร รหสวชา 207326: 2(1-2-3) มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร ไดเรยนรและเขาใจกจกรรมการสบสานองคความรภมปญญาปนปนและเทคนคแนวความคดนายทองรวง เอมโอษฐ ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป-ศลปะปนปน) จงหวดเพชรบร เปนแนวทางการอนรกษคงอยสบสานศลปะปนปนอยคจงหวดเพชรบรสบไป

ขอเสนอแนะ

1. การศกษาดงานศลปะปนปนจงหวดเพชรบรหนวยงานภาครฐเขารวมสบสานตอเนองเพอความยงยนในคณคาศลปะปนปนทนบวนจะเลอนลางหายไปจากสงคม 2. งานปนปนประดบในสถานทตางๆภายในจงหวดเพชรบรควรมแผนทวฒนธรรม ปนปนในแตยคสมยเพอเปนการสงเสรมภาพลกษณคณคาปนปนจงหวดเพชรบร 3. การสบสานภมปญญาศลปะปนปนเพชรบรควรมหลกสตรการจดการเรยนรเขาไปในระบบการศกษาภายในจงหวดเพชรบร เรมตนตงแตระดบ ปฐมวยจนถงมหาวทยาลย


167

เอกสารอางอง กลยา เครอวฒชย. (2537). การศกษางานปนปนสกลชางเพชรบร: กรณตวอยาง วดสระบว อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร. สารนพนธศลปศาสตรบณฑต ภาควชา โบราณคด มหาวทยาลยศลปากร. เกรกชย ชาตไทยไตรรงค. (2550). เพชรบรเมองงาม งามงานสกลชางเมองเพชร (พมพครงท 2). เพชรบร: ธรรมสาร. ขนษฐา นลผง. (2549). การวเคราะหบทบาทหนาทของสอพนบาน: กรณศกษางาน ปนปน จงหวดเพชรบร. วทยานพนธวารสารศาสตรมหาบณฑต ภาควชา สอสารมวลชน คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร. จลทศน พยาฆรานนท. (2534). ปนปนเมองเพชรบร. เอกสารประกอบการสมมนา ทางวชาการ เรองเพชรบร พฒนาการทางสงคมและวฒนธรรม สถาบนไทยศกษา. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ด ารงพนธ อนฟาแสง. (2542). พฒนาการศลปะพนเมองเพชรบร: กรณศกษา ประวตและ

ผลงานของด ารงพนธ อนฟาแสง. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา วฒนธรรมศกษา มหาวทยาลยมหดล. ทองรวง เอมโอษฐ. ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป (ประณตศลป ศลปะปนปน). สมภาษณ, 10 พฤศจกายน 2560. พมพระว โรจนรงสตย. (2561). กรณศกษาชมชนสชมชน. วารสารวชาการมนษยสงคม

ปรทศน, 20(1), 229-237. ศรนวาสน. (2545). สนทรยศาสตร ปญหาและทฤษฎเกยวกบความงามและศลปะ. แปลโดย สเชาวน พลอยชม (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย. ศศภา ปญญาวฒนาสกล และคณะ. (2559). การมสวนรวมในการจดการความรชมชน. วารสารวชาการมนษยสงคมปรทศน, 18(2), 15. สนต เลกสขม. (2522). ววฒนาการของชนประดบลวดลาย และลวดลายสมยอยธยา

ตอนตน. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ.


168

สนต เลกสขม. (2534). ลวดลายปนปนแบบอยธยาตอนปลาย (พ.ศ. 2172-2310). กรงเทพฯ: ส านกงานการวจยแหงชาต. _______. (2548ก). ประวตศาสตรศลปะไทย (ฉบบยอ): การเรมตนและการสบเนองงาน

ชางในศาสนา (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เมองโบราณ. _______. (2548ข). รวมบทความ มมมอง ความคดและความหมาย: งานชางไทย

โบราณ. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. _______. (2550ก). งานชางหลวงแหงแผนดน (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เมองโบราณ. _______. (2550ข). ศลปะอยธยา: งานชางหลวงแหงแผนดน (พมพครงท 3). กรงเทพฯ:

เมองโบราณ. _______. (2553). พฒนาการของลายไทย: กระหนกกบเอกลกษณไทย. กรงเทพฯ:

เมองโบราณ.


169

โครงการออกแบบ Animation น าเสนอแนวคดของศาสนาพทธ แบบทเบตกบพฤตกรรมการรบรของเยาวชนจน

Animation Design Project to Present Tibetan Buddhist Concepts and Perceptual Behavior of Chinese Youth

เซย เฟย1 / สชาต เถาทอง2 / ชยยศ วนชวฒนานวต3

Xia Fei1 / Suchart Taothong2 / Chaiyot Vanitwatthananuwat3

1 นสตระดบปรญญาเอก สาขาวชาทศนศลปและการออกแบบ คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา 2 ศาสตราจารยประจ าสาขาวชาทศนศลปและการออกแบบ คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา

3 ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาวชานเทศศลป คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา 1Doctoral Student in Visual Arts and Design, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University

2Prof. of Visual Arts and Design, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University 3Assist. Prof. of Visual Arts and Design, Faculty of Fine and Applied Art, Burapha University

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: March 28, 2019; Revised: October 22, 2019; December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาเกยวกบศาสนาพทธแบบทเบต สอมลตมเดยสมยใหม และคนหาแนวทางการสบทอดวฒนธรรมทางศาสนาพทธแบบทเบตทสอดคลองกบการพฒนาของสงคมจนในปจจบน ตลอดจนการสรางสรรคผลตภณฑสอมลตมเดยสมยใหมในรปแบบการตนแอนเมชนเพอเผยแพรศาสนาพทธแบบทเบต

ผลการศกษาพบวา หลกธรรมค าสอนของศาสนาพทธแบบทเบตสอนใหมนษยท าความดและสงยดเหนยวทางจตใจทส าคญของชาวทเบตกคอ รปปนของพระพทธเจา ดงนน


170

ผวจยจงไดเลอกเอาพระพทธรปพระมญชศรโพธสตวทมเอกลกษณตามศาสนาพทธแบบทเบตมาสรางสรรคเปนตนแบบตวละครแอนเมชนเพอดงดดใจใหเยาวชนตระหนกถงความส าคญในการสบทอดวฒนธรรมและเขาใจหลกธรรมค าสอนของศาสนาพทธแบบทเบตไดงายขน นอกจากน ผวจยยงมการน าสอมลตมเดยสมยใหม ไดแก เทคโนโลย AR และการพมพสามมตมาประยกตใชรวมกบการออกแบบผลตภณฑท าใหการตนแอนเมชนพระมญชศรโพธสตวทผวจยไดสรางสรรคขนกลายเปนสญลกษณของการพฒนาวฒนธรรมทางศาสนาทส าคญทไมใชเพยงแคสรางความบนเทงเทานน แตยงเปนเครองมอทมสวนชวยสงเสรมนโยบายทางการเมอง สรางความสมดลใหกบประชาชนในประเทศจนและปรบปรงสถานะของศาสนาพทธแบบทเบตใหกลบมาไดรบความเลอมใสศรทธาจากคนภายนอกอกครง

ค าส าคญ: เทคโนโลย AR ศาสนาพทธแบบทเบต พฤตกรรมการรบรของเยาวชนจน

Abstract

This research aimed to study about Tibetan Buddhism, modern multimedia and to find ways to inherit Tibetan Buddhist culture that corresponds with the development of modern Chinese society including creating modern multimedia products in the form of cartoon animation to promote Tibetan Buddhism.

The study indicated that, Tibetan Buddhist taught humans to do well and the important mental attachment of the Tibetans was the statue of the Lord Buddha. Therefore, the researcher chose Manjushri Buddha statues, a unique form of Tibetan Buddhism to create as an animated character to attract young people to realize the importance of cultural heritage and to understand the doctrines of Tibetan Buddhism more easily. Researchers also applied modern


171

multimedia such as AR technology and 3D printing to product design. The animator cartoon, the Manjushri mantra, was transformed into a symbol of the development of religious culture. It was not just entertainment, it was also a tool to promote political policy, balance the people in China and improve the status of Tibetan Buddhism back to receive faith from outsiders again.

Keywords: Augmented reality ( AR) , Tibetan Buddhism, Perception behavior of Chinese youth

บทน า หลงการปฏวตวฒนธรรมจนในสมยสาธารณรฐประชาชนจน ศาสนาพทธเรมกาว

เขาสภาวะตกต าและประสบปญหาอยางรายแรงสงผลใหเยาวชนรนใหมไมนบถอศาสนา เรมท าตามใจตนเอง ไรมารยาท ไมอดทนตอความยากล าบากและเหนแกตวมากขนซงสงผลตอ การพฒนาประเทศชาตในอนาคตเปนอยางมาก ในความจรงแลว ผวจยคดวาปญหาเรองระดบคณธรรมและจรยธรรมของเยาวชนทตกต านเกดมาจากสภาพแวดลอม สงคมและครอบครวในปจจบนทใหความส าคญกบวตถนยมและการมงเนนดานเศรษฐกจจนละเลยอดมคตและบทบาทหนาทดานการปลกฝงและชแนะคณธรรมและจรยธรรมใหกบสมาชกในครอบครวและสงคม

ปจจบน วธการปลกฝงอดมคตดานคณธรรมและจรยธรรมใหแกเยาวชนในประเทศจนถอวายงมรปแบบทไมหลากหลาย สวนใหญยงคงเปนการศกษาในหองเรยนทอาศยหนงสอ และเทปเพลงทเปนสอการเรยนการสอนของประเทศญปนและยโรปมาเปนเครองมอใน การกระตนความคดของเยาวชนจน ซงสอการเรยนการสอนจากตางประเทศถอวายงไมเหมาะสมกบความคดของเยาวชนจนและแมวาประเทศจนเองจะมสอการเรยนการสอนเปนของตนเองอยบางแตกถอวามในปรมาณทนอยมาก ตลอดจนยงมเนอหาสาระทไมมประโยชนเทาทควร ในสวนสอการเรยนรดานคณธรรมและจรยธรรม ไมวาจะเปนหนงสอ เพลงและ


159

การตนถอวายงขาดความแปลกใหมและไมสอดคลองกบความตองการของตลาด จนท าให ไมสามารถดงดดใจใหเยาวชนสนใจเขามาศกษาเรยนรได (Du Yongbin, 2007)

จากการพฒนาไปอยางรวดเรวของวทยาศาสตรและเทคโนโลยท าใหการตน เกมสและอนเทอรเนตกลายเปนสอมลตมเดยทไดรบความนยมสง ไดรบการยอมรบอยางแพรหลาย และมแนวโนมเตบโตขนอยางตอเนอง (Ao Yumei, 2008) ดงนน ผวจยจงตองการสรางสรรคผลงานสอมลตมเดยในรปแบบการตนแอนเมชนสมยใหมทมเนอหาเกยวของกบศาสนาพทธแบบทเบตเพอใชเปนเครองมอในการเรยนรดานศาสนาใหกบเยาวชนจนทสอดคลองกบวถชวตในปจจบน อนจะมสวนชวยผลกดนใหเกดการอนรกษและสบทอดมรดกทางวฒนธรรมของศาสนาพทธแบบทเบตไปพรอมกบการเตบโตทางสงคมไดอยางยงยนและมประสทธภาพตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. ศกษาขอมลเกยวกบศาสนาพทธแบบทเบตและสอมลตมเดยสมยใหมในรปแบบ

การตนแอนเมชน 2. คนหาแนวทางการสบทอดวฒนธรรมทางศาสนาพทธแบบทเบตทสอดคลองกบ

การพฒนาของสงคมจนในปจจบน 3. สรางสรรคผลตภณฑสอมลตมเดยตามภาพลกษณของศาสนาพทธแบบทเบตเพอ

สงเสรมใหศาสนาพทธแบบทเบตไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ตลอดจนสามารถเผยแผศาสนาไดอยางมนคงและเหมาะสมกบวถชวตของเยาวชนจน

ขอบเขตการวจย ผวจยก าหนดขอบเขตของการวจยไวดงน 1. ขอบเขตดานเนอหา


160

1.1 การศกษาเกยวกบศาสนาพทธแบบทเบต ประกอบดวย ประวตศาสตร การพฒนาและแนวคดของศาสนาพทธแบบทเบตทเกยวของ (เชน ภาษาทเบต คมภร และบทสวด (Budhist’s chant or hymn))

1.2 การศกษาเกยวกบศลปะ ประกอบดวย 1) ศลปะของศาสนาพทธแบบทเบต ไดแก สถาปตยกรรม จตรกรรมฝาผนง และผาทงกา 2) ศลปะรวมสมย โดยเฉพาะรปแบบสนทรยศาสตรของศลปะแอนเมชน ไดแก รปแบบ สสน โครงสราง และอปกรณเชอมตอ เปนตน โดยครอบคลมถงเทคนคคอมพวเตอรกราฟก เทคนคความเปนจรงเสมอน (Virtual reality หรอ VR) เทคนคความเปนจรงเสรม (Augmented Reality หรอ AR) และเทคนคการพมพภาพสามมต เปนตน

2. ขอบเขตดานประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ เยาวชนทวไปทมอายตงแต 13-23 ป ซงคาบเกยวอยในชวงมธยมตน มธยมปลาย และปรญญาตร ซงถอเปนกลมพลงส าคญในการพฒนาสงคมในภายภาคหนา

3. ขอบเขตดานระยะเวลา จ ากดอยในชวงทเศรษฐกจจนและอตราการหมนเวยนลกษณะทางวฒนธรรมก าลงเตบโตอยางรวดเรว ดงนน จงก าหนดขอบเขตอยในชวง 10 ปทผานมา

4. ขอบเขตดานสถานท 4.1 วดเดรปง (Drepung) หรอวดเจอปงซอ (Zepang Si) ตงอยในเมองลาซา

และถอเปนแหลงศนยรวมทางจตใจทส าคญของชาวทเบต 4.2 วดโจคง (Jokhang) หรอวดตาเจาซอ (Dazhao Si) ตงอยในเมองลาซาและ

ถอเปนแหลงศนยรวมทางจตใจทส าคญของชาวทเบต 4.3 วดโปตาลานอย หรอวดซงจานหลง (Songzanlin) ตงอยในเมองแชงกรลา

บรเวณภาคกลางของมณฑลยนนานซงเปนเขตพนทของทเบตแบบดงเดม 4.4 วดเหวนเฟง (Wenfeng) เมองลเจยง มณฑลยนนาน ซงเปนวดทเกดจาก

การผสมผสานระหวางวฒนธรรมฮนและทเบต


161

5. ขอบเขตดานการออกแบบ คอ การออกแบบผลตภณฑสอมลตมเดยสมยใหมในรปแบบการตนแอนเมชนทน าหลกปรชญาทางความคดของศาสนาพทธแบบทเบตทดมาสรางเปนเครองมอทใชส าหรบปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมใหแกเยาวชนจนในชวงอาย 13-23 ป

6. ขอจ ากดของการวจย 6.1 การวจยนเปนเพยงการออกแบบผลงานตามแนวคดของผวจยเทานน

ดงนน ขอมลทผวจยศกษาจงถอเปนเพยงพนฐานของการศกษาทผวจยคนพบแตไมไดหมายถงเปนขอมลทครอบคลมเนอหาทงหมดและการออกแบบผลงานนกระท าภายใตการสอสาร สงเสรม และเผยแผศาสนาพทธแบบทเบตแกเยาวชนจน

6.2 เนองจากขอจ ากดดานก าลงคน ทนทรพยและเทคโนโลย ดงนน ผลงานศลปะแอนเมชนในครงนจงถอเปนตนแบบผลงานการออกแบบการตนแอนเมชนเทานน

6.3 วทยานพนธฉบบนมงเนนทการศกษาศลปะแอนเมชน ดงนน ศลปะประเภทอนๆ จงไมไดอยในขอบเขตของการวจย

6.4 เนองจากรปแบบของศาสนาพทธแบบทเบตในแตละภมภาคมความแตกตางกน แตการวจยในครงนมงเนนทศาสนาพทธแบบทเบตในเขตปกครองตนเองทเบต

6.5 การวจยนมงเนนทการศกษาจตวทยาส าหรบเดกและเยาวชน ไมหมายรวมถงจตวทยาดานอนๆ

วธด าเนนการวจย ขนตอนท 1 ศกษาคนควาขอมล 1.1 ศกษาขอมลภาคเอกสารเกยวกบประวตศาสตรของศาสนาพทธแบบทเบต

ศาสนาพทธแบบทเบตในปจจบน การเผยแผวฒนธรรมและการสบทอดศาสนาพทธแบบทเบต การประยกตใชสอดจทลในการเผยแพรศลปะศาสนาพทธแบบทเบต การวจยเชงทฤษฎเกยวกบการตนแอนเมชน วฒนธรรมของสอใหมและอตสาหกรรมการตนแอนเมชน จตวทยาเดกวยเยาวกบการสรางสนทรยศาสตรดวยศลปะการตนแอนเมชน การตนแอนเมชนกบความสมพนธทางศาสนา ตลอดจนการวจยในตางประเทศทเกยวของ


162

1.2 การลงพนทศกษาทวดเดรปง (Deprung) หรอวดเจอปงซอ (Zepang Si) วดโจคง (Jokhang) หรอวดตาเจาซอ (Dazhao Si) วดโปตาลานอย หรอวดซงจานหลง (Songzanlin) และวดเหวนเฟง (Wenfeng) พบวา วดทง 4 แหง ทผวจยไดคดเลอกมาน ไมเพยงแตมความสมพนธดานต าแหนงทตงทางภมศาสตรกบทเบตเทานน แตยงประกอบไปดวย นกายส าคญทเปนตวแทนของศาสนาพทธแบบทเบตจ านวนมาก เชน นกายกาจหรอกาจปะ (Kagyupa) และนกายเกลกหรอนกายเกลกปะ (Gelugpa) เปนตน นอกจากน วดดงกลาวยงมลกษณะภมหลงทางวฒนธรรม ประวตศาสตรและสถาปตยกรรมทโดดเดน อนจะท าใหผวจยสามารถสรปลกษณะทเปนอตลกษณของศาสนาพทธแบบทเบตไดอยางครอบคลม

1.3 การวเคราะหขอมลเกยวกบเทคโนโลยแอนเมชนในปจจบน 1.3.1 ความเปนจรงเสรม (Augmented reality: AR) ในชวงไมกปทผานมา

ประสทธภาพของฮารดแวร (Hardware) คอมพวเตอรและโทรศพทมอถอสมารทโฟน (Smart Phone) ไดรบการพฒนาไปอยางรวดเรว ในขณะเดยวกน เทคโนโลยซอฟตแวรกราฟกคอมพวเตอรกไดรบการปรบปรงอยางตอเนองบนพนฐานเดยวกนดวย โดยเทคโนโลย ความเปนจรงเสรมกลายเปนเทคโนโลยเชงโตตอบหลกทบรษทใหญๆ น ามาใชเปนกลยทธในการแขงขน ปจจบน อปกรณ AR ทใชกนอยางแพรหลายคอ อปกรณ AR ทใชแพลตฟอรมบนโทรศพทมอถอสมารทโฟน โดยเมอตดตงแอพพลเคชนทเกยวของแลว วตถทเกยวของจะสามารถแสดงผลสามมตไดโดยการสแกนภาพหรอวตถทแทจรงผานเลนสของโทรศพทมอถอสมารทโฟน นอกจากน ยงสามารถใชรวมกบภาพเคลอนไหวและเกมไดอกดวย (Huang Fenming, 2016)

1.3.2 การพมพ 3 มต (3D Printing) เมอไมกปมาน การพมพ 3 มตคอเทคโนโลยใหมทไดรบความนยมสงโดยเฉพาะความส าเรจในดานการพมพทผสมผสานเขากบผลตภณฑของเลนและการตน โดยการพมพ 3 มต สามารถท างานไดอยางรวดเรวเพยงแคสรางแบบจ าลองสามมตผานคอมพวเตอรและพมพผานเครองพมพ 3 มตเทานน


163

ขนตอนท 2 การสมภาษณผเชยวชาญ ผวจยไดสอบถามผเ ชยวชาญทงหมด 15 คน ประกอบดวย พระสงฆ 5 รป

นกวชาการดานศาสนา 3 คน และผเชยวชาญดานศลปะแอนเมชน 7 คน ผลการสมภาษณสรปไดวา ปจจบนเยาวชนสวนใหญไมสนใจศกษาและไมเขาใจศาสนาพทธแบบทเบตเพราะรปแบบการถายทอดและเผยแพรศาสนายงไมดเทาทควร ดงนน หากมการน าภาพการตน สอแอนเมชนและการเผยแพรบนอนเตอรเนตมาประยกตใชรวมกนจะสามารถท าใหเยาวชน หนมาตระหนกถงความส าคญของศาสนาพทธแบบทเบตไดมากขนและถอเปนวธการหนงทจะสามารถสบทอดศาสนาไดอยางยงยน นอกจากน ในสวนของความคดเหนเรองปญหาเกยวกบสอแอนเมชนกบผลกระทบตอภาพลกษณของศาสนานน ผเชยวชาญคดวา ไมใชเรองทตองนากงวลเพราะศาสนาพทธเปนศาสนาทเปดกวาง ในอดต พระศากยมนเคยก าหนดหามสรางพระพทธรป แตในเวลาตอมา ประชาชนผเลอมใสในศาสนากสรางพระพทธรปขนเพอใชเปนเครองมอชวยใหประชาชนปฏบตตนตามหลกศาสนาใหดขน ในอดต หลงจากทศาสนาพทธไดเผยแผเขามาในทเบตแลวกเกดการผสมผสานเขากบศาสนาทองถนของประเทศจน เชน ลทธบอน ลทธเตาและศาสนาพทธของชาวฮนจนเกดเปนวฒนธรรมทางศาสนาทมเสนหโดดเดน ดงนน การท าใหเยาวชนรนใหมหนมาใสใจศาสนาพทธแบบทเบตใหมากขนนนเราควรพฒนาไปตามทศทางทเยาวชนในปจจบนสนใจและหากสามารถน าเทคนคสมยใหมมาผสมผสานรวมกบศาสนาไดอยางลงตวจะสามารถท าใหศาสนาและศลปะภาพเคลอนไหวไดรบความนยมไปพรอมๆ กนได

ขนตอนท 3 การส ารวจความคดเหนเยาวชนเกยวกบความคาดหวงทมตอผลตภณฑ ผวจยไดลงพนทส ารวจความคดเหนดงกลาว ณ โรงเรยนในเมองคนหมง 2 แหง และ

จดท าแบบส ารวจออนไลน โดยมผใหความสนใจรวมตอบแบบสอบถามรวมทงสน 90 ฉบบ อยางไรกตาม เนองจากมผตอบแบบสอบถามบางทานไมไดมอายอยระหวาง 13-22 ป ท าใหมแบบสอบถามทสามารถใชวเคราะหผลไดทงหมด 78 ฉบบ และสามารถสรปผลการส ารวจไดดงน


164

3.1 เยาวชนสวนใหญรสกวารปปนตามแบบศาสนาพทธแบบทเบตมแรงดงดดใจใหตนเองสนใจในศาสนาพทธแบบทเบตคอนขางมาก และจากขอเสนอแนะพบวา หากรปปนนนๆ มต านานหรออธบายประวตความเปนมาไวดวยจะยงท าใหพวกเขารสกสนใจเปนพเศษ นอกจากน เยาวชนจ านวน 60% สนใจขอมลทางศาสนาพทธแบบทเบตเกยวกบ 12 นกษตร ดงนน หากผวจยน ารปปนพระพทธเจามาผสมผสานรวมกบภาพ 12 นกษตร จะท าใหเยาวชนสนใจเปนพเศษ

3.2 การเผยแพรศลปะศาสนาพทธแบบทเบตผานอนเตอรเนต เกม การตน ภาพยนตรและละคร มความเหมาะสมกบวยของเยาวชนเปนอยางมาก ทงน สามารถอนมานไดวา เนองจากปจจบนเยาวชนสามารถเขาถงสอออนไลนและชนชอบเทคโนโลยสมยใหม โดยเยาวชนทตอบแบบสอบถามนสามารถยอมรบหรอเหนวาผวจยควรทดลองน าศาสนาพทธแบบทเบตมาผสมผสานกบเทคโนโลยสมยใหม

3.3 เยาวชน 100% ชนชอบผลตภณฑการตน และประเภททชนชอบมากทสด ไดแก เกม รองลงมาคอ เนตไอดอล หนจ าลอง (Model) และภาพยนตรการตน ซงแสดงใหเหนวาเยาวชนจนมความสนใจในผลตภณฑทสามารถปฏสมพนธกบตนเองได

3.4 เยาวชนสวนใหญมความชนชอบพระพทธรปรปแบบพระมญชศรโพธสตว มากทสด คอ 94.87% ดงนน ผวจยจงน ารปแบบพระมญชศรโพธสตวมาใชเปนตนแบบใน การสรางสรรคผลงานตอไป

ขนตอนท 4 แนวทางการสรางสรรคผลงาน


165

ภาพท 1 ขนตอนการสรางสรรคผลงาน

ขนตอนท 5 การออกแบบ จากการลงพนทศกษาและรวบรวมขอมลวรรณกรรมในกอนหนานท าใหผวจย

คนพบองคประกอบทส าคญของลกษณะพระพทธรปแบบทเบตทอดมไปดวยเนอหาทางวฒนธรรมของศาสนาพทธแบบทเบต เมอผวจยน าองคประกอบทคนพบมาประยกตใชรวมกบการออกแบบภาพดวยเทคนคการตน เทคโนโลย AR และการพมพสามมตจงท าใหสามารถสรางสรรคภาพแบบรางไดเปนจ านวนมาก อยางไรกตาม เมอท าการวเคราะหอยางละเอยดและด าเนนการปรบแกแบบรางใหเหมาะสม ผวจยคดวา แบบรางทเหมาะสมสามารถแบงไดเปน 3 สไตล ดงน


1

ภาพท 2 แบบรางท 1 ภาพท 3 แบบรางท 2 ภาพท 4 แบบรางท 3

เมอผเชยวชาญใหขอคดเหนและประเมนคะแนนใหกบตนแบบแบบรางทง 3 แบบ

รางแลว พบวา ตนแบบแบบรางท 1 ไดคะแนนเตม 25 คะแนน ไมวาจะเปนผเชยวชาญทางดานศาสนาหรอการออกแบบแอนเมชนลวนใหการยอมรบวาเปนแบบรางทด มเอกลกษณของพระโพธสตวทโดดเดน ใหความรสกรวมสมย ผนบถอศาสนาพทธนาจะยอมรบไดและเปนทชนชอบของวยรน ตนแบบแบบรางท 2 ไดคะแนน 18 คะแนน และแบบรางท 3 ได 16 คะแนน โดยผเชยวชาญดานศาสนาเหนวาพระโพธสตวมลกษณะเปนผหญงซงไมคอยเหมาะสม สวนผเชยวชาญดานแอนเมชนคดวาการออกแบบเครองแตงกายและเครองประดบทซบซอนเกนไปอาจกอใหเกดปญหาดานการผลตได หรอสรปไดวา ตนแบบแบบรางแบบท 1 คอ แบบรางทเหมาะสมในการน าไปจดท าเปนตนแบบผลตภณฑมากทสด

เพอใหสอดคลองกบความตองการทางดานสนทรยศาสตรของวยรน ในการออกแบบสบนแบบรางผลงาน ผวจยไดมการน าสเทามาประยกตใชเพอเนนถงความรสกทเปนเอกลกษณ ซงจากการทดลองออกแบบทผานมา สามารถก าหนดสของแบบรางผลตภณฑได


1

ภาพท 5 ผลงานการออกแบบตนแบบแบบรางพระมญชศรโพธสตวประทบบนสงโต

ทงน เพอใหเกดรปแบบผลงานทหลากหลาย ผวจยจงไดทดลองออกแบบพระมชศร

โพธสตวขนมาใหมตามสไตลและแนวคดสวนบคคลของตนเอง โดยไดน าสตวในต านานคอนกยง มาผสมผสานรวมกบรปแบบพระมชศรโพธสตวทมใบหนายมแยมจนไดมาเปนผลงานตนแบบใหมดงน

ภาพท 6 ผลงานการออกแบบตนแบบแบบรางพระมญชศรโพธสตวประทบบนนกยง

ขนตอนท 6 การสรางสรรคผลตภณฑ AR


167

ภาพท 7 ขนตอนและเทคนคในการสรางสรรคผลตภณฑ AR

ภาพท 8 การแสดงผลแบบ AR


168

ขนตอนท 7 การพมพ 3 มต การพมพสามมตมขนตอนทส าคญ 2 ขนตอนคอ ขนตอนท 1) ตองท าในเครอง

คอมพวเตอร ซงมขนตอนในการเตรยมการเหมอนกบขนตอนการท า AR กลาวคอ น าภาพแบบรางมาด าเนนการจดท าเปนภาพสามมต จากนนใชซอฟตแวรแบบจ าลองสามมตสรางโมเดลตนแบบพนผวนนสง และส าหรบการพมพสามมตในครงน ผวจยไดใชตนแบบเดยวกบตนแบบของ AR ขนตอนท 2) สงออกโมเดลดจทลไปเปนรปแบบ STL ทสามารถอานไดดวยเครองพมพสามมต จากนนน าแบบเขาสเครองพมพและพมพอตโนมต ส าหรบการพมพสามมตในครงน ผวจยไดใชเครองพมพ ZPRINTER690 ทผลตในประเทศเยอรมน มรปแบบการท างานแบบพเศษทสามารถแบงตนแบบใหเปนสวนตดตอแบบดจตอลไดเปนจ านวนมาก และหลงจากพมพเสรจแลว ผวจยไดท าความสะอาดตนแบบพมพและใสกาวแบบพเศษลงไปในตนแบบเพอใหตนแบบคงรป จากนนทงไวใหแหง

ภาพท 9 ผลงานการพมพ 3 มต

ขนตอนท 8 ความตอเนองและการขยายตวโครงการดวยการเรยนการสอนและจดนทรรศการ


169

8.1 เมอจบการวจยในโครงการนแลว ผวจยไดด าเนนการขยายทมงานตอไปอกดวยการจ าแนกงานวจยการออกแบบนออกเปนหลายประเภทและกระจายวธการศกษาไปสหลกสตรตางๆ เพอขยายขอบเขตการเรยนรไปสกลมนกศกษาสาขาแอนเมชนและสอดจทลทอยในระดบชนเรยนทสงขนท าใหทมงานเดมถกแบงออกเปนกลมเลกๆ และใชรปแบบการเรยนรในหองเรยนมาขยายและพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนอยางตอเนอง จาก การขยายจ านวนและขอบเขตของผเขารวมการวจยในครงนสามารถขยายอทธพลและขอบเขตการศกษาไปไดอยางครอบคลม และในอกดานหนง ดวยการวจยทลกและการขยายขอบเขตทกวางขนนยงท าใหโครงการและหวขอการวจยในครงนถกน าไปใชเปนหวขอใน การศกษาวจยมากขนจนอาจท าใหเน อหาการเรยนการสอนในหลกสตรทเก ยวของมความหลากหลายมากขนในอนาคตดวย

8.2 ผวจยคดวา ผลลพธของการศกษาในครงนมหลายมต ซงไมเพยงแตสามารถสะทอนใหเหนวธการออกแบบดวยเทคนคสมยใหมทมเอกลกษณเปนของตนเองเทานน แตยงสามารถประชาสมพนธและเผยแพรผลงานไปไดอยางกวางขวางดวยการจดนทรรศการ การเขารวมการแขงขนและการบรรยายตางๆ ซงวธการเผยแพรเหลาน ไมเพยงแตสามารถสราง การยอมรบในสาขาการวจยทเกยวของกบเทคโนโลยและศลปะเทานน ในขณะเดยวกนยงสามารถน าความรอนๆ ทตนเองเชยวชาญมาสรางสรรคเปนผลตภณฑทหลากหลายจนกลายเปนขนตอนการประชาสมพนธทส าคญอยางหนงได อกทงยงท าใหวธการและเนอหาของงานวจยนไดรบการเผยแพรตอไปจนบรรลเปาหมายของการวจยทตงไวในตอนตน


169

ภาพท 10 บธนทรรศการ YUNNAN IDD และการบรรยายเพอเผยแพรผลงานการวจยทสถาบน Instituto Politéchnico de Macau

ภาพท 11 รางวลทไดรบจากการสรางสรรคผลงานในครงน

สรปและอภปรายผล การวจยในครงน ผวจยไดแบงขนตอนการด าเนนงานออกเปน 2 ขนตอนทส าคญ

ไดแก การศกษาขอมลและการออกแบบ 1) ผวจยไดท าการศกษาองคประกอบทางวฒนธรรมของศาสนาพทธแบบทเบตดวยการศกษาขอมลจากเอกสารวรรณกรรม การลงพนทศกษา และการสมภาษณผเชยวชาญเชงลกเพอคนหาเอกลกษณของศาสนาพทธแบบทเบต ซง ผลการศกษาพบวา “พระพทธรป” คอตวแทนและเครองยดเหนยวทางจตใจทส าคญของ


170

พทธศาสนกชนชาวทเบต ทงน เมอน าพระพทธรปดงกลาวมาผสมผสานกบลกษณะทางจตวทยาและสนทรยศาสตรทางการมองเหนของวยรนจนในปจจบนพบวา “พระมญชศรโพธสตว” คอสงทวยรนคอนขางใหความสนใจ ดงนน ผวจยไดคดเลอกพระมญชศรโพธสตวมาด าเนนการออกแบบตนแบบตอไป 2) วธการแสดงออกทางศลปทผวจยเลอกใชนน ผวจยไดก าหนดขอบเขตไวทสอมลตมเดยสมยใหม ซงจากการวเคราะหขอมลในภาพรวมพบวาเทคโนโลยภาพเคลอนไหวคอเทคโนโลยทก าลงเปนทนยมและไดรบความสนใจจากเยาวชนอายระหวาง 13-22 ปเปนอยางมาก ดงนน ผวจยจงไดเลอกใชเทคโนโลย AR และการพมพภาพสามมตมาประยกตใชรวมกบการออกแบบผลตภณฑทงหมด

ผวจยไดด าเนนการออกแบบแบบรางตนแบบไวหลายชนและน าตนแบบแบบรางดงกลาวไปใหผเชยวชาญชวยใหค าแนะน าและขอเสนอแนะ ซงจากการสมภาษณผเชยวชาญเกยวกบการออกแบบตนแบบแบบรางสามารถสรปขอมลไดวา 1) ในการออกแบบจ าเปนตองค านงถงสวนประกอบภาพจ าเปน เชน ตวอกษรและภาพลกษณของขอมล 2) ตองสรางสรรคผลตภณฑทสรางจนตนาการใหกบวยรน ดงนน ผวจยจงไดออกแบบพระมญชศรโพธสตวออกมาในรปแบบตวการตน 3 แบบราง และมสไตลในการออกแบบทแตกตางกน สดทาย เมอผวจยน าแบบรางทง 3 แบบรางไปใหผเชยวชาญวจารณและคดเลอกแบบรางทเหมาะสมทสด พบวาแบบรางท 1 ควรน ามาจดท าเปนตนแบบผลตภณฑ หลงจากนน ผวจยไดก าหนดลกษณะสสนและออกแบบทาทางเคลอนไหวซงเมอน าไปประยกตใชรวมกบเทคโนโลยพมพภาพสามมตและเทคโนโลย AR พบวา วยรนสวนใหญชนชอบและพงพอใจกบผลตภณฑในครงนเปนอยางมาก นอกจากน เมอไดผลงานชนสมบรณแลว ผวจยยงไดท าการเผยแพรผลงานออกไปสสาธารณชนดวยการสอนวธการด าเนนงานทงหมดใหกบนกศกษาศลปะในมหาวทยาลยและน าวธคดดงกลาวใหนกศกษาทดลองสรางสรรคและออกแบบผลงานของตนเอง ใหนกศกษาเขารวมการแขงขน การประกวด การจดนทรรศการและการประชมวชาการทเกยวของ

ปจจบน แมวาการวจยเกยวกบวฒนธรรมของศาสนาพทธแบบทเบต จตวทยาวยรนและศลปะการเคลอนไหวมความหลากหลายเปนอยางมาก แตสวนใหญยงเนนการศกษาสาขา


171

เฉพาะทเกยวของกนและยงไมมการศกษาขามสาขาวชา ดงนน การวจยทผวจยศกษาในครงนจงถอเปนตวอยางงานวจยขามสาขาทสามารถสรางประโยชนไดอยางมากมาย ดงน

1. สรางแนวทางใหมในเรองการเรยนการสอนดานจตวทยาส าหรบเยาวชนจน 2. สามารถรกษาเสถยรภาพของสงคมในระดบชาตภายใตยคใหมของประเทศจน 3. เปนสรางผลงานตวอยางการวจยทางวชาการ

ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป 1. ในการออกแบบตองค านงถงความสมพนธระหวางศาสนากบนวตกรรมการออกแบบ

แอนเมชนทผลตขนเพอรบใชศาสนาพทธแบบทเบตนนมกระบวนการในการผลตทไมเหมอนกบการสรางสรรคแอนเมชนทวไปเพราะตองค านงถงความเครงขรมของศาสนาพทธแบบทเบต ตองสอดแทรกแนวคดทางศาสนา ความเชอและพฤตกรรมทถกตองตามหลกศาสนา อกทงยงตองค านงถงกระบวนการเผยแพรศาสนาพทธแบบทเบตทลกลบใหผคนทวไปเขาใจไดงายจนกอเกดเปนความศรทธาเลอมใสดวย ซงทงหมดนถอเปนปญหาส าคญทผวจยตองค านงเปนอยางสง หรอกลาวงายๆ ไดวา ในกระบวนการออกแบบแนวคดและเนอหาทางวฒนธรรมของศาสนาพทธแบบทเบตจะตองระวงเรองการถายทอดศาสนาใหตรงตามค าสอนทแทจรงและ ไมแสดงออกถงสงทแปลกแหวกแนวไปจากแนวความคดดงเดมหรอมความหมายคลมเครอ อกทง เรายงตองใสใจกบการแสดงออกของขอมลและในการออกแบบรปแบบทางศาสนายงตองใหความส าคญกบการเปลยนแปลงของขอมลหรอการเพมวตถตางๆ ทสอดคลองกบขอมลเพอสรางจนตนาการใหกบผชม

2. เมอตองจดการกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมแบบดงเดมกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย ผวจยตองค านงถงความสมพนธ เชงวภาษวธของการลดความขดแยง เสรมสรางความสามคค เพมจดแขงและหลกเลยงจดออน ดงนน บนพนฐานของการสบทอดสาระส าคญทางวฒนธรรมแบบดงเดมของประเทศจน ผวจยตองกลาน าเอาวฒนธรรมเขามาผสมผสานกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหม สงเสรมเหตผลทางวทยาศาสตรและจตวญญาณทางวทยาศาสตร ตลอดจนควรท าใหวฒนธรรมแบบดงเดมมความสอดคลองกบ


172

ความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรเพอใหเกดประโยชนรวมกน และส าหรบเทคโนโลยตางประเทศทเขามาในประเทศจนนน ผวจยจ าเปนตองระบตวตนและเลอกวธการน ามาประยกตใชทถกตองเพอท าใหเทคโนโลยใหมนนสอดคลองกบวฒนธรรมแหงชาตของประเทศ

3. เนองจากการศกษาดานวฒนธรรมและเทคโนโลยเปนการเรยนการสอนทสามารถเรยนรจนจบไดในหองเรยนหรอในหนงสอซงแตกตางกบการศกษาคณธรรมและจรยธรรมทตองปลกฝงตงแตเดกและคอยๆ ปรบเปลยนพฤตกรรมอยเรอยๆ ดงนน การวจยเพอปรบเปลยนพฤตกรรมของเยาวชนดวยการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาประยกตใชนนตองไดรบความรวมมอจากโรงเรยน ครอบครวและสงคม อกทงยงตองใชเวลาในการปรบเปลยนทยาวนานถงจะสามารถแสดงผลลพธออกมาไดอยางชดเจน

เอกสารอางอง Ao Yumei. (2008) . The Art of Animation and the Construction of Aesthetic

Psychology of Middle School. Ph. D. of Inner Mongolia Normal University, Huhehaote Publishing House.

Du Yongbin. ( 2007) . On the Developing Trend of Contemporary Tibetan Buddhism. Journal of Tibet University, Chengdu. 88-96.

Guo Minli. ( 2010) . Social Function of Tibetan Buddhism. Modeng magazine, Qinghai. 5, 111-116.

Huang Fenming. (2016). New Media and Cultural Thinking of Pan - Animation Industry. People's Publishing House, Beijing.

Song Xiaotong. (2016). On Shinto Consciousness in Japanese Anime and Its Influence on Japanese Youth. Youthful Days, Shijiazhuang.


173

บทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษา ประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน

Role of Buddhist Monks Participation in Conserving Chak Phra Tradition in Surat Thani Province

พระมหาฐตพงศ ชจตต1/ชยกฤต อศวธตานนท2 Phramaha Thitipong Chujit1/ Chayakrit Asvathitanont2

1นกศกษาปรญญาโท สาขาการบรหารงานวฒนธรรม วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร 1Master Student in Cultural Management, College of Innovation, Thammasat University

2ดร. อาจารยทปรกษา สาขาวชานวตกรรมการบรการ วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2Dr., Advisor, Cultural Management, College of Innovation, Thammasat University

Corresponding author Email: [email protected] (Received: June 4, 2019; Revised: October 22, 2019; December 15, 2019)

บทคดยอ

งานวจยน มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธานในบรบทสงคมปจจบน และ 2) น าเสนอแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระของพระสงฆ จงหวดสราษฎรธาน โดยใชวธวจยเชงคณภาพ เกบขอมลจากการสมภาษณเชงลก จากกลมตวอยาง 3 กลม ไดแก 1) พระสงฆ 2) ประชาชนทวไป และ 3) หนวยงานดานวฒนธรรมทเกยวของ วเคราะหขอมลโดยการจ าแนกประเภทตามประเดน ตความ และสรางขอสรปแบบอปนย น า เสนอดวยวธพรรณนาวเคราะห


174

ผลการวจยพบวา พระสงฆมบทบาทตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณ ชกพระ จงหวดสราษฎรธาน โดยเปนทปรกษาใหความรวมมอ ตลอดจนเปนผลงมอปฏบตงานจดท าเรอพระดวยตนเอง ทงยงเปนผสบทอดวฒนธรรมประเพณ และเปนผมสมพนธองคกรทด ประสานงานภายในวด ชมชน และหนวยงานภาครฐ ผานกระบวนการจดการประเพณในขนตอนตาง ๆ ไดแก การเตรยมความพรอม การด าเนนการกอนวนงาน การจดการในวนงาน และการจดการภายหลงจากวนงานแลว โดยพระสงฆมบทบาทผานความนาเชอถอศรทธาในลกษณะการเปนผน าทางจตวญญาณของคนในสงคม สวนแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธานนน พระสงฆจะตองมความรในเรองวฒนธรรมประเพณและหลกธรรมทางศาสนา เปนผมความสมพนธ ทางสงคมทด เผยแพรถายทอดและสงเสรมวฒนธรรมประเพณใหกบบคคลทวไปได ทงนพบวา พระสงฆ ชมชน และหนวยงานภาครฐ ควรรวมมอกนโดยรบฟงขอเสนอแนะแนวทางการจดการ ประเพณชกพระ และน าขอเสนอแนะเหลานนไปพจารณาก าหนดรปแบบการจดการปฏบตงานจรง เพอท าใหเกดการมสวนรวมและการสงวนรกษาประเพณชกพระอยางแทจรง

Abstract

This research aimed to 1) analyze role of Buddhist monks participation in conserving Chak Phra tradition of Surat Thani province nowadays, and 2) present the guidelines for Buddhist monks’ participation in conserving Chak Phra Tradition of Surat Thani province. The qualitative approach was employed in this research. The data were collected by using indepth interviews to three groups of samples which were 1) Buddhist monks, 2) members of local society, and 3) organizations related to culture. The data were analyzed by classifying issues, interpreting and inductive inferences, and presented with analytical descriptive method.


175

The research results showed that Buddhist monks played the participation roles in conserving Chak Phra tradition of Surat Thani province by being consultants and cooperating as a practitioner in the preparation of the boat by themselves. They acted as the heirs of cultures and traditions, and had a good relationship in coordinating between temples, communities, and government agencies through the process beforehand namely early preparation, preparation before Chak Phra day, operation on Chak Phra day, and operation after Chak Phra day. These roles were based on the trust of society on Buddhist monks as the spiritual leaders.

The research further proposed guidelines for participating in conserving Chak Phra tradition of Surat Thani province that Buddhist monks must have knowledge of culture, traditions and religious principles. Moreover, the monks should have positive relationships to society, disseminate, transmit and promote culture and traditions for the general public. Buddhist monks, communities, and government agencies should listen to recommendations for managing Chak Phra tradition, and determine the operational management model in order to virtually operate and conserve this tradition.

Keywords: Roles of Buddhist monks, Participation, Conservation, Chak Phra tradition, Surat Thani Province

บทน า ประเพณชกพระ เปนประเพณทส าคญและยงใหญทสดของจงหวดสราษฎรธาน

เปนการแสดงออกถงความเชอมนและศรทธาในพระพทธศาสนา ทงยงเปนกลไกวถวฒนธรรม


176

ทผสานชมชนใหเขมแขง ดวยการรวมพลง รวมแรง รวมใจของชาวบานใหเกดเปนประเพณทงดงาม โดยผานกระบวนการสรางสรรค แนวคด ภมปญญาทองถนอนทรงคณคา ซงปฏบต สบทอดกนมาแตโบราณ ทงยงเปนประเพณทสะทอนวถชวต การด าเนนชวตของชาวบานในจงหวดสราษฎรธาน แสดงออกถงการยดถอพระพทธศาสนาอนเปนทพงทยดเหนยวทางจตใจอยางมนคงเขมแขง

ประเพณชกพระ เปนประเพณทเกดขนจากพทธประวต เมอครงทองคสมเดจ พระสมมาสมพทธเจาเสดจกลบจากสวรรคชนดาวดงส เพอโปรดพระพทธมารดาในพรรษา ท 7 หลงจากตรสร โดยเสดจลงจากสวรรคหลงวนออกพรรษา ชาวเมองทอยในมนษยโลกตางดใจทพระพทธองคเสดจลงมา จงมาเฝารบเสดจกนอยางเนองแนน โดยเหตการณในครงนนเอง ท าใหพทธศาสนกชนไดจ าลองเหตการณทพระพทธองคเสดจกลบลงมาจากสวรรค ดวยการระดมแรงกายแรงใจชวยกนจดรถหรอเรอตกแตงอยางงดงาม ประดษฐานพระพทธรปยนในบษบกหรอพนมพระ ซงชาวใตเรยกวา นมพระ ออกแหนแหไปตามถนนสายตาง ๆ รอบเมองเพอเปนการเฉลมฉลองและร าลกถงเหตการณส าคญดงกลาวในครงพทธกาล

ในปจจบนจงหวดสราษฎรธาน ยงคงสบทอดและรกษาประเพณดงกลาวไว โดยทงภาครฐ เอกชน วด และชมชนตางไดรวมกนผลกดนใหประเพณดงกลาวเปนประเพณทส าคญระดบประเทศ ยกระดบใหเกดการเชญชวนนกทองเทยวมาชนชมประเพณชกพระ กอใหเกดรายไดดานการทองเทยวตอจงหวดเปนจ านวนมาก วดตาง ๆ ในจงหวดสราษฎรธานตางกไดเหนความส าคญของประเพณดงกลาว โดยสวนหนงเกดจากนโยบายททางหนวยงานภาครฐก าหนดใหมการประกวดแขงขนเรอพระ มถวยรางวลและเงนรางวลตาง ๆ มากมาย เพอเปนแรงจงใจใหวดตาง ๆ ท าเรอพระเขารวมขบวนแหอยางมากมาย ในอดตนนการท าเรอพระเพอออกแหนแห ท าดวยเกดจากศรทธาของชาวบานและพระสงฆในวดตาง ๆ ทมฝมอทางเชงชางงานดานตาง ๆ เชน งานชางไม งานฉลไม ง านชางส งานจตรกรรม แสดงออกถง ภมปญญาและมจดประสงคเพอหวงเอาบญกศลเทานน แตในปจจบนน การท าเรอพระเพอรวมประเพณดงกลาว นยมวาจางชางจากตางถนมาท าขน โดยเปนความนยมเพอหวงผลจากรางวลในการประกวดแขงขน ลงทนเปนทนทรพยจ านวนมาก ท งยงหวงผลจากปจจยท


177

พทธศาสนกชนมารวมบญในงานเปนจ านวนมากดวย สงผลใหเกดการเปลยนแปลงในรปแบบของการมสวนรวมในประเพณชกพระ อกทงหนวยงานภาครฐยงเปนผควบคมและก าหนดรปแบบ นโยบาย กฎเกณฑการจดงานซงในบางเรองหลงลมไปวา การจดงานประเพณชกพระตองไดรบความรวมมอจากวด เจาอาวาสหรอผน าชมชนดวย (สถาพร คงขนทศ, 2536)

แตเดมพระสงฆ จะเปนผน าทมบทบาทจดการประเพณชกพระ เพราะเปนเรองเกยวกบศาสนาโดยรวมกบผน าชมชนจดกจกรรมตาง ๆ ในประเพณขน แตดวยสภาพการจดการประเพณชกพระในปจจบน ทมหนวยงานภาครฐมาจดการมากขนเพอหวงใหเปนประเพณทส าคญระดบประเทศ จงท าใหมมมมองตาง ๆ ในการจดงานอยางมสวนรวมของพระสงฆลดลง โดยกลบไปใหความส าคญตอสงอนมากกวาความศรทธาของชาวบานทมตอวดหรอพระพทธศาสนา (กรมศลปากร , 2544 : 101 ; ทนพนธ นาคะตะ , 2542 ; พระราช ญาณวสฐ , 2548: 245 ; ส านกโบราณคด กรมศลปากร , 2550 : 59; ส านกโบราณคด กรมศลปากร, 2550: 13)

ผวจยเหนวา พระสงฆเปนกลมบคคลส าคญในการมสวนรวมใหเกดการสงวนรกษาประเพณชกพระอนดงามได การเกดขอความคดเหนทไมตรงกนของผมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณทดงาม ซงในปจจบนทศนคตมมมองตอบทบาทของพระสงฆในมตตาง ๆ อาจถกลดลง หรอเกดจากความไมเขาใจในมมมองบทบาทของการมสวนรวมในการสงวนรกษา จนอาจท าใหเกดผลกระทบตอการสงวนรกษาประเพณชกพระได (United Nations, 1981; Putti, 1987; William, 1976; นรนทรชย พฒนพงศา, 2546; เมตต เมตตการณจต, 2553) ผวจยจงเลอกศกษาบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระและจกไดน าเสนอแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาเพอรวมกนสงวนรกษาประเพณ ชกพระใหสบทอดธ ารงอยไดดวยดตอไป


178

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณ

ชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ในบรบทสงคมปจจบน 2. เพอน าเสนอแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ

ของพระสงฆ จงหวดสราษฎรธาน

ขอบเขตของการวจย 1. ขอบเขตของเนอหา

การศกษาครงน มงศกษาบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน แลวน าเสนอแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระของพระสงฆในอนาคตตอไป

2. ขอบเขตดานประชากร ประชากรทใชในการศกษาวจยเกยวกบบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมใน

การสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน คอ ผมสวนรวมเกยวของกบเรอพระบกตวอยาง (ไมเขารวมประกวด) และผมสวนรวมเกยวของกบเรอพระบกของวด ทไดรบรางวลพระราชทานชนะเลศการประกวดเรอพระ จงหวดสราษฎรธาน ในป พ.ศ. 2555-2561 ไดแกพระสงฆ ประชาชนทวไป และหนวยงานราชการดานวฒนธรรมทเกยวของ

3. ขอบเขตดานพนท ผวจยไดก าหนดขอบเขตพนทในการศกษาวจยครงน ซงมความเกยวของกบ

ประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธานไว โดยก าหนดพนทในการเกบรวบรวมขอมล คอ วดทมเรอพระบกตวอยาง (ไมเขารวมประกวด) และวดทเขารวมประกวดเรอพระ โดยไดรบรางวลพระราชทานชนะเลศการประกวดเรอพระ จงหวดสราษฎรธาน ภายในป พ.ศ. 2555-2561 รวมจ านวน 7 วด ไดแก วดพระโยค วดกลางใหม วดทาไทร วดควนสบรรณ วดบานใน ส านกสงฆแหลมทองทราย และวดโลการาม


179

วธการด าเนนการวจย การศกษาวจยเรองบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษา

ประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอศกษาบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษา และเสนอแนวทางในการม สวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระของพระสงฆ จงหวดสราษฎรธาน ซงการด าเนนงานวจยมวธการวจย ดงตอไปน

1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษาวจยเกยวกบบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมใน

การสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ซงเปนผมสวนรวมเกยวของกบวดทมเรอพระบกตวอยาง (ไมเขารวมประกวด) และผมสวนรวมเกยวของกบเรอพระบกของวด ทไดรบรางวลพระราชทานชนะเลศการประกวดเรอพระ จงหวดสราษฎรธาน ในป พ.ศ. 2555-2561 รวมจ านวน 7 วด ไดแก วดพระโยค วดกลางใหม วดทาไทร วดควนสบรรณ วดบานใน ส านกสงฆแหลมทองทราย และวดโลการาม โดยจากประชากรทใชในการศกษาวจย สามารถก าหนดกลมตวอยางทใชในการศกษาวจยออกไดเปน 3 กลม โดยใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง ดงน

1.1 พระสงฆ ผมสวนเกยวของกบประเพณชกพระ หรอท าเรอพระ ซงเปนกลมผทมบทบาทตอการท าเรอพระในสวนของการประสานงานระหวางวดและชมชน ตลอดถงหนวยงานราชการดานวฒนธรรม และเปนผอ านวยการจดท าเรอพระซงจะใชเขารวมขบวนแหในประเพณชกพระ ประกอบไปดวยพระสงฆ 7 รป

1.2 ประชาชนทวไปผมสวนรวมเกยวของกบประเพณชกพระ ซงเปนกลมผทมบทบาทส าคญในการเขารวมประเพณชกพระ รวมสบทอดและรกษาประเพณชกพระ โดยเปนผสงเกตการณและเขารวมประเพณ เปนก าลงแรงและก าลงใจในการรกษาและธ ารงไวซงประเพณชกพระ ประกอบไปดวยประชาชนทวไปจ านวน 4 คน


180

1.3 หนวยงานราชการดานวฒนธรรมทเกยวของ ซงเปนกลมผทมบทบาทตอการ จดงานประเพณชกพระ โดยเปนผวางหลกเกณฑและนโยบาย ใหค าปรกษาการเขารวมงานของวดตาง ๆ ในแตละครง รวมถงเปนผอ านวยการจดงานในสวนกลางระดบจงหวด ประกอบไปดวย วฒนธรรมอ าเภอหรอนกวฒนธรรมผประสานงานอ าเภอจาก 3 อ าเภอ คอ อ าเภอกาญจนดษฐ อ าเภอบานนาสาร อ าเภอไชยา และวฒนธรรมจงหวดสราษฎรธานหรอผแทน รวมจ านวน 4 คน

2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลส าหรบการศกษาวจยครงน เปนการใช

แบบสมภาษณเชงลก ซงเกบขอมลดวยการสมภาษณเชงลกจากกลมตวอยางทง 3 กลม โดยประกอบดวย พระสงฆ ประชาชนทวไป และหนวยงานราชการดานวฒนธรรมทเกยวของ เพอการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนร กษาประเพณชกพระ จงไดก าหนดประเดนค าถามในการสมภาษณไว 2 ประเดน คอ

ประเดนท 1 บทบาทของพระสงฆทมตอการสงวนรกษาประเพณชกพระเปนสวนของขอมลทบงบอกถงมมมองบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน

ประเดนท 2 การมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ เปนสวนของขอมลทบงบอกถงบทบาทหนาทในการมสวนรวมสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ของผมสวนรวมเกยวของ

3. การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล เรมตนจากการวเคราะหขอมลในขนทตยภม โดยการศกษาจากเอกสารท

เกยวของ รวมถงงานวจยทเกยวของ ในเรองของบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมใน การสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ตลอดจนแนวคด และทฤษฎทเกยวของ ส าหรบน ามาใชในการวเคราะหขอมล ตอมาออกแบบเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ซงก าหนดประเดนทเกยวของกบบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน เพอใชในการเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ โดยสรางเปน


181

แบบสมภาษณเชงลก พรอมทงตรวจสอบแบบสมภาษณโดยผเชยวชาญ จากนนด าเนนการเกบรวบรวมขอมลในขนปฐมภม เปนการเกบรวบรวมขอมลจากประเดนทไดก าหนดไวกบกลมตวอยาง โดยใชแบบสมภาษณเชงลก แลวน าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมลมาท าการวเคราะหผานแนวคด และทฤษฎทเกยวของ สดทายน าผลสรปทไดจากการวเคราะหมาเรยบเรยง และน าเสนอขอมล

สรปผลการวจย 1. บทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระ

จงหวดสราษฎรธาน ในบรบทสงคมปจจบน จากผลการวจย อาจสรปบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวน

รกษาประเพณชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ในบรบทสงคมปจจบน ดงตอไปน 1.1 บทบาทการเปนผใหค าปรกษา

พระสงฆจะเปนผใหค าแนะน า ชแนะแนวทางในการด าเนนงาน ตงแตในขนตอนของการวางแผนงาน การจดท าเรอพระ การระดมทน การประสานกบชางท าเรอพระ ประสานงานกบชมชน ใหหวหนาหรอประธานชมชนเขามาดแลการจดท าเรอพระ ตลอดไปจนถง การซกซอมขวบแห ดนตร และนางร า หรอประสานงานกบหนวยงานภาครฐ ทงพระสงฆยงเปนผน าประชาชน เปนทพงดานการจดท าเรอพระ ชวยแกปญหาอนเกดจากการท าเรอพระ และเปนผไกลเกลยระหวางบคคลากรในวดหรอในสงคมดวยกน เปนผใหค าปรกษาในการชวยเหลอ การดแลทกขสขของผเกยวของหรอผมสวนไดสวนเสยของการท าเรอพระ เปนผใหค าปรกษาแนะน าในวธการจดท าเรอพระ

1.2 บทบาทการเปนผลงมอปฏบตงาน พระสงฆเปนผด าเนนการจดท าเรอพระดวยตนเอง รวมถงการเตรยมการ

ตางๆ ทเกยวกบการแหเรอพระดวย โดยเปนผออกแบบเรอพระ จดท าเรอพระ ทงงานโครงสราง งานไม งานวาดและลงส ทงนในบทบาทดานน พระสงฆจะตองเปนผมความรดาน


182

งานชาง และการบรหารจดการการท าเรอพระเปนอยางด ตลอดจนเปนผประสานงานผคนในชมชนใหมาชวยกนท าเรอพระหรอเตรยมการในสวนตาง ๆ โดยรวมกบกรรมการวดหรอผน าชมชน ในการระดมทงก าลงแรง ก าลงกาย ก าลงทรพยและก าลงใจใหงานในสวนตาง ๆ ส าเรจลงได

1.3 บทบาทดานการเปนผสบทอดวฒนธรรมประเพณ พระสงฆเปนศนยกลางแหงความเชอและความศรทธาของคนในชมชน ม

หนาทด ารงไวซงประเพณวฒนธรรมอนดงาม เปนผเผยแพรองคความรดานวฒนธรรมประเพณ ศาสนพธกรรม ใหผคนในชมชนหรอสงคมไดรบทราบ ทงยงเปนผสบสานภมปญญาดาน งานชางการท าเรอพระ งานจตรกรรม งานวาด งานลงส เพอสบทอดรกษาไวซงวธและกระบวนการการท าเรอพระใหอนชนรนหลงไดรบรและตระถงความส าคญของประเพณชกพระดวย

1.4 บทบาทดานสมพนธองคกร พระสงฆเปนผประสานงานภายใน การด าเนนการจดท าเรอตลอดถงพธ

สมโภชและขบวนแห กบพระสงฆ สามเณรภายในวด และเปนผประสานงานกบหนวยงานภายนอก กลาวคอ กบชมชนหรอหนวยงานภาครฐ โดยตดตอประสานงาน ทงเสนอนโยบายขอคดเหนใหหนวยงานภาครฐ และรบนโยบายจากหนวยงานภาครฐมาปฏบตตาม ใหคณะกรรมการจดท าเรอพระในวดไดทราบ และปฏบตตามรปแบบนโยบายของภาครฐเหลานน

2. แนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณชกพระของพระสงฆ จงหวดสราษฎรธาน

จากผลการวจย อาจสรปแนวทางการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณ ชกพระ จงหวดสราษฎรธาน ดงตอไปน

2.1 ประเพณชกพระ มพระสงฆเปนผน า ดงนนพระสงฆตองเปนผทมความร ดานวฒนธรรมประเพณ ตลอดจนเปนผมความรดานศาสนพธและภมปญญาวฒนธรรม การท าเรอพระดวย จงจะเปนผทนาเชอถอเปนผน าในการบรหารจดการประเพณชกพระได


183

2.2 พระสงฆตองเปนผมความสมพนธทางสงคมทด อนจะน าไปสการบรหารจดการและประสานงานใหการด าเนนงานประเพณชกพระส าเรจได ทงนยงตองเปนผทสามารถ ไกลเกลยปญหาขอขดแยงในองคกรหรอความสมพนธระหวางวด ชมชน และหนวยงานภาครฐได

2.3 พระสงฆตองเปนผเผยแพร เปนผถายทอดวฒนธรรมใหกบบคคลทวไป รวมถงเยาวชนไดสบทอดตอไป โดยตองเขาใจการอนรกษวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ตลอดถงเอกลกษณของประเพณชกพระของจงหวดสราษฎรธานได

2.4 พระสงฆตองเปนผสงเสรมวฒนธรรมประเพณ โดยสรางกจกรรมหรอวธการใหคนในสงคมหรอเยาวชนไดตระหนกเหนความส าคญของประเพณชกพระซงเปนประเพณทองถน อนเปนเครองบงบอกถงวฒนธรรมในทองถนชมชนของตนได

การอภปรายผล จากการวจยเรองบทบาทของพระสงฆตอการมสวนรวมในการสงวนรกษาประเพณ

ชกพระ จงหวดสราษฎรธาน สามารถอภปรายไดดงน กระบวนการจดการประเพณชกพระของพระสงฆในจงหวดสราษฎรธาน 1. การเตรยมความพรอมส าหรบการเขารวมประเพณชกพระของจงหวด พระสงฆ

ในแตละวดจะตองท าการศกษาขอมลนโยบาย หรอกฎเกณฑตาง ๆ ทหนวยงานภาครฐก าหนด แลวน าขอมลทไดจากการศกษาเหลานน มาวางแผนการปฏบตงาน โดยอาจจดใหม การประชมปรกษากบพระสงฆภายในวดหรอผน าชมชนหรอตวแทนชมชน เพอหาวธการด าเนนการใหถกตอง ซงจะน าไปสการเขารวมประเพณชกพระททางจงหวดจดขนไดอยางมคณภาพและศกยภาพ ในขนตอนนยงหมายรวมถงกระบวนการตดสนใจ ทพระสงฆจะเปดโอกาสใหผน าหรอผแทนชมชนไดเสนอความคดเหน ปรกษาหารอตดสนใจในรายละเอยดปลกยอย อาทเชน การน าเสนอรปแบบของเรอพระ การน าเสนอรปแบบและองคประกอบของขบวนแห การจดเตรยมรปแบบโทนสของเรอพระและเสอผาของนางลากและนางร า เพอ


184

น าขอมลทไดจากการวางแผนน ไปด าเนนการใหเกดผลอยางตรงเปาหมายทวางไว จากการวจยครงนพบวา พระสงฆจะมบทบาทเปนอยางมากในกระบวนการขนเตรยม ความพรอม เพราะพระสงฆจะเปนผวางแผนและใหค าปรกษาในทกขนตอนของ การเตรยมพรอมส าหรบการเขารวมประเพณชกพระ

2. การด าเนนการส าหรบการเขารวมประเพณชกพระ พระสงฆจะน าแผนหรอขอสรปทไดจากการวางแผนหรอการปรกษาหารอในขนตนมาด าเนนการ ซงจากการสมภาษณพบวา พระสงฆโดยสวนมากจะเปนผระดมทรพยากรในสวน ๆ ของการจดการประเพณชกพระ เชน การระดมคนจากชมชนใหมาชวยกนประดบตกแตงเรอ เพอเขารวมขบวนแห การระดมคนจากชมชนใหมาชวยกนชกลากเรอพระ ฟอนร าในขบวนแหเรอพระของทางวด การระดมคนจากชมชนมาชวยบรรเลงดนตรประโคมแหเรอพระ ตลอดจนระดมทนทรพย เพอน ามาเปนคาใชจายตาง ๆ ทเกดขนจากการเขารวมประเพณชกพระ เชน คาวสดอปกรณตกแตงเรอพระ คาชดเครองแตงกายของนางลากและนางร า คาอาหารเลยงคนทมาชวยงาน เปนตน ในกระบวนการขนน พระสงฆจะเปนตวแทนของวดหรอชมชนเขารวมการประชมตาง ๆ ทหนวยงานภาครฐจดขนอนเกยวเนองดวยการเตรยมงานประเพณชกพระดวย โดยพระสงฆจะมสวนรวมในการเสนอความคดเหนตอหนวยงานภาครฐ เพอจะไดน าไปประกอบพจารณาออกเปนขอก าหนดหรอขอปฏบตตอไป จากการวจยครงนพบวา เมอพระสงฆเสนอขอคดเหนประการใดตอหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาครฐจะรบฟงขอเสนอเหลานน แตเมอน าไปออกระเบยบหรอกฎเกณฑการปฏบต จะไมเปนไปตามทพระสงฆไดเสนอไป ท าใหพระสงฆมองวา หนวยงานภาครฐควรมองเหนบทบาทของพระสงฆในการเสนอความคดเหนและน าไปปฏบตมากกวาน

3. การจดการในวนงานประเพณชกพระ เมอถงวนแรม 1 ค า เดอน 11 ซงเปน วนงานของประเพณชกพระ พระสงฆจะน าเรอพระไปจอดเตรยมพรอมส าหรบเขารวม ขบวนแหในสถานททหนวยงานภาครฐไดก าหนดไว เมอขบวนแหเรมขน จะมพระสงฆ 1-2 รป ขนนงบนเรอพระไปตลอดระยะทางตามเสนทางถนนทชกลากเรอพระ และในปจจบนพบวาอาจมพระสงฆทเกยวของกบเรอพระในวดของตนคอยดแลก ากบขบวนแห ซงจากงานวจยครงน


185

พบวา พระสงฆไมควรก ากบดแลขบวนแห เพราะในขบวนแหมองคประกอบขบวนเกยวกบการฟอนร า การประโดมดนตร วงกลองยาว สนกสนานครนเครงของชาวบาน บทบาทของพระสงฆจงควรเกยวของดวยเฉพาะเรองพธกรรมหรอศาสนพธในสวนนเทานน จะเหนไดวากระบวนการขนน พระสงฆจะมบทบาทในการมสวนรวมในระดบนอย สาเหตเพราะวนงานประเพณชกพระประชาชนทวไปเปนผด าเนนการกจกรรมสวนตาง ๆ มากกวานนเอง

4. การจดการภายหลงจากวนงานประเพณชกพระ พระสงฆจะรวมกบผน าชมชนหรอผแทน และกรรมการเรอพระของวด น าเรอพระกลบวดไปเกบรกษาในโรงเกบเรอพระ หรอสถานทจดเกบเรอพระของแตละวด เพอเกบรกษาไวรวมขบวนแหประเพณชกพระ ในปถดไป ทงนขนอยกบพระสงฆและชมชนวา ในปถดไปจะน าเรอพระล าเดมเขารวม ขบวนแหหรอจะท าเรอพระล าใหมขนเพอเขารวมประกวดในปถดไป หากขอประชมมมตวาจะท าเรอพระล าใหม กจะเขาสกระบวนการจดท าเรอใหมตงแตตนอกครง เพอใหไดเรอพระเขารวมประเพณชกพระทสวยงามตอไป

กระบวนการจดการเรอพระของพระสงฆในจงหวดสราษฎรธาน 1. การเตรยมความพรอมส าหรบการท าเรอพระ พระสงฆจะรวมกบผน าชมชนหรอ

ผแทนชมชนหรอคณะกรรมการวด รเรมการจดท าเรอพระโดยจดใหมการปรกษาหารอ เพอน าขอคดเหนตาง ๆ มาพจารณาวเคราะหกนวาควรจดท าเรอในรปแบบใด หรอ หากวดไมไดท าดวยตวเองจะตองมการจดซอเรอพระ หรอวาจางชางท าเรอพระจากทอนมาจดท า ในกระบวนการเตรยมความพรอมน พระสงฆจะเปนผใหค าแนะน ารายละเอยดตาง ๆ และน าแผนหรอขอสรปทไดจากการประชมไปด าเนนการ โดยพระสงฆจะด าเนนการในสวนท ทประชมมอบหมายหรออาจมอบหมายใหผน าชมชนหรอกรรมการวดเปนผด าเนนการแทนกได จากการวจยครงนพบวา พระสงฆจะมบทบาทส าคญในการใหค าปรกษาทกขนตอนของการจดท าเรอพระ

2. การด าเนนการส าหรบการจดท าเรอพระ พระสงฆจะน าแผนหรอขอสรปทไดจากการวางแผนหรอการปรกษาหารอในขนตนมาด าเนนการ โดยแบงออกเปน 2 ประเภท คอ


186

1) พระสงฆเปนผลงมอท าเรอพระดวยตนเอง และ 2) พระสงฆเปนผใหค าปรกษาเทานน จากการสมภาษณพบวา ในปจจบนน พระสงฆมความรดานเชงชางการท าเรอพระในระดบนอย สวนมากพระสงฆจงเปนผใหค าปรกษาการจดจ าเรอพระ จดการในสวนอ านวยการมากกวา ซงพระสงฆจะเปนผประสานงานในสวนตาง ๆ ดวย กลาวคอ การจดท าเรอพระ เปนเรองใหญและส าคญ ตองประสานงานกบองคกรหรอชมชน มาผสานความรวมมอเรอพระจ งจะส าเรจได ในบรบททวา พระสงฆเปนผน าทางจตวญญาณเปนผชน าสงคมในชมชนได พระสงฆจงมบทบาทในกระบวนการระดมทรพยากรในดานตาง ๆ ทงทรพยากรบคคล ระดมคนในชมชนใหมาชวยกนจดท าเรอพระ และระดมทรพยากรทนทรพย คอ เงนทน ซงเปนปจจยประการหนง น ามาใชจายในการด าเนนการจดท าเรอพระดวย ทงนพระสงฆในบางวดอาจเปนแรงงานชวยจดท าเรอพระในสวนของงานชางเลก ๆ นอย ๆ เชน การลงสเรอพระ การประดบตกแตงเรอพระ เปนตน จากงานวจยในครงนพบวา พระสงฆจะมบทบาท ในกระบวนการด าเนนการส าหรบจดท าเรอพระในระดบมาก เพราะทกขนตอนของการด าเนนการจดท าเรอพระจะด าเนนการโดยใชวดเปนสถานทปฏบตงานทกขนตอน พระสงฆในฐานะผอ านวยการจดท าเรอพระและเจาของสถานทจงมสวนรวมในขนนอยในระดบมาก

3. การจดการเรอพระในวนงานประเพณชกพระ พระสงฆจะเปนผอ านวยความสะดวกและประสานงาน เตรยมความพรอมของเรอพระและขบวนแหทจะมขนในเชาของวนแรม 1 ค า เดอน 11 ซงการจดเตรยมเรอพระในสวนตาง ๆ ของเรอพระจะด าเนนการเสรจสนแลวเพอเขารวมในขบวนแห ดงนน ในกระบวนการขนน พระสงฆจงมบทบาทการมสวนรวมในระดบนอย

4. การจดการเรอพระภายหลงจากวนงานประเพณชกพระ พระสงฆจะรวมกบผน าชมชนหรอผแทน และกรรมการเรอพระของวด น าเรอพระกลบวดไปเกบรกษาในโรงเกบ เรอพระ หรอสถานทจดเกบเรอพระของแตละวด ซงในแตละวดจะจดท าสถานทไวเพอจดเกบเรอพระ มทงเปนอาคารถาวรและอาคารชวคราว หรอในวดอาจจะยกเสาท าจากไมหรอคอนกรตขนเปนเหมอนโรงเรอนมหลงคาคลมไวแตไมมผนงกน เพอเกบรกษาเรอพระไวใชงานในประเพณชกพระปถดไป


187

ขอเสนอแนะ 1. พระสงฆควรศกษาขอก าหนดตาง ๆ จากหนวยงานภาครฐกอนการจดงาน และ

หนวยงานภาครฐควรรบฟงความคดเหนจากพระสงฆดวย เพอเกดการมสวนรวมระหวางวด ชมชน และหนวยงานภาครฐในประเพณชกพระ ท าใหชวยสงวนรกษาประเพณชกพระ และด าเนนการไดอยางถกตองตามขอก าหนดจากภาครฐดวย

2. พระสงฆควรเขามามบทบาทในการปลกจตส านกใหเยาวชน และคนในชมชนเขามามสวนรวมในการจดการเรอพระ และกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนในประเพณชกพระ เพอชวยสงวนรกษาประเพณชกพระใหคงอยตอไป

เอกสารอางอง กรมศลปากร. (2544). คมอถวายความรแดพระสงฆาธการในการดแลรกษามรดกทาง

ศลปวฒนธรรม. กรงเทพฯ: ส านกพมพสมาพนธ. ทนพนธ นาคะตะ. (2542). คณคาของพทธศาสนาในการบรหารราชการ. วทยานพนธ

รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. นรนทรชย พฒนพงศา. (2546). การมสวนรวม: หลกการพนฐาน เทคนคและกรณตวอยาง.

กรงเทพฯ: สรลกษณการพมพ. พระราชญาณวสฐ. (2548). การบรหารวด. นครปฐม: เพชรเกษมการพมพ. เมตต เมตตการณจต. (2553). การบรหารจดการศกษาแบบมสวนรวม: ประชาชน องคกร

ปกครองสวนทองถน และราชการ. กรงเทพฯ: บคพอยท. สถาพร คงขนทศ. (2536). ประเพณชกพระ. กรงเทพฯ: กรมศลปากร. ส านกโบราณคด กรมศลปากร. (2550). โครงการดแลทรพยสนทางศลปวฒนธรรมของชาต

ของพระสงฆาธการ. กรงเทพฯ: ส านกโบราณคดกรมศลปากร. Putti J. M. (1987). Work values and organizational commitment: A study in

the Asian context. Human Relations.


188

United Nations. (1981). Yearbook of International Trade Statistics. United Nations: UN Press.

William Erwin. (1976). Participation Management: Concept Theory and Implementation. Atlanta Ga: Georgia State University.


189

การศกษาบรบทและศกยภาพของชมชนในการจดการทองเทยว เชงสรางสรรค กรณศกษา: ชมชนถ ารงค จงหวดเพชรบร

Study of Context and Potential of the Community in Creative Tourism Management: A Case Study of

Tamrong Community, Phetchaburi Province

ลคนา ชใจ1

Lakkana Choojai1

1อาจารยสาขาวชาการทองเทยวและการโรงแรม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

1Lecturer of Tourism and Hotel, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phetchaburi Rajabhat University

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: April 18, 2019; Revised: June 10, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาบรบทและศกยภาพของชมชนถารงค และเพอศกษาการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคของชมชนถารงค โดยดาเนนการวจยเชงคณภาพ รวบรวมขอมลจากการสมภาษณแบบเชงลก จากนายกองคการบรหารตาบลถารงค ปลดองคการบรหารสวนตาบลถารงค เจาหนาทองคการบรหารตาบลถารงค กรรมการดานการทองเทยวหมบาน และตวแทนชาวบานชมชนถารงค จานวน 30 คน มการวเคราะหขอมลและจดแบงเปนหมวดหม ตความ อธบายความหมายและสรางขอสรป ผลการวจยพบวา 1) ประเดนบรบทและศกยภาพของชมชนถารงค (1) จดแขง ทตงชมชนมสภาพแวดลอม


190

สวยงาม บรรยากาศด มความสงบ มพนททากจกรรมสงดงดดใจทหลากหลายในทกหมบานของตาบล มความเปนเอกลกษณดานโบราณวตถ โบราณสถาน สงแวดลอม วฒนธรรมวถและชวตชมชน (2) จดออน ขาดมาตรฐานในดานการบรการ คนในชมชนยงไมเขาใจการทองเทยวยงยน และขาดการจดการทด (3) โอกาส ชมชนมนโยบายการสงเสรม สนบสนนและมสวนรวม กบชมชน และ (4) อปสรรค สถานการณดานเศรษฐกจ และการเมองทไมแนนอน ตลอดจนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกทองเทยว 2) ประเดนการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคของชมชนถารงค (1) มตดานเศรษฐกจ พบวา ชมชนมการจดการการทองเทยวโดยชมชนเชงสรางสรรค สามารถกระจายรายไดสชมชนอยางทวถง (2) มตดานสงคมและวฒนธรรม พบวา ชมชนมการจดการการทองเทยวโดยชมชนเชงสรางสรรค โดยมงสงเสรมกจกรรมดานอตลกษณและภมปญญาของทองถน ไดแก การทาวาว กงหน จกรสาน ผลตภณฑจากตาล การทานาตาล การทากะแช การทานาพรกแกง โดยมการตงกลมในหมบาน และใชวตถดบทมอยในชมชนเพอนาเสนอเรองราวแบบเลาเรองใหกบผท เขามารวมเรยนร แลกเปลยนประสบการณ ตลอดจน ผมาเยอนในฐานะนกทองเทยว (3) มตดานสงแวดลอม พบวา ชมชนมการจดการ การทองเทยวเชงสรางสรรคโดยการนาวสดในทองถนมาใชประโยชนไดหลายดานและสงสด ตลอดจนม การอนรกษไวใหคงอยในลกษณะยงยน (4) มตดานการจดการและการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย พบวา ชมชนมระบบการจดการดานการทองเทยว เชน มการวางแผน มกระบวนการ การตลาด สงแวดลอม วฒนธรรม ความปลอดภย มกฎของชมชนในการจดการทองเทยวโดยชมชน ตลอดจนกระบวนการเรยนรระหวางชมชนกบผมาเยอน ถอวาเปนการสมผสของจรงตามทวถชมชน และ (5) มตดานบคลากร พบวา คนในชมชนรวมดาเนนการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค โดยการตงกลมวสาหกจทองเทยวชมชนไดรบการพฒนาดานองคความรดานทองเทยว มการฝกอบรมคนในชมชนดานการทองเทยว รวมถงการไปศกษาดงานในชมชนตนแบบทประสบความสาเรจในดานการทองเทยวอกดวย เพอนามาประยกตใชในชมชนถารงคได

คาสาคญ: การจดการทองเทยวเชงสรางสรรค อตลกษณ ภมปญญา


191

Abstract

The purposes of this research were to study context and potential of Tamrong community and to study creative tourism management in Tamrong community. The qualitative method was applied in this research. The data were collected by using an in-depth interview from 30 key informants; chief executive, chief administrator, and officers of Tamrong subdistrict administrative organization, village tourism committee, and also representatives of Tamrong community. The research results revealed that 1) the context and potential of Tamrong community; it was found that (1) strengths; good ambience and environment, the attractive areas to do many activities in the local community, the uniqueness of antiquities, environment, cultural and way of life., (2) weakness; lack of service standard, lack of understanding of sustainable tourism and lack of good management, (3) opportunities; had policy in order to support the participation of local community, (4) threat; economy situations, unstable of politics and unchangeable of tourists behaviors, 2) the creative tourism management in Tamrong community, it was found that (1) economic dimension; comprehensive income distribution, (2) social and culture dimension; the community emphasis on more activities in terms of creative tourism management in Tamrong community to support identities and local wisdom, (3) Environment Dimension; to use local materials in terms of local food and local products, (4) management and stakeholders dimension; to promote the system of tourism management in community, and (5) personnel dimension; to support local community in terms of knowledge of sustainable tourism, training, and inspect the best practice of other community in order to learn and to adapt tourism in Tamrong community.


192

Keywords: Creative tourism management, Identity, Wisdom

บทนา การทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative tourism) ถอไดวาเปนกระบวนทศน

(New travel paradigm) และทศทางใหมของการทองเทยวในปจจบน เปนรปแบบหนงของการทองเทยวทางวฒนธรรมทคานงถงความยงยนเปนสาคญ โดยเนนยาถงความผกพน (Engaged) ของนกทองเทยวหรอผมาเยอนกบเจาบาน ประสบการณแท ปฏบตการจรงทมาจากการเรยนรในพนททองเทยว (มหาวทยาลยธรรมศาสตร , 2559) จากการเกบขอมลเบองตน (Pilot study) ในระหวางเดอนมถนายนถงสงหาคม 2560 โดยการสมภาษณ และการบนทกการสงเกต นายกองคการบรหารสวนตาบลถารงค ตวแทนชมชนถารงค อาเภอบานลาด จงหวดเพชรบร และนกทองเทยวทเคยเขาเยยมชมพนท พบวา ชมชนถารงคมศกยภาพการทองเทยวดานพนท และมศกยภาพบคลากรในการนาชมแหลงทองเทยว อยางไรกตาม ปญหาของชมชน กลาวคอ ยงขาดการจดการทองเทยวโดยชมชนเชงสรางสรรคในลกษณะทยงยน ดงนน ผวจยจงเหนความสาคญ และความจาเปนในการศกษาเรองบรบทและศกยภาพของชมชนในการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคอยาง มระบบ และเปนไปในลกษณะทยงยน เพอใหชมชนไดนาไปใชประโยชนจรงในการจดการ การทองเทยวภายในชมชน จากเหตผลดงกลาว จงเปนทมาในการวจยเรอง การศกษาบรบทและศกยภาพของชมชนในการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค กรณศกษา: ชมชนถารงค จงหวดเพชรบร

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาบรบทและศกยภาพของชมชนถารงค 2. เพอศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนถารงคเชงสรางสรรค

วธดาเนนการวจย


193

การวจยนมแบบแผนการวจยในลกษณะการวจยเชงคณภาพ โดยมขนตอน 5 ขนตอน ประกอบดวย 1) การสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลก 2) การคดเลอกกลมตวอยาง และใชวธการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposive selecting) ไดแก นายกองคการบรหารตาบลถารงค ปลดองคการบรหารสวนตาบลถารงค เจาหนาทองคการบรหารตาบลถารงค กรรมการดานการทองเทยวหมบาน และตวแทนชาวบานชมชนถารงค จานวนทใชในการวจยครงน 30 คน 3) การตดตอขอสมภาษณผใหขอมลหลก และใชวธการสงเกตแบบไมมสวนรวม โดยสงเกตพฤตกรรมขณะทผใหขอมลเลา และบนทกเสยง แลวนามาถอดเทปเปนขอมลเชงบรรยาย ทบทวนจากการฟงเทปซา 4) การรวบรวมขอมลจากการสมภาษณแลวนามาวเคราะหเนอหา (Content analysis) โดยจดหมวดหมขอมล และ 5) สรปผลการวเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการดาเนนการวจย เพอใหการวจยเปนไปอยางมระบบ

เครองมอทใชในการวจย ผวจยเปนเครองมอสาคญในการวจยครงน ซงผวจยไดใชเครองมอในเชงคณภาพ ไดแก แบบสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลก คอ เพอเนนความลมลกถองแทในขอมล โดยโครงสรางเนอหาแบบสมภาษณเชงลก ประกอบดวย ขอมลทใหแสดงความคดเหนเกยวกบประเดนดานศกยภาพของชมชนถารงค และประเดนการจดการทองเทยวโดยชมชนเชงสรางสรรค พรอมบนทกเสยง บนทกภาพเคลอนไหว การทดสอบคณภาพของเครองมอในการวจย

สาหรบการตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลในเชงคณภาพ คอ การตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) เพอยนยนความนาเชอถอของขอมล ดงน 1. จากแหลงทมาของขอมล มทงแหลงขอมลทตยภม และแหลงขอมลปฐมภม 2. มมมองความคดเหนจากผใหขอมลทหลากหลาย 3. ใชเทคนคการสมภาษณเชงลก เพอไดขอมลทถกตอง และตรงประเดน 4. ศกษาแนวคดและทฤษฏทหลากหลาย เพอใชเปนทศทางในการอธบายขอมลดานประเดนการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค

การวเคราะหขอมลในการวจย


194

การวเคราะหขอมลในการวจยครงน ผวจยไดวเคราะหขอมลเชงคณภาพ การวเคราะหเอกสาร งานวจยและวรรณกรรมทเกยวของ เพอจดทาเปนประเดนขอคาถามทไมมโครงสรางในการสมภาษณเชงลก โดยใชวธการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ซงดาเนนการถอดเทปจากการสมภาษณ จดแบงขอมลเปนหมวดหม ตความขอมล วเคราะหขอมลทละขอคาถาม อธบายความหมาย และสงเคราะหขอมล สรางขอสรปดวยการบรรยาย

ขอบเขตการวจย พนท ในการศกษาคร งน คอ ตาบลถารงค อาเภอบานลาด จ .เพชรบร ซ ง

ประกอบดวย 6 หมบาน ไดแก หมท 1 บานทามะเฟอง หมท 2 บานมวงงาม หมท 3 บานถารงค หมท 4 บานไรสะทอน หมท 5 บานดอนตะโก และหมท 6 บานหนองชางตาย

ขอบเขตดานประชากร ไดแก นายกองคการบรหารตาบลถารงค ปลดองคการบรหารสวนตาบลถารงค เจาหนาทองคการบรหารตาบลถารงค กรรมการดานการทองเทยวหมบาน และตวแทนชาวบานชมชนถารงค รวมผใหขอมลทใชในการวจยครงน 30 คน

ขอบเขตดานเวลา การวจยครงน อยระหวางชวงเดอนสงหาคม 2560 ถงสงหาคม 2561

สรปผลการวจยและการอภปรายผล ผลการวจยพบวา ประเดนบรบทชมชนถารงค ในพนทของถารงคสวนใหญเปนพนท

ในการทาเกษตรกรรม เหมาะทจะสงเสรมให เกษตรกรดาเนนการแบบเศรษฐกจพอเพยง มภเขาและถา รวมทงตนยางนาอนรกษ และมถนนเพชรเกษมตดผาน การคมนาคมสะดวกเหมาะสาหรบพฒนาเปนแหลงทองเทยว สาหรบดานบคลากร ผนาชมชนมศกยภาพใน การบรหารงาน มความรบผดชอบและมความสามคค คนใหความสนใจและความรวมมอในการดาเนนการงานของสวนรวม

“ชมชนไดแนวทางการพฒนายทธศาสตรการพฒนาพนทถารงคไวดงน คอ ประการแรก วางแผนการใชประโยชนพนทใหเหมาะสม ประการท 2 พฒนาสงแวดลอมเมองและแมนา ประการท 3 พฒนาและสงเสรมการทองเทยว ทางเลอกดานประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม ควบคกบการสงเสรมตลาดนดทองเทยวกลมประชมสมมนาและนนทนาการ


195

และสรางความเชอมโยงกบการทองเทยวหลก (ทะเล ปา เขา) ปรบปรงระบบการบรหารจดการ และประการท 4 การทองเทยว ควบคมมาตรฐานการผลตสนคาเกษตรปลอดสารพษเพอการสงออกสงเสรมการผลตผกผลไมปลอดสารพษ การพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลถารงค พฒนาเจรญกาวหนาไดอยางรวดเรว” (สาฤทธ อบแยม, 2560)

ผลการวจย จากมมมองของกรรมการบรหารงานองคการบรหารสวนตาบลถารงค (2560) พบวา การวเคราะหศกยภาพและการพฒนาของตาบลถารงค เปนการวางแผนเปนการพจารณาและกาหนดแนวทางปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทปรารถนาเปรยบเสมอนเปนสะพานเชอมโยงระหวางปจจบนและอนาคต เปนการคาดการณสงทยงไมเกดขน การวางแผน จงมความเกยวของกบการคาดการณตางๆ ในอนาคตและตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตทดทสด โดยผานกระบวนการคดกอนทา กลาวคอ แนวทางปฏบตทดทสดสาหรบอนาคต เพอใหบรรลผลทปรารถนาของชมชน องคการบรหารสวนตาบลถารงค จงจาเปนทตองมการวางแผนเพอใชเปนกรอบทศทางในการพฒนาโดยกาหนดใหสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาจงหวด แผนพฒนาอาเภอ รวมถงการพฒนาตาบลตามแนวคดปรชญาหลกของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ทยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนจะนาไปสการพฒนาชมชนทยงยนอกดวย นอกจากน ผลการวจยพบวา นโยบายหลกในการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลถารงค ไดเนนในการพฒนาคน ซงถอวาเปนทรพยากรทมศกยภาพสงสด ใหมคณภาพอนจะเปนกาลงสาคญในการพฒนาองคการบรหารสวนตาบลถารงค ใหมความเจรญกาวหนา และในปจจบนนโยบายของรฐบาลกเนนใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการบรหารงานกบองคการบรหารสวนตาบล ฉะนน ถาชมชนมคนทมความรความสามารถ มคณภาพ กจะทาใหการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลถารงคพฒนาเจรญกาวหนาไดอยางรวดเรว

“วสยทศนการพฒนาองคการบรหารสวนตาบล ถารงคนาอย เชดชทองเทยวเชงนเวศ เกษตรปลอดภย รายไดมนคง โปรงใสและมสวนรวมองคการบรหารสวนตาบลถารงคมงเนนการปฏบตตามหลกระเบยบ ขอกฎหมาย ดวยความโปรงใส ตรวจสอบได” (ณฐธนพล พมพทอง, 2560)

ภารกจหลกของตาบลถารงค มดวยกน 6 ประการกลาวคอ


196

ประการท 1 คอ การปรบปรงและพฒนาระบบสาธารณปโภคใหไดมาตรฐานและเพยงพอตอความตองการของประชาชน เพอรองรบการขยายตวของเมองในอนาคต

ประการท 2 คอ การพฒนาระบบการศกษาและการสาธารณสข ตลอดจนอนรกษและพฒนาศลปวฒนธรรมอนดงามและภมปญญาของทองถน

ประการท 3 คอ การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหยงยนเหมาะเปนแหลงทองเทยวควบคกบวถชวตชมชน

ประการท 4 คอ การปรบปรงและพฒนาระบบการบรหารการจดการตลอดจนความมนคงและปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชน

ประการท 5 คอ การพฒนาศกยภาพของคนและชมชนใหเขมแขงและโปรงใส สามารถพงตนเองไดและมสวนรวมของทกฝาย

และประการท 6 คอ การสงเสรมเศรษฐกจพอเพยงและเกษตรชวภาพในชมชนใหมความเขมแขงอยางยงยน” (ประชม เขมกลด, 2560) นอกจากน ผลการวจยดานศกยภาพของชมชนถารงค พบวา ไดนาแผนของตาบลลงสการปฏบต ดงน

ประการแรก คอ พฒนาเสรมสรางความรใหแกบคลากรใหมความเขาใจในเรอง การจดทาแผนทมยทธศาสตรเปนตวขบเคลอนไปสวสยทศนทตงไว

ประการท 2 คอ พฒนาระบบฐานขอมลตาง ๆ เพอใชเปนขอมลในการวางแผนและตดตามประเมนผล

ประการท 3 คอ พฒนาระบบตดตามประเมนผล โดยการจดทาตวชวดในทกระดบ เพอใหเปนเครองมอในการบรหารจดการแผนงานโครงการและการตดตามประเมนผลอยางมประสทธภาพ

ประการสดทาย คอ กาหนดองคกรรบผดชอบโดยแตงตงคณะกรรมการตดตามและประเมนผลแผนพฒนาใหประชาชนทราบโดยทวกนอยางนอยปละหนงครงภายในเดอนธนวาคมของทกป ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดของ สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2544) ตามยทธศาสตรการพฒนาแผนพฒนาเศรษฐกจและ


197

สงคมแหงชาต ฉบบท 9 ทประกอบดวย 1) ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและการคมครองทางสงคม 2) ยทธศาสตรการปรบโครงสรางการพฒนาชนบทและเมองอยางยงยน 3) ยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 4) ยทธศาสตรการจดการระบบบรหารเศรษฐกจและสวนรวม 5) ยทธศาสตรเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ 6) ยทธศาสตรการพฒนาความเขมแขงทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย และ 7) ยทธศาสตร การบรหารจดการเพอนาไปสธรรมาภบาล

ผลการวจยเกยวกบประเดนศกยภาพดานการทองเทยวของชมชน ในลกษณะการวเคราะหและการสงเคราะห SWOT ในรปแบบตาราง พบวา

ตารางท 1 แสดงผลการวเคราะหและการสงเคราะห SWOT

จดแขง (strengths) จดออน (weaknesses) S1 ทตงมสภาพแวดลอมสวยงาม บรรยากาศด ม

ความสงบ มพนททากจกรรมทหลากหลาย มแหลงนาขนาดใหญ ทตดเพชรเกษม มภเขา ตนไม มถาหลวงพอคาคตาบล

S2 มสงดงดดใจทหลากหลายในทกหมบานของ

ตาบล ไดแก กลมแมบาน กลมเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสานสวนผลไม และหนงตะลง (แกะตวหนงเอง) กลมทานาพรกแกง

S3 มความเปนเอกลกษณดานโบราณวตถโบราณสถาน สงแวดลอม วฒนธรรมวถ และชวตชมชน เชน อาหารพนถนและการละเลนพนบาน

W1 ขาดมาตรฐานในดานการบรการ เชน บานรบรอง โฮมสเตย สถานทพก กรณนกทองเทยวตองการพกคาง ตลอดจนการจดเตรยมดานอาหารและเครองดม

W2 ขาดจดศนยรวมการขายสนคาและ ผลตภณฑของชมชน W3 คนในชมชนยงไมเขาใจการทองเทยวยงยน การจดการทชดเจน

S4 ศาลากลางหมบานกลางบานมหองนาทกท W4 งบประมาณทไดรบมคอนขางจากด


198

ถนนคอนกรตสะดวกในการเดนทาง มบรการอานวยความสะดวกจากองคการบรหารสวนตาบลโดยรถราง พานกทองเทยวชมไดทกท มการใหบรการในบางจดสาหรบจกรยานปนเทยว

S5 คนในชมชนมความรความสามารถ รวมกลมเขมแขง สามารถสรางนโยบาย สงเสรมการทองเทยวได

W5 ขาดการใหความรวมมอของชมชนในทกดาน จะชวยกนเพยงบางงาน

S6 คนในชมชนมภมปญญาทองถน สามารถประยกตเปนสนคาทางการทองเทยวได

W6 ผนาใชหลกการบรการแบบเบดเสรจ จงเปนเหตใหคนในชมชนบางสวนไมยอมรบในเรองความคดเหนเพอการทองเทยวในชมชน

S7 มแหลงทองเทยวทหลากหลายท ง แหลงทองเทยวทางธรรมชาต และแหลงทองเทยวทมนษยสรางขน

W7 ขาดการบรการเสรมตางๆ ทเออประโยชนตอนกทองเทยวทเขามาในชมชน

S8 การจดกจกรรมประเพณประจาป เชน การแสดงลเก การแสดงกลองยาว การแสดงหนงตะลง การแสดงงานวาว และการทาบญตกบาตรเทโว

S9 ม ก าร รวม กล ม ขอ งห วห น า ช ม ชน แ ล ะคณะกรรมการชมชนไดเขมแขง

S10 มการจดตงคณะทางานดานการทองเทยวภายในชมชน

การว เคราะหและการส งเคราะห โอกาส (Opportunities) และภยคกคาม (Threats) เกยวกบประเดนศกยภาพดานการทองเทยวของชมชน ตารางท 2 แสดงผลการวเคราะหและการสงเคราะห SWOT


199

โอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats)

O1 นโยบายการสงเสรม สนบสนนและมสวนรวมกบชมชน

O2 ไดรบการสนบสนนดานการทองเทยว

จากหลายหนวยงาน สามารถไดรบการสนบสนน งบประมาณจากหนวยงานตางๆเหลานนไดมากขน เชน กลมประชารฐ การประชาสมพนธชมชนโดยการทองเทยวแหงประเทศไทย สานกงานจงหวดเพชรบร

T1 ส ถ าน ก ารณ ด าน เศ รษ ฐก จ แล ะการเมองทไมแนนอน ซงเปนปจจยหนงทสาคญในการตดสนใจ ทองเทยว

T2 ปรมาณของนกทองเทยวในลกษณะม ว ล ช น ท ม า ก ข น ท า ใ ห ก ล มนกทองเทยวทเปนนกทองเทยวคณภาพ ซงใสใจตอสงแวดลอม และกาลงซอสงมกลมจานวนนอย

T3 ขาดการบรณาการดานโครงสรางพนฐาน

หนวยงานท รบผดชอบดานไมมการวางแผนรวมกน

T4 นาทวมบางเปนบางท หนาแลงมบางถานาแกงไมปลอย


200

ศกยภาพการทองเทยวของชมชนถารงคยงไมไดมแผนหรอนโยบายดานการจดการ

ทองเทยวอยางเปนรปธรรม แตโดยศกยภาพทางทรพยากรทางธรรมชาต วฒนธรรมและวถชวต ตลอดจนเสนทางการทองเทยวในพนท ทเอออานวย ทสาคญคอ การมผนาชมชนทเขมแขง รวมถงความพรอมของคนชมชนจงสามารถทจะดาเนนการจดการดานการทองเทยวในชมชนได ดงนน จากศกยภาพของชมชนถารงคจะเหนวาสามารถดาเนนการจดการทองเทยวในลกษณะทยงยนได

จากการว เคราะหผลขอมลจากการสมภาษณ เชงลกผ ใหขอมลหลก ตามกระบวนการขนตอนการดาเนนการวจย ผวจยสรปผลการวจยประเดนการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคของชมชนถารงค พบวา

มตดานเศรษฐกจ ผลการวจยพบวา ชมชนมการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค กลาวคอ เมอม

การทองเทยวเขามาชมชนสามารถกระจายรายไดสชมชนไดมากและทวถง ทาใหคนในชมชนมรายไดเสรมเพมขน พบวา มผลดถาทาได ถงจะไมมาก แตกไดกระตนใหคนรจกเสยสละและรกษาสงแวดลอม ทาใหทกคนในชมชนมรายไดจากการขายสนคา พช ผก ผลไมในชมชนตลอดจนประชาชนในพนท ไดรวมกนวางแผนพฒนา และควบคมการเตบโตของการทองเทยวกระจายรายไดเขาสชมชนไดมาก ทงน มการประชมกลมกบผทเหนดวย และมการวางแผน การพฒนาเปนลาดบ ไมวาจะเปนการประชมรบสมาชกการตงคนทางาน การระดมทน การลงมอทา การตดตามและประเมนผลเปนระยะ แตในทางตรงกนขาม ผลการวจยพบวา บางครวเรอนชอบความเปนสวนตว แบบสงคมชนบท อาจทาใหเกดความวนวาย แบบสงคมเมอง จงเปนเหตใหการทมในการรวมวางแผนและดาเนนสการปฏบตจรงมนอย

นอกจากน ผลการวจยพบวา มการจดตงคณะกรรมการทางานดานการทองเทยวของตาบล ซงไดรบการสนบสนนจากทมงานของประชารฐเพชรบร เพอวางแผนพฒนา การทองเทยวของตาบลอยางตอเนอง รวมกนประชมวางแผนการบรหารงานรวมกบองคการบรหารสวนตาบลในการจดการทองเทยว ในการดาเนนการจดทาแผนดานการทองเทยวของ


201

ชมชน เพอเสนอโครงการและแนวทางการดาเนนปฏบตดานการทองเทยวตอภาครฐเพอนาสนโยบายในการปฏบตอยางเปนรปธรรม

ยงไปกวานน ผลการวจยพบวา ในมมมองดานเศรษฐกจของชมชน โดยนาการทองเทยวเขามาในชมชน มการประสานองคกรตางๆ มาใหความร ตลอดจนสนบสนนเศรษฐกจทองถนโดยใหชมชนมสวนรวม เชน การทานาพรก ทาขนม หตถกรรม การเปนมคคเทศกนอย รวมถงใหคาแนะนาในการตงกลมอาชพ เปนหนวยงานประสานในการของบประมาณจากหนวยงานทเกยวของ เศรษฐกจดขน ชมชนมรายไดเพมขน รวมถงชมชนมคณภาพชวตทดขน

ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดของ Mitchell and Reid (2001) ทไดระบถงการทองเทยวโดยชมชนไววา เปนการทองเทยวทคานงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม กาหนดทศทางโดยชมชน จดการโดยชมชน เพอชมชนและชมชนมบทบาทเปนเจาของ มสทธในการจดการดแล เพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอนนนเอง อกทงยงสอดคลองกบแนวคดของ วรรณา วงษวานช (2546) ไดใหความหมายของการทองเทยวอยางยงยนไววา เปนการพฒนาและการจดการทรพยากรการทองเทยวและสงแวดลอมอยางฉลาดรอบคอบ ระมดระวงใหเกดผลดทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสามารถธารงรกษาเอกลกษณของธรรมชาตและวฒนธรรมไวไดนานทสด อกทงแนวคดของการทองเทยวเชงวฒนธรรมเหมอนกบแนวคดเชงนเวศ โดยไดรบการตอบสนองเปนอยางดทงภาครฐและเอกชนในการตระหนกถง การพฒนาการทองเทยวทไมทาลายสงแวดลอม

มตดานสงคมและวฒนธรรม ผลการวจยพบวา กจกรรมทมงสงเสรมอตลกษณและภมปญญาของทองถน

การทาวาว กงหน จกรสาน ผลตภณฑจากตาล การทานาตาล การทากะแช มการรวมกลมทานาพรกแกง โดยวตถดบทมอยในชมชน กลมคนท เปนคนของชมชน และนาเสนอเรองราวแบบเลาเรองใหกบกลมคนทเขามารวมเรยนร แลกเปลยนประสบการณ ตลอดจนผมาเยอนในฐานะนกทองเทยว

นอกจากน ผลการวจยพบวา ในชมชนถารงค ชวงเทศกาลสงกรานต มกจกรรมทเปนลกษณะการละเลนเชงวฒนธรรม เชน ผกระดง เหเรอบก รากลองยาว จะเลนชวงงานปดทองทวดถารงค การจดงานลานวฒนธรรมประเพณและภมปญญาพนบาน เพอใหผเกยวของ


202

ไดมโอกาสไดแสดง และถายทอดความรใหผอนตอเนองเปนประจาทกป การจดงานวดมรดกถารงค นาเสนอวฒนธรรมภมปญญาทองถน ซงจะจดในชวงเดอนเมษายน ทงนลกษณะกจกรรมการทองเทยวในชมชน สามารถสรางการรบรและเขาใจในวถชวตของชมชน โดยเปนการรวมพลงเพอพฒนาลาหวยใหสวยงาม หมบานนาอย เปนวถพอเพยงแบบชมชน โดยนกทองเทยวสามารถทองเทยวชมสมผสการทาเกษตรแบบพอเพยงไดหลายจด เชน เกษตรอนทรยและฟารมใสเดอน ลาหวยธรรมชาต มการจดแสดงใหด ใหทา เลาใหฟง การทาตาล และเกษตรอนทรย กจกรรมการคดหนอกลวยหอมปลก การทาฮอรโมนไข เลอกมะพราวออน โดยเฉพาะอยางยง การจดใหมฐานการเรยนร และใหมการรบรหลายดาน เชน ใหความรเชงบรรยาย ฝกปฏบตทดลองทา ทดลองทาน นกทองเทยวสามารถเขามารวมแสดงและชม การแสดง เชน งานวนมรดกถารงค การละเลนผกระดง ซงการจดงานนเปนการสงเสรมวฒนธรรมของชมชนถารงค การจดงานวดมรดกถารงค นาเสนอวฒนธรรมภมปญญาทองถน ซงจะจดในชวงเดอนเมษายนของทกป

จะเหนไดวา ผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดของธนภทร สสดใส และคณะ (2561) ทสรปผลการวจยไววา วฒนธรรมเพอการทองเทยวของชมชนลมนาตาป มอตลกษณทโดดเดนทเออตอการทองเทยวทงในแงประวตศาสตร กลมชาตพนธ ภาษา วรรณกรรม การละเลนพนบาน ศาสนา พธกรรมและความเชอ โบราณสถาน โบราณวตถ ขนบธรรมเนยม ประเพณ ภมปญญาทองถน และสภาพภมประเทศทางธรรมชาต แนวทางการจดการทองเทยวทางวฒนธรรม โดยการมสวนรวมของชมชนลมนาตาป ประกอบดวย 1) รณรงคสรางจตสานกของคนในชมชนใหมความรสกในการเปนเจาของ มความรบผดชอบรวมกนในการดแลรกษาสงแวดลอม ความสะอาดของสถานท และความปลอดภยของนกทองเทยว 2) สรางคณคาใหแกชมชน โดยรวมกนศกษาคนควาหาสงทดและมประโยชนเพอนามาจดกจกรรมการทองเทยว รวมทงความมอธยาศยไมตรของชมชน 3) มการวางแผนรบผดชอบรวมกนในการดาเนนงานและการแบงปนผลประโยชน และ 4) จดเตรยมความพรอมดานโครงสรางพนฐานทจาเปนสาหรบการทองเทยวเชงวฒนธรรม ไดแก ดานศนยขอมล เสนทางการทองเทยว ดานอาหาร เครองดม หองนา จดชมวว การสอสาร และวสดอปกรณท ใชประกอบกจกรรมการทองเทยว


203

มตดานสงแวดลอม ผลการวจยพบวา การใชวสดทมาใชประโยชนไดหลายดาน และสงสดรจกใช ม

การอนรกษ ลาหวย ตนยางนา การใหความรอยางตอเนอง เชน การปลกตาล อนรกษยางนา ใชทรพยากรในชมชน เชน สวนตางๆของตาล ใหเกดประโยชนสงสดและมมลคาเพมขน ชวยกนดแลและรกษาความสมดลของสงแวดลอม และปลกตนไมทดแทน เมอตนไมตายลงเพอลดภาวะโลกรอน นอกจากน มการใหความรโดยเชญเจาหนาทเกษตร และหนวยงานเอกชนมาแนะนา การทาปรบตวใหอยกบธรรมชาต การรกษาลาหวยใหสะอาด ไมปลอยใหนาเสย โดยมการตงงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน เพออนรกษทรพยากรทมอยใน ทองถน เชน ลาหวย ตนยางนา ใหอยคกบชมชนอยางยงยน นอกจากน มการจดกจกรรมวนอนรกษแมนาเพชรบร ทาความสะอาดแมนาลาคลอง มการรณรงคการคดแยกขยะ การทา ปยหมกจากเศษอาหาร เศษพชในพช ตลอดจนมการนาเสนอการนาวสดเหลอใชมาเปนพลงงานทดแทนเพอใชในชมชน การทงขยะใหลงถงขยะ การแยกชนดของขยะ ใชจกรยาน การเดน แทนการขบรถยนตหรอมอเตอรไซค

นอกจากน ผลการวจยพบวา ประเดนการพฒนาและสรางจตสานกในการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมของชมชน ชมชนมกรจดตงโครงการธนาคารปลา โครงการกลมเกษตรอนทรย และฟารมไสเดอน เพอรกษาสภาพความสมบรณของพนดนและพนนา และการจดตงชมรมคนรกปา โดยมกจกรรม เชน การปลกปาเพมทกป การบรจาคสงของ ตลอดจน ชมชนไดดาเนนการแบงเขตพนทเหมาะสมตอการทองเทยว มการปองกน ตดตามประเมนผลกระทบทจะเกดขน แตสาหรบประเดนน ชมชนมแผนการรองรบนกทองเทยว เนองจากยงมนกทองเทยวเขามาทองเทยวในชมชนในระยะเวลาสนๆ แตไมเกน 2 -3 ชวโมง ดงนน ผลกระทบดานการทองเทยวจงไมมเกดขนในชมชนปจจบน แตอยางไรกตามชมชนมแผนการจดการเรองผลกระทบดานการทองเทยวหากมการพกคางของกลมนกทองเทยว

ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดของสถ เสรฐศร (2557) อนรกษและการใชทรพยากรอยางพอด การพฒนาการทองเทยวตองมวธการจดการใชทรพยากรทมอยอยางดงเดมทงมรดกทางธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรมทมอยอยางเพยงพอหรอใชอยางมประสทธภาพและใชอยางประหยด ชวยลดการบรโภคใชทรพยากรทเกนความจาเปนและลด


204

การกอเสย ตองรวมกนวางแผนกบผท เกยวของจดการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพหรอจดหาทรพยากรอนทมคณสมบต มคณภาพเหมอนกน ใชทดแทนกนไดเพอลดการใชทรพยากรทหายาก ตลอดจนสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคมและวฒนธรรม อกทงสอดคลองกบแนวคดของ เพจ และโดลง (Page and Dowling, 2002: 65-69) ทไดกลาวถงความยงยนของระบบนเวศ (Ecologically sustainable) การทองเทยวทกประเภท ควรสรางความยงยนทงดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม การทองเทยวเชงนเวศ คอ การทองเทยวททาใหเกดความยงยนของระบบนเวศในพนทธรรมชาต ความยงยนหมายถงความยงยน ของชนดพนธพชพนธสตว ทไมถกทาลายใหลดจานวนลง จากการทองเทยวและการทองเทยว ตองไมทาลายโครงสรางทางกายภาพของธรรมชาต เชน ภมประเทศ ภมอากาศ หรอลกษณะโครงสรางทางธรรมชาตทเปนบอเกดความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากนตองคานงถงความหลากหลายทางวฒนธรรมในพนท เพราะความหลากหลายกอใหเกด ความยงยนของระบบนเวศ

มตดานการจดการและการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ผลการวจยพบวา ระบบการจดการดานการทองเทยว เชน มการวางแผน ม

กระบวนการ การตลาด สงแวดลอม วฒนธรรม ความปลอดภย มกฎของชมชนในการจดการทองเทยวโดยชมชนเอง ซงพบวา องคการบรหารสวนตาบล ไดพาผนา ผทมแนวคดพฒนาหมบาน การทากจกรรม การเดนงาน การขยายโครงการ การรกษาภมลาเนาบานเกด การออกกฎบางพนทจดการโดยชมชนเอง เชน กลมนาพรก ธนาคารปลา เกษตรแบบพอเพยง

สาหรบดานการจดการทองเทยว ผลการวจยพบวา ชมชนไดมการจดตงทมคณะกรรมการทองเทยวเพอใหเกดคณภาพและความพงพอใจแกนกทองเทยว ในเชงของกฎของชมชน เปนรปแบบชมชนดงเดม คอ คณธรรมและจรยธรรม เปนพนฐานของชมชน ซงเปนเสนหของชมชนททาใหนกทองเทยวมาเยยมชม ทงนในชมชนมการวางแผน กระบวนการ การตลาด สงแวดลอม วฒนธรรม โดยชมชนไดเขามามบทบาทและสวนรวมในการวางแผน และแกปญหาดานการทองเทยว มการประชม เครอขาย ภาครฐ เอกชน องคกรอสระ ทางการทองเทยวทเออประโยชนตอชมชนทงทางตรงและทางออม


205

ซงผลการวจยคร งนสอดคลองกบแนวคดของ Heather Mair (2014) ไดสรปผลการวจยเรองการทองเทยวโดยชมชนไววา การทองเทยวชมชนเปนแนวคดและแนวทางในการพฒนาและวางแผนการทองเทยว ความคดของตนวางอยบนสมมตฐานของความสาเรจของการทองเทยวจาเปนตองมสวนรวมของผทไดรบผลกระทบจากการพฒนา แนวทาง การทองเทยวในชมชนพจารณาวาผคนทไดรบผลกระทบจากการทองเทยวมสวนรวมในการพฒนา โดยทวไปการทองเทยวชมชนเปนจดเรมตนของความตองการของสมาชกในชมชนเจาบาน

นอกจากน ผลการวจยยงสอดคลองกบแนวคดของ วระพล ทองมา (2554) ทไดสรปถงองคประกอบการทองเทยวโดยชมชนวาเปนเครองมอสรางความเขมแขงขององคกรชาวบานในการจดการทรพยากร ธรรมชาตและวฒนธรรม โดยกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชน ใหชมชนไดมสวนรวมในการกาหนดทศทางการพฒนาและไดรบประโยชนจากการทองเทยว การทจะใหชมชนดาเนนการทองเทยวตามหลกการดงกลาวขางตน มความจาเปนทจะตองเตรยมความพรอมและสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการจดการการทองเทยวในขณะเดยวกน มการรณรงคกบคนในสงคมใหเหนความแตกตางของการทองเทยว โดยชมชนกบการทองเทยวทวไป กระตนใหคนในสงคมเหนความสาคญและเปนนกทองเทยวทสนใจ การแลกเปลยน เรยนรระหวางเจาของบานกบผมาเยอน

ผลการวจยเปนไปในทศทางเดยวกบกบ ผลการวจยของ ภยมณ แกวสงา และนศาชล จานงศร (2555) ทสรปไววา รปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคเปนรปแบบทเปดโอกาสใหนกทองเทยวและชมชนทองถนมสวนรวมในการจดการทองเทยว

มตดานบคลากร ผลการวจยพบวา มการดาเนนการนาสมาชกในชมชนศกษาดงานชมชนตนแบบ

เดอนละครง มการฝกอบรมใหแกนนาโดยจดไปศกษาดงานในชมชน ทประสบความสาเรจในดานการทองเทยว โดยมการอบรมในหวขอตางๆ เชน ดานการทองเทยวเชงเกษตร เพอใหนาความรความเขาใจ มาประยกตใชในการพฒนาในชมชนของตน ตลอดจนมการฝกอบรมการเปนอาสาสมครนาเทยวชมชนโดยจดอบรมทงภายในและจดอบรมภายนอกสถานท ซงการจดการทองเทยวชมชนของตาบลถารงคจดแขงเนนการใชคนชมชน หรอผมความรใน


206

ชมชนเปนแหลงขอมล เพอเผยแพรกบนกทองเทยว เปนวทยากรตามแหลงเรยนร เปนกรรมการในการจดทาแผนงานเพอปรบปรงระบบการจดการดานทองเทยวในทกป

ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดของสถ เสรฐศร (2557) ทใหความสาคญแกบทบาทของบคลากร ในการพฒนาทรพยากรทางการทองเทยวทยงยน โดยระบวา การพฒนาบคลากร (Training staff) การใหความร การฝกอบรม การสงพนกงาน ดงานอยางสมาเสมอ ใหมความร มแนวคด และวธปฏบตในการพฒนาการทองเทยวยงย นนบเปนการพฒนาบคลากรในองคกร เปนการชวยระดบมาตรฐานการบรการทองเทยว

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากผลการวจย

1. ปญหาเรองบคลากร ชมชนถารงคมจานวนผมความรเฉพาะทางในเรองตางๆ นอยลง เนองจากเปน

คนทสงอายในรนเกาๆ การทตาบลขาดผมความรเฉพาะดาน เชน ในเรองของการสารวจโบราณสถานโบราณวตถ ขาดผมความร หรอปราชญในเรองของทมาของวฒนธรรม การละเลน หรอประเพณทองถน ทาใหเกดผลกระทบตอการประชาสมพนธหมบาน เชน การทาแผนพบบอกประวต ทมาของหมบาน โบราณสถาน โบราณวตถทน าสนใจในกรณททางตาบลตองการเปดตวเปนแหลงทองเทยว

2. ปญหาเรองขาดผสบสานงานภมปญญาทองถน ผลงานทเปนภมปญญาทองถนของชาวบานหลายๆผลงานขาดผทจะสบสานตอ

เชน การปนแปง การทาขไต การขนตาล การทากงหนบก การทาวาวดยดย และการทาจกสาน เปนตน เพราะถาดาเนนการสนบสนนภมปญญาชาวบานตอไป แตในทางตรงขามไมมผมาสบสานภมปญญาน ซงนบวาขอนเปนอปสรรคในการทาทองเทยวใหยงยน มเพยงกลมเดยวคอนกเรยนในโรงเรยนวดมวงงามสาหรบเดกประถมศกษาทไดรบการสบสานตอภมปญญา แตเมอยายโรงเรยนเขาสระดบมธยมศกษากไมไดกลบมาเรยนรกจกรรมทสานตอภมปญญาน

3. ดานกาลงคน


207

การดาเนนงานในชมชนทวางไวจะสาเรจลลวงไปไมไดหากขาดคนทมความรความชานาญในงานนน รฐบาลควรใหการสนบสนนในดานกาลงคน ใหคนทมความร ความชานาญมาตรวจงานในชมชนเปนระยะๆ เพอแนะนาการทางานทถกวธใหกบคนในชมชน นอกจากจะทางานไดเรวขนแลวยงเปนการประหยดงบประมาณไดอกทางหนงดวย

ขอเสนอแนะเพอการวจยคร งตอไป 1. ควรมการศกษาในเรอง บรบทและศกยภาพของชมชนในการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค โดยขยายพนทสพนทชมชนอนๆ หรอภาคอนๆ 2. ควรมการนาแนวทางการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค เพอทดลองใชในการปฏบตจรงในชมชนทศกษา โดยสามารถศกษาในลกษณะการวจยและการพฒนา (research and development) ตอไป 3. ควรศกษาปจจยความสาเรจและความลมเหลวของการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค

เอกสารอางอง กรมการทองเทยว. (2559). กลมขอมลสถตดานทองเทยว:Internal tourism in

Hua Hin 2010-2012. สบคนเมอ 10 ธนวาคม 2560, จาก http://www. tourism.go.th. ณฐธนพล พมพทอง. (2560, 26 มนาคม). รองนายกองคการบรหารสวนตาบลถารงค. องคการบรหารสวนตาบลถารงค. สมภาษณ. ธนภทร สสดใส เสร วงษมณฑา และชษณะ เตชคณา. (2561, มกราคม – มถนายน). การ

จดการการมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาแหลงทองเทยว บรเวณดานสงขรจงหวดประจวบครขนธ. วารสารเศรษฐศาสตรและบรหารธรกจปรทศน, 14(1), 1-13.

ประชม เขมกลด. (2560, 26 มนาคม). รองนายกองคการบรหารสวนตาบลถารงค. องคการบรหารสวนตาบลถารงค. สมภาษณ.


208

ภยมณ แกวสงา และนศาชล จานงศร. (2555). การทองเทยวเชงสรางสรรค: ทางเลอกใหมของการทองเทยวไทย. วารสารเทคโนโลยสรนาร. 6(1), 91-109.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา. (2559). องคความรเกยวกบการทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative Tourism). สบคนเมอ 18 สงหาคม 2559, จาก http://www.dasta.or.th/

creativetourism/attachments/article/112/20_9271.pdf. วรรณา วงษวานช. (2546). ภมศาสตรการทองเทยว (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ภาควชา

ภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. วระพล ทองมา. (2554). การทองเทยวโดยชมชน (Community Based Tourism: CBT)

สาหรบการพฒนาคณภาพชวตของชมชนในเขตทดนปาไม. สบคนเมอ 24 ธนวาคม 2560, เขาถง ไดจาก www.dnp.go.th/fca16/file/

i49xy4ghqzsh3j1.doc. สถ เสรฐศร. (2557). แนวทางการจดการทองเทยวอยางยงยนในชมชนคลองโคน อาเภอ

เมอง จงหวดสมทรสงคราม. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการอตสาหกรรมการบรการและการทองเทยว มหาวทยาลยกรงเทพ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2544). สรปสาระสาคญสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ 9. สบคนเมอ 28 ธนวาคม 2560, จาก https://www.nesdb.go.th/ download/article/Plan9.pdf.

สาฤทธ อบแยม. (2560, มนาคม 26). นายกองคการบรหารสวนตาบลถารงค. องคการ บรหารสวนตาบลถารงค. สมภาษณ. องคการบรหารสวนตาบลบานลาด. (2559). ขอมลตาบลถ ารงค อาเภอบานลาด จงหวด

เพชรบร. สบคนเมอ 10 สงหาคม 2559, จาก http://www.thaitambon.com/tambon.

Heather, M. (2014). Organic farm volunteering as a decom modified tourist experience. Recreation and Leisure Studies, 15(2), 191-204.

http://www.thaitambon/


209

Page, S.J., and Dowling, R.K. (2002). Ecotourism. Harlow: Prentice Hall. Ueltschy, L.C., Laroche, M., Eggert, A., & Bindl, U. (2007). Service quality and satisfaction: an international comparison of professional services perceptions. Journal of Services Marketing, 21(6), 410-423.


209

พระนครคร: พระต ำหนกกบควำมเปนมำดำนสถำปตยกรรม Phranakhonkhiri: The Royal Residence and

Architectural History

ณฐกำนต ผำจนทร1 / นวลสมร อณหะประทป2 / สปชำ เพชรโสม3

Nuttakan Phachan1 / Nuansamorn Ounhaprateep2 /Suppacha Phetsome3

1อาจารยสาขาวชาอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการระหวางประเทศ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร 2มคคเทศกอสระ 97/28 ถนนวรชหงสหยก ต าบลวชต อ าเภอเมอง จงหวดภเกต 83000

3ผชวยนกวจย ศนยวจยอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร 1Lecturer of International Tourism and Service Industry,

Faculty of Humanities and Social Sciences, Phetchaburi Rajabhat University 2Tour Guide 97/28 Wirathongyok Road, Wichid Subdistrict, Mueang District, Phuket 83000

3Research Assistant, Center for Service Sector and Touurism Research, National Institute of Development Administration, Bangkok

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: April 20, 2019; Revised: June 11, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

บทความเร องพระนครคร: พระต าหนกกบความเปนมาดานสถาปตยกรรม เปนการศกษาความเปนมาและลกษณะดานสถาปตยกรรมสงปลกสราง และเชอมโยงความรรวมสมยดานสถาปตยกรรมยครตนโกสนทรตอนตนของอทยานประวตศาสตร พระนครคร จงหวดเพชรบร ผลการศกษาพบวา พระนครครเปนพระราชฐานทมความส าคญมาตลอดรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) ใชเปนสถานทแปรพระราชฐาน และรบรองพระราชอาคนตกะ มสงปลกสรางอยบนยอดเขา 3 ยอดเขา

วำรสำรมนษยสงคมปรทศน (มสป.) ปท 21 ฉบบท 2 กรกฎำคม – ธนวำคม 2562

210

เปนลกษณะสถาปตยกรรมจนผสมผสานกบสถาปตยกรรมไทยและตะวนตกแบบนโอคลาสสคทมความเชอมโยงและมความสมพนธกบประวตศาสตรการปกครองของไทย

ค ำส ำคญ: พระนครคร พระต าหนก สถาปตยกรรม

Abstract

This article is the study of the architectural history of Phranakhonkhiri in Petchaburi, Thailand. It investigates the architectural design concept in connection to the local wisdom of art, culture and architecture during the mid of Rattanakosin era. The finding indicated that King Rama IV of Thailand built this royal residence locating on the top of three mountains for recreational purpose as well as accommodating the royal guests. The architectural style was influenced by Sino-Thai and neo classical European style, which demonstrating the deep root diplomatic history of Thailand.

Keyword: Phranakhonkhiri, the Royal Residence, architectural history

บทน ำ สถาปตยกรรมเปนวฒนธรรมสาขาหนงแสดงถงความเจรญงอกงามของชาต ม

ความส าคญตอการด าเนนชวตมนษย ถกสรางขนเพอเนนคณคาดานประโยชนใชสอย สนองความตองการดานจตใจ สถาปตยกรรมทเกดขนในประเทศไทยมหลายยคหลายสมย เรมจากสถาปตยกรรมกอนประวตศาสตร ประกอบดวยสถาปตยกรรมสมยทวารวด ศรวชย และลพบร สวนสถาปตยกรรมไทยเรมจากสถาปตยกรรมเชยงแสน สโขทย อยธยา รตนโกสนทร และสถาปตยกรรมยคปจจบน (บญช โรจนเสถยร , 2548) บทความเรองนมงเนนศกษาสถาปตยกรรมสมยรตนโกสนทร ตงแตสรางกรงเทพมหานคร จนถงยคสมยพระบาทสมเดจ


211

พระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) ซงเปนชวงแหงการเปลยนผานเขาสความเปนสงคมสมยใหม (Modernization) ตลอดจนการเชอมโยงความรรวมสมยดานสถาปตยกรรมยครตนโกสนทรตอนตน วเคราะหผานพระต าหนกพระนครคร จงหวดเพชรบร

1. สถำปตยกรรมในยครตนโกสนทรตอนตน ลกษณะสถาปตยกรรมในยครตนโกสนทรตอนตน การกอสรางอาคารและสถาปตยกรรมมกจะเลยนแบบสถาปตยกรรมอยธยาทงหมด (ชาตร ประกตนนทการ, 2556) โดยเฉพาะอยางยงการสรางพระราชวง ไมวาจะเปนรปแบบการกอสรางหรอชอตางๆ ของพระราชวงและวด ไดน าชอมาจากพระนครศรอยธยา ซงในสมยรชกาลท 1 และ 2 มรปแบบสถาปตยกรรมประเภทอาคารพระราชวง รปทรงอาคารในชวงแรกออนโคงแบบอยธยา ม การประดบตกแตงลวดลายซงไดรบอทธพลการกอสรางมาจากอยธยาตอนปลาย สวนโบสถ วหาร นยมประดบตกแตงดวยกระจกส ท าเครองยอดเชนเดยวกบอยธยา หลงคายงคงเปนเครองไมและมการท าบวเสา เปนบวจงกล รปแบบของพระเจดยในชวงตน ยงคงสรางเจดยเหลยม ยอมมไมสบสอง แตมลกษณะแตกตางจากอยธยา ตอมาสมยรชกาลท 3 รปแบบทางสถาปตยกรรมมการผสมผสานระหวางไทยกบจน อาคารประเภทโบสถและวหารจะเปนอาคารทรงตกไมมชอฟาใบระกานยมตกแตงหนาบนดวยถวยชามลายครามและเบญจรงคหรอมการประดบตกแตงหนาบนดวยกระเบองเคลอบผกลายแบบจนหรอเปนเรองราวคตแบบอยางจน (สวรรณ เครอปาน, 2542) จากเอกสารประวตศาสตร พระราชพงศาวดาร พระราชหตถเลขา หมายรบสง จดหมายเหต และบนทกรวมสมยในสมยรชกาลท 4 (กรมพระยาด ารงราชานภาพ, 2465) กลาวตรงกนวา พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เสดจพระราชด าเนนแปรพระราชฐานทเมองเพชรบรเกอบทกปตลอดรชสมย และไดมการระบเหตการณส าคญในการออกแบบและกอสรางพระนครคร สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาด ารงราชานภาพทรงบนทกถงพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ไวในหนงสอ “ความทรงจ า” วา พระบาทสมเดจ พระจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระด ารเหนวา ถงคราวโลกยวสยจะ เกดการเปลยนแปลง ดวยฝรงมามอ านาจขนทางตะวนออกน และประเทศไทยอาจมการเกยวของกบฝรงในวน


212

ขางหนา จงทรงเรมศกษาภาษาองกฤษ และทรงน าความรแบบอยางของสถาปตยกรรมจากตะวนตกมากอสรางพระราชวงและพระทนงตางๆ ประกอบดวย พระทนงอนนตสมาคม พระบรมมหาราชวง รวมถงพระนครคร (กรมศลปากร , 2552) ในสมยรชกาลท 4 จงม ความนยมในศลปะตะวนตก รปแบบสถาปตยกรรมตะวนตก ถกน ามาจากภาพพมพ ภาพถาย โปสการด และของทระลกจากตางประเทศ หรอขนนางไทยไดเดนทางไปตางประเทศและลอกเลยนแบบอยางมา

ลกษณะเดนของสถาปตยกรรมในยคน แบงออกเปน 2 รปแบบ ไดแก รปแบบตามคตนยมแบบกรงเกา และรปแบบทไดรบอทธพลตะวนตก กลาวคอ รปแบบตามคตนยมแบบกรงเกาจะสรางเจดยกลมเปนประธานของวดอยดานหนาพระอโบสถ ลกษณะเดนของอาคารโบสถวหาร เปนอาคารทรงไทย สวนร ปแบบท ไดรบอทธพลตะวนตก เปนสถาปตยกรรมทเกยวกบพระทนงตางๆ ในพระราชวงจะนยมสรางแบบตะวนตก แตเนองจากชางสวนใหญเปนชาวจน รปแบบของอาคารแบบฝรงจงมซมโคงประตหรอหนาตาง หรอสวนของหลงคาจะมงกระเบองแบบจน (สวรรณ เครอปาน , 2542) รปแบบพระราชวงแบบตะวนตกทส าคญคอ พระนครคร พระนารายณราชนเวศน อาคารทพกอาศยและยานธรกจในใจกลางเมองภเกต เปนตน

จากแนวคดสถาปตยกรรมยครตนโกสนทรในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทกลาวมาสามารถน ามาเปนแนวทางในการวเคราะหสถาปตยกรรมของพระนครครได 2. พระนครครกบงำนสถำปตยกรรม 2.1 ประวตความเปนมาของพระนครคร “พระนครคร” หรอทเรยกกนโดยทวไปวา “เขาวง” สรางขนในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ประมาณป พ.ศ. 2402 เปนชวงเวลาทสยามเปดประเทศท าการตดตอคาขายกบประเทศซกโลกตะวนตกอยางกวางขวางมากขน พระองคทรงมพระราชประสงคใหชาวตางชาตรบรถงความศวไลซของสยามประเทศ จงใหสรางพระราชวง พระนครครขน ณ เขาสมณ ซงเดมเปนทตงของเจดยโบราณของวดอนทรคร โดยการสราง พระนครคร สามารถแบงไดเปน 3 ชวง ดงน กอนการสรางพระนครคร (สมยกรงศรอยธยา


213

ถง พ.ศ. 2401) ระหวางการกอสรางพระนครคร (พ.ศ. 2402 – 2405) และหลงการกอสราง พระนครคร (พ.ศ. 2406 - ปจจบน) ซงใหรายละเอยดได กลาวคอ 1) กอนการสรางพระนครคร (สมยกรงศรอยธยาถง พ.ศ. 2401) พระนครคร เดมชาวบานเรยกสถานทแหงนวา “เขามหาสมณ” ซงเปนทประดษฐานของเจดยโบราณของวดอนทรคร ในชวงนนเมองเพชรบร มบทบาทส าคญใน ดานการเมองการปกครอง เศรษฐกจและสงคม โดยในดานการเมองการปกครอง เมองเพชรบร มสถานะเปนหวเมองฝายตะวนตก ประกอบดวย เมองสพรรณ เมองนครไชยศร เมองวดพร เมองราชบร เมองกาญจนบร เมองศรสวสด เมองไทรโยค เมองทากระดาน เมองทองทาพ และเมองทองผาภม (มน อดมเวช, 2537) นอกจากนดานเศรษฐกจและสงคม เมองเพชรบร เปนเมองทาทส าคญ มการคาขายทางทะเลกบประเทศในคาบสมทรอนเดยและฝงทะเลตะวนออก ซงสวนใหญเปนเรอสนคาจากเปอรเซย อาหรบ ยโรป อนเดย และจน สงผลใหเมองเพชรบรมเศรษฐกจทเฟองฟ เหนไดจากความเจรญดานศลปกรรมและสถาปตยกรรม ทสรางขนสมยอยธยาในเมองเพชรบร เชน วดใหญสวรรณาราม วดเกาะ และวดสระบว เปนตน ในชวงสมยกรงธนบร ถงชวงสนสดสงครามไทยกบพมาในสมยรชกาลท 3 เมองเพชรบรยงคงมความส าคญดานการปกครอง ในฐานะเมองหนาดาน รวมถงเปนเมองเชอมตอกบหวเมองทางตอนใต คนในเมองเพชรบรสวนใหญเปนคนไทยทสบเชอสายมาตงแตสมยกรงศรอยธยา รวมไปถงมชาวไทยทรงด า (หรอชาวไทด า) ทถกกองทพไทยกวาดตอนมาจากบรเวณสบสองจไท ประเทศจน และตอนเหนอของประเทศลาวมายงเมองเพชรบร โดยตงบานเรอนอยทหมบานหนองปรง อ าเภอเขายอย และชวงสมยรชกาลท 3 ชาวไทยทรงด า ตงบานเรอนอยทบานทาแรง อ าเภอบานแหลม อยางไรกตามชาวไทยทรงด า ไดอพยพยายไปยงบานสะพานยหน และอพยพอกครงไปยงบานเวยงคอย และบานวงตะโก (มน อดมเวช, 2537) ซงตอมาชาวไทยทรงด านไดกลายเปนแรงงานส าคญในการกอสรางสถาปตยกรรมตางๆ บนพระนครคร สรปไดวา กอนการกอสรางพระนครคร เมองเพชรบรเปนเมองยทธศาสตรส าคญในสมยกรงศรอยธยา กรงธนบร จนถงชวงกรงรตนโกสนทรตอนตน (รชกาลท 1–3) ใน


214

ฐานะของเมองหนาดาน และเมองทาทางเศรษฐกจ สงผลใหเมองเพชรบรมเศรษฐกจทเจรญรงเรอง สะทอนใหเหนจากงานศลปกรรมและสถาปตยกรรมตางๆ ซงความส าคญและความเจรญรงเรองของเมองเพชรบรน ท าใหกษตรยในยคตอมาเสดจแปรพระราชฐานอยางตอเนอง อนเปนผลดกบการกอสรางวดและวงในเมองเพชรบรรวมถงพระนครคร 2) ระหวำงกำรกอสรำงพระนครคร (พ.ศ. 2402-2405) จากความส าคญของเมองเพชรบรในยคสมยตางๆ ทกลาวมาแลว มผลตอเนองมาจนถงสมยรตนโกสนทรยคปรบปรงประเทศทพระมหากษตรยมการเสดจแปรพระราชฐานจนท าใหเกดการสรางพระราชวงขน โดยมพระราชวงส าคญ 3 แหงทสรางขนในชวง 3 รชกาล คอ พระนครคร หรอเขาวง ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) พระรามราชนเวศน หรอพระราชวงบานปน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) และพระราชนเวศนมฤคทายวน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6) โดยในทนจะกลาวถงพระนครครเพยงประการเดยว ส าหรบการกอสรางพระนครคร (พ.ศ.2402-2405) เปนพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โดยมรบสงใหสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) เปนแมกองในการกอสราง พระเพชพไสยศรสวสด (ทวม บนนาค) รกษาการแทนผวาเมองเพชรบร เปนนายงานในการกอสราง และพระเจาบรมวงศเธอกรมขนสหวกรม เปนผออกแบบและควบคมทางดานการชาง (พสวสร เปรมกลนนท, 2560) ทงนในชวงระหวางการกอสรางไดมการใชชาวไทยทรงด าทอพยพมาตงแตสมยกรงธนบรและชวงรชกาลท 3 เปนแรงงานส าคญในการกอสราง การแบงพนทการกอสรางบนยอดเขา แบงตามอรรถประโยชนการใชสอย 3 สวน ไดแก ยอดเขาดานทศตะวนตก เปนทประทบของพระมหากษตรย ประกอบดวย พระทนงเพชรภมไพโรจน พระทนงปราโมทยมไหสวรรค พระทนงเวชยนตวเชยรปราสาท พระทนงราชธรรมสภา หอชชวาลเวยงชย และหอพมานเพชรมเหศวร ยอดเขาสวนกลาง เปนทประดษฐานของเจดยพระธาตจอมเพชร (เดมเปนทประดษฐานของเจดยโบราณทวดอนทรคร)


215

โดยรชกาลท 4 ไดโปรดเกลาฯ ใหมการซอมและเสรมใหสงขนตามแบบพระศรรตนเจดยในวดพระศรรตนศาสดาราม และทรงตงนามใหมวา “เจดยพระธาตจอมเพชร”และยอดเขาดานทศตะวนออก ประกอบดวย วดพระแกว ซงจะมพระอโบสถ พระสทธเสลเจดย หอระฆง พระปรางคแดง และศาลา อยางไรกตาม บนไหลเขาทางทศตะวนออก มวดมหาสมณาราม หรอเดมชอ วดเขาสมณ ตงอย โดยรชกาลท 4 ทรงโปรดเกลาฯใหบรณปฏสงขรณ และโปรดเกลาฯ ใหขรวอนโขง ซงเปนจตรกรเอกสมยรตนโกสนทร วาดภาพจตรกรรมฝาผนง มลกษณะเปนภาพเขยนสฝน วาดเรองราวเกยวกบการไปนมสการสถานทศกดสทธตางๆ เชน ภาพการไปนมสการพระบรมธาตนครศรธรรมราช ภาพการไปนมสการพระพทธบาทสระบร เปนตน บนฝาผนงของวดมหาสมณาราม การเสดจทอดพระเนตรการกอสรางพระนครครครงแรกของรชกาลท 4 เกดขนเมอวนท 18 มนาคม พ.ศ. 2402 โดยเฉพาะการกอสรางต าหนกพลบพลา บรเวณยอดเขาดานทศตะวนตก รวมถงมรบสงใหมการกอสรางพระทนงองคใหญทสดในหมพระทนงพระนครคร ไดแก พระทนงเพชรภมไพโรจนเมอวนท 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2402 การเสดจทอดพระเนตรการกอสรางพระนครครครงท 2 เกดขนเมอวนท 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2403 ทงนในวนท 22 มถนายน พ.ศ. 2403 รชกาลท 4 ทรงโปรดเกลาฯ ใหแหเทวรป ขนไปประดษฐาน จ านวน 3 แหง ไดแก 1) ศาลพระภมเจาท 2) หอพระทประทบทรงศลของพระองคในอโบสถ และ 3) หอประโคมสงคตหรอหอฆอง รวมไปถงทรงโปรดเกลาฯ ใหสรางเสาธงบรเวณหนาหอพมานเพชรมเหศวร ไวส าหรบชกธงมงกฎในขณะทพระองคประทบ ณ พระนครคร (ส านกสถาปตยกรรม กรมศลปากร, 2554) ส าหรบการกอสรางบรเวณยอดเขาทศตะวนออก โปรดเกลาฯ ใหยกเจดยศลาขนบนซากเจดยโบราณทช ารด ใหนามวา “พระเจดยเพชรภมไพโรจน” หรอในปจจบนเรยกวา “พระสทธเสลเจดย”รวมไปถงโปรดเกลาฯ ใหสรางพระวหารและปรางคแบบขอมเมอวนท 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2404 (ส านกสถาปตยกรรม กรมศลปากร, 2554) หลงจากนนเมอพระสทธเสลเจดยสรางเสรจ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงโปรดเกลาฯ ใหมการบรรจพระบรมสารรกธาตในองคพระสทธเสลเจดยเมอวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2405


216

นอกจากน รชกาลท 4 ไดทรงเสดจมาประทบระหวางวนท 25 มกราคม ถง 9 กมภาพนธ พ.ศ. 2405 รวมไปถงโปรดเกลาฯ ใหจดพระ ราชพธเฉลมพระราชมณเฑยรบนพระนครคร (พธขนบานใหม) และทรงบรรจพระธาตบนยอดพระเจดยบนเขามหาสวรรค ในวนท 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2405 (ส านกสถาปตยกรรม กรมศลปากร, 2554) ทงนในชวงทกอสรางพระนครคร รชกาลท 4 ทรงโปรดเกลาฯ ใหพระองคเจาคคณางคยคล ซงประทบอย ณ พระนครคร จดรถบรการราชทตแหงปรสเซยชอ คอลออย เลนเบรต ซงมาเทยวและพกผอนทเมองเพชรบร (ส านกสถาปตยกรรม กรมศลปากร, 2554) จงเหนไดวาเมองเพชรบร เปนเมองตากอากาศของเจานายในสมยนนๆ นอกจากน พระนครคร ยงเปนทรองเรยนถวายฎกาของชาวเพชรบร โดยหลกฐานจากพระราชหตถเลขาของรชกาลท 4 โดยทรงแนะน าวธถวายฎกา ความวา “ชาวเพชรบรถวายฎกาโดยใหรองในททรองได กอนเดนขบวนเสดจฯ กด เสดจฯ กลบอยกอนลงเรอพระทนงกด หรอรองทพระนครเขากด” ทงนรชกาลท 4 ทรงเรยกวงบนเขามหาสมณวา “พระนครคร” เมอป พ.ศ.2403 จากนนไดเสดจฯ ไปยงพระนครคร เพอทอดผาพระกฐนทวดพระพทธไสยาสนและวดมหาสมณาราม 3) หลงกำรกอสรำงพระนครคร (พ.ศ. 2406 - ปจจบน) พระนครคร กอสรางแลวเสรจในป พ.ศ. 2405 จากนนรชกาลท 4 และพระราชวงศ ไดมการเสดจฯ แปรพระราชฐานมายงพระนครครอยางตอเนอง เชน เมอป พ.ศ. 2408 รชกาลท 4 ทรงใชพระทนงเพชรภมไพโรจนส าหรบเปนทองพระโรงเสดจออกขนนาง มการใชพระนครครประกอบพระราชพธโสกนต (โกนจก) ของพระเจาลกเธอพระองคเจา พตรพมลพรรณ (พระเจาลกเธอในรชกาลท 4 กบเจาจอมมารดาแพ) และพระเจาลกเธอพระองคเจามณยาภาธร (พระเจาลกเธอในรชกาลท 4 กบเจาจอมมารดาจนทร) ทหอพมานเพชรมเหศวร อยางไรกตาม หลงจากสรางพระนครครเสรจ 6 ป รชกาลท 4 เสดจสวรรคต พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) เสดจขนครองราชย และมรบสงใหบรณะพนท ปรบเปลยนหองจากหองประชมเปนหองพก ไดแก พระทนงเพชรภมไพโรจน เพอเปนทประทบส าหรบพระราชอาคนตกะจากประเทศเยอรมน คอ ดกโยฮนอลเบรกต


217

ผส าเรจราชการเมองบรนชวก และเจาหญงอลสซาเบธสโตลเบรกรอชซาลา พระชายา รวมไปถงไดมการแกไขดดแปลงพระทนงเวชยนตวเชยรประสาท และพระราชนเวศ มณเฑยรสถาน (กรมศลปากร, 2552) ในป พ.ศ. 2478 กรมศลปากรไดมการขนทะเบยนพระนครครเปนโบราณสถาน จากนนในป พ.ศ. 2496 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช (รชกาลท 9) และสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ ไดเสดจไปยงพระนครคร ทรงทอดพระเนตรเหนความช ารดทรดโทรมของพระทนงและอาคารสถานทตางๆ จงโปรดเกลาฯ ใหบรณปฏสงขรณ เมอบรณะแลวเสรจ รชกาลท 9 และพระราชวงศ ไดเสดจฯ พระนครครเพอเวยนเทยนรอบพระธาตจอมเพชร ซงอยบนยอดเขากลางเมอวนท 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2515 จากนนกรมศลปากรไดด าเนนการส ารวจ และประกาศขนทะเบยนพระนครครเปนโบราณสถานส าคญของชาต กรมศลปากร มหนาทรบผดชอบพระนครคร ตงแต พ.ศ.2518 ถง ปจจบน โดยในปแรกกรมศลปากร ไดจดตงเปนโครงการอทยานประวตศาสตรพระนครคร ทงนจงไดจดงบประมาณเพอบรณะทงพนท โดยชวงเวลาบรณะ อยในป พ.ศ. 2522 - 2530 ซงเรมบรณะพระทนงและซอมแซมเครองราชปโภคทเกบรกษาไวในพระทนง รวบรวมโบราณศลปวตถทไดน าไปเกบรกษาไวทอนกลบคนมา จากนนส านกพระราชวงและกระทรวงมหาดไทย ไดน ามาขนทะเบยนเปนโบราณวตถและศลปวตถ และเมอวนท 27 สงหาคม พ.ศ. 2522 ประกาศจดตงเปนพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครคร เปนพพธภณฑประเภทอนสรณสถาน รวมทงปรบปรงสภาพภมสถาปตยกรรมดวยและเมอมการบรณะเสรจสมบรณในป พ.ศ. 2530 รชกาลท 9 ทรงโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร หรอในปจจบน คอ พระบาทสมเดจพระวชรเกลาเจาอยหว (รชกาลท 10) เสดจพระราชด าเนนเปดพพธภณฑสถานแหงชาตเมอวนท 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2532 เหตการณส าคญทง 3 ชวงเวลาทกลาวมา สามารถสรปไดดงภาพท 1


218

ภาพท 1 แสดงเหตการณตามชวงเวลาทเกยวของกบพระนครคร

สรปไดวา ความเปนมาของพระนครครทแบงออกเปน 3 ชวงเวลานนสะทอนใหเหนถงการใหความส าคญของสถาบนกษตรยกบพระนครคร การธ ารงไวซงพระพทธศาสนาผานส งก อสรางทางศาสนา และลกษณะทางสถาปตยกรรมท ม การผสมผสานระหวางไทย จน และตะวนตกเขาดวยกน ดงจะกลาวไดตอไป

2.2 ลกษณะของสถาปตยกรรมและสงปลกสราง การท าความเขาใจลกษณะสถาปตยกรรมและสงปลกสรางบนพระนครคร สามารถแบงออกเปน 3 พนท ตามยอดเขา ไดแก 1) ยอดเขาทศตะวนตก ซ งเปนทประทบของพระมหากษตรยและพระราชวงศ ประกอบดวย พระทนงเพชรภมไพโรจน พระทนงปราโมทยมไหสวรรย พระทนงเวชยนตวเชยรปราสาท พระทนงราชธรรมสภา พระทนงสนถาคารสถาน พระทนงพมานเพชรเหศวร หอชชวาลเวยงชย 2) ยอดเขากลาง ซงเปนทประดษฐานของพระธาตจอมเพชร และ 3) ยอดเขาทศตะวนออกเปนทตงของวด


219

พระแกวนอย และไหลเขาฝงตะวนออก ซงเปนสวนของวดมหาสมณาราม ซงลกษณะของสถาปตยกรรมบนพระนครครในภาพรวม เปนลกษณะผสมผสานอทธพลจากยโรปในยคนโอคลาสสค ซงมลกษณะ ไดแก เสาทมความสงและเตมอาคาร หลงคาเปนยอดโดม ดานหนาอาคารเปนสามเหลยมหนาจ ว รปรางโดยรวมของอาคารมความสมมาตร อทธพลจากจน จะมการปนสนหลงคา และการใชกระเบองแบบกาบกลวย และอทธพลจากกรงศรอยธยา ซ งสามารถใหรายละเอยดของสถาปตยกรรมโดยแบงตามพนทได ดงน 1. สถำปตยกรรมบนยอดเขำทศตะวนตก

ในสวนนเปนทสงปลกสรางส าหรบการประทบของพระมหากษตรยและพระราชวงศ ดงจะอธบายไดดงน 1.1 พระทนงเพชรภมไพโรจน เปนพระทนงองคใหญทสดบนพระนครคร เปนพระทนงสองชนแบบสถาปตยกรรมตะวนตกยคนโอคลาสสค โดยผนงกออฐฉาบปน ประตมลกษณะเปนซมประตโคง มเสากลมรองรบ และมรปบวปนปนบรเวณหวเสา ผสมผสานกบศลปะจน มลกษณะหลงคาคลายเกงจนโดยกระเบองหลงคามลกษณะคลายกาบกลวย มสนหลงคาทบใน สวนชนลางมพนทใชสอยเฉพาะสวนหนา เปนทประจ าการของทหารรกษาวง ชนบนเปนทองพระโรง บรเวณดานขางตอปกหลงคาคลมเสา คาน ฝาเพดาน และพระบญชรเปนไมพระทวาร พนปดวยหนออนทงนแปลนของพระทนงและอาคารอนๆ มความคลายกบพระมหามณเฑยรในพระบรมมหาราชวง ซงประกอบดวย ทองพระโรงดานหนา ทองพระโรงโดยผนงมลกษณะคลายกบผนงทองพระโรงพระทนงดสตสวรรคธญญมหาปราสาท ในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช นอกจากนมการวางต าแหนงหองใกลเคยงกบพระทนงอมรนทรวนจฉย ทองพระโรงใน ซงเปนหองทมขนาดใหญทสด และอยในต าแหนงใกลเคยงกบพระทนงจกรพรรดพมาน ในพระบรมมหาราชวง

1.2 พระทนงปราโมทยมไหสวรรย เปนพระทนง 2 ชน สรางตดกบ พระทนงเพชรภมไพโรจน โดยชนบนจะเปนทประทบของรชกาลท 4 สวนใหญเครอง


220

ราชปโภคและเครองตกแตงจะเปนแบบยโรปบรเวณดานขางมหลงคาลกษณะคลายเกงจน กระเบองหลงคาลกษณะคลายกาบกลวย มสนหลงคาทบ 1.3 พระทนงราชธรรมสภา ใชเปนทประชมสาธยายธรรม และเปนทประชมสวนพระองค เปนพระทนงชนเดยว มหลงคาคลายเกงจนกระเบองหลงคาลกษณะคลายกาบกลวยมสนหลงคาทบ ประตหนาตางท าเปนวงโคง มเสากลมรองรบ หวเสาคลายเสาไอโอนกของศลปะกรก เหนอหวเสาลายปนปนรปกระถางดอกไมทรงกลม มดาบเสยบ ดานบนประดบดวยผาและดอกไมซงเปนศลปะผสมกนระหวางประเทศไทย จน และตะวนตก ตกแตงดวยธงธวชปลายรปเครองศาสตราวธ ลายชอดอกไม ซงถอเปนพทธปรชญา ทแสดงถงพระธรรมเปรยบเสมอนอาวธทท าลายอวชชา คอความโงเขลา ซงเปนลายทนยมประดบอาคารทสรางในสมยรชกาลท 4 เชน ซมประตหนาตางหอไตร วดบวรนเวศวหาร เปนตน 1.4 พระต าหนกสนถาคารสถาน เปนพระต าหนก 2 ชน ชนบนมมขหนายนออกเพอเปนทประทบทอดพระเนตรนาฏศลป ทแสดงในโรงมหรสพ ตอนกลางเปนหองโถงขนาดใหญ เพดานเปนไม มเสากลมขนาดใหญ พนไม 1.5 พระทนงเวชยนตวเชยรปราสาท เปนปราสาทจตรมข มยอดปรางค 5 ยอด โดยยอดปรางคทง 5 ยอด สอถงคตความเชอเรองไตรภมจกรวาล ทงนยอดกลางเปรยบเปนเขาพระสเมร สวนอก 4 ยอด เปรยบเปนทวป อาคารบรเวณทง 4 ดาน ซงเปนหอไฟรปโดมโปรงทมมทง 4 ไดรบอทธพลจากตะวนตกเปนสถาปตยกรรมแบบนโอคลาสสค 1.6 หอชชวาลเวยงชย สรางเปนทรงกลมสง มลกษณะคลายกระโจมไฟ มบนไดเวยนภายในขนสชนบน โดยบรเวณชนบนรอบนอกเปนระเบยงประดบลกกรงแกวกระเบองเคลอบสเขยวโดยรอบ หลงคารปโดม มงดวยกระจกโคง ซงโดมโคงเปนจดเดนของอารยธรรมนโอคลาสสคทไดรบอทธพลมาจากกรกโบราณและแพรหลายมายงหลายพนทในทวปยโรป สงกอสรางบนยอดเขาทศตะวนตกของพระนครคร สามารถแสดงเปรยบเทยบไดดงภาพท 2


221

ภาพท 2 แสดงการเปรยบเทยบรปแบบสถาปตยกรรมของยโรปกบอาคารบนพระนครคร ทมา: Manos Biris & Maro Kardamitsi (2001)

2. สถำปตยกรรมบนยอดเขำกลำง สงปลกสรางบนยอดเขากลางของพระนครครนน เปนสงกอสรางทางศาสนา คอ พระธาตจอมเพชร ซงลกษณะทางสถาปตยกรรมไดรบอทธพลมาจากศลปะสมยสโขทยและกรงศรอยธยา กลาวคอ พระธาตมลกษณะเปน เจดยทรงระฆงโถงโลง ซงเปนศลปะจากลงกาแบบพระราชนยมรวมถงมฐานประทกษณ และซมประตทสามารถเดนเขาไปสศนยกลางเจดยจากทง 8 ทศได 3. สถำปตยกรรมบนยอดเขำทศตะวนออก สงปลกสรางบนยอดเขาทศตะวนออกของพระนครคร เปนทตงของวดพระแกวนอย ประกอบดวยพระอโบสถ พระสทธเสลเจดย หอระฆง ศาลา และพระปรางคแดง โดยแยกอธบายแตละแหงได ดงน 3.1 พระอโบสถ รชกาลท 4 ทรงใหสรางคลายกบวดพระศรรตนศาสดารามทเปนวดประจ าพระบรมมหาราชวง โดยพระอโบสถมขนาดเลก มผนงทประดบดวย หนออน หลงคามการมงกระเบองส กรอบหนาบนมการตกแตงดวยปนปน ชอฟา ใบระกา หางหงสรปนาค และบรเวณกลางหนาบนประดบดวยพระราชสญลกษณพระมหาพชยมงกฎ


222

ซงชางฝมอทสรางเปนชางหลวง ลกษณะนถอเปนอทธพลทไดจากกรงศรอยธยา ภายในม พระประธานทท าดวยแกวผลกประดษฐาน อยางไรกตาม ภายหลงรชกาลท 4 เสดจสวรรคต ไดมการเปลยนแปลงพระประธานเปนหนออน 3.2 พระสทธเสลเจดย เปนเจดยศลาสเทาอมเขยว มทรงกลมตงอยบนฐานสเหลยม โดยเจดยองคนมการสลกหนประกอบ ส าหรบหอระฆง มลกษณะเปนรปสเหลยมยอมมขนาดเลก ตงอยดานหนาพระอโบสถ พระสทธเสลเจดยน ไดรบอทธพลมาจากสมยกรงศรอยธยา 3.3 ศาลา สรางเปนศาลาโถงขนาดเลกโดยอาคารไดรบอทธพลจากยโรป สวนหลงคาไดรบอทธพลจากจน 3.4 พระปรางคแดง เปนพระปรางแบบจตรมข มสแดงทงองค มแทนส าหรบประดษฐานพระพทธรป ภายในองคพระปรางมความโปรงจนถงยอดปรางคซงมความแตกตางกบพระปรางคโดยทวไป ซงจะมการสรางใหมความโปรงเฉพาะสวนลางแตสวนบนทบ สรปไดวา ลกษณะทางสถาปตยกรรมของสงปลกสรางบนพระนครครทงทเกยวเนองกบสถาบนกษตรยและศาสนานน เปนการผสมผสานศลปะแบบตะวนตกในยค นโอคลาสสคกบตะวนออกแบบไทยและจนเขาดวยกน โดยพยายามสะทอนความศวไลซแบบผมอารยธรรม แตยงคงยดโยงอยกบความเชอของคนไทยแตโบราณทเปรยบพระมหากษตรยเปนดง “สมมตเทพ” ทอยเหนอสงอนใดไวดวยเชนกน

3. พระนครครกบกำรเชอมโยงสถำปตยกรรมรวมสมยยครตนโกสนทรตอนตน สถาปตยกรรมรวมสมยยครตนโกสนทรตอนตนในชวงรชกาลท 4 กบพระนครครนน พบวา พระราชวงทสรางในพระบรมหาราชวงและรอบกรงเทพฯ ม 4 แหง ไดแก 1) หมพระอภเนาวนเวศน 2) พระราชวงประทมวน 3) พระราชนนทอทยาน และ 4) พระราชวงสราญรมย และในเขตพนทตางจงหวด 7 แหง ไดแก 1) พระราชวงเมองสมทรปราการ 2) พระราชวงจนทรเกษม 3) พระราชวงบางประอน 4) พระราชวงทายพกล 5) พระนารายณ ราชนเวศน 6) พระราชวงปฐมนคร และ 7) พระนครคร (พสวสร เปรมกลนนท, 2560; กรมพระยาด ารงราชานภาพ , 2465) ซงปจจบนพระราชวงสวนใหญนนช ารดทรดโทรม ซง


223

พระราชวงทยงคงอยและมความสมบรณเหลออยเพยง 3 แหง คอ พระราชวงจนทรเกษม พระนารายณราชนเวศน และพระนครคร ซงสามารถวเคราะหได ดงน 3.1 พระรำชวงจนทรเกษม ตงอยในจงหวดพระนครศรอยธยา ซงมความแตกตาง จากพระนครคร คอ พระราชวงจนทรเกษมนนมไดเรมสรางในรชสมยของรชกาลท 4 แตไดสรางในรชสมยของสมเดจพระนเรศวรเมอเสดจทรงพระยศเปนพระยพราช และเปนทประทบของพระมหาอปราชตอมาในสมยเมอกรงศรอยธยาเปนราชธาน และถกไฟไหมช ารดเสยหายครงท 1 ในสมยพระเจาบรมโกษฐ และถกเผาอกครง ในสมยเสยกรงศรอยธยา จงเปนพระราชวงรางตงแตบดนนเปนตนมา รชกาลท 4 จงทรงโปรดเกลาฯ ใหบรณะขนมาใหมเปนทประทบเวลาเสดจประพาสกรงศรอยธยา (กรมพระยาด ารงราชนภาพ, 2465) ซงพระราชวงจนทรเกษมนน สวนใหญจะมลกษณะเปนสถาปตยกรรมแบบไทยแท ทงนกยงคงมความเปนพระราชนยมในสถาปตยกรรมรวมสมยของรชกาลท 4 ไดแก การสรางแบบนโอคลาสสคของตะวนตกผสานกบสถาปตยกรรมจน กลาวคอ ทรงนยมใชซมประตโคงรวมกบเสากลมแบบโรมน ในสวนของหลงคาใชแบบทรงจนตามพระราชนยมทมทบหลงดวยปน แตทรงมไดใชกระเบองทรงกาบกลวย เชนเดยวกบททรงสรางพระนครคร จงหวดเพชรบร อยางไรกตาม ถอไดวาพระราชวงจนทรเกษมมลกษณะทางสถาปตยกรรมทคลายคลงกบพระนครคร แสดงใหเหนถงการเชอมโยงความรในยคสมยทมการถายทอดและแลกเปลยนกนไดอยางลงตว 3.2 พระนำรำยณรำชนเวศน ตงอยในจงหวดลพบร เดมเปนทประทบของสมเดจพระนารายณมหาราช ซงในรชสมยของรชกาลท 4 นน ทรงเหนวาสถานทแหงนม ความช ารดทรดโทรมเปนอยางมาก เนองจากถกปลอยทงรางตงแตครงเสยกรงศรอยธยา ครงท 2 จงโปรดเกลาฯ ใหบรณปฏสงขรณใหมในสวนทยงใชได เชน ประตและก าแพงวง เปนตน สวนพระราชมณเฑยรของเกาทรงสรางแตพระทนงจนทรพศาลองคหนงนอกจากนนทรงสรางพระทนงทเสดจประทบ และต าหนกขางในเปนของใหมทงหมด ทงนของเดมทราง กยงคงรกษาไว (กรมพระยาด ารงราชานภาพ , 2465) โดยสถาปตยกรรมภายในกจะมหม พระทนงพมานมงกฏซงเปนทประทบของรชกาลท 4 มลกษณะเปนอาคารทรงตกแบบตะวนตกดานหนาสง 2 ชน ดานหลงสง 3 ชนหลงคามงกระเบองกาบกลวยแบบจน ทบหลง


224

ดวยปนชนลางเปนใตถนมประตเปนรปโคงครงวงกลม สถาปตยกรรมแบบนโอคลาสสค ของตะวนตกชนท 2 ประกอบดวย พระทนงไชยศาสตรากรพระทนงอกษรศาสตรากรพระทนง วสทธวนจฉยหองเสวยพระกระยาหาร และชนท 3 เปนหองพระบรรทม ทงนจากการศกษาพระราชวงทง 3 แหง แสดงใหเหนไดวา สถาปตยกรรมทไดรบการโปรดเกลาฯ ใหกอสรางหรอบรณะใหมในสมยรชกาลท 4 นน มการกอสรางตามแบบอยางพระราชนยม เปนการผสมผสานระหวางศลปะแบบยโรปตะวนตกกบศลปะแบบจน มการเชอมโยงองคความรทางชางศลปรวมสมยในการกอสรางทคลายคลงกน และสามารถปรบประยกตให เขากบบรบทของพนท ไดอยางเหมาะสมและลงตว กลายเปนงานสถาปตยกรรมทใหอนชนรนหลงไดศกษาตอไปได

สรป จากการรวบรวมและวเคราะหขอมลเกยวกบพระนครคร: พระต าหนกกบความเปนมา

ดานสถาปตยกรรม พบวาพระนครครเปนพระราชฐานในหวเมองทมความส าคญมาตลอด รชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) ซงมวตถประสงคในการสรางเพอใชเปนสถานทแปรพระราชฐาน และรบรองพระราชอาคนตกะ อกทงยงใชเปนสถานทเกบเครองราชบรรณาการจากประเทศตะวนตกทเขามาตดตอคาขายหรอเชอมความสมพนธระหวางประเทศ ท าใหอทธพลของสถาปตยกรรมตะวนตกไดเขามามบทบาทซงสงผลตอการสรางพระนครคร อนเปนการผสมผสานงานสถาปตยกรรมตะวนตกแบบนโอคลาสสคกบสถาปตยกรรมแบบจนและไทยเขาไวดวยกน งานสถาปตยกรรมของพระนครครไดเชอมโยงใหเหนถงองคความรทางศลปะรวมสมยทมการกอสรางและประยกตกบการสรางพระราชวงจนทรเกษมและพระนารายณราชนเวศนไดในรปแบบทคลายคลงกน

เอกสำรอำงอง กรมศลปากร. (2506). พระรำชหตถเลขำ พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว เลมท 1.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา.


225

กรมศลปากร. (2547). รวมพระรำชนพนธในพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว เรองพระรำชหตถเลขำในพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว .กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา.

_______. (2552). อทยำนประวตศำสตรพระนครคร (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: ไทภม พบลซซง.

กรมศลปากร, ส านกสถาปตยกรรม. (2554). สมดภำพงำนมณฑนศลป ในพระนครคร พระรำชวงจนทรเกษม และพระนำรำยณรำชนเวศน. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตงแอนดพบลชชง.

การประชมพงศาวดาร. (ม.ป.ป). เรองกรงเกา ใน เอกสำรประกอบกำรประชมพงศำวดำร เลมท 37. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา.

จอมเกลาเจาอยหว, พระบาทสมเดจพระ. (2547). รวมพระรำชนพนธในพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว เรอง พระรำชหตถเลขำในพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว (พ.ศ. 2347-2411). พระนคร: โรงพมพโสภณพพรรฒธนากร.

ชาตร ประกตนนทการ. (2556). ศลปะ-สถาปตยกรรมสมยรชกาลท 1: แนวคด คตสญลกษณ และความหมายทางสงคมยคตนรตนโกสนทร. วำรสำรวจตรศลป, 4(1), 316.

ด ารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยา. (2465). ประชมพงศำวดำรภำคท 25. พระนคร: โรงพมพโสภณพพรรฒธนากร

_______. (2465). ประชมพงศำวดำรภำคท 26. พระนคร: โรงพมพโสภณ พพรรฒธนากร. ทพากรวงศ (ข า บนนาค), เจาพระยา. (2547). พระรำชพงศำวดำรกรงรตนโกสนทร

รชกำลท 4. กรงเทพฯ: พมพด. นราธปประพนธพงศ, กรมพระ. (2547). โคลงลขตมหำมกฎรำชคณำนสรณ.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา. บญช โรจนเสถยร. (2548). ต ำนำนสถำปตยกรรมไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพกรงเทพ (1984). ประชมประกำศรชกำลท 4 (พ.ศ. 2401-2404). (2528). กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.


226

พสวสร เปรมกลนนท. (2560). วด-วง ในพระประสงคพระจอมเกลำ. กรงเทพฯ: มตชน. มน อดมเวช. (2537). ควำมเปนมำของเพชรบร. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. มหาวทยาลยศลปากร. ฝายศลปวฒนธรรม. (2554). สถาปตยกรรมตะวนตก ในวงทำพระ

ศนยกลำงของชำงสปปหม 200 ป. กรงเทพฯ: ฝายศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยศลปากร.

มหาวทยาลยศลปากร. สถาบนวจยและพฒนา. (2555). พระเจำบรมวงศเธอกรมขนรำชสหวกรมกบงำนชำงหลวงในสมยรชกำลท 4. นครปฐม: มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร.

สวรรณ เครอปาน. (2542). รปแบบสถำปตยกรรม. กรงเทพฯ: ศลปวฒนธรรมทองถน สถาบนราชภฏธนบร.

Biris, M., & Kardamitsi, M. (2001). Neoclassical Architecture in Greece . Athens, Greece: Melissa Publishing House.


227

สภาพการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนภาคกลางตอนลาง และภาคใตตอนบน

The Operating Conditions of School Libraries in the Lower Central Region and the Upper Southern Region

สรนาฏ วงศสวางศร1 / ฐตมา บณฑรก2

Sirinard Wongsawangsiri1 / Thitima Boontarik2

1อาจารยสาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร

1Lecturer in Library and Information Science, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phetchaburi Rajabhat University

2อาจารยวทยาการคอมพวเตอร คณะเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร 2Lecturer in Computer Science, Faculty of Information Technology,

Phetchaburi Rajabhat University

*Corresponding author Email: [email protected]

(Received: April 20, 2019; Revised: June 11, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยนมงศกษาสภาพการด าเนนงานและปญหาการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนในเขตพนทภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน กลมตวอยางทใชในการเกบขอมล ไดแก ครบรรณารกษหองสมดโรงเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ในเขตพนทภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน จ านวน 390 คน โดยใชการสมแบบชนภม เครองมอทใชในการเกบขอมล ไดแก แบบสอบถาม มคาความเชอมน เทากบ 0.83 สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหความแปรปรวนและ


228

การทดสอบคาท ผลการวจย พบวา สภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน 1) หองสมดโรงเรยนสวนมากไดรบงบประมาณแผนดนเพอการด าเนนงานหองสมดนอยกวารอยละ10 ของงบประมาณการเรยนการสอนทงหมดทโรงเรยนไดรบ 2) หวหนาหองสมดและครบรรณารกษสวนมากไมมวฒทางบรรณารกษศาสตรหรอสารสนเทศศาสตร 3) ครบรรณารกษสวนมากท าหนาทบรหารจดการ เชน สอนและแนะน าการใชหองสมดใหแกนกเรยน เสนอรายชอคณะกรรมการหองสมดตอผบรหารสถานศกษา และส ารวจทรพยากรสารสนเทศประจ าป 4) หองสมดโรงเรยนสวนมากเปนสวนหนงของอาคารเรยนโดยตงอยทชน 1 ของอาคารเรยน 5) วสดตพมพทมเพอใหบรการภายในหองสมด ไดแก พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ และจลสาร 6) หองสมดโรงเรยนมกจกรรมตาง ๆ เชน บรการหองสมดเคลอนทในโรงเรยน บรการยม-คน และบรการขอใชหองสมดเพอประชม สวนกจกรรมทหองสมดโรงเรยนสวนมากจด ไดแก กจกรรมสงเสรมความรเรองหองสมด กจกรรมสงเสรมความรทวไป และกจกรรมสงเสรมการอาน สวนปญหาการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน พบวา 1) งบประมาณทหองสมดไดรบไมเพยงพอตอ การด าเนนงานหองสมด 2) ครบรรณารกษมหนาทความรบผดชอบมาก 3) หองสมดไมม การก าหนดวสยทศนและพนธกจ 3) หองสมดไมมครภณฑส าหรบการปฏบตงานทเหมาะสมและเพยงพอ 4) หองสมดไมมการจดหาทรพยากรสารสนเทศทมเนอหาสอดคลองกบ การจดการเรยนการสอนตามหลกสตรและความตองการของผ ใช 5) หองสมดไมม การปฏบตงานดานบรการสารสนเทศ ค าส าคญ : หองสมดโรงเรยน สภาพการด าเนนงาน ปญหา

Abstract

This research aimed to study the operating conditions and the problems of school libraries in the lower central region and the upper southern region. The research samples were 390 school librarian teachers in


229

the lower central region and the upper southern region. The sample size followed the Taro Yamanese formula and used stratified sampling. The research tool was a questionnaire with the reliability of 0.83. The statistics used to analyze the data were percentage, mean, standard deviation, one–way ANOVA and T-test. The operating conditions of school libraries research results revealed that: 1) the budget for the operation libraries were less than 10 percent from the studying and teaching school budget, 2) most school librarians and librarian teachers had no a degree in Library and Information Science, 3) the most librarian teachers had duties in management such as teaching and guiding students how to use libraries, proposing the libraries board to school administer and investigating information resources every year, 4) the most school libraries were the part of school building, located in the 1st floor, 5) printed materials used for service were Royal Society dictionaries, Thai Junior Encyclopedia by Royal Command of His Majesty the King and pamphlet, 6) school library services and activities were the mobile libraries, circulation service, and the meeting room reservation service. The activities that most school libraries organized were library knowledge promotion activities, general knowledge promotion activities, and reading promotion activities. In the operation problems of school libraries, the research revealed that 1) school libraries budget was not enough to meet the needs of the operation, 2) librarian teachers had so much duties to do, 3) school libraries had no vision and mission, 4) school libraries had not durable article appropriate enough for working, 5) school libraries did not have information service operations.


230

Keywords: School libraries, Operating conditions, Problems

บทน า

สภาพการณ ในปจจบนท าให โรงเรยนเปนหนวยงานทมความส าคญ (บบผา เรองรอง, 2556) กลาวคอ โรงเรยนเปนสถานทอบรมสงสอนหรอจดการศกษาใหแกเดกท าหนาทแทนพอแม เนองจากครอบครวไทยมลกษณะเปนครอบครวเดยวทมพอแมลกอยตามล าพงและพอแมท างานนอกบานทงค ผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคมดงกลาว พอแมจงน าลกมาเขาโรงเรยนมากขนเพอชวยลดปญหาการอบรมเลยงดลก นอกจากนโรงเรยนยงเปนสถานททมคร เพอนและเจาหนาทคนงาน ซงเปนสถานทมอทธพลและมผลตอการพฒนาบคลกภาพของเดก เหลานสงผลใหโรงเรยนเปนสถานทส าคญทางสงคมทหลอหลอมคณลกษณะทพงประสงคของเดกไดเปนอยางด

โรงเรยนทกระดบตงแตอนบาล ประถมศกษา และมธยมศกษา ตางจดตงหองสมดของโรงเรยนขนเพอท าหนาทเปนสถานทรวบรวมหนงสอ วารสาร เอกสารและสงพมพตางๆ ตลอดจนโสตทศนศกษาทสอดคลองกบหลกสตรในปจจบน เพอเปนการสงเสรมการเรยนการสอนของครและนกเรยนในโรงเรยนใหมประสทธภาพ เปนแหลงคนควาศกษาของนกเรยน คร ผปกครองและชมชน ชวยสรางเสรมนสยรกการอานและการศกษาคนควาดวยตนเองแกนกเรยน ตลอดจนเพอใหนกเรยนไดมโอกาสแลกเปลยนขอมลขาวสารกนไดกวางขวางขน การด าเนนงานของหองสมดใหประสบความส าเรจนนจ าเปนตองมบรรณารกษและเจาหนาทในการด าเนนการดานตางๆ โดยเฉพาะการจดหาทรพยากรสารสนเทศทสอดคลองกบหลกสตรและตรงตามความตองการของผใช เพอน ามาใหบรการและจดบรการอนๆ แกผใชในสถานททก าหนดเปนจดศนยกลางส าหรบใหผใชมาใชบรการไดโดยสะดวก ซงอาจเปนอาคารเอกเทศหรอสวนหนงของอาคาร และเพอใหการด าเนนการราบรนจ าเปนตองไดรบงบประมาณสนบสนนอยางตอเนองเปนประจ าทกป


231

เมอพจารณาจากสถานการณจรงพบวา แมหองสมดโรงเรยนจะมความส าคญ แตผบรหารจ านวนไมนอยทไมไดใหความส าคญกบครบรรณารกษ และยงปลอยใหหองสมดอยกนตามยถากรรม หองสมดโรงเรยนด าเนนการไดอยางจ ากด เพราะขาดแคลนสถานท หนงสอ และงบประมาณส าหรบซอหนงสอ ส าหรบเงนคาซอหนงสอในโรงเรยนมธยมศกษาไดจากเงนบ ารงทเกบจากนกเรยนเปนรายหว ขณะทโรงเรยนประถมศกษาของรฐ รฐบาลจดงบประมาณใหสวนหนงส าหรบซอหนงสอเพอใชหมนเวยนไปตามกลมโรงเรยน (สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เลมท 12, 2531) หรอปลอยใหหองสมดเปนเพยงหองเกบหนงสอขาดชวต ไรการรงสรรคกจกรรมและชวยกระตนใหนกเรยนรกการอาน ทงทเวลานมการพฒนากาวไกลดวยโลกเทคโนโลยเขามาเสรมสรางใหทนสมย นาตนเตนนาเขาไปใชแบบมชวตซงแตกตางไปจากยคสมยเดมอกดวย (ฉวลกษณ บณยะกาญจน, 2556) และจากการคนควา พบวาการศกษาเกยวกบสถานการณหองสมดโรงเรยนมการเวนระยะมาเนนนาน ขณะทการศกษาสถานการณของหองสมดโรงเรยนในเขตพนทภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน พบวายงไมเคยพบการศกษามากอน

ดวยเหตน ผวจยในฐานะของผสอนในหลกสตรบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเพชรบร เปนหนวยงานทางการศกษาทมหนาทและพนธกจในเรองการจดการเรยนการสอนเพอผลตบคลากรทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร การวจยเพอพฒนาองคความรใหมๆ ทเกยวของ การท านบ ารงศลปวฒนธรรมและการใหบรการวชาการแกชมชน จงสนใจศกษาสถานการณหองสมดโรงเรยนในเขตพนทภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน เพอประโยชนในการจดการเรยนการสอน การวจย การท านบ ารงศลปวฒนธรรม และการใหบรการวชาการทตอบสนองความตองการของชมชน

วตถประสงค 1. เพอศกษาสภาพการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนในเขตพนทภาคกลาง ตอนลางและภาคใตตอนบน 2. เพอศกษาปญหาการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนในเขตพนทภาคกลาง


232

ตอนลางและภาคใตตอนบน

วธด าเนนการวจย 1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ไดแก ผรบผดชอบงานหองสมดโรงเรยน

ทงในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาซงเปนโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง ขนาดใหญและขนาดใหญพเศษ ในเขตพนทภาคกลางตอนลางและภาคใตตอนบน ไดแก สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร ประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน รวมทงหมด 1,445 คน ผวจยก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตรการค านวณของทาโร ยามาเน (ประคอง กรรณสต, 2542) ทระดบความเชอมนรอยละ 95 ไดกลมตวอยางจ านวน 313 คน โดยใชการสมแบบชนภม (Stratified sampling) (ดงตารางท 1) ตารางท 1 จ านวนกลมตวอยาง

จงหวด เขต ขนาดของโรงเรยนประถมศกษา ขนาดของโรงเรยนมธยมศกษา เลก กลาง ใหญ ใหญ

พเศษ เลก กลาง ใหญ ใหญ

พเศษ สมทรสาคร 7 12 4 1 1 1 1 1 สมทรสงคราม 11 6 1 0 1 1 0 1 เพชรบร เขต1 15 5 0 1 1 2 1 1 เขต2 17 10 1 0 ประจวบครขนธ เขต1 18 7 1 0 1 2 1 1 เขต2 9 10 1 0 ชมพร เขต1 11 12 1 1 1 2 1 1 เขต2 15 10 1 1 สราษฎรธาน เขต1 11 14 1 0 1 3 3 2 เขต2 15 25 1 0 เขต3 18 15 1 0

2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในการวจย ไดแก แบบสอบถามทสรางจากกรอบแนวคดเกยวกบการบรหารองคกร และมาตรฐานหองสมดโรงเรยนโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและโดยสมาคมหองสมด


233

แหงประเทศไทย เพอสอบถามขอมลเกยวกบ 1) ขอมลพนฐานของโรงเรยนและหองสมดโรงเรยน 2) สภาพการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยน 3) ปญหาการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน และ 4) ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน โดยขอค าถามทกขอถกปรบปรงใหมคาความสอดคลองมากกวา 0.66 ขนไป และน าไปทดลองเพอหาความเชอมนไดทระดบ 0.83

3. การเกบรวบรวมขอมล ผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยสงแบบสอบถามไปยงกลม ตวอยาง 2 ทาง ไดแก 1) สงทางไปรษณย และ 2) ลงคดวยแบบฟอรมของกเกล รวมทงสน 390 ชด และไดรบแบบสอบถามกลบคนและสามารถน ามาวเคราะหไดจ านวน 264 ชด คดเปนรอยละ 80.24

4. การวเคราะหขอมล ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหขอมลทางสถตดวย คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และทดสอบสมมตฐานดวย one–way ANOVA และคาท (T-test)

ผลการวจย

1. ขอมลพนฐานของโรงเรยนและหองสมด ผวจยไดรบแบบสอบถามคนจากโรงเรยนระดบประถมศกษาและเปนโรงเรยน

ขนาดเลกมากทสด โดยพบวาหองสมดโรงเรยนสวนมากมครผรบผดชอบงานหองสมด และ ครทมหนาทรบผดชอบงานหองสมดนน สวนมากไมมวฒการศกษาทางบรรณารกษศาสตรหรอสารสนเทศศาสตร และมประสบการณการท างานหองสมดระหวาง 1-5 ป รองลงมา คอ มประสบการณการท างานหองสมดมากกวา 10 ป และมประสบการณการท างานหองสมด ระหวาง 6-10 ป ตามล าดบ

2. สภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน 2.1 ดานงบประมาณ พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากไดรบงบประมาณ

แผนดนเพอการด าเนนงานหองสมดนอยกวารอยละ 10 ของงบประมาณการเรยนการสอนทงหมดทโรงเรยนไดรบ และหองสมดโรงเรยนยงไดรบงบประมาณจากแหลงงบประมาณอนๆ


234

เรยงล าดบจากมากไปนอย คอ 1) เงนรายไดจากสมาคมผปกครองและคร มลนธ 2) เงนคาปรบ 3) เงนรายไดจากการจดกจกรรมของหองสมดหรอโรงเรยน 4) เงนทไดจากเงนบ ารงการศกษา และ 5) เงนบรจาคใหหองสมด ทงนครสวนมากเหนวางบประมาณทหองสมดไดรบนนไมเพยงพอตอการด าเนนงานของหองสมด

2.2 ดานบคลากร พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากม 1) หวหนาหองสมดทไมมวฒทางบรรณารกษศาสตรหรอสารสนเทศศาสตร 2) ครบรรณารกษท ไมมวฒทางบรรณารกษศาสตรหรอสารสนเทศศาสตร โดยหองสมดโรงเรยนสวนมากมครบรรณารกษแหงละ 1 คน ซงมเวลาปฏบตงานในหองสมดเฉลย 5 ชวโมง/สปดาห และยงพบวาครบรรณารกษสวนมากไมไดรบการพฒนาตนเอง ส าหรบครบรรณารกษทไดรบการพฒนาตนเองนนสวนมากพฒนาดวยการแลกเปลยนความรกบบคลากรหองสมดอนๆ 3) เจาหนาทหองสมด มแหงละ 1 คน 4) ไมมนกการภารโรง 5) มนกเรยนชวยงานหองสมดทผานการอบรมและฝกปฏบตงานหองสมดโรงเรยน ประมาณ 3-5 คน

2.3 การบรหารจดการ พบวา ครบรรณารกษสวนมากท าหนาทบรหารจดการ 3 ล าดบแรก ไดแก 1) สอนและแนะน าการใชหองสมดแกนกเรยน 2) เสนอรายชอคณะกรรมการหองสมดตอผบรหารสถานศกษา และส ารวจทรพยากรสารสนเทศประจ าป และ 3) บ ารงรกษาทรพยากรสารสนเทศใหอยในสภาพพรอมใหบรการ ขณะทหนาทครบรรณารกษปฏบต 3 ล าดบสดทาย ไดแก 1) จดกจกรรมหองสมดเพอสนบสนนการใชหองสมดและสงเสรมการอาน 2) จดสภาพแวดลอมและบรรยากาศของหองสมดใหเออตอการจดการเรยนร และ 3) ก าหนดงานใหนกเรยนชวยงานหองสมดอยางเหมาะสม

2.4 สถานทและอาคาร พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากมลกษณะ 1) เปนสวนหนงของอาคารเรยนโดยตงอยทชน 1 ของอาคารเรยน มทงขนาด 1 หองเรยน และใหญกวา 1 หองเรยน 2) การแบงพนทภายในหองสมดสวนมากเปนพนทส าหรบเกบวสดอปกรณเพอการปฏบตงาน รองลงมาเปนพนทส าหรบนงอานทมขนาดระหวาง 11-20 ทนง 3) สภาพ แวดลอมภายในหองสมด หองสมดโรงเรยนสวนมากมเครองปรบอากาศ มระบบระบายอากาศเพอใหอากาศถายเทไดสะดวก และมความเงยบสงบ ไมมเสยงรบกวน ตามล าดบ


235

4) ครภณฑในการปฏบตงาน สวนมากมตจลสาร ชนวางนตยสารและหนงสอพมพ และมท รบ - จายหนงสอและมอนเทอรเนต ตามล าดบ

2.5 ทรพยากรสารสนเทศ พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากม 1) วสดตพมพทมเพอใหบรการภายในหองสมด ไดแก พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานซงมมากกวา 2 เลม รองลงมา ไดแก สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ ซงมสารานกรมไมครบ 40 เลมและจลสาร ตามล าดบ ขณะทวสดตพมพทมนอย ไดแก หนงสอภาพ หนงสอแบบเรยนตามหลกสตร และหนงสออานเพมเตม ตามล าดบ ทงนผตอบแบบสอบถามสวนมากเหนวา วสดตพมพทมใหบรการในหองสมดโรงเรยนนนยงมไมเพยงพอตอจ านวนนกเรยน 2) วสดไมตพมพทมเพอใหบรการในหองสมด ไดแก หนจ าลอง/ของจรง/ของตวอยาง โปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนและสออเลกทรอนกส แผนท/ลกโลก และเกม/ของเลนเสรมทกษะและสอมลตมเดย ตามล าดบ ทงนผตอบแบบสอบถามสวนมากเหนวา วสดไมตพมพทมใหบรการในหองสมดโรงเรยนนนยงมไมเพยงพอตอจ านวนนกเรยน

2.6 บรการและกจกรรม พบวา 1) บรการทหองสมดโรงเรยนสวนมากจดมาก 3 ล าดบแรก ไดแก (1) บรการหองสมดเคลอนท ในโรงเรยน (2) บรการยม-คน และ (3) บรการขอใชหองสมดเพอประชม ตามล าดบ และบรการทหองสมดโรงเรยนสวนมากจดนอย 3 ล าดบ ไดแก (1) บรการจดหนงสอและสงพมพไปใหบรการแกชมชน (2) บรการแนะน า/สอนการใชหองสมด และ (3) บรการสออเลกทรอนกส ตามล าดบ 2) กจกรรมทหองสมดโรงเรยนสวนมากจด 3 ล าดบแรก ไดแก (1) กจกรรมสงเสรมความรเรองหองสมด เชน การปฐมนเทศการใชหองสมด การน าชมหองสมด การอบรมยวบรรณารกษ เปนตน (2) กจกรรมสงเสรมความรทวไป เชน การจดสปดาหหองสมด การจดนทรรศการเสรมความร การตอบปญหาสารานกรมไทย เปนตน และ (3) กจกรรมสงเสรมการอาน เชน การเลานทาน การตอบปญหาจากหนงสอ เปนตน

3. ปญหาการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน 3.1 งบประมาณ พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองจ านวนงบ

ประมาณทหองสมดไดรบไมเพยงพอตอการด าเนนงานหองสมดมากทสดในระดบปานกลาง


236

รองลงมา ไดแก จ านวนงบประมาณแผนดนทหองสมดไดรบไมเพยงพอตอการด าเนนงานหองสมดในระดบปานกลาง และหองสมดไมมงบประมาณสนบสนนจากแหลงอนในระดบนอย ตามล าดบ

3.2 บคลากร พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหา เรองครบรรณารกษมหนาทความรบผดชอบมากมากทสดในระดบปานกลาง รองลงมา ไดแก ครบรรณารกษไมมเวลาในการปฏบตงานหองสมดในระดบปานกลาง และจ านวนบคลากรท รบผดชอบงานหองสมดไมเพยงพอตอการปฏบตงานหองสมดในระดบปานกลาง ตามล าดบ

3.3 การบรหารจดการ พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองหองสมดไมมการก าหนดวสยทศน และพนธกจของหองสมดมากทสดในระดบนอย และหองสมดไมมการประชาสมพนธงานหองสมดในระดบนอยเปนจ านวนเทากน รองลงมา ไดแก หองสมดไมมการเสนอรายชอคณะกรรมการหองสมดตอผบรหารสถานศกษาในระดบนอย และหองสมดไมมการบรหารงานหองสมดตามมาตรฐานหองสมดโรงเรยนของสพฐ. และสพม. ในระดบนอย ตามล าดบ

3.4 สถานทและอาคาร พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองหองสมดไมมครภณฑส าหรบการปฏบตงานทเหมาะสมและเพยงพอมากทสดในระดบนอย รองลงมา ไดแก หองสมดมการแบงพนทภายในทไมอ านวยความสะดวกตอการด าเนนงานหองสมด และหองสมดมสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน ไฟไมสวาง ไมมการระบายอากาศ เปนตน ในระดบนอย

3.5 ทรพยากรสารสนเทศ พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองหองสมดไมมการจดหาทรพยากรสารสนเทศทมเนอหาสอดคลองกบการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรและความตองการของผใชมากทสดในระดบนอย รองลงมา ไดแก หองสมดไมมการส ารวจทรพยากรสารสนเทศประจ าปในระดบนอยและไมมการจดหมวดหมและท ารายการทรพยากรสารสนเทศตามหลกสากลในระดบนอย ตามล าดบ

3.6 บรการและกจกรรม พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองไมม การปฏบตงานดานบรการสารสนเทศมากทสดในระดบนอย รองลงมา ไดแก ไมมบรการจด


237

หนงสอและสงพมพไปใหบรการแกชมชนในระดบนอย และไมมบรการขาวสารทนสมยในระดบนอย เปนจ านวนเทากน และไมมบรการรวบรวมบรรณานกรมในระดบนอย และ ไมมกจกรรมสงเสรมการใชหองสมด เชน การปฐมนเทศการใชหองสมด การน าชมหองสมด การอบรมยวบรรณารกษ เปนตน ในระดบนอย

การอภปรายผล

จากผลการวจย มประเดนเดนๆ ทควรน ามาอภปราย ดงรายละเอยดตอไปน 1. สภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน

1.1 ดานงบประมาณ พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากไดรบงบประมาณแผนดนเพอการด าเนนงานหองสมดนอยกวารอยละ 10 ของงบประมาณการเรยนการสอนทงหมดทโรงเรยนไดรบ สอดคลองกบแมคคาธ (McCarthy, 1997) นาดราน (Onadiran, 1998) และอยาลา-เชเนมาน (Ayala-Schueneman, 1999) ทพบวา หองสมดโรงเรยนในตางประเทศทงในรฐนวองแลนด ประเทศไนจเรย และรฐเทกซสใต สหรฐอเมรกา ตางประสบปญหาการไดรบงบ ประมาณในเกณฑทต ากวามาตรฐาน เชนเดยวกบหองสมดโรงเรยนในประเทศไทยทเอมอร พรหมชาต (2557) พบวา หองสมดโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาตองหาทางแกไขในเรองการจดตงประมาณการด าเนนงานหองสมด เพอใหมงบประมาณเพยงพอในการจดกจกรรมของหองสมด ดงทปรากฏในเอกสาร 4M in Business ปจจยในการด าเนนธรกจ 4 ดาน (2560) ซงระบไวอยางชดเจนวาการท าธรกจทกอยางไมสามารถด าเนนไดดหากขาดทนในการด าเนนงาน ดงนนจงกลาวไดวาการท าธรกจทกอยางจะตองเกดขนไดตองอาศยเงนทนเปนตวขบเคลอนธรกจและปจจยตางๆ ใหด าเนนการไปได นอกจากนยงสอดคลองกบขอคนพบทวาครสวนมากเหนวา งบประมาณทหองสมดไดรบนนไมเพยงพอตอการด าเนนงานของหองสมด ดงจะเหนวาเพอใหสามารถด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนได หองสมดจงยงไดรบงบประมาณจากแหลงงบประมาณอนๆ โดยเฉพาะงบประมาณทมาจาก 1) เงนรายไดจากสมาคมผปกครองและคร มลน ธ 2) เงนคาปรบ 3) เงนรายไดจากการจดกจกรรมของหองสมดหรอโรงเรยน ตามล าดบ สาเหตทเปนเชนนน


238

อาจเปนเพราะผบรหารโรงเรยนยงไมเขาใจงานหองสมดด จงท าใหขาดการสนบสนนการด าเนนงานของหองสมดในดานตางๆ (เชดช กาฬวงศ, 2554; อรวรรณ สวรรณทนงชย, เสวยน เจนเขวา และไตรรตน สทธทล, 2558; ชศกรวชญ แสนปญญา, 2546)

1.2 ดานบคลากร พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากมหวหนาหองสมดและครบรรณารกษทไมมวฒทางบรรณารกษศาสตรหรอสารสนเทศศาสตร ทงนอาจเปนผลสบเนองจากการทกระทรวงศกษาธการใหความส าคญกบครบรรณารกษนอยมาก และผบรหารโรงเรยนจ านวนไมนอยทไมใหความส าคญกบครบรรณารกษและหองสมด (ฉวลกษณ บณยะกาญจน, 2556) โรงเรยนจ าเปนตองบรหารจดการหองสมดใหเปนไปตามมาตรฐานหองสมดโรงเรยน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2556; สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย, 2533; สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย, 2549) จงจ าเปนตองมอบหมายใหครผสอนในกลมสาระอนๆ มารบผดชอบงานหองสมดแทนในกรณทไมมครบรรณารกษ ส าหรบหองสมดโรงเรยนทมครทรบผดชอบงานหองสมดนนสวนมากมแหงละ 1 คน ซงอาจเปนผลสบเนองจากปญหาเรองการบรรจครบรรณารกษแตโรงเรยนยงตองพยายามบรหารจดการเพอใหหองสมดโรงเรยน เปนไปตามเกณฑขนต าของมาตรฐานหองสมดโรงเรยน รวมถงพระราชบญญต การศกษาแหงชาต นอกจากน ครบรรณารกษสวนมากมเวลาปฏบตงานในหองสมดเฉลย 5 ชวโมง/สปดาห ซงเปนผลสบเนองจากปญหาการบรรจครบรรณารกษ ท าใหครทรบผดชอบหองสมดไมใชครทมวฒการศกษาทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตรโดยตรง แตเปนครผสอนในกลมสาระทผบรหารโรงเรยนมอบหมายใหรบผดชอบงานหองสมด จงท าใหครไมมเวลาดแลรบผดชอบงานหองสมดไดไมเตมทซงสอดคลองกบปญหาการด าเนนงานหองสมดดานบคลากร ทพบวาครบรรณารกษมหนาทความรบผดชอบมาก แตอยางไรกตาม ในงานวจยนยงพบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากมนกเรยนชวยงานหองสมดทผานการอบรมและฝกปฏบตงานหองสมดโรงเรยน มประมาณ 3 - 5 คน เพอปฏบตหนาทแทนครบรรณารกษในบางงาน อนเปนการแบงเบาภาระของคร และขบเคลอนใหหองสมดโรงเรยนด าเนนงานไปได ดานการพฒนาตนเอง พบวา ครบรรณารกษสวนมากไมไดรบการพฒนาตนเอง ซงสอดคลองกบขอคนพบทวา ครมหนาทความรบผดชอบมากไมมเวลาในการ


239

ปฏบตงานหองสมดซงเปนหนาทในความรบผดชอบ ดงนนจงสะทอนใหเหนวา ครอาจไมมเวลาในการพฒนาตนเองดวยเชนกน ทงนขอคนพบนขดแยงกบเอกสาร 4M in Business ปจจยในการด าเนนธรกจ 4 ดาน (2560) ทอธบายวา การพฒนาคนจงเปนสงส าคญทสดเพอใหประสบความส าเรจในการด าเนนธรกจ อาจเปนเพราะขอจ ากดเรองงบประมาณ ดงนน จากผลการวจยจงพบวา ครบรรณารกษทไดรบการพฒนาตนเองนน สวนมากเปนการพฒนาดวยการแลกเปลยนความรกบบคลากรหองสมดอนๆ มากทสด เพราะเสยคาใชจายนอยหรอไมเสยคาใชจายเลย

1.3 การบรหารจดการ พบวา ครบรรณารกษสวนมากสอนและแนะน าการใชหองสมดแกนกเรยน อาจเปนเพราะครบรรณารกษไมมเวลาในการปฏบตงานดงทพบในประเดนปญหาการด าเนนงานหองสมดดานการบรการ เรองครไมมเวลาปฏบตงานบรการสารสนเทศ ดวยเหตน จงจ าเปนตองสอนและแนะน าใหนกเรยนรจกการใชหองสมดเพอชวยเหลอตวเองในการคนหาหนงสอหรอขอมลทตองการ ขณะเดยวกนครบรรณารกษสวนมากจดกจกรรมหองสมด เพอสนบสนนการใชหองสมดและสงเสรมการอานเปนล าดบสดทาย ทเปนเชนนนอาจเปนเพราะการจดกจกรรมของหองสมดจ าเปนตองใชเวลาในการเตรยมการและการด าเนนการยาวนาน ครบรรณารกษทมเวลาในการปฏบตงานหองสมดเพยง 5 ชวโมง/สปดาหจงเลอกปฏบตเปนล าดบสดทาย

1.4 สถานทและอาคาร พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากเปนสวนหนงของอาคารเรยนโดยตงอยทชน 1 ของอาคารเรยน และมขนาด 1 หองเรยน ทเปนเชนนนเพราะหองสมดโรงเรยนระดบประถมศกษา และเปนโรงเรยนขนาดเลกมกมขนาดพนทของโรงเรยนและอาคารเรยนคอนขางจ ากด ดานการแบงพนทภายในหองสมด พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากมพนททเปนหองเกบวสดอปกรณเพอการปฏบตงานมากทสด ทงนอาจเปนเพราะหองสมดโรงเรยนมขนาดเพยง 1 หองเรยน ขณะทวสดอปกรณเพอการปฏบตงาน เชน ต จลสาร ชนวางนตยสารและหนงสอพมพ และมทรบ-จายหนงสอ เปนตน ซงตองจดหาตามระเบยบราชการซงก าหนดใหมขนาดมาตรฐาน ดงนนวสดอปกรณดงกลาวจงอาจมขนาดใหญโตท าใหตองใชพนทในการเกบและจดวางคอนขางมาก พบวาหองสมดไมมครภณฑ


240

ส าหรบการปฏบตงานทเหมาะสมและเพยงพอดวย และยงพบดวยวาหองสมดโรงเรยนจดใหมพนทส าหรบนงอานขนาดระหวาง 11-20 ทนง อาจเพราะขอจ ากดดวยขนาดของหองสมด และขนาดของวสดอปกรณเพอการปฏบตงาน และผตอบแบบสอบถามยงเหนดวยวาหองสมดมการแบงพนทภายในหองสมดทไมอ านวยความสะดวกตอการปฏบตงาน ซงควรจดใหมพนทส าหรบนงอานใหมากกวานตามมาตรฐานหองสมดโรงเรยน

1.5 ทรพยากรสารสนเทศ พบวาวสดตพมพทหองสมดโรงเรยนสวนมากมใหบรการ ไดแก พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน และมพจนานกรมมากกวา 2 เลม ทเปนเชนนนเพราะหองสมดจ าเปนตองด าเนนการใหไดตามมาตรฐานหองสมด โรงเรยน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน , 2556; สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย , 2533; สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย, 2549) ทก าหนดใหหองสมดโรงเรยนตองมพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานอยางนอย 2 เลม อยางไรกตาม ผตอบแบบสอบถามสวนมากเหนวาวสดตพมพทมใหบรการไมเพยงพอตอจ านวนนกเรยน ซงสอดคลองกบ ขอคนพบทวา งบประมาณทหองสมดไดรบนนไมเพยงพอตอการด าเนนงานซงจ าเปนส าหรบการจดหาวสดตพมพเพอใหบรการแกผ ใช ขณะทวสดไมตพมพทม ใหบรการ ไดแก หนจ าลอง/ของจรง/ของตวอยาง โปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน และสออเลกทรอนกส ทเปนเชนนนเพราะหองสมดโรงเรยนเกนกวารอยละ 50 มอนเทอรเนต ม ชดเครองคอมพวเตอรและเครองพมพเพอใหบรการ ดงนนอนเทอรเนตจงเปนแหลงสารสนเทศทมประโยชนในการจดหาสออเลกทรอนกสและโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนมาใหบรการ ซงสอดคลองกบขอคนพบทวาโรงเรยนประสบปญหาดานทรพยากรสารสนเทศเรองหองสมดไมมการจดหาทรพยากรสารสนเทศทมเนอหาสอดคลองกบการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร และความตองการของผ ใชมากทสดและยงสอดคลองขอคนพบของเอมอร พรหมชาต (2557) ทวาสภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาตองหาทางแกไขในเรองการจดซอหนงสอ ส งพมพ/วสดททนสมยประจ าหองสมด เชนเดยวกบนาดราน (Onadiran, 1998) ทพบวาหองสมดโรงเรยนในไนจเรยมทรพยากรสารสนเทศในเกณฑทต ากวามาตรฐาน


241

1.6 บรการและกจกรรม พบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากจดใหม 1) บรการหองสมดเคลอนทในโรงเรยน อาจเปนเพราะขอเสนอแนะของผตอบแบบสอบถามแสดงใหเหนวา ครอาจไมเหนความส าคญของหองสมด จงไมใหนกเรยนเขามาใชหองสมด หรอนกเรยนไมเหนความจ าเปนของหองสมดจงไมไดมาเขาใชหองสมด ดวยเหตนครบรรณารกษจงมอบหมายใหนกเรยนชวยงานหองสมดน าหนงสอไปจดใหบรการยมอานตามสถานทตางๆ ภายในโรงเรยน อยางไรกตาม หองสมดจดใหมบรการยม-คนทรพยากรสารสนเทศเปนอนดบทสอง ซงสอดคลองกบผลการวจยของโชตมา เรองประดษฐ (2556) ทเปนเชนนนเพราะหองสมดมหนาทสงเสรมการเรยนการสอนตามหลกสตร โดยการรวบรวมหนงสอ และสอความรอนๆ ตามรายวชา (สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เลมท 12, 2531) ดงนนหองสมดจงเปนแหลงเรยนรทส าคญภายในโรงเรยน ดวยเหตน จงจ าเปนตองจดใหมบรการดงกลาวส าหรบนกเรยนทจะมายม-คนหนงสอ และสอความรอนๆของสมดน าหนงสอไปจดใหบรการยมอานตามสถานทตางๆ ภายในโรงเรยน 2) กจกรรมสงเสรมความรเรองหองสมด เชน การปฐมนเทศการใชหองสมด การอบรมยวบรรณารกษ เปนตน ทเปนเชนนนเพราะชวยประหยดเวลาในการท างานของครบรรณารกษ กลาวคอการใหความรเกยวกบการใชหองสมดเปนการสงเสรมใหนกเรยนคนหาขอมลดวยตนเอง และการใหความรเพอพฒนาและสรางยวบรรณารกษเพอมาชวยท างานบางเรองในหองสมดแทนครบรรณารกษได

2. ปญหาการด าเนนงานหองสมดโรงเรยน 2.1 งบประมาณ พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองจ านวน

งบประมาณทหองสมดไดรบไมเพยงพอตอการด าเนนงานหองสมดมากทสดซงสอดคลองกบผลการวจยของจนตนา บญเรอง (2552) เนาวลกษณ มงด าเนนกจ (2552) อรทย จ าปาทอง (2555) และบทเลอร (Butler, 1992) ทเปนเชนนนเพราะงบประมาณทโรงเรยนจดสรรใหหองสมดเพอการด าเนนการนนนอยมาก ซงอาจเปนผลสบเนองจากผบรหารโรงเรยนยงไมเขาใจงานหองสมดดพอ (เชดช กาฬวงศ, 2554; อรวรรณ สวรรณทนงชย, เสวยน เจนเขวา และไตรรตน สทธทล, 2558; ชศกรวชญ แสนปญญา, 2546)


242

2.2 บคลากร พบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองครบรรณารกษมหนาทความรบผดชอบมากมากทสด ทงนเปนเพราะครบรรณารกษสวนมากมกถกขอใหไปชวยงานอนๆ ในองคกร หรอครบรรณารกษมหนาทอนๆ ภายในโรงเรยน ท าใหการใหความสนใจตองานหองสมดจงไมเตมทเทาทควร (เชดช กาฬวงศ, 2554; อรวรรณ สวรรณทนงชย, เสวยน เจนเขวา และไตรรตน สทธทล, 2558; ชศกรวชญ แสนปญญา, 2546) นอกจากน ในงานวจยนยงพบวา หองสมดโรงเรยนสวนมากมครบรรณารกษปฏบตหนาทเพยงคนเดยวจงกอใหเกดความยงยาก เพราะงานหองสมดมงานหลายดาน

2.3 การบรหารจดการ พบวา หองสมดโรงเรยนไมมการก าหนดวสยทศนและพนธกจของหองสมดมากทสด อาจเปนเพราะผบรหารโรงเรยนไมเขาใจงานหองสมดดจงขาดการวางแผนเพอการยกระดบหองสมด สงผลใหการด าเนนงานของหองสมดโรงเรยนไมเจรญกาวหนาเทาทควร (เชดช กาฬวงศ, 2554; อรวรรณ สวรรณทนงชย, เสวยน เจนเขวา และไตรรตน สทธทล , 2558; ชศกรวชญ แสนปญญา , 2546) หรออาจเปนเพราะครทรบผดชอบหองสมดไมมวฒการศกษาทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตรจงไมรวาการด าเนนงานหองสมดจะตองเรมจากการก าหนดวสยทศนและพนธกจกอน หรอแมจะรวาตองด าเนนการจากการก าหนดวสยทศน และพนธกจของหองสมด แตดวยการมหนาทในความรบผดชอบมากทงงานสอนและงานหองสมด ท าใหตองปฏบตหนาหนาททเปนความจ าเปนเรงดวนทงงานสอน และงานหองสมดโดยเฉพาะงานเทคนคและงานบรการทจะกระทบตอนกเรยนกอน

2.4 สถานทและอาคาร พบวา หองสมดโรงเรยนไมมครภณฑส าหรบการปฏบตงานทเหมาะสมและเพยงพอมากทสด สอดคลองกบขอมลของเชดช กาฬวงศ (2554) และชศกรวชญ แสนปญญา (2546) ทวา หองสมดสวนใหญมกประสบปญหาการขาดอปกรณ ครภณฑ โสตทศนปกรณส าหรบใหบรการแกผ ใชบรการไดเพยงพอ นอกจากนยงสอดคลองกบผลการวจยของ เอมอร พรหมชาต (2557) ทพบวา สภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาตองหาทางแกไขในเรองการจดหาครภณฑ เชน โตะเกาอใหมความเพยงพอในหองสมด การจดหาครภณฑตหรอชนหนงสอส าหรบเกบวสดสารนเทศ


243

หองสมด และนาดราน (1998) ทพบวาหองสมดโรงเรยนในประเทศไนจเรยมสภาพอาคารและวสดครภณฑในเกณฑทต ากวามาตรฐาน

2.5 ทรพยากรสารสนเทศ พบวา หองสมดโรงเรยนไมมการจดหาทรพยากรสารสนเทศทมเนอหาสอดคลองกบการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรและความตองการของผใชมากทสด สอดคลองกบผลการวจยของณฐตยา เหลาโสภา (2555) ทพบวา หองสมดโรงเรยนประถมศกษาประสบปญหาเรองความหลากหลายของหนงสอแตละประเภททมไวบรการ เนาวลกษณ มงด าเนนกจ (2552) และอรทย จ าปาทอง (2555) ทพบวาหองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองการจดซอหนงสอใหมความเพยงพอกบจ านวนผใชบรการ เชนเดยวกบอยาลา- เชเนมาน (Ayala-Schueneman, 1999) ทงนอาจเปนเพราะไดรบงบประมาณสนบสนนนอย ท าใหไมสามารถจดหาทรพยากรสารสนเทศทมเนอหาเหมาะสมกบผใชได โรงเรยนขาดความรวมมอจาก บรษทเอกชนหรอผน าทองถนตลอดจนผปกครองและผมจตศรทธาชวยบรจาคทนทรพยท าใหหองสมดโรงเรยน

2.6 บรการและกจกรรม พบวา หองสมดโรงเรยนไมมการปฏบตงานดานบรการสารสนเทศมากทสด สอดคลองผลการวจยของวราภรณ ศรจกรโคตร (2558) และเนาวลกษณ มงด าเนนกจ (2552) ทพบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองการเปดใหบรการหองสมดในการอานอยางเสรการใหบรการยม - คนหนงสอ เชนเดยวกบณฐตยา เหลาโสภา (2555) ทพบวา หองสมดโรงเรยนประถมศกษาประสบปญหาเรองการก าหนดเวลาเปด - ปดหองสมดมความเหมาะสม เชนเดยวกบอรทย จ าปาทอง (2555) ทพบวา หองสมดโรงเรยนประถมศกษาประสบปญหาเรองการก าหนดระยะเวลาในการยม และจนตนา บญเรอง (2552) ทพบวา หองสมดโรงเรยนประสบปญหาเรองการบรการและวชาการและกจกรรมแกชมชน ทเปนเชนนอาจเปนเพราะครทรบผดชอบงานหองสมดไมใชครบรรณารกษ แตเปนครประจ ากลมสาระทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบหองสมด ท าใหจ าเปนตองรบผดชอบหนาทหลก คองานสอนกอนงานหองสมด

ขอเสนอแนะส าหรบการศกษาในครงตอไป


244

เนองจากครทปฏบตหนาทในงานหองสมดโรงเรยนสวนมากไมมวฒการศกษาทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร จงควรศกษาถงแนวทางการพฒนาบคลากรหองสมด เชน การจดหลกสตรการสอนทเหมาะสมส าหรบการผลตครบรรณารกษในปจจบน การจดอบรมหลกสตรระยะสนทเหมาะส าหรบครบรรณารกษ ทไมมวฒการศกษาทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร เอกสารอางอง จนตนา บญเรอง. (2552). ปญหาและแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานหองสมด

โรงเรยนของครบรรณารกษ สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรปราการ เขต 2. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

ฉวลกษณ บณยะกาญจน. (2556).การผลตครสาขาทถกมองขาม. สบคนเมอ 8 สงหาคม 2561, จาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID

=32933&Key=hotnews. เชดช กาฬวงศ. (2554). ปญหาคณภาพหองสมดโรงเรยนประถมศกษา. วารสารวชาการ,

5(8), 55-56. สบคนเมอ 20 สงหาคม 2561, จาก https://www.nectec.or.th/ ชศกรวชญ แสนปญญา. (2546). หองสมดแหลงเรยนรทผบรหารไมควรลมในการปฏรป

การศกษา. สบคนเมอ 20 สงหาคม 2561, จาก http://www.moe.go.th/moe/ th/news/detail.php?NewsID=32933&Key= hotnews.

โชตมา เรองประดษฐ. (2556). ศกษาการด าเนนงานของบรรณารกษหองสมดโรงเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชลบร เขต 3. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

ณฐตยา เหลาโสภา. (2555). ปญหาการบรหารงานหองสมดตามทศนะของครโรงเรยน ประถมศกษา ในสงกดเทศบาลนครแหลมฉบง. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID

http://www.moe.go.th/moe/%20%20th/

http://www.moe.go.th/moe/%20%20th/


245

เนาวลกษณ มงด าเนนกจ. (2552). ปญหาการด าเนนงานหองสมดโรงเรยนในเขตพนท การศกษาชลบร เขต 2. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

บบผา เรองรอง. (2556). การสอนเรองโรงเรยนมความส าคญอยางไร?. สบคนเมอ 7 สงหาคม 2561. จาก http://taamkru.com/th/สอนลกเรองโรงเรยน.

ประคอง กรรณสต. (2542). สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วราภรณ ศรจกรโคตร. (2558). ปญหาและแนวทางพฒนาการด าเนนงานหองสมด

โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชลบร เขต 3. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2556). มาตรฐานหองสมดโรงเรยน. สบคนเมอ 13 สงหาคม 2561, จาก https://krunonschool.files.wordprees. com/2014/04/e0b8a1e0b8b2e0b895e0b8a3e0b890e0b8b2e0b899e0b 8abe0b989e0b8ade0b887e0b8aae0b8a1e0b8b8e0b894e0b982e0b8a3 e0b887e0b980e0b8a3e0b8b5e0b8a2.pdf.

สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย. (2533). มาตรฐานหองสมดโรงเรยน พ.ศ. 2533. สบคนเมอ 10 สงหาคม 2561, จาก http://oservice.skru.ac.th/ebookft/328/ chapter2.pdf.

-------------. (2549). ประกาศสมาคมหองสมดแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภสมเดจ พระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร เรองมาตรฐานหองสมด พ.ศ.

2549. สบคนเมอ 13 สงหาคม 2561, จาก http://tla.or.th/index.php/ aboutassociation/standard.

สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เลมท 12. (2531). สบคนเมอ 9 สงหาคม 2561, จาก http://kanchanapisek.

https://krunonschool.files.wordprees.com/

http://oservice.skru.ac.th/

http://tla.or.th/index.php/


246

or.th/kp6/sub/book/book.php?book=12&chap=2&page=t12-2- infodetail12.html.

อรทย จ าปาทอง. (2555). การศกษาปญหาการด าเนนงานหองสมดของโรงเรยนประถม ศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสมทรปราการ เขต 2. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

อรวรรณ สวรรณทนงชย, เสวยน เจนเขวา และไตรรตน สทธทล. (2558). สภาพและปญหา การบรหารงานหองสมดโรงเรยนในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถม

ศกษาปทมธาน เขต 2 (หนา 1056-1057). สบคนเมอ 20 สงหาคม 2561, จาก http://www.hu.ac.th/conference/conference2015/proceedings/data/ ภาคโปสเตอร/E-P-การศกษา/1053-004E-P(อรวรรณ%20สวรรณทนงชย).pdf.

เอมอร พรหมชาต. (2557). สภาพการด าเนนงานหองสมดโรงเรยนขยายโอกาสทาง การศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสระแกว เขต 2. ปรญญาการศกษามหาบนฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลย บรพา.

4M in Business ปจจยในการด าเนนธรกจ 4 ดาน. (2560). สบคนเมอ 28 สงหาคม 2561, จาก http://ioklogistics.blogspot.com/2017/09/4m-in-business-4.html.

Ayala-Schueneman, M. (1999). A study of library services provided to

Students in bilingual education programs by elementary school library media centers in South Texas. Ed.D. Dissertation, Texas A&M

University. Retrieved September 10, 2018, from https://muse.jhu.edu/ article/251739/summary.

http://kanchanapisek.or/

http://www.hu.ac.th/conference/conference2015/

http://ioklogistics.blogspot.com/2017/09/4m-in-business-

http://ioklogistics.blogspot.com/2017/09/4m-in-business-

https://muse.jhu.edu/article/

https://muse.jhu.edu/article/251739/


247

Butler, B.T. (1992). A study of primary school library facilities in Newfoundland. Master Abstracts International, 30(3), 22.

McCarthy, C.A. (1997). A reality check: The challenges of implementing information power in school library media programs. Retrieved

September 10, 2018, from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED 412958.pdf.

Onadiran, G.T. (1998). A study of school library resources in selected secondary school in Nigerian. Philosophy of Doctoral Thesis, Boston, University School of Education.

https://files.eric.ed.gov/fulltext/


248

บทบาทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ทสงเสรมการเรยนร Role of Information and Communication Technology

to Promote Learning

สายฝน สยาห Saifon Siyah

เจาหนาทบรหารงานทวไปสาขาวชาศกษาทวไป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร วทยาเขตวงไกลกงวล General administration officer of general education program, Faculty of Humanities and

Social Sciences, Rajamangala University of Technology Rattanakosin, Wangklaikangwon Campus

*Corresponding author Email: [email protected]

(Received: June 4, 2019; Revised: October 18, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มบทบาทส าคญอยางมากตอการด ารงชวต เพราะเปนกญแจส าคญทน าไปสการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพตามความตองการของประเทศ เทคโนโลยน ามาซ งการเปลยนแปลงในวถ ชวต การเรยน การท างาน เทคโนโลยจงเปนเครองมอทมพลานภาพสงชวยเพมประสทธภาพของการจดการศกษา ชวยน าการศกษาใหเขาถงผเรยนและสงเสรมการเรยนรแกผเรยนไดอยางสะดวกและรวดเรว อกทงชวยใหเกดการพฒนาตอยอดความรเดมทมอยน าไปสการสรางองคความรใหมอยางตอเนอง ค าส าคญ: เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร การสงเสรมการเรยนร


249

Abstract

Information and communication technology plays a very important role in human life because it is the key to the development of quality human resources according to the needs of the country. Technology brings a lot of changes in the way of life, learning and work. Technology is a powerful tool that can increase the efficiency of education management. It brings education to learners and promotes learning easily and quickly. It also develops the existing knowledge to the creation of new knowledge continuously. Keywords: Information and communication technology, Promoting learning

บทน า เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เขามามบทบาทส าคญอยางกวางขวางตอ

การพฒนาสงคมและประเทศชาต โดยเฉพาะทางดานการศกษา เทคโนโลยสารสนเทศนบเปนหนงในเทคโนโลยทน าสมยมผลตอการด ารงชวตของประชาชน เพราะเปนกญแจส าคญทน าไปสการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพตามความตองการของประเทศ เทคโนโลยน ามาซงเปลยนแปลงครงยงใหญ สงผลตอวถชวต การท างาน การเรยน มคณสมบตทสามารถสอดแทรก และเสรมสรางสมรรถนะในกจกรรมและการด าเนนการตางๆ ดวยเหตนสงคมไทยจงกลายเปนสงคมสารสนเทศ (Information society) ไมวาบคคลจะอยในวยใดอาชพใดกตามจ าเปนตองไดรบขอมลขาวสารจากแหลงตางๆ เพอน าไปใชในการเรยนร เพอพฒนาตนเองในทกดาน สถาบนการศกษาตางตระหนกถงความส าคญและน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอชวยจดการเรยนการสอน เพอใหเกดการพฒนาตอยอดความรเดมทมอย น าไปสการสรางองคความรใหม ขณะเดยวกนกชวยเพมขดความสามารถของผสอนในการสอน และผเรยนใหเรยนรไดดยงขน (สายสดา ปนตระกล และคณะ, 2557: 84)


250

กรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ระยะ พ.ศ. 2554-2563 ของประเทศไทย (ICT 2020) ในยทธศาสตรท 2 ไดกลาวถงการพฒนาบคลากรไววา (กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร , 2554 : 12) ควรมการพฒนาทนมนษย ใหมความสามารถในการสรางสรรคและใชสารสนเทศอยางมประสทธภาพ มวจารณญาณและรเทาทน รวมถงการพฒนาบคลากรดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทมความรความสามารถและความเชยวชาญใหไปสระดบมาตรฐานสากลเพอรองรบกระแสการเปลยนแปลงของสงคมโลกในยคการศกษา 4.0 คอ การจดเรยนการสอน ทใหนกศกษา สามารถน าองคความรทมอยทกหนทกแหงบนโลกนมาบรณาการเชงสรางสรรค เพอพฒนานวตกรรมตางๆ มาตอบสนองความตองการของสงคม โดยหวใจหลกของระบบ การศกษารปแบบใหมนคอ กระบวนการผลตบคลากรทสามารถประสานความรกบทกษะในแบบ "เกงคดและเกงคน (Design thinking)" เพอกอใหเกดการสรางนวตกรรมไดอยางเปนรปธรรม ซงในการศกษาระบบ 4.0 น ความรทางทฤษฎ ยงมความส าคญเชนเดม แตเสรมใหแกรงยงขนดวยการเรยนร และทกษะการฝกฝนจากประสบการณตรง เพอเปนจดเรมตน ในการสรางนวตกรรม ทผเรยนตองสามารถกลนกรองจากฐานความรทมอยและเหนชด ในบรบททความรเหลานนสามารถ น าไปสค าตอบได เพอประสทธผลสงสดในเชงธรกจและพรอมเตมเตมความตองการของมนษยและสงคมอยางตรงจด จะเหนไดวาปจจบนทวโลกไดลงทนทางเทคโนโลยสารสนเทศ ดวยการน ามาใชเปนเครองมอในการพฒนาประเทศทงดานเศรษฐกจ สงคม และการศกษา เพอใหการศกษาไปพฒนาคณภาพของคน และเพอใหคนไปชวยพฒนาประเทศ เทคโนโลยสารสนเทศ จงเปนเครองมอทมพลานภาพสงในการชวยเพมประสทธภาพของการจดการศกษา เชน ชวยน าการศกษาใหเขาถงประชาชน (Access) สงเสรมการเรยนรตอเนองนอกระบบโรงเรยนและการเรยนรตามอธยาศย ชวยจดท าขอมลสารสนเทศเพอการบรหารและจดการ ชวยเพมความรวดเรวและแมนย าในการจดท าขอมลและการวเคราะหขอมล การเกบรกษา และการเรยกใชในกจกรรมตาง ๆ ในงานจดการศกษา โดยเฉพาะอยางยงการใชเทคโนโลยเพอชวยการเรยนการสอน การมเครอขายทเชอมโยงเขาดวยกน ท าใหสะดวกตอผเรยน และชวยผเรยนใหเขาถงการเรยนรไดงายขน


251

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เทคโนโลยเปนเครองมอส าคญในการสงเสรมและพฒนาการเรยนร การแสวงหาความร เพอชวยใหเขาถงแหลงการเรยนรไดอยางสะดวก บปผชาต ทฬหกรณ (2552: 32) ไดใหความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารวา หมายถง เทคโนโลยทใชในการตดตอสอสาร เกบ สราง แสดงใชรวมกน หรอแลกเปลยนสารสนเทศดวยวธการทางอเลกทรอนกส ไอซทจงรวมถงเทคโนโลยตาง ๆ เชนวทย โทรทศน วดทศน ดวด โทรศพททงโทรศพทใชสายและโทรศพทเคลอนท ระบบดาวเทยม ฮารดแวรและซอฟตแวร ระบบคอมพวเตอรและเครอขายรวมถงอปกรณและการบรการทเกยวพนกบเทคโนโลยเหลาน เชน วดโอคอนเฟอรเรนซ บลอก กลองถายภาพนง ภาพวดโอ หนยนต เปนตน สขม เฉลยทรพยและคณะ (2555: 2) กลาววาเทคโนโลยสารสนเทศ หรอ เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร หมายถง เทคโนโลยสองสาขาหลก ๆ ทประกอบดวยเทคโนโลยคอมพวเตอรและเทคโนโลยสอสารโทรคมนาคมทผนวกเขาดวยกน เพอใชในกระบวนการสรางสรรค จดหา จดเกบ คนคน จดการ ถายทอด และเผยแพรขอมลในรปดจทล ไมวาจะเปนเสยง ภาพ ภาพเคลอนไหว ขอความหรอตวอกษร และตวเลข เพอเพมประสทธภาพ ความถกตอง ความแมนย า และความรวดเรวใหทนตอการน าไปใชประโยชน จากขอความขางตนสรปไดวาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนการรวมตวของเทคโนโลย 2 อยางเขาดวยกน คอ IT (Information technology) หมายถง เทคโนโลยสารสนเทศทใชในการประมวลผล การจดเกบ คนคน น าเสนอ รวมถงการเผยแพรสารสนเทศในรปแบบของเสยง ภาพนง ภาพเคลอนไหว ขอความ ตวอกษรและตวเลข และ CT (Communications technology) หมายถ ง เทค โน โลยท เก ย วข อ งก บการส อส ารโทรคมนาคม ซงประกอบดวยสวนวสด อปกรณ วธการตางๆ รวมถงระบบการสอสารความเรวสง ไมวาจะเปนโทรศพท ระบบสอสารขอมล ดาวเทยมหรอ เครองมอสอสารใดๆ ทงมสายและไรสาย เพอความรวดเรวในการตดตอสอสารทมประสทธภาพ ทนตอเวลาและความตองการในการน าไปใชประโยชน


252

บทบาทและความส าคญ บทบาทของเทคโนโลย หาญศก เลบครฑ และคณะ (2553: 2-3) กลาวถงบทบาทเทคโนโลยตอการศกษา ไวดงนวา 1. เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขามามสวนชวยเรองการเรยนร ปจจบนมเครองมอทชวยสนบสนนการเรยนร หลายดาน มระบบคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) ระบบสนบสนนการรบรขาวสาร เชน การคนหาขอมลขาวสารเพอการเรยนรใน World Wide Web เปนตน 2. เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขามามสวนชวยสนบสนนการจดการศกษา โดยเฉพาะการจดการศกษาสมยใหมจ าเปนตองอาศยขอมลขาวสารเพอการวางแผน การด าเนนการ การตดตามและประเมนผลซ งอาศยคอมพวเตอรและระบบสอสารโทรคมนาคมเขามามบทบาททส าคญ 3. เทคโนโลยสารสนเทศกบการสอสารระหวางบคคล ในเกอบทกวงการทงทางดานการศกษาจ าเปนตองอาศยสอสมพนธระหวางตวบคคล เชน การสอสารระหวางผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน โดยใชองคประกอบทส าคญชวยสนบสนนใหเกดประสทธภาพในการด าเนนงาน เชน การใชโทรศพท โทรสาร ไปรษณยอเลกทรอนกส คอนเฟอเรนซ เปนตนดวยเหตทโลกในปจจบนมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว สงผลใหกระบวนการเรยนรตองมการปรบเปลยนใหทนยคสมยตามไปดวย การเรยนจากหองเรยนหรอฟงค าบอกเลาของผสอนในหองเรยนเหมอนอยางในอดตเปนไปไมไดแลว ผเรยนจะตองรจกศกษา คนควาจากสอตางๆ หรอแหลงการเรยนรอนๆ ดวยตนเองมากยงขน นอกจากนผสอนกตองใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอชวยในการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนทดยงขน


253

ความส าคญของเทคโนโลย สภาณ เสงศร (2547) กลาวถงความส าคญของเทคโนโลยไว ดงน 1. เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารลดความเหลอมล าของโอกาสทางการศกษา สงนเปนเงอนไขส าคญในการตอบสนองนโยบายการศกษาทเปน "การศกษาเพอประชาชนทกคน" ทจะเปนการสรางความเทาเทยมทางสงคม โดยเฉพาะอยางยงความเทาเทยมทางดานการศกษา ตวอยางทส าคญคอ การเรยนการสอนทางไกลทท าใหผเรยนในทหางไกลในชนบททดอยโอกาส ใหมโอกาสเทาเทยมกบผเรยนทอยในสถานทในเมองรวมทงการทผเรยนมโอกาสเขาถง แหลงขอมลของโลก ผานทางเครอขายอนเทอรเนต หรอการทเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอทชวยใหคนพการสามารถมโอกาสรบการศกษาในสงแวดลอมของคนปกต และยงเปดโอกาสใหคนพการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร 2. เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอในการพฒนาคณภาพทางการศกษา เทคโนโลยสามารถท าไดในรปแบบตาง ๆ เชน การทผเรยนทเรยนรโดยสามารถใชเวลาเพมเตมกบบทเรยนดวยสอซดรอมเพอตามใหทนเพอนผเรยนทรบขอมลไดปกตสามารถเพมศกยภาพในการเรยนรดวยตนเองไดมากขนจากความหลากหลายของเนอหาในสอสารอเลกทรอนกส นอกจากนฐานขอมลอเลกทรอนกสทงในระดบทองถนหรอระดบโลกอยางระบบเวลดไวดเวบในอนเทอรเนตยงเปดโอกาสใหผเรยนสามารถพฒนาคณภาพของการเรยนรจากฐานขอมลทหลากหลายและกวางขวาง อยางทระบบฐานขอมลหรอหองสมดเดมไมสามารถรองรบไดววฒนาการของเทคโนโลยสารสนเทศยงท าใหสอทางเสยง สอขอความ สอทางภาพ สามารถผนวกเขาหากน และน าเสนอไดอยางนาสนใจและไมนาเบอไมวาจะดงขอมลจากสอทเกบขอมล เชน ฮารดดสก ซดรอมหรอจากเครอขาย ซงปจจบนมเทคโนโลยดจทล และการบบอดสญญาณทกาวหนาทไดอยางรวดเรวและสมบรณ ในขณะเดยวกนขอมลทมประโยชนยงสามารถเกบบนทกและเรยกใชรวมกนไดจากคลงดจทล (Digital archive) ในรปแบบตาง ๆ นอกจากนเทคโนโลยคอมพวเตอรประเภทความจรงเสมอน (Virtual reality) ยงสามารถประยกตใชเปนประโยชนทางการศกษาและการฝกอบรม


254

3. การพฒนาบคลากรทางการศกษาใหมความรทางดานเทคโนโลย ในประเดนนไดค านงถงระดบการสรางทกษะพนฐาน การสรางผสอนทมความรทจะใชเทคโนโลย สารสนเทศและการสอสารประกอบการเรยนการสอน การสรางผมความร ความช านาญ เฉพาะศาสตรทางคอมพวเตอรในระดบตางๆเพอทจะน าไปสการคดคนสรางสรรคเทคโนโลย สารสนเทศ และทจ าเปนมากส าหรบประชาชนทวไป คอ การสรางทกษะพนฐานทางคอมพวเตอร จากบทบาทและความส าคญขางตนสรปไดวา เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมบทบาทเปนเครองมอทชวยสนบสนนการเรยนรแกผเรยน และผสอน สนบสนนการจดการศกษาสมยใหมดวยเทคโนโลยดานการสอสาร อกทงยงเปนเครองมอชวยในการเชอมโยงเครอขายการเรยนรดวยเทคโนโลยระหวางสถานศกษากบผเรยน ผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน ชวยลดขอจ ากดดานเวลา ท าใหการเรยนรมระยะเวลาทสนลง แตมขอบเขตของการเรยนรทกวางขน ทงนยงชวยลดความเหลอมล าของโอกาสทางการศกษา รวมถงเปนเครองมอในการพฒนาคณภาพการศกษา และบคคลากรทางการศกษาเพอเสรมสรางสมรรถนะดานเทคโนโลยใหมากขน

รปแบบการใชเทคโนโลยเพอสงเสรมการเรยนร เทคโนโลยทสงเสรมการเรยนรมรปแบบตางๆ มดงน (หาญศก เลบครฑ และคณะ, 2553: 8-9) 1. เวลดไวดเวบ (World Wide Web) ใชส าหรบเปนแหลงความร และเปนแหลงความรภายนอกเพอการสบคน 2. อเมล (E-mail) ใชส าหรบตดตอสอสารกบผสอน หรอผเรยนดวยกนในลกษณะรายบคคล รวมถงการสงงานทไดรบมอบหมาย การใหค าปรกษา ถาม-ตอบปญหาได ภายในเวบเพจทออกแบบไวส าหรบการถาม-ตอบ

41


255

3. กระดานขาว (Web board) ใชตดตอสอสารระหวาง ผเรยน ผสอน และผเรยนเปนกลม ใชก าหนดประเดนหรอกระทตามทผสอนก าหนด หรอตามแตผเรยนก าหนด เพอชวยกนอภปรายตอบค าถามในประเดนทเปนกระทนนๆ 4. แชท (Chat) ใชตดตอสอสารระหวางผเรยน ผสอนและผเรยนดวยกน โดยการสนทนาแบบเวลาจรง (Real time) โดยมทงสนทนาดวยตวอกษรและสนทนาทางเสยง (Voice Chat) ลกษณะใชคอสนทนาระหวางผเรยนและผสอน ในหองเรยนหรอชวโมงเรยนเสมอนวาก าลงเรยนอยในหองเรยนจรงๆ 5. ไอซคว (ICQ) ใชตดตอสอสารระหวางผเรยน ผสอนและผเรยนดวยกน โดยการสนทนาแบบเวลาจรง หรอหลงจากนนแลวโดยเกบขอความไว การสนทนาระหวางผเรยนและผสอนในหองเรยนเสมอนวา ก าลงคยกนในหองเรยนจรงๆ และบางครงผเรยนกไมจ าเปนตองอยในเวลานนๆ ไอซควจะเกบขอความไวใหและยงทราบดวยวาในขณะนนผเรยนอยหนาเครองคอมพวเตอรหรอไม 6. คอนเฟอเรนซ (Conference) ใชตดตอสอสารระหวางผเรยน ผสอน และผเรยนแบบเวลาจรง โดยผเรยนและผสอนสามารถเหนหนากนไดโดยผานทางกลองโทรทศนทตดอยกบเครองคอมพวเตอรทงสองฝายใชบรรยายใหผเรยนกบทอยหนาเครองคอมพวเตอรเสมอนวาก าลงเรยนอยในหองเรยนจรงๆ การใชเทคโนโลยเพอการเรยนรในทางทสรางสรรค (ธนกร หวงพพฒนวงศ, 2553:82-88) เปนปจจยทสงผลตอการเรยนรทสรางสรรค คอใชเทคโนโลยเพอสรางสรรคสภาพแวดลอมทดงดดใจผเรยน และผเรยนมสวนรวมในการแลกเปลยนเรยนร เวบลอก หรอ บลอก (Weblog or blog) สไม บลไบ (2559: 238) กลาววา บลอก เปนสอเทคโนโลยในรปแบบหนง ทชวยใหเขาถง ตดตาม และพฒนาผเรยนไดเปนอยางด ทงยงเปนเครองมอส าหรบเผยแพรขอมลผานทางเวบทอ านวยความสะดวกใหแกผใชไดน าเสนอเนอหาไดโดยทผใชไมจ าเปนตองมความรพนฐานดานเทคนคในการสรางเวบไซต เวบลอก มาจากค าวา Web กบ log ซง Web เปนค าเรยกสนๆ มาจาก World Wide Web ทเปนแหลงรวบรวมขอมลผานทางคอมพวเตอร


256

ทเชอมตออนเทอรเนต สวน log คอ การบนทก และเมอน ามารวมกนจงหมายถง การบนทกบนอนเทอรเนต สวนความหมายตามพจนานกรมของเวบลอกหรอ บลอก หมายถง เวบไซตสวนบคคลทมการน าเสนอขาว บทความและจดหมายขาวของเวบไซตตางๆ ทนาสนใจใหแกผใชซงรวมถงการใหสทธแกผใชเขามาอานบทความและแสดงความคดเหนในบทความทสนใจได (เดชา ไชยเมอง, 2550) อนงการใชบลอกเพอการเรยน การสอน หมายถง สอบทเรยนออนไลนทมลกษณะ เปนบลอกส าหรบใชเพอน าเสนอเนอการเรยนการสอนทงในรปแบบขอความ ภาพนง ภาพเคลอนไหว เสยงวดโอและเชอมโยงแหลงเรยนรอน ๆ ใหศกษา เพมเตม พรอมทงมชองทางการตดตอระหวางผเรยนกบผสอนภายใตหวขอความรทน าเสนอได ทนททนใดในรปแบบประสานเวลา (Synchronize) โดยการใหผเรยนสงขอความไวในชองแสดงความ คดเหนแลวผสอนสามารถโตตอบไดทนทหรอ คอยมาตอบภายหลงในรปแบบการสอสารแบบไมประสานเวลา (Asynchronize) นอกจากนปจจบน มแพลตฟอรมส าหรบสรางบลอกเปนของตนเอง ไมตองขนอยกบเวบใดเวบหนง ผใชบรการ สามารถบรหารจดการบลอกของตนเอง ท าใหม ความเปนสวนตวส าหรบผสอนและผเรยนทตองการ แลกเปลยนเรยนรในกลม ทงยงสามารถน าคณสมบตของ Google form และ Google quiz ทเหมาะส าหรบการท าแบบสอบถาม และแบบทดสอบมาปรบใชในการวดและประเมนผล ไดอกดวย ปจจบนบลอกสวนใหญสามารถแสดงผลใหผใชเปดอาน และสอสารผานเครองมอสอสารทกประเภท เชน โทรศพทมอถอแบบ Smart phone, Notebook และ Tablet ได ท าใหบลอกไดรบความนยม เพมมากขน รวมถงความสวยงามของบลอกทน าเสนอเพอดงดดใจผอาน อกทงมชอง ทางการสอสารทหลากหลายกอใหเกดกจกรรมอนๆตามมา เชน บลอก จตอาสา ทมการแบงปนขอมลและรวมกนท ากจกรรมเพอสงคม เปนตน มผลการวจยทแสดงใหเหนอทธพลของบลอกท ส งผลตอการเรยนรขอ งผ เรยนในยคดจทล เชน การวจยของ Fitzsimmons (2010) ท ต องการศกษาวาการใชบลอกและวก ใน ชน เรยนส งผลต อประสบการณการเรยนรของผเรยนอยางไร โดยใหผเรยนไดแสดงความคดเหน อภปราย ตงค าถามและตอบค าถามระหวางกน ผลการวจย พบวา ผเรยนมความสนกสนานและเขาใจประเดน เนอหาความรไดอยางชดเจนอนแสดงถงอทธพล ของบลอกทมผลตอประสบการณ


257

การเรยนรของ ผเรยน ยงกวานน คอ ไมวาผเรยนมพฤตกรรม การเรยนร (Learning style) แบบใดกไมมผลตอพฤตกรรมการใชบลอกของผเรยน โดยเฉพาะผเรยน ทมลกษณะเปนผลงมอกระท า (Active learner) สวนใหญมความตองการแลกเปลยนขอมล ตดตอ สอสารกบสงคม อภปรายและอธบายเนอหารวม กนกบเพอน ๆ ซงการใชสภาพแวดลอมบนบลอกม ความเหมาะสมและเออตอการเรยนรของผเรยนในยคน (Derntl and Graf, 2009) สรปไดวา บลอก เหมาะส าหรบการแลกเปลยนความคดเหน การรบฟงความเหนในมมมองใหมๆ จากผอนเพอใหผเรยนสามารถพฒนาความคดและประสบการณ การเรยนการสอน ผสอนหรอผเรยน สามารถสราง บลอก ไดเองบนอนเทอรเนต เพอแลกเปลยนความคดเหน ดงนนเองจงท าใหผเรยนไดรบประสบการณในสภาพแวดลอมจรง เพราะเนอหาทโพสตไปใน บลอกจะถกบคคลใดกไดเขามาแสดงความคดเหน ซงจะท าใหผเรยนถกขยายแนวความคดทไดน าเสนอไป และสามารถตอยอดและพฒนาเปนองคความรใหมได วก (Wiki) เสาวภา วชาด (2559: 92-98) กลาววาการจดการเรยนการสอนดวยรปแบบสอเทคโนโลยออนไลน วก (Wiki) ซงเปนเวบไซตทชวยใหผใชงานสามารถใสเนอหา เพมหรอแกไขไดโดยไมตองลงทะเบยน จงถกน ามาใชเขยนงานรวมกนท าใหผอานกลายเปนผเขยน และบรรณาธการ (Thomas, 2008) โดยรปแบบการสอนจะเรมจากการใหผเรยนจดหาสมาชกในกลมของตน แลวด าเนนการสรางเวบโดยใชพนทของวกประกอบดวยโฮมเพจและอนๆ ใสขอมล เกยวกบสมาชกกลม ผสอนใสงานทมอบหมายใหท า ผเรยนเขาไปมปฏสมพนธแลกเปลยนความคดเหนในหนาตางของวกโดยไมตองมาเจอกน (ชตมา สจจานนท, 2550) ผสอนควรจดใหมกจกรรมอยางตอเนองเพอสงเสรมใหผเรยนมสวนระหวางเรยน วกจงเปนอกชองทางหนงทจะชวยเสรมการเรยนรใหผเรยนสามารถประยกตใชเทคโนโลยในการแสวงหาความรเพมเตมนอกจากบทเรยนได วก เปนเวบไซตทใชส าหรบการแบงปน แลกเปลยนขอมล โดยผใชสามารถทจะใสเนอหาลงในเวบและมผอานคนอนสามารถเขามาแกไข เพมเตมได วกพเดยเปนสารานกรมออนไลนทมชอเสยงทใชระบบวกในการบรหารขอมล เปนเครองมอใหผใชสามารถเขาไป


258

จดเกบขอมล สวนเสรมการเรยนร วกเปนเครองมอส าคญในการชวยใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองผานกระบวนการตรวจสอบจากผอน Social Network Site เปนเวบไซตทสรางขนเพอเปนชมชนส าหรบการสอสารระหวางเพอน ครอบครว ผรวมงาน หรอใครกไดทเขารวมเครอขาย โดยผใชสามารถบนทกขอมลสวนตว ความสนใจ สามารถแบงปนขอมลทมความสนใจรวมกน แบงปนรปภาพ เลนเกมรวมกน ได Social network site ทเปนทนยมคอ Facebook ผสอนสามารถน ามาใชเพอการเรยนร โดยสรางสภาพแวดลอมเพอกระตนใหเกดการสอสารและท างานแบบกลม รวมมอกนแกปญหาได โดยมผลการวจยความคดเหนของผสอนทมตอการเลอกใช พบวาชวยไดมากดานการสอสารแลกเปลยนระหวางผเรยนดวยกนเองและชวยดานความพงพอใจของผเรยนทมตอรายวชาเรยน (Ajjan and Hartshorne, 2008) Podcast Podcast ยอมาจาก Playable on demand เปนเวบไซตทมลกษณะใหผ ใชสามารถน าภาพเคลอนไหวและเสยงทตดเปนสวนยอยๆ แลวน าไปฝากไว เพอใหผชมเขาเลอกชม และสามารถวจารณหรอใหค าแนะน าได เวบ Podcast ทนยมมากทสดในปจจบนคอ YouTube การศกษา YouTube สามารถน ามาใชในการสรางเนอหาในลกษณะของ Lecture on Demand เพอใหผ เรยนเขาเลอกชมเนอหาทตองการในเวลาทตองการได Lazzari, Colarossi, and Collins (2009) กลาววา พอดคาสต เปนเทคโนโลยทใชในอนเตอรเนต เปนการพฒนาของระบบอนเตอรเนตซงเปนเทคโนโลยทใหมและ ทนสมยส าหรบนกการศกษาเพอตดตอกบผเรยน พอดคาสต เปนไดทงในรปแบบออดโอและวดโอ ใชไดอยางสะดวกในอนเตอรเนต ซงสามารถสงขอมลไปยงไฟลในรปแบบดจตอลผานทางระบบ อนเตอรเนตส าหรบใชเปดฟงกบอปกรณเครองเลนพกพาหรอคอมพวเตอรสวนบคคลได สอดคลองกบKennedy, Judd, Churchward, Gray, and Krause (2008) ก ล า ว ถ ง พ อ ด ค า ส ต ใน การเรยนการสอนวาผเรยนสามารถดาวนโหลดพอดคาสตไปยงเครองเลน MP3 และผเรยนสามารถฟงจากบานหรอจากคอมพวเตอรในมหาวทยาลยได นอกจากนผเรยนไมจ าเปนทตอง


259

ซออปกรณเทคโนโลยใหม ๆ ส าหรบใชฟงสอผานพอดคาสตอกดวย เพราะในขณะนผเรยนโดยสวนใหญมเครอง เลน MP3 ใชไดอยางสะดวกแลว การใชพอดคาสตในการเรยนการสอนนนสวนมากพอดคาสตจะใชเพอการบนทกเสยงระหวางการบรรยายในหองเรยน เพอใหผเรยนไดนากลบไปทบบวนเมอมเวลาวาง และส าหรบผเรยนทไมไดเขาเรยนในหองเรยนสามารถน าพอดคาสต ไปฟงเพอเรยนรไดดวยตนเอง พอดคาสตยงเปนสอกลางในการตดตอระหวางผสอนกบผเรยน และระหวางผเรยนกบเพอนรวมชน นอกจากนนยงเปนสอทใชในการเรยนการสอนภาษาไดดส าหรบผเรยนทตองการเรยนรเพมเตม นอกเหนอจากการเรยนในหองเรยนอยางเดยว ดวยรปแบบการใชงานทงาย สามารถนาเสนอสอไดทงทเปนรปภาพ ขอความ เสยง วดโอ และสามารถรบฟงฟงผานเครองเลน MP3 และจากคอมพวเตอร สวนตวได จงนบไดวาพอดคาสตเปนสอทไดรบความนยมเพมมากขนทกวน และมประโยชนและ มความจ าเปนส าหรบวงการศกษาในปจจบน (ฤทยรตน ศรพวงมาลย, 2561: 50) มลตมเดยเพอการเรยนร มลตมเดย หมายถง การประยกตใชสอตางๆ รวมกนในการจดการเรยนการสอน โดยใชคอมพวเตอรผสมผสานกบการน ารปแบบการน าเสนอขอมลขาวสาร กระบวนการท างานของเสยง ภาพเคลอนไหว ภาพนง ขอความ ฐานขอมลและวดทศน เขามาผสมผสานรวมกน มการตอบโตและปฏสมพนธกนระหวางคนกบคอมพวเตอร สงผลใหผเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมายเปนสอทก าหนดเนอหาขนอยางเขาใจงายและนาสนใจ (โกเมณ ดกโบราณ , 2560: 17) รปแบบของมลตมเดย แบงไดเปน 2 รปแบบ คอ 1) มลตมเดยเพอการน าเสนอ มงสรางความตนตาตนใจและถายทอดประสาทสมผสทหลากหลายผานตวอกษร ภาพและเสยง ซงในปจจบนพฒนาถงขนใหผชมสมผสไดถงความรสกตางๆ เชน ความรอน ความเยน การสนสะเทอน เนนการน าไปใชงานเพอเสนอขอมลขาวสาร เชน มลตมเดยแนะน าองคกร หรอการโฆษณาเปดตวสนคา 2) มลตมเดยปฏสมพนธ (Interactive multimedia) เปนรปแบบทเนนใหผใชสามารถโตตอบสอสารกบสอไดโดยตรงผานโปรแกรมมลตมเดยทมลกษณะของสอหลายมตทเนอหาภายในสามารถเชอมโยงถงกน มลตมเดยรปแบบนนอกจาก


260

ผใชจะสามารถดขอมลไดหลากหลายลกษณะ เชนเดยวกบรปแบบมลตมเดยเพอการน าเสนอแลว ผใชยงสามารถสอสารโตตอบกบบทเรยนผานการคลกเมาส แปนพมพ หรออปกรณอนๆ เพอสอสารกบคอมพวเตอรวาผใชตองการอะไร เชน ตองการทราบขอมลเพมเตมกคลกทหวขอทสนใจ หรอสญลกษณทเปนปมการเชอมโยง โปรแกรมจะแสดงภาพ เสยง ค าบรรยายเพอใหศกษารายละเอยดได หรอหาตองการวดความเขาใจของตนเองกบสงทไดเรยนมา กสามารถท าการทดสอบผานแบบฝกหด เกม ขอสอบ และใหโปรแกรมค านวณผล การทดสอบหรอใหขอเสนอแนะเพมเตมได มลตมเดยรปแบบนจดเปนการสอสารแบบสองทาง ปจจบนมลตมเดยปฏสมพนธไดพฒนาไปถงลกษณะของความเปนจรงเสมอน (Virtual reality) ทเสรมอปกรณตางๆ เพอใหผใชงานมองเหนเสมอนหลดเขาไปอยในสภาพแวดลอมนนจรงๆ เชน การจ าลองการขบเครองบน เครองจ าลองการฝกผาตด เปนตน นอกจากนมลตมเดยปฏสมพนธยงเพมความสามารถในการตดตอสอสารทนอกเหนอจากการโตตอบกบโปรแกรมแลว ผใชยงสามารถโตตอบสอสารกบผใชคนอนๆ ทใชโปรแกรมเดยวกนผานเทคโนโลยระบบเครอขายขนาดเลก (LAN) หรอแมกระทงเครอขายอนเทอรเนตทเชอมโยงโลกเขาไวดวยกน ท าใหการใชงานมลตมเดยในปจจบนมประสทธภาพสงขน (ณฐกร สงคราม , 2553: 3-4) งานวจยของ Young (1997: 29-85) ไดทดสอบการใชการสอนความเขาใจโปรแกรมซดรอม ทใชมลตมเดยเพอการสอนวชาคณตศาสตรเบองตนส าหรบอาจารย เพอใชทดสอบนกเรยนกอนการสอนส าหรบเตรยมการสอน ผลการใชภาพเคลอนไหว ตวอกษร สามารถอธบายใหเปนทเขาใจ และชวยในการจ าเพมทกษะในวชาคณตศาสตรได สอชนดนเหมาะส าหรบเปนอปกรณชวยในการเรยนการสอนได ดงค ากลาวของ สพรรณษา ครฑเงน (2555: 46) ทวา สอมลตมเดยมสวนชวยใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขน สอมลตมเดยยงไดรบความสนใจจากผเรยน ผเรยนสามารถเรยนไดตามความถนด ตามความสามารถของตนเอง และสอมลตม เดยสามารถปรบปรงแกไขขอมลใหทนสมยไดตลอดเวลาซ งท าใหการเรยนมประสทธภาพมากยงขน


261

ตวอยางการประยกตใชมลตมเดย (ทวศกด กาญจนสวรรณ, 2552) 1) ผ านคอมพ วเตอร ชวยสอน (Computer assisted instruction: CAI) เปนกระบวนการเรยนการสอน โดยใชสอคอมพวเตอรในการน าเสนอเนอหาเรองราวตางๆ เปนการเรยนแบบมปฏสมพนธ คอ สามารถโตตอบ ระหวางผเรยนกบคอมพวเตอรได การใชสอมลตมเดยเกยวของโดยตรงกบการออกแบบและพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน ซงจ าแนกประเภทดงน (1) CAI ประเภทการสอน มวตถประสงคเพอการสอนเนอหาใหมแกผเรยน มการแบงเนอหาออกเปนหนวยยอย มค าถามในตอนทาย ถาตอบถกและผาน จะสามารถเรยนหนวยถดไปได (2) CAI ประเภทการฝกหด จะฝกความแมนย าหลงจากทไดเรยนเนอหาในหองเรยนมาแลว โปรแกรมคอมพวเตอรจะไม เสนอเนอหาอก แตจะเปนการใชวธสมค าถามทน ามาจากคลงขอสอบ มการน าเสนอค าถามชาๆ เพอวดความรจรงๆ ไมใชการเดา จากนนกท าการประเมนผล (3) CAI ประเภทสถานการณจ าลอง ท าใหผเรยนไดทดลองปฏบตกบสถานการณจ าลองใกลเคยงกบเหตการณจรง เพอฝกทกษะและเรยนรโดยไมตองเสยงหรอเสยคาใชจายมาก เปนโปรแกรมสาธต เพอใหผเรยนทราบถงทกษะทจ า เปน (4) CAI ประเภทเกมการสอน หรอ เกมการศกษา มวตถประสงคเพอกระตนความสนใจของผเรยน มการแขงขน เนอหาทใหแกผเรยนชวยเพมบรรยากาศในการเรยนใหนาเรยนมากยงขน (5) CAI ประเภทการสอบ ใชเพอประเมนการสอนของผสอนและการเรยนของผเรยน คอมพวเตอรจะประเมนผลในทนทวาผเรยนสอบไดหรอสอบตก อยในล าดบทเทาไหร และไดผลการสอนทกเปอรเซนต (6) CAI ประเภทการคนพบ ท าใหผเรยนไดมโอกาสทดลองกระท าสงตางๆกอน จนกระทงสามารถหาขอสรปไดดวยตนเอง เสนอปญหาใหแกผเรยนไดลองผดลองถก และใหขอมลแกผเรยน เพอชวยผเรยนในการคนพบจนกวาจะหาขอสรปทดทสดได (7) CAI ประเภทการแกปญหา มวตถประสงคเพอใหนกผเรยนไดรจกการคด การตดสนใจ โดยจะมเกณฑทก าหนดไวใหแลวผเรยนจะพจารณาตามเกณฑนนๆ 2) ผานเวลดไวดเวบ เชน การฟงเพลงผานเวลดไวดเวบ การดสครปตภาพยนตร การเลนเกมออนไลนผานเวบไซต การเรยนการสอนผาน e-learning เชน แบบทดสอบออนไลน


262

E-Learning e-learning มาจาก ค าวา electronic(s) Learning เปนการเรยนรทางอเลกทรอนกส ซงรวมถงการเรยนรทางคอมพวเตอรหรอการเรยนโดยใชคอมพวเตอร (Computer learning) เพอชวยในการสอนแทนรปแบบเดม โดยสามารถใชเทคโนโลยอนๆ มาสนบสนนดวย เชน วดโอ ซดรอม สญญาณดาวเทยม เครอขายคอมพวเตอร อนเทอรเนต อนทราเนต รปแบบการเรยนรทางอเลกทรอนกส สวนมากจะเปนการเรยนแบบออนไลน ซงท าใหสามารถโตตอบไดเสมอนการเรยนในชนเรยนปกตได การปรบปรงเนอหาความรใหทนสมย การน าเสนอดวยสอมลตมเดยท าใหการเรยนการสอนแบบนมความนาสนใจ ซงเปนอกหนงคณสมบตอกของการเรยนรทางอเลกทรอนกส คอ การเรยนแบบระยะไกล หรอ Distance learning เนองจากการใชเทคโนโลยการสอสารโดยเฉพาะการประยกตอนเตอรเนตเขามาใช ท าใหผเรยน ผสอนไมตองเดนทางมาเจอกนหรอเหนหนากนในหองเรยนปกต แตสามารถสอสารโตตอบกนในหองเรยนเสมอนได เทคโนโลยเหลานยงชวยสงเสรมรปแบบการเรยนรดวยตนเองอกดวย (สขม เฉลยทรพย และคณะ, 2555: 179-183) สรปไดวาการเรยนรแบบ e-learning มสวนประกอบหลก ๆ คอ 1) มการลงทะเบยนเรยนของผเรยน 2) มบทเรยนตางๆ ทใชสอน 3) มแบบทดสอบออนไลน 4) มกระดานขาว เพอแลกเปลยนขอมลขาวสาร ระหวางผเรยนดวยกน หรอ ผเรยนกบผสอน ทงน เปนการเรยนรไดทกทผ เรยนเขาถงไดในเวลาเดยวก นและตางเวลากน โดยใชคอมพวเตอร หรอโนตบค หรออปกรณอนๆ ทรองรบอนเทอรเนต เปนเครองมอในการเขาถง บรบทของการเรยนรเปนแบบออนไลน โดยผเรยนเปนผรบขอมลใชไดกบการสอนเกอบทกรปแบบ หรออาจกลาวไดวาเปนการทผเรยนสามารถเขาสบทเรยนจากบานผานเครอขายอนเทอรเนต โดยผานการลงทะเบยน สามารถท าแบบฝกหด และทราบผลคะแนนไดในทนท นอกจากนยงมภาพวดโอการสอนของผสอน ใหผเรยนไดรบชมผานทางอนเทอรเนตดวย

M-Learning เอมเลรนนง หรอการเรยนการสอนผานโทรศพทเคลอนท โดยค าวา M มาจาก

Mobile หมายถง การเคลอนทได ดงนนเอมลรนนง จงหมายถง การจดการเรยนการสอนโดย


263

อาศยโทรศพทเคลอนทเปนสอในการเรยนรทตดตอระหวางผเรยนกบผสอน ซงสามารถสอสารไดดวยเสยง ภาพ ภาพเคลอนไหว ทหนาจอภาพของโทรศพทเคลอนทหรออปกรณประกอบอนๆ เปนการศกษาทางไกลแบบสองทาง (ปรชญนนท นลสข , 2551: 25-30) เอมเลรนนง เปนแนวคดในการน าอปกรณเทคโนโลยแบบไรสาย เชน โทรศพทเคลอนท (Smartphone) คอมพวเตอรแบบพกพา และแทบเลต ทมจดเดนคอผเรยนสามารถพกพา ตดตวได ใชจดการเรยนการสอนผานระบบเครอขายอนเทอรเนต รปแบบการเรยนการสอนสามารถจดการเรยนการสอนไดทงแบบทสนบสนนใหผเรยนเรยนรดวยตนเองและการเรยนรแบบทสงเสรมการท างานรวมกนของผเรยน อกทงยงชวยใหการเรยนการสอนเกดขนไดทกททกเวลาโดยไมจ ากดขอบเขตเฉพาะในหองเรยน ผเรยนสามารถเขาถงขอมลตางๆ ทเปนทงภาพนง ภาพเคลอนไหว งายตอการคนหา และยงชวยใหมการปฏสมพนธระหวางผเรยนแบบประสานเวลา (วภาดา แกวคงคา, 2560: 16-17)

รปแบบการเรยนร เอมเลรนนง ผเรยนสามารถดาวนโหลดบทเรยน และเขาไปอานขอมลตางๆ ไดตามหวขอทตองการ ลกษณะการเขาถงขอมลนนสามารถเขาผานฟงกชนตางๆ บนโทรศพทเคลอนทได สงทผเรยนสามารถท าไดผานการเรยน คอการเรยนรเนอหาของวชาทเรยน จดโนตยอ ท ารายงาน ดาวนโหลดเอกสารการเรยน หาขอมลเรองทเกยวของกบหวขอทเรยน สง-รบ อเมลจากเพอทเรยนดวยกน หรอซกถามในหวขอทไมเขาใจ หรอรบการบานจากผสอน หรอสงรายงาน/การบาน/รบการบานทผสอนไดตรวจแลวผานทางอเมล (สาโรช โศภรกข, 2558: 40-41)

สรปไดวาการเรยนรแบบเอมเลรนนง เปนการเรยนรทผเรยนสามารถเขาถงไดทกท ในเวลาเดยวกนและตางเวลากน กจกรรมการเรยนรแบบตวตอตว ตวตอกลม หรอ กลมตอกลม บรบทการเรยนรเปนแบบออนไลน ในสถานการณจรงทชวยใหเขาถงขอมลสารสนเทศไดตลอดเวลา เรยนรผานอปกรณเคลอนท (PDA), โทรศพทเคลอนท และอปกรณพกพา ทใชในการสอสารแบบไรสาย ระบบเครองแมขายและการเชอมตอผานเครอขายไรสาย ลกษณะ การเรยนรใชโครงงานเปนฐานเพอเสรมศกยภาพผเรยน ทงนผเรยนเปนผรบขอมล


264

U-Learning U-Learning มาจากค าวา Ubiquitous learning ซงค าวา Ubiquitous (ยบควตส) เปนภาษาลาตน มความหมายวาอยในทกแหง หรอมอยทกหนทกแหง การเรยนรแบบยบควตส (Ubiquitous learning) เปนกระบวนการบรณาการ (Integrating) คอมพวเตอร เขากบโลกกายภาพ ซงจะตองตระหนกถงบรบทของ ผเรยนเปนส าคญ มการจดสภาพแวดลอม การเรยนรท เรยกวา สภาพแวดลอมการเรยนรแบบยบควตส (Ubiquitous learning environment- ULE) ซงเปนการ จดสภาพแวดลอมการเรยนรทใหเกดการเรยนรไดทกหน ทกแหง การเรยนรสามารถเกดขนทกเวลา โดยมอปกรณคอมพวเตอรแบบพกพาเปนเครองมออ านวยความสะดวกในการเขาถงแหลงเรยนร จากทมาและความส าคญของปญหาดงกลาวขางตน ผวจยจงไดท าการพฒนารปแบบการเรยนรแบบยบควตสผานสอสงคมออนไลนและมงเนนใหความส าคญกบการจดการเรยนร ใหเกดขนไดทกเวลาทกท ดงทคณะกรรมการจดท าพจนานกรมศพทศกษาศาสตรรวมสมย ส านกงานราชบณฑตยสภา อธบายวา การเรยนรแบบยบควตส (Ubiquitous learning) หมายถง การเรยนรไดในทกหนทกแหง ทกเวลา โดยอาศยเทคโนโลยเซนเซอร (Sensor technologies) อปกรณมอถอ (Mobile devices) และการตดตอแบบไรสาย (Wireless communications) เปนการเรยนรในสภาพแวดลอม ไมวาจะอยทใดกสามารถรบความชวยเหลอสนบสนนจากเครอขายคอมพวเตอรได โดยการฝงคอมพวเตอรไวในทกทหรอแตละคน ฝงคอมพวเตอรขนาดเลกทมฟงกชนการสอสารกบเครอขายตดตวไวทกเมอ การเรยนรแบบยบควตสหรอการเรยนรแบบย (U) กคอการเรยนรในสภาพแวดลอมคอมพวเตอรทกหนทกแหง ซงเปนการรวมการเรยนร โดยอาศยเครอขายคอมพวเตอร (e-learning) กบการเรยนรโดยอาศยอปกรณมอถอ และการตดตอสอสารแบบไรสาย คณลกษณะส าคญของการเรยนรแบบยบควตสเปนการเรยนรไดทกท เปนการเรยนรแบบองครวม สามารถเขาถงในเวลาเดยวกนและตางเวลา อยในบรบทสภาพแวดลอมจรง สามารถเขาถงขอมลสารสนเทศไดตลอดเวลา ขอมลมความคงทนถาวร จะมอยจนกวาผเรยนจะลบขอมลของตนเอง มความรวดเรวในการแสดงผลเมอผเรยนเรยกขอมล การเรยนรแบบนเปนการเรยนรเชงรก (Active learning) โดยมปฏสมพนธระหวาง


265

ผเรยนกบผเรยน ผเรยนกบผสอนหรอผเชยวชาญ และปฏสมพนธกบสอการสอน อกทงเปนการเรยนรแบบปรบเหมาะ (Adaptive learning) ทสามารถสนองความแตกตางและความตองการของผเรยนแตละบคคล การเรยนรแบบยบควตสเปนวธการเรยนรทพฒนาตามเทคโนโลยและปจจยสภาพแวดลอม ท าใหตองปรบรปแบบการเรยนรใหเขาถงผเรยน สามารถเรยนไดตามสภาพจรง เกดประสทธผลมากยงขน (ธนะรตน ธนากจเจรญสข, 2559: 16-23) รปแบบการเรยนรแบบผสมผสาน 2 ลกษณะ 1) Online activities เปนกจกรรมการเรยนรออนไลนทวไป ทผเรยนด าเนนกจกรรมการเรยนร ตามหลกสตร คอรส หรอ รายวชาทสนใจ มโครงสรางแยกเปน 3 สวน คอ (1) Resources สวนทผ เรยนศกษารายละเอยดหลกสตร และท าการเรยนรผานสอตางๆ ในระบบ (2) Facilitating tool เปน สวนทใชในการบรหารจดการการเรยนรประวตการเรยน การ ประเมนผล และการเกบขอมลผเรยนลงฐานขอมลในระบบ (3) Interchange เปนสวนทใชในการสอสารระหวางผเรยน เพอนรวมชน ผสอน และบคคลอนท ไดรบอนญาตใหเขาถงระบบไดแตจดเปนระบบ online ทไมจ าเปนตองไดรบการโตตอบแบบทนท ทนใด 2) Face to Face: Real time activities เปนกจกรรมการเรยนรทจดขนโดยมเปาหมายใหผเรยนไดพบกบเพอนรวมชน ผสอน และบคคลอน ทจดวาเปนผรเฉพาะทางในแตละดาน สามารถให ค าแนะน าในเรองตางๆ ทก าลงศกษาอยไดสามารถโตตอบ สอสารและพดคยกนไดในทนท การสอสารแตละครงจะมการใชสอหรอเครองมอทใชเปนตวเชอมโยงการสอสารระหวางกน เชน มการสงไฟล Presentation ทเปน PowerPoint หรอ Video ประกอบการสนทนา จงท าใหการเตรยมการในประเดนน ตองมการจดการดานเทคโนโลยทรองรบระบบตางๆ ไวอยางหลากหลาย เพราะการสอสารอาจเกดขนไดทงจาก Desktop และ Mobile

สรปไดวาการเรยนรแบบ U-learning เปนการเรยนรแบบองครวม ผเรยนสามารถเขาถงไดทกท ในเวลาเดยวกนและตางเวลากน โดยบรบทการเรยนรเปนแบบออนไลนอยในสภาพแวดลอมจรงชวยใหเขาถงขอมลสารสนเทศไดตลอดเวลา ลกษณะการเรยนรเปนแบบขนตอน สนบสนนการเรยนรแบบ Active Learning คอใหผเรยนเปนผคนหาความรดวยตนเอง


266

Virtual Classroom สวาภรณ เจรญวงศ, ทพยฆมพร เกษโกมล และ อภสทธ ตามสต (2561: 120-128) กลาวถงหองเรยนเสมอนจรงวา เปนนวตกรรมทางการศกษาท เปนการจดการเรยนการสอนผานระบบเครอขายคอมพวเตอร หรอระบบออนไลนทเชอมโยงคอมพวเตอรของผเรยนเขากบ เครองคอมพวเตอรของผใหบรการเครอขาย (Fileserver) และเครองคอมพวเตอร ผใหบรการเวบ (Web server) ซ งอาจเปนการเชอมโยงระยะใกลหรอระยะไกลผานทางระบบ อนเทอรเนตทผสอนออกแบบระบบการเรยนการสอนใหม กจกรรมและสอตางๆผานเวบไซตและใหผเรยนเขาสเวบไซต เพอเรยนรและสรางปฏสมพนธตามสถานการณทเกดขน ซงเรยกวา การเรยนรเสมอนจรง ภายในสถานททเรยกวา หองเรยนเสมอนจรง ทผสอนไดออกแบบและจ าลองสภาพแวดลอมภายในระบบหรอเวบไซตใหมลกษณะคลายกบสถานการณท เกดขนจรงในการเรยนการสอนในชนเรยน โดยอาศยสออเลกทรอนกส การสอสารโทรคมนาคมและระบบเครอขายคอมพวเตอรเขามาชวย เพอใหผเรยนไดเรยนรไดทกททกเวลา โดยไมตองไปนงเรยนในหองเรยนจรง หองเรยนเสมอนจรง จงเปนอกหนงทางเลอกในการจดการเรยนการสอนในโลกยคดจตอล ซงการออกแบบหองเรยนเสมอน ท าไดดงน 1) ออกแบบใหผเรยนมความสนกและไมเครยดในการเขาหองเรยน ซงอาจใชเทคโนโลยของ JAVA มาเสรมในการเรยนรท าใหผเรยนไดเลนเกมในขณะทเรยนเนอหาในรายวชา 2) มการใชสอมลตมเดยทหลากหลายในการสงเสรมการเรยนรโดยในบทเรยนอาจประกอบดวยขอความ ภาพและเสยง ทสามารถใชปลายนวสมผสกบสออเลกทรอนกสตาง ๆ ได 3) ออกแบบการเรยนรทไมจ าเปนตองมผสอนอยกบผเรยนในเวลาและสถานทเดยวกน ผสอนอาจจดท า/รวบรวม “บทเรยนออนไลน” มาใหผเรยนไดใชเรยนทไหนกไดเวลาใดกไดตามทผเรยน สะดวก ซงบทเรยนทมในระบบมใหเลอกอยางเหมาะสม และ สามารถเชอมโยงบทเรยนทศกษาไปยงบทเรยนอนทเกยวของกนได 4) หองสมดอเลกทรอนกสทผเรยนสามารถคนหาสงทตองการจากแหลงขอมลตางๆ ทวโลก โดยใชเครองมอหรอโปรแกรมส าหรบคนหาขอมลบนอน เทอร เนต (Search engine) หรออาจคนหาหน งสอจากหองสมดของมหาวทยาลยตางๆ และในหองสมดอาจมการบรการขอมลสารสนเทศตามความตองการของ


267

ผเรยน โดยทผเรยนสามารถเรยกดขอมลสารสนเทศไดจากจอภาพทตดตงอยภายในหองสมด หองเรยนเสมอนสามารถรองรบชนเรยนไดในเวลาและสถานทซงผเรยนกบผสอนไมไดอยรวมกนในสถานทเดยวกน ส าหรบการประเมนผลประกอบดวยเครองมอมาตรฐาน สมดเกรดออนไลน ขอสอบและค าถาม การตดตอกบผสอนสามารถท าไดผานทางจดหมายอเลกทรอนกส ขอความทนท หองสนทนา กระดานอภปราย การถายโอนไฟล และเทคโนโลยทประกอบกนสามารถใหกลายเปนสภาพการเรยนรเสมอน (Aitken, 2010: 31) เทคโนโลยความเปนจรงเสมอน (Virtual Reality Technology หรอ VR) Virtual Reality หรอ “วอาร” (VR) หรอความจรงเสมอน หมายถงรปแบบ การปฏสมพนธท ใชเทคโนโลยระดบสงเพอสรางการจ าลองเสมอนจรง (Real-time simulation) ผานอปกรณรบสญญาณจ านวนมาก เพอใหการประมวลผลใหสามารถแสดงปฏสมพนธใกลเคยงกบในชวตจรงมากทสด วฒนา พรหมอน (2551: 17) กลาวถงการแบงประเภทของเทคโนโลยความเปนจรงเสมอนตามพนฐานวธทตดตอกบผใช ดงน 1) Desktop VR หรอ Window on world systems (WoW) เปนเทคโนโลยทใชจอภาพของคอมพวเตอรในการแสดงผล 2) Video mapping เปนการน าวดโอมาเปนอปกรณเครองมอในการน าเขาขอมลของผใช และใชกราฟกคอมพวเตอรน าเสนอการแสดงผลในโมเดลแบบสองมตหรอสามมตโดยผใชจะเหน ตวเองและเปลยนแปลงตวเองจากจอภาพ 3) Immersive systems เปนเทคโนโลยส าหรบผใชสวนบคคลโดยผใชน าอปกรณประเภทจอภาพสวมศรษะ (Head-mounted display หรอ HMD) ไดแก หมวกเหลกหรอ หนากากมาใชจ าลองภาพและ การไดยน 4) Telepresence เปนเทคโนโลยทมการน าอปกรณตรวจจบสญญาณระยะไกล ทอาจตดตงกบหนยนตเชอมตอการใชงานกบผใช การศกษายคใหมไมไดเนนทความรของผเรยน แตมงเนนทการพฒนาทกษะตางๆ รวมถงการมสวนรวม และการฝกใหผเรยนไดคดและจนตนาการ บรบทของการเรยนรในโลกยคดจตอล เทคโนโลยความเปนจรงเสมอนจงมความจ าเปนอยางมากทจะชวยสงเสรมผเรยน ใหมโอกาสในการเรยนรบางสงบางอยางทตวอกษรและภาพไมสามารถทจะอธบายไดอยางชดแจง


268

ทส าคญเทคโนโลยจะชวยเสรมใหผเรยนมความสนใจและความกระตอรอรนในการเรยนรมากขนกวาการเรยนรจากการอานแคในต ารา เทคโนโลยความจรงเสรม (Augmented reality: AR) ความจรงเสรมเปนเทคโนโลยทชวยเพมศกยภาพการเรยนร ชวยลดรอยตอของ การปฏสมพนธระหวางโลกจรงกบโลกเสมอน นกการศกษาไดพยายามศกษาวจยคนหาประเดนเกยวกบเทคโนโลยนเพอใหใหไดคณลกษณะ องคประกอบ และวธการท เหมาะสม และดทสดในการประยกตใหเขากบสภาพแวดลอมการเรยนร โดยการน าเทคโนโลย ความเปนจรงเสมอน (Virtual reality) ผสมเขากบเทคโนโลยภาพ เพอท าใหเหนภาพสามมตในหนาจอ โดย ทมองคประกอบของสงแวดลอมจรง ผสมผสานกบภาพเสมอนจรง เปนลกษณะการผสมผสานใน สภาพแวดลอมเสมอนจรง (Virtual environments : VE) มการโตตอบแบบเรยลไทม ชวยใหผ เรยนไดควบคม (Keep control) การเหนโลกจรงรอบๆ ตวเอง ผเรยนมอสระในการมองเหนสงทเรยนร (ววฒน มสวรรณ, 2554: 120-121) ความจรงเสรม คอการพฒนาเทคโนโลยทผสานเอาโลกแหงความเปนจรงและความจรงเสรม เขาดวยกนผสานซอฟตแวรและอปกรณเชอตอตางๆ เชน เวบแคมคอมพวเตอรหรออปกรณ อนๆ ท เกยวของ ซ งภาพเสมอนจรงนนจะแสดงผลผสานหนาจ อคอมพ วเตอร หน าจอโทรศพทเคลอนท บนเครองฉายภาพ หรอบนอปกรณแสดงผลอนๆ โดยภาพเสมอนจรงท ปรากฏขนจะมปฏสมพนธกบผใชไดทนททงในลกษณะทเปนภาพนงสามมต ภาพเคลอนไหว หรออาจจะเปนสอทมเสยงประกอบขนกบการออกแบบสอแตละรปแบบ ดวยความกาวหนาของเทคโนโลย จงท าใหมประสทธภาพมากขน อปกรณทใชกบเทคโนโลยความจรงเสรม เชน คอมพวเตอรสวนบคคล โทรศพทเคลอนท เปนตน (Lee, 2012) สบน ไชยะ (2560: 136-137) กลาวถงการน าประยกตใชกบเทคโนโลยอนๆ ทเกยวของในการศกษาวาสามารถใหขอมลสาระดานการศกษากบผเรยนไดทนท ผเรยนไดสมผสกบประสบการณใหมในมตทเสมอนจรงผเรยนเกดกระบวนการรวมกนเรยนร ผสอนเสรมสรางความรของผเรยนผาน การสาธต การสนทนา รปแบบการเรยนรปรบเปลยนเปนโลกเสมอนผสานโลกจรงมากขน สงเสรมใหผเรยนเขาใจอยางลกซงในสงทตองการเรยนร ทงนผสอนคนเปนผรเรมในการน า


269

เทคโนโลยมาใชโดยผนวกเขากบการเรยนรแบบส ารวจดวยเทคโนโลยโทรศพทเคลอนท และอปกรณสมยใหมทท าใหการเรยนสามารถขยายออกหรอยายการเรยนรสนอกหองเรยนมากขน สงเสรมการเรยนรจากรปแบบเดม และในบางกรณเทคโนโลยความจรงเสรมสามารถผนวกเขากบรปแบบการเรยนรอนๆ ได เชน น ามาใชกบเกมการศกษา กจกรรมสงเสรมการท างานเปนทม การเรยนรแบบทาทาย เปนตน สมศกด เตชะโกสต และปรชญนนท นลสข (2561: 41) ไดท าการศกษารปแบบการเรยนรจนตวศวกรรมทางวทยาศาสตรดวยเทคโนโลยความจรงเสรมเพอการรสะเตม พบคณลกษณะการเรยนร 6 ประการดงน 1) มความยดหยนสามารถน าไปใชกจกรรมทหลากหลายตามบรบทของเนอหา 2) มปฏสมพนธกบผใชโดยวตถทางดจทลจะปรากฏใหผเรยนสงเกตทต าแหนงในโลกจรง 3) เพมประสทธภาพการเรยนดวยเปลยนสงทเปนนามธรรมกลายเปนรปธรรม สงเสรมการเรยนรอยางเปนอสระ 4) สะดวกในการใชเรยนรในทกเวลาและทกสถานท 5) เสรมสรางแรงจงใจในการเรยนร ดวยการเปลยนสงทธรรมดาเปนสงทมชวตชวาและ 6) สงเสรมการเรยนรแบบรวมมอระหวางผเรยนกบผเรยน หรอผเรยนกบผสอน คณลกษณะเฉพาะทท าใหเหมาะสมกบการเรยนรในบรบทใหม มดงน 1) การสรางความรและประสบการณไดโดยตรง รบประสบการณใหมจากการเรยนร ผเรยนเกดความเปนอสระในการเรยนร รบรประสบการณอยางอสระ ผเรยนมสวนรวม ในการสรางผลตผลทมความหมายกบผ เรยนเอง เกดปฏสมพนธ เชอมโยงเอาประสบการณและเขาไปอยใน สถานการณจรงทผสมผสานกบสถานการณเสมอนจรง เปดโอกาสใหมทางเลอกทในการเรยนรทหลากหลาย มการแลกเปลยนความรประสบการณของผเรยนในหองหรอสงคม มการแสดง ผลงาน และอภปรายรวมกน 2) การเรยนรดวยสงคมหรอการรวมกนเรยนร ในสภาพแวดลอมมผเรยนหลากหลาย แตกตางกนไป จะชวยใหผเรยนรจกเรยนรดวยตนเองและผอน ไดเรยน ในเรองทสอดคลองกบความสามารถและความตองการของตนเอง เกดเปนชมชนใหม ไดพบปะพดคย เนนการเรยนรทเกดจากบรบทการเขาสงคม เกดการเรยนรจากกนและกนทสงเกตได เกดการเลยนแบบ และการเปน แมแบบ (Modeling) ทถกตอง ผเรยนลงมอปฏบตกจกรรมเปนกลมยอย มสมาชกกลมทมความสามารถทแตกตางกน เพอเสรมสรางสมรรถภาพ


270

การเรยนรของแตละคน สนบสนนใหมการ ชวยเหลอซงกนและกน จนบรรลตามเปาหมายทวางไว 3) การแสดงตน ผเรยนไดรบรความรสกของตนเองในโลก เสมอนจรงเปนสงทชวยใหผเรยนเกดแรงจงใจเพมมากขน องคประกอบส าคญในการจดการเรยนร 1) บทบาทผสอน ท าหนาทออกแบบ พฒนากจกรรมการเรยนรทงหมดและอธบายขนตอนตางๆ ทเกยวของกบการเรยนด าเนนการอยางเปนขนตอน หากเปนไปไดควรด าเนนการออกแบบ พฒนากจกรรมกอนทจะจดการรจรงของผเรยน และสลบกลบไปมาระหวางการเรยนร โดยตองสะทอนใหเหนถงความหลากหลายในการสรางองคความร ผสอนจะสอนหนงคนหรอหลายๆ คนกได 2) การสอนแบบปกต ควรการจดการเรยนรโดยออกแบบและพฒนาทเรยกวา “played” เปนพนทในการท ากจกรรม มบรเวณใหผเรยนไดศกษา คนควาทงแบบเดยว และแบบกลม รวมกบการใหค าอธบายของผสอน และเนนใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามกระบวนหรอเนอหาทได ก าหนดไวกอนหนา ตลอดจนใหผเรยนไดท าซ าๆ โดยไดรบค าแนะน าจากผสอน 3) การสอนแบบอตโนมต ในสวนนเปนการใหผเรยนไดด าเนนการหรอจดการเรยนรไดดวยตนเอง ศกษาโดยไดรบฟงค าอธบายทบนทกไวลวงหนาตามขนตอน สรางกระบวนการแสวงหา คาตอบ ใหค าแนะน ากนเองของผเรยน มการบนทกการสนทนาการพดคย หรอการใชกระบวนคดอยางเปนระบบ ทสงผลผเรยนเกดความเขาใจในโครงสรางความรของตอนเอง และควรสงเสรมหรอกระตนใหผเรยนไดมการท าซ าๆ อกครงไดดวยตนเองอยางตอเนอง 4) การทดสอบและประเมน เมอผเรยนด าเนนการสรางองคความรดวยตนเอง ตงแตเรมตนจนจบในขนสดทายควรมการตรวจสอบผลการเรยนร และท าการบนทกผลการทดสอบตางๆ ทไดหรอการเกบขอมลจากการสงเกตของผสอนและการประเมนตนเองของผเรยน

บทสรป

จากเทคโนโลยดงกลาวขางตน เหนไดวามบทบาทเปนเครองมอชวยสงเสรมและพฒนาการเรยนรไดเปนอยางด ชวยใหเขาถงแหลงการเรยนรไดอยางสะดวกรวดเรวในทกท


271

ทกเวลา นอกจากนยงชวยในการแสวงหาความร สามารถใชเปนเวทในการแลกเปลยนประสบการณแกกนและกน การจดการศกษาทน าสโลกในอนาคต จงมความจ าเปนอยางยงทตองเตรยมความพรอมในการพฒนาผเรยนยคใหมเพอกาวเขาสสงคมโลกยคดจทล (Digital native) ทมความทาทายของเทคโนโลยท เปลยนไปอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงเทคโนโลยสมยใหมทถกน ามาใชงานเพอสงเสรมการเรยนรแกผเรยน จากความกาวหนาดงกลาวเหนไดวา เทคโนโลยโทรศพทเคลอนทหรอสมารทโฟน เปนอกหนงในเทคโนโลยทมการพฒนาและออกแบบระบบการใชงานตางๆ ใหสามารถรองรบกบอปกรณ หรอการท างานในรปแบบตางๆ ทล าสมยอยางตอเนอง ทงนยงสามารถเชอมตออปกรณแสดงผล เชอมตอกบเทคโนโลยเครอขายและเทคโนโลยอนฯ ซงการพฒนาเทคโนโลยดงกลาวนสงผลใหการใชสมารทโฟนในการเรยนร เปนทดงดดความสนใจผเรยนเปนอยางมาก อนงการจดการศกษาดวยเทคโนโลยใหมๆ ทโทรศพทเคลอนท หรอ สมารทโฟน ใหมชองทางการเขาถงอยางงายๆ จงเปนสอเสรมการเรยนรใหผเรยนไดอยบนฐานของการเรยนร เพอสามารถจดการความรไดทกททกเวลา แบบไมจ ากดขอบเขตความร ทงยงเปนชองทางชวยใหเขาถงกจกรรมการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพอกดวย

เอกสารอางอง กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2554). แผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสาร (ฉบบท 2) ของประเทศไทย พ.ศ. 2552- 2556. กรงเทพฯ: กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

โกเมณ ดกโบราณ. (2560). การพฒนาสอมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเอง เรอง ระบบสารสนเทศส าหรบบคลากรสายปฏบตการ มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยและสอสาร การศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร. ชตมา สจจานนท. (2550). E-learning: นวตกรรมทางการศกษายคใหม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.


272

ณฐกร สงคราม. (2553). การออกแบบและพฒนามลตมเดยเพอการเรยนร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เดชา ไชยเมอง. (2550). WordPress กระแทกใจบลอกเกอรวยจาบ. กรงเทพฯ: ตลาด ดอท คอม. ทวศกด กาญจนสวรรณ. (2552). เทคโนโลยมลตมเดย. กรงเทพฯ: เคทพ คอมพ แอนด คอนซลท. ธนกร หวงพพฒนวงศ. (2553). Virtual University กบการศกษาแบบสรางสรรค. วารสารนกบรหาร. 30(4): 82-88. ธนะรตน ธนากจเจรญสข. (2559). การพฒนารปแบบการเรยนรแบบยบควตสผานสอ สงคมออนไลน ส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษา. วารสารวชาการศกษาศาสตร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. 17(1): 16-23. บปผชาต ทฬหกรณ. (2551). การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเรยนการสอน.

โครงการเทคโนโลยสารสนเทศตามพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต.

ปรชญนนท นลสข. (2551). เอมเลนนง (m-Learning) การเรยนการสอนผาน โทรศพทเคลอนท. วารสารพฒนาเทคนคศกษา. 20(66): 25-30. วฒนา พรหมอน. (2551). Virtual Reality Technology. สบคนเมอ 9 พฤศจกายน 2562. จาก http://www.docstoc. com/docs/28427384/Virtual-Reality- Technology. วภาดา แกวคงคา. (2560). การพฒนารปแบบโมบายเลรนนงแบบรวมมอรวมกบการใช เหรยญตราดจทลเพอเสรมสรางทกษะการท างานเปนทมของนกเรยน ประถมศกษาปท 6. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา เทคโนโลยและสอสารการศกษา ภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


273

ววฒน มสวรรณ. (2554). การเรยนรดวยการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง. วารสาร ศกษาศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร. 13(2): 120-121. สาโรช โศภรกข. (2558). M-Learning. วารสารวชาการมหาวทยาลยกรงเทพธนบร. 3(2): 40-41. สายสดา ปนตระกล, กาญจนา เผอกคง และปรศนา มชฌมา. (2557). การศกษา สภาพการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเรยนการสอนระดบอนบาล ใน โรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร, วารสารสมาคมนกวจย. 19(2): 81-91. สภาณ เสงศร. (2547). เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. พษณโลก: มหาวทยาลย

นเรศวร. สบน ไชยะ. (2560). การใชเทคโนโลยเสมอนจรงในหองสมดประชาชน. วารสาร บรรณศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. 10(2): 134-148. สไม บลไบ. (2559). เวบลอก: สอการเรยนรยคดจทลทครไมควรมองขาม. วารสารวจย ราชภฏพระนคร สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร. 11(2): 238-249. สขม เฉลยทรพย และคณะ. (2555). เทคโนโลยสารสนเทศ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ราชภฏสวนดสต. สพรรษา ครฑเงน. (2555). สอมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเอง เรองขอมลและ สารสนเทศส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1. ปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต สาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธนบรธญบร. สวาภรณ เจรญวงศ, ทพยฆมพร เกษโกมล และ อภสทธ ตามสต. (2561). หองเรยน เสมอนจรงกบการเรยนการสอนส าหรบนกศกษาพยาบาลในยคดจตอล. วารสาร พยาบาลทหารบก. 19(2): 120-128. สมศกด เตชะโกสต และ ปรชญนนท นลสข. (2561). เทคโนโลยความเปนจรงเสรมใน หนงสอวทยาศาสตรระดบมธยมศกษาตอนตนตาม รปแบบการเรยนรจนต


274

วศวกรรมทางวทยาศาสตรเพอการรสะเตม. วารสารกลมมนษยศาสตร- สงคมศาสตร. 1(2): 38-47. เสาวภา วชาด. (2559). การสอนภาษาองกฤษในโลกทเปลยนแปลงอยเสมอ: จากคอมพวเตอรชวยสอนสการสอนบนเครอขายอนเทอรเนต. วารสาร Executive. 92-98. หาญศก เลบครฑ และคณะ. (2553). แนวคดการใชสารสนเทศเพอการพฒนาการ เรยนรใหเกดกระบวนการคด. วารสารวทยบรการ, 21(1): 1-9. ฤทยรตน ศรพวงมาลย. (2561). การพฒนาผลสมฤทธดานการฟงภาษาองกฤษเพอ

ความเขาใจโดยการจดการเรยนรผานพอดคาสต ของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 6 โรงเรยนหนองกงศาลาน าเทยงวทยากร. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาองกฤษ ภาควชาหลกสตรและวธสอน บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

Aitken, R. (2010). Building for the future with virtual learning. Strategic HR Review, 9(1): 29-34. Ajjan, H. and Hartshorne, R. (2008). Investigating faculty decisions to adopt Web 2.0 technologies: Theory and empirical tests. The Internet and Higher Education, 11(2), 71-80 Derntl, M. and Graf, S. (2009). Impact of learning styleson student blogging

behavior. Ninth IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies, 369 – 377.

Fitzsimmons, A. (2010). Classroom weblogs and wikis how they affect the learning experience with Intermediate students. Fisher Digital Publications. M.S. Literacy Education, School of Arts and Sciences, St. John Fisher College.


275

Kennedy, G. E., Judd, T. S., Churchward, A., Gray, K., & Krause, K.-L. (2008). First year students’ experiences with technology: Are they really digital natives?. Retrieved June 5, 2019, from https://ajet.org.au/ index.php/AJET/article/view/1233/458. Lazzari, M. M., Colarossi, L., & Collins, K. S. (2009). Feminists in Social Work Where Have All the Leaders Gone?. Retrieved August 15, 2019, from https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0886109909343552. Lee, K. (2012). Augmented reality in education and training. Tech Trends. 56.2: 13–21. Thomas, A. (2008). Community, Culture and Citizenship in Cyberspace. In Leu, D.,Lankshear, C., Coiro, j., & Knobel, M. (Eds.), Handbook of Research on New Literacies. Mahwah, NJ: Erlbaum. Young, Shwv-Ching. (1997). A Study of Learners Interactions with and Perceptions of a (CD-ROM Based Instructional Program on Interactions Writing CD-ROM, Multimedia, AmeriCorps). Ohio: The Ohio State University.

https://ajet.org.au/%20index.php

https://ajet.org.au/%20index.php

https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0886109909343552


276

รปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของต ารวจภธรจงหวดเพชรบร Human Resource Development Model of

Phetchaburi Provincial Police

อภรกษ เพมชย1 / วภวาน เผอกบวขาว2 / โสภาพร กลาสกล3 Apirak Permchai1/Wipavanee Perkbuakhao2/Sopaporn Klumsakul3

1นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร 1Master Student in Development Strategy, Faculty of Humanities and Social Sciences,

Phetchaburi Rajabhat University 2ผชวยศาสตราจารย ดร. อาจารยทปรกษาหลก ประจาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร 2Assist. Prof. Dr., Main Advisor, Faculty of Humanities and Social Sciences,

Phetchaburi Rajabhat University 3ผชวยศาสตราจารย ดร. อาจารยทปรกษารวม ประจาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร 3Assist. Prof. Dr., Co-advisor, Faculty of Humanities and Social Sciences,

Phetchaburi Rajabhat University *Corresponding author Email: [email protected]

(Received: April 18, 2019; Revised: June 10, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงค เพอ1) ศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร 2) ศกษาปจจยทสงผลตอการดาเนนการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร และ 3) สรางรปแบบทเหมาะสมในการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร โดยใชระเบยบวธวจยแบบผสานวธ (Mix methods


277

research) ประกอบดวยการวจยเชงปรมาณ เกบขอมลจากกลมตวอยาง 306 คน และ การวจยเชงคณภาพ เกบขอมลจากผใหขอมลสาคญ 3 กลม คอ ผบรหารระดบสง (ผกากบการ) ผบรหารระดบกลาง (รองผกากบการ) และระดบผบรหารระดบตน (สารวตร) จานวน 9 คน สถตทใชในการวเคราะห ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหการถดถอยแบบพหคณ ผลการวจยพบวา 1) การพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ภาพรวมมระดบความคดเหนอยในระดบมากเมอพจารณารายดาน พบวาดานการพฒนาสมรรถนะอยในระดบมากทสด รองลงมา ไดแก ดานการพฒนาศกยภาพในการพฒนาและสรางสรรค และดานการพฒนาทกษะ ตามลาดบ สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด ไดแก ดานการพฒนาทศนะคต 2) ปจจยทสงผลตอการดาเนนการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร พบวา ปจจยทสงผลสงสด ไดแก การเมองและกฎหมายขอบงคบ รองลงมาคอ วฒนธรรมและสภาพการทางาน การปกครองบงคบบญชา สงคม และเศรษฐกจ การฝกอบรมและการพฒนา เทคโนโลย ตามลาดบ โดยมคาทานายรอยละ 66 และมคาสมประสทธ เทากบ 0.812 3) รปแบบในการพฒนาทเหมาะสม ประกอบดวย 1)กระบวนการฝกอบรมและพฒนาทด (G1: Good training & development) 2) กระบวนการบรหารสงการทด (G2,G3 : Good management & good command) และ 3) วฒนธรรมและสงแวดลอมในการทางานทด (G4, G5 : Good culture & good environment) ภายใตรปแบบ 5G- Model หรอ ภายใตชอภาษาไทยทวา “ตารวจด บรหารจดการเดนเปนทยอมรบของสงคม” ค าส าคญ: พฒนาทรพยากรมนษย ตารวจภธรจงหวดเพชรบร ศตวรรษท 21

Abstract

The purposes of this research were to: 1) study human resource development of Phetchaburi Provincial Police; 2) investigate factors affecting


278

human resource development processes of Phetchaburi Provincial Police; and 3) create a suitable model for human resource development of the Provincial Police Phetchaburi Province. The mixed research methodology was applied in this study. For quantitative research, the data were collected from 306 samples. The qualitative data were collected from 3 groups consisting of 3 chief executives (Superintendents), 3 middle-level executives (Deputy Superintendents), and 3 primary level executives (Inspectors). The data were analyzed by using percentage, mean, standard deviation, and multiple regression analysis. The research results were as follows: 1) The human resource development of Phetchaburi Provincial Police was overall at a high level. When each aspect was considered, it was found that the aspect with the highest mean score was competency development, followed by the development of potential for development and creativity, skill development, knowledge and ability development, and attitude development; 2) The factor the most highly affecting human resource development of Phetchaburi Provincial Police was polity and regulations, followed by work culture and conditions, supervisory authority, social and economic factors, training and development, and technology with the predictive efficiency at 66.00 percent and correlation coefficient at 0.812; and 3 ) The suitable model consisted of: (1) Good training and development process (G1: Good Training & Development), (2) Good management and good command processes (G2, G3: Good Management & Good Command) , and (3) Good work culture and environment (G4, G5: Good Culture & Good Environment) or the 5G-Model with the motto, "Good Police, Distinguished Management, Social Acceptance".


279

Keywords: Human resource development, Phetchaburi Provincial Police, the 21st century

บทน า ทรพยากรมนษยเปนปจจยทมคณคากอใหเกดการพฒนา การพฒนาในศตวรรษท 21ทรพยากรมนษยเปนปจจยสาคญในการแขงขนในโลกการคาสมยใหม ทเปลยนฐานการผลตเปนฐานทนมนษยเพอเกดมลคาสงสด เรงการพฒนาคนรนใหมใหมศกยภาพสากล เปนคนดในฐานะเปนทนทางสงคม ซงในการบรหารราชการแผนดนใชระบบราชการโดยมขาราชการเปนผขบเคลอนระบบ ซงระบบราชการจะมประสทธภาพประสทธผล สามารถปฏบตภารกจของหนวยงานไดสาเรจลลวง เกดประโยชนสงสด ยอมมาจากขาราชการทมคณภาพและมความซอสตยสจรต มระบบการบรหารงานบคคลทมประสทธภาพตามหลกวชาการ และยดหลกผลประโยชนสงสดของราชการและหลกการบรหารโดยระบบคณธรรม ในปจจบนขาราชการไทยตองเผชญกบการแขงขนทงจากภายในและภาพนอกประเทศ (เจษฎา นกนอย, 2552) ประเทศไทยใหความสาคญกบการพฒนาทรพยากรมนษย โดยมสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2560: 12) เปนผรบผดชอบ มหนาทกาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตซงปจจบนเปนฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) แผนฉบบดงกลาวยดหลกการปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาทยงยน และคนเปนศนยกลางการพฒนา กาหนดเปนยทธศาสตรในการพฒนาประเทศ โดยใหมยทธศาสตร การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย การเตบโตจากสภาพเศรษฐกจ สงคม และการเมองทผานนน นาพาความเจรญเขามาสสงคมไทย แตความเจรญกแฝงมาดวย ความยงยาก ซบซอน ในการเขาปราบปรามอาชญากรรมใหกบสงคม โดยมองคกรตารวจเปนกลไกการขบเคลอนมหนาทดแลทกขสขของประชาชนในสงคม โดยผานหนวยงานระดบสถานตารวจเปนหนวยใหบรการในพนท โดยรฐ


280

มอบอานาจหนาท ในการรกษาความสงบเรยบรอย รกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสนแกประชาชน จากเหตผลทกลาวมาแลวขางตนประกอบกบผวจยปฏบตงานในหนวยงานในสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร ผวจยจงมความสนใจศกษารปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบรเพอเปนแนวทางในการพฒนาขดความสามารถของบคคลากรใหพรอม มความรความสามารถและทศนคตทดในการปฏบตงาน พรอมรบมอกบการเปลยนแปลงตางๆ และพฒนาใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางการบรหารตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร 2. เพอวเคราะหปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร 3. เพอสรางรปแบบทเหมาะสมในการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร

วธด าเนนการวจย การวจยนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed methods research) แบงออกเปน 2 ตอน ประกอบดวย ตอนท 1 การวจยเชงปรมาณ และ ตอนท 2 การวจยเชงคณภาพ ปรากฏดงน ตอนท 1 การวจยเชงปรมาณ เปนการหาความสมพนธระหวางปจจยภายนอกและปจจยภายในองคการ กบองคประกอบการพฒนาทรพยากรมนษย แลวหาตวแปรปจจยและองคประกอบทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษย แลวนามากาหนดเปนรปแบบในการพฒนาทนมนษย โดยมลาดบขนตอนการวจย ดงน


281

1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ทใชในการศกษาวจยครงน ไดแก ขาราชการตารวจทปฏบตงานอยในสถานตารวจในสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร จานวนทงสน 1,308 นาย (ฝายอานวยการ 1 ตารวจภธรจงหวดเพชรบร, 2561) กลมตวอยาง ทใชในการศกษาวจยครงน ไดแก ขาราชการตารวจทปฏบตงานอยในสถานตารวจในสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร จานวนทงสน 306 นาย กาหนดขนาดของกลมตวอยางของตารางสาเรจรปคานวณหาขนาดกลมตวอยางของทาโร ยามาเน (Taro Yamane) ทระดบความเชอมน รอยละ 95 (Yamane อางถงใน ธานนทร ศลปจาร, 2553: 48-49) ดาเนนการสมแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) และใชวธการสมอยางงาย (Simple random sampling) (บญชม ศรสะอาด, 2556: 47) 2. ตวแปรตนเปนปจจยภายนอกและภายในทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษย ซงการกาหนดตวแปรดงกลาวมาจากแนวคดทฤษฎทนมนษย ทฤษฎการพฒนาทรพยากรมนษย ทฤษฎการบรหารทรพยากรมนษย ทฤษฎการมสวนรวม ทฤษฎความผกพนองคกร และทฤษฎการบรหารจดการคนเกง ไดตวแปรตน ประกอบดวย โครงสรางในงาน (X1) การปกครองบงคบบญชา (X2) วฒนธรรมและสภาพการทางาน (X3) ระบบรางวลตอบแทน (X4) การฝกอบรมและการพฒนา (X5) ความเปนอสระของหนวยงาน (X6) ภาวะผนา (X7) ความผกพนตอองคกร (X8) การบรหารจดการคนเกง (X9) เทคโนโลย (X10) สงคมและเศรษฐกจ (X11) การเมองและกฎหมายทเกยวของ (X12) ตวแปรตามเปนองคประกอบของ การพฒนาทรพยากรมนษย ประกอบดวย การพฒนาความรความสามารถ การพฒนาทกษะ การพฒนาทศนคต การพฒนาศกยภาพในการพฒนาและสรางสรรค และการพฒนาสมรรถนะ 3. เครองมอทใชในการวจยเชงปรมาณ เครองมอทใชในการวจยนเปน แบบสอบถาม (Questionnaire) ซงมการหาความเทยงตรงของเนอหา (Validity) ของเครองมอโดยนาแบบสอบถามใหผทรงคณวฒจานวน 3 ทาน ตรวจสอบความเทยงตรงและความเหมาะสมของเนอหา แลวจงนามาหาดชน


282

ความสอดคลอง (Index of item object congruence: IOC) หลงจากนนนาแบบสอบถามไปปรบปรง และทดลองใช (Try out) ไดคาความเชอมน 0.985 โดยแบบสอบถามแบงออกเปน 4 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ในเรอง เพศ อาย ชนยศ ระดบการศกษา ระยะเวลาการปฏบตงาน ตาแหนงงาน รายไดตอเดอน ตอนท 2 วดระดบปฏบตการเกยวกบปจจยทมผลตอการพฒนาทรพยากรมนษย ตอนท 3 วดความคดเหนการพฒนาทรพยากรมนษย ตอนท 4 แบบสอบถามปลายเปด เกยวกบปญหาและขอเสนอแนะในการพฒนาทรพยากรมนษย 4. การวเคราะหขอมลการวจยเชงปรมาณ โดยการนาขอมลท ไดจากแบบสอบถามมาประมวลผลโดยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรปโดยใชสถตในการวเคราะหขอมล มดงน 4.1 วเคราะหขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ในดาน เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงงาน รายไดตอเดอน ประสบการในการทางาน สถตทใชในการวเคราะห ไดแก การแจกแจงความถและคารอยละ 4.2 วเคราะหการดาเนนงานพฒนาทนมนษยในองคกรและปจจยองคกรของเจาหนาทตารวจในสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร สถตทใชในการวเคราะห ไดแก คาเฉลย (Mean) เพอวเคราะหระดบ และคาเบยงเบนมาตรฐาน เพอดการกระจายขอมล 4.3 วเคราะหปจจยทสงผลตอการดาเนนการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร เพอหารปแบบการพฒนาทนมนษยทเหมาะสม สถตทใชในการวเคราะห ไดแก การวเคราะหความถดถอยพหคณ (Multiple regression) ตอนท 2 การวจยเชงคณภาพ โดยการสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth interview) เกยวกบการสภาพการพฒนา ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะของการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกรตารวจภธรจงหวดเพชรบร: จากผใหขอมลสาคญ (Key informants) ซงเปนเจาหนาทตารวจทมบทบาทในการบรหารงานในสถานตารวจ และมประสบการณ มความร


283

ความสามารถ จานวน 9 คน ซงอยในระดบผบรหารสถาน (ตาแหนงผกากบการ) จานวน 3 คน ระดบผบรหารระดบกลาง (รองผกากบการ) จานวน 3 คน และระดบผบรหารระดบตน (สารวตร) จานวน 3 คน 1. เครองมอทใชในการวจยเชงคณภาพ 1.1 เครองมอ เปนแบบสมภาษณเจาะลก (In-depth interview) แบบมโครงสราง (Structure interview) ทผวจยสรางขนจากการสงเคราะหแนวคดเกยวกบการพฒนาทรพยากรมนษยของเจาหนาทตารวจ เพอใหไดขอมลเชงลกครอบคลมประเดนสภาพการพฒนา สภาพปญหาและขอเสนอแนะ ของการพฒนาศกยภาพทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร 1.2 นาผลจากการสมภาษณแบบเจาะลกผใหขอมลสาคญ มาวเคราะหและสงเคราะหตรวจสอบยนยนจากขอมลเอกสาร (Documentary data) และการสงเกตปรากฏการณเชงพนท 2. การวเคราะหขอมลการวจยเชงคณภาพ การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ยดหลกการตามแนวคดไมลส (Miles) และ ฮเบอรแมน (Miles and Huberman, 1984) แบงเปน 3 ขนตอน คอ 2.1 การลดทอนขอมล (Data reduction) ผวจยไดเรยบเรยงขอมลทไดจากการศกษา เอกสาร บทสรปทไดวเคราะหจากการบนทกเสยงทไดจากการสมภาษณเจาะลก ผใหขอมลสาคญทมความเกยวของ จานวน 9 คน โดยลดทอนขอมลใหเหลอเฉพาะประเดนของสภาพการพฒนาทนมนษย สภาพปญหาและขอเสนอแนะ 2.2 การจดระเบยบขอมล (Data display) ผวจยไดนาขอมลทไดจากการลดทอนขอมลแลวมาจดเปนหมวดหม โดยจาแนกตามประเภท หรอประเดนทมลกษณะทคลายคลงกนทไดจากการสมภาษณจากผใหขอมลสาคญ 2.3 การหาขอสรปและการตความ (Conclusion interpretation) ผวจยไดตรวจสอบความถกตองของขอมลแบบสามเสา โดยพจารณาความสอดคลอง และความแตกตาง


284

ของขอมลทไดจากการจดระเบยบขอมล แลวมาหาขอสรป และตความในรปแบบการพรรณนาตามกรอบแนวคดทกาหนดไว เพอใหไดขอมลทถกตองตามวตถประสงคทตงไว

สรปผลการวจย จากการศกษาเรองรปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ผวจยสรปผลการวจย ไดดงน 1. การพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร โดยภาพรวมอยในระดบความคดเหนอยในระดบมาก เมอพจารณารายดานพบวาดานการพฒนาสมรรถนะ อยในระดบมากทสด รองลงมาคอดานการพฒนาศกยภาพในการพฒนาและสรางสรรค และดานการพฒนาทกษะ ตามลาดบ สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด ไดแก ดานการพฒนาทศนคต 2. การวเคราะหปจจยทสงผลตอการดาเนนการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร พบวาม 6 ดาน ทถกคดเลอกเขาสมการ ไดแก การเมองและกฎหมายทเกยวของ (X12) วฒนธรรมและสภาพการทางาน (X3) การปกครองบงคบบญชา (X2) สงคม และเศรษฐกจ (X11) การฝกอบรมและการพฒนา (X5) เทคโนโลย เศรษฐกจ (X10) ปรากฏตามสมการทานาย กลาวคอ สมการถดถอยในรปคะแนนมาตรฐาน

Z tot= 0.248(X12)+0.123(X3)+0.178 (X2)+0.197(X11)+0.140(X5)+0.116 (X10) คาสมประสทธสหสมพนธพหคณระหวางปจจยในการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ทง 6 ดานเทากบ .812 ประสทธภาพในการทานายคดเปนรอยละ 66.00 และความคลาดเคลอนมาตรฐานในการทานาย เทากบ 0.119 3. รปแบบทเหมาะสมในการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ตามแนวคดทฤษฎการบรหารทรพยากรมนษย แนวคดทฤษฎทนมนษย แนวคดทฤษฎการพฒนาทรพยากรมนษย แนวคดทฤษฎการมสวนรวม แนวคดทฤษฎการมสวนรวม แนวคดทฤษฎความผกพนองคกร และแนวคดทฤษฎการบรหารจดการคนเกง สามารถสรางกระบวนการพฒนา


285

3 ส วนประกอบดวย 1) กระบวนการฝกอบรมและพฒนาท ด (G1: Good training & development) เปนกระบวนการเพอสรางและพฒนาพฒนาบคคลากรใหไดตารวจทด มความร ความสามารถ มทกษะ ความชานาญ ในหนาทททาอยางเชยวชาญ 2) กระบวนการบรหารสงการทด (G2, G3 : Good management & good command) เปนกระบวนการสรางรปแบบการบรหารจดการ การสงการตามสายการบงคบบญชา การตดตอสอสารระหวางผบงคบบญชาใหลดสนลง มการสอสารสองทาง รบฟงความคดเหนซงกนและกน 3) วฒนธรรมและสงแวดลอมในการทางานทด (G4, G5 : Good culture & good environment) เปนกระบวนการสรางใหตารวจมความเขาใจบรบทการเปลยนแปลงของสงคมและสามารถปรบตวทนการเปลยนแปลงผานระบบสงแวดลอมในการบรหารงานทด และวฒนธรรมองคกรทดและเขมแขง การขบเคลอนในการพฒนาทรพยากรมนษยนอยภายใตรปแบบ 5G-Model หรอ ภายใตชอภาษาไทยทวา “ตารวจด บรหารจดการเดน เปนทยอมรบของสงคม” ปรากฏตามภาพท 1 ปรากฏดานลางน

ภาพท 1 แสดงรปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร

(5G-Model)


286

การอภปรายผล จากผลการศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร โดยผวจยไดศกษาสภาพการดาเนนการพฒนาทรพยากรมนษย ปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยและหารปแบบทเหมาะสมของการพฒนาทรพยากรมนษย ผวจยขออภปรายผลการศกษา ดงน 1. สภาพการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ผลการวจยพบวา การพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร โดยภาพรวมมระดบความคดเหนอยในระดบมาก อภปรายเปนรายดาน ไดดงน 1.1 ดานการพฒนาความรความสามารถ ภาพรวมมระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจยพบวาสานกงานตารวจแหงชาตใหความสาคญ ผานกระบวนการฝกอบรมเปนหลก สอดคลองกบแนวคดของ นสดารก เวชยานนท (2551: 119) ทกลาวไววา ปจจยสาคญและเปนกลไกหนงของการพฒนาองคการใหสามารถดารงอยไดในสภาวะของการเปลยนแปลงตามกระแสโลกาภวตน ตองคานงถงสภาพแวดลอมขององคการทงภายในและภายนอกองคการ การบรหารงานในองคการตองเนนการพฒนาความร (Knowledge) ทกษะความชานาญ (Skill) และความสามารถ (Ability) การพฒนาดาเนนการโดยผานกจกรรม การฝกอบรมเปนหลก เปนการพฒนารายบคคล มงเนนใหเกดผลลพธในระยะสน การพฒนาความร ทกษะ และปรบพฤตกรรมในการทางานของบคลากรแตละคนในองคการใหสามารถทางานปจจบนทรบผดชอบได (อาภรณ ภวทยาพนธ , 2551: 28-29) มผบงคบบญชาเปนกลไกแหงความสาเรจ โดยผบงคบบญชาควรทาตวเปนแบบอยางในการเรยนร พฒนาตนเอง สามารถสอนงานใหแกบคคลากรในหนวยงานได สอดคลองกบแนวคดของ เนตรพณณา ยาวราช (2556: 149) ทกลาววา การสอนงานเปนการพฒนาความร ความสามารถของพนกงาน ผานกระบวนการถายทอดอยางตอเนอง ระหวางวทยากร มกจะเปนผบงคบบญชากบผเรยนซงเปนผใตบงคบบญชา โดยการสอนใหคาแนะนา วธการแกไขปญหา ฯลฯ 1.2 ดานการพฒนาทกษะ ภาพรวม มระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจยพบวาสานกงานตารวจแหงชาตใหความสาคญ ผานกระบวนการฝกอบรม


287

สอดคลองกบแนวคดของ นสดารก เวชยานนท (2551: 119) ทกลาววาการบรหารงานบคคลตองเนนการพฒนาทกษะความชานาญ ซงเปนปจจยหนงททาใหองคการใหสามารถดารงอยไดในสภาวะของการเปลยนแปลงตามกระแสโลกาภวตน การพฒนาทกษะจะพฒนาผานการฝกอบรม เพราะกระบวนการฝกอบรมและพฒนา เปนการพฒนาใหมความร ทกษะ ความสามารถ และพฤตกรรมทองคการตองการ (พชต เทพวรรณ, 2554) ผลการวจยพบวา ควรมการแยกประเภทและลกษณะของงานใหทาไดเชยวชาญ แลวคดแยกออกมาสงเสรม สนบสนน ใหมทกษะทเชยวชาญ สอดคลองกบแนวคดของ เวอรเนอรและเดสมอน (Werner and Desimone, 2006: 11-12) มแนวคดวาการอบรมและการพฒนามงเนนไปทการเปลยนแปลงหรอปรบปรงความร ทกษะ และทศนคตของบคคล การฝกอบรมมกจะเกยวของกบการทาใหบคลากรมความรและทกษะทจาเปนในการทางานเฉพาะหรองานทวไป 1.3 ดานการพฒนาศกยภาพในการพฒนาและสรางสรรค ผลการวจยพบวาภาพรวม มระดบความคดเหนอยในระดบมาก สานกงานตารวจแหงชาตใหความสาคญ กาหนดในแผนปฏบตราชการ แตไมไดรบการสงเสรมสนบสนนเทาทควร วธการพฒนาโดยผานการประชม แสดงความคดเหน ระดมความคด รบทราบปญหา กระตนใหบคคลากรในองคกรไดใชความคด ขอขดของเพอหาทางแกไขดาเนนการ สอดคลองกบแนวคดของ กลยารตน ธระธนชยกล ( 2557: 164-165) ทกลาวไววา การเขารวมประชมสมมนา (Meeting and seminar) เปนการประชมเพอรวมกนศกษาคนควาแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน การพฒนาในดานนควรนาแนวคดการมสวนรวมตามแนวคดของ ปารชาต วลยเสถยร (2552: 200) ทใหความหมายของการมสวนรวมไววา เปนการรวมกนอยางแขงขนของกลมบคคลผมสวนไดเสยทกขนตอนของโครงการพฒนา โดยมกระบวนการ 5 ขนตอน คอ 1) การมสวนรวมการคดคนปญหา หาสาเหตของปญหา และความตองการของชมชน 2) มสวนรวมในการวางแผนการพฒนา กาหนดนโยบาย และวตถประสงคของโครงการ กาหนดวธการ แนวทางในการดาเนนงาน 3) มสวนรวมในการดาเนนการพฒนา 4) การมสวนรวมรบผลประโยชนจากการพฒนาหรอยอมรบผลประโยชนอนเกดจากการพฒนา และ 5) มสวนรวมประเมนผลการพฒนา


288

1.4 ดานการพฒนาทศนคต ภาพรวม มระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจยพบวา ตารวจภธรจงหวดเพชรบรมการสรางคานยมองคกร และสอสารใหบคคลากรในองคกรเขาใจ ยดถอ ปฏบตอยางจรงจง สงเสรมใหบคลากรมสวนรวมใน การบรหารจดการ รจกวธการทางานใหทนตอการเปลยนแปลง มความรสกมสวนรวม เปนเจาขององคกรรวมกน มความรสกผกพนตอองคกร ภายใตคานยม “ตารวจเพชรบร ทาดเพอประชาชน” สอดคลองกบแนวคดการมสวนรวมของ สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ อางถงใน อรทย พระทด (2558: 10) ทใหแนวคดเกยวกบการมสวนรวมไววา กระบวนการมสวนรวมเปนกระบวนการทบคคลากรหรอผมสวนไดเสยเขามามโอกาสในกระบวนการตางๆของการบรหาร สอดคลองกบแนวคดความผกพนขององคกรของ สแตร (Strres, 1977: 576) อางถงใน พชญาฎา พมพสงห (2558: 49) กลาววา ความผกพนตอองคการ หมายถง การแสดงออกถงความสมพนธอนแนบแนนของบคคลทมความรสกเกยวพน และยดองคการ ประกอบดวย ลกษณะดนแนบแนนของบคคลทมความรสกเกยวพน ลกษณะสาคญอยางนอย 3 ประการ คอ ความเชอมนอยางแรงกลาทจะยอมรบเปาหมายและคานยมขององคการ มความเตมใจทจะทมเทความพยายามอยางมากเพอประโยชนขององคการ และมความปรารถนาอยางแรงกลาทจะดารงไวซงความเปนสมาชกขององคการ 1.5 ดานการพฒนาสมรรถนะ ภาพรวมมระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจย พบวาระดบความรความสามารถอยในระดบทสามารถผลกดน พฒนาใหม ผล การปฏบตงานสงเหนอกวาเกณฑเปาหมายททางราชการกาหนดไว ตลอดจนมความพรอมเปดรบการพฒนาเปลยนแปลง ซงบคคลากรทมสมรรถนะในการทางานด มกเปนคนเกง ปฏบตงานไดโดดเดน มความละเอยดรอบคอบ มความทนทานในการปฏบตงานมากกวา บคคลากรทวไป มปฏภาณไหวพรบด สามารถแกไขปญหาไดด ความสาเรจของหนวยกมาจากบคคลากรกลมนสอดคลองกบแนวคดของ กฤษตน กลเพง (2552: 12-13) ใหความหมาย คนเกง หมายถง พนกงานทมผลการปฏบตงานชนเลศหรอดเยยม มสมรรถนะหลกและศกยภาพอยในระดบสง ซงมกจะมจานวนไมมากนกในแตละองคการ มประมาณรอยละ 3-5 เทานน ซงการบรหารจดการคนฉลาด (Talent) เปนการจาแนกคนตามความสามารถ ดงดด


289

คนเขามาพฒนา (Attraction) พฒนาความร (Development) และเปนยคคนมปญญาด (As age of talent) บญทน ดอกไธสง (2551: 16) หนวยงานควรมการคดแยก คดสรร จดแยกประเภท ของบคคลากรทมทกษะ ความร ความสามารถ และจดสรรเขาสระบบลกษณะงานทตรงกบความรความสามารถทเหมาะสม ปรบปรงแกไขในสงทขาด เพอนามาปรบปรงแกไขใหหนวยงานหรอองคกรสามารถพฒนาไดอยางยงยน 2. ปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร จากการทดสอบสมมตฐานเพอหาปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยโดยใชสถตการถดถอยพหคณ (Multiple regression) พบปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ขนอยกบปจจยการเมองและกฎหมายทเกยวของมากทสด รองลงมาเปนปจจยวฒนธรรมและสภาพการทางาน การปกครองบงคบบญชา สงคมและเศรษฐกจ การฝกอบรม และเทคโนโลย ตามลาดบ สามารถนาปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยมาอภปรายผลตามลาดบความสาคญทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษย ไดดงน 2.1 ปจจยดานการเมองและกฎหมายทเกยวของ ภาพรวม มระดบความคดเหนอยในระดบมาก สภาพการเมองในปจจบนเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลา สงผลกระทบตอการบรหารงานบคคลของสานกงานตารวจแหงชาต มกถกแทรกแซงทางการเมองใน การบรหารงานบคคล สวนใหญเมอมการเปลยนแปลงทางการเมอง มกจะมการเปลยนตวผนาองคการของสานกงานตารวจแหงชาต ซงอาจมความสมพนธใกลชดกบผมอานาจทางการเมอง เพอใหฝายบรหารในขณะนนสามารถปกครอง บงคบบญชา สงการไดโดยงาย หรอกลาวอกนยหนงกคอ การอาศยตารวจเปนเครองมอในการดาเนนกจกรรมทางการเมอง และสงคมไทยเรานนตารวจมหนาทปฏบตตามบทบญญตของกฎหมาย มอานาจหนาทกวางขวาง การทตารวจมหนาทดงกลาวทาใหตองเขาไปเกยวของกบนกการเมอง และปญหาการเมองทงในระดบประเทศและระดบทองถน มการขอความรวมมอกบตารวจในการดาเนนการทางการเมองในแตละชมชน โดยโครงสรางของสงคมไทยการเมองเปนผควบคมกลไกการทางานของขาราชการ ดงนนการแตงตงขาราชการตารวจไปดารงตาแหนงสาคญยอมตองไดรบ


290

การเสนอชอหรอไดรบความเหนชอบจากฝายการเมองมการแทรกแซงระบบการบรหารงานบคคลในทกระดบ (คณะอนกรรมการปฏรปตารวจ, 2558: 4) สอดคลองกบงานวจยของแรนด (Randy, 2002) ซงศกษาเกยวกบปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการทางานของพนกงานในองคการ ผลการวจยพบวามองคประกอบหลายประการทเกยวของ ซงกพบวา ปจจยดานการเมองและกฎหมายทเกยวของตางๆ สงผลตอพฤตกรรมการทางานของพนกงานในองคกร 2.2 ปจจยดานวฒนธรรมและสภาพการทางาน มระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจยพบวา ตารวจภธรจงหวดเพชรบรนนผใตบงคบบญชามวฒนธรรมใน การปฏบตงานด มผบงคบบญชาปฏบตตวเปนแบบอยางทด เจาหนาทตารวจสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในการทางานทเปลยนแปลงไปได มวฒนธรรมขององคกรแบบผสมระหวางแบบเกาทเนนการปกครองบงคบบญชา และแบบใหมทเนนประสทธภาพ ความสามารถ เปนตววดการทางานระดบบคคล สอดคลองกบแนวคดของ นสดารก เวชยานนท (2559: 404) มแนวคดวา การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย เศรษฐกจ และวฒนธรรม รวมทงสภาพแวดลอมทางธรกจขององคการ ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว องคการแบบเดมทมลกษณะเหมอนเครองจกรและมโครงสรางแบบระบบราชการ การบรหารงานขาดความยดหยนปรบตวไดนอย ตองหลกทางใหกบองคการทมลกษณะมชวต มชนการบงคบบญชานอย มการมอบหมายงานสระดบลาง มความยดหยนเพมขน และผลการวจยพบวา ตารวจภธรจงหวดเพชรบร ไดรบการพฒนาและ การสนบสนนสงเสรมโดยผานการฝกอบรมเปนประจาและตอเนอง ซงวฒนธรรมขององคการในลกษณะนเออตอการพฒนาทรพยากรมนษยขององคการเปนอยางด เปนการใชเครองมอในการพฒนาทเหมาะสมมความสอดคลองกบวฒนธรรมขององคการ ซงจะสงผลตอประสทธภาพในการพฒนาศกยภาพและความสามารถของบคลากรในองคการ (อาภรณ ภวทยาพนธ, 2551: 19-20) 2.3 ปจจยดานการปกครองบงคบบญชา มระดบความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจย พบวา ระบบการปกครองบงคบบญชาของตารวจภธรจงหวดเพชรบรนนมลกษณะเปนการบงคบบญชาเปนลาดบชน ผใตบงคบบญชามระเบยบวนยด ผบงคบบญชาใหความสาคญและเคารพสทธของผใตบงคบบญชา ดแลความเปนอยสวสดการ ปกครองโดย


291

คณธรรม หวงใย พงพาอาศยกน รบฟงความคดเหน ปฏบตหนาทอยางจรงจง สอดคลองกบแนวคดของสเตยร (Steers, 1991) ทกลาวไววา การปกครองบงคบบญชา คอ การไดรบ การสนบสนนจากผบรหารหรอหวหนางานใหมโอกาสในการเขารบการศกษา อบรมและพฒนา มสวนรวมในการชวยเหลอและแกไขปญหาตางๆ ในองคกรไดอยางเตมใจ ยนดรบฟงเรองราวตางๆ ทเกดขนในหนวยงาน มความสอดคลองกบปรชญาการจดการ และแนวคดของ เบค และเมาตน (Blake & Mouton ,1965) ทกลาวไววา ผบรหารใหความสนใจทงเรองงานและขวญกาลงใจผใตบงคบบญชา เหนความตองการขององคการและความตองการของคนทางาน จะไมขดแยงกน เนนการทางานอยางมประสทธภาพ บรรยากาศในการทางานสนก 2.4 ปจจยดานสงคมและเศรษฐกจ ภาพรวมมความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจย พบวาสภาพสงคมของตารวจในสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร สวนมากมภมลาเนาพกอาศยอยในเขตจงหวดเพชรบรมความเขาใจในบรบทของการเปลยนสภาพสงคมและเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว สอดคลองกบแนวคดของ นสดารก เวชยานนท (2551: 119-120) ทกลาววา บคลากรในองคการตองปรบตวใหทนตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป และจากผลการวจยคนพบวา ตารวจสามารถปรบตวเขากบสภาพสงคมและเศรษฐกจไดด มการปรบใชในการปฏบตหนาทจากสภาวะสงคมในเชงบวกในการรบรขาวสารจากทองถนสงคมทพกอาศยอย หวงเวลาทผานมามเหตการณทกระทบตอการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ ไมวาจะเปนวกฤตการณทางการเมอง ปญหาเศรษฐกจภายนอกประเทศ เหตภยพบตทางธรรมชาต แตแนวโนมในระยะยาวคาดวาจะมการเตบโตทางดานเศรษฐกจอยางตอเนอง อตราการขยายตวและเสถยรภาพทางเศรษฐกจอยในเกณฑด การเตบโตทางเศรษฐกจกจนมผลกระทบในดานลบคอ ภาวะเงนเฟอ ปญหาคาครองชพทสงขน และคาครองชพมความแตกตางกนในแตละพนท (สานกงานตารวจแหงชาต, 2557: 3) ปญหาดงกลาวสงผลกระทบตอการกาหนดคาตอบแทนขาราชการตารวจไม เพยงพอตอการดารงชพตามภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปในแตละหวงเวลาและความแตกตางในแตละพนท ซงตารวจภธรจงหวดเพชรบรกประสบปญหาดงกลาวเชนกน ควรสงเสรมใหมประกอบอาชพ


292

เสรมใหสอดคลองกบทองถนทพกอาศย ปญหาทางดานเศรษฐกจ สงผลใหขาดแรงจงใจในการทางาน ในทางปฏบตในการแกไขปญหาระยะยาว ควรดาเนนชวต โดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สอดคลองกบงานวจยของแรนด (Randy, 2002) ไดศกษาเกยวกบปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการทางานของพนกงานในองคการ ผลการวจยพบวา ภาวะทางเศรษฐกจ มผลตอพฤตกรรมการทางานของพนกงาน 2.5 ปจจยดานการฝกอบรมพฒนา ภาพรวมมความคดเหนอยในระดบมาก ผลการวจยพบวาตารวจภธรจงหวดเพชรบรใหความสาคญตอการฝกอบรมและพฒนาเพอเพมประสทธภาพบคคลากร มความสอดคลองกบแนวคดทใหความสาคญของฝกอบรม ตามแนวคดของ แมคลาแกน (McLagan, 1989: 52) กลาววา การพฒนาทรพยากรมนษย คอ การบรณาการของการฝกอบรมและการพฒนา การพฒนาองคการ และการพฒนาอาชพเพอปรบปรงบคคล กลม เพอประสทธภาพขององคการ โดยกอนทจะฝกอบรมเพอพฒนา ควรมการคดแยกบคคลากรตามความร ความสามารถ ทกษะ เมอไดกลมบคคลากรทเหมาะสมเพอนาไปฝกอบรมและพฒนาแลว กดาเนนการฝกอบรมโดยวทยากรทมความรจากในหนวยงานสานกงานตารวจแหงชาต หรอสงตวไปฝกอบรมยงหนวยงานนอกสงกดสานกงานตารวจแหงชาต หรอใชการอบรมในขณะทางานตามแนวคดของ อาภรณ ภวทยาพนธ (2550: 199-205) ทกลาวถงการฝกอบรมขณะทางานไววา เปนเทคนควธการทชวยใหผรบการฝกอบรมไดเรยนรจากการปฏบตจรง ในสถานการณจรง เหมาะสาหรบการฝกพนกงานในระดบปฏบตการและพนกงานทวไป เนนใหเกดจดเชอมโยงระหวางหวหนาและลกนองในการทางานตอไป และความสอดคลองกบแนวคดของ เบคเคอร (Becker, 1964) ซงกลาวไววา มวธการพฒนาทรพยากรมนษยอย 4 วธ คอการฝกอบรมในงาน และการฝกอบรมในหนวยงานเฉพาะในการฝกอบรม (Schooling) การลงทนดานขอมลในการพฒนาผลตภณฑ (Investment in information contributes to productivity) การปรบปรงแกไขดานสขภาวะ รางกาย และอารมณ (The improvement in emotional and physical health) 2.6 ปจจยดานเทคโนโลย ภาพรวมมความคดเหนอยในระดบมาก สอดคลองกบผลงานวจยของ เเรนด (Randy, 2002) ศกษาเกยวกบปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการ


293

ทางานของพนกงานในองคการ ผลการวจยพบวามองคประกอบหลายประการทเกยวของ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย เปนปจจยหนงทมอทธพลตอพฤตกรรมการทางานของพนกงานในองคกร องคการมความจาเปนทจะตองพฒนาบคลากรขององคการใหมความพรอมทจะรบความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย และความรใหมๆ โดยสงเหลานจะทาใหองคการอยรอดและสามารถแขงขนกบองคการอนๆ ได (นสดารก เวชยานนท, 2551: 119-120) และจากผลการวจยยงพบวาตารวจสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบรมความรความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สอสงคมออนไลน เพอสนบสนนการทางานในภารกจของตารวจไดอยางเหมาะสม โดยมการประยกตใชโปรแกรม แอพพลเคชน ตางๆ มความสอดคลองกบแนวคดของ พชญาฎา พมพสงห (2558: 55) ทกลาววา การเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลยในยคศตวรรษท 21 เปนยคททกคนสามารถเขาถงได เปนสงคมสารสนเทศ สงคมแหงการเรยนร เปนสงคมทมฐานแหงความร แมวาเจาหนาทตารวจสามารถปฏบตตามความกาวหนาของเทคโนโลยได แตยงพบวามขอจากดในดานอายตารวจทมอายมากมกไมถนดในการใชเทคโนโลย มเพยงความสามารถทจะใชเฉพาะเทคโนโลยทจาเปนในชวตประจาวนเทานน ผบงคบบญชา ควรมการปรบทศนคตของผใตบงคบบญชาใหมความ สนใจ ใฝเรยนรตลอดเวลา เพมทกษะในการทางาน ใหสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ และรวดเรวขน ควรมการปรบตว ตามแนวคดของ บษกร วฒนบตร (2559) ซงเขยนบทความวชาการ โดยใชกรอบแนวคดของคณธรรมจรยธรรมมาเปนพนฐานสาคญประยกตใชในการพฒนาศกยภาพของทรพยากรมนษยในศตวรรษท 21 เพอเปนการเตรยมคนออกไปเปน Knowledge Worker จะตองเปลยนแปลงตวเองโดยสนเชงเพอใหอยรวมกนในสงคมไดอยางราบรน และเปนแรงผลกดนใหเกดสงคมฐานความร การศกษาในศตวรรษท 21 มทกษะดานการสอสารสารสนเทศและรเทาทนสอ และมทกษะดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 3. รปแบบทเหมาะสมกบการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ซงผวจยไดนาผลการวจยและขอคนพบ มาสรางเปนรปแบบการพฒนาทเหมาะสม ตามแนวคดรปแบบทดของคฟส (Keeves, 1988: 560) คอ (1) ควรประกอบดวยความสมพนธอยางม


294

โครงสราง (Structural relationship) (2) ควรใชเปนแนวทางในการพยากรณผลทจะเกดขน ซงสามารถถกตรวจสอบไดโดยการสงเกต เปนไปไดทจะทดสอบรปแบบพนฐานของขอมลเชงประจกษได (3) ควรจะตองระบหรอชใหเหนถงกลไกเชงเหตผลของเรองทศกษา (4) ควรเปนเครองมอในการสรางมโนทศนใหม และสรางความสมพนธของตวแปรในลกษณะใหม ผวจยนามาปรบใชพบวารปแบบทเหมาะสมในการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ตามแนวคดทฤษฎการบรหารทรพยากรมนษย แนวคดทฤษฎทนมนษย แนวคดทฤษฎการพฒนาทรพยากรมนษย แนวคดทฤษฎการมสวนรวม แนวคดทฤษฎความผกพนองคกร และแนวคดทฤษฎการบรหารจดการคนเกง สามารถสรางกระบวนการพฒนา 3 สวนประกอบดวย 1) กระบวนการฝกอบรมและพฒนาทด (G1: Good training & development) 2) กระบวนการบรหารสงการทด (G2,G3 : Good management & good command) 3) วฒนธรรมและสงแวดลอมในการทางานทด (G4, G5 : Good culture & good environment) การขบเคลอนในการพฒนาทรพยากรมนษยนอยภายใตรปแบบ 5G- Model หรอ ภายใตชอภาษาไทยทวา “ตารวจด บรหารจดการเดน เปนทยอมรบของสงคม” ผวจยอภปรายรปแบบการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร ดงน 3.1 กระบวนการฝกอบรมและพฒนาทด (Good training & development) เพอใหมความร ความสามารถ ทกษะ ความชานาญ ในหนาทอยางเชยวชาญ ผานกระบวนการพฒนาทรพยากรบคคล ผลการวจยพบวา นยมใชการฝกอบรมเปนหลก สอดคลองกบแนวคดของ โบรชาท (Burushat, 1996: 97) กลาวไววาการฝกอบรมเปนกระบวนการทจดทาขนเปนระบบ เพอเสรมสรางสมรรถนะทางความร ทกษะ ทศนคต และพฤตกรรม รปแบบการฝกอบรม มการฝกอบรมขณะทางาน (On the job training) เปนเทคนควธการทชวยใหผรบการฝกอบรมไดเรยนรจากการปฏบตจรง ในสถานการณจรง (อาภรณ ภวทยาพนธ, 2550: 199-205) นอกเหนอจากการฝกอบรมกมรปแบบการพฒนาอกหลายอยาง กลาวคอ การสอนงาน (Coaching) ตามแนวคดของอาภรณ ภวทยาพนธ (2550: 199-205) อดลย ศรรกษ (2552: 38) เนตรพณณา ยาวราช (2556: 149) และชตกาญจน ศรวบลย (2557: 45) การเรยนรดวยตนเอง (Self-learning) (อาภรณ ภวทยาพนธ, 2550: 199-205) การดงาน


295

นอกสถานท (Visiting) (เขมเพชร ประดบศร, 2554: 31) การเขารวมประชมสมมนา (Meeting and seminar) (กลยารตน ธระธนชยกล, 2557: 164-165) การมอบหมายงาน (Job enrichment) (อาภรณ ภวทยาพนธ, 2550: 199-205) การศกษาตอ (Continuous studying) (ว เชยร โทกล, 2555: 91) การหมน เวยนงาน (Job rotation) (อาภรณ ภวทยาพนธ, 2550: 199-205) ซงกระบวนการสรางตารวจด มคณลกษณะทพงประสง จะตรงกบ สมรรถนะหลกของตารวจ ททางกลมงานขบเคลอนยทธศาสตร กองยทธศาสตร สานกงานยทธศาสตรตารวจ (2558) กลาววา ตามมตคณะกรรมการตารวจแหงชาต ครงท 2/2555 เมอวนท 2 กมภาพนธ 2555 กาหนดสมรรถหลกอนพงประสงค สมรรถนะหลก (Core competency) นนหมายความถง สมรรถนะทขาราชการตารวจทกคนในสานกงานตารวจแหงชาตตองมและแสดงออกในการปฏบตหนาท ประกอบดวย (1) การทางานเปนทม (Teamwork) (2) จรยธรรมตารวจ (Integrity) (3) มนษยสมพนธ (Human relations) (4) การมงผลสมฤทธ (Result oriented) และ (5 การบรการทด (Service mind) 3.2 กระบวนการบรหารสงการทด (Good management & command) เพอสรางสายการบงคบบญชา การตดตอสอสารระหวางผบงคบบญชาใหลดสนลง มการสอสารสองทาง รบฟงความคดเหนซงกนและกน สอดคล องกบแนวคดของ สมคด บางโม (2553: 115-117) กลาวถงลกษณะของการปกครองบงคบบญชาไว วาสายการบงคบบญชา (Chain of command) ไวว า เป นความสมพ นธตามล าดบ ชน ระหวางผ บ งคบบญ ชากบผใตบงคบบญชา เพอใหทราบวามการตดตอสอสาร การควบคมและการรบผดชอบ สายการบงคบบญชาทดควรมลกษะ จานวนระดบชนแตละสายไมควรใหมจานวนมากเกนไป และผลการวจยคนพบวา ตารวจภธรจงหวดเพชรบร สามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศไดเปนอยางด สามารถนามาประยกตใชในงานตารวจไดเปนอยางด จงควรมการสงเสรม สนบสนนใหมการสอสารแบบสองทางระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาโดยอาศยเทคโนโลยหรอสอสงคมออนไลน ตางๆ 3.3 กระบวนการสรางวฒนธรรมและสงแวดลอมในการทางานทด (Good environment & culture) เปนกระบวนการสรางตารวจทมความเขาใจบรบทการเปลยนแปลง


296

ของสงคมและสามารถปรบตวทนการเปลยนแปลง ผลการวจยพบวาตารวจสงกดตารวจภธรจงหวดเพชรบร มความรความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สอสงคมออนไลน เพอสนบสนนการทางานในภารกจของตารวจไดอยางเหมาะสม โดยมการประยกตใชโปรแกรม แอพพลเคชน ตางๆ มแนวคดตรงกบ สานกงานตารวจแหงชาต (2557: 3) พบวาสถานการณทางดานเทคโนโลย นนความกาวหนาทางเทคโนโลยดานตางๆ รวมทงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สอสงคมออนไลน สงผลกระทบตอการใชชวตประจาวนและการปฏบตงานทกภาคสวน ทาใหเกดรปแบบการใหบรหารประชาชนทเปลยนไปจากอดต เปลยนแปลงตอวธการปฏบตงานประจาวนของเจาหนาท ตารวจ เจาหนาทตารวจจงตองพฒนาใหมความรทนเทคโนโลยทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และสามารถใชเทคโนโลยไดอยางเหมาะสม อกทงยงพบวาตารวจภธรจงหวดเพชรบร มภมลาเนาและพกอาศยอยในชมชนทใกลกบสถานทปฏบตงาน สามารถปรบตวเขากบวฒนธรรมแบบเกาทเนนการบงคบบญชาสงการทางเดยว และสามารถปรบตวเขากบวฒนธรรมแบบใหมทเนนประสทธภาพการปฏบตงานและความสามารถในระดบบคคล มการปรบตวและนา ความไดเปรยบในเชงสงคมมาประยกตใชในดานขาวสารสาหรบการวางแผนปองกนปราบปรามอาชญากรรมในพนทไดเปนอยางด

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช ผลการวจยครงนสามารถใชเปนแนวทางใหหนวยงานอนในระดบสถานตารวจของสานกงานตารวจแหงชาต ใชเปนแนวทางในการพฒนาทรพยากรมนษย โดยมขอเสนอแนะ ดงน 1.1 สภาพการดาเนนการในการพฒนาทรพยากรมนษย การพฒนาความรความสามารถ ผบงคบบญชาเปนกลไกสาคญของความสาเรจ ควรประพฤตตวเปนแบบอยาง มการเรยนรตลอดเวลา และเขาใจบรบทของ


297

การเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม ใหการสนบสนนงบประมาณ และวสดอปกรณใน การพฒนาความรความสามารถแกบคคลากรในหนวยงาน การพฒนาทกษะ ควรมการคดแยกประเภท ลกษณะของบคคลากรไวเปนจาพวกตางๆ นามาพฒนาใหสอดคลองกบความสามารถทโดดเดน และแกไขทกษะทจาเปนตองใชในการปฏบตหนาท เฉพาะ สนบสนน สงเสรม ใหมการนาเทคโนโลยมาประยกตใชในการปฏบตงาน การพฒนาศกยภาพในการพฒนาและสรางสรรค ควรเปดโอกาสใหบคคลากรมโอกาสแสดงความคดเหนเกยวกบการทางานทกดาน รวมหาแนวทางในการแกไขปญหา และมสวนรวมในการบรหารงานในสวนทเกยวของและจาเปนเพอใหเกดประโยชนแกองคกรสงสด การพฒนาทศนคต ควรมการสรางคานยมการปฏบตงานรวมกน และรกษาคานยม วฒนธรรมขององคการทด สรางทศนคตใหบคคลากรในหนวยงานมความรสกเปนเจาขององคกรดวยกน และทางานเตมกาลง ทกษะ ความร ความสามารถ ให เกดประสทธภาพแกองคกร การพฒนาสมรรถนะ ผบงคบบญชาควรเอาใจใส พฒนาสงเสรมบคคลากรทมสมรรถนะในการทางานโดดเดน มผลการปฏบตงานไดสงกวาเปาหมายทหนวยงานกาหนดไว และจดกระบวนการแกไขบคลากรทมสมรรถนะการปฏบตงานทตากวาเกณฑเปาหมาย 1.2 ปจจยทสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษย ปจจยวฒนธรรมและสภาพการทางาน ควรมการสรางวฒนธรรมขององคกรใหบคคลากรมความรสกเปนเจาขององคกรรวมกน ยดมนในระเบยบวนย และแบบแผนของสานกงานตารวจแหงชาต สามารถปรบตวไดทนบรบทการเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมตามพนท ปจจยการปกครองบงคบบญชา ผบงคบบญชาควรสรางชองทางในการบงคบบญชา ตดตอ สอสาร แบบสองทาง เอาใจใสดแลทกขสขของผใตบงคบบญชา รบฟงความคดเหน


298

และควรมการสงการตามสายการบงคบบญชาทสนลง เพอความรวดเรว และปองกนขอบกพรองในการสอสาร สงการ ปจจยการฝกอบรมและพฒนา ควรจดการฝกอบรมตามความตองการของบคคลากร สอดคลองกบทกษะ ความความรความสามารถทบคคลากรมอย ควรมการจดแผนการอบรมเพอพฒนาอยางเปนระบบ มการปฏบตตามวงรอบชดเจน ปจจยการเมองและกฎหมายทเกยวของ ควรมการประเมนผลการปฏบตงานใหเปนรปธรรม ปองกนการแทรกแซงทางการเมองในการบรหารงานบคคลากร และผบงคบบญชาควรพจารณาความด ความชอบ ดวยความเปนธรรม สามารถชแจงผลงานของบคคลากรในหนวยงานได ปองกนการปฏบตแกบคคลากรในหนวยงานอยางไมเปนธรรม ปจจยดานสงคมและเศรษฐกจ ควรมการสงเสรมสนบสนนใหบคคลากรทมถนทอยและพกอาศยในเขตพนททรบผดชอบ มการปรบตวใหเขากบสภาพการเปลยนแปลงทางสงคมใหใชการรบรขาวสารทางสงคมมาประยกตในการปฏบตหนาทเชงบวก สวนสภาพเศรษฐกจ ควรสงเสรมใหบคคลากรในหนวยงานมอาชพเสรมเพอสรางรายได ปองกนปญหาการครองชพจากภาวะเศรษฐกจ และใหรจกการออม ใชชวตตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ปจจยเทคโนโลย ควรสนบสนนสงเสรมใหบคคลากรในหนวยงานมความร เทาทนเทคโนโลย ใชกระบวนการสอนงานกนภายในหนวยงาน กระตนใหบคคลากรทมอายมากสามารถใชเทคโนโลยในการทางานไดมากขนจากเดมทสามารถใชเพยงเทาทจาเปนใน การใชชวตประจาวน แมวาจะมเพยงปจจยดงกลาวขางตนทสงผลหรอมอทธพลตอการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร แตปรากฏวามปจจยกลาวคอ โครงสรางในงาน ระบบรางวลตอบแทน ความเปนอสระของหนวยงาน ภาวะผนา ความผกพนตอองคกร และการบรหารจดการคนเกง เปนปจจยทยงไมมอทธพลหรอสงผลตอการพฒนาทรพยากรมนษยของตารวจภธรจงหวดเพชรบร แตผบงคบบญชา หวหนาหนวยงาน กไมควรละเลย


299

ควรมการสนบสนน สงเสรมใหพฒนา ไปพรอมกนสการพฒนาทรพยากรมนษยอยางมประสทธภาพและยงยน 2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 2.1 ควรมการศกษาการนารปแบบไปทดลองปฏบต ประเมนผลการปฏบตทแทจรง 2.2 การวจยตอไปควรกาหนดจานวนประชากรทอยในหนวยสนบสนนการปฏบต เชน ฝายอานวยการ กองกากบการสบสวน เพอใหไดการพฒนาทรพยากรมนษยทครอบคลมทกภาคสวนขององคการระดบภธรจงหวด

เอกสารอางอง กลมงานขบเคลอนยทธศาสตร กองยทธศาสตร สานกงานยทธศาสตรตารวจ สานกงานตารวจ

แหงชาต. (19 มนาคม 2556). รางคมอหวหนาสถานต ารวจ. สบคนเมอ 1 สงหาคม 2561, จาก http://drivingrtp.blogspot.com/2013/03/blog-post.html?m=1.

กลยารตน ธระธนชยกล. (2557). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: ส.เอเชยเพรส. เขมเพชร ประดบศร. (2554). การพฒนาครของผบรหารสถานศกษาสงกดส านกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษาศรสะเกษ เขต 3. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ.

เจษฎา นกนอย. (2552). แนวคดการบรหารทรพยากรมนษยรวมสมย. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชตกาญจน ศรวบลย. (2557). หลกการบรหารพฒนาทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: เพชร. ธานนทร ศลปจาร. (2553). การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS. กรงเทพฯ:

บสซเนส. อารแอนดด. นสดารก เวชยานนท. (2551). บทความดาน HR (พมพครงท 3). นนทบร: รตนไตร. นสดารก เวชยานนท. (2559). การบรหารทนมนษยเชงกลยทธ Strategic Human

Capital Management. นนทบร: บรษท เดอะ กราฟโก ซสเตมส จากด.


300

เนตรพณณา ยาวราชา. (2556). การจดการการเปลยนแปลงและพฒนาองคการ. กรงเทพฯ: ทรปเพลกรป.

บญชม ศรสะอาด. (2556). การวจยเบองตน (พมพครงท 9). กรงเทพฯ: สวรยาสาสน บญทน ดอกไธสง. (2551). การจดการทนมนษย. กรงเทพฯ: พมพตะวน. บษกร วฒนบตร. (2559). การพฒนาศกยภาพทนมนษยในศตวรรษท 21.

วารสารวชาการธรรมทศน, 16(2), 163-176. ปารชาต วลยเสถยร และคณะ. (2552). กระบวนการและเทคนคการท างานของ

นกพฒนา. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. ฝายอานวยการ 1 ตารวจภธรจงหวดเพชรบร. (2561). เอกสารสรปสถานภาพก าลงพล

ปงบประมาณ 2561. (เอกสารอดสาเนา). เพชรบร. พชญาฎา พมพสงห. (2558). ปจจยทมความสมพนธกบการพฒนาทนมนษยของ

บคคลากรสายวชาการในมหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฎสราษฎรธาน.

พชต เทพวรรณ. (2554). การบรหารทรพยากรมนษยเชงกลยทธ. กรเทพฯ: ซเอดยเคชน. วเชยร โทกล. (2552). ความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารกบ

การพฒนาบคลากรของโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2560). สรปสาระส าคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบทสบสอง พ.ศ.2560-2564. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สานกงานตารวจแหงชาต. (2557). ยทธศาสตรการบรหารทรพยากรบคคลของส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2557-2566. กรงเทพฯ: สานกงานตารวจแหงชาต.


301

อดลย ศรรกษ. (2552). การพฒนาแนวทางกรพฒนาบคลากรของสถานศกษาขนาดเลก สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาพระนครศรอยธยา เขต 1. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา.

อรทย พระทด. (2558). การมสวนรวมของประชนชนในการพฒนาชมชนพนทเกาะรตนโกสนทร. การคนควาอสระรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารจดการสาธารณะสาหรบผบรหาร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อาภรณ ภวทยาพนธ. (2551). กลยทธการพฒนาทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: เอช อาร เซนเตอร.

________. (2550). Career development in practice. กรงเทพฯ: เอชอารเซนเตอร. Keeve, P. J. (1988). Model and Model Building Education Research Methology and

Measurement: An International Handbook. Oxford: Pergamon Press. McLagan, P.A.. (1989). Models of HRD Practice. Training and Development Journal.

43, 9. Miles, M. Q. and Huberman, A.M. (1984). Qualitative Data Analysis: A Sourcebook of

New Methods. Beverly Hills CA: Sage. Werner, J.M., and Randy, L.D. (2006). Human resource Development (4th ed). Victoria:

Thomson/South-Western.


302

แนวทางการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยสการศกษาตลอดชวต

Guideline for Transforming the Office of the Non-Formal and Informal Education (ONIE) towards Life-long

Education

เขนย นามชม1 / อดม รฐอมฤต2 Khaneay Namchum1/ Udom Ratamarit2

1นกศกษาปรญญาโท สาขาวชากฎหมายมหาชน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2 ศาสตราจารย ดร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

1Master Student in Public Law, Faculty of Law, Thammasat University 2Professor Dr., Advisor, Faculty of Law, Thammasat University

*Corresponding author Email: [email protected] (Received: June 13, 2019; Revised: November 12, 2019; December 15, 2019)

บทคดยอ

ในการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยไปสการจดการศกษาตลอดชวตนน ตองท าใหประชาชนตระหนกถงความจ าเปนในการศกษาตลอดชวต ประชาชนทกคนและทกชวงวยตองไดรบโอกาสทางการศกษาอยางเทาเทยม เนนใหผเรยนเกดแรงจงใจทจะเรยนรดวยตนเอง ควรมการปรบโครงสรางองคกร บทบาทภารกจ และการบรหารงาน รวมทงกฎหมายทเกยวของกบการศกษา ปรบเปลยนสถานะของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ใหเปนนตบคคลและเปนกรม ตามหลกการพนฐานในแนวคดการศกษาตลอดชวต และการเรยนรตลอดชวต


303

เพอสงเสรมและยกระดบการศกษาตลอดชวตใหมประสทธภาพมากยงขนในทกระดบ นอกจากน หนวยงานทจดตงขนใหมยงเปนสวนในการสนบสนนและพฒนาหนวยงานภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน และสถาบนการศกษาตางๆ เพอสรางความรวมมอกนในฐานะเครอขายพนธมตรในกจกรรมการสงเสรมการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต

ค าส าคญ: การเปลยนแปลง ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การศกษาตลอดชวต

Abstract

In transforming changing the office of the non-Formal and Informal Education towards lifelong education, it need to make people be aware of the need for lifelong education. All people and all ages must be given equal educational opportunities and focus on motivation for learners to learn by themselves. The organization structure, the roles, and the administration, as well as all related educational laws should have been adjusted by transforming the status of the office of Non-Formal and Informal Education into a juristic person and a department in accordance with the fundamental principal of lifelong education concept, and lifelong learning promotion in order to improve lifelong education more effective at all levels. Furthermore, the new department enables to encourage and develop other government agencies, local administrative organizations and educational institutions to collaborate as networking partners in providing lifelong education or lifelong learning activities.

Keywords: Transforming, Office of the Non-Formal and Informal Education,

Life-long education


304

บทน า ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.)

พฒนามาจาก “การศกษาผใหญ” นบตงแตป พ.ศ.2483 เปนตนมา โดยมรากฐานมาจาก “กองการศกษาผใหญ” กรมสามญศกษา มภารกจคอ การแกปญหาการไมรหนงสอและปลกฝง ใหรจกหนาทพลเมองในระบอบประชาธปไตย ตอมาไดมการขยายขอบเขตการใหบรการการศกษานอกโรงเรยน และการปรบปรงคณภาพใหแกประชาชนไดอยางกวางขวาง ทวประเทศ จงไดมการจดตงกรมการศกษานอกโรงเรยน ซงเปนสวนราชการ ระดบกรม สงกดกระทรวงศกษาธการ ขนเมอวนท 24 มนาคม พ.ศ. 2522 ตามมาตรา 8 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 216 ลงวนท 29 กนยายน พ.ศ. 2515 (ฉบบท 22) (พระราชบญญตแกไขเพมเตมประกาศคณะปฏวต พ.ศ. 2522) สรพล นตไกรพจน และคณะ (2556: 6) ไดท าการวจย เรอง แนวทางและความเปนไปไดในการปรบเปลยนภารกจบทบาทและอ านาจหนาทของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) กลาววา ในป พ.ศ. 2545 ไดมการปฏรประบบราชการ และไดตราพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 จงมการแบงงานภายในกระทรวงศกษาธการ ไดแก ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ใหเปนสวนราชการขนตรงตอรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ และมฐานะเปนนตบคคลและเปนกรมตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการแผนดน และการแบงสวนราชการภายในสวนราชการใหออกเปนกฎกระทรวงและระบอ านาจหนาทของแตละสวนราชการไว ท าใหกรมการศกษานอกโรงเรยน ถกยบรวมเปนส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน สงกดส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ไมมฐานะเปนกรมมผอ านวยการส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนเปนผบงคบบญชา

ตอมาไดมพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พทธศกราช 2551 จงปรบภารกจเปนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษา


305

ตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) และใหผอ านวยการส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน ปฏบตหนาทเลขาธการ กศน. ถงแมส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จะเปลยนบทบาทหนาทตามพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 แตส านกงาน กศน. กยงคงเปนเพยงส านกหนงในส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ทไมมฐานะเปนกรมและไมเปนนตบคคล และไมสามารถบรหารจดการในเรองตางๆ ได จงท าใหเกดความไมคลองตวในการบรหารงาน ส านกงาน กศน. จงไดพยายามทจะทบทวนโครงสรางและบทบาทหนาทเพอกลบมาเปนกรม และเปนนตบคคลอกครงหนง

กรมการศกษานอกโรงเรยนถกลดฐานะลงเปนส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน ในสงกดส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ซงเปนผลมาจากการปฏรปการศกษาและการปฏรประบบราชการ ท าใหการบรหารงานของ กศน. ในสวนกลาง หมดสภาพความเปนนตบคคล อ านาจหนาทและความคลองตวในการบรหารงานลดลง แตบทบาทและภารกจเพมมากขน ในขณะทสงคมไทยในปจจบนมความเปลยนแปลงไปตามกระแสโลกอยางรวดเรวในดานตางๆ แตการบรหารงานของ กศน. ทมบทบาทหนาท ความรบผดชอบและพนธกจ ทส าคญอยางยงในการพฒนาทรพยากรมนษยกลบมสภาพตามกฎหมายทขาดความคลองตว ท าใหมปญหาใน การด าเนนงานหรอการบรหารงานของส านกงานอนเนองมาจากโครงสรางสวนราชการเดม ไมเหมาะสม จงสงผลกระทบตอการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในอนาคต ซงมบทบาททจ าเปนและส าคญหลายประการ ดงน

1. ประชาชนทกชวงวยตองไดรบโอกาสและการเขาถงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอยางเทาเทยมและเสมอภาค

2. การเปลยนแปลงของประเทศไทยยค 4.0 ทตองมการปฏรปการศกษา โดยการน านวตกรรม และเทคโนโลยทางการศกษาใหมๆ มาใชในการจดการเรยนการสอน เพอใหประชาชนไดรบการศกษาทมคณภาพและเพอยกระดบคณภาพชวตทดขน

3. การบรหารงานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยตองมความคลองตว สนองตอบตอความตองการของประชาชนอยางมประสทธภาพและประสทธผล


306

4. การประสานงาน การพฒนารปแบบ การจดการเรยนการสอนรวมกบภาคเครอขาย โดยสนบสนนใหมภาคเครอขายทมปรมาณมากขน ท าใหการจดการศกษาไดทวถง และมมาตรฐาน ซงเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

จากความส าคญดงกลาวขางตนจะเหนวาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เปนเรองทตองใหความส าคญและก าหนดเปนนโยบายหลกเพอเปนสวนหนงของรปแบบการจดการศกษาเพอพฒนาประเทศ ซงในปจจบนประเทศตางๆ ใหความส าคญกบการศกษาและการเรยนรตลอดชวต โดยมพนฐานจากการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ดงนนเพอใหการบรหารงานมความคลองตวและมประสทธภาพ มโครงสรางทางการบรหารการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยทชดเจน จงจ าเปนตองศกษาแนวทางการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) ใหเปนกรม และการยกฐานะกองการศกษาผใหญขนเปนกรมการศกษา นอกโรงเรยนเพอน าไปสการศกษาตลอดชวต

แนวคดการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย กระบวนการเรยนรการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย สะทอนจาก

ปรชญาของการ “คดเปน” กลาวคอ ความตองการของมนษยทกคนมความแตกตางกน แตมนษยทกคนมความตองการรวมกน คอ มนษยตองการความสข ยอมท าใหมนษยและสงแวดลอมผสมกลมกลนกน โดยมนษยจะปรบตวใหเขากบสงคมสงแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลาหรอโดยการปรบสงคมสงแวดลอมใหเขากบมนษย หรอปรบตวเองและสงคม สงแวดลอม ซงมนษยทจะท าไดเชนนตองรจกคด รจกใชปญญา รจกตนเองและธรรมชาตสงแวดลอมเปนอยางด จงจะเรยกไดวา “คนคดเปน” นนกคอ เปนผทรจกปญหาเรองทกข รจกสาเหตแหงทกข ซงมอยในมนษยทกคนและสภาพแวดลอม รจกวเคราะหหาวธดบความทกขจงเกดความสข ถายงไมเกดความสขกตองยอนกลบไปพจารณาขอมลใหครอบคลม ทงดานวชาการตนเอง และสงแวดลอมอกครงจนกวาจะพอใจ ซงตามแนวคดของ โกวทย


307

วรพพฒน ไดรเรมน าแนวคดเรอง “คดเปน” มาเปนเปาหมายในการจดการศกษาผใหญ ไดประยกตแนวความคดในเรอง “คดเปน” และน ามาเปนเปาหมายส าคญในการใหบรการการศกษาผใหญตงแตป พ.ศ. 2513 เปนตนมา (สรพล นตไกรพจน และคณะ, 2556 : 1) โดยมหลกการทเปนหวใจส าคญคอ การวเคราะหปญหาและแสวงหาค าตอบหรอทางเลอกเพอแกปญหา คดอยางรอบคอบโดยอาศยขอมลตนเอง ขอมลสงคม สงแวดลอมและขอมลทางวชาการประกอบการตดสนใจ แกปญหาหรอหาทางเลอกเพอน าไปปฏบต รจกคดเพอแกปญหา ดวยการกระท าการอยางเหมาะสมและพอด

โกวท วรพพฒน กลาววา "คดเปน" หมายถง กระบวนการทคนเราน ามาใชใน การตดสนใจ โดยตองแสวงหาขอมลของตนเอง ขอมลของสภาพแวดลอมในชมชนและสงคม และขอมลทางหลกวชาการ แลวน ามาวเคราะหหาทางเลอกในการตดสนใจทเหมาะสม มความพอดระหวางตนเองและสงคม (โกวท วรพพฒน, 2561) โดยมหลกการวา เรยนแลวสามารถน าขอมลทางวชาการ ขอมลขอจ ากดสวนตวของแตละบคคล และขอมลเกยวกบสงคม มาประมวลแลวคดหาค าตอบใหกบปญหาของแตละคนหรอสงคม ซงจะไดค าตอบทหลากหลายและตรงกบสภาพของแตละบคคลหรอสงคม ไมใชวาหนงสอบอกไวอยางไรแลวตองท าตามเหมอนกนหมด คดเองไมเปน แตถาคดเปนแลวค าถามหรอปญหาเดยวกนอาจไดค าตอบไมเหมอนกนกเปนได

จากแนวคดการจดการศกษาผใหญของ ดร.โกวท วรพพฒน ท าใหส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ก าหนดหลกการของการจดการศกษานอกระบบเพอใหการศกษาเกดประโยชนสงสด

หลกการของการศกษานอกระบบ หลกการจดการศกษานอกระบบยดหลกการและความมงหมายโดยภาพรวมตาม

พระราชบญญตการศกษาแหงชาตควบคกบหลกการการศกษานอกระบบ หลกความเสมอภาค การมสวนรวมในความรบผดชอบ กระบวนการเรยนร ความหลากหลาย ความยดหยน การบรณาการ การกระจายอ านาจ เพอใหการศกษานอกระบบเกดประโยชนสงสดแก


308

ประชาชน ความเชอพนฐานของการจดการศกษานอกระบบ เปนความเชอทแสดงจดยนอยางชดเจนวา การศกษาอาจเกดขนไดทกหนทกแหง ไมเฉพาะในโรงเรยนเทานน การศกษานอกระบบอาจพจารณาได 2 มต คอ

มตท 1 เปนการศกษาทจดขนนอกเหนอจากทจดในโรงเรยน โดยมหลกสตรวธการจดการเรยนการสอน การวดและประเมนผลเชนเดยวกน แตกมความยดหยนสามารถปรบใหเหมาะสมกบสภาพของชมชน ผเรยนสามารถน าเนอหาจากสภาพแวดลอม หรอความตองการของผเรยนมาก าหนดเปนหลกสตรกได

มตท 2 เปนการศกษาทจดขนส าหรบผทอยนอกระบบโรงเรยน เปนผทไมสามารถเขาถงบรการทโรงเรยนจดใหได โดยขอจ ากดตาง ๆ ทงทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ตลอดจนทางดานรางกายจตใจ ทส าคญคอสวนใหญเปนผใหญ ซงมความรและประสบการณในการใชชวตและการท างานมาระดบหนง สามารถรบผดชอบตนเองได การจดการศกษาจงใชหลกการสอนผใหญ (Andragogy) เปนหลกการส าคญ (อญชล ธรรมะวธกล, 2551)

หลกการของการจดการศกษาทง 2 มต ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) ไดน ามาเปนแนวทางในการจดการศกษานอกระบบ โดยยดความตองการของผเรยนเปนส าคญ กลมเปาหมายของการศกษานอกระบบสวนใหญเปนผใหญ เปนผทประกอบอาชพการท างาน มภาระหนาททตองรบผดชอบ ทงดานครอบครว สงคม และประเทศชาต จงมขอจ ากดในเรองการเรยนร ซงลกษณะดงกลาวท าใหการจดกระบวนการเรยนรไมเหมอนกบเดก เพราะมอะไรทแตกตางกนหลายอยาง เชน ความคดอาน ประสบการณ ความพรอม การจดกจกรรมการเรยนการสอนจงจ าเปนตองใหสอดคลองกบความตองการและธรรมชาตของผ เรยน สงเสรมใหผ เรยนมสวนรวม น าความรและประสบการณทมอยมาแลกเปลยนเรยนรกน และสงเสรมการเรยนรดวยตนเอง เพราะฉะนนจงไมมเวลาทจะไปตดตามหาขอมลขาวสารจาก กศน.อ าเภอทลงทะเบยนเรยน จงตองพงเครอขายสงคมออนไลนในการศกษาหาความร ซงสอดคลองกบผลการวจยของขวญชว เทพพทกษ และบปผา บญทพย ทศกษาปจจยทมผลตอการใชเครอขายสงคมออนไลนเพอการเรยนรของนกศกษาศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระดบชน


309

มธยมศกษาตอนปลาย ในจงหวดเพชรบร พบวา กลมตวอยางทเปนนกศกษา กศน.ระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย ในจงหวดเพชรบร สวนใหญไดรบประโยชนจากการเรยนรทางสงคมออนไลนในเรองการพฒนาความรดานอนๆ ดวยตนเอง มากทสด และนกศกษา กศน. มความพงพอใจตอการใชเครอขายสงคมออนไลนเพอการเรยนรมากทสด (ขวญชว เทพพทกษ และบปผา บญทพย, 2560: 119 – 120)

การศกษานอกระบบเปนกระบวนการของการศกษาตลอดชวต มภารกจส าคญทมงใหประชาชนไดรบการศกษาอยางทวถง โดยเฉพาะการศกษาพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวตตามมาตรฐานของสงคมซงเปนสทธทคนทกคนพงไดรบ นอกจากนนยงจะตองไดรบการศกษาทตอเนองจากการศกษาพนฐานน าความรไปพฒนาอาชพ พฒนาคณภาพชวตและพฒนาชมชนและสงคมในทสด

อญชล ธรรมะวธกล (2551) กลาววา การจดกระบวนการเรยนร การศกษานอกระบบ จงยดหลกการส าคญ 5 ประการ คอ หลกความเสมอภาคทางการศกษา หลกการพฒนาตนเองและการพงพาตนเอง หลกการบรณาการการเรยนรและวถชวต หลกความสอดคลองกบ ความตองการของผเรยน และหลกการเรยนรรวมกนและการมสวนรวมของชมชน ดงน

1. หลกความเสมอภาคทางการศกษา กลมเปาหมายของการศกษานอกระบบสวนมากเปนผพลาดโอกาส และผดอยโอกาสทางการศกษา ซงอาจมความแตกตางทางดานสถานภาพในสงคม อาชพเศรษฐกจ และขอจ ากดตางๆ ในการจดการศกษาและกระบวนการเรยนรการศกษานอกระบบตองไมมการเลอกปฏบต หากแตสรางความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษาและการเรยนรอยางเทาเทยมกน

2. หลกการพฒนาตนเองและการพงพาตนเอง การจดการศกษานอกระบบจะตองจดการเรยนการสอน และกระบวนการเรยนรเพอใหผเรยนไดพฒนาศกยภาพของตน สามารถเรยนร เกดความส านกทจะพฒนาตนเองได เปนคนคดเปน ปรบตวเพอใหทนกบกระแสการเปลยนแปลงของสงคม โดยเรยนรอยตลอดเวลา เรยนดวยตนเอง พงพาตนเอง เพอใหสามารถด ารงชวตอยางเปนปกตสขทามกลางการเปลยนแปลงของสงคม


310

3. หลกการบรณาการการเรยนรกบวถชวต หลกการนอยบนพนฐานของการจดการเรยนรทสมพนธกบสภาพปญหา วถชวต สภาพแวดลอมและชมชนทองถนของผเรยน ซงเปนหลกการทส าคญในการจดท าหลกสตรสถานศกษา สงดงกลาวสงผลโดยตรงตอการจดกระบวนการเรยนร การจดการเรยนรเปนลกษณะของการบรณาการจงมความเหมาะสม โดยบรณาการสาระตาง ๆ เพอการเรยนร และบรณาการวธการจดการเรยนการสอน เพอน าไปสการพฒนาการคณภาพชวตของผเรยนอยางเปนองครวม

4. หลกความสอดคลองกบปญหาความตองการและความถนดของผเรยน หลกการนเปนการสงเสรมใหผเรยนรจกความตองการของตนเอง สามารถจดการศกษาใหกบตนเองไดอยางเหมาะสม คร กศน. มบทบาทในการสงเสรมกระบวนการเรยนรดวยตนเองของผเรยน โดยใหผเรยนรวมก าหนดวตถประสงค สาระการเรยนร วธการเรยน และการประเมนผลการเรยนรของตนเอง ซงเปนกระบวนการการศกษานอกระบบทเนนผเรยนเปนส าคญ

5. หลกการเรยนรรวมกนและการมสวนรวมของชมชน การเรยนรรวมกนในกลมผเรยนนบวาส าคญ เปนการสงเสรมและสรางกลยาณมตรในกลมผเรยน กอใหเกดความรวมมอความผกพน เอออาทร การชวยกนและกน ปลกฝงวนยในตนเอง ฝกความรบผดชอบ ซงเปนสงทควรเกดขนส าหรบผเรยนทมวฒภาวะ ส าหรบการมสวนรวมของชมชน กนบวาเปนหลกการส าคญในการจดการศกษานอกระบบ ชมชนสามารถเขามารวมในการจดท าหลกสตร สถานศกษา การจดสรรทรพยากรเปนแหลงเรยนร และสนบสนนในเรองอนๆ เพอผลตผเรยนทเปนสมาชกทดของชมชนตอไป

นอกจากหลกการการจดการศกษานอกระบบดงกลาวแลว รปแบบการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยทเนนผเรยนเปนส าคญกเปนหลกการทส าคญทตองน ามาใชในการจดการเรยนการสอน เพอสงเสรมสมรรถนะของผเรยนได ซงมอยหลายรปแบบเชน การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-based learning) ทเรมตนจากปญหาเปนตวกระตนใหผเรยนเกดความอยากร ผเรยนเกดทกษะ ในการคดวเคราะหและคดแกปญหาและเสาะแสวงหาความรเพอคนพบค าตอบเพอใหเกดความเขาใจในรายละเอยดของปญหาและผเรยนประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง (ณฐกร ดวงพระเกษ, 2562: 70)


311

นอกจากนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ยงจดการศกษาตามอธยาศย โดยใหผเรยนไดเกดการเรยนรดวยตนเองจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดประชาชน ซงหองสมดมบทบาทส าคญตอการสงเสรมการอานส าหรบประชาชนเปนอยางมาก แตหองปมดประชาชนบางแหงมปญหาในดานการด าเนนการ เชน มวสด อปกรณไมเพยงพอ งบประมาณมไมเพยงพอทจะใชในการจดกจกรรม ขาดบคลากรทมความรจรง ขาดความรวมมอจากผรวมงาน เวลาในการจดกจกรรม ซงปจจยทสงผลตอความส าเรจใน การจดกจกรรม คอ 1) ความพรอมดานผบรหาร 2) ความพรอมดานบคลากร 3) ความพรอมดานงบประมาณ 4) ความพรอมดานหองสมด 5) ความพรอมดานกจกรรมสงเสรมการอาน 6) ความพรอมดานนกเรยน 7) ความสามารถในการสรางเครอขายความรวมมอกบผปกครอง (สรนาฎ วงศสวางศร, 2559: 92) ดงนนการจดกจกรรมสงเสรมการอานในหองสมดประชาชนจงควรไดรบการปรบปรง เชน การเพมการประชาสมพนธเพอใหประชาชนในพนทไดรบทราบถงกจกรรมและบรการสารสนเทศของหองสมด น ากจกรรมเขาหาชมชนโดยเชญชวนประชาชนในทองถนมสวนรวมในการจดกจกรรมสงเสรมการอาน หนวยงาน องคกรทงราชการและเอกชนควรมสวนรวมแสดงความคดเหน ใหความชวยเหลอในกจกรรมสงเสรมการอานของหองสมดประชาชน ควรมการจดกจกรรมสงเสรมการอานตางเพมมากขน ควรมการสนบสนนและเพมเตมงบประมาณดานการสงซอทรพยากรสารสนเทศ ซงหองสมดควรมทรพยากรสารสนเทศทกรปแบบ คลอบคลมเนอหาทสนองความตองการของประชาชนและสภาพทองถน และตองมการจดสภาพแวดลอมของหองสมดประชาชนใหนาเขาใช สรางบรรยากาศใหมชวตใหรมรนอยเสมอ (สรนาฎ วงศสวางศร,2560: 144)

จากหลกการของการจดการศกษานอกระบบและรปแบบการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย สามารถน าไปก าหนดเปนแนวทางในการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในประเทศไทยได


312

แนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยส าหรบ ประเทศไทย

ชนกนารถ บญวฒนะกล (2559) ไดกลาวถง แนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยส าหรบประเทศไทย วาประกอบดวย 5 องคประกอบส าคญ ไดแก

1. กฎหมายและนโยบายการศกษา จะตองใหความส าคญกบการสรางความเทาเทยมและเปนธรรม คนไทยทกคน ทกชวงอาย สามารถเขาถงโอกาสของการศกษาไดอยางตอเนองตลอดชวต โดยยงคงยดถอปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และปรชญาคดเปนแนวทาง การด าเนนงาน และมทศทางของกฎหมายและนโยบายทางดานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย สอดรบกบกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต บญญตใหการศกษาตลอดชวต โดยเปนการศกษาทเกดจากการผสมผสานระหวางการศกษาในระบบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอใหบคคลสามารถพฒนาคณภาพชวตไดอยางตอเนองตลอดชวต

2. โครงสรางการบรหารและการกระจายอ านาจการศกษา ควรมการปรบเปลยนโครงสรางการบรหารและการกระจายอ านาจการศกษา อยางเปนรปธรรมเพอใหการบรหารงานมความตอเนองและรวดเรวมากขน โดยกระจายอ านาจการบรหาร การตดสนใจ จากสวนกลางลงไปสทองถนและชมชน ใหสามารถขบเคลอนการด าเนนงานและบรหารงานดวยตนเอง เพอสรางความเขมแขงและพฒนาไดอยางตอเนอง

3. หลกสตรและรปแบบการจดการศกษา หลกสตรจะตองมความยดหยนและหลากหลายตามความถนดและความสนใจของผเรยน เปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนตามศกยภาพและความสามารถทมจดรปแบบการศกษาใหเลอกอยางหลากหลายวธการไมยดตดกบกรอบทเขมงวด

4. การพฒนาประชาชนเพอเปนบคคลแห งการเรยนรตลอดชวต ควรเตรยม ความพรอมใหประชาชนในชาตเปนบคคลแหงการเรยนรตลอดชวต เพอเปนการพฒนาทรพยากรมนษย ใหมนสยใฝการเรยนรพฒนาตนเองอยางตอเนอง มทกษะ มความร ความคดและจตสาธารณะ และพฒนาใหเปนสงคมแหงการเรยนรทยงยนตอไปในอนาคต


313

5. การสงเสรมภาคเครอขายทางการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ควรจะมความสมพนธกนและสามารถเทยบโอนการศกษาไดทกรปแบบอยางเปนรปธรรมดวยการสรางเครอขาย จากทกภาคสวนในสงคม โดยสงเสรมยกระดบและแสวงหาแนวรวมอยางตอเนอง

นอกจากแนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยดงกลาวแลว การจดการศกษาของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จะตองใชรปแบบการจดการศกษาโดยใชการคดเชงระบบ ซงเปนกระบวนการคดทมงใหผเรยนใชความรความสามารถของตนเองทมในการเชอมโยงขอมลของปญหาหรอสถานการณแบบองครวมในลกษณะททกสวนมการเชอมโยงและสมพนธกน เพอใหเกดความตระหนกและหาแนวทางแกไขสภาพปญหานนๆ ทเผชญอย ดวยแนวทางการปฏบตทพยายามคนหาวธเพอตอบสนองตอสถานการณและการแกปญหานน (กฤษฎา วรพน และคณะ, 2561: 128) และเมอเปรยบเทยบกบการจดการศกษาขนพนฐานของโรงเรยนขนาดเลก ซงมกลยทธการขบเคลอนคณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนขนาดเลก พบวา กลยทธในการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน ผบรหารโรงเรยนขนาดเลกแตละทานมกลยทธใน การพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทงสน 3 กลยทธ คอ 1) การวเคราะหและแกไขปญหา 2) การมสวนรวมและเครอขาย โดยการรวมกบศนยเครอขายในการพฒนานกเรยน และ 3) การสรางแรงจงใจใหกบนกเรยน

จากแนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในประเทศไทย สอดคลองกบแนวทางในการจดการศกษานอกระบบของตางประเทศ ทมการจดการศกษาตลอดชวต มแหลงเรยนรทหลากหลาย ยกตวอยางเชน การจดการศกษาของสาธารณรฐเกาหล


314

การจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยของสาธารณรฐเกาหล พระราชบญญตการศกษาเพอการเรยนรตลอดชวตแหงสาธารณรฐเกาหลใต ค.ศ.1999

(Lifelong Education Act A.C.1999) เปนกฎหมายทมความมงหมายเพออธบายหลกส าคญพนฐานทรฐบาลกลางและรฐบาลทองถนตองค านงถงในการก าหนดระบบและการด าเนนการอนเกยวของกบการสงเสรมการศกษาเพอการเรยนรตลอดชวต ซงก าหนดไวตามรฐธรรมนญและแผนแมบท การศกษาแหงชาต รปแบบการจดกจกรรมการศกษาตลอดชวตในสาธารณรฐเกาหลนน จากแนวทางการปฏรป การศกษา และกฎหมายทเกยวของกบการศกษาตลอดชวต น าไปสรปแบบกจกรรมการศกษาตลอดชวตซงมหลก ดงน (สรพล นตไกรพจน และคณะ, 2556: 6)

1. การศกษาตลอดชวตทเนนมหาวทยาลยเปนศนยกลาง (Lifelong Education Centered University) จดใหประชาชนทตองการเรยนรตลอดชวตเพอความเชยวชาญเฉพาะสาขาในระดบมหาวทยาลย

2. เมองแหงการเรยนร (Lifelong Learning City) เปนโครงการระดบภมภาคทมง ประกนสทธของประชาชนในการเรยนรตลอดชวต เพอสามารถบรณาการดานสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ

3. ระบบธนาคารหนวยกตการศกษา (Academic Credit Bank System) ยอมรบประสบการณการเรยนรของบคคลในโรงเรยนและนอกโรงเรยนโดยอนญาตใหประชาชนทมพนฐานความรทแตกตางเขารบการศกษา ในระดบทสงกวาจนถงระดบปรญญาตร

4. การรหนงสอผใหญ (Adult Literacy) จดการศกษาขนพนฐานแกผไมรหนงสอใหเงนสนบสนนหนวยงานทจดโครงการสงเสรมการรหนงสอ และวจยงานสงเสรมการรหนงสอ

5. การฝกอบรมผใหญ (Adult Training) จดโครงการฝกอบรมแกนกการศกษาหรอบคลากรทรบผดชอบงานการศกษาตลอดชวต ใหการสนบสนนนกการศกษาและบคลากรการศกษาตลอดชวตทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาตลอดชวต


315

วเคราะหปญหาเกยวกบมาตรการทางกฎหมายในการสงเสรมการศกษา นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยไดมพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ.2551 เปนบทกฎหมายควบคมใน การด าเนนงานของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย แตพระราชบญญตดงกลาวนนยงมปญหากฎหมายในบางประเดนซงสงผลเปนอปสรรคตอ การบรหารและการพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยหลายประการ กลาวคอ

1. ปญหากฎหมายเกยวกบการจดและพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยการศกษาจะตองไดรบการสงเสรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 49 ซงบญญตไววา บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาไมนอยกวาสบสองป ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากล าบากตองไดรบสทธตามวรรคหนงและการสนบสนนจากรฐ เพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาเปนทางเลอกของประชาชน การเรยนรดวยตนเองและการเรยนรตลอดชพ ยอมไดรบความคมครองและสงเสรมทเหมาะสมจากรฐจากบทบญญตดงกลาวนน แสดงใหเหนวาการศกษาของประเทศไทยมการศกษาทชดเจน ดงนนกระทรวงศกษาธการไดประกาศใหใชหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ซงบคคลเหลานอาจไมเคยไดศกษาจากในระบบโรงเรยนมากอนหรออาจจะศกษาในระบบโรงเรยนมาบางแตมการออกกลางคนหรอไมมโอกาสศกษาตอดวยเหตผลความจ าเปนตางๆ การศกษานอกระบบจงมจดมงหมายทใหผเรยนไดรบความร ทงในดานทเปนพนฐานแกการด ารงชวต การอาน การเขยน การคดค านวณเบองตน ความรทางดานทกษะ การประกอบอาชพตลอดจนความรและขาวสารขอมลทเปนปจจบน ในดานตางๆ เพอเปนพนฐานในการด ารงชวต และการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลาไดอยางเหมาะสม มการจดการเรยนรตามกลมสาระ ทกษะการเรยนร ความรพนฐาน สาระประกอบอาชพทกษะการด าเนนชวต และ


316

การพฒนาสงคม มการก าหนดหนวยกตในแตละระดบชนทแตกตางกนไปเพราะในการวดและประเมนผลจะมการประเมนผลตามระดบชนของผเรยนนดวย ซงในการเรยนของผเรยนการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยนน จะมการพบกลม ในวนอาทตยของ ทกสปดาห หรอจะมการพบกลมวนพฤหสบด ทจะมการแบงแยกนกศกษาบางกลมมาท า การสอนเพราะวานกศกษาบางคนไมสะดวกทจะมาเรยนในวนพบกลมในวนอาทตย ซงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยนน จะมการศกษาในระยะเวลาทสน ในระดบชนประถมศกษาตงแต 1-6 ระดบชนมธยมศกษาตอนตน 1-3 และมธยมศกษาตอนปลาย 4-6 ทง 3 ระดบชน แตละระดบชนจะใชเวลาเรยนเพยง 2 ป เทานนในการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ซงการศกษานอกระบบนนจะมความแตกตางจากการเรยนในระบบมาก ในการพฒนาการเรยนร การด าเนนชวต และความรทนกศกษาไดรในชนเรยน

จากประเดนดงกลาวน จงท าใหผลกระทบเกดขนมากมายในการเรยนร เพราะท าใหผเรยนไมสามารถทจะอานออกเขยนได ผลกระทบไดมาจากการทสอนโดยไมมขอบเขตหรอขอบงคบในการศกษา ในเมอผเรยนไมเคยมาเรยน แตสอบผาน ผเรยนจะถอวาไมมาเรยนกสามารถจบงายไดเหมอนกนท าใหผเรยนไมไดรบความรทไมแนนไมชดเจนในประเดนของการศกษา จงท าใหผเรยนทจบจากการศกษานอกระบบไมสามารถเขยนหรออานได ซงไมเปนไปตามนโยบายของการศกษานอกระบบ ซงการศกษานอกระบบนนควรมหลกเกณฑในการศกษาทชดเจน ความรในระดบใดและการสอบเขาทใดไดบางและการเรยนการสอนทม ขอบงคบทแนนอนไมหละหลวมจนเกนไป หรอในการรบนกศกษานอกระบบจะตองมการ ตรวจสอบอยางชดเจน

2. ปญหากฎหมายเกยวกบสถานทส าหรบการศกษานอกระบบ การศกษาของประเทศไทยไดมการปฏรปการศกษาในป พ.ศ. 2552-2561 โดย

ใหความส าคญในเรองการศกษาและการเรยนร มงเนนการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาและการเรยนรของคนไทยเพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนรอยางทวถงและมคณภาพและสงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคมในการบรหารจดการเพอใหคนไทยไดเรยนรตลอดชวต ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตาม


317

อธยาศยอยางมคณภาพ ใหบรรลวสยทศนทก าหนดไววา “คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ”กระทรวงศกษาธการจงไดมนโยบายใหมการจดตง กศน.ต าบล ขนเพอใหเปนศนยการเรยนรระดบต าบล เปนแหลงเรยนร ส าหรบประชาชนเพอประชาชนไดใชในการแสวงหาความรเพอใหเกดสงคมแหงการเรยนรของประชาชนในชมชน ดงนนจงมการจดตงศนยการเรยนชมชนขน ศนยการเรยนชมชน คอ ศนยกลางการจดการศกษาเพอการเรยนรตลอดชวตส าหรบประชาชนในชมชน โดยเนนกระบวนการเรยนรตลอดชวตใหทนกบความเปลยนแปลงของสงคมในยคโลกาววฒน กอใหเกดสงคมแหงการเรยนร การเสรมสรางประชาธปไตยและมงการพฒนาแบบพงตนเอง ซงในการจดตงศนยการเรยนชมชน จะมการจดตงอยในชมชน ก ากบดแลโดยองคกรชมชน เปนการจดกจกรรมการเรยนรเพอปวงชนตามแนวทางการจดการศกษาตลอดชวต ซงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยนนจะมกจกรรมรวมกบชมชน การสราง การสานสมพนธกบประชาชนในชมชนในการท าโครงการพฒนาชมชน ซงการจดการศกษาในชมชนเปนการศกษาทชวยสงเสรมใหสงคมไทยเปนสงคมแหงการเรยนร การสงเสรมการด าเนนงานของการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในเรองศนยการเรยนรซงมหลกการในการสนบสนนคอ จดใหมสอ การเรยนรตางๆ ในศนยการเรยนชมชน ศนยการเรยนชมชนเปนของประชาชน ระบบการด าเนนงานควบคมดแลโดยองคกรชมชน ดงนนในการทศนยการเรยนชมชนไดเกดขนนน เพราะการด าเนนงานกบภาคเครอขาย โดยทจะตองม กศน.ต าบล และครประจ าศนยการเรยนชมชน เปนการดแลและการสรางภาคเครอขายภายในชมชนนนดวย (นารถฤด รกขนโท, 2558)

การปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหเปนกรมเพอน าไปสการจดการศกษาตลอดชวต

จากการศกษาวเคราะหพบวาการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหเปนกรมเพอน าไปสการจดการศกษาตลอดชวต สามารถด าเนนการไดตามแนวทางดงตอไปน


318

1. ในการบงคบใชพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พบวา บทบาทและภารกจครอบคลมทงการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย แตส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยไมมสถานะเปนนตบคคลและเปนกรม โดยมการบรหารงานอยภายใตสงกดส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ สงผลตอความคลองตวเกยวกบการอนมต อนญาต และการสงการตามทกฎหมายตางๆ ทใหอ านาจแกหวหนาสวนราชการ (ปลดกระทรวงศกษาธการ) รวมทงโครงสรางการบรหารงานไมสอดคลองกบปรมาณงานในปจจบน และปรมาณงานในอนาคตทตองรองรบการสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต จงควรปรบปรงแก ไขพระราชบญญตการศกษาแห งชาต พระราชบญญ ตระเบย บบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย และกฎหมายอนๆ ทเกยวของกบการศกษา เพอก าหนดบทบาทและอ านาจหนาท ใหหนวยงานทสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต มสถานะเปนนตบคคลและเปนกรม ก าหนดโครงสรางการบรหารงาน การแบงหนวยงานภายใน และขอบเขตอ านาจหนาทอยางเหมาะสมและมศกยภาพ โดยการกระจายอ านาจการตดสนใจ ลดความซบซอนซงจะสงผลตอความคลองตวในการบรหารงานมากยงขน

2. แนวทางการปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหเปนกรม ตองยดและอยบนพนฐานในหลกการสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต โดยมงเนนการยกระดบคณภาพชวตประชาชนทกชวงวยใหมความพรอมและปรบตวทนตอการเปลยนแปลงทเกดขนในอนาคตไดอยางมศกยภาพ ตลอดจนการสงเสรมใหประเทศไทยเปนสงคมการเรยนรอยางยงยน 3. ควรออกกฎ ระเบยบ หรอขอก าหนด ในการสงเสรมและพฒนาภาคเครอขายทมสวนรวมในการสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวตหรอการเรยนรตลอดชวต

4. ควรจดตงศนยหรอสถาบนการเรยนรเฉพาะดานหรอเฉพาะกจ ใหอย ภายใตการก ากบดแล สนบสนนและสงเสรมของหนวยงานในสวนกลาง


319

5. มการพฒนาและปรบหลกสตรการจดการเรยนการสอนหรอกจกรรมใหเหมาะสมกบบรบทพนทและบรบทความตองการของผเรยน โดยบรณาการของทกภาคสวนในสงคม เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหมความพรอมตอการเปลยนแปลงและพฒนาประเทศในศตวรรษท 21 มงเนนการปรบปรงพฒนาหลกสตรควบคกนระหวางหลกสตรพนฐานทจ าเปน และหลกสตรการพฒนาวชาชพหรอพฒนาคณภาพชวต

บทสรป

จากการปฏรประบบราชการในป 2545 ไดมพระราชบญญต ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม และใหจดระเบยบราชการกระทรวงศกษาธการ ใหเปนไปตามทกฎหมายก าหนด กระทรวงศกษาธการจงมรปแบบการบรหารพเศษแตกตางจากกระทรวงอน เนองจากกระทรวงศกษาธการมกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ จงท าใหโครงสรางของหนวยงานภายในกระทรวงศกษาธการท งระดบสวนกลางและสวนภมภาคมความเปลยนแปลงไป จากการทมพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 ทประกอบดวย 11 หนวยงาน ซงส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน สงกดอยกบส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ไมมฐานะเปนกรม มผอ านวยการส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน เปนผบ งคบบญชา ตอมาไดมการประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 ท าใหส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนปรบเปลยนภารกจมาเปนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เรยกโดยยอวา “ส านกงาน กศน.”และใหผอ านวยการส านกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน ปฏบตหนาทเลขาธการ กศน. ถงแมส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จะเปลยนบทบาทหนาทตามพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 แตส านกงาน กศน. กยงคงเปนเพยงส านกหนงในส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ทไมมฐานะเปนกรมและไมเปนนตบคคล ไมสามารถบรหารจดการในเรองตางๆได จงท าใหเกดความไมคลองตวในการบรหารงาน มปญหาและอปสรรคเกยวกบการจดการศกษา ท าให


320

ประชาชนทกชวงวยไมไดรบโอกาสอยางเทาเทยมกน จงไดพยายามทจะทบทวนโครงสรางและบทบาทหนาทเพอกลบมาเปนกรมอกครงหนง ซงการปรบเปลยนและยกระดบใหเปนสวนราชการระดบกรม จะตองอาศยกฎหมายตางๆ เชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 54 วรรคสาม ทก าหนดใหรฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบการศกษาตามความตองการในระบบตางๆรวมทงสงเสรมใหมการเรยนรตลอด ประกอบกบมาตรา 258 จ. ดานการศกษา ปรบปรงการจดการเรยนการสอนทกระดบเพอใหผเรยนสามารถเรยนไดตามความถนด และปรบปรงโครงสรางของหนวยงานทเกยวของ เพอบรรลเปาหมายดงกลาวโดยสอดคลองกนทงในระดบชาตและระดบพนทและพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 และทแกไขเพมเตมทก าหนดใหกรมมฐานะเปนนตบคคล ประกอบกบพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 และทแกไขเพมเตม และพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ .ศ. 2546 ใหแบงสวนราชการในสวนกลางของกระทรวงศกษาธการ คอ 1 ) ส านกงานรฐมนตร 2) ส านกงานปลดกระทรวง 3 ) ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา 4 ) ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 5) ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา 6) ส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ซงสวนราชการตาม (2) (3) (4) (5) และ (6) มฐานะเปน นตบคคลและเปนกรมตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการแผนดน

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) มบทบาทและภารกจทส าคญตอการศกษาของประเทศไทย ในระยะเรมตนมบทบาทเกยวกบการแกปญหาการไมรหนงสอและปลกฝงใหรจกหนาทพลเมองในระบบประชาธปไตย ตอมาไดมการขยายขอบเขตเพมมากขนทงการศกษาในระบบ นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย โดยการจดการเรยนการสอนดวยวธการทหลากหลาย และจดการศกษาในทกชวงวย ซงในอนาคตทมการเปลยนแปลงทงโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย การจดการศกษาภายใตแนวคดการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จงตองมงเนนการยกระดบคณภาพชวตประชาชนทกชวงวย การมสวนรวมการจดการศกษาในทกภาคสวน สการสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต


321

การทจะปรบเปลยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไปสการจดการศกษาตลอดชวต จะตองมการจดการศกษาทงในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ทประชาชนตองมความตระหนกถงความจ าเปนในการศกษาตลอดชวต ประชาชนทกคนและทกชวงวยไดรบโอกาสทางการศกษาอยางเทาเทยมทวถงไมมขอจ ากดในเรองเพศ อาย รางกาย สตปญญา อาชพ พนฐานการศกษา ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม แตละชวงอายไดรบการศกษาทมความหลากหลายผสมผสานกน โดยเนนใหผเรยนเกดแรงจงใจทจะเรยนรดวยตนเอง จงสะทอนถงความส าคญภายใตแนวคดและหลกการศกษาตลอดชวตอยางแทจรง น าไปสการก าหนดวสยทศนใหการจดการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560 – 2579 ใหคนไทยทกคนไดรบการศกษาและเรยนร ตลอดชวตอยางมคณภาพ ด ารงชวตอยางเปนสข สอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และการเปลยนแปลงของโลกศตวรรษท 21 โดยมเปาหมายของการจดการศกษา 5 ประการ ประกอบดวย 1) ประชากรทกคนเขาถงการศกษาทมคณภาพและมมาตรฐานอยางทวถง 2) ผเรยนทกคน ทกกลมเปาหมายไดรบบรการการศกษาทมคณภาพตามมาตรฐานอยางเทาเทยม 3) ระบบการศกษาทมคณภาพ สามารถพฒนาผเรยนใหบรรลขดความสามารถเตมตามศกยภาพ 4) ระบบการบรหารจดการศกษาทมประสทธภาพ เพอการลงทนทางการศกษาทคมคาและบรรลเปาหมาย และ 5) ระบบการศกษาทสนองตอบและกาวทนการเปลยนแปลงของโลกทเปนพลวตและบรบททเปลยนแปลง เพอแนวทางน าไปสการปฏบตในการขบเคลอนการศกษาของประเทศไทย แนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยของไทย ตองพฒนาและยกระดบการศกษาเปนการศกษาตลอดชวต ซงตามพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 ก าหนดขอบเขตการศกษานอกระบบเปนการศกษาทมระบบแตเปนระบบทอยนอกโรงเรยนเปนการศกษาทมแบบแผน กฎเกณฑ หลกสตรและวตถประสงคแนนอน และบอกไดวาเรยนแลวไดอะไร รอะไร จบเมอไหร มความรและทกษะเพมขนไดอยางไรเปนกระบวนการทางการศกษาทจดขนเพอพฒนาศกยภาพใหแกประชาชน เปนการศกษาทมงจดใหกลมเปาหมายไดพฒนาชวตและสงคม และก าหนดขอบเขตการศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาท ให


322

ผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม สภาพแวดลอม สอ หรอแหลงความรอนๆ จากขอบเขตดงกลาว จงมความสอดคลองตามแนวคดการศกษาตลอดชวต ดงนน เพอใหการด าเนนการจดการศกษาของประเทศไทยชดเจนสอดคลองกบกฎหมายแมบทเกยวกบการจดการศกษา ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 54 และกรอบวสยทศนการจดการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560 – 2579

นอกจากนน ตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการอสระเพอการปฏรปการศกษา (อกปศ.) ไดก าหนดประเดนของการปฏรปการศกษา ในเรองของการศกษาตามอธยาศยและการศกษาตลอดชวต ควรมการขบเคลอนการจดการศกษาเพอการพฒนาตนเองและการศกษาเพอการเรยนรตลอดชวต เพอรองรบการพฒนาศกยภาพคนตลอดชวงชวต ควรก าหนดสมรรถนะหลกทจ าเปนของคนไทยในศตวรรษท 21 ควรจดท าดชนการศกษาตามอธยาศยของการศกษาไทย มการบรณาการการด าเนนงานรวมกนของหนวยงานทเกยวของกบการศกษาเพอการด ารงชวตและการศกษาตามอธยาศยในลกษณะเครอขายความรวมมอ และมระบบการเทยบเคยง เทยบโอนคณวฒทางการศกษาตามกรอบมาตรฐานอาชพและคณวฒวชาชพ

จากการวเคราะหบทบาท อ านาจหนาททเปลยนแปลงใหสอดคลองกบทศทาง การพฒนาประเทศ เชอมโยงกนทงแผนระดบชาต แผนระดบกระทรวง และแผนระดบกรม และก าหนดการจดโครงสราง ควรมการแบงสวนราชการภายในของหนวยงานใหมขนาดทเหมาะสม ยดหยน ลดขนตอน ลดความซ าซอนในการบรหารงาน ใหสอดคลองกบบทบาท อ านาจหนาท และตอบสนองตอยทธศาสตรของหนวยงาน วางระบบการบรหารงานแบบบรณาการใหเกดประโยชนสงสด เปนไปตามหลกการบรหารกจการบานเมองทด โดยตงอยบนพนฐานการจดการศกษาตลอดชวตและการเรยนรตลอดชวต เพอน าไปสการสงเสรมใหประเทศไทยเปนสงคมแหงการเรยนรอยางยงยน


323

เอกสารอางอง กฤษฎา วรพน และยพน ยนยง. (2561, กนยายน-ธนวาคม). แนวทางการจดการเรยน

การสอนโดยใชการคดเชงระบบกบความสามารถในการแกปญหาทางคณตศาสตร. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฎเพชรบร, 8(3), 119-129.

โกวท วรพพฒน. (2561). แนวคด “คดเปน” ของ ดร. โกวท วรพพฒน. สบคนเมอ 25 ธนวาคม 2561,จาก http://mediathailand.blogspot.com/2012/05/

blog-post_27.html. ขวญชว เทพพทกษ และบปผา บญทพย. (2560, มกราคม-มถนายน). ปจจยทมผลตอ

การใชเครอขายสงคมออนไลนเพอการเรยนรของนกศกษาศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย ในจงหวดเพชรบร. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร, 7(1), 115-123.

ชนกนารถ บญวฒนะกล. (2559). แนวทางการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยส าหรบประเทศไทย. Veridian E-Journal Silpakorn University ฉบบภาษาไทย สาขามนษยศาสตร สงคมศาสตร และศลปะ. 9(3), 984-1004.

ณฐกร ดวงพระเกษ. (2562, มกราคม-เมษายน). การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเชงรกโดยใชปญหาเปนฐานเพอสงเสรมสมรรถนะนกศกษาการศกษานอกระบบและ การศกษาตามอธยาศย. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร, 9(1), 68-78.

นารถฤด รกขนโท. (2558). มาตรการทางกฎหมายในการสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย. สารนพนธ นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยเกษมบณฑต.

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553. สบคนเมอ 25 ธนวาคม 2561, จาก http://www.moe. go.th/moe/th/edlaw/index2.php?SystemModuleKey=ed_1.


324

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 216 ลงวนท 29 กนยายน พ.ศ. 2515 (ฉบบท 22) พ.ศ. 2522. สบคนเมอ 25 ธนวาคม 2561, จาก http://dl.parliament.go.th/handle/lirt/14983.

สรนาฏ วงศสวางศร. (2559, มกราคม-มถนายน). การจดกจกรรมสงเสรมการอาน. วารสารมนษยสงคมปรทศน, 18(1), 91-103.

สรนาฏ วงศสวางศร. (2560, กรกฏาคม-ธนวาคม). การสงเสรมการอานของหองสมดประชาชนในประเทศไทย. วารสารมนษยสงคมปรทศน, 19(2): 143-155.

สรพล นตไกรพจน และคณะ. (2556). แนวทางและความเปนไปไดในการปรบเปลยนภารกจบทบาทและอ านาจหนาทของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย (ส านกงาน กศน.) ใหสอดคลองกบแนวคดในเรองการสงเสรมการศกษาตลอดชวต. กรงเทพฯ: คณะนตศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

อญชล ธรรมะวธกล. (2561). หลกการของการจดการศกษานอกระบบ และปรชญาการศกษาทเกยวกบการศกษานอกระบบ. สบคนเมอ 25 ธนวาคม 2561, จาก https://panchalee.wordpress.com/2009/03/28.

https://panchalee/


325

กลยทธการบรหารจดการของธนาคารพาณชยเอกชน สการเปนองคการสมรรถนะสง

Management Strategies of Private Commercial Banks to be a High Performance Organization

อรณกมล ศขเอนก1 / พรชย เทพปญญา2

Arunkamon Suk-Anek1 / Pornchai Dhebpanya2

1นกศกษาปรญญาเอก สาขาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร 2รศ. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร

1Doctoral Student in Management, Faculty of Management Science, Silpakorn University 2Assoc. Prof., Advisor, Faculty of Management Science, Silpakorn University

*Corresponding author Email: [email protected], (Received: May 3, 2019; Revised: December 10, 2019; Accepted: December 15, 2019)

บทคดยอ

บทความนไดน าเสนอโดยมวตถประสงค 3 ประการ 1) เพอศกษาสภาพการบรหารจดการและสภาพแวดลอมทมผลตอการพฒนาธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง 2) เพอสรางและพฒนากลยทธการบรหารจดการของธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง และ 3) เพอจดท ากลยทธการบรหารจดการ และขอแนะน า การบรหารเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง งานวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ กลมตวอยางไดแก ธนาคารพาณชยเอกชนชนน า 2 แหง โดยใชวธวจยเชงคณภาพ ดวยการวจยเอกสาร การสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม และศกษาสภาพแวดลอมดวยวธ SWOT Analysis วเคราะหขอมลดวยวธว เคราะห เนอหาและ การพรรณนาผลวเคราะห

mailto:[email protected]


326

ผลการวจยพบวา 1) สภาพการบรหารจดการธนาคารพาณชยเอกชนอยภายใตความกดดนจากกระแสโลกาภวตนทางเศรษฐกจ และดวยบรบทของธนาคารพาณชยเอกชนซงเปนศนยกลางการออม การลงทน จงใหความส าคญตอลกคาและผมสวนไดสวนเสย ดวยการพฒนาคณภาพบรการดวยนวตกรรมและเทคโนโลยดจทล ประกอบกบสภาพแวดลอมองคการทเปนจดแขงของธนาคารพาณชยคอ มศกยภาพดานวสยทศน ผบรหาร พนกงานทมขดความสามารถ มความพรอมตอการพฒนาในทกมต สอดรบโอกาสจากนโยบายรฐบาลในการพฒนาโครงสรางพนฐานการช าระเงนอเลกทรอนกส สระบบสงคมไรเงนสด เกดการขยายตลาดการลงทนไปยงประเทศภมภาคอาเซยน แมวามจดอ อนคอ ประสบการณผน าในการบรหารจดการในหนวยปฏบต รวมทงอปสรรคจากจ านวนคแขงทเพมขนและพฤตกรรมลกคาทเปลยนแปลงตามนวตกรรมและเทคโนโลยสมยใหม ดงนนการสรางกลยทธจงเนนสนองตอบตอลกคาและผมสวนไดสวนเสย เมอน าเขาสกระบวนการพฒนากลยทธการบรหารจดการธนาคารพาณชย และผานการเสวนาผก าหนดนโยบายเพอประเมนคณภาพกลยทธ การบรหารจดการของธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสงได 5 กลยทธหลก คอ กลยทธท 1 มงสรางและพฒนานวตกรรมเทคโนโลยเพอใหบรการดวยระบบการเงน การธนาคารอจฉรยะสสงคมไรเงนสด โดยยดลกคาเปนศนยกลาง กลยทธท 2 ด าเนนธรกจโดยยดหลกการบรหารกจการทด กลยทธท 3 ปรบเปลยนวฒนธรรมองคการใหรบรองสงคมศตวรรษท 21กลยทธท 4 พฒนาผน าการเปลยนแปลง กลยทธท 5 สงเสรมใหธนาคารพาณชยเปนองคการแหง การเรยนรทวทงองคการ การจดท ากลยทธไดตวแบบกลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชน คอ Banking Strategy Model และจดท าขอแนะน าการบรหารเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสองคการสมรรถนะสงได 14 แนวทางการบรหารเชงกลยทธ ทงนประโยชนจากขอเสนอแนะเชงนโยบาย เชงปฏบตการ และเชงวชาการ สามารถใชเปนทางเลอกกลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนทกแหงในการพฒนาสการเปนองคการสมรรถสง

ค าส าคญ: กลยทธการบรหารจดการ ธนาคารพาณชยเอกชน องคการสมรรถนะสง


327

Abstract

This article objectives were: 1 ) to study the management and the environment affecting the development of private commercial banks to become high-performance organization; 2) to propose and develop the strategic management for private commercial bank to be high performance organization; and 3 ) to define the strategic management and recommendations for the management of private commercial bank to be a high-performance organization by adopting qualitative research methods with using analysis research technique, the indepth interviews and focus group discussion and analyst the results with descriptive analysis. The research studied on the organizational environment with SWOT analysis along with creates strategic options with the TOWS Matrix. The sampling group was selected from 2 private commercial banks. The research found that the condition of managing private commercial banks was under pressure from economic globalization therefore, improvement of quality with innovation and digital technology and supporting customer need were important role of private commercial bank. The private commercial banks to be high-performance organization consisted of 5 strategies. Strategy 1 was focus on creating and developing technological innovation to provide services with intelligent banking finance (AI) to cashless society. Strategy 2 was adhering to corporate governance principles. Strategy 3 was moving organizational culture to the 21st century society. Strategy 4 was supporting change agent development leaders. Strategy 5 was focusing on a buildup of the learning organization as entirely.The management strategy model for private commercial banks was the Banking Strategy Model. There were 14 strategic management recommendations


328

for private commercial banks to high performance organizations. The Strategic Management benefited from the research results can be applied for developing the private commercial banks to be a high performance organization.

Keywords: Management strategies, Private commercial banks, High performance

บทน า จากสถานการณทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม ของโลกเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และเปนไปอยางรวดเรว โดยมนวตกรรมทางเทคโนโลยการสอสารเปนปจจยเรงใหเกดการพฒนาแบบกาวกระโดด ผลกดนใหภาคธรกจตองปรบประยกตเพอการแขงขนทมความรนแรงและมแนวโนมเพมมากขน องคการทางธรกจยคใหมจงตองสรางกลยทธการจดการอยางตอเนอง เพอการด ารงอยและรกษาศกยภาพการแขงขนไวใหได (อรณกมล ศขเอนก และประสพชย พสนนท , 2557) การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมองคการ ทงนโยบายรฐบาล เศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย กฎหมาย ลวนมผลตอการบรหารองคการทงสน (Idis, Dollard, Winefield, 2011) กดดนใหองคการทกประเภทตองแสวงหาวธการและเรงปรบตวใหเทาทนสภาพการณ ดวยการสรางหรอพฒนาขดความสามารถในการแขงขนกบความทาทายทปรากฏอยรอบองคการ ความทาทายทเปนแรงกดดนนนมหลายประการดวยกน อาท แรงกดดนทงภายในองคการ และภายนอกองคการ รวมทงแรงกดดนจากภายนอกประเทศดวย (พไลวรรณ จาวสวรรณวงษ, 2557) ทกองคการมความจ าเปนตองมการวเคราะหตนเองหรอตองเปรยบเทยบกบคแขงขน ทงดานจดออนและจดแขง โอกาสและอปสรรคตอองคการ เพอใหเหนถงความส าคญและความเรงดวนในการทตองปรบเปลยนและพฒนาองคการ แตหากไมเปลยนแปลง ภายใตสภาพแวดลอมและสถานการณรอบองคการทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา อาจน าพาองคการไปสความลมเหลวได (รตตกรณ จงวศาล, 2556) ดงนนผบรหารองคการจ าเปนตองแสวงหาแนวทางการสรางภมคมกน และพฒนาขด


329

ความสามารถในการตอกรกบคแขง อกทงผบรหารองแสวงหาแนวทางตอบสนองตอความทาทายเหลาน และน าพาองคการใหกาวสความเปนเลศ (พไลวรรณ จาวสวรรณวงษ, 2557) การพฒนาองคการสการเปนองคการทมสมรรถนะสง (High Performance Organization: HPO) แนวคดของ ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) เปนประเดนจดประกายอยางแพรหลายใหกบองคการทกประเภท เนองจากเปนแนวคดพนฐานส าคญสความส าเรจไดภายใตสภาพแวดลอมองคการทมการปรบเปลยนอยางซบซอนตลอดเวลา วธการปรบตวเพอความอยรอด ดวยแนวคดการพฒนาขดความสามารถมงสองคการสมรรถนะสง นบไดวาเปนเครองมอบรหารจดการแนวใหมทสรางและสงเสรมใหองคการบรรลเปาหมายไดแลว ยงเปนโอกาสสรางผลประกอบการทด การจดระบบคณภาพบรการทสอดคลองกบความตองการของลกคาและผมสวนเกยวของ (ศรสดา วงศวเศษกล , 2554) ดวยสภาพเศรษฐกจในปจจบน กระแสการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเรมกอตวขน และการรวมกลมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ท าใหทกฝายใหความส าคญและเตรยมความพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน การพฒนาโครงสรางพนฐานเนองจากท าเลทตงประเทศไทย สามารถเชอมโยงโครงขายคมนาคมและระบบโลจสตกสภายในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ซงเปนการพฒนาเศรษฐกจใหกบประเทศเพอนบาน เปดโอกาสการคาเสรทสนบสนนการสรางเครอขายธรกจในภมภาคจากกลมประเทศลมน าโขงคอ กมพชา ลาว เมยนมาร และเวยดนาม นบเปนเขตเศรษฐกจทก าลงขยายตวสงทสดในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ธนาคารกรงเทพ, 2559) รฐบาล และธนาคารแหงประเทศไทย ไดรเรมแนวทางใหม เพอน าไปสการเปลยนแปลงในภาคเศรษฐกจการเงนของประเทศไทย สรปพอสงเขปไดดงน 1. มาตรการเพอวางรากฐานประเทศไทยส าหรบอนาคต 2. รฐบาลไดประกาศใหป 2559 เปน “ปทองแหงการลงทน” เนนการสงเสรมการลงทน 3. แผนพฒนาระบบสถาบนการเงน เนนสงเสรมการใชเทคโนโลยดจทล และสรางประสทธภาพเพอเพมความสามารถในการแขงขน เรงน านวตกรรมมาใชกบระบบการเงน เพอลดตนทนทางเศรษฐกจ


330

4. ยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานระบบการช าระเงนแบบอเลกทรอนกสแหงชาต อยางไรกตามจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจของโลกทสงผลตอแนวโนมเศรษฐกจไทยโดยรวม การออกมาตรการโดยรฐบาลและธนาคารแหงประเทศไทย น าไปสการเปลยนแปลงในภาคการเงนและเศรษฐกจของประเทศทงในระยะสนและระยะกลางรวมถงการรวมกลมเปนประชาคมเศรษฐกจเมอปลายป 2558 ลวนเปนสภาวการณทเกดขนและสงผลกระทบอยางยงกบภาคธรกจการเงน โดยเฉพาะสถาบนการเงนหรอธนาคารพาณชย เปนสถาบนการเงนไทย ทมบทบาทและความส าคญตอระบบเศรษฐกจของประเทศ เปนแหลงระดมเงนออม แหลงเงนทน และแหลงเงนใหกทใหญทสดของประเทศ นอกจากนนยงมบทบาทตอการก าหนดระบบมาตรการทางการเงน เปนเครองมอส าคญทสมพนธกบนโยบายการเงนการคลงของรฐบาล ดงนนเสถยรภาพและความมนคงของธนาคารจงมความส าคญตอระบบการเมองการปกครอง การควบคมระบบเศรษฐกจ และสงคม ความมนคงของธนาคารพาณชยหรอสถาบนการเงนจงเกยวพนกบระบบเศรษฐกจและความมนคงของประเทศ (ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย, 2556) ดวยเหตผลทธนาคารไทย ตองเผชญกบสภาวะการเปดเสรภาคธนาคารมากขน ธนาคารไทยจงตองเรงปรบตวพฒนาระบบการบรหารจดการความเสยง และพฒนาผลตภาพใหสามารถตอบสนองความตองการของลกคา รวมทงพฒนาปจจยตางๆ โดยเฉพาะดานบคคลากรและทน ซงยงมขอจ ากด ใหมศกยภาพเพยงพอตอการบรการกบประเทศสมาชกอนๆ (ธนาคารแหงประเทศไทย , 2558) ประกอบกบสภาพการณการพฒนาองคการใหสามารถปรบตวและสามารถสรางความเปนเลศ เปนองคการแหงภาคการเงนซงเปนหวใจส าคญของการพฒนาประเทศใหกาวไปขางหนา เนองภาคการเงนมบทบาทส าคญเปนตวชวยสรางความสนใจเขามาลงทน และการลดตนทนทางการเงนของภาคธรกจ เปนเครองมอตอภาคบรการ ใชในการบรหารความเสยง และเปนชองทางจดสรรเงนออมทมในประเทศ รวมทงบรหารจดการเงนทไหลเขาจากตางประเทศเขาสระบบเศรษฐกจไดอยางเหมาะสม เปนฐานการเงนในอนาคตของเศรษฐกจในระยะตอไป (กอบศกด ภตระกล, 2553) ทงนเพราะสถาบน


331

การเงนมบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศ (ธนาคารแหงประเทศไทย , 2558) ดวยสภาพแวดลอมและสถานการณขางตน ธนาคารพาณชยเอกชนจ าเปนอยางยงทตองก าหนดกลยทธเพอสรางภมคมกน และแนวคดการบรหารจดการในการพฒนาขดความสามารถขององคการและบคลากรทกระดบ เพอเผชญกบความทาทาย อกทงน าพาองคการกาวสความเปนเลศในทกดานอกดวย ความส าคญในการก าหนดกลยทธและวธการบรหารจดการ ส าหรบใชเปนแนวทางการด าเนนกจกรรมทางการเงนธนาคารพาณชยเอกชนใหสอดคลองรองรบกบนโยบายรฐบาลและหนวยงานภาครฐทเกยวของ เพอรองรบกบกระแสการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในระดบภมภาคและระดบโลก โดยหวงวาขอมลทไดจากการศกษาอาจมประโยชนตอธนาคารพาณชยเอกชนในการก าหนดกลยทธการบรหารจดการ สการเปนองคการสมรรถนะสง มศกยภาพรองรบการเปลยนแปลงทนตอเหตการณทเกดขน

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสภาพการบรหารจดการและสภาพแวดลอมทมผลตอการพฒนาธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง 2. เพอสรางและพฒนากลยทธการบรหารจดการของธนาคารพาณชยเอกชนส การเปนองคการสมรรถนะสง 3. เพอจดท ากลยทธการบรหารจดการ และขอแนะน าการบรหารเชงกลยทธของธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง

วธด าเนนการวจย การวจยครงนใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) เปนหลก ก าหนดขนตอนการวจยเปน 4 ขนตอน การศกษาและวจยยดหลกวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) เปนหลก ก าหนดวธด าเนนการวจยออกเปน 4 ขนตอน


332

ขนตอนท 1 ศกษาสภาพการบรหารจดการ และสภาพแวดลอมทมผลตอการพฒนาธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง ในขนตอนนใชวธว จยเอกสาร (Documentary research) และการสมภาษณบคคลผใหขอมลส าคญ (Key Informants) โดยขอความอนเคราะหจากธนาคารพาณชยเอกชนทง 2 แหง สงตวแทนแบบเจาะจง (Purposive sampling) คอ ผบรหารระดบสง แหงละ 5 คน รวมผใหขอมลส าคญ 10 คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา (Content analysis) สวนสภาพแวดลอมองคการวเคราะหผลดวย SWOT และก าหนดกลยทธดวยตารางจบค TOWs Matrix ขนตอนท 2 สรางและพฒนากลยทธการบรหารจดการธนาคารพาณชยเอกชนสองคการสมรรถนะสง โดยน ากลยทธทสรางขนจากตารางจบค เขาสกระบวนการพฒนา โดยใชการสนทนากลม (Focus group discussion) เจาะจงผเขาสนทนาทง 2 ธนาคาร คอ 1) ผบรหารระดบสงทเปนผก าหนดนโยบาย จ านวน 2 คน 2) ผบรหารทเปนผน านโยบายไปปฏบต จ านวน 2 คน และ 3) เจาหนาทระดบหวหนาฝายปฏบต จ านวน 2 คน รวมจ านวนผเขาสนทนาทงสน 12 คน ขนตอนท 3 ประเมนคณภาพกลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง เปนด าเนนการประเมนคณภาพกลยทธ ดวยการจดเสวนาผก าหนดนโยบาย (Policy making) 2 ครง ทธนาคารกรงเทพ จ ากด (มหาชน) 1 ครง ผบรหารระดบสง รวมเสวนา 5 คน และทธนาคารไทยพาณชย จ ากด (มหาชน) 1 ครง ผบรหารระดบสงรวมเสวนา 5 คน รวมผใหขอมลส าคญในการเสวนาทงสน 10 คน จ านวนผใหขอมลทง 3 ขนตอน รวมทงสน 32 คน ขนตอนท 4 จดท ากลยทธและขอแนะน าการบรหารจดการธนาคารพาณชยเอกชนสองคการสมรรถนะสง เปนการน าขอมลสดทายมาเสนอแนะในการก าหนดกลยทธการบรหารจดการ และจดท าขอแนะน าการบรหารเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง เพอน าไปปฏบตไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล


333

แนวคดเกยวกบองคการสมรรถนะสง ความหมาย องคการสมรรถนะสง คอ องคการทมปฏกรยา ความสามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอมตอบสนองตอสภาพแวดลอมรองรบกบการเปลยนแปลงในทกสภาพการณ ดวยการพฒนาขดความสามารถหลกขององคการและแนวคดการจดการในลกษณะบรณาการอยางสอดคลองกนระหวางกลยทธ โครงสราง กระบวนการบรหาร การพฒนาทรพยากรบคคล วฒนธรรมองคการเรยนรแบบทวทงองคการ มงใหความส าคญกบการด าเนนงานในระยะยาวเนนการปรบปรงอยางตอเนอง เพอการเตบโตอยางยงยน ดวยเงอนไขความส าเรจทเปดโอกาสใหกบบคลากรในองคการ แนวคดองคการสมรรถนะสง คอ เปนองคการบรณาการระหวางโครงสรางทมการออกแบบองคการอยางเปนทางการ ระบบกระบวนการ นโยบาย กลยทธ เทคโนโลย วฒนธรรมองคการ เพอวางแนวทางการพฒนาความสามารถหลก (Core competency) ขององคการไวอยางตอเนอง ปฏบตตอบคลากรเสมอนเปนทรพยสนหรอทนมนษย เปนองคการทรอบร (Well-rounded Organization) มแผนรองรบสภาวการณตาง ๆ มการวเคราะหสถานการณทสามารถกระทบตอการท างานจากรอบดานทกมมมอง น าฐานคตของ Risk Management มาประยกตใชไดเหมาะสมกบกาละและเทศะ ท าใหสามารถปฏบตภารกจบรรลตามวตถประสงคอยางมประสทธภาพตรงตามเวลาและคณภาพผลงานดเยยม เปนทยอมรบและตงอยบนคตทวา 1) เปนเรองของความไดเปรยบในการแขงขนทตองม จนตทศน (Vision) เปนองคการทเกงกาจในเรองของการตดสนใจ ทรวดเรว มการใชกระบวนการบรหารจดการททนสมย 2) ตองมขดความสามารถทเหนอกวาผอน (Beyond normal competency) สามารถเขาถงลกคาไดดกวาและสามารถจะใชประโยชนจากทรพยสนทมอยใหไดเปรยบเหนอคแขง 3) รจกใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนสนทรพยเชงกลยทธ (Strategic asset) และใชแนวคดใชประโยชนเทคโนโลยสารสนเทศและคนเสมอนทรพยสนอน ๆ

แนวคดเกยวกบกลยทธ ความหมาย กลยทธ หมายถง วธการด าเนนงานอยางรอบคอบ โดยมการวางแผนในการด าเนนงานอยางชดเจน เพอบรรลวตถประสงคตามเปาหมายขององคการ สวนความหมาย การจดการเชงกลยทธ เปนกระบวนการด าเนนงานทมความตอเนอง ตงแต


334

การก าหนดเปาหมายองคการใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทก าลงเผชญ การก าหนดกลวธ การปฏบตงาน และการควบคมกลยทธ เพอใหองคการไปสความส าเรจตามเปาหมายทวางไว สามารถด าเนนกจการตามสภาพแวดลอมท เปลยนแปลง ไดอยางมประสทธผลและประสทธภาพ การก าหนดกลยทธ (Strategy formulation) คอ การจดท าแผนระยะยาวเพอน ามาใชบรหารจดการใหเหมาะสมกบโอกาสหรอปญหาอปสรรคในขณะนน อกทงตองสอดคลองกบจดแขงจดออนขององคการ โดยมกก าหนดเปนพนธกจองคการ (Mission) วตถประสงค (Objective) การก าหนดนโยบาย (Policy) และกลยทธ (Strategies) เพอเปนแนวทางในการปฏบตงาน แนวคดกลยทธ ในการวจยนแบงเปน 2 ขนตอน คอ การวางแผนกลยทธ (Strategic planning) และการจดการกลยทธ (Strategic management) กลาวคอ มความเกยวของกบ การจดโครงสรางองคการ การวางแผน และการน าไปปฏบต โดยการวางแผนกลยทธเปน การคดวเคราะหเพอใหการจดเชงกลยทธมน าหนก เนอหา และความลก ซงการวางแผน กลยทธเปนการวเคราะห เพอการวางแผน และกรอบแนวทางกอนน าไปปฏบต

สรปผลการวจย ตอบวตถประสงคขอท 1 สภาพการบรหารจดการและสภาพแวดลอมทมผลตอ การพฒนาธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง สรปไดวา ลกษณะ การประกอบการเชงธรกจของธนาคารพาณชยเอกชน เปนองคการท าหนาทศนยกลาง การออมเงนของประชาชนหรอผประกอบการคาทกขนาดธรกจ และเปนศนยกลางดานสนเชอเพอการลงทนหรออปโภคบรโภค ดวยบรบทของธนาคารพาณชยเอกชนขณะนอยภายใตความทาทายจากกระแสโลกาภวตนทางเศรษฐกจ ความกดดนจากนโยบายเสรทางการคาท าใหสงคมกาวสระบบทนนยม ปรมาณคแขงในตลาดการเงนมจ านวนเพมขน มการแขงขนดวยภมปญญาพนฐานทางเศรษฐกจ (Knowledge-base Economic Competition) เปนชวงเวลาทโลกเขาสยคสงคมแหงศตวรรษท 21 เปนยคแหงการพฒนาทางเทคโนโลย ท


335

สงผลใหเกดการแขงขนการบรการทางการเงนการธนาคารดวยนวตกรรมและเทคโนโลยดวยระบบดจทล ประกอบกบนโยบายรฐบาลไทย ทตองการพฒนาโครงสรางพนฐานการช าระเงนอเลกทรอนกส สระบบสงคมไรเงนสด และตองการขยายตลาดการลงทนไปยงประเทศภมภาคอาเซยน ท าใหสภาพการบรหารจดการธนาคารพาณชยเอกชน น าแนวคดการบรหารจดการแบบมงผลสมฤทธ โดยอาศยปจจยส าคญคอ การใหบรการคณภาพเพอสนองความตองการ คขนานกบการสรางความเชอมนไววางใจของลกคา คงไวซงประสทธภาพและภาพลกษณของธนาคารเอกชน และผลการวจยสภาพแวดลอมทมผลตอการพฒนาธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง พบวา สภาพแวดลอมภายในองคการทชใหเหนถงจดแขงของธนาคารพาณชย ไดแก 1) ดานโครงสรางองคการ พบวา วสยทศน พนธกจ คานยม และทศทางทชดเจน 2) พฒนารปแบบการใชบรการผาน Application บนมอถอ ช าระเงนพรอมเพย และการใช QR Code ในการช าระเงน พฒนาระบบงานภายในเพอรองรบการท าธรกรรมทางการเงนรปแบบใหมและปรมาณธรกรรมทเพมขน ปองกนสถาบนการเงนตกเปนเครองมอในการโจรกรรมทางการเงน/ฟอกเงน จากอาชญากรทางการเงน 3 ) ค านงถงผลประโยชน การอ านวยความสะดวกแกผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย และสอดคลองกบสภาพตลาด เชน การประชมผถอหนเพอรกษาความสมพนธทดกบผมสวนไดเสยในระยะยาว 4) ดานภาวะผน าทมความรอบร มองการณไกล มความมงมน กลาตดสนใจ มความสอสตย สจรต ยตธรรม และมคณธรรม สนบสนนการท างานเปนทม กระตนใหผใตบงคบบญชายกระดบความสามารถจนสามารถเปลยนผตามใหกลายเปนผน าได 5) การสอสารกบพนกงานและสรางแรงจงใจใหพนกงานอยางสม าเสมอตอบรบการเปลยนแปลง พรอมการกระจายอ านาจการบรหาร 6) พนกงานมความรความสามารถหลากหลายและเสรมสรางซงกนและกน 7) มการสงเสรมความรดวยการจดสมมนาหรอสงพนกงานเขารบการฝกอบรมเพอเพมทกษะ ความร ความสามารถ 8) การบรหารดานการสรางแรงจงใจใหกบพนกงานอยางมระบบและเหมาะสมในทกมต เชน ผลตอบแทน ความกาวหนาในหนาทการงาน สงเสรมดานสขภาพ อนามย ความปลอดภย การปองกนภย การปรบปรงสภาพแวดลอมในการท างาน ใหเหมาะสมกบการปฏบตงาน สงเสรมทนการศกษาใหกบพนกงาน กจกรรมเพอสรางความสามคครวมกน


336

ของพนกงานในองคการ สวนสภาพแวดลอมภายในองคการทชใหเหนจดออนของธนาคารพาณชย ไดแก 1) ผน าขาดประสบการณดานการสอสารกบฝายปฏบต ท าใหพนกงานไมเขาใจตอวตถประสงคทแทจรง หรอการมอบหมายงานไมชดเจน รวมทงผบรหารมความเปนตวของตวเองสง จงไมเปดรบฟงความคดเหนของพนกงาน 2) ผบรหารใหม ไมภาวะผน าและประสบการณเพยงพอกบต าแหนงทมภาระหนาททรบผดชอบ ขาดการประสานความรวมมอ จงสงผลตอความเขาใจรวมกนระหวางฝายบรหารและฝายปฏบตการ 3) แผนกลยทธส าหรบแกไขปญหาไมสอดคลองกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป และไมทนตอสถานการณทเปลยนแปลงตลอดเวลา และ 4) ไมมชองทางแสดงความคดเหน การยอมรบความคดสรางสรรคของพนกงาน เปนตน เมอพจารณาจากสภาพแวดลอมภายนอก ทชใหเหนถงโอกาสของธนาคารพาณชย คอ 1) โอกาสตอนโยบายทางการเงน คอ รฐบาลสงเสรมการลงทนโครงสรางพนฐานและระบบสาธารณปโภค โดยธนาคารพาณชยจะตองท าหนาทเปนตวกลางในการสงผานเงนทนไปยงผรวมในโครงการภาครฐ 2) โอกาสตอระบบธนาคารเชงเศรษฐกจในระดบภมภาค ซงมแนวโนมการขยายตวจากการทประเทศไทยเขารวมเปนสมาชกประชาเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community : AEC) จงมการพฒนาโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยทชวยใหการด าเนนธรกรรมทางการเงนระหวางประเทศมความสะดวกรวดเรวขน 3 ) โอกาสดานสงคมทเกดจากการรวมกลมของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ท าใหตลาดการเงนระหวางประเทศสมาชกในภมภาคอาเซยนมขนาดใหญและเปดกวางขน ภาครฐแตละประเทศในภมภาคตางก าหนดนโยบายการลงทนเพอเชอมโยงโครงสรางพนฐานตางๆ เขาดวยกน เพออ านวยความสะดวกทงดานการคา บรการ การลงทน และการเคลอนยายแรงงาน เคลอนยายทนเสร อาท การโอนเงน การกยมเงน การระดมทน และการวางแผนการจดการสนทรพยระหวางประเทศ และ 4) โอกาสดานการพฒนาเทคโนโลยรวมกนทชวยใหการด าเนนธรกรรมทางการเงนมความสะดวกรวดเรวขน ในขณะทสภาพแวดลอมภายนอกองคการทแสดงใหเหนถงอปสรรคของธนาคารพาณชย คอ 1) การเปลยนแปลงพฤตกรรมผบรโภคท าใหธนาคารพาณชย ตองปรบเปลยน


337

รปแบบการใหบรการใหมความทนสมยสการเปนธนาคารดจทลดวยเงนลงทนทสง 2) จ านวนคแขงขนในตลาดการเงนเพมมากขน 3) ระบบเทคโนโลยทางการเงนในปจจบนมความสลบซบซอน สงผลตอความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security) มกเกดความเสยหายตอธนาคารท าใหของธนาคารพาณชยเอกชนขาดความนาเชอถอจากลกคาและผมสวนไดเสย 3 ) วกฤตเศรษฐกจของประเทศจากประเทศสมาชกสหภาพยโรป (European Union: EU) สรางความผนผวนใหกบเศรษฐกจโลก สงผลกระทบถงภมภาคอาเซยน 4) ภยธรรมชาต การกอการรายและเหตการณความไมสงบ และ 5) การยกเลกกฎระเบยบขอบงคบ ขอก าหนดนโยบายราชการสงผลตอการด าเนนธรกจธนาคารดวย ตอบวตถประสงคขอท 2 เพอสรางและพฒนากลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง ผลการวจยเอกสาร งานวจยทเกยวของ และการสมภาษณเชงลก สามารถสรางกรอบเชงกลยทธการจดการได 13 กลยทธ แตเมอน าเขาส Focus Group Discussion มการกลนกรองคดเลอกกลยทธทส าคญได 7 กลยทธ และการเสวนาผก าหนดนโยบาย ขนตอนสดทายไดกลยทธการจดการธนาคารพาณชยเอกชนตอการเปนองคการสมรรถนะสง มทงสน 5 กลยทธ ไดแก กลยทธท 1 มงสรางและพฒนานวตกรรมเทคโนโลยเพอใหบรการดวยระบบการเงนการธนาคารอจฉรยะสสงคมไรเงนสด โดยยดลกคาเปนศนยกลาง กลยทธท 2 ด าเนนธรกจโดยยดหลกการบรหารกจการทด กลยทธท 3 ปรบเปลยนวฒนธรรมองคกรใหรบรองสงคมศตวรรษท 21 กลยทธท 4 พฒนาผน าการเปลยนแปลง กลยทธท 5 สงเสรมใหธนาคารพาณชยเปนองคกรแหงการเรยนรทวทงองคกร ตอบวตถประสงคขอท 3 เพอจดท ากลยทธและขอแนะน าเพอการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง โดยน า 5 กลยทธมาจดท าเปน BANKING Strategy Model


338

ภาพท 1 แสดงตวแบบเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง

จากการตวแบบไดขอแนะน าการบรหารเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนส

การเปนองคการสมรรถนะสง 14 แนวทาง ไดแก 1. จดท างบประมาณ เพอสราง Innovation Future Team ส าหรบดแลระบบ e-Banking เพอระบบรกษาความปลอดภย ปองกนขอมลลกคา 2. ออกแบบบรการคณภาพ เชน Prompt play, QR Code และนวตกรรมอน ๆ ทแตกตางจากคแขง 3. ค านงความตองการ และความสะดวกรวดเรวของลกคาเปนส าคญ 4. มอบอ านาจแกฝายก ากบกฎระเบยบ ฝายบรหารความเสยง ฝายตรวจสอบภายในก ากบดแล 5. ผบรหาร พนกงาน บรหารจดการตามหลกความรบผดชอบ ควบคกบหลกคณธรรม ความโปรง และความยตธรรมอยางแทจรง 6. การบรรจแตงตง รางวล ผลตอบแทนเหมาะสมกบผลการปฏบต ไมใชระบบอปถมภหรอตางตอบแทน


339

7. ระบบการจดการทใหอสระ สงเสรมความคดสรางสรรคใหแกพนกงาน 8. การขบเคลอนองคการใหเตบโตไปดวยกน 9. พนกงานมสวนรวมในการบรหารจดการเสมอนหนสวนธนาคาร 10. ผท าหนาทปฏรปโครงสราง และระบบการบรหารจดการ 11. สรางแรงบนดาลใจ กระตนทางปญญาใหเกดสงใหมทสรางสรรค 12. ใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 13. ด าเนนการบรณาการโครงสรางองคการ และวฒนธรรมองคกรใหพนกงานเรยนรจากการปฏบตงาน ควบคไปกบการใชเทคโนโลยททนสมย และการสรางนวตกรรมเปนเครองมอไปสความส าเรจ 14. สงเสรมและพฒนาขดความสามารถของพนกงานแตละคนอยางทวถง

การอภปรายผล จากผลการวจยพบขอมลส าคญตอการบรหารจดการ กลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง ผลสรปการวจยพบ 5 กลยทธหลก ไดแก 1) มงสรางและพฒนานวตกรรมเทคโนโลยเพอใหบรการดวยระบบการเงนการธนาคารอจฉรยะสสงคมไรเงนสด โดยยดลกคาเปนศนยกลาง 2) ด าเนนธรกจโดยยดหลกการบรหารกจการทด 3) ปรบเปลยนวฒนธรรมองคการใหรบรองสงคมศตวรรษท 21 4) พฒนาผน าการเปลยนแปลง และ 5) สงเสรมใหธนาคารพาณชยเปนองคการแหงการเรยนรทวทงา เมอน ามาจดท าตวแบบกลยทธการบรหารจดการส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนได BANKING Strategy Model และน ามาจดท าขอแนะน าการบรหารเชงกลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนสองคการสมรรถนะสง 14 แนวทางการบรหารเชงกลยทธ ซงผลการวจยนมลกษณะใกลเคยงกบผลการวจยของ Waal (2008) ทพบวา ปจจยชวดความเปนองคการทมสมรรถนะสงม 15 ปจจย จงอภปรายเพมเตมโดยอาศย การสมภาษณเชงลกผใหขอมลส าคญ (สมภาษณบคคล, 2561) ทเหนพองตองกนวา การจดโครงสรางองคการ กระบวนการบรหารจดการ เพอพฒนาองคการยงมลกษณะตางฝายตางท า องคการควรใชวธการวางแผนแบบบรณาการ


340

ดงนนการก าหนดกลยทธตองสอดคลองกนทง 5 กลยทธตามผลการวจย จงสอดคลองกบผลการวจยของ พส เดชะรนทร (2549) ทกลาวถงปจจยในการขบเคลอนใหองคกรกาวไปสองคการสมรรถนะสง ประกอบดวย ปจจยในการสรางองคการสมรรถนะสง 8 ประการคอ (1) การมยทธศาสตร Strategy ทด (2) ความสามารถในการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบต (3) ขดสมรรถนะ Competencies ของบคลากรในองคกรทเหมาะสมและสอดคลองกบ การขบเคลอนยทธศาสตร (4) โครงสรางและกระบวนการท างานทเหมาะสมกบยทธศาสตร (5) คานยมวฒนธรรมองคกรทสอดคลองเชอมโยงกบยทธศาสตร (6) ขอมลความรตางๆ ทใชในการตดสนใจ (7) Performance management ตวชวดโดยเ ชอมโยงผลงานไปถงผลตอบแทนและแรงจงใจ (8) ภาวะผน า Leadership ผลทเปนเชนน เหนไดวา ปจจยก าหนดกลยทธยงคงใหความส าคญการท างานรวม หรอการบรณาการระหวาง โครงสราง กลยทธทด กระบวนการจดการแผนสการปฏบต การกระจายอ านาจเพอการตดสนใจ วฒนธรรมองคกร ภาวะผน า ขดความสามารถบคลากร กลยทธส าหรบธนาคารพาณชยเอกชนทคนพบวา มความส าคญอนแรกคอ มงสรางและพฒนานวตกรรมเทคโนโลยเพอใหบรการดวยระบบธนาคารอจฉรยะ สสงคมไรเงนสด ยดลกคาเปนศนยกลาง ซงเปนแนวทางส าหรบการปฏบตเพอน าพาองคการสการเปนองคการสมรรถนะสง ผลการวจยนสอดคลองกบผลงานของ Waal (2004) ศกษาเรอง The Role of Information Technology in the High Performance Organization ทพบวา องคการทมสมรรถนะสงมลกษณะส าคญคอ การปรบปรงองคการ พรอมทงคดคนสงใหมอยางตอเนอง (Continuous Improvement and renewal) หมายความวา องคการตองก าหนดกลยทธในแงภมปญญาในการผลตคดคนผลตภณฑหรอบรการทมความแตกตาง แตมลกษณะเฉพาะตวตามบรบทหรอความสามารถหลก (Core competency) ตลอดจนการจดโครงสรางส าหรบการบรหารระบบ และการจดการดานการอ านวยความสะดวก รวมถงกระบวนการสรางบรการคณภาพทมความพเศษอยางโดดเดนนาในใจในบรการ โดยพจารณาบทบาททางเทคโนโลยใหมในระบบดจทล และสอดคลองกบแนวคดเกยวกบนวตกรรม องคการ (Organizational innovation) เปนเพราะการพฒนานวตกรรมองคการเปนพนฐานในการพฒนา


341

เศรษฐกจ และสงผลตอการพฒนาองคการ (Lawless & Anderson, 2017) เชนกบแนวคดของ Jaramillo, Mulki & Marshal (2005) เสนอแนวคดวานวตกรรมองคการมอทธพลตอการพฒนากระบวนการจดการภายในองคการใหมประสทธภาพและประสทธผล เนองจากนวตกรรมองคการเปนกระบวนการการน าทกษะความร ความคดสรางสรรค มาผสมผสานกบการบรหารจดการองคการทเปนเชนนอภปรายไดวา กระแสโลกาภวตนทางเศรษฐกจ และสภาพแวดลอมทางธรกจทปรบเปลยนอยางรวดเรว สงผลตอระบบเศรษฐกจทกภาคสวนทงในแงโอกาสและอปสรรค โดยเฉพาะภาคธนาคารตองปรบตวใหเทาทนตอการเปลยนแปลง ทงในแงบรบทการบรหารจดการ ดานการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผบรโภค ทมความตองการไดรบบรการผานนวตกรรมทางเทคโนโลยททนสมย เนองจากการรบรจากคาน ยมตอเทคโนโลยทางการเงนทมระบบการใหบรการรวดเรวขน ลดคาใชจาย ตวอยางเชน การสงซอสนคาอยในทพกอาศยหรอส านกงาน ผานระบบอตโนมตทผใหบรการจดท าระบบบรการไว ดวยการอ านวยความสะดวกในการเลอกซอ เลอกช าระเงน สนคาไปสงใหผซออยางรวดเรวโดยไมตองเดนทาง คานยมเหลานไดแพรหลายในสงคมยคศตวรรษท 21 จงเกดความตองการบรการ องคการใดสามารถพฒนาคณภาพบรการทแตกตาง มความโดดเดน ยอมไดรบ ความนยมจากลกคา เปนแรงจงมาใชบรการ เกดภาพลกษณทดงดดโดยปราศจากการแขงขน แตสรางความพงพอใจใหกบลกคา ชวยในการตดสนใจมาใชบรการมากขน จงกลาวไดวา การสรางสรรคนวตกรรมทางเทคโนโลยเพอใหบรการในรปแบบธนาคารอจฉรยะ ตาม ความคาดหวงของรฐบาลทตองการพฒนาประเทศสสงคมไรเงนสด สอดคลองกบวสยทศนประเทศไทย 4.0 เปนเหตผลทกลยทธมงสรางและพฒนานวตกรรมเทคโนโลยเพอใหบรการดวยระบบธนาคารอจฉรยะ สสงคมไรเงนสด ยดลกคาเปนศนยกลาง โดยไดรบการประเมนคณภาพเปนกลยทธทมความส าคญตอแนวทางการปฏบตดวยการสรางและพฒนานวตกรรมทางเทคโนโลยมาใชพฒนาระบบธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสงได


342

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะการบรหารจดการของธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง มดงน 1. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ธนาคารพาณชยเอกชน ควรก าหนดกลยทธการพฒนาและยกระดบองคการใหมสมรรถนะสง โดยก าหนดนโยบายดานการพฒนาทรพยากรบคคล มงเนนการเพมสมรรถนะบคลากรเปนทนมนษย ภายใตฐานความร Knowledge base economic -social 2. ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ 2.1 การบรหารจดการแผนปฏบตการอยางเปนระบบ ควบคมการปฏบตการตามกลยทธ (Current workflow) ภายใตการมสวนรวมของพนกงาน (Participation) โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศ และระบบการสอสารภายในองคการ 2.2 ปฏรปโครงสรางองคการแบบแนวราบ (Flat organization) ออกแบบระบบงานใหผปฏบตงานมอสระ ความคลองตวในการตดสนใจ บรรจแตงตงผน าการเปลยนแปลง เพอสนบสนน ขบเคลอนระบบงานใหเกดประสทธภาพ สองคการสมรรถนะสง 2.3 รกษาคณภาพบรการอยางสม าเสมอ ตอเนอง ยดลกคาเปนศนยกลาง โดยศกษาวเคราะหสภาพการณทางวฒนธรรมสงคมทงลกคาชาวไทย และชาวอาเซยน 2.4 เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการปฏบตงาน ก าหนดเกณฑจงใจทงดานคาตอบแทน สวสดการ (ทนการศกษาตอ ศกษาดงาน Best practice) และความกาวหนาในงาน (Career path) 2.5 อบรมเชงปฏบตการเพอสรางทนทางปญญา และเสรมทกษะแหงการเรยนร 21st Century Skills ดวยระบบเศรษฐ-สงคมฐานความร เพอพฒนาทรพยากรบคคลใหมความรและทกษะขนสงในการปฏบตงานในระดบมาตรฐานสากล


343

3. ขอเสนอแนะเชงวชาการ 3.1 จดท าหลกสตรเก ยวกบ Knowledge-base economic-social และหลกสตรเกยวกบการใชและพฒนาระบบนวตกรรมทางเทคโนโลยดจทล หรอ Artificial Intelligence (AI) แกผบรหารและพนกงานทกคน 3.2 จดท าคมอดานการจดการและการปฏบตดานการเงนการธนาคารยคใหม 3.3 จดท าหลกสตรทเนนพฒนาองคความรใหม ภายใตหวขอ การพฒนาขดความสามารถผบรหารและพนกงานดานการจดการภายในองคการ วฒนธรรมองคกรดวยหลกบรรษทภบาล หลกสตรการบรการสงคมดวยจตบรการและความรบผดชอบตอลกคา 4. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยในอนาคต ควรศกษาเพอจดท าหลกเกณฑเพอการประเมนผล (Appraisal) ส าหรบวเคราะหขอมลยอนกลบ (Feed Back) เพอขอมลทงการประเมนผลและขอมลยอนกลบมาปรบแกและหรอพฒนากลยทธการบรหารจดการธนาคารพาณชยเอกชนสการเปนองคการสมรรถนะสง

เอกสารอางอง กอบศกด ภตระกล. (2553). ระบบการเงน และอนาคตของเศรษฐกจไทย. สบคนเมอ 23

มนาคม 2562, จาก http://bit.ly/bJ9gxh ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย. (2556). การวเคราะหงบการเงนธนาคารพาณชย ตอนท 1.

สบคนเมอ 23 มนาคม 2562, จาก http://www.tsithailand.org/index ทพวรรณ หลอสวรรณรตน. (2551). องคการสมรรถนะสงกบความรบผดชอบตอสงคม.

วารสารการจดการภาครฐและเอกชน, 15(2), 11-35. ธนาคารกรงเทพ จากด (มหาชน). (2559). รายงานประจ าป 2558. เขาถงเมอ 23 มนาคม

2559, จาก www.bangkonbank.com ธนาคารแหงประเทศไทย. (2558). AEC ผลตอภาคการเงนและธนาคารไทย. เขาถงเมอ 25

มนาคม 2562, จาก http://www.stou.ac.th/Schools/Sec/services/stou/pdf


344

พส เดชะรนทร. (2549). การพฒนาองคการใหมขดสมรรถนะสง (High performance organization). กรงเทพฯ: วชน พรนท แอนดมเดย.

พไลวรรณ จาวสวรรณวงษ. (2557). การศกษาความเปนองคการทมสมรรถนะสง (High Performance Organization): กรณการศกษาเปรยบเทยบกระทรวงพลงงาน และบรษท ปตท. จ ากด (มหาชน). วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

รตตกรณ จงวศาล. (2556). ภาวะผน า: ทฤษฎการวจยและแนวทางสการพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรสดา วงศวเศษกล. (2554). การพฒนายทธศาสตรองคการสมรรถนะสงของสถาบน การศกษาพยาบาลสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. ดษฎนพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาอดมศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรณกมล ศขเอนก และประสพชย พสนนท. (2557). ภาวะผน าการเปลยนแปลงความผกพนตอองคการและความสขในการท างานทมอทธพลตอพฤตกรรมการเปนสมาชกทดขององคการหนวยงานสนบสนนฝายบรหาร สถาบนการเงนแหงหนง. สบคนเมอ 27 มนาคม 2562, จาก http://conference.bareview.org/paper. mju;BA5704723-02.html

Idris, M.A.,M.F. Dollard and A.H. Winefield. (2011). Integrating psychosocial safety climate in the JD-R model : a study amongst Malaysian works’. South African Journal of Industrial Psychology, 37, 1-11.

Jaramillo, F., Mulki, J.P. and Marshall, G.W. (2005). A Meta-Analysis of the Relationship between Organizational Commitment and Salespeople Job Performance: 25 Years of Research. Journal of Business Research, 58, 705-714.


345

Lawless, W. Michael and Philip C. Anderson. (2017). Generational Technological Change: Effects of Innovation and Local Rivalry on Performance. Academy of Management Journal, 39(5).

Waal, Andre de. (2004). The Role of Information Technology in the High Performance Organization. Online Available 24 December 2019, from https://www.andredewaal.eu/wp-content/ uploads/2017/08/ HPO-ITSummary2008.pdf.

Waal, Andre de. (2008). What Really Counts in a High Performance Organization. Available 24 December 2019, from https://www. researchgate.net/profile/Andre_Waal/publication/265915708

https://journals.aom.org/doi/abs/10.5465/256996

https://journals.aom.org/doi/abs/10.5465/256996

https://journals.aom.org/journal/amj

https://journals.aom.org/toc/amj/39/5

รายชอผทรงคณวฒพจารณาบทความ (Peer Reviewer) ประจ าฉบบ รองศาสตราจารย ดร.ธนสวทย ทบหรญรกษ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา รองศาสตราจารย ดร.ศรณา จตตจ ารส มหาวทยาลยศลปากร รองศาสตราจารย ดร.พรอนงค บษราตระกล จฬาลงกรณมหาวทยาลย รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา บญสง มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร รองศาสตราจารย ดร.มารต พฒผล มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รองศาสตราจารย ดร.วสทธ วจตรพชราภรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร รองศาสตราจารย สธ คณาวชยานนท มหาวทยาลยศลปากร รองศาสตราจารย สนนท นลพงศ นกวชาการอสระ ผชวยศาสตราจารย ดร.ปดเทพ อยยนยง มหาวทยาลยเชยงใหม ผชวยศาสตราจารย ดร.ศภชย อารรงเรอง มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ผชวยศาสตราจารย ดร.วโรจน เจษฎาลกษณ มหาวทยาลยศลปากร ผชวยศาสตราจารย ดร.มณ มมาก มหาวทยาลยทกษณ ผชวยศาสตราจารย ดร.โอม พฒนาโชต มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราวณยา สวรรณณฐโชต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผชวยศาสตราจารย ดร.วภาดา ประสารทรพย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ผชวยศาสตราจารย ดร.กลญา แกวประดษฐ มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน ผชวยศาสตราจารย ดร.ปรศนา มชฌมา มหาวทยาลยสวนดสต ผชวยศาสตราจารย ดร.ณฐวฒ โรจนนรตตกล สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง พระครสงฆรกษทรงพรรณ ชยทตโต, ผชวยศาสตราจารย ดร.วทยาลยสงฆราชบร ผชวยศาสตราจารย ดร.โสภาพร กล าสกล มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ผชวยศาสตราจารย ดร.ฐรชญา ชยเกษม มหาวทยาลยขอนแกน ผชวยศาสตราจารย ดร.บษบา สทธการ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ผชวยศาสตราจารย ดร.มนสสน บญมศรสงา มหาวทยาลยศลปากร ผชวยศาสตราจารย ดร.สมคด ดวงจกร มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง ผชวยศาสตราจารย ดร.พรพรรณ จนทรแดง มหาวทยาลยพะเยา ผชวยศาสตราจารย ณฐธญ พงษพานช มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร อาจารย ดร.ปญญา จนทโคตร มหาวทยาลยศลปากร อาจารย ดร.สรไกร เรองรง มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร อาจารย ดร.ศรเพญ ภมหภญโญ มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร อาจารย ดร.ชลทตย เอ ยมส าอางค มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร อาจารย ดร.บณศกาญจ ตงภากรณ มหาวทยาลยราชภฏล าปาง อาจารย ดร.ขวญใจ กจชาลารตน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

ค ำแนะน ำส ำหรบผเขยน 1. บทความทจะไดรบการพจารณาตพมพตองเปนบทความดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สาขาทเกยวของกบภาษา วรรณกรรม คตชนวทยา โบราณคด ศลปะ วฒนธรรม การทองเทยว การโรงแรม สงคมศาสตร ประวตศาสตร การพฒนาชมชน การปกครอง การศกษาและสาขาอน ๆ ทเกยวของ และเปนบทความประเภทบทความวชาการ บทความวจย บทความปรทศนหรอบทวจารณหนงสอ 2. ตนฉบบบทความใหเขยนดวยภาษาไทย โดยระบชอเรอง ชอผเขยนเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ พรอมวฒการศกษา ต าแหนงทางวชาการ (ถาม) ต าแหนงงานและสถานทท างาน 3. ทกบทความตองมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ ค าส าคญทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ 4. บทความทจะไดรบการตพมพตองผานการกลนกรองและประเมนคณภาพจากกองบรรณาธการและผทรงคณวฒอยางนอย 2 คน 5. บทความทสงมาตองไมเคยตพมพหรอเผยแพรทอนมากอน และไมอยระหวางการเสนอเพอตพมพในวารสารอน 6. เนอหาและความคดเหนในบทความเปนของผเขยนบทความ มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรและกองบรรณาธการไมจ าเปนตองเหนพองดวย จงถอเปนความรบผดชอบของผเขยนเทานน

กำรจดเตรยมตนฉบบ 1. พมพบทความความยาวประมาณ 20-25 หนา บนกระดาษขาวขนาด A5 เวนระยะขอบ 1.5 X 1.5 เซนตเมตร ใสเลขก ากบมมบนขวาทกหนา (ยกเวนหนาแรก) เนอหาใชแบบอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 14

2. ชอบทความทงภาษาไทยและภาษาองกฤษพมพใหอยกงกลาง ใชตวอกษรขนาด 18 ตวหนา สวนชอผเขยนพมพชดขวา ใชขนาดตวอกษร 14 ตวหนา เขยนชอผเขยนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยใชเครองหมายขดทบคน หากมผเขยนหลายคนใหใสตวเลขยกทายชอ และใสขอมลวฒการศกษา ต าแหนงทางวชาการ (ถาม) สถานทท างานทเชงอรรถโดยใชตวอกษรขนาด 12 ส าหรบหวขอใหญในเนอเรองใชตวอกษรขนาด 16 ตวหนา

3. บทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ แตละบทคดยอมความยาวไมเกนหนงหนากระดาษขนาด A5 ก าหนดค าส าคญ (Keyword) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ จ านวน 3-5 ค า ค าส าคญภาษาไทยใชวธการเวนวรรคระหวางค า ค าส าคญภาษาองกฤษใชจลภาค (comma) คนระหวางค า 4. เนอหาของบทความวชาการ ประกอบดวย 1) บทน า (Introduction) 2) เนอหา (Content) 3) บทสรป (Conclusion) และ 4) การอางอง (Reference) สวนเนอหาของบทความวจย ประกอบดวย 1) บทน า (Introduction) ครอบคลมความส าคญ ทมาของปญหาการวจย วตถประสงค แนวคดและวรรณกรรมทเกยวของ 2) วธด าเนนการวจย (Research Methodology) ไดแก ประชากรและกลมตวอยาง เครองมอ การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล 3) สรปผลการวจย (Conclusion) และการอภปรายผล (Discussion) 4) ขอเสนอแนะ (Suggestion) 5) กตตกรรมประกาศ (Acknowledge) (ถาม) และ 6) เอกสารอางอง (Reference) 5. เอกสารอางอง ใชการอางองตามแนวเอพเอ (APA: American Psychological Association) มแหลงการตพมพทชดเจน อาจเปนหนงสอ วารสาร หรอแหลงขอมลทางอนเตอรเนตกได

6. ถามแผนภม ภาพประกอบหรอกราฟทใสประกอบไวในเนอหา ตองมชอ ทมา และเลขก ากบชดซายดานลาง ส าหรบตารางใหใสชอตารางชดซายดานบนของตาราง 7. ผเขยนตองสง 1) แบบฟอรมการสงตนฉบบเพอพจารณาน าลงวารสารมนษยสงคมปรทศน 2) ตนฉบบบทความทเปนเอกสาร จ านวน 1 ชด และ 3) แผน CD ขอมลตนฉบบ ทงรปแบบ Word และ PDF 1 แผน หรอ 4) สงผานระบบออนไลนในรปแบบ Word และ PDF มายง http://hs.pbru.ac.th/journal/

http://hs.pbru.ac.th/journal/

กำรอำงองเอกสำร 1. รปแบบกำรอำงองในเนอหำ

ประอรนช/โปรงมณกล/(2557: 9) กลาววา.........................................หรอ.......................... .........................(ประอรนช/โปรงมณกล,/2552: 9)

ฟลเลย/(Filley,/1975: 125) กลาววา...............................................หรอ……………………………………………. (Filley,/1975: 125) 2. รปแบบบรรณำนกรม/เอกสำรอำงองทำยบทควำม

หนงสอ ชอผแตง.//(ปทพมพ).//ชอหนงสอ/(ครงทพมพ).//สถานทพมพ:/ส านกพมพ. เกรยงศกด เจรญวงศศกด.//(2545).//กำรคดเชงกลยทธ/(พมพครงท 3).//กรงเทพฯ://///////ซคเซสมเดย. Austin, J.//(1962).//How to do things with words.//London:/Oxford ////////University Press.

บทควำม

ชอผแตง.//(ปพมพ).//ชอบทความ.//ชอวำรสำร,/ปทพมพ(ฉบบท),/เลขหนา. ธารณ/เชาวศลป.//(2541).//หองสมดกบคนพการ.//วำรสำรสะบนงำ,/11(2),/17- 18. Van Dijk, T.A.//(1979).//Pragmatics connectives.//Journal of ////////Pragmatics,/3(5), 447-456.

สงพมพจำกฐำนขอมลอนเทอรเนต

ชอผแตง.//(ปพมพ).//ชอเรอง//สบคนเมอ วนท เดอน ป,//จาก URL. กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ.//(ม.ป.ป.).//โรงแรมของประเทศจน.//สบคนเมอ ////////24 เมษายน 2552,/จาก www.thaifta.com/thaifta/Portals/0/. Collection Development Training for Arizona Libraries. //(2007).// ///////Acquisition. //Retrieved/August 3, 2007,/from ////////http://www.dlapr.lib.az. us/cdt.acquis.htm.

วทยำนพนธ

ชอผแตง.//(ปพมพ).//ชอวทยำนพนธ.//วทยานพนธปรญญา/สาขาวชา/คณะ/สถาบน. ประอรนช โปรงมณกล.//(2543).//กำรใชอนเทอรเนตกบงำนพฒนำทรพยำกร ////////สำรนเทศในหองสมดสถำบนอดมศกษำในประเทศไทย.//วทยานพนธ ////////ศลปศาสตรมหาบณฑต/สาขาบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร ////////คณะศลปศาสตร/มหาวทยาลยธรรมศาสตร. Wattana, Piyarat.//(2004).//Precipitation and characterization of ////////petroleum asphaltenes.//Thesis of Doctor of Philosophy./ ////////University of Michigan.

http://www.thaifta.com/%20%09thaifta/Portals/0/File/ascn_sercn.doc

http://www.dlapr.lib.az/

กำรสมภำษณ ชอผใหสมภาษณ,//(ป, เดอน วนทใหสมภาษณ).//ต าแหนงผใหสมภาษณ.//หนวยงานของ////////ผใหสมภาษณ.//

สมภาษณ. เสนาะ กลนงาม,//(2560, กรกฎาคม 14).//อธการบด.//มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร.//////////สมภาษณ. Page, O.//(1991, March 5).//President.//Austin Peay State University.//////////Interview.

หมายเหต 1. กรณทผเขยนมากกวา 3 คน ใหใสชอ 3 คนแรก แลวตามดวย “และคณะ” หรอ “et al.” 2. / หมายถง ระยะเวนวรรค 1 ครง // หมายถง ระยะเวนวรรค 2 ครง

แบบฟอรมกำรสงบทควำมเพอลงตพมพ ในวำรสำรมนษยสงคมปรทศน

(ดาวนโหลดแบบฟอรมไดจาก www.http://hs.pbru.ac.th/journal/ )

วนท..........เดอน......................................พ.ศ............. เรยน บรรณาธการวารสารมนษยสงคมปรทศน ขาพเจา (นาย /นาง /นางสาว /อนๆโปรดระบ)...........................................................................................

วฒกำรศกษำ ปรญญาตร ชอวฒ............................................................สาขา.....................................................

ปรญญาโท ชอวฒ...........................................................สาขา.....................................................

ปรญญาเอก ชอวฒ..........................................................สาขา..................................................... สถำนภำพ

ศาสตราจารย รองศาสตราจารย ผชวยศาสตราจารย อาจารย สงกดสาขาวชา......................................................................... คณะ........................................................................มหาวทยาลย………..……............................................................................................................................................. นกศกษาระดบปรญญา โท เอก ชอหลกสตร.............................................................................. สาขาวชา............................................................... คณะ...........................................................................................มหาวทยาลย………..……........................................................................................................................................... ทอยปจจบน เลขท................หมท.........ซอย.............................ถนน..........................ต าบล/แขวง......................... อ าเภอ/เขต.......................................จงหวด...............................................รหสไปรษณย.........................................โทรศพทมอถอ..............................................................................E-mail………………………….……………………………… สถำนทท ำงำน........................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... โทรศพททท างาน....................................................โทรสาร........................................................................................ มความประสงคขอสงบทความ เรอง ชอบทความภาษาไทย ............................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ชอบทความภาษาองกฤษ........................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................

http://www.http/hs.pbru.ac.th/journal/

ทอยทสามารถตดตอไดสะดวก เลขท .................. ถนน................................... แขวง/ต าบล................................. เขต/อ าเภอ..................................... จงหวด ............................................... รหสไปรษณย ...................................โทรศพท ......................โทรศพทมอถอ ............................... e-mail…………………………………………………………….. ขาพเจาขอรบรองวา ไดเรยบเรยงบทความนอยางประณตและไดตรวจทานความถกตองของขอมลแลว บทความนยงไมเคยลงตพมพในวารสารใดมากอน และไมอยระหวางการพจารณาของวารสารอน ในระหวางการตพมพหากขาพเจาขอเพกถอนบทความ ขาพเจายนดยอมรบผดชอบในคาใชจายใดๆ อนอาจเกดขน ลงชอ ..............................................เจาของบทความ (.........................................................)

วารสารมนุษยสังคมปริทัศน์hs.pbru.ac.th/journal/wp-content/uploads/2020/04/2562-02-full-paper.… ·...

Documents

Transcript of วารสารมนุษยสังคมปริทัศน์hs.pbru.ac.th/journal/wp-content/uploads/2020/04/2562-02-full-paper.… ·...