รายงานการพิจารณาศึกษา...

รายงานการพจารณาศกษา ปญหาวกฤตทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม :

กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

โดย คณะกรรมาธการการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สภานตบญญตแหงชาต

สานกกรรมาธการ ๑ สานกงานเลขาธการวฒสภา

ปฏบตหนาทสานกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาต

รายงานของคณะกรรมาธการสามญ เรอง ปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ผรบผดชอบ : คณะกรรมาธการการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สภานตบญญตแหงชาต ปทพมพ : พ.ศ. ๒๕๖๐ เบอรโทร : ๐ ๒๘๓๑ ๙๑๖๒ – ๓ จดพมพโดย : กลมงานการพมพ สานกการพมพ สานกงานเลขาธการวฒสภา

พลเรอเอก วลลภ เกดผล ประธานกตตมศกดคณะกรรมาธการ

พลอากาศเอก ทรงธรรม โชคคณาพทกษ รองประธานฯ คนทสาม

พลเรอโท สนธยา นอยฉายา รองประธานฯ คนทหนง

พลเรอเอก ทววฒ พงศพพฒน รองประธานฯ คนทสอง

ศาสตราจารยสนท อกษรแกว รองประธานฯ คนทส

พลตร ณรงคพนธ จตตแกวแท กรรมาธการ

พลเรอโท รตนะ วงษาโรจน รองเลขานการคณะกรรมาธการ

พลโท ชยยทธ พรอมสข ประธานคณะกรรมาธการ

พลตร เฉลมพล ศรสวสด โฆษกคณะกรรมาธการ

ศาสตราจารยสม จาตศรพทกษ ประธานทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเรอเอก ไกรสร จนทรสวานชย ทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลอากาศเอก บญยฤทธ เกดสข ทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก นพทธ ทองเลก ทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก จระศกด ชมประสพ กรรมาธการ

พลเอก วนย สรางสขด เลขานการคณะกรรมาธการ

นายประมท สตะบตร กรรมาธการ

พลโท พศณ พทธวงศ กรรมาธการ

พลเรอเอก วระพนธ สขกอน กรรมาธการ

พลเรอเอก พจารณ ธรเนตรกรรมาธการ

นายนรวชช ปณณกนต กรรมาธการ

พลเอก อทศ สนทร กรรมาธการ

พลเอก ธนดล สรารกษ กรรมาธการ

พลเรอเอก พลเดช เจรญพล กรรมาธการ

พลโท ณฐพล นาคพาณชย กรรมาธการ

พลเอก วชต ศรประเสรฐกรรมาธการ

พลเรอเอก ชมพล วงศเวคน กรรมาธการ

คณะกรรมาธการการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สภานตบญญตแหงชาต

พลเอก โสภณ ศลพพฒน ทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก ปรชา จนทรโอชากรรมาธการ

นายสถตย สวนทร กรรมาธการ

พลอากาศเอก สรศกด ทงทอง กรรมาธการ

รายนามคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษาปญหาวกฤตทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม : กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

พลเรอเอก วลลภ เกดผล ประธานคณะอนกรรมาธการ

พลเอก นพทธ ทองเลก รองประธานคณะอนกรรมาธการ คนทหนง

ศาสตราจารยสนท อกษรแกว อนกรรมาธการและทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลเอก จระศกด ชมประสพ อนกรรมาธการและทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลเอก วชต ศรประเสรฐ รองประธานคณะอนกรรมาธการ คนทสอง

นายสรพล ปตตาน อนกรรมาธการ

นางนศากร โฆษตรตน อนกรรมาธการ

นางสาวคนงนจ ศรบวเอยม อนกรรมาธการ

นายณรงค บญยสงวน อนกรรมาธการ

นางขวญฤด โชตชนาทววงศ อนกรรมาธการและเลขานการ

นายชาต เจยมไชยศร อนกรรมาธการ

นางสวรรณา เตยรถสวรรณ อนกรรมาธการ

นางสาวชลาทพย รตสข ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

ฌ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


บทสรปผบรหาร

กรงเทพมหานคร และปรมณฑล (จงหวดนนทบร จงหวดปทมธาน จงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรสาคร และจงหวดนครปฐม) เปนกลมเมองตอนปลายของแมน าเจาพระยาและแมน าทาจน ปญหาน าเสยในพ นทกรงเทพมหานคร และปรมณฑล สวนหนงไดรบมาจากพ นท ตอนบนของแมน า แตตองรบความจรงวาน าเสยทเปนปญหาน นสวนใหญเกดจากในพ นทเอง โดยมาจากทอยอาศย อาคารพาณชย และสถานประกอบการประเภทตาง ๆ ทขยายตวมากข นเปนลาดบ จนเกนความสามารถ ในการบาบดตามธรรมชาต และไดขยายผลกระทบไปสทะเลโดยทาใหน าทะเลในอาวไทยตอนบน มคณภาพเสอมโทรม เกดสารพษตกคาง ท งไมโครพลาสตก โลหะหนก ยา อยในสตวน าและระบบนเวศ ถงแมวาจะมกฎหมายหลายฉบบทเกยวกบการดาเนนการเพอปองกนและแกไขปญหาน าเสย รวมท งมหลายหนวยงานทมสวนรบผดชอบในเรองน าเสย แตการบงคบใชกฎหมายกยงมไดมการดาเนนการ อยางจรงจง และจากการทมบทบญญตเกยวกบน าเสยกระจดกระจายอยในกฎหมายหลายฉบบ และยงมหลายหนวยงานทเกยวของ ซงเปนอปสรรคในการแกไขปญหาน าเสยของกรงเทพมหานคร และปรมณฑลอกดวย นอกจากน ปญหาน าเนาเสยในพ นทกรงเทพมหานคร และปรมณฑล มสวนทาใหสญเสยภาพลกษณทดตอการทองเทยว และโอกาสในการทองเทยวตามลาน าของกรงเทพมหานคร และปรมณฑลอกดวย

การแกไขปญหาน าเสยในปจจบนท งในดานการบงคบใชกฎหมายและการบรหารจดการของหนวยงานทเกยวของยงคงมงเนนไปทการแกไขปญหาทเกดข น การลงโทษ และการเยยวยา แตมการใชการปองกนกอนเกดเหตดวยการสรางความตระหนกรตอสงคมและมาตรการจงในการปองกนนอยมาก ซงหากมการบงคบใชกฎหมายและดาเนนการเพอปองกนมใหมการปลอยน าเสยลงสแหลงน าสาธารณะไดอยางจรงจงแลว ปญหาน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมทกประเภท ฟารมปศสตวขนาดใหญ การเพาะเล ยงสตวน าในบอ และจากชมชนบางประเภท อาคารสานกงาน อาคารชด โรงแรม ศนยการคา โรงพยาบาล และตลาดสดจะลดลงไดมาก ท งน เพราะแหลงกาเนดน าเสยเหลาน เปนแหลงกาเนดน าเสยขนาดใหญทสามารถระบตาแหนงไดชดเจน สวนน าเสยจากชมชน ท งจากทอยอาศยประเภทบานเรอน ทสรางกระจดกระจายกนอย และอาคารพาณชย ภาคการเกษตรประเภทการเพาะปลก การเพาะเล ยงสตวน าในแหลงน าสาธารณะ และปศสตวขนาดเลก ซงยากตอการควบคมเพราะเปนแหลงกาเนดน าเสยขนาดเลกทไมสามารถระบตาแหนงไดชดเจน ในการศกษาของคณะกรรมาธการฯ คร งน จงใหความสาคญกบการแกไขปญหาน าเสยจากชมชนเปนอยางมาก

ญ



การทางานของกรงเทพมหานคร และทกจงหวดในเขตปรมณฑล ในการแกไขปญหาน าเสย อนเกดจากชมชนยงไมสามารถดาเนนการไดอยางเตมท จงยงมน าเสยจานวนมากถกปลอยลงสแหลงน าสาธารณะโดยมไดรบการบาบด เชน กรงเทพมหานคร ปจจบนมระบบบาบดน าเสยรวมทเดนระบบแลวเพยง ๘ แหง สามารถรองรบน าเสยไดรอยละ ๔๕ ของปรมาณน าเสยของกรงเทพมหานครท งหมด ซงในความเปนจรงปจจบนน าเสยทเขาสระบบบาบดน าเสยรวมมปรมาณเพยงรอยละ ๓๒ เทาน น ซงหมายถงน าเสยของกรงเทพมหานครทคาดวามประมาณวนละ ๒.๕ ลานลกบาศกเมตร จะเขาสระบบบาบดน าเสยรวมเพยง ๐.๘ ลานลกบาศกเมตร จงยงมน าเสยทมไดผานระบบบาบดน าเสยรวมถกระบายออกไปสแหลงน าสาธารณะวนละประมาณ ๑.๗ ลานลกบาศกเมตร สาหรบในเขตปรมณฑลท ง ๕ จงหวด ปจจบนมระบบบาบดน าเสยรวมเพยง ๑๐ แหง ซ งเปนระบบขนาดเลกและพ นท ใหบรการจากด ดงน นน าเสยจากชมชนสวนใหญยงคงถกระบายลงสแหลงน าสาธารณะโดยตรง

ความพยายามในการแกไขปญหาน าเสยของกรงเทพมหานคร และปรมณฑล เนนไปทการสรางระบบบาบดน าเสยรวม ซงเปนระบบทตองใชเทคโนโลยการออกแบบและกอสรางมตนทนสง และมคาใชจายในการเดนระบบและบารงรกษาระบบ ในขณะทกรงเทพมหานคร และทกจงหวดในเขตปรมณฑล กยงไมมการเกบคาธรรมเนยมน าเสยและน าท ง ทาใหการทจะสรางและขยายเขตบรการในการบาบด น าเสยรวมเปนไปไดอยางเชองชาไมทนตอสถานการณ ซงเปนปญหาทสอดคลองกบผลการศกษาเปร ยบ เท ยบการจ ดการน า เส ยของ Institute for Global Environmental Strategies (IGES) ในโครงการความรวมมอ Water Environmental Partnership in Asia เม อป ๒๕๕๖ ท ระบวา รอยละ ๘๕ - ๘๙ ของน าเสยจากชมชนของประเทศในภมภาคเอเชยมไดรบการบาบด นอกจากน ยงระบวาการจดการน าเสยทเนนการบาบดน าเสยโดยระบบบาบดน าเสยแบบรวม (Centralized wastewater treatment) ทอาศยเทคโนโลยข นสงจากประเทศทพฒนาแลวในประเทศทกาลงพฒนาของภมภาคเอเชยมปญหาในดานคาใชจายสงและไมเหมาะสมและคมคาในเชงเศรษฐศาสตร จงเสนอแนะใหใชระบบบาบดน าเสยแบบกระจาย (Decentralized Wastewater Treatment) ซงกาลงมแนวโนมถกนามาใชมากข นในหลายภมภาคทวโลก สาหรบพ นททยงไมมระบบบาบดน าเสย แตมการขยายตวของชมชนเมอง และการเพมของประชากรในอตราสง นอกจากน จากการศกษาพบวาการนาศาสตรพระราชาในการจดการน าเสยทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระราชทานไว เชน เครองกรองน าธรรมชาต การผสมผสานระหวางพชน ากบระบบเตมอากาศ การใชน าดไลน าเสยยงมไดมการ นอมนามาใชแกไขปญหาอยางจรงจง ดวยเหตทกรงเทพมหานครยงเนนการใชคคลองในพ นท เพอการปองกนน าทวมจนอาจไมไดบรหารจดการระบบระบายน าใหเปนประโยชนในการใชน าดไลน าเสยเทาทควร รวมถงการใชคคลองบางแหงในการบาบด

ฎ



คณะกรรมาธการฯ ไดนาผลการศกษามาสรปเปนปญหาและขอเสนอแนะในการแกไขปญหาโดยละเอยดไวในบทท ๕ ของเอกสารน ซงสรปขอเสนอแนะในประเดนสาคญได ดงน ๑) ขอเสนอแนะทวไป ซงเปนขอเสนอแนะในภาพรวมสามารถใชไดในทกพ นท โดยการปรบปรงแกไขต งแตตนน า กลางน า และปลายน า ดงน ตนน า เปนการสรางจตสานกและความตระหนกรของประชาชน โดยใหประชาชนรบร ถงพษภยจากน าเสย หนาทและการมสวนรวมในการปองกนและลดการเกดน าเสย การปรบปรงกฎหมายและพฒนากลไกในการแกไขปญหาน าเสย การวางแผนระบบบาบดน าเสยไวในการวางผงเมอง รวมท งการนามาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอมมาใชในการแกปญหาดวย เชน ในเรองการเกบคาธรรมเนยมน าเสยและน าท ง การสรางแรงจงใจในการลดการผลตสนคาทสรางภาระทยากตอการบาบด ซงจะดาเนนการไดตองมการปรบปรงหรอบญญตกฎหมายเพมเตม เชน การจะจดเกบคาธรรมเนยมน าเสยและน าท ง ใหไดผลจะตองมกฎหมายทกาหนดใหตองดาเนนการเพอแกไขปญหาการเมองทองถน เปนตน

กลางน า เปนการจดการหรอบาบดน าเสยกอนปลอยออกจากแหลงกาเนด ท งดวยการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง การมมาตรการในการตรวจสอบการเดนระบบบาบดน าเสยของสถานประกอบ การ การสนบสนน และสรางแรงจงใจใหประชาชนทไมอยในเขตบรการบาบดน าเสยตดต งระบบบาบดน าเสยแบบตดกบท (On-site) ทไดมาตรฐาน

ปลายน า เปนการบาบดน าเสยภายหลงจากถกปลอยมาจากแหลงกาเนด ไดแก การบรหารจดการในการบาบดน าเสยแบบรวมขนาดกลางและเลก หรอแบบรวมกลม โดยการปรบปรงทอรวบรวมน าเสยใหใชงานไดอยางมประสทธภาพ การสรางระบบรวบรวมน าเสยเพอขยายพ นทบรการใหสามารถ นาน าเสยมาเขาสระบบไดเตมความสามารถ และการนอมนาศาสตรพระราชาในการจดการน าเสย มาประยกตใชอยางจรงจง รวมท งการนาน าทบาบดแลวมาใชประโยชนตอไปดวย และมการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการบาบดน าเสยอยางตอเนอง

๒) ขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยของกรงเทพมหานคร ๒.๑) ควรพจารณาการใชคคลองในพ นทใหไดประโยชนสงสดท งในการปองกนน าทวม และการแกไขปญหาน าเสย รวมท งพจารณาการใชอโมงคระบายน า เพอสนบสนนการแกไขปญหาน าเสย ๒.๒) ควรพจารณาการสรางระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลกในบางพ นท และควรศกษาความเปนไปไดในการใชพ นทบรเวณปากซอยกอนลงสทอระบายน ารมถนน และปากคลองกอนลงสคลองใหญหรอแมน า ๒.๓) ควรพจารณาทาทอระบายน าเสยแยกออกจากทอระบายน าฝน ในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวม และมความหนาแนนสงของกจกรรมทเปนแหลงกาเนดน าเสย เชน ถนนสาธร สลม ดนแดง หวยขวาง เปนตน เพอเพมคาความสกปกรกในน าเสยทเขาสระบบบาบดน าเสยรวม

ฏ



๓) ขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยของปรมณฑล ๓.๑) ควรเรงจดการแกไขปญหาระบบบาบดน าเสยรวมทคลองดาน เพอใหสามารถ ใชในการบาบดน าเสยใหจงหวดสมทรปราการไดโดยเรว ๓.๒) องคกรปกครองสวนทองถนควรพจารณาถงความเปนไปไดในการจงใจใหประชาชนใหความรวมมอในการตดต งทดกไขมนและถงบาบดสาเรจรป ๓.๓) ปจจบนการขยายตวของชมชนในรปอาคารชด และหมบานจดสรรจะอยในเขตปรมณฑลเพมมากข นเรอย ๆ จงควรมการวางระบบทอรวบรวมน าเสยแยกจากระบบระบายน าฝน และตดต งระบบบาบดน าเสยรวมของแตละหมบานจดสรรและอาคารใหพรอมรองรบต งแตเรมแรก และมระบบตดตามตรวจสอบการทางานของระบบอยางตอเนอง และรายงานผลใหหนวยงานทเกยวของดาเนนการตอไป

๔) ขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยทเชอมโยงระหวางกรงเทพมหานคร และปรมณฑล กรงเทพมหานคร และปรมณฑลควรมการประสานงาน ดานการตรวจวดคณภาพน า ใหสามารถสนบสนนกนและกนได รวมท งบรณาการดานการบรหารจดการขอมลเพอการจดการน าเสยดวย

๕) ขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยดานกฎหมาย ๕.๑) ควรปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบน าเสยทกระจดกระจายอยหลายฉบบใหเชอมโยงกน และสรางบรณาการกฎหมาย ๕.๒) ควรปรบปรงแกไขกฎหมายและองคกรผรกษาการตามกฎหมาย ใหมความชดเจน สอดประสานกนและไมขดแยงกน ๕.๓) ควรปรบปรงแกไขบทบญญตของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๓๕ ใหมเน อหาครอบคลมทกมตทเกยวของกบเรองน าเสย หรอแยกบญญตเปนพระราชบญญตการจดการน าเสยเปนการเฉพาะ ๕.๔) ควรทบทวนและปรบปรงแกไขการจดแบงองคกรตามโครงสรางในปจจบนวาม ความเหมาะสมเพยงใดกบการทางานเกยวกบน าเสยเชงบรณาการ

ท งน คณะกรรมาธการฯ เชอวาขอเสนอแนะดงกลาวจะสามารถแกปญหาน าเสยของกรงเทพมหานคร และปรมณฑลไดอยางมาก รวมท งสามารถนาไปใชในพ นทอน ๆ ไดอกดวย คณะผจดทา คณะกรรมาธการการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สภานตบญญตแหงชาต

ฐ



สารบญ

หนา

รายนามคณะอนกรรมาธการ

รายงานการพจารณาศกษา ก

บทสรปผบรหาร ฌ

สารบญ ฐ

สารบญภาพ ฒ

สารบญตาราง ณ

บทท ๑ บทน า ๑.๑ หลกการและเหตผล ๑

๑.๒ วตถประสงค ๒

๑.๓ เปาหมาย ๒

บทท ๒ สถานการณน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ๒.๑ สถานการณคณภาพแหลงน าในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ๓

๒.๒ ประเภทแหลงกาเนดน าเสย ๑๙

๒.๓ การจดการน าเสย ๒๔ ๒.๔ การตรวจสอบและการบงคบใชกฎหมาย ๒๕

๒.๕ แผนงานการจดการน าเสยในปจจบน ๒๖

บทท ๓ กฎหมายทเกยวของในการบรหารจดการน าเสย ๓.๑ อานาจหนาทขององคกรทเกยวของ ๒๙ ๓.๒ กฎหมายทเกยวของในมตตาง ๆ ๓๕

บทท ๔ ตวอยาง/บทเรยนในการแกไขปญหาน าเสย ๔.๑ ศาสตรพระราชากบการแกไขปญหาน าเสย ๔๓ ๔.๒ ระบบการจดการน าเสยในตางประเทศ ๔๘

ฑ



สารบญ (ตอ)

หนา

บทท ๕ ผลการพจารณาศกษาของคณะอนกรรมาธการ

๕.๑ สรปผลการพจารณาศกษา ๕.๑.๑ ปญหาน าเสยในกทม. และปรมณฑล ๕๕ ๕.๑.๒ ปญหาบทบญญตและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการบรหารจดการน าเสย ๕๗ ๕.๑.๓ ปญหาองคกรและกลไกการบรหารจดการน าเสย ๕๙

๕.๒ ขอเสนอแนะ ๕.๒.๑ การแกไขปญหาน าเสยโดยทวไป ๖๐ ๕.๒.๒ การแกไขปญหาน าเสยของกทม. ๖๕ ๕.๒.๓ การแกไขปญหาน าเสยของปรมณฑล ๖๖ ๕.๒.๔ การแกไขปญหาน าเสยทเชอมโยงระหวาง กทม. และปรมณฑล ๖๖ ๕.๒.๕ การแกไขปญหาน าเสยในดานกฎหมาย ๖๖

ภาคผนวก ภาคผนวก ๑ (ก) แสดงระดบของคา BOD ตามจดเกบตวอยางน าคลองในป พ.ศ. ๒๕๕๙ ๗๑ (ข) ตารางแสดงคาออกซเจนละลายน า (DO) และคาบโอด (BOD) ๗๑ เฉลยของน าคลองในเขต กทม. ป พ.ศ. ๒๕๕๔ – ๒๕๕๘ (ค) ตารางแสดงคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองมหาสวสด ๗๒ และคลองเจดยบชาป พ.ศ. ๒๕๕๘ (ง) ตารางแสดงคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองดาเนนสะดวก ๗๒ คลองภาษเจรญและคลองมหาชย ป พ.ศ. ๒๕๕๘ (จ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากชมชน ๗๓ (ฉ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากอตสาหกรรม ๗๓ (ช) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากฟารมสกร ๗๔ (ซ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากนาขาว ๗๕ (ฌ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากการเพาะเล ยงสตวน า ๗๖ (ญ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากเกษตรกรรม ๗๗ ภาคผนวก ๒ มาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอม ๗๘ ภาคผนวก ๓ กรณตวอยางการจดการน าเสยทประสบความสาเรจ ๘๓ ภาคผนวก ๔ อธบายความหมายศพททางวชาการ ๘๖

ฒ



สารบญภาพ

ภาพท หนา

๑. แสดงขอมลพ นฐานของกทม. และปรมณฑล ๓

๒. แสดงประเภทและมาตรฐานแหลงน าในแมน าเจาพระยา ๕

๓. แสดงประเภทและมาตรฐานแหลงน าในแมน าทาจน ๖

๔. แสดงระดบคณภาพน าเฉลย ๓ ป ๒๕๕๗ - ๒๕๕๙ ๗

๕. แสดงแนวโนมการเปลยนแปลงคณภาพน าคลองของกทม. ป ๒๕๕๔ - ๒๕๕๘ ๘

๖. แสดงขดความสามารถในการบาบดน าเสยของกทม. ๑๐

๗. แสดงปรมาณน าเสยทเกดข นจากแหลงกาเนดประเภทชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ๒๐

ในกทม. และปรมณฑล

๘. แสดงคา BOD Loading จากแหลงกาเนดประเภทชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ๒๐

ในกทม. และปรมณฑล

๙. แสดงสดสวนของปรมาณน าเสยและคา BOD Loading จากแหลงกาเนดประเภทชมชน ๒๐ อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ในกทม. และปรมณฑล

๑๐. แสดงสดสวนของคา BOD Loading รายจงหวด ๒๓

๑๑. เทคโนโลยบงประดษฐน าไหลแนวต งโดยการปลกพชน า ๔๕

๑๒. เทคโนโลยบงประดษฐน าไหลแนวต งโดยการปลกหญาเล ยงสตว ๔๖

๑๓. เทคโนโลยบงประดษฐน าขงแบบน าไหลออกเปนศนยโดยการปลกธปฤาษและกกกลม ๔๖

๑๔. เทคโนโลยบงประดษฐน าขงแบบน าขงขณะน าข น-ปลอยขณะน าลงโดยการปลกปาชายเลน ๔๗

๑๕. เทคโนโลยบอบาบดตากอากาศ ๔๗

๑๖. แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทอาคารขนาดใหญ อาคารชด หมบานจดสรร ๖๒

หางสรรพสนคา โรงแรม โรงพยาบาล สถานประกอบการ และตลาดสด

๑๗. แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทบานพกอาศย ตกแถว และอาคารขนาดเลก ๖๓

๑๘. แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทอาคารและสงกอสรางทสรางใหม ๖๔

๑๙. แสดง Flow Chart การระบายน าของกทม. และปรมณฑล ๖๕

ณ



สารบญตาราง

ตารางท หนา

๑. แสดงขอมลระบบบาบดน าเสยรวมของกทม. พ.ศ. ๒๕๖๐ ๙

๒. แสดงขอมลระบบบาบดน าเสยรวมของปรมณฑล พ.ศ. ๒๕๖๐ ๑๘

๓. แสดงการเปรยบเทยบประเภทของมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าทใชในบางประเภท ๔๙



บทท ๑

บทน ำ

กรณปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


บทท ๑ บทน ำ

๑.๑ หลกกำรและเหตผล

“น ำคอชวต” เปนวลทสะทอนใหเหนความสาคญของน าไดอยางชดเจน เพราะน าเปนสงทมความสาคญยงตอสงมชวต ท งมนษย สตวและพช ธรรมชาตไดสรางน าใหเปนองคประกอบสาคญของโลก โดยมน าครอบคลมผวโลกถงประมาณ ๒ ใน ๓ สวนของผวโลก ดงน น “น ำ” จงมความสาคญยงตอสงแวดลอม ปจจบนน าในแมน า ลาคลอง ทะเลสาบ บง ทะเล และมหาสมทร อยในสภาวะปนเปอนดวยมลพษ โดยมนษยคอผทกอใหเกดน าเสยจากการใชน าในกจกรรมตาง ๆ ในชวตประจาวนของชมชน อตสาหกรรม และการเกษตร ซงปลอยของเสยเจอปนมากบน าทใชแลวลงสแหลงน าโดยไมมการบาบด รวมท งการท งของเสยลงในแหลงน าโดยตรงหรอโดยออม ท งน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดนยามคาวา “น ำเสย” หมายความวา ของเสยทอยในสภาพเปนของเหลว รวมท งมลสารทปะปน หรอปนเปอนอยในของเหลวน น

การต งถนฐานของชมชนคนไทยซงมพ นฐานทางเกษตรกรรม จงมกต งอยสองฝงแมน า อาณาจกรและเมองหลวง เชน สโขทย อยธยา ธนบร และกรงเทพ จงมคลองเชอมตอกนมากมายจนกรงเทพ ไดสมญานามวา “เวนสแหงตะวนออก” แมน าลาคลองเหลาน เปนท งน าอปโภคบรโภค เสนทางคมนาคม การเพาะปลก การเล ยงสตว และบางคลองใชเปนแนวปราการปองกนพระนครดวย โดยธรรมชาตสามารถบาบดน าในแหลงน าเหลาน ใหคงมคณภาพดเพยงพอทจะใชเพอการอปโภคบรโภคได เมอประเทศไทยกาวสการพฒนาอตสาหกรรม เกษตรอตสาหกรรม และการต งถนฐานเปนชมชนเพมข นอยางรวดเรว จนทาใหการวางผงเมองและระบบสาธารณปโภค โดยเฉพาะอยางยงระบบปองกน ควบคม และบาบดน าเสยรวม ท งขยะมลฝอยดาเนนการไมทน ทาใหมน าเสยท งจากท อยอาศย สารเคม และของเสยจากการเกษตร และอตสาหกรรมทไมไดรบการบาบดถกท งลงในแหลงน าสาธารณะ เกดการเสยสงกลนเหมนทาลายระบบนเวศและกระทบตอสขอนามยของประชาชน นอกจากน ยงมผลกระทบตอหวงโซอาหารในแหลงน า รวมถงทะเลดวย

การแกไขปญหาน าเสยของประเทศไทย จงเปนเรองสาคญททกภาคสวนตองตระหนกในการแกไขปญหาโดยเรงดวน คณะกรรมาธการการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สภานตบญญตแหงชาต จงไดศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เพอรวบรวมขอมลเกยวกบปญหา ททาใหเกดน าเสย ระบบบาบดน าเสย นโยบาย กฎหมาย ตลอดจนแผนงานและโครงการท งทผานมา และในอนาคต เพอใหไดขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการแกไขปญหาน าเสยในกรงเทพมหานคร และปรมณฑลใหเปนรปธรรมตอไป

๒ กรณปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๑.๒ วตถประสงค

๑) เพอศกษาปญหาททาใหเกดน าเสยและสภาพปญหาน าเสยของ กทม. และปรมณฑล ๒) เพอศกษาระบบบาบดน าเสย ๓) เพอศกษากฎหมายและบทบญญตและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการบรหารจดการน าเสย ๔) เพอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาน าเสยใน กทม. และปรมณฑล

๑.๓ เปำหมำย

๑) เพอใหไดขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยใน กทม. และปรมณฑล ๒) เพอใหไดขอเสนอแนะการแกไขปญหาน าเสยในดานกฎหมาย



บทท ๒

สถานการณน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

ดมาก ด พอใช เสอมโทรม เสอมโทรมมาก



บทท ๒ สถานการณน าเสยในกรงเทพและปรมณฑล

๒.๑ สถานการณคณภาพแหลงน าในกรงเทพมหานครและปรมณฑล กทม. และปรมณฑล เปนเขตทมประชากรหนาแนนบนพ นทรมแมน าเจาพระยาและแมน าทาจนตอนลาง ประกอบดวย กทม. และจงหวดโดยรอบอก ๕ จงหวด คอ ปทมธาน นนทบร สมทรปราการนครปฐม และสมทรสาคร ครอบคลมพ นทประมาณ ๗,๘๒๐ ตารางกโลเมตร จานวนประชากร ตามขอมลทะเบยนราษฎรของกรมสงเสรมการปกครองทองถนในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ประมาณ ๑๐ ลานคน พ นท กทม. และปรมณฑล นบเปนเขตเศรษฐกจทมกจกรรมททาใหเกดรายไดสง ท งจากการพาณชย อตสาหกรรม เกษตรและปศสตว เนองจากเปนพ นทราบลมทมแมน าไหลออกสทะเลในอาวไทย

ภาพท ๑ แสดงขอมลพ นฐานของ กทม. และปรมณฑล

กจกรรมการพฒนาเศรษฐกจในพ นท กทม. และปรมณฑล ไดกอใหเกดการใชน าและการระบายน าท งลงสทแหลงน าสาธารณะ ไดแก ค คลอง แมน า และทะเล ท งทมการบาบด และทระบายโดยตรง ลงสแหลงน า อกท งการท งของเสย น าเสย จากสองฝงแมน าและคคลองสาขา นอกจากน ยงมประชากรนอกเหนอจากทปรากฏในขอมลทะเบยนราษฎร ท งในรปของประชากรแฝง ประชากรจากพ นทรอบนอก ทเขามาทางานในเมองแบบเชาไปเยนนกลบ และนกทองเทยว ทาใหมน าเสยระบายลงสแหลงน าในปรมาณทสงข นเกนกวาแหลงธรรมชาตจะรองรบได กอใหเกดปญหาความเสอมโทรมของคณภาพน าในแหลงน า โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดแลงทมปรมาณน าตามธรรมชาตนอยและมอตราการไหลตา เมอน าในคคลองและแมน ามความสกปรกสง จลนทรยตามธรรมชาตในน าจงเจรญเตบโตจากอาหารทเปนอนทรยสาร จากความสกปรก ทาใหออกซเจนทละลายน าถกใชไปหมด จนคคลองขาดออกซเจน สงผลกระทบตอ สตวน า และสงมชวตในแหลงน า เชน ปลาธรรมชาตลดลงท งชนดและปรมาณ นอกจากน ในน าทม ความสกปรกสง จะมจลนทรยทไมใชออกซเจนในการดารงชวตเจรญเตบโตโดยจะสรางสารไฮโดรเจนซลไฟด (Hydrogen Sulfide; H2S) ทมกลนเหมนนและน ามสดา

เขตการปกครอง พ นท

โดยประมาณ (ตร.กม.)

จานวนประชากร พ.ศ. ๒๕๕๘ โดยประมาณ

(ลานคน)

ระยะทาง ทแมน าไหลผาน

จงหวด (กม.)

๑. กทม. ๑,๖๐๐ ๕.๗ ๒๖ (แมน าเจาพระยา)

๒. จ.ปทมธาน ๑,๕๐๐ ๑.๑ ๕ (แมน าเจาพระยา)

๓. จ.นนทบร ๖๒๐ ๑.๑ ๒๕ (แมน าเจาพระยา)

๔. จ.สมทรปราการ ๑,๐๐๐ ๑.๒ ๒๓ (แมน าเจาพระยา)

๕. จ.นครปฐม ๒,๒๐๐ ๐.๙ ๙๓ (แมน าทาจน)

๖. จ.สมทรสาคร ๙๐๐ ๐.๕ ๓๔ (แมน าทาจน)

รวม ๗,๘๒๐ ๑๐.๕ -

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%9B%E0%B8%97%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%90%E0%B8%A1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A3

๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ในอดตทผานมา กทม. และปรมณฑล ซงเปนพ นทลมน าภาคกลางตอนลาง มโครงขายคคลอง ของแมน าเจาพระยาและแมน าทาจนมากมาย กอนไหลลงสอาวไทย ประชากรและกจกรรมการใชน า และการท งน าเสย มปรมาณนอยท งปรมาณและความสกปรก และน ามการหมนเวยนตามธรรมชาต จงยงสามารถรองรบความสกปรกและฟนตวไดในระยะเวลาส น เดมในเขต กทม. มคลองทมความยาว รวมกนประมาณ ๓,๕๐๐ กโลเมตร แตปจจบนคลองต นเขนและถกเปลยนแปลงการใชประโยชน เปนถนน จานวนมาก นอกจากน การกอสรางสงกดขวางทางน า การตดต งประตระบายน าไดเปลยนแปลงการไหลของน าตามธรรมชาต เกดน าขงและไมมน าสะอาดจากคคลองดานเหนอมาเตม และน าเสย ทระบายลงสแมน ากลบสงข น โดยขาดการบรหารจดการทดจงเกดปญหาน าเสยอยโดยทวไป

๒.๑.๑ คณภาพน าในแมน าเจาพระยาและแมน าทาจน แมน าเจาพระยาชวงทไหลจากจงหวดปทมธานลงสอาวไทยทจงหวดสมทรปราการ มระยะทางประมาณ ๑๐๐ กโลเมตร และแมน าทาจนชวงทไหลจากจงหวดนครปฐมลงสอาวไทย ทจงหวดสมทรสาคร มระยะทางประมาณ ๑๓๐ กโลเมตร จดเปนพ นทตอนกลางและตอนลางของ แมน า ซงกรมควบคมมลพษ ไดกาหนดมาตรฐานคณภาพน าไวในระดบทเหมาะสมกบการใชประโยชน คอ กาหนดใหแมน าเจาพระยาตอนกลางและแมน าทาจนตอนกลาง เปนแหลงน าประเภทท ๓ เพอการเกษตร สวนแมน าเจาพระยาและแมน าทาจนตอนลางกาหนดใหเปนแหลงน าประเภทท ๔ เพอการอตสาหกรรม จากการตดตามตรวจสอบคณภาพน าของกรมควบคมมลพษ และพจารณาโดยใช เกณฑดชนคณภาพน าทวไปหรอ Water Quality Index (WQI) พบวาในชวง พ.ศ. ๒๕๔๙ - ๒๕๕๘ คณภาพน าแมน าเจาพระยาและแมน าทาจนท งตอนกลางและตอนลางอยในเกณฑเสอมโทรมถ ง เสอมโทรมมากอยางตอเนอง จดเปนพ นทคณภาพน าวกฤตทมแนวโนมคณภาพน าเสอมโทรมลง โดยมคณภาพน าเฉลยตากวาเกณฑแหลงน าทกาหนดเมอเทยบกบมาตรฐานแหลงน าผวดน ตามประกาศของกรมควบคมมลพษ ซงดชนช วดทเปนปญหาสาคญ ไดแก คาออกซเจนละลายน า (Dissolved Oxygen; DO) คาบโอด (Biochemical Oxygen Demand; BOD) คาแอมโมเนย - ไนโตรเจน (Ammonia-Nitrogen; NH3-N) แบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (Total Coliform Bacteria; TCB) และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria; FCB) ซงสาเหตของปญหาคณภาพน า ในแมน าเจาพระยาและทาจนตอนกลางมาจากน าเสยจากแหลงชมชน พ นทเกษตรกรรมและปศสตว ทไมมระบบการจดการน าเสย สวนปญหาคณภาพน าตอนลางมสาเหตสาคญจากการระบายน าเสย ของชมชนและโรงงานอตสาหกรรม ทมอยอยางหนาแนนในพ นทของจงหวดสมทรปราการ และจงหวดสมทรสาคร นอกจากน การพจารณาคณภาพน าในปจจบนคานงถงคา BOD และ DO เปนสาคญจนอาจละเลยความตระหนกในอนตรายของสารปนเปอนอน ๆ ในน า เชน คาโคลฟอรม โลหะหนก สารพษ และกลมยาปฏชวนะตาง ๆ เปนตน

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3




๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


แหลงน าประเภทท ๓ (เพอการเกษตร) DO ≥ ๔ mg/L

แหลงน าประเภทท ๔ (เพอการอตสาหกรรม)

DO ๒ mg/L

ปอมเพชร อ.พระนครศรอยธยา จ.พระนครศรอยธยา

กโลเมตรท 142

ศาลากลางจงหวดนนทบรหลงเกา อ.เมอง จ.นนทบร กโลเมตรท 62

องคพระสมทรเจดย จ.สมทรปราการ กโลเมตรท 7

ภาพท ๒ แสดงประเภทและมาตรฐานแหลงน าในแมน าเจาพระยา ทมา : แผนททายประกาศกรมควบคมมลพษ เรองกาหนดประเภทแหลงน าในแมน าเจาพระยา

๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


หนาทวาการอาเภอนครชยศร กโลเมตรท 82

แหลงน าประเภทท ๔ (เพอการอตสาหกรรม)

DO ๒ mg/L

แหลงน าประเภทท ๓ (เพอการเกษตร) DO ≥ ๔ mg/L

ปากแมน า อ.เมองสมทรสาคร หลกกโลเมตรท 0 ของกรมเจาทา

ประตระบายน าโพธพระยา อ.เมองสพรรณบร กโลเมตรท 202

ภาพท ๓ แสดงประเภทและมาตรฐานแหลงน าในแมน าทาจน

ทมา : แผนททายประกาศกรมควบคมมลพษ เรองกาหนดประเภทแหลงน าในแมน าทาจน

๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาพท ๔ แสดงระดบคณภาพน าเฉลย ๓ ป ๒๕๕๗ - ๒๕๕๙ ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐

๒.๑.๒ คณภาพน าคลองสาขา ๑) คณภาพน าคลองสาขาในแมน าเจาพระยา แมน าเจาพระยาไหลผาน กทม. และพ นทปรมณฑล ไดแก จงหวดปทมธาน จงหวดนนทบร และจงหวดสมทรปราการ (ปากแมน า) โดยในแตละจงหวดมคลองสาขาของแมน าเจาพระยาเปนจานวนมาก และมการตรวจตดตามคณภาพน าคลองท งจากหนวยงานทองถนและใชขอมลจากสานกงานสงแวดลอมภาค โดยสรปไดดงน ๑.๑) กรงเทพมหานคร (๑) สถานการณน าเสยในกรงเทพมหานคร กทม. เปนการปกครองรปแบบพเศษ มสานกการระบายน าเปนหนวยงานรบผดชอบและเฝาระวงคณภาพน า ท งในสวนของแมน าเจาพระยาและคลองสาขาในเขตพ นทของ กทม. ซงมจานวนมากถง ๑,๑๖๑ คลอง ความยาว ๒,๖๐๔ กโลเมตร โดย กทม. ไดแบงใหสานกการระบายน า รบผดชอบ จานวน ๒๑๓ คลอง และอยในความรบผดชอบของสานกงานเขต ๕๐ เขต จานวน ๙๔๘ คลอง โดยสานกงานจดการคณภาพน า สานกการระบายน า กทม. มการเกนบตวอยางน าคลองเดอนละ ๑ คร ง เพอตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพน าคลองในเขต กทม.

๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


จานวน ๑๖๕ คลอง รวมท งส น ๓๐๐ จด ดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ก) ท งฝงพระนครและฝงธนบร ซงจากขอมลผลการตรวจวดคณภาพน าคลองของ กทม. พบวาคลองในฝงพระนครพ นทเขตช นใน และช นกลางของ กทม. มคาความสกปรกมากกวาคลองในพ นทฝงธนบร เนองจากพ นทเขตช นใน และช นกลางของฝงพระนครเปนพ นทชมชนหนาแนน และระบบบาบดน าเสยของกทม. ยงไมครอบคลม ทกพ นท ประกอบกบมชมชนบางสวนรกล าคลองสาธารณะ ทาใหยงมน าเสยทระบายโดยตรงลงสคลองและจากขอมลการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพน าคลองของ กทม. ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ - ๒๕๕๘ พบวาคาบโอด (BOD) มแนวโนมสงข น สวนคาออกซเจนละลายน า (DO) คอนขางคงท โดยคาเฉลยคณภาพน าดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ข)

หนวย : mg/L

ภาพท ๕ แสดงแนวโนมการเปลยนแปลงคณภาพน าคลองของกทม. ป ๒๕๕๔ – ๒๕๕๘ ทมา : สานกการระบายน า กรงเทพมหานคร, ๒๕๕๙

(๒) การบรหารจดการน าเสยในกรงเทพมหานคร ใน กทม. มหนวยงานทเกยวของในการจดการน าเสยหลายหนวย เชน สานกการระบายน า สานกการโยธาของ กทม. และยงมกรมควบคมมลพษดวย โดยระบบรวบรวมน าเสยของ กทม. ใชระบบทอรวม เพอรวบรวมน าเสยและน าฝนไปพรอมกน ในฤดแลงน าเสยท งหมด จะถกรวบรวมเขาสทอรวบรวมและนาน าเสยไปบาบด ณ โรงควบคมคณภาพน า และในฤดฝน น าเสย และน าฝนจะไหลรวมกนในทอรวม สงผลใหมปรมาณน าในทอสงข นโดยทวไป ประมาณ ๕ เทาของน าในชวงฤดแลง โดยน าท งหมดจะถกรวบรวมเขาสทอรวบรวมน า เสยกอนนาไปบาบด ณ โรงควบคมคณภาพน า สาหรบน าเสยสวนเกนจะระบายลงคลอง ซงมการกอสรางบอดกน าเสยข นใกลคลองโดย กทม. มบอดกน าเสยมากกวา ๑,๐๐๐ บอ แตสาหรบพ นททไมมระบบบาบดน าเสยรวม ท งน าเสยและน าฝนจะระบายลงคลองหรอแมน าโดยไมไดรบการบาบด นอกจากน การออกแบบ

มาตรฐาน DO ≥ ๒ mg/L

มาตรฐาน BOD ≤ ๔ mg/L

๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


กอสรางระบบบาบดน าเสยมกกาหนด BOD ไวสงกวาทเกดข นจรง รวมท งน าเสยบางสวนผานการบาบดข นตนมาจากแหลงกาเนดแลว ประกอบกบมการบาบดตามธรรมชาตในทอกอนเขาสระบบบาบดน าเสยดวย ทาใหน าเสยทเขาสระบบบาบดน าเสยมคา BOD ตากวาทออกแบบไว ทาใหการทางานของจลนทรยในระบบบาบดน าเสยลดประสทธภาพและไมคมคาใชจายในการเดนระบบบาบดน าเสย กทม. มระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลนกทรบโอนมาจากการเคหะแหงชาต จานวน ๑๒ แหง มขดความสามารถในการบาบดน าเสยรวม ๒๔,๘๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน และมระบบบาบดน าเสยรวมขนาดใหญ ซงเปดเดนระบบบาบดน าเสยแลว จานวน ๘ แหง ไดแก สพระยา รตนโกสนทร ชองนนทร หนองแขม ทงคร ดนแดง จตจกร และศนยการศกษาและอนรกษสงแวดลอมบางซอ มขดความสามารถในการบาบดน าเสยรวม ๑,๑๑๒,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน คดเปนพ นทประมาณรอยละ ๑๔ ของพ นทท งหมดของ กทม. โดยสรปไดดงตารางท ๑

ตารางท ๑ แสดงขอมลระบบบาบดน าเสยรวมของกทม. พ.ศ. ๒๕๖๐

โรงควบคม คณภาพน า

รองรบขนาดประชากร

(คน)

พ นทบรการ (ตร.กม.)

ขนาดบาบด (ลบ.ม./วน)

เรมเดนระบบ (ป พ.ศ.)

แหลงเงน กทม. : รฐ

คาใชจาย ในการกอสราง

(ลานบาท)

๑. สพระยา ๑๒๐,๐๐๐ ๒.๗ ๓๐,๐๐๐ ๒๕๓๗ กทม. ๑๐๐% ๔๖๔

๒. รตนโกสนทร ๗๐,๐๐๐ ๔.๑ ๔๐,๐๐๐ ๒๕๔๓ รฐ ๑๐๐% ๘๘๓

๓. ชองนนทร ๕๘๐,๐๐๐ ๒๘.๕ ๒๐๐,๐๐๐ ๒๕๔๓ ๔๐ : ๖๐ ๔,๕๕๒

๔. หนองแขม ๕๒๐,๐๐๐ ๔๔ ๑๕๗,๐๐๐ ๒๕๔๕ ๔๐ : ๖๐ ๒,๘๐๘

๕. ทงคร ๑๗๗,๐๐๐ ๔๒ ๖๕,๐๐๐ ๒๕๔๕ ๔๐ : ๖๐ ๑,๗๖๐

๖. ดนแดง ๑,๐๘๐,๐๐๐ ๓๗ ๓๕๐,๐๐๐ ๒๕๔๗ ๒๕ : ๗๕ ๗,๘๙๗

๗. จตจกร ๕๓๒,๐๐๐ ๓๓.๔ ๑๕๐,๐๐๐ ๒๕๔๘ ๖๐ : ๔๐ ๓,๔๘๒

๘. บางซอ ๒๒๓,๙๙๐ ๒๐.๗ ๑๒๐,๐๐๐ ๒๕๕๖ - ๔,๗๓๒

รวม ๓,๓๐๒,๙๙๐ ๒๑๒.๔ ๑,๑๑๒,๐๐๐ - - ๒๖,๕๗๘

ทมา : สานกการระบายน า กรงเทพมหานคร, ๒๕๖๐

๑๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๓) ความสามารถในการรองรบน าเสย จากการประเมนโดยใชขอมลการใชน าประปาของการประปานครหลวง สามารถประมาณการไดวาใน กทม. มปรมาณน าเสยเกดข นประมาณ ๒.๕ ลานลกบาศกเมตรตอวน ซงระบบบาบดน าเสยของ กทม. ทเปดดาเนนการในปจจบนท งขนาดใหญและขนาดเลนกสามารถรองรบปรมาณน าเสยได ประมาณ ๑.๑๔ ลานลกบาศกเมตรตอวน หรอประมาณรอยละ ๔๕ ของปรมาณน าเสย ทเกดข นท งหมด ดงแสดงในภาพท ๖ แตจากขอมลของ กทม. ในป ๒๕๕๘ มน าเสยเขาระบบบาบดน าเสยเพยง ๗๙๒,๗๐๗ ลกบาศกเมตรตอวน หรอคดเปนรอยละ ๓๑.๑๖ ของปรมาณน าเสยทเกดข นท งหมด

ภาพท ๖ แสดงขดความสามารถในการบาบดน าเสยของกทม. ทมา : สานกการระบายน า กรงเทพมหานคร, ๒๕๖๐

๑.๒) จงหวดปทมธาน (๑) สถานการณน าเสยในจงหวดปทมธาน จงหวดปทมธาน มลาคลองธรรมชาตและคลองชลประทาน ประมาณ ๘๔ คลอง โดยเปนคลองธรรมชาต จานวน ๕๕ คลอง กระจายอยตามพ นทของอาเภอตาง ๆ เชน คลองบางหลวง คลองเปรมประชากร คลองบางปรอก คลองเชยงราก คลองพระอดม คลองระพพฒน และคลองรงสตประยรศกด นอกจากแหลงน าตาง ๆ แลว จงหวดปทมธานยงมจดสบน าจากแมน าเจาพระยาเพอนาน าดบมาผลตน าประปาของการประปานครหลวงพ นท กทม. ฝงตะวนออก โดยมสถาน สบน าบรเวณตอนลางของปากคลองออม ตาบลกระแชง (สาแล) อาเภอเมองปทมธาน เพอสงน าตามคลองสงน าดบไปยงโรงกรองน าทบางเขนและสามเสน ซงมมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๑๗ เมษายน ๒๕๒๒

กาหนดเขตควบคมและอนรกษแหลงน าดบเพอการประปานครหลวง ครอบคลมพ นทบางสวนของจงหวดปทมธาน ในเขตอาเภอเมองและอาเภอสามโคก ซงมขนาดพ นทประมาณ ๒๐๐ ตารางกโลเมตร และขยายเพมเตมอก ๑๕๐ ตารางกโลเมตร ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๑๒ มกราคม ๒๕๓๑ เพอปองกนการเสอมโทรมของคณภาพน าทจะนามาผลตน าประปา โดยครอบคลมพ นทบางสวนของอาเภอคลองหลวง

๑๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


สถานการณคณภาพน า จากการตรวจวดคณภาพน าแมน าเจาพระยา ซงจะไหลผานจงหวดปทมธานทอาเภอสามโคกและอาเภอเมอง โดยขอมลจากสานกงานสงแวดลอมภาคท ๖ (นนทบร) จานวน ๓ แหง พบวาคณภาพน าโดยรวมอยในเกณฑตากวามาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน ซงกาหนดใหแมน าเจาพระยาชวงทไหลผานจงหวดปทมธานเปนแหลงน าผวด นประเภทท ๓ คณภาพน าอยในเกณฑพอใชถงเสอมโทรม และจากผลการตรวจวดคณภาพน า แหลงน าผวดนทสาคญในพ นทท ง ๗ อาเภอ ของจงหวดปทมธาน โดยสานกงานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมจงหวดปทมธาน ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนกรกฎาคม ในป ๒๕๕๗ และป ๒๕๕๘ ในลาคลองสาขา จานวน ๔๐ แหง และ ๑๘ แหง ตามลาดบ พบวาคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรม อยางตอเนอง

(๒) การบรหารจดการน าเสยในจงหวดปทมธาน จงหวดปทมธาน มปญหาน าเสยมาจากแหลงกาเนดทสาคญ ไดแก ชมชน และอตสาหกรรม โดยน าเสยชมชนมาจาก บานจดสรร อาคารชด และอาคารประเภทตาง ๆ กระจายตวในอาเภอธญบร อาเภอลาลกกา และอาเภอคลองหลวง และแหลงกาเนดน าเสย ของภาคอตสาหกรรมมาจาก ๒ แหง ไดแก เขตสงเสรมอตสาหกรรมนวนคร อาเภอคลองหลวง และสวนอตสาหกรรมบางกระด อาเภอเมอง รวมท งโรงงานอตสาหกรรมบางสวนไมไดอยในนคมอตสาหกรรม โรงงานทมน าเสยมากทสด ไดแก โรงงานเคมภณฑอาหาร เครองดม กระดาษ และอาหารสาเรนจรป จากสตว เปนตน รวมท งประชากรแฝงในหลายพ นท เชน ประชากรทมาอยอาศยเพอทางานในพ นทเขตสงเสรมอตสาหกรรม นกศกษาและคนทางานในสถานศกษา และองคกรการศกษาขนาดใหญ เปนตน สาหรบการจดการน าเสยชมชน สวนใหญยงไมมการบาบดน าเสยกอนปลอยลงแหลงน าธรรมชาต ปจจบนจงหวดปทมธานมระบบบาบดน าเสยรวมทเดนระบบแลวเพยงแหงเดยว คอ ระบบบาบดน าเสย ของเทศบาลเมองปทมธาน ซ งไดรบงบประมาณสนบสนนจากกรมโยธาธการ ในป พ.ศ. ๒๕๔๑ ซงแหลงรองรบน าท ง คอ คลองบางหลวง โดยเทศบาลเมองปทมธานไดดาเนนการวาจางเอกชนเดนระบบ แตยงไมมการจดเกนบคาบรการบาบดน าเสย (๓) ความสามารถในการรองรบน าเสย จงหวดปทมธาน มระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๑ แหง คอ ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลเมองปทมธาน ใชระบบบาบดน าเสยแบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch : OD) สามารถรองรบปรมาณน าเสยขนาด ๑๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยปจจบนมปรมาณน าเสยเขาระบบประมาณ ๑,๒๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน หรอประมาณรอยละ ๑๐ ของความสามารถ ในการรองรบปรมาณน าเสยของระบบ เนองจากพ นทใหบรการยงไมครอบคลมพ นทท งหมด ของเทศบาล และใชระบบทอรวบรวมน าเสยแบบทอรวมท งน าเสยและน าฝนเชนเดยวกบ กทม. ทาใหยงคงมน าเสยจานวนมากระบายลงคลองหรอแมน าโดยไมไดรบการบาบด

๑๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๑.๓) จงหวดนนทบร (๑) สถานการณน าเสยในจงหวดนนทบร จงหวดนนทบร มลาคลองประมาณกวา ๑๐๐ คลอง กระจายอย ทกพ นทในจงหวด ซงองคการบรหารสวนจงหวดนนทบรไดรายงานสถานการณคณภาพน าคลอง ในพ นทจงหวดนนทบร จากผลการตรวจวดคณภาพน าคลองสาธารณะ จานวน ๕๔ เเหง ในป พ.ศ. ๒๕๕๐ เปรยบเทยบกบป พ.ศ. ๒๕๕๒ พบวามคณภาพน าสวนใหญอยในเกณฑเสอมโทรมถงเสอมโทรมมาก เชนเดยวกบคณภาพน าคลองในเขตเทศบาลนครนนทบร ซงเทศบาลนครนนทบรมการตรวจตดตามคณภาพน าคลองในเขตเทศบาล จานวน ๒๗ คลอง จานวน ๔ คร งตอป ในระหวางป พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๖ โดยใชเกณฑดชนคณภาพน าทวไปหรอ Water Quality Index (WQI) ของกรมควบคมมลพษ พบวา คณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมถงเสอมโทรมมากเชนเดยวกน (๒) การบรหารจดการน าเสยในจงหวดนนทบร จงหวดนนทบร ไดรบอทธพลการขยายตวของ กทม. ทาใหจงหวดนนทบร มการเปลยนแปลงเรนว โดยมการพฒนาพ นทบรเวณใกลเคยงเสนทางคมนาคมสายหลก ทเชอมโยงกบ กทม. ในรปแบบของเมองทอยอาศยและการพาณชยกรรมมากข นอยางเหนนไดชด และมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนสวนใหญจากพ นทเกษตรกรรมเปนพ นทเพอการอยอาศย และการพาณชยกรรมรองรบการอยอาศยมากข น โดยเฉพาะตามแนวเสนทางรถไฟฟา โดยแหลงกาเนดน าเสยทสาคญ คอ ชมชน ซงมสาเหตมาจากการปลอยน าท งลงสแหลงน าโดยไมผานการบาบด ปจจบนจงหวดนนทบร มระบบบาบดน าเสยรวมทเดนระบบแลวเพยงแหงเดยว คอ ระบบบาบดน าเสยรวม ของเทศบาลนครนนทบร โดยเทศบาลดาเนนการเอง แตยงไมมการจดเกนบคาบรการบาบดน าเสย และมโครงการกอสรางระบบรวบรวมและบาบดน าเสย (โซน ๑ ถนนศรสมาน) ของเทศบาลนครปากเกรนด ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน ครอบคลมพ นทใหบรการ ๑๒ ตารางกโลเมตร ซงปจจบนอยระหวางการจดจาง (๓) ความสามารถในการรองรบน าเสย จงหวดนนทบร มระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๑ แหง คอ ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลนครนนทบร ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch : OD) ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๓๘,๕๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยปจจบน มปรมาณน าเสยเขาระบบประมาณ ๑๒,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน หรอประมาณรอยละ ๓๐ ของความสามารถในการรองรบปรมาณน าเสยของระบบ เนองจากมพ นทใหบรการ ๑๑.๒๐ ตารางกโลเมตร จากพ นทเทศบาลประมาณ ๓๙ ตารางกโลเมตร ซงยงไมครอบคลมพ นทท งหมดของเทศบาลนครนนทบร และใชระบบทอรวบรวมน าเสยแบบทอรวมท งน าเสยและน าฝนเชนเดยวกบกทม. ดงน น น าเสยจานวนมากยงคงถกระบายลงคลองหรอแมน าโดยไมไดรบการบาบด

๑๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๑.๔) จงหวดสมทรปราการ (๑) สถานการณน าเสยในจงหวดสมทรปราการ

จงหวดสมทรปราการ ต งอยท งสองฝงแมน าเจาพระยา โดยอยตอนปลายสดของแมน าเจาพระยา พ นทสวนใหญเปนทราบลม มลาคลองรวม ๙๕ คลอง โดยเปนคลองธรรมชาต ๘๑ คลอง และคลองชลประทาน ๑๔ คลอง คณภาพน าผวดนในพ นทสมทรปราการ ท งคณภาพน าแมน าเจาพระยาและคลองเชอมตอมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมาก ประกอบกบเปนจงหวดทมพ นทตดทะเล ซงในเวลาทน าทะเลหนนน าในคลองจะไมสามารถระบายออกสทะเลไดและยงเปนทรองรบความสกปรกมาต งแตตนน า ทาใหแหลงน าไมสามารถฟนตวไดตามธรรมชาต คณภาพน า จงเสอมโทรมลง ซงดชนช วดคณภาพน าทเปนปญหา ไดแก คาออกซเจนละลายน า (DO) คาบโอด (BOD) แบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH3-N) สาหรบคณภาพน าทะเลบรเวณจงหวดสมทรปราการ กรมควบคมมลพษ มการเกนบตวอยางน าทะเลบรเวณปากคลองสบสองธนวา หนาโรงงานฟอกยอม กม. ๓๕ และปากแมน าเจาพระยา ในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๘ และประเมนจากดชนคณภาพน าทะเลหรอ Marine Water Quality Index (MWQI) พบวาคณภาพน าทะเลบรเวณชายฝงจดอยในระดบเสอมโทรมถงเสอมโทรมมากเชนเดยวกบคณภาพน าผวดน โดยพารามเตอรทมปญหา ไดแก คาความเปนกรด -ดาง (pH) คาออกซเจนละลายน า (DO) แบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และไนเตรท (NO3) สาเหตททาใหคณภาพน าทะเลบรเวณน เสอมโทรม เนองจากไดรบผลกระทบจากการระบายน าเสยและของเสยจากอตสาหกรรม ชมชน บรเวณปากแมน าและชายฝง (๒) การบรหารจดการน าเสยในจงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรปราการ มปญหาน าเสยมาจากแหลงกาเนดทสาคญ ไดแก ชมชน บานจดสรร และอาคารประเภทตาง ๆ สวนใหญกระจายตวอยในพ นทของอาเภอเมอง อาเภอบางพล และอาเภอพระสมทรเจดย ปลอยน าเสยลงคลอง เชน คลองสาโรง คลองบางปลากด คลองลดหลวง และมนคมอตสาหกรรม ๒ แหง ไดแก นคมอตสาหกรรมบางป (น าท งบางสวนลงแมน าเจาพระยา) และนคมอตสาหกรรมบางพล (น าท งบางสวนลงคลองสาโรง) โรงงานอตสาหกรรมทเปนแหลงกาเนดน าเสยทสาคญ ไดแก โรงงานฆาสตว หรอประกอบกจการเกยวกบสตว ซงมใชสตวน า รวมท งโรงงานอตสาหกรรมประเภท ฟอกหนง ทต งอยในพ นทเทศบาลตาบลบางป กม. ๓๐ และ กม. ๓๔ ทระบายน าท งลงสแมน าเจาพระยา รวมท งมประชากรททางานในนคมอตสาหกรรม ๒ แหง เปนประชากรทไมแจงยายทอยตามทะเบยนราษฎรดวย ซงทาใหน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมและชมชนจานวนมากถกปลอยลงสแมน าเจาพระยาและทะเลโดยไมไดรบการบาบด ปจจบนจงหวดสมทรปราการยงไมม ระบบบาบดน าเสยรวม เนองจากโครงการกอสรางระบบรวบรวมและบาบดน าเสย (คลองดาน) ในเขตควบคมมลพษ จงหวดสมทรปราการ อยระหวางการดาเนนคดและมปญหาเกยวกบการทจรตจดซ อทดน แมจะยงไมมความคบหนาสาหรบการใชประโยชนจากโครงการดงกลาว แตจงหวดสมทรปราการ

๑๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ไดบรหารจดการน าเสยโดยการแกไขปญหาน าเสยเฉพาะจดกอน โดยเทศบาลตาบลบางปมแนวคด ในการบาบดน าเสย ๒ วธ ซงนาจะใชเปนตนแบบในการแกไขปญหาน าเสยได คอ การตดต งระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลนกบรเวณปากซอยในพ นทของเทศบาลกอนระบายน าเสยลงสทอรวบรวมน าท งซงขนานไปกบแนวถนน และการตดต งระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลนกบรเวณปากคลองกอนระบายน า ลงสคลองและแหลงน าสาธารณะอน ๆ ๒) คณภาพน าคลองสาขาในแมน าทาจน จากการตดตามตรวจสอบคณภาพน าในคลองสาขาท งจากทองถ นจ งหวด และสานกงานสงแวดลอมภาค พบวาในป ๒๕๕๘ คลองสาขาของแมน าทาจนชวงจงหวดนครปฐม ทสาคญ คอ คลองมหาสวสดและคลองเจดยบชา สวนในพ นทจงหวดสมทรสาคร จานวน ๓ คลอง ไดแก คลองดาเนนสะดวก คลองภาษเจรญ และคลองมหาชย ซงสานกงานสงแวดลอมภาคท ๕ มการตดตามตรวจสอบคณภาพน าคลองสาขาชวงตอกบแมน าทาจน จานวน ๔ คร งตอป จากขอมลดงกลาวประเมนสถานการณคณภาพน าไดดงน

๒.๑) จงหวดนครปฐม (๑) สถานการณน าเสยในจงหวดนครปฐม สานกงานสงแวดลอมภาคท ๕ มการตดตามตรวจสอบคณภาพน าคลองมหาสวสดและคลองเจดยบชาในบรเวณปากคลองชวงตอกบแมน าทาจน ในเขตจงหวดนครปฐม พบวาคณภาพน าโดยเฉลยในป ๒๕๕๘ มคาพารามเตอรสาคญทบงช ถงปญหาคณภาพน าบรเวณปากคลองท งสองคลองคอคาบโอด (BOD) และคาแบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) นอกจากน นบรเวณปากคลองเจดยบชายงพบแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH3-N) ในปรมาณสง ซงเปนดชนบงช ไดวามการปนเปอนของสงสกปรกจากแหลงกาเนดประเภทชมชน และการปศสตว โดยมคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองมหาสวสดและปากคลองเจดยบชา ป พ.ศ. ๒๕๕๘ ดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ค) (๒) การบรหารจดการน าเสยในจงหวดนครปฐม จงหวดนครปฐม มแหลงกาเนดน าเสยหลกบรเวณแมน าทาจน ไดแก อาเภอเมองนครปฐม อาเภอนครชยศร และอาเภอสามพราน ซงแหลงกาเนดน าเสยทสาคญ ไดแก โรงงานอตสาหกรรม ชมชน และฟารมสกร ตามลาดบ ดงน ๑. โรงงานอตสาหกรรมสวนใหญเปนโรงงานขนาดกลางและขนาดเลนก ทต งมานานและกระจกตวอยหนาแนนในพ นทชมชน กลมโรงงานทมสดสวนการระบายน าเสยมากทสด ตามลาดบ ไดแก โรงงานผลตอาหารหรอเครองดมกระปองจากผกและผลไม โรงงานฟอกยอม โรงงาน ผลตอาหารจากแปงเปนเสน เมนด หรอช น โรงงานน าตาลกอนหรอผง โรงงานผลตกระดาษ และโรงงาน ผลตอปกรณเครองจกร เปนตน

๑๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒. ชมชนทสาคญ ไดแก เทศบาลนครนครปฐม (น าเสยลงคลองเจดยบชา) เทศบาลเมองสามพราน เทศบาลเมองไรขง เทศบาลเมองกระทมลม และเทศบาลตาบลออมใหญ อาเภอสามพราน (น าเสยลงแมน าทาจน) เทศบาลตาบลหวยพล เทศบาลตาบลนครชยศร อาเภอนครชยศร (น าเสยลงแมน าทาจน) ๓. ฟารมสกร จงหวดนครปฐม มการเล ยงสกรประมาณ ๕๗๐,๐๐๐ ตว พ นททมการเล ยงสกรมากทสด ไดแก อาเภอเมอง ในพ นทตาบลสามควายเผอก ตาบลธรรมศาลา ตาบลหนองงเหลอม อาเภอสามพราน ในพ นทตาบลทาขามและตาบลสามพราน และอาเภอดอนตม ในพ นทตาบลสามงาม ปจจบนจงหวดนครปฐม มระบบบาบดน าเสยรวมทเดนระบบแลว จานวน ๔ แหง คอ ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลนครนครปฐม เทศบาลเมองไรขง เทศบาลตาบลบางเลน และเทศบาลตาบลนครชยศร ซงทกพ นทยงไมมการจดเกนบคาบรการบาบดน าเสย (๓) ความสามารถในการรองรบน าเสย จงหวดนครปฐม มระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๔ แหง ไดแก ๑. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลนครนครปฐม ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบปรบเสถยร Stabilization Ponds : SP ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยปจจบนมปรมาณน าเสยเขาระบบประมาณ ๑๗,๐๐๐ - ๒๕,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน ครอบคลมพ นท ๕.๒๘ ตารางกโลเมตร หรอรอยละ ๒๖ จากพ นทของเทศบาลนครนครปฐม จานวน ๑๙.๘๕ ตารางกโลเมตร โดยมทอรวบรวมน าเสยวางคขนานไปกบคลองเจดยบชา เพอสกดก นน าเสยจากทอระบายน าเดมทจะไหลลงคลอง ๒. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลเมองไรขง ใชระบบบาบด น าเสยรวมแบบ Suquence Batch Reactor : SBR ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยมองคการจดการน าเสย (อจน.) เขาไปดาเนนการเดนระบบบาบดน าเสย ๓. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลบางเลน ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบ Suquence Batch Reactor : SBR ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยมองคการจดการน าเสย (อจน.) เขาไปดาเนนการเดนระบบบาบดน าเสย ๔. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลนครชยศร ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบเตมอากาศ Fixed Film Aeration ซงสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยมองคการจดการน าเสย (อจน.) เขาไปดาเนนการเดนระบบบาบดน าเสย โดยลาดบท ๒ - ๔ เปนระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลนกท อจน. ดาเนนการเพอแกไขปญหาเฉพาะจด และ อจน. มโครงการกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมแบบ เตมอากาศ Fixed Film Aeration โดยสามารถรองรบปรมาณน าเสยไดขนาด ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน เพมอก ๑ แหง ในพ นทขององคการบรหารสวนตาบลสามความเผอก ซงขณะน อยระหวางการกอสราง

๑๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒.๒) จงหวดสมทรสาคร (๑) สถานการณน าเสยในจงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร เปนจงหวดทมพ นทตดทะเลและอยทายน าของ แมน าทาจนกอนไหลลงสอาวไทย มคลองสาคญ จานวน ๓ คลอง ไดแก คลองดาเนนสะดวก คลองภาษเจรญ และคลองมหาชย ซงสานกงานสงแวดลอมภาคท ๕ มการตดตามตรวจสอบคณภาพน าคลองสาขาชวงตอกบแมน าทาจน จานวน ๔ คร งตอป ซงจากผลการตดตามตรวจสอบคณภาพน า ในบรเวณคลองดาเนนสะดวก คลองภาษเจรญ และคลองมหาชย ชวงตอกบแมน าทาจน พบวาคาพารามเตอรทสาคญบงช ถงปญหาคณภาพน าบรเวณปากคลองท ง ๓ คลอง คอ คาบโอด (BOD) และคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH3-N) นอกจากน นยงพบแบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) เกนเกณฑมาตรฐานบรเวณคลองภาษเจรญ และคลองมหาชย ท งน เมอพจารณาเปรยบเทยบผลการตรวจวดพบวาคณภาพน าบรเวณคลองมหาชยชวงตอกบแมน าทาจนมคณภาพน าเสอมโทรมทสด โดยมคาออกซเจนละลายน า (DO) ตากวาเกณฑมาตรฐาน และพารามเตอรอนทตรวจวดไดมคาเกนกวาเกณฑมาตรฐาน ในทกพารามเตอร โดยเมอวเคราะหจากแหลงกาเนดมลพษใกลเคยงกบบรเวณทตรวจวด พบวาคลองดาเนนสะดวกและคลองภาษ เจรญมแหล งก าเน ดมลพษจากชมชน และพ นท เกษตรกรรม สวนคลองมหาชยมแหลงกาเนดมลพษจากชมชน ทาจอดเรอประมงและเรอสนคา และดานเหนอข นไปเปนโรงงานอตสาหกรรม โดยมคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองดาเนนสะดวก คลองภาษเจรญ และคลองมหาชยป พ.ศ. ๒๕๕๘ ดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ง) นอกจากน จากการตรวจวดคณภาพน าทะเลชายฝง ซงจากการตดตามตรวจสอบคณภาพน าทะเลชายฝงบรเวณจงหวดสมทรสาครของกรมควบคมมลพษ ป พ.ศ. ๒๕๕๘ บรเวณปากแมน าทาจน จากการประเมนสถานการณโดยใชดชนคณภาพน าทะเล (MWQI) พบวาคณภาพน าทะเลบรเวณชายฝงอยในเกณฑเสอมโทรม เมอเทยบกบคณภาพน าทะเลชายฝงประเภท ท ๖ สาหรบเขตชมชน โดยพบปรมาณออกซ เจนละลายน า (DO) ต ากวามาตรฐาน แบคท เรย กลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และปรมาณฟอสเฟต-ฟอสฟอรส (PO4P) มคาสงเกนมาตรฐานคณภาพน าทะเลชายฝงประเภทท ๖ สาเหตททาใหคณภาพน าทะเลบรเวณน เสอมโทรม เนองจากไดรบผลกระทบจากการระบายน าเสย และของเสยจากอตสาหกรรม ชมชน บรเวณปากแมน าและชายฝง (๒) การบรหารจดการน าเสยในจงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร ต งอยในลมน าทาจนตอนลาง เปนจงหวดทายน า สภาพปญหาทเกดข นมท งในเรองของคณภาพน าทอยในภาวะวกฤตมาอยางตอเนองและปญหาผกตบชวาหนาแนน รวมถงความต นเขนของแมน า โดยพ นทสาคญทมปญหาน าเสย ไดแก แมน าทาจนอาเภอเมองสมทรสาคร และอาเภอกระทมแบน โดยแหลงกาเนดน าเสยทสาคญ ไดแก โรงงาน

๑๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


อตสาหกรรม และชมชน ในอาเภอเมองและอาเภอกระทมแบน นอกจากน ยงพบปญหาน าเสยมาจากการเพาะเล ยงสตวน า ฟารมสกร และการทานาขาว ในอาเภอบานแพว เปนตน โดยมรายละเอยดดงน ๑. โรงงานอตสาหกรรมมอยหนาแนนในเขตอาเภอเมอง และอาเภอกระทมแบน โดยเฉพาะในเขตเทศบาลนครออมนอย และในเขตองคการบรหารสวนตาบลทาทราย กลมโรงงานอตสาหกรรมทมสดสวนการระบายน าเสยมากทสดตามลาดบ ไดแก กลมโรงงานประเภทเคมภณฑ ฟอกยอม หองเยนน อาหารบรรจกระปอง ทากระดาษ การถนอมอาหาร และการทาผลตภณฑยาง ในเขตเทศบาลนครสมทรสาคร และเขตอาเภอเมอง มสถานประกอบการแปรรปสตวน าเบ องตน (ลง) ซงเปนกจกรรมในชมชน เชน แกะกง ลอกหนงปลาหมก เปนตน โดยมการปลอยน าเสยและเกดการรองเรยนปญหาเรองกลนเหมนนรบกวน ๒. ชมชนท เปนแหลงกาเนดน าเสยสาคญ ไดแก เทศบาลนครสมทรสาคร เทศบาลตาบลบางปลา เทศบาลตาบลบางหญาแพรก (น าเสยลงแมน าทาจน) องคการบรหารสวนตาบลโคกขาม (น าเสยลงคลองมหาชย) องคการบรหารสวนตาบลทาทราย และองคการบรหารสวนตาบลบางกระเจา อาเภอเมอง (น าเสยลงแมน าทาจน) เทศบาลนครออมนอย และเทศบาลเมองกระทมแบน อาเภอกระทมแบน (น าเสยลงคลองภาษเจรญ) ปจจบนจงหวดสมทรสาคร มระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๔ แหง ไดแก ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลบางปลา เทศบาลตาบลทาจน เทศบาลตาบลบางหญาแพรก และองคการบรหารสวนตาบลคอกกระบอ เปนระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลนกทดาเนนการ เพอแกไขปญหาเฉพาะจด สวนโครงการกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมทยงคงเปนปญหาอยในปจจบนอก ๒ โครงการ คอ โครงการกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมออมนอย ปจจบน อจน. อยระหวางการ ขอจดสรรงบประมาณและโครงการกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลนครสมทรสาคร และพ นทใกลเคยง โดยองคการบรหารสวนจงหวดสมทรสาคร ไดศกษาและออกแบบรายละเอย ด เสรนจแลว แตไมสามารถดาเนนการกอสรางไดเนองจากถกตอตานจากประชาชนในพ นท (๓) ความสามารถในการรองรบน าเสย จงหวดสมทรสาคร มระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๔ แหง ไดแก ๑. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลบางปลา ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบเตมอากาศ Fixed Film Aeration สามารถรองรบปรมาณน าเสยได ๔๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน ดาเนนการโดย อจน. และมสถานสบน าเสยในพ นท จานวน ๒ สถาน ๒. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลทาจน ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบเตมอากาศ Fixed Film Aeration สามารถรองรบปรมาณน าเสยได ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน ดาเนนการโดย อจน. และมสถานสบน าเสยในพ นท จานวน ๒ สถาน

๑๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๓. ระบบบาบดน าเสยรวมของเทศบาลตาบลบางหญาแพรก ใชระบบบาบดน าเสยรวมแบบเตมอากาศ Fixed Film Aeration สามารถรองรบปรมาณน าเสยได ๖๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน ดาเนนการโดย อจน. และมสถานสบน าเสยในพ นท จานวน ๒ สถาน ๔. ระบบบาบดน าเสยรวมขององคการบรหารสวนตาบลคอกกระบอ เปนระบบบาบดน าเสยรวมแบบกลม (Cluster) ประกอบดวยบอดกน าเสย ท งหมด ๓ บอ ซงแตละบอสามารถรองรบปรมาณน าเสยได ขนาด ๘๐ ลกบาศกเมตรตอวน โดยมสถานสบน าเสยในพ นท จานวน ๓ สถาน

ตารางท ๒ แสดงขอมลระบบบาบดน าเสยรวมของปรมณฑลทเดนระบบแลว

จงหวด ชนดระบบ ความสามารถ

ในการบาบดน าเสย (ลบ.ม./วน)

พ นทใหบรการ(ตร.กม.)

คากอสราง


แหลงงบประมาณ

กอสรางคร งแรก

๑. จงหวดปทมธาน - เทศบาลเมองปทมธาน

คลองวนเวยน (Oxidation Ditch : OD)

๑๑,๐๐๐

๗.๑

๓๔๐

กรมโยธาธการ และผงเมอง

๒. จงหวดนนทบร - เทศบาลนครนนทบร

คลองวนเวยน (Oxidation Ditch : OD)

๓๘,๕๐๐

๑๑.๒

๖๑๗


๓. นครปฐม ๓.๑ เทศบาลนครนครปฐม

บอปรบเสถยร (Stabilization Pond: SP)

๖๐,๐๐๐

๕.๒๘

๒๑๙


๓.๒ เทศบาลเมองไรขง ระบบบาบด น าเสยรวม

แบบ Sequence Batch Reactor :

SBR

๖๐๐ - ๓๕.๑๐ องคการจดการ

น าเสย

๓.๓ เทศบาลตาบลบางเลน ระบบบาบด น าเสยรวม

แบบ Sequence Batch Reactor :

SBR

๖๐๐ - ๓๕.๒๕ องคการจดการ

น าเสย

๓.๔ เทศบาลตาบลนครชยศร ระบบบาบด น าเสยรวม

แบบเตมอากาศ (Fixed Film Aeration)

๖๐๐ - ๒๓.๒๕ องคการจดการ

น าเสย

๑๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


จงหวด ชนดระบบ ความสามารถ

ในการบาบดน าเสย (ลบ.ม./วน)

พ นทใหบรการ(ตร.กม.)

คากอสราง


แหลงงบประมาณกอสรางคร งแรก

๔. สมทรสาคร ๔.๑ เทศบาลตาบลบางปลา

ระบบบาบด น าเสยรวม

แบบเตมอากาศ (Fixed Film Aeration)

๔๐๐

-

๑๓.๖

องคการจดการ

น าเสย

๔.๒ เทศบาลตาบลทาจน


แบบเตมอากาศ

(Fixed Film Aeration)

๖๐๐

- ๒๘.๙๕ องคการจดการ

น าเสย

๔.๓ เทศบาลตาบลบางหญา

แพรก




๖๐๐

- ๒๓.๗๕ องคการจดการ

น าเสย

๔.๔ องคการบรหารสวน

ตาบลคอกกระบอ




๒๔๐

- - สานกงาน

นโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

๒.๒ ประเภทแหลงกาเนดน าเสย แหลงกาเนดน าเสยทสาคญในพ นท กทม.และปรมณฑล ทสงผลใหคณภาพน าของแมน าเจาพระยา แมน าทาจน และคคลองสาขา รวมถงคณภาพน าทะเลเสอมโทรมลง ไดแก ชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ซงจากการประเมนปรมาณน าเสยและ BOD loading จากแหลงกาเนดประเภทชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ทระบายลงสแหลงน าพบวาในพ นท กทม. และปรมณฑล มปรมาณน าเสยเกดข นท งหมดประมาณ ๕.๔ ลานลกบาศกเมตรตอวน และปรมาณ BOD loading ทระบายออกรวม ๒๐๖,๙๐๐ กโลกรมบโอดตอวน หรอประมาณ ๒๐๗ ตนบโอดตอวน โดยมสดสวน ทเกดข นจากแหลงกาเนดประเภทตาง ๆ ดงน

๒๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาพท ๗ แสดงปรมาณน าเสยทเกดข นจากแหลงกาเนดน าเสยประเภทชมชน อตสาหกรรม

และเกษตรกรรม ในกทม. และปรมณฑล

ภาพท ๘ แสดงคา BOD loading จากแหลงกาเนดน าเสยประเภทชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ในกทม. และปรมณฑล

ภาพท ๙ แสดงสดสวนของปรมาณน าเสยและคา BOD loading จากแหลงกาเนดน าเสย ประเภทชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ในกทม. และปรมณฑล

BOD loading

๒๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒.๒.๑ แหลงกาเนดน าเสยจากชมชน การพฒนา กทม. และปรมณฑลทผานมา โดยเฉพาะดานเศรษฐกจ สงผลใหเกดการขยายตวของกจกรรมทกดานอยางรวดเรนว ท งชมชนทอยอาศย การคา การบรการทกระจกตวในพ นท รวมถงการเคลอนยายแรงงานและประชากรจากพ นทอนเขามาในพ นทโดยเฉพาะ กทม. ทาใหเปนพ นท ทเกดน าเสยชมชนมากทสด ซงหากประเมนปรมาณน าเสยจากขอมลประชากรตามทะเบยนราษฎร จะมน าเสยประมาณ ๐.๘ ลานลกบาศกเมตรตอวน แตเนองจากปจจบน กทม. เปนศนยกลางของเศรษฐกจ มจานวนประชากรแฝงทมาจากจงหวดอน ๆ และประชากรทเขามาทางานในพ นทแบบเชาไปเยนนกลบ รวมท งนกทองเทยว ซงหากใชวธการประเมนจากขอมลการใชน าประปาของการประปานครหลวงจะมน าเสยเกดข นประมาณ ๒.๕ ลานลกบาศกเมตรตอวน สวนจงหวดในพ นทปรมณฑลอนยงคงมชมชนเมองอกหลายแหง ท งในระดบของเทศบาลและองคการบรหารสวนตาบลทยงไมมระบบบาบด น าเสยรวม อกท งในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวมแลว แตระบบรวบรวมน าเสยรวมยงไมครอบคลม ทกพ นท ประกอบกบการจดการน าเสยจากแหลงกาเนดมลพษชมชนประเภทตาง ๆ ยงดาเนนการ ไมทวถง จงทาใหยงมการระบายน าเสยทไมผานการบาบดลงสทอระบายน าและไหลออกสสงแวดลอมหรอแหลงน าโดยตรง ซงจากการประเมนโดยใชขอมลประชากรตามทะเบยนราษฎรพบวา ในพ นท กทม.และปรมณฑล มปรมาณน าเสยจากแหลงกาเนดชมชนประมาณ ๑,๔๖๘,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน และมคา BOD loading ทระบายออกสแหลงน าสาธารณะประมาณ ๑๐๔,๙๐๐ กโลกรมบโอดตอวน ดงแสดงในภาคผนวก ๒ (จ) ๒.๒.๒ แหลงกาเนดน าเสยอตสาหกรรม น าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมเปนปญหาทสาคญทสงผลตอคณภาพน าของแหลงน า เนองจากโรงงานอตสาหกรรมสวนใหญมการใชสารเคมในกระบวนการผลต สงผลใหน าท งจากโรงงานอตสาหกรรมมความเขมขนของมลพษสงกวาน าท งจากแหลงกาเนดประเภทอน และยงอาจมปรมาณสารพษอน เชน โลหะหนก รวมท งยงมความเสยงสงทจะกอใหเกดความเสยหายไดมากหากมการรวไหลของสารพษ จงตองใชกระบวนการบาบดน าเสยทมความซบซอนมากกวา แมวาพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. ๒๕๓๕ ทเปนกฎหมายควบคมภาคอตสาหกรรมโดยเฉพาะจะกาหนดใหโรงงานอตสาหกรรมทมน าเสย จะตองบาบดน าเสยและระบายน าท งใหเปนไปตามมาตรฐานความเขมขนทกาหนด แตมาตรการกากบดแลในปจจบนทยงไมทวถง ท งในเรองของการควบคมการระบายน าท งจากโรงงานอตสาหกรรมใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด การพฒนาอตสาหกรรมทเกนศกยภาพในการรองรบของแหลงน าหรอสภาพพ นทโดยรวม โดยเฉพาะพ นททมอตสาหกรรมหนาแนน ทาใหยงคงมประเดนนปญหาในสวนของน าเสยอตสาหกรรม

๒๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


แหลงกาเนดอตสาหกรรมสวนใหญในพ นท กทม. และปรมณฑล จะต งอยในพ นทจงหวดสมทรปราการและจงหวดสมทรสาคร ทต งอยปากแมน าของแมน าเจาพระยาและแมน าทาจน ตามลาดบ เนองจากเปนพ นททมศกยภาพเอ อตอการประกอบธรกจอตสาหกรรมและมปจจยสนบสนนจากรฐบาลดาเนนนโยบายกระตนเศรษฐกจอยางตอเนอง สงผลใหจานวนโรงงานอตสาหกรรมเพมข น สวนโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญใน กทม. จะต งอยในพ นทเขตช นนอก เชน เขตลาดกระบง และเขตมนบร พ นทอนสวนใหญเปนโรงงานขนาดกลางและขนาดเลนกกระจายตวอยในพ นทชมชน จากขอมลของกรมโรงงานอตสาหกรรมพบวา จงหวดสมทรปราการ มโรงงานอตสาหกรรมต งอยในพ นททกอาเภอ จานวน ๘,๐๗๒ แหง และนคมอตสาหกรรมอก จานวน ๒ แหง คอ นคมอตสาหกรรมบางพล และนคมอตสาหกรรมบางป สวนจงหวดสมทรสาคร มโรงงานอตสาหกรรม จานวน ๕,๗๕๖ แหง สวนใหญอยในพ นทอาเภอเมองและอาเภอกระทมแบน โดยเปนโรงงานทมน าท งจากกระบวนการผลต จานวน ๔๑๓ แหง ซงสวนใหญเปนโรงงานแปรรปอาหาร และโรงงานฟอกยอม และจากรายงานยทธศาสตรจงหวดสมทรสาคร ระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๗๔) พบวาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเพอสรางโรงงานอตสาหกรรมมแนวโนมสงข น ซงจากการประเมน พบวามปรมาณน าเสยจากแหลงกาเนดน าเสยประเภทอตสาหกรรม จานวน ๑,๕๕๒.๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอวน และคา BOD loading ทระบายออกประมาณ ๙๐,๐๐๐ กโลกรมบโอดตอวน ดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ฉ) ๒.๒.๓ แหลงกาเนดน าเสยเกษตรกรรม น าเสยภาคการเกษตรในพ นท กทม. และปรมณฑล มแหลงกาเนดน าเสยหลก ไดแก ฟารมสกร ซงมการเล ยงสกรอยางหนาแนนในจงหวดนครปฐม นาขาว สวนใหญอยในพ นทของจงหวดปทมธานและจงหวดนครปฐม ซงจะเปนการปลกท งนาปและนาปรง และการเพาะเล ยงสตวน า ในพ นทน าจด น ากรอย และชายฝง โดยจงหวดนครปฐม มจานวนพ นทเพาะเล ยงสตวน าในพ นทน าจดมากทสด และจงหวดสมทรปราการ มการเพาะเล ยงในพ นทน ากรอย และชายฝงมากทสด จากการประเมนปรมาณน าเสยและคา BOD loading ของแหลงกาเนดน าเสยเกษตรกรรมท ง ๓ ประเภท พบวาภาคการเกษตรมปรมาณน าเสยทระบายออกท งหมดประมาณ ๒.๔ ลานลกบาศกเมตรตอวน และคา BOD loading ทระบายออกประมาณ ๑๑,๖๐๐ กโลกรมบโอดตอวน ซงน าเสยจากภาคการเกษตรจะมปรมาณคา BOD loading ตา เมอเทยบกบแหลงกาเนดอน แตท งน จะพบการปนเปอนของสารกาจดวชพชและศตรพช ซงเปนสารตกคางในระยะยาว ซงปรมาณน าเสยและคา BOD loading จากแหลงกาเนดน าเสยเกษตรกรรมดงแสดงในภาคผนวก ๒ (ช)–(ญ) หากพจารณาจากผลการประเมนคา BOD loading ทระบายออกเปนรายจงหวดจะพบวาแตละจงหวดจะมอตราสวนทแตกตางกนตามประเภทแหลงกาเนดมลพษ ดงแสดงในภาพท ๑๐




๒๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาพท ๑๐ แสดงสดสวนของคา BOD loading รายจงหวด

๒๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒.๓ การจดการน าเสย การจดการน าเสยในภาพรวมของแตละจงหวด จะใหความสาคญกบปญหาน าเสยชมชนเปนหลก เนองจากมอตราสวนคอนขางมากและมผลกระทบตอสงแวดลอมทชดเจน โดยเฉพาะในพ นทชมชนหนาแนน และพ นทชมชนทต งอยใกลแหลงน ายงมการจดการไมเหมาะสม รวมท งเปนหนาทความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถน โดยปจจบนจะมการจดการท งในสวนของการกอสรางระบบบาบดน าเสย และการควบคมกากบ ณ แหลงกาเนดน าเสย เนองจากการบาบดน าเสยกอนปลอยลงสแหลงน า ธรรมชาตเปนหลกการทดและเหนนผลไดชดเจน แตการทจะสรางระบบบาบดน าเสยรวม และระบบรวบรวมน าเสยใหสมบรณจะตองใชงบประมาณจานวนมาก และไมสามารถดาเนนการไดในเวลาอนส น จงตองมการจดการกบแหลงกาเนดควบคกนไป ซงรปแบบของการจดการน าเสยชมชน สวนใหญ ม ๓ รปแบบ ไดแก ๒.๓.๑ การจดการน าเสย ณ แหลงกาเนดหรอแบบตดกบท (On-site) เปนการควบคม ในข นตอนการขออนญาตกอสรางอาคาร ซงจะกาหนดใหตองมการรวบรวมน าเสยจากทกกจกรรม เขาสระบบบาบดน าเสย ตามกฎกระทรวงภายใตพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ รวมถง การขออนญาตจดสรรทกาหนดใหตองมการดาเนนการเชนเดยวกน นอกจากน นในองคกรปกครอง สวนทองถนบางแหง มการออกเทศบญญตหรอขอกาหนดใหอาคารทจะขออนญาตกอสรางตองมการตดต งถงดกไขมน ๒.๓.๒ การจดการน าเสยแบบกลม (Cluster) เปนรปแบบของระบบบาบดน าเสยขนาดเลนก เพอใชแกไขปญหาเฉพาะจด ลดปญหาเรองพ นทและงบประมาณทใชในการกอสรางทอรวบรวมน าเสย ซงในปจจบนไดรบความนยมเพมมากข น โดยเฉพาะในเขตชมชนเมองทมปญหาเรองสถานทกอสราง และยงใชงบประมาณในการกอสรางนอยกวาระบบบาบดน าเสยรวม เชน โรงควบคมคณภาพน า บงมกกะสน และโรงควบคมคณภาพน าพระรามเกาของ กทม. ซงเปนโครงการพระราชดาร ในการจดการน าเสย กทม. และเทศบาลตาบลทาจน เทศบาลตาบลบางปลา และองคการบรหารสวนตาบล คอกกระบอ จงหวดสมทรสาคร โดยสวนใหญจะเปนถงบาบดน าเสยสาเรนจรปแบบตะกอนเรง (Activated Sludge; AS) หรอใชพชชวยกรองความสกปรก ๒.๓.๓ การจดการน าเสยแบบรวม (Central wastewater treatment) เปนรปแบบของการจดการน าเสยขนาดใหญทรวบรวมน าเสยสงไปบาบดยงทเดยวกน ซงนอกจากจะใชสาหรบน าเสยชมชนแลว ยงเปนรปแบบการจดการน าเสยในเขตพ นทของการนคมอตสาหกรรม

๒๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


สวนน าเสยอตสาหกรรมจะเปนหนาทของผประกอบการทตองปฏบตตามกฎหมายของ

หนวยงานทกากบดแลอตสาหกรรม แตสาหรบน าเสยจากภาคเกษตรกรรมไมวาจะเปน การปศสตว การเพาะเล ยงสตวน า หรอการเพาะปลก ถงแมจะมการกาหนดมาตรฐานควบคมการระบายน าท ง จากการเล ยงสกร และการเพาะเล ยงสตวน าแลวกนตาม แตเนองจากสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอยทไมมศกยภาพเพยงพอในการจดใหมระบบบาบดน าเสยของตนเอง ท งในเรองของคากอสรางและพ นท ในการกอสรางระบบบาบดน าเสย และเปนกลมอาชพทรฐบาลยงตองใหการชวยเหลอ ใหเงนชดเชย เพอบรรเทาความเดอดรอน จงมกจะถกจดเปนเปาหมายกลมสดทายในการจดการน าเสย นอกจากน น าเสยเกษตรกรรม ยงจดเปนแหลงกาเนดมลพษทมจดกาเนดไมแนนอน ไมวาจะเปนการทานาขาว หรอการปลกพชตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการทานาขาว ซงมพ นทปลกกระจายอยทวทกพ นท จงเปนการยากสาหรบการจดการ ท งในเรองของจดกาเนดและปญหาการปนเปอนของปยและสารเคมทใชกาจดวชพชหรอศตรพชดวย

๒.๔ การตรวจสอบและการบงคบใชกฎหมาย ปจจบนมการกาหนดคามาตรฐานควบคมการระบายน าท งกบแหลงกาเนดมลพษแตละประเภทดงน ชมชน (ประกอบดวยอาคาร ๑๐ ประเภท ทดนจดสรร สถานบรการน ามนเช อเพลง) โรงงานอตสาหกรรม และเกษตรกรรม (ฟารมสกรและบอเพาะเล ยงสตวน า) ซงสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด และสานกงานสงแวดลอมภาค ในฐานะเจาพนกงานควบคมมลพษจะดาเนนการตรวจและบงคบใชกฎหมายกบแหลงกาเนดมลพษประเภทอาคาร ทดนจดสรร สถานบรการน ามนเช อเพลงและฟารมสกร ในพ นทของจงหวดปรมณฑล และกรมควบคมมลพษ ดาเนนการตรวจ และบงคบใชกฎหมายในพ นท กทม. การบงคบใชกฎหมายกบแหลงกาเนดบางประเภทยงดาเนนการ ไมไดผลมากนก เชน น าเสยจากฟารมสกร เนองจากเกษตรกรสวนใหญมปญหาไมมพ นทเพยงพอ ทจะจดสรางระบบภายในฟารมของตนเอง ไมมเงนลงทน หรอเปนการรบจ างเล ยงและไมตองการกอสรางระบบบาบดน าเสยแบบถาวร การบงคบใชกฎหมายในพ นทของ กทม. จะมการตรวจสอบแหลงกาเนดมลพษประเภทชมชนตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ประเภทโรงพยาบาล โรงแรม รานอาหาร ตลาด อาคารชด ศนยการคา และทดนจดสรร จานวน ๖๓๑ แหง ในพ นท ๒๑ เขต รมคลองแสนแสบและคลองสาขา ซงเปนการดาเนนการภายใตแผนปฏบตการ (Action Plan) เพอใหคลองแสนแสบสะอาดภายใน ๒ ป ตามมตคณะรฐมนตรพบวาสถานททตรวจสอบแลว จานวน ๒๕๔ แหง มทปฏบตถกตองตามกฎหมายเพยง ๑๐๗ แหง คดเปนรอยละ ๔๒.๑๓ นอกจากการบงคบใชกฎหมายควบคมการระบายน าท งจากแหลงกาเนดมลพษแลว กทม. ยงมการดาเนนการร อยายชมชนรมคลองลาดพราว และสรางเขอนคอนกรตรมคลอง เพอแกไขปญหาน าทวมและการรกล าแนวคลอง รวมท ง ลดปรมาณน าเสยทระบายลงคลองลาดพราว โดยกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เปนหนวยงานรบผดชอบในเรองของการกอสรางทอยอาศยใหม

๒๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ตวอยางของความรวมมอกนของหนวยงานในระดบพ นทเพอบงคบใชกฎหมาย เชน กรณพ นทของจงหวดสมทรสาคร เมอป พ.ศ. ๒๕๖๐ มการบรณาการระหวางหนวยงาน โดยมณฑลทหารบก ท ๑๖ จงหวดราชบร รวมกบสานกงานอตสาหกรรมจงหวด สานกงานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมจงหวด สานกงานสาธารณสขจงหวด และองคกรปกครองสวนทองถน ในการตรวจสอบโรงงานทมน าเสย จานวน ๘๒ โรงงาน โดยมการดาเนนคด ๗๔ คด ออกคาสงใหผประกอบการปรบปรงแกไข จานวน ๕๓ คาสง และออกคาสงใหหยดประกอบการบางสวนหรอท งหมดเพอปรบปรงแกไข จานวน ๓๓ คาสง ซงจะเหนนวาการทางานแบบบรณาการของทกหนวยงานในระดบพ นท ใหผลการทางานทมประสทธภาพ นอกจากการตรวจสอบและบงคบใชกฎหมายควบคมการระบายน าท งกบแหลงกาเนดมลพษ แตละประเภทแลว ยงมการดาเนนงานตามกฎกระทรวงมาตรา ๘๐ แหงพระราชบญญตสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ เกยวกบการรายงานสถตการทางานของ ระบบบาบดน าเสยตามแบบ ทส. ๑ และ ทส. ๒ ซงเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษจะตอง จดทารายงานตามแบบฟอรม ทส. ๑ และ ทส. ๒ พรอมจดสงแบบ ทส. ๒ ใหกบองคกรปกครอง สวนทองถน ในพ นทหรอสามารถจดสงรายงานไดทางสอออนไลน

๒.๕ แผนงานการจดการน าเสยในปจจบน จงหวดนนทบร จงหวดปทมธาน จงหวดสมทรปราการ จงหวดนครปฐม และจงหวดสมทรสาคร ถกประกาศเปนเขตควบคมมลพษ ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ซงตองจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษเสนอตอผวาราชการจงหวด โดยสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด ไดจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขต ควบคมมลพษ ประจาป ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔ ซงในแผนปฏบตการดงกลาวประกอบดวย ๕ แผนงาน ไดแก ๑) แผนงานบาบดและฟนฟ ๒) แผนงานเฝาระวงและปองกน ๓) แผนงานสรางจตสานกและความตระหนก ๔) แผนงานบงคบใชกฎหมาย และ ๕) แผนงานศกษาวจยเชงปฏบต โดยการจดการน าเสยบรรจอยในแผนงานบาบดและฟนฟ ดงน ๒.๕.๑ ผลกดนใหองคกรปกครองสวนทองถน ในพ นท เปาหมายมการจดการน าเสยชมชน โดยเรงรดใหเพมประสทธภาพระบบบาบดน าเสยทมอยเดม และจดสรางเพมเตมตามลาดบความสาคญของพ นท ๒.๕.๒ อตสาหกรรมจงหวดเชญชวนกลมอตสาหกรรมเปาหมายปรบปรงกระบวนการผลตมงสอตสาหกรรมสเขยว Eco Factory/Green Industry ๒.๕.๓ สงเสรมการปรบปรงกระบวนการจดการฟารมสกรใหเปนมตรกบสงแวดลอม ๒.๕.๔ บงคบใชกฎหมายกบแหลงกาเนดมลพษ ประเภทอาคาร บานจดสรร โรงงานอตสาหกรรม และฟารมสกร ๒.๕.๕ รณรงคไมใหท งขยะลงคลอง และดาเนนการเกนบขยะในคลอง กาจดวชพช รวมท งปรบปรงคณภาพน าในคลองเบ องตน

๒๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒.๕.๖ จดต งเครอขายเฝาระวง โดยมองคประกอบจากชมชน และทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมหมบานเปนหลก เฝาระวงและแจงขอมลการระบายน าเสยมายงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดอตสาหกรรมจงหวด และองคกรปกครองสวนทองถน สาหรบการจดการคณภาพน าในพ นท กทม.จะดาเนนการตามแผนแมบทการจดการน าเสย ของ กทม. โดยแผนแมบทฉบบลาสด ป พ.ศ. ๒๕๕๔ ทาการศกษาโดย JICA ไดเสนอแนะใหมการ แบงพ นทการดาเนนโครงการกอสรางระบบบาบดน าเสยออกเปน ๒๗ โซน ซงโครงการตามแผนแมบทน ไดรบการบรรจในแผนปฏบตราชการของสานกการระบายน าและของ กทม. แตนอกจากมาตรการ การกอสรางระบบบาบดน าเสยแลว กทม. ยงใชมาตรการดานการประชาสมพนธเผยแพรขาวสารขอมล และรายงานสถานการณใหเกดความร ความเขาใจ และตระหนกในปญหา เพอใหเกดความรวมมอ ในการแกไขปญหาน าเสยในเขตกทม. รวมท งมาตรการดานกฎหมายควบคไปดวย นอกจากน น กทม.โดยสานกการระบายน า อยระหวางการยกรางขอบญญตเรองการจดเกนบคาบรการบาบดน าเสย พรอมรางประกาศ และรางระเบยบทเกยวของ จานวน ๕ ฉบบ



บทท ๓

กฎหมายทเกยวของในการบรหารจดการน าเสย



บทท ๓

กฎหมายทเกยวของในการบรหารจดการน าเสย ๓.๑ อานาจหนาทขององคกรทเกยวของ ในการดาเนนการเกยวกบเรองน าเสยน น มหลายหนวยงานทมอานาจหนาทเกยวของกบเรองน าเสยท งโดยตรงและโดยออมในลกษณะตาง ๆ กน ซงอาจจาแนกประเภทของหนวยงานดงกลาวตามภารกจทแตกตางกนไดเปน ๔ กลม ดงน ๓.๑.๑ กลมทเปนองคกรควบคมการปลอยน าเสย ๓.๑.๒ กลมทเปนองคกรกากบดแแลและบรหารจดการน าเสย ๓.๑.๓ กลมทเปนองคกรจดระบบบรการสาธารณะดานการจดการน าเสย ๓.๑.๔ กลมทเปนองคกรสนบสนนภารกจเกยวกบการจดการน าเสย

๓.๑.๑ กลมทเปนองคกรควบคมการปลอยน าเสย กลมทเปนองคกรควบคมการปลอยน าเสย ไดแก กรมโยธาธการและผงเมอง กรมทดน กรมอนามย กรมโรงงานอตสาหกรรม และการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย โดยแตละองคกร มภารกจทเกยวของ ดงน ๑) กรมโยธาธการและผงเมอง กระทรวงมหาดไทย รบผดชอบดานการผงเมอง การพฒนาเมอง การควบคมการกอสรางอาคาร การใชประโยชนทดน รวมท งการต งถนฐาน และโครงสรางพ นฐาน เพอใหมมาตรฐานความปลอดภยแกสาธารณะ มความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมองและมสภาพแวดลอมทดตามหลกการพฒนาทยงยน โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายตาง ๆ ไดแก กฎหมายวาดวยการผงเมอง กฎหมายวาดวยการควบคมอาคาร กฎหมายวาดวยการขดดน และถมดน กฎหมายวาดวยการจดรแปทดนเพอพฒนาพ นท และกฎหมายอนทเกยวของ กรมโยธาธการและผงเมองมบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๘ กาหนดใหรฐมนตร โดยคาแนะนาของคณะกรรมการควบคมอาคารมอานาจออกกฎกระทรวงกาหนดเรองตาง ๆ ทเกยวของกบการกอสรางอาคาร รวมท งเรองการรกษาคณภาพสงแวดลอมดวย เชน เรองแบบและจานวนของหองน าและหองสวม เรองระบบการจดการเกยวกบสภาพแวดลอมของอาคาร เปนตนวาการระบายน า การบาบดน าเสย และการกาจดขยะมแลฝอยและสงปฏกแล ๒) กรมทดน กระทรวงมหาดไทย รบผดชอบดานการจดการทดนใหเกดประโยชนสแงสดแกประชาชนและการพฒนาประเทศ โดยมอานาจหนาทตามประมวลกฎหมายทดน กฎหมาย วาดวยการควบคมการจดสรรทดน และกฎหมายวาดวยการจดทะเบยนอาคารชด กรมทดนมบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตจดสรรทดน พ.ศ. ๒๕๔๓ กาหนดมาตรการคมครองผแซ อทดนจดสรรและกาหนดใหมผแรบผดชอบในการบารงรกษาสาธารณแปโภคและบรการสาธารณะ เพอใหเปนประโยชนตอสวนรวม โดยมาตรา ๑๓ กาหนดใหมคณะกรรมการจดสรรทดนจงหวด ซงมหนาทในการกากบดแแลการจดสรรทดนภายในจงหวดใหเปนไปตามกฎหมาย และใหมอานาจในการออกขอกาหนด

๓๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ตามมาตรา ๑๔ (๑) โดยในขอกาหนดดงกลาวคณะกรรมการจะตองกาหนดหลกเกณฑในเรองตาง ๆ ตามมาตรา ๑๖ เพอประโยชนเกยวกบการสาธารณสขและการรกษาคณภาพสงแวดลอมดวย ซงรวมถงเรองระบบระบายน า การบาบดน าเสย การกาจดขยะสงปฏกแล ระบบและมาตรฐานของสาธารณแปโภค บรการสาธารณะทจาเปนตอการรกษาสภาพแวดลอม และการสงเสรมสภาพความเปนอยแ ๓) กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข รบผดชอบดานระบบสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม เพอสขภาพทดของประชาชน โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยการสาธารณสข กรมอนามย มบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๓๕ กาหนดใหอธบดกรมอนามย เปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการสาธารณสข ซงเปนคณะกรรมการ ทมอานาจหนาทในการกากบดแแล ใหคาปรกษาแนะนาแกราชการสวนทองถน เจาพนกงานทองถน และเจาพนกงานสาธารณสข เพอใหมการปฏบตตามพระราชบญญตน รวมท งมบทบาทหนาทในการเสนอแนะความเหนตอรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ในฐานะร ฐมนตรรกษาการตามพระราช บญญตน เพอการออกกฎกระทรวง ประกาศกระทรวงเกยวกบหลกเกณฑมาตรฐานทางดานสาธารณสขสงแวดลอม ตลอดจนการกาหนดนโยบาย แผนงาน มาตรการดานสาธารณสข และการอนมตใหทองถน ใชขอกาหนดทองถนทขดแยงกบกฎกระทรวงได ๔) กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม รบผดชอบดานการพฒนา และสนบสนนการประกอบธรกจอตสาหกรรม การกากบดแแลดานการผลต สขอนามยในโรงงาน ระบบกาจดของเสยและสงแวดลอม ความปลอดภยจากการประกอบกจการ การอนรกษพลงงาน วตถอนตราย และสารเคม โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยโรงงาน กฎหมายวาดวยวตถอนตราย กฎหมายวาดวยการปองกนการใชสารระเหย กฎหมายวาดวยการจดทะเบยนเครองจกร กฎหมาย วาดวยการคมครองการดาเนนงานขององคการหามอาวธเคม ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวย การจดต งศแนยบรการเพอการลงทน และกฎหมายอนทเกยวของ กรมโรงงานอตสาหกรรม มบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. ๒๕๓๕ ใหอานาจแกรฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม ในการออกกฎกระทรวง และอธบดกรมโรงงานอตสาหกรรมในการออกประกาศ กระทรวง และประกาศกรมโรงงานอตสาหกรรม เพอกาหนดรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบหลกเกณฑ และมาตรการในการควบคมการปลอยน าเสยออกจากโรงงานอตสาหกรรม ๕) การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย รบผดชอบดานการจดต งนคมอตสาหกรรม จดระบบสาธารณแปโภคทจาเปนตอการประกอบอตสาหกรรม จดระบบและการจดการดานสงแวดลอมระบบปองกนและบรรเทาอบตภยจากอตสาหกรรม และระบบสทธประโยชนแกการประกอบอตสาหกรรม โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย ซงการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย มบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๖ กาหนดใหการจดต งการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยเปนไป เพอวตถประสงคตาง ๆ โดยวตถประสงคประการหนง คอ การปรบปรงทดนเพอใหบรการการประกอบ

๓๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


อตสาหกรรม และจดสงอานวยความสะดวกในการดาเนนงานของผแประกอบอตสาหกรรมหรอ ผแประกอบกจการอนทเกยวเนองกบการประกอบอตสาหกรรมหรอพาณชยกรรม เชน การจดใหม ทอระบายน า โรงบาบดน าเสย และประปา เปนตน

๓.๑.๒ องคกรกากบดแลและบรหารจดการน าเสย องคกรกากบดแแลและบรหารจดการน าเสย ไดแก กรมควบคมมลพษ และองคการจดการน าเสย โดยแตละองคกรมภารกจทเกยวของ ดงน ๑) กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบดานการจดการมลพษ เพอปกปองคณภาพสงแวดลอม การจดทานโยบายและแผนการสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมดานการควบคมมลพษ และการกาหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมและมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนด โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยการสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต สานกจดการคณภาพน า ในสงกดกรมควบคมมลพษ มบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในการจดทานโยบายและแผนจดการคณภาพสงแวดลอม ในสวนทเกยวกบการจดการมลพษทางน าประสานงานการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษทางน า จดทาแผนปฏบตการฉกเฉน และประสานงานการแกไขมลพษทางน า การฟนฟแความเสยหายแหลงน าทไดรบผลกระทบจาก มลพษทางน า ตรวจสอบคณภาพน า เสนอแนะวธการควบคมมลพษทางน า และพฒนาหลกเกณฑ ในการลดมลพษทางน า ๒) องคการจดการน าเสย กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบดานการจดการน าเสยในภาพรวมใหมประสทธภาพ สอดคลองกบหลกการทางวศวกรรมศาสตร และเศรษฐศาสตรโดยใชระบบบาบดน าเสยรวม องคการจดการน าเสยมบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชกฤษฎกาจดต งองคการจดการน าเสย พ.ศ. ๒๕๓๘ มาตรา ๖ กาหนดให อจน. เปน องคการทมวตถประสงคในการจดใหมระบบบาบดน าเสยรวม สาหรบการบาบดน าเสยภายใน “เขตพ นทจดการน าเสย” และการใหบรการ รบบรหารหรอจดการระบบบาบดน าเสยท งใน และนอกเขตพ นทจดการน าเสย รวมท งบรการหรอกจการตอเนองทเกยวกบการจดการน าเสย อยางมประสทธภาพในเชงเศรษฐกจ โดยมาตรา ๓ ใหนยามคาวา “เขตพ นทจดการน าเสย” ไววาหมายถง พ นท ในเขตกรงเทพมหานคร จงหวดนครปฐม จงหวดนนทบร จงหวดปทมธาน จงหวดสมทรปราการ และจงหวดสมทรสาคร และพ นทอนตามทคณะรฐมนตรกาหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา นอกจากน มาตรา ๗ ยงไดกาหนดให อจน. มอานาจกระทาการตาง ๆ ภายในขอบ วตถประสงคของการจดต งองคการ รวมถงเรองการจดการน าเสย ดงตอไปน (๑) สารวจ วางแผนปฏบตการ ออกแบบ กอสราง ดาเนนการ จดการและบารงรกษาระบบบาบดน าเสยรวม รวมท งตดตามตรวจสอบผลการดาเนนงานของระบบบาบดน าเสยรวม ในเขตพ นทจดการน าเสย

๓๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๒) ดาเนนการเกยวกบการนาน าเสยกลบมาใชประโยชนใหม และการผลตพลงงานจากน าเสย เพอให เปนไปตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอมตามกฎหมายวาดวยการส งเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตและตามขอตกลงรวม (๓) ทาขอตกลงรวม เพอใหการจดการน าเสยในเขตพ นทจดการน าเสยบรรลเปาหมายและมประสทธภาพ (๔) เกบคาบรการหรอคาธรรมเนยมสาหรบการบาบดน าเสยโดยระบบบาบดน าเสย (๕) จดต งบรษทจากดหรอบรษทมหาชนจากดเพอประกอบกจการจดการน าเสย ในเขตพ นทจดการน าเสย (๖) ประสานงานกบราชการสวนทองถน ราชการสวนภแมภาค หรอสวนราชการ ทเกยวของกบการจดการน าเสยภายในเขตพ นทจดการน าเสย

๓.๑.๓ องคกรจดระบบบรการสาธารณะดานการจดการน าเสย องคกรจดระบบบรการสาธารณะดานการจดการน าเสย ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน ในรแปแบบตาง ๆ เชน เทศบาล อบต. อบจ. กทม. เมองพทยาและราชการสวนภแมภาค เชน จงหวด สานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด สานกงานทดนจงหวด สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานอตสาหกรรมจงหวด และสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด โดยแตละองคกร มภารกจทเกยวของ ดงน ๑) องคกรปกครองสวนทองถน รบผดชอบดานการจดระบบบรการสาธารณะ แกประชาชนในทองท โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายจดต งองคกรของแตละองคกร และกฎหมาย วาดวยการกระจายอานาจ รวมท งกฎหมายเฉพาะเรองในแตละเรองเปนบางฉบบดวย องคกรปกครองสวนทองถน มบทบาทเกยวกบดานน าเสยตามพระราชบญญตกาหนดแผนและข นตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. ๒๕๔๒ กาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถน มอานาจหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะ เพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตนเอง ในเรองตาง ๆ โดยมาตรา ๑๖ กาหนดใหเทศบาล เมองพทยา และองคการบรหารสวนตาบลรบผดชอบเรองการกาจดมแลฝอย สงปฏกแล และน าเสย มาตรา ๑๗ กาหนดใหองคการบรหารสวนจงหวด รบผดชอบเรองการจดต งและดแแลระบบบาบดน าเสยรวม เปนตน นอกจากน พระราชบญญต การสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๓๕ ซงเปนกฎหมายเกยวกบการสาธารณสขและอนามยสงแวดลอม กไดกาหนดใหราชการสวนทองถนเขาไปมบทบาทในเรองตาง ๆ เชน กรณมาตรา ๓๒ บญญตวาใหราชการสวนทองถน มอานาจออกขอกาหนดของทองถนเพอกาหนดประเภทของกจการทเขาขาย เปนกจการทเปนอนตรายตอสขภาพตามมาตรา ๓๑ ซงจะตองถแกควบคม และมอานาจวางหลกเกณฑและเงอนไขทวไปสาหรบการดาเนนการกจการดงกลาวได ๒) จงหวดและราชการสวนภมภาคตาง ๆ รบผดชอบงานดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงรวมถงเรองน าเสยดวย โดยการรบนโยบายและคาสงจากนายกรฐมนตร คณะรฐมนตร กระทรวง และกรม มาปฏบตการใหเหมาะสมกบทองทและประชาชน สาหรบจงหวด จะมผแวาราชการเปนผแบงคบบญชาสแงสดในบรรดาขาราชการฝายบรหารสวนภแมภาคในเขตจงหวด

๓๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ทรบผดชอบสวนราชการตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรม ไดต งข น มหนาทเกยวกบราชการของกระทรวง ทบวง กรม น น ๆ โดยมหวหนาสวนราชการประจาจงหวดน น ๆ เปนผแปกครองบงคบบญชารบผดชอบ นอกจากจงหวดแลว องคกรทมอานาจหนาทเกยวกบการจดการน าเสยในราชการสวนภแมภาค ไดแก สานกงานอตสาหกรรมจงหวด สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด สานกงานสาธารณสขจงหวด เปนตน ๓.๑.๔ องคกรสนบสนนภารกจเกยวกบการจดการน าเสย องคกรสนบสนนภารกจเกยวกบการจดการน าเสย ไดแก หนวยงานตาง ๆ ทไมได มวตถประสงคหลกในเรองการจดการน าเสยโดยตรง แตมภารกจบางประการทเกยวของกบเรองน าเสยในลกษณะของการสนบสนนใหภารกจเกยวกบการจดการน าเสยสามารถดาเนนการไดอยางราบรน โดยมองคกรทเกยวของ ดงน ๑) สานกงานกองทนสงแวดลอม สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนหนวยงานระดบปฏบตทสนบสนนการบรหารจดการกองทนสงแวดลอม ซงเปนกองทนทจดต งข นตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ มวตถประสงคเพอสนบสนนการดาเนนกจกรรมใด ๆ เพอสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ภายใตกระบวนการความรวมมอของทกภาคสวน รวมท งการแกไขปญหาสงแวดลอม การควบคม บาบด และขจดมลพษดวย เชน การจดใหมระบบบาบดอากาศเสย ระบบบาบดน าเสย และระบบกาจดของเสย คณะกรรมการกองทนสงแวดลอม ทาหนาทบรหารจดการกองทนสงแวดลอมภายใตการกากบดแแลของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต โดยการวางกฎระเบยบ หลกเกณฑ และเงอนไขในการอนมตเงนกองทน นอกจากน ยงมคณะอนกรรมการตาง ๆ ภายใตคณะกรรมการกองทนสงแวดลอม เชน คณะอนกรรมการกลนกรองโครงการดานการจดการมลพษ คณะอนกรรมการกลนกรองโครงการดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน มกรมบญชกลาง เปนผแจดการฝายเงนอดหนน และธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) เปนผแจดการสวนเงนกแ โดยการใชจายเงนกองทนสงแวดลอมจะตองอยแภายใตกรอบทกาหนดไวในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ๒) การประปานครหลวง รบผดชอบการพฒนาระบบน าดบ ผลตน าประปาและแจกจายน าประปาใหประชาชนมน าประปาใชถวนหนา โดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยการประปา นครหลวง ซงพระราชบญญตการประปานครหลวง พ.ศ. ๒๕๑๐ มาตรา ๖ กาหนดใหการประปา นครหลวงมอานาจหนาทจดหาน าดบเพอใชในการทาน าประปา ผลตและจาหนายน าประปาในเขตกรงเทพมหานคร นนทบร และสมทรปราการ รวมท งดาเนนธรกจอนทเกยวเนองกนหรอเปนประโยชนแกการประปา โดยคานงถงประโยชนของรฐและประชาชนเปนสาคญ การประปานครหลวงมบทบาทเกยวกบดานน าเสย กลาวคอในปจจบนการประปานครหลวงจดเกบคาน าประปาจากผแใชน าตามปรมาณ ทใชจรงในแตละเดอนโดยออกใบแจงหน และใบเสรจทแสดงคาใชน าของผแใชน าแตละราย แตคาใชน าดงกลาวยงไมรวมคาน าเสย ซงในอนาคตหากมการออกกฎหมายจดเกบคาบาบดน าเสยและใหอานาจแก

๓๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


หนวยงานใดหนวยงานหนง ซงไมใชการประปานครหลวงใหเปนผแจดเกบคาบาบดน าเสย ทางเลอกหนงในวธการจดเกบคอการเกบคาน าเสยจากผแใชน าประปา โดยใหรวมอยแในใบเสรจคาน าประปาดวย ซงหากเปนกรณดงกลาว จะตองมการดาเนนการบางอยางระหวางหนวยงานน นกบการประปานครหลวงเกยวกบคาใชจายในการจดเกบและการออกใบเสรจดวย ท งน ภายใตภารกจเรองการดาเนนธรกจอน ทเกยวเนองกบการประปา ตามมาตรา ๖ แหงพระราชบญญตการประปานครหลวง พ.ศ. ๒๕๑๐ ๓) การประปาสวนภมภาค รบผดชอบในการจดหาน าดบ ผลตน าประปา และจาหนายน าประปา ในสวนภแมภาคและชนบทโดยมอานาจหนาทตามกฎหมายวาดวยการประปาสวนภแมภาค ซงพระราชบญญตการประปาสวนภแมภาค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๕ กาหนดใหการประปาสวนภแมภาคเปนองคกรทรบผดชอบใน ๓ เรองหลก คอ ๑) การสารวจและจดหาแหลงน าดบ รวมท งจดใหไดมา ซงน าดบ ๒) ผลต จดสง และจาหนายน าประปาทวประเทศ ยกเวนในเขตกทม. นนทบร และสมทรปราการ และ ๓) ดาเนนธรกจอนทเกยวของหรอตอเนองกบธรกจการประปา เพอใหเกดประโยชนแกการใหบรการสาธารณแปโภค โดยคานงถงประโยชนของรฐและสขภาพอนามยของประชาชนเปนสาคญ นอกจากน มาตรา ๗ ยงกาหนดใหการประปาสวนภแมภาคมอานาจกระทากจการตาง ๆ ภายในขอบแหงวตถประสงคตามมาตรา ๕ ซงอานาจดงกลาวมหลายเรอง รวมถงเรองการกาหนดราคาจาหนายน าประปา อตราคาบรการ คาเครองอปกรณและคาสงอานวยความสะดวก ตลอดจนวธการ และเงอนไข ในการชาระราคา และคาตอบแทนดงกลาวดวย นอกจากน มาตรา ๑๗ ยงกาหนดใหคณะกรรมการการประปาสวนภแมภาค มอานาจหนาทวางนโยบายและควบคมดแแลกจการของการประปาสวนภแมภาค และอานาจหนาทเชนวาน รวมถงการวางขอบงคบและขอกาหนดในเรองตาง ๆ รวมท งเรองการกาหนดราคาจาหนายน าประปาและอตราคาบรการ ตลอดจนวธการและเงอนไขในการชาระราคา และคาบรการดวย การประปาสวนภแมภาคมบทบาทเกยวกบดานน าเสยทานองเดยวกบกรณของ การประปานครหลวง ในประเดนความเปนไปไดในการเปนผแจดเกบคาบาบดน าเสยในอนาคต กลาวคอ ปจจบนการประปาสวนภแมภาคจดเกบคาน าประปาจากผแใชน าตามปรมาณทใชจรงในแตละ เดอน โดยออกใบแจงหน และใบเสรจทแสดงคาใชน าของผแใชน าแตละราย แตคาใชน าดงกลาวยงไมรวม คาน าเสย ซงในอนาคตหากมการออกกฎหมายจดเกบคาบาบดน าเสยและใหอานาจแกหนวยงานใดหนวยงานหนงซงไมใชการประปาสวนภแมภาคใหเปนผแจดเกบคาบาบดน าเสยทางเลอกหนงในวธการจดเกบ คอ การเกบคาน าเสยจากผแใชน าประปา โดยใหรวมอยแในใบเสรจคาน าประปาดวย ซงหากเปนกรณดงกลาว กจะตองมการดาเนนการบางอยางระหวางหนวยงานน นกบการประปาสวนภแมภาคเกยวกบคาใชจายในการจดเกบและการออกใบเสรจดวย ท งน ภายใตภารกจเรองการดาเนนธรกจอน ทเกยวของกบการประปา ตามมาตรา ๕ แหงพระราชบญญตการประปาสวนภแมภาค พ.ศ. ๒๕๒๒

๓๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๓.๒ กฎหมายทเกยวของในมตตาง ๆ ในการดาเนนการเกยวกบเรองน าเสยน น มกฎหมายทเกยวของอยแหลายฉบบ โดยกฎหมาย แตละฉบบมวตถประสงคแตกตางกน ซงสามารถจดกลมได ๔ กลม ดงน ๓.๒.๑ กฎหมายทกาหนดหามประชาชนทวไปทาใหน าเสย ๓.๒.๒ กฎหมายทกาหนดประเภทของแหลงกาเนดมลพษ ๓.๒.๓ กฎหมายทกาหนดมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนด ๓.๒.๔ กฎหมายทกาหนดใหเจาของหรอผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษเปนผแมหนาทดาเนนการเกยวกบน าเสย ๓.๒.๕ กฎหมายทกาหนดบทบาทของรฐเกยวกบระบบบาบดน าเสยรวม ไดแก พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ๓.๒.๖ กฎหมายเกยวกบการจดเกบคาบรการบาบดน าเสย ไดแก พระราชบญญตสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕

๓.๒.๑ กฎหมายทกาหนดหามประชาชนทวไปทาใหน าเสย กฎหมายทกาหนดหามประชาชนทวไปทาใหน าเสย ไดแก พระราชบญญตการเดนเรอ ในนานน าไทย พ.ศ. ๒๔๕๖ พระราชบญญตการชลประทานหลวง พ.ศ. ๒๔๘๕ พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย พ.ศ. ๒๕๐๔ และพระราชบญญตการประมง พ.ศ. ๒๕๕๘ โดยมรายละเอยด ดงน ๑) พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พ.ศ. ๒๔๕๖ มบทบญญตทหามการทาใหน าเสยสาหรบกรณตาง ๆ ดงน (๑) หามเท ท ง หรอทาใหสงปฏกแลใด ๆ ลงไปในแมน า ลาคลอง บง อางเกบน า หรอทะเลสาบทเปนทางสญจรและประชาชนใชรวมกน หรอทะเลภายในนานน าไทย ซงอาจทาใหเกดการต นเขน ตกตะกอน หรอสกปรก เวนแตจะไดรบอนญาตจากเจาทา ผแใดฝาฝนตองระวางโทษ ตามทกาหนด และตองชดใชเงนคาใชจายทตองเสยในการขจดสงเหลาน นดวย (มาตรา ๑๑๙) (๒) หามเท ท ง หรอทาใหน ามนและเคมภณฑหรอสงใด ๆ ลงไปในแมน า ลาคลอง บง อางเกบน า หรอทะเลสาบทเปนทางสญจรและประชาชนใชรวมกน หรอทะเลภายในนานน าไทย ซงอาจทาใหเกดเปนพษตอสงมชวตหรอตอสงแวดลอม ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด และตองชดใชเงนคาใชจายทตองเสยไปในการแกไขสงเปนพษหรอชดใชคาเสยหายเหลาน นดวย (มาตรา ๑๑๙ ทว) (๓) หามเท ท ง หรอปลอยใหน ามนปโตรเลยมหรอน ามนทปนกบน าร วไหลลงไป ในเขตทา แมน า ลาคลอง ทะเลสาบ หรอทะเลภายในนานน าไทย ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๐๔)

๓๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒) พระราชบญญตการชลประทานหลวง พ.ศ. ๒๔๘๕ มบทบญญตทเกยวกบ การทาใหน าเสย ดงน (๑) หามท งมแลฝอย ซากสตว ซากพช เถาถาน หรอสงปฏกแลลงในทางน าชลประทาน หรอทาใหน าเปนอนตรายแกการเพาะปลแกหรอการบรโภค ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๘ วรรคแรก และมาตรา ๓๗ วรรคแรก) (๒) หามปลอยน าซงทาใหเกดเปนพษแกน าตามธรรมชาต หรอสารเคมเปนพษ ลงในทางน าชลประทาน จนอาจทาใหน าในทางน าชลประทานเปนอนตรายแกเกษตรกรรม การบรโภค อปโภค หรอสขภาพอนามย ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๘ วรรคสอง) ๓) พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย พ.ศ. ๒๕๐๔มบทบญญตทเกยวกบการทาใหน าเสย ดงน (๑) หามอาบน าหรอซกลางสงใด ๆ บนถนน หรอในสถานสาธารณะทมไดจดไว เพอการน น หรอในบรเวณทางน าทเจาพนกงานทองถนไดประกาศหามไว ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๙) (๒) หามจแง ไล หรอตอนสตวลงไปในทางน าซงเจาพนกงานทองถนหรอพนกงานเจาหนาทไดปดประกาศหามไว ณ บรเวณดงกลาว ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๒) (๓) หามเทหรอท งกรวด หน ดน เลน ทรายหรอเศษวตถกอสรางลงในทางน า หรอกองไว หรอทาใหวตถดงกลาวไหลหรอตกลงในทางน า ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๓ วรรคแรก) (๔) หามถายอจจาระหรอปสสาวะลงในทสาธารณะหรอสถานสาธารณะซงมใชสถานททราชการสวนทองถนไดจดไวเพอการน น ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๒๙) (๕) หามเท ปลอย หรอระบายอจจาระหรอปสสาวะจากอาคารหรอยานพาหนะ ลงในทางน า ผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (มาตรา ๓๐ และมาตรา ๕๗) (๖) หามเทหรอท งสงปฏกแล มแลฝอย น าโสโครก หรอสงอนใดลงบนถนนหรอในทางน า ยกเวน เรอหรออาคารประเภทเรอนแพ ซงจอดหรออยแในทองททเจาพนกงานทองถน ยงไมไดจดสวมสาธารณะ หรอภาชนะสาหรบท งสงปฏกแลหรอมแลฝอย ผแใดฝาฝนตองระวางโทษ ตามทกาหนด (มาตรา ๓๓ วรรคแรก และมาตรา ๕๗) ๔) พระราชบญญตการประมง พ.ศ. ๒๕๕๘ คอ มาตรา ๒๖ วรรคแรก หามกระทาการดงตอไปน เวนแตเปนการทดลองเพอประโยชนทางวชาการ หรอเพอประโยชนของราชการทหาร และผแใดฝาฝนตองระวางโทษตามทกาหนด (๑) ปลอย เท ท ง ระบาย หรอทาใหวตถอนตรายทรฐมนตรกาหนดลงสแทจบสตวน า (๒) ทาใหสตวน าในทจบสตวน ามนเมา

๓๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๓) ปลอย เท ท ง ระบาย หรอทาใหสงใดลงสแทจบสตวน าในลกษณะทเปนอนตรายแกสตวน า (๔) ทาใหทจบสตวน าเกดมลพษในลกษณะทเปนอนตรายแกสตวน า

๓.๒.๒ กฎหมายทกาหนดประเภทของแหลงกาเนดมลพษ กฎหมายทกาหนดประเภทของแหลงกาเนดมลพษ๑ ไดแก พระราชบญญตสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ใน ใหอานาจรฐมนตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยคาแนะนาของคณะกรรมการควบคมมลพษในการกาหนด ประเภทของแหลงกาเนดมลพษ ทจะตองถแกควบคมการปลอยน าเสยหรอของเสยลงสแแหลงน าสาธารณะหรอออกสแสงแวดลอมนอกเขตทต งแหลงกาเนดมลพษใหไมเกนมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนดทกาหนดตามพระราชบญญตน หรอกฎหมายอน ซงในขอเทจจรง รฐมนตรไดออก ประกาศกระทรวง หลายฉบบเพอกาหนดใหสถานประกอบการหรอกจกรรมตอไปน เปน แหลงกาเนดมลพษ ทจะตองควบคมการปลอยน าเสย มรายละเอยด ดงน ๑) โรงงานอตสาหกรรมและนคมอตสาหกรรม ๒) บอเพาะเล ยงสตวน าชายฝง ๓) อาคารบางประเภท ๔) ทดนจดสรร ๕) การเล ยงสกร ๖) สถานบรการน ามนเช อเพลง ๗) ทาเทยบเรอประมง สะพานปลา และกจการแพปลาทกขนาด ๘) สถานบรการน ามนเช อเพลง ๙) บอเพาะเล ยงสตวน ากรอย ๑๐) บอเพาะเล ยงสตวน าจด ๑๑) ระบบบาบดน าเสยรวมของชมชน

๓.๒.๓ กฎหมายทกาหนดมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนด กฎหมายทกาหนดมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนด ไดแก พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในมาตรา ๕๕ ใหอานาจรฐมนตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยคาแนะนาของคณะกรรมการควบคมมลพษและโดยความเหนชอบของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตกาหนด มาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนด สาหรบควบคมการระบายน าท ง การปลอยท งอากาศเสย การปลอยท งของเสย หรอมลพษอนใด

๑ ความหมายของคาวา “แหลงกาเนดมลพษ” ตามมาตรา ๔ แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ น นหมายถง ชมชน โรงงานอตสาหกรรม อาคาร สงกอสราง ยานพาหนะสถานทประกอบกจการใดๆ หรอสงอนใด ซงเปนแหลงทมาของมลพษ

๓๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


จากแหลงกาเนดมลพษออกสแสงแวดลอม เพอรกษาคณภาพสงแวดลอมใหไดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม๒ ตามทกาหนดไวในพระราชบญญตน ซงในขอเทจจรง รฐมนตรไดออก ประกาศกระทรวง หลายฉบบเพอกาหนดมาตรฐานควบคมมลพษทางน าจากแหลงกาเนดมลพษ ประเภทตาง ๆ ดงน ๑) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากแหลงกาเนดประเภทโรงงานอตสาหกรรมและนคมอตสาหกรรม ๒) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากสถานบรการน ามนเช อเพลง ๓) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากบอเพาะเล ยงสตวน าชายฝง ๔) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากทดนจดสรร ๕) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากทาเทยบเรอประมง สะพานปลา และกจการแพปลา ๖) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากน ามนเช อเพลง ๗) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากบอเพาะเล ยงสตวน ากรอย ๙) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากแหลงกาเนดมลพษประเภทการเล ยงสกร ๑๐) มาตรฐานควบคมการระบายน าท งจากระบบบาบดน าเสยรวมของชมชน

๓.๒.๔ กฎหมายทกาหนดใหเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษเปนผมหนาทดาเนนการเกยวกบน าเสย พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ มบทบญญตเกยวกบบคคลทเปนผแกอใหเกดมลพษซงจะตองรบผดชอบในความเสยหายตอสงแวดลอมตามหลก ผแกอมลพษเปนผแจาย (Polluter Pays Principle; PPP) ในมาตราตาง ๆ โดยการใชคาวา “เจาของหรอ ผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษ” ซงเปนขอสนนษฐานของกฎหมายวาบคคลใดเปน เจาของหรอ ผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษ ใหถอวาบคคลน นเปน ผแกอมลพษ เพอเปนการตดภาระการพสแจน ทยงยากซบซอนออกไป โดยมบทบญญตตาง ๆ ทเกยวของกบหนาทและความรบผดชอบของ เจาของหรอผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษ ในเรองตาง ๆ ดงตอไปน ๑) หนาทและความรบผดชอบในการตองชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหาย ในการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษทออกมาจากแหลงกาเนดมลพษทตนเองเปนเจาของทรพยสนของผแอนหรอของรฐเสยหายดวยประการใด ๆ (มาตรา ๙๖ วรรคแรก) ๒) หนาทในการกอสราง ตดต ง หรอจดใหมระบบบาบดน าเสยหรอระบบกาจดของเสยตามทเจาพนกงานควบคมมลพษกาหนด (มาตรา ๗๐ วรรคแรก) ๓) หนาทในการแจงใหเจาพนกงานควบคมมลพษตรวจสอบระบบบาบดน าเสยหรอระบบกาจดของเสย ในกรณทแหลงกาเนดมลพษของตนมระบบดงกลาวอยแแลว (มาตรา ๗๐ วรรคสอง)

๒ ความหมายของคาวา “มาตรฐานคณภาพสงแวดลอม” ตามมาตรา ๔ แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ น นหมายถง คามาตรฐานคณภาพน า อากาศ เสยง และสภาวะอน ๆ ของสงแวดลอม ซงกาหนดเปนเกณฑทวไปสาหรบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

๓๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๔) หนาทในการแกไขหรอปรบปรงระบบบาบดน าเสย หรอระบบกาจดของเสยทมอยแแลวตามคาสงเจาพนกงานควบคมมลพษใหสามารถใชงานได เพอใหการบาบดน าเสยหรอกาจดของเสยเปนไปตามมาตรฐานควบคมมลพษจากแหลงกาเนดทกาหนดตามกฎหมาย (มาตรา ๗๐ วรรคสอง) ๕) หนาทในการจดสงน าเสยหรอของเสยทเกดจากการดาเนนกจการของตนไปทาการบาบดหรอกาจดโดยระบบบาบดน าเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวมทมอยแภายในเขตควบคมมลพษหรอเขตทองทน น หากแหลงกาเนดมลพษของตนยงไมมระบบดงกลาว (มาตรา ๗๑ และมาตรา ๗๒) ๖) หนาทในการเสยคาบรการจากการสงน าเสยหรอของเสยไปใหระบบบาบดน าเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวมดาเนนการตามอตราทกาหนดโดยกฎหมาย (มาตรา ๗๑ และมาตรา ๗๒) ๗) หนาทในการจดสงน าเสยหรอของเสยจากแหลงกาเนดของตนไปใหผแรบจางใหบรการทาการบาบดหรอกาจดในเขตควบคมมลพษหรอในเขตทองทใดททางราชการยงมไดจดใหมระบบบาบดน าเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวม แตมผแไดรบใบอนญาตรบจางใหบรการบาบดน าเสย หรอกาจดของเสยอยแในเขตดงกลาว (มาตรา ๗๔) ๘) หนาทในการเกบสถต ขอมแลทแสดงผลการทางานในแตละวน และจดทาบนทกรายละเอยดของระบบหรออปกรณและเครองมอสาหรบควบคมการปลอยท งอากาศเสยหรอมลพษอน ระบบบาบดน าเสย หรอระบบกาจดของเสย โดยทาเปนหลกฐานไว ณ สถานทต งแหลงกาเนดมลพษน น (มาตรา ๘๐) ๙) หนาทในการจดทารายงานสรปผลการทางานของระบบหรออปกรณและเครองมอสาหรบควบคมการปลอยท งอากาศเสยหรอมลพษอน ระบบบาบดน าเสย หรอระบบกาจดของเสย เพอเสนอตอเจาพนกงานทองถนในทองททแหลงกาเนดมลพษน นต งอยแอยางนอยเดอนละหนงคร ง (มาตรา ๘๐)

๓.๒.๕ กฎหมายทกาหนดบทบาทของรฐเกยวกบระบบบาบดน าเสยรวม คอ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ มบทบญญต ทกาหนดบทบาทของรฐใหดาเนนการเกยวกบระบบบาบดน าเสยรวมในประเดนตอไปน ๑) กาหนดใหเน อหาในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม ประกอบดวยแผนงานและแนวทาง การดาเนนงานในเรองตาง ๆ รวมท งเรองการควบคมมลพษจากแหลงกาเนด ซงรวมถงแผนงาน และแนวทางการดาเนนงานในเรองการควบคมมลพษทางน าจากแหลงกาเนดดวย (มาตรา ๓๖) ๒) กาหนดใหเน อหาในแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด ตองสอดคลองกบแนวทางในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม และมสาระสาคญในเรองตาง ๆ รวมถงเรองทเกยวของกบระบบบาบดน าเสยรวม ดงน (มาตรา ๓๘) (๑) แผนการควบคมมลพษจากแหลงกาเนด ซงรวมถงแผนการควบคมมลพษทางน า จากแหลงกาเนดดวย

๔๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๒) แผนการจดหา กอสรางและดาเนนการระบบบาบดน าเสยรวมของสวนราชการ หรอราชการสวนทองถน (๓) แผนการจดเกบภาษอากร และคาบรการเพอการดาเนนการและบารงรกษาระบบบาบดน าเสยรวม (๔) แผนการตรวจสอบ ตดตาม และควบคมการปลอยท งน าเสยจากแหลงกาเนดมลพษ ๓) กาหนดใหจงหวดทพรอมจะดาเนนการเพอจดใหมระบบบาบดน าเสยรวม สามารถเสนอขอเงนงบประมาณแผนดนและเงนกองทนสงแวดลอมตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เพอพจารณา (มาตรา ๓๙ วรรคแรก) ๔) กาหนดใหจงหวดทยงไมพรอมจะดาเนนการเพอจดใหมระบบบาบดน าเสยรวม สามารถเสนอแผนการสงเสรมใหเอกชนลงทนกอสรางและดาเนนการระบบบาบดน าเสยแทน (มาตรา ๓๙ วรรคแรก) ๕) กาหนดใหสวนราชการหรอราชการสวนทองถนทเปนผแจดใหมระบบบาบดน าเสยรวมโดยใชเงนงบประมาณแผนดนหรอเงนรายไดของราชการสวนทองถนและเงนกองทนสงแวดลอม มหนาทดาเนนงานและควบคมการทางานของระบบบาบดน าเสยรวมทไดจดใหมข น (มาตรา ๗๗ วรรคแรก) ๖) ในกรณทสวนราชการหรอราชการสวนทองถนซงเปนผแจดใหมระบบบาบดน าเสยรวมตามขอ ๕) ไมมบคลากรหรอความเชยวชาญในการทาหนาทดงกลาว สวนราชการหรอราชการ สวนทองถนน นสามารถจางเอกชนผแไดรบใบอนญาตรบจางใหบรการบาบดน าเสยมาเปนผแดาเนนงานและควบคมการทางานของระบบบาบดน าเสยรวมได (มาตรา ๗๗ วรรคแรก) ๗) ใหรายละเอยดในเรองตอไปน ออกโดยกฎกระทรวง (มาตรา ๗๗ วรรคสอง) (๑) การจดสง เกบรวบรวม และระบายน าเสยจากแหลงกาเนดมลพษมาสแระบบบาบดน าเสยรวมของทางราชการ (๒) ขอกาหนด ขอหาม ขอจากด และเงอนไขตาง ๆ สาหรบการปลอยท งและการระบายน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมและแหลงกาเนดมลพษประเภทอนลงสแระบบบาบดน าเสยรวมของทางราชการ

๓.๒.๖ กฎหมายเกยวกบการจดเกบคาบรการบาบดน าเสย ไดแก พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ มบทบญญตเกยวกบเรองการจดเกบคาบรการบาบดน าเสย ดงน ๑) กาหนดใหคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตโดยคาแนะนาของคณะกรรมการควบคมมลพษเปนผแมอานาจพจารณากาหนดอตราคาบรการบาบดน าเสยสาหรบระบบบาบดน าเสยรวม

๔๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ในเขตควบคมมลพษหรอเขตทองทใด หากการกอสรางและดาเนนการระบบบาบดน าเสยรวมของ ทางราชการดงกลาวใชเงนงบประมาณแผนดนหรอเงนรายไดของราชการสวนทองถนและเงนกองทนสงแวดลอม (มาตรา ๘๘ วรรคแรก) ๒) กาหนดใหเจาของหรอผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษตามมาตรา ๗๑ และมาตรา ๗๒ ซงมหนาทตองจดสงน าเสยทเกดจากการดาเนนกจการของตนหรอแหลงกาเนดมลพษของตนไปทาการบาบดโดยระบบบาบดน าเสยรวม มหนาทตองเสยคาบรการตามอตราทกฎหมายกาหนด (มาตรา ๘๙ วรรคแรก) ๓) การกาหนดอตราคาบรการบาบดน าเสย อาจกาหนดใหมอตราแตกตางกนไดตามความเหมาะสม (มาตรา ๘๙ วรรคแรก) ๔) เจาของหรอผแครอบครองแหลงกาเนดมลพษตามมาตรา ๗๒ ทเปนประเภทบานเรอน ทอยแอาศยซงเปนผแใชรายยอยมสทธไดรบยกเวนไมตองเสยคาบรการบาบดน าเสย (มาตรา ๘๙ วรรคสอง) ๕) กาหนดใหเจาพนกงานทองถนหรอพนกงานเจาหนาทของสวนราชการทจดให มระบบบาบดน าเสยรวมของทางราชการเปนผแมอานาจหนาทในการจดเกบคาบรการบาบดน าเสย (มาตรา ๙๓ วรรคแรก)



บทท ๔

ตวอยาง/บทเรยนในการแกไขปญหาน าเสย

http://www.dummipedia.org/



บทท ๔

ตวอยาง/บทเรยนในการแกไขปญหาน าเสย

๔.๑ ศาสตรพระราชากบการแกไขปญหาน าเสย จากสายพระเนตรอนยาวไกลของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระองคทรงตระหนกถงความสาคญของปญหาดานสงแวดลอม ท งปญหาน าเสยททวความรนแรงข นในทกวนน การแกไขปญหาดงกลาว สามารถกระทาไดโดยการใชเทคโนโลยอยางงายดวยกระบวนการธรรมชาต ชวยธรรมชาตและใชวสดทองถนเพอสรางเทคโนโลยทราคาถกหรอไมเสยคาใชจายสามารถบาบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ จากการทอดพระเนตรเหนสภาพพ นทตาบลแหลมผกเบ ย อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร ในการเสดจแปรพระราชฐาน ณ พระตาหนกทกษณราชนเวศน พระองคทรงเลงเหนวาพ นทดงกลาว เปนทสาธารณะมปาชายเลนทรดโทรมนาจะนาพ นทบรเวณน น มาใชประโยชนในดาน การนาขยะชมชนมาทาปยหมกเพอฟนฟปาชายเลนทเสอมโทรม นาน าเสยชมชนปลกหญาเล ยงสตวเพอมใหน าเสยชมชนแพรกระจายลงสแมน าลาคลอง อนจะทาใหแหลงน าเกดการเนาเสย ไมสามารถนาน าไปบรโภคและอปโภคได รวมท งเปนการทาลายระบบนเวศทางน าอกดวย จากแนวพระราชดารดงกลาวพระองคทานไดมอบหมายใหมลนธชยพฒนา สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) กรมชลประทาน เทศบาลเมองเพชรบร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร รวมดาเนนโครงการต งแตวนท ๑๒ กนยายน พ.ศ. ๒๕๓๓ เปนตนมา จนถงปจจบน โดยมพนธกจหลก ในการวจยและพฒนา บรการวชาการ และขยายผลสชมชนท งในระดบชาตและนานาชาต

๔.๑.๑ ศาสตรพระราชาในการจดการน าเสย ก. ทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร "น าดไลน าเสย" วนท ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๘ พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชเสดจพระราชดาเนนพรอมดวยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารทอดพระเนตร สภาพน าเนาเสยตามคลองตาง ๆ ในเขตกรงเทพมหานคร ณ บรเวณประตระบายน าปากคลองเทเวศร คลองแสนแสบ และคลองลาดพราว ซงในคร งน นไดพระราชทานพระราชดารวา “....การจดระบบควบคมระดบน าในคลองสายตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการจดระบบระบายน าในกรงเทพมหานครน น สมควรวางระบบใหถกตองตามสภาพการณและลกษณะภมประเทศ ซงควรแบงออกเปน ๒ แผนดวยกน คอ แผนสาหรบใชกบในฤดฝนหรอในฤดน ามากน กเพอประโยชน ในการปองกนน าทวมและเพอบรรเทาอทกภยเปนสาคญ แตแผนการระบายน าในฤดแลงน นกตองจด อกแบบหนงตางกนไป เพอการกาจดหรอไลน าเนาเสยออกจากคลองดงกลาวเปนหลก ซงท งสองระบบน ควรจะพจารณาถงวธการระบายน า โดยอาศยแรงโนมถวงของโลกใหมากทสด ท งน เพอประหยดคาใชจายในการควบคมระดบน าตามลาคลองเหลาน ....”

๔๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


"น าดไลน าเสย" เปนทฤษฎการบาบดน าเสยทใชหลกการสาคญคอทาใหเจอจาง (Dilution) และอาศยแรงโนมถวงของโลก (Gravity Flow) ซงเปนวธการธรรมชาต ในการใชน าทมคณภาพดชวยผลกดนน าเนาเสยออกไป ชวยใหน าเนาเสยในลาคลองมสภาพเจอจางลงและมคณภาพดข น ข. โครงการบาบดน าเสยบงมกกะสนอนเนองมาจากพระราชดาร พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระราชทานพระราชดาร เมอวนท ๑๕ เมษายน และวนท ๒๐ เมษายน พ.ศ.๒๕๒๘ ใหหนวยงานทเกยวของรวมปรบปรง บงมกกะสน เพอชวยระบายน าและบรรเทาสภาพน าเสยในคลองสามเสน โดยใชรปแบบ “เครองกรองน าธรรมชาต” ความตอนหนงวา “...บงมกกะสนน ทาโครงการท เรยกวาแบบคนจนโดยใชหลกวาผกตบชวา ทมอยทวไปน น เปนพชดดความโสโครกออกมาแลวกทาใหน าสะอาดข นได เปนเครองกรองธรรมชาต ใชพลงงานแสงอาทตยและธรรมชาตของการเตบโตของพช...” หลกการบาบดน าเสยโดยการกรองน าเสยดวยผกตบชวา (Filtration) ตามแนวทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร “บงมกกะสน” กลาวคอ ใหมการทดลองใชผกตบชวา ซงเปนวชพชทตองการกาจดอยแลวน แตสามารถนามาใชประโยชนได โดยนามาทาหนาทดดซบความโสโครก รวมท งสารพษจากน าเนาเสย โดยทรงเนนใหทาการปรบปรงอยางประหยด และไมกอใหเกดความเดอดรอนแกประชาชนทอยอาศยรมบง ค. ทฤษฎการบาบดน าเสยดวยการผสมผสานระหวางพชน ากบระบบเตมอากาศ พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงห วงใยปญหาน าเสย ในหนองหาน เขตเทศบาลเมองสกลนคร จงหวดสกลนคร ซง เปนแหลงรบน าเสยจากครวเรอน จงพระราชทานแนวพระราชดาร ใหทาโครงการบาบดน าเสยโดยวธธรรมชาตผสมผสานกบเทคโนโลยแบบประหยด กลาวคอ จดสรางบอดกสารแขวนลอย ปลกตนกกอยปตเพอใชดบกลน และปลกผกตบชวาเพอดดสงโสโครกและโลหะหนก ตอจากน นจงใชกงหนน าชยพฒนาและแผงทอเตมอากาศใหกบน าเสยตามความเหมาะสม ตลอดจนใหตกตะกอนปลอยน าลงหนองสนมเพอปรบสภาพน าใหดข น นอกจากน ยงใชประโยชนจากผกตบชวาในดานตาง ๆ ไดอกดวย เชน ทาปยหมก ทอเสอ และทาเช อเพลง ไดเปนอยางด ง. กงหนน าชยพฒนา พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงสนพระราชหฤทยเกยวกบ การบาบดน าเสยทเกดจากแหลงชมชนและแหลงอตสาหกรรมดวยอปกรณการเตมอากาศ ทรงมพระราชดารใหมลนธชยพฒนาดาเนนการวจยและพฒนากงหนน า เรมจากการสรางตนแบบคร งแรก ในป พ.ศ. ๒๕๓๒ จนกระทงวนท ๒ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๖ “กงหนชยพฒนา” ไดรบสทธบตรจากกรมทรพยสนทางปญญา นบเปนสทธบตรในพระปรมาภไธยของพระมหากษตรยพระองคแรกของไทยและคร งแรกของโลก

๔๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๔.๑.๒ ศาสตรของพระราชาในดานเทคโนโลยบาบดน าเสยชมชน เปนททราบกนดวาการทน าเสยน นเกดจากการมสงปนเปอนทางกายภาพ เคม และชววทยา แทรกอยในชองวางโมเลกลน าและระหวางโมเลกลของน า การบาบดคอการนาสงปนเปอนออกไปดวยกระบวนการชววทยา กระบวนธรรมชาตทางฟสกสและเคม ใหเหลอปรมาณสงปนเปอนตามเกณฑธรรมชาต (คามาตรฐาน) สามารถทาใหน าฟนคนสภาพเดมได ความลมลกอยทน าเสยชมชนมสงปนเปอน ทเปนสารอนทรยเปนหลก แบคทเรยทาหนาทยอยสลายสารอนทรยใหเปนสารอนนทรยทเปนธาตอาหารพชซงเปนกระบวนการธรรมชาต แตแบคทเรยตองการออกซเจนเพอเปนแหลงพลงงานในการดาเนนกจกรรมยอยสลายสารอนทรยดงกลาว ในสภาวะมอากาศ แบคทเรยไดรบออกซเจนโดยตรง จากอากาศเพอใชในกระบวนการยอยสลาย แตในสภาวะไรอากาศ แบคทเรยสามารถดงออกซเจน จากสารประกอบเคมหรอในโมเลกลของน ามาใชในกระบวนการยอยสลายสารอนทรย ทาใหกาซไฮโดรเจนทาปฏกรยากบสารประกอบหลกในรางกายสตวและพชผก คอ ธาตคารบอน กามะถน และไนโตรเจน เกดกาซมเทน ไนตรสออกไซด แอมโมเนย กาซไขเนา เปนตน พรอมท งปลดปลอยความรอนทไดจากการแปรสภาพของตวเชอมระหวางโมเลกลของเน อเยออนทรยทเปนสงปนเปอนในน าเสย พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงมความรและเขาใจศาสตร ดงกลาวขางตนอยางล าเลศ เนองจากศาสตรดงกลาวเปนพ นฐานสาคญในการบาบดน าเสย โดยใชกระบวนการธรรมชาตยอยสลายสารอนทรยเปนสารอนนทรยดวยแบคทเรย ทลมลกกคอ กระบวนการธรรมชาตในการจดหาออกซเจนใหกบแบคทเรยเพอใชในการยอยสลายสารอนทรยไดอยางเพยงพอ พ นฐานองคความรดงกลาวสามารถนามาประยกตใชเพอพฒนาเทคโนโลยการบาบดน าเสยจนเกด ผลสมฤทธสการสรางเทคโนโลยการบาบดน าเสยตามแนวพระราชดาร โดยสรปเปนเทคโนโลย บาบดน าเสยชมชนได ๓ รปแบบ ดงน

ก. เทคโนโลยบงประดษฐน าไหลแนวต งม ๒ รปแบบยอย คอ (๑) การปลกพชน า (ธปฤาษและกกกลม)

ภาพท ๑๑ เทคโนโลยบงประดษฐน าไหลแนวต งโดยการปลกพชน า ทมา : เกษม จนทรแกว, สตรไทย พมไม (๒๕๖๐)

๔๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๒) การปลกหญาเล ยงสตว (หญาโคสครอส หญาคาลลา และหญาสตาร)

ภาพท ๑๒ เทคโนโลยบงประดษฐน าไหลแนวต งโดยการปลกหญาเล ยงสตว ทมา : เกษม จนทรแกว, สตรไทย พมไม (๒๕๖๐)

ข. เทคโนโลยบงประดษฐขงน า ม ๒ รปแบบยอย คอ (๑) แบบน าไหลออกเปนศนย (ปลกธปฤาษและกกกลม)

ภาพท ๑๓ เทคโนโลยบงประดษฐขงน าแบบน าไหลออกเปนศนย โดยการปลกธปฤาษและกกกลม ทมา : เกษม จนทรแกว, สตรไทย พมไม (๒๕๖๐)

๔๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๒) แบบน าขงขณะน าข น - ปลอยขณะน าลง (ปลกปาชายเลน)

ภาพท ๑๔ เทคโนโลยบงประดษฐขงน าแบบน าขงขณะน าข น - ปลอยขณะน าลงโดยการปลกปาชายเลน ทมา : เกษม จนทรแกว, สตรไทย พมไม (๒๕๖๐)

ค. เทคโนโลยบอบาบดตากอากาศ

ภาพท ๑๕ เทคโนโลยบอบาบดตากอากาศ

ทมา : เกษม จนทรแกว, สตรไทย พมไม (๒๕๖๐)

๔๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๔.๒ ระบบการจดการน าเสยในตางประเทศ

๔.๒.๑ ภาพรวมของการจดการน าเสยของประเทศในภมภาคเอเชย จากการทบทวนรายงานการศกษาเปรยบเทยบการจดการน าเสยในตางประเทศของ Institute for Global Environmental Strategies (IGES) ในโครงการความรวมมอ Water Environmental Partnership in Asia (WEPA) เมอป ๒๐๑๓ ระบวา รอยละ ๘๕ - ๘๙ ของน าเสยจากชมชนของประเทศในภมภาคเอเชยไมไดรบการบาบดและสงผลใหเกดภาวะมลพษตอแหลงน าผวดนและใตดน ท งน มเฉพาะประเทศทพฒนาแลวในเอเชย เชน ญปน เกาหลใต รวมถงประเทศกาลงพฒนาบางประเทศ ไดแก มาเลเซย ทมระบบบาบดน าเสยครอบคลมสดสวนของน าเสยชมชนทเกดข นมากกวารอยละ ๖๐ นอกจากน รายงานยงระบวา การจดการน าเสยใชการจดการน าเสยแบบรวม (Centralized wastewater treatment) ทอาศยเทคโนโลยข นสงจากประเทศทพฒนาแลว ในประเทศกาลงพฒนาของภมภาคเอเชย มปญหาในดานคาใชจายทสงและไมมความเหมาะสมในเชงเศรษฐศาสตร จงมแนวทางในการใชระบบบาบดน าเสยแบบกระจาย (Decentralized wastewater treatment) ซงกาลงมแนวโนมถกนามา ใชงานมากข นในหลายภมภาคทวโลกมาใชในพ นททยงไมมระบบบาบดน าเสยอยเดม แตมการขยายตวของชมชนเมองและการเพมข นของประชากรสง ปญหามลพษทางน าทเกดข นในชมชนเมองของประเทศในภมภาคเอเชยทยงไมมระบบบาบดน าเสยรวมในหลายประเทศ สวนหนงเกดข นจากการจดการน าเสย ณ แหลงกาเนดหรอแบบตดกบท (On-site) ซงมกใชบอเกรอะ (Septic tank) เปนหลกไมไดถกออกแบบตดต งและดาเนนการอยางถกตอง สงผลใหมประสทธภาพการกาจดบโอดไดเพยงรอยละ ๒๐ - ๓๐ นอกจากน บอเกรอะดงกลาวยงถกนาไปใชในการบาบดน าเสยจากสวม (Black water) เพยงอยางเดยว ในขณะทน าเสยจากกจกรรมอน (Gray water) เชน การอาบน า ทาความสะอาด เปนตน ไมไดรบการบาบดและถกระบายลงสแหลงน าธรรมชาตโดยตรง จากการรวบรวมขอมลการจดการน าเสยของประเทศตาง ๆ เปนรายประเทศในภมภาคเอเชย โดย Water Environment Partnership in Asia (WEPA) ในป ๒๐๑๒ ไดมการสรปประเดน การจดการสงแวดลอมทางน าในดานตาง ๆ ไวดงน ๑) กฎระเบยบ นโยบาย และกลยทธในการจดการปญหาสงแวดลอมทางน า ๑.๑) ประเทศส วน ใหญ ม การออกกฎหมายส งแวดลอม พ น ฐาน (Basic Environmental Law) เพอปองกนปญหามลพษตอสขภาพอนามยของมนษย และทาใหมความปลอดภยตอสงแวดลอม เพอใหสามารถเกดการพฒนาอยางยงยน ซงกฎหมายพ นฐานน ครอบคลม การจดการสงแวดลอมดานน าดวย นอกจากน บางประเทศมการออกกฎหรอระเบยบเพมเต ม เพอควบคมปญหามลพษทางน าเปนการเฉพาะดวย

๔๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๑.๒) ประเทศสวนใหญมการกาหนดคามาตรฐานของคณภาพน าผวดน โดยบางประเทศกาหนดเปนมาตรฐานรวมเพยงอยางเดยว ในขณะทบางประเทศ เชน ประเทศญปน เกาหลใต กาหนดเปนมาตรฐานเฉพาะเพอพทกษสขภาพอนามยของมนษย สงมชวตอนในแหลงน า และระบบนเวศ/ความหลากหลายทางชวภาพ ๑.๓) การกาหนดนโยบายและแผนในการจดการสงแวดลอมทางน าในบางประเทศ มการกาหนดเปาหมายและระยะเวลาทตองดาเนนการใหบรรลเปาหมายทชดเจน ในขณะทบางประเทศ จะกาหนดเปนชวงเวลาทจะดาเนนตามแผนโดยไมมการระบเปาหมายทชดเจน บางประเทศ เชนประเทศญปน มการกาหนดเปาหมายการระบายปรมาณมลพษลงสแหลงน าแตละแหลงเปนการเฉพาะ

ตารางท ๓ แสดงการเปรยบเทยบประเภทของมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าทใชในบางประเทศ ประเทศ มาตรฐานคณภาพน า ขอสงเกต

แหลงน าผวดน แหลงน าใตดน แหลงน าชายฝง ๑. จน มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม มการกาหนดดชน

เพมเตมสาหรบแหลงน าทใชเปนน าดบสาหรบ ผลตประปา

๒. อนโดนเซย มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม - ๓. ญปน มาตรฐานเฉพาะสาหรบ

๑. สขภาพอนามยของมนษย ๒. สงมชวตในน า ๓. ระบบนเวศ และความหลากหลาย ทางชวภาพ

มาตรฐานโดยรวม มาตรฐานเฉพาะสาหรบ ๑. สขภาพอนามยของมนษย ๒. สงมชวตในน า ๓. ระบบนเวศ และความหลากหลาย ทางชวภาพ

ดชนสาหรบรกษาระบบนเวศถกรวมอยในมาตรฐานของสงมชวต ในน าดวย

๔. เกาหลใต มาตรฐานเฉพาะสาหรบ ๑. สขภาพอนามยของมนษย ๒. สงมชวตในน า ๓. ระบบนเวศ และความหลากหลาย ทางชวภาพ

มาตรฐานเฉพาะสาหรบ ๑. สงมชวตในน า ๒. การเกษตรและ อตสาหกรรม

มาตรฐานโดยรวม มการกาหนดดชนคณภาพน าแยกตามประเภทของระบบนเวศดวย

๕. มาเลเซย มาตรฐานรวม - มาตรฐานรวม - ๖. ฟลปปนส มาตรฐานเฉพาะสาหรบ

๑. สขภาพอนามยของมนษย ๒) สงมชวตในน า

มาตรฐานรวม มมาตรฐานแยกสาหรบสารพษและดชนอนในน า

๗. ไทย มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม - ๘. เวยดนาม มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม มาตรฐานรวม -

๕๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒) มาตรการในการควบคมและแกไขปญหามลพษทางน า ๒.๑) มการตดตามคณภาพน าในแหลงน า โดยเฉพาะในประเทศญปน เกาหลใต มาเลเซย และไทย มการตดตามอยางตอเนองมานานกวา ๑๐ ป ๒.๒) มการกาหนดมาตรฐานการระบายน าท งในทกประเทศ และหลายประเทศ มการกาหนดคามาตรฐานสาหรบน าท งจากอตสาหกรรมแยกตามประเภท โดยคามาตรฐานไดรบ การปรบแกไขใหมความเขมงวดเพมมากข นในหลายประเทศภายหลงป ๒๐๐๐ ในขณะทประเทศญปน และเกาหลใตมการควบคมในเชงกาหนดภาระการระบายสารมลพษ (Pollutant load) ลงแหลงน าเพมเตมจากการควบคมความเขมขนของสารมลพษในน าท งตามมาตรฐานอกดวย ๒.๓) การตดตามตรวจสอบนอกเหนอจากดาเนนการโดยผประกอบการทแหลง กาเนดแลว ยงมการตรวจสอบจากหนวยงานกลางของรฐบาลโดยการสมสารวจในบางประเทศ ในประเทศ ทพฒนาแลวใชระบบการตรวจสอบแบบทางไกลแบบอตโนมตหรอการรายงานทางเวบไซด ๒.๔) การตดตามตรวจสอบและลงโทษมกาหนดไวในประเทศทการกาหนด คามาตรฐานทกประเทศ แตบางประเทศ เชน อนโดนเซย ญปน เวยดนาม ไดมการเพมมาตรการทเขมงวด ในการตดตามการไมปฏบตตามมาตรฐานการระบายน าท งเพมเตม ๒.๕) ผลการตดตามคณภาพสงแวดลอมทางน าในบางประเทศ เชน ประเทศจน เกาหลและไทยสามารถตดตามไดแบบ real time ผานทางเวบไซต และมการสรปเปนรายงานประจาปทเผยแพรสสาธารณะในหลายประเทศ เชน ประเทศจน ญปน เกาหลใต มาเลเซย ไทยและเวยดนาม เปนตน ๓) พฒนาการของการจดการเพอแกไขปญหาสงแวดลอมทางน า ๓.๑) มการเพมระดบการจดการคณภาพน าท ง โดยการปรบคามาตรฐานเกณฑคณภาพน าท งใหเขมงวดข น และเพมคาธรรมเนยมการบาบดน าเสยหรอเพมคาปรบกรณคณภาพน า ไมผานเกณฑมาตรฐานทกาหนด ๓.๒) มการวางกรอบการจดการคณภาพน าในระดบลมน าเพออนรกษคณภาพน าในภาพรวมของพ นท ๓.๓) มการเพมความพยายามในการอนรกษระบบนเวศของพ นทในภาพรวมนอกจากการจดการคณภาพน าเพยงอยางเดยว ๔) การใชเทคโนโลยการบาบดน าเสยเพอแกไขปญหามลพษจากน าเสยจากชมชน ๔.๑) ไดมความพยายามในการแกไขปญหาน าเสยโดยเฉพาะการจดการน าเสย จากสวมทดข น แตน าเสยจากกจกรรมอนซงมสดสวนมลพษทสงเชนกน ยงไมไดรบการจดการอยางเพยงพอ

๕๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๔.๒) มความพยายามในการจดสรางระบบบาบดน าเสยรวมเพมข นสาหรบชมชนเมองขนาดใหญ แตหลายประเทศยงประสบปญหาในการพฒนาโครงการหรอการเดนระบบเนองจากปญหาเรองการจดหาทดนในการกอสราง ปญหาดานเงนลงทน อกท งยงมปญหาในการตอเชอมเพอรบ น าเสยจากบานเรอนเขาสระบบ และประสบปญหาขาดทนในการดาเนนงานและบารงรกษา ๔.๓) ในพ นททไมมระบบบาบดน าเสยรวม มการใชบอเกรอะเปนหลก ซงยงมประสทธภาพตาและไมพอเพยงในการแกไขปญหามลพษทเกดข น ดงน นจงควรพจารณาหาแนวทาง แกไขปญหาใน ๒ ดาน เปนหลก คอ ทาอยางไรจงจะสามารถพฒนาและดาเนนงานระบบบาบดน าเสยรวม และบาบดน าเสยในพ นทนอกการบรการของระบบบาบดน าเสยรวมไดอยางมประสทธภาพ

๔.๒.๒ ระบบการจดการน าเสยในตางประเทศ ๑) ประเทศในสหภาพยโรป ในทวปยโรป น าเสยทไดรบการบาบดมสดสวนอยระหวางรอยละ ๔๐ ถงมากกวารอยละ ๙๐ โดยเฉพาะประเทศในแถบยโรปเหนอ ตะวนตก และยโรปใต มสวนการบาบดมากกวา รอยละ ๘๐ ระบบบาบดน าเสยสวนใหญเปนระบบบาบดน าเสยข นทสอง๓ (Secondary treatment, กาจดสารอนทรย) รวมกบการบาบดข นทสาม๔ (Tertiary treatment, กาจดธาตอาหาร) เพอควบคมปรมาณมลพษทระบายลงสแหลงน า โดยสวนใหญระบบบาบดน าเสยทใชในเขตเมอง เชน ประชากรต งแต ๑๕๐,๐๐๐ คน สวนใหญเปนระบบบาบดน าเสยรวม ในขณะทชมชนขนาดเลกมการใชระบบบาบดน าเสยแบบกระจายและระบบบาบดน าเสยแบบตดกบท ตามนโยบายของ EU ชมชนเมอง ทมประชากรต งแต ๒,๐๐๐ คน ตองมระบบรวบรวมและระบบบาบดน าเสยข นทสองเปนอยางตา โดยอาจมการระบเงอนไขในการบาบดเพมเตมสาหรบชมชนขนาดใหญข น เชน มประชากรมากกวา ๑๐,๐๐๐ คน หรอชมชนทมความออนไหวของแหลงรองรบน าท ง ๒) ประเทศญปน การจดการน าเสยในประเทศญปนมการเรมใชงานมาต งแตประมาณป ๑๘๗๐ และมการกอสรางระบบทอรวบรวมและบาบดน าเสยและจนถงชวงป ๑๙๖๐ ซงมปญหามลพษ ในแหลงน าเนองจากการเพมข นของประชากรอยางรวดเรวหลงสงครามโลก สงผลใหรฐบาลปรบปรง

๓ ระบบบาบดน าเสยข นทสอง (Secondary treatment) หมายถง การบาบดน าเสยทผานกระบวนการบาบด

ข นตนมาแลว แตยงคงมของแขงแขวนลอยขนาดเลกและสารอนทรยท งทละลายและไมละลายในน าเสยอย โดยทวไป การบาบดข นทสองหรอเรยกอกอยางวาการบาบดทางชวภาพ (Biological Treatment) จะอาศยหลกการเล ยงจลนทรย ในระบบภายใตสภาวะทควบคม เพอเพมประสทธภาพในการกาจดสารอนทรยไดรวดเรวกวาทเกดข นตามธรรมชาต และแยกตะกอนจลนทรยออกจากน าท งโดยใชถงตกตะกอน ทาใหน าท งมคณภาพดข นกอนจะระบายลงสแหลงน าธรรมชาตหรอนากลบไปใชประโยชนซ า (Reuse)

๔ การบาบดข นทสาม (Tertiary treatment) เปนกระบวนการกาจดสารอาหาร (ไนโตรเจนและฟอสฟอรส) ส สารแขวนลอยทตกตะกอนยากและอน ๆ ท งน เพอปรบปรงคณภาพน าใหดยงข น เพยงพอทจะนากลบมาใชใหม (Recycle) ได นอกจากน ยงชวยปองกนการเตบโตผดปกตของสาหรายทเปนสาเหตทาใหเกดน าเนา แกไขปญหาความนารงเกยจของแหลงน าอนเนองจากส และแกไขปญหาอน ๆ ทระบบบาบดข นทสองไมสามารถกาจดได

๕๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


กฎหมายเกยวกบการรวบรวมและบาบดน าเสย (Sewerage law) ในชวงป ๑๙๗๐ ทาใหมการพฒนาระบบบาบดน าเสยรวมเพมข นอยางรวดเรว และระบบบาบดน าเสยรวมดงกลาวไดรบการพฒนามาเปนระบบททนสมยในปจจบน โดยการใหบรการระบบบาบดน าเสยรวมในประเทศญปนมมากกวา รอยละ ๘๐ โดยเฉพาะในเมองใหญ เชน กรงโตเกยวมระบบบาบดน าเสยรวม จานวน ๑๓ แหง ใหบรการครอบคลมพ นทท งหมด (รอยละ ๑๐๐) ระบบบาบดน าเสยสวนใหญเปนระบบบาบดทมกระบวนการปรบปรงคณภาพน าข นสงเพอนาน าหมนเวยนกลบมาใชใหมดวย เชน นามาใชประโยชนในสวนสาธารณะหรอใชประโยชนทางออมเปนน าเตมลงในแหลงน าธรรมชาต ระบบรวบรวมน าเสย สวนใหญในเมอง เชน กรงโตเกยว ซงเปนระบบทอรวม (Combine sewer) ในอดตไดรบการปรบเปลยนใหเปนระบบทอแยก (Separate sewer) เพมมากข น โดยระบบทอระบายน ารวมเดมไดรบการปรบปรงเปนระบบระบายน าในชวงฝนตกมาก การเกบคาบรการการบาบดน าเสยในประเทศญปนเกบรวมกบคาน าประปา ตามปรมาตรการใช โดยอตราคาบาบดตอหนวยจะผนแปรตามปรมาตรการใชน าประปาของผใชน าดวย สาหรบการใชงานระบบบาบดน าเสยแบบตดกบทในพ นททยงไมมระบบบาบด น าเสยรวมใหบรการ ประเทศญปนไดออกกฎหมายยกเลกการใชงานระบบบาบดทรบน าจากสวม เพยงอยางเดยวมาเปนระบบบาบดทตองรบน าเสยจากสวมและกจกรรมอนท งหมดจากบานเรอน เมอป ๒๐๐๑ ๓) ประเทศสาธารณรฐเกาหล ระบบบาบดน าเสยรวมในเกาหลใต ไดรบการพฒนาข นอยางมากในชวงป ๑๙๘๐ - ๑๙๙๐ (สาธารณรฐเกาหลเปนเจาภาพจดกฬาโอลมปกในป ๑๙๘๘) โดยระบบบาบดน าเสยรวมซงเคยครอบคลมสดสวนน าเสยเพยงรอยละ ๒๐ ในป ๑๙๗๐ ไดเพมข นเปนมากกวารอยละ ๘๐ ในปจจบน โดยเฉพาะในกรงโซล ซงมระบบบาบดน าเสยรวม ๔ แหง สามารถรองรบน าเสยทเกดข นไดท งหมด (รอยละ ๑๐๐) ระบบทอรวบรวมน าเสยในกรงโซลสวนใหญ (รอยละ ๘๕) ยงเปนระบบทอรวม โดยมการกอสรางระบบทอแยกในพ นทใหมทเมองขยายตวออกไป นอกจากน ยงมการปรบปรงมาตรฐานคณภาพน าท งจากระบบบาบดน าเสยใหเขมงวดข นท งคาบโอดและฟอสฟอรสในชวงป ๒๐๐๘ - ๒๐๑๒ คาบรการบาบดน าเสยเกบตามกฎหมายการใชระบายน าท ง (Sewerage usage) เพอนามาจดการน าเสยโดยคดตามปรมาตรน าใชรวมกบน าประปา ๔. ประเทศสงคโปร การจดการน าเสยในประเทศสงคโปร เปนระบบบาบดน าเสยรวมท งหมด (รอยละ ๑๐๐) และครอบคลมน าเสยท งหมด (รอยละ ๑๐๐) โดยมหนวยงานผใหบรการน าประปาและจดการน าเสยรายเดยวคอ Public Utilities Board (PUB) การบาบดน าเสยมวตถประสงคเพอนาน าทผานการบาบดกลบมาใชเปนน าประปาเพอการอปโภคบรโภคเรยกวา NEWater โดยใชระบบปรบปรงคณภาพน าข นสง เพอใหประเทศมความมนคงทางดานน าใช ไมตองพงพาน าดบจากประเทศมาเลเซย ในระยะยาว (กอนป ๒๐๖๑) คาใชจายในการบรหารจดการน าเสยมาจากคาบรการบาบดน าเสย (ประมาณ ๐.๓ SGD

๕๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ตอลกบาศกเมตร) และมคาบรการตดต ง (๓ SGD ตอครวเรอนตอเดอน) ตวอยางเชน ในป ๒๐๑๒ บานเรอนทมการใชน า ๒๐ ลกบาศกเมตรตอเดอน จะตองเสยคาน าประปา ๓๒.๕ SGD และคาบรการบาบดน าเสย ๑๕ SGD ตอเดอน เปนตน คาบรการบาบดน าเสยดงกลาวสามารถครอบคลมคาใชจาย ในการบาบดน าเสยท งหมด ความสาเรจในการบรหารจดการระบบน าใชและน าเสยของประเทศสงคโปร ไมไดมาจากการใชเทคโนโลยข นสงเพยงอยางเดยว แตมาจากมการบงคบใชกฎหมายทเขมงวด การกาหนดอตราคาน าตามคาใชจายทเกดข นจรง และการสรางความรความเขาใจกบประชาชนอยางทวถง ท งน ปจจบนประเทศสงคโปร พงพาน าจาก ๑) แหลงน าดบของประเทศเอง ๒) น าดบจากประเทศมาเลเซย (ปจจบนประมาณรอยละ ๔๐ และมแนวโนมลดลง) ๓) น าทนากลบมาใชใหม (ประมาณรอยละ ๓๐) และ ๔) น าจดทผลตจากน าทะเล (มขดความสามารถถงประมาณรอยละ ๒๕) ๕) ประเทศมาเลเซย การจดการน าเสยในประเทศมาเลเซย ไดพฒนาจากการบาบดข นตน๕ (Primary treatment) ในชวงป ๑๙๕๐ - ๑๙๖๐ มาเปนการบาบดข นทสองดวยวธทางชวภาพต งแตป ๑๙๗๐ เปนตนมา โดยมการววฒนาการใชงานระบบบาบดน าเสยแบบตดกบทในชวงป ๑๙๗๐ มาเปนระบบบาบดแบบบอปรบเสถยรและบอเตมอากาศในชวงป ๑๙๘๐ และเปลยนมาใชระบบบาบดแบบอาศยเครองจกรกลเปนหลกต งแตป ๑๙๙๐ ถงปจจบน ต งแตป ๒๐๐๐ เปนตนมา ระบบบาบดน าเสยสวนใหญไดปรบเพมการกาจดธาตอาหาร (ไนโตรเจนและฟอสฟอรส) เพมเตมดวย โดยการใหบรการระบบบาบดน าเสยรวม โดยรวมครอบคลมประมาณรอยละ ๗๐ ของประชากรท งหมด ท งน ทางรฐบาล มาเลเซยไดกาหนดนโยบายใหผพฒนาอสงหารมทรพยจดใหมระบบบาบดน าเสยรวมสาหรบโครงการ ทมมากกวา ๓๐ หลงคาเรอน และมประชากรต งแต ๑๕๐ คนข นไปต งแตชวงป ๑๙๘๐ เปนตนมา โดยการบรหารจดการระบบบาบดน าเสยสวนใหญอยภายใตองคกรทต งข นมาเปนพเศษคอ Indah Water Konsortium (IWK) ซงรบดแลท งระบบบาบดน าเสยรวมและระบบบาบดน าเสยแบบตดกบท และมหนาทในการจดเกบคาบรการบาบดน าเสยไปพรอมกนดวย โดยคดคาบาบดน าเสยเทากบรอยละ ๒๐ ของคาน าประปาและรอยละ ๑๐ ของคาไฟฟา

๕ การบาบดข นตน (Primary Treatment) เปนการบาบดเพอแยกทราย กรวด และของแขงขนาดใหญ ออกจากของเหลว

หรอน าเสย เครองจกรอปกรณทใชประกอบดวย ตะแกรงหยาบ (Coarse Screen) ตะแกรงละเอยด (Fine Screen) ถงดกกรวดทราย (Grit Chamber) ถงตกตะกอนเบ องตน และเครองกาจดไขฝา (Skimming Devices) การบาบดน าเสยข นน สามารถกาจดของแขงแขวนลอยไดรอยละ ๕๐ – ๗๐ และกาจดสารอนทรยซงวดในรปของบโอดได รอยละ ๒๕ – ๔๐



บทท ๕

ผลการพจารณาศกษา



บทท ๕ ผลการพจารณาศกษาและขอเสนอแนะ

๕.๑ สรปผลการพจารณาศกษา

๕.๑.๑ ปญหาน าเสยใน กทม. และปรมณฑล กทม. และปรมณฑล เปนกลมเมองตอนปลายแมน าเจาพระยาและแมน าทาจน กอนลงสทะเลในอาวไทย ปญหาน าเสยใน กทม. และปรมณฑล สวนหนงเปนการรบปญหามาจากพ นทตอนบนของแมน า แตปญหาน าเสยสวนใหญเกดจากในพ นทเอง เนองจากขาดความเปนเอกภาพในการบรหารจดการและกฎหมาย ความสามารถในการบงคบใชกฎหมาย สภาพพ นทและการขยายตวของชมชน อตสาหกรรม และการเกษตรทขาดการวางแผนและกากบดแลทด จงสงผลใหน าและระบบนเวศ ในแมน าลาคลองจนถงปากแมน าและบรเวณอาวไทยตอนใน มการปนเปอนและมสารเคมตกคางปรมาณคอนขางสง จนทาใหคณภาพน าสวนใหญอยในสภาวะเสอมโทรมและเสอมโทรมมาก นอกจากน การรบรถงปญหาและผลกระทบจากปญหาน าเสยของประชาชนยงไมมากพอทจะสรางความตระหนก และการยอมรบในการมสวนรวมในการแกไขปญหาทถกตองเหมาะสมอยางจรงจง ซงจากการศกษาสามารถสรปปญหาน าเสยใน กทม. และปรมณฑล ไดดงน ๑) การจดการน าเสยของ กทม. น าเสยของ กทม. สวนใหญมาจากทอยอาศย อาคารพาณชย โรงแรม ภตตาคาร สถานบนเทง ศนยการคา ท งทมและไมมระบบบาบดน าเสย ท งน คาดวามปรมาณน าเสย ประมาณ ๒.๕ ลานลกบาศกเมตรตอวน โดย กทม. มโรงควบคมคณภาพน าทเดนระบบแลว จานวน ๘ แหง มเขตพ นทบรการประมาณรอยละ ๑๔ ของพ นท กทม. สามารถรองรบน าเสยไดประมาณรอยละ ๔๕ ของปรมาณน าเสยทเกดข นใน กทม. แตในปจจบนน าเสยทเขาสระบบบาบดไดเพยงรอยละ ๓๑.๑๔ ของปรมาณน าเสยเทาน น ดงน นน าเสยใน กทม. อกจานวนเกอบรอยละ ๗๐ จงยงคงถกปลอยลงส แหลงน าสาธารณะโดยปราศจากการบาบด หรอมเพยงการบาบดข นตนเทาน น ซงปญหาสาคญ ไดแก (๑) ทผานมา กทม. ใหความสาคญกบคคลองในพ นทเพอการแกปญหาน าทวม เปนลาดบตน และใหความสาคญในการบาบดน าเสยในคคลองเปนลาดบรอง การจดการประตน า เพอใหเกดการไหลเวยนของน า เพอปรบสภาพและการใชน าดไลน าเสยมไดถกนามาใชเทาทควร (๒) ระบบทอรวบรวมน าเสยใชรวมกบระบบทอระบายน าฝนเปนสวนใหญ เมอฝนตกในปรมาณมากตองปลอยน าฝนและน าเสยทปะปนกนอยออกสแหลงน าสาธารณะโดยตรง ทาใหน าเสย ทมไดบาบดไหลลงสคคลองและแมน าแมจะเจอจางลงแลว แตปรมาณสารและความสกปรกยงคงเทาเดม สาหรบน าฝนและน าเสยบางสวนทเขาสระบบบาบดกเจอจางจนทาใหการบาบดไมมประสทธภาพ (๓) สภาพพ นทของ กทม. เปนทราบตาและพ นทบางแหงมการทรดตว รวมท งระดบทอรวบรวมน าเสยบางพ นทอยระดบเดยวกบคคลอง หากบอดกน าเสยมไมเพยงพอน าคลองจะไหลยอนกลบเขาระบบทอรวบรวมน าเสยเปนเหตใหน าเสยทเขาสระบบบาบดเจอจางเชนกน นอกจากน การไหลของน าดวยแรงโนมถวงกแทบจะเปนไปไดยาก จาเปนตองมการปรบระดบเพอสงน าเสยเขาระบบ ซงมผลตอคาใชจายในการดาเนนการ

๕๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๔) การจดการน าเสยของ กทม. มหนวยงานทเกยวของหลายหนวย เชน สานก การโยธา สานกระบายน า และกรมควบคมมลพษ เปนตน ทาใหขาดเอกภาพในการปฏบต นอกจากน กฎหมายและขอบญญตตาง ๆ กยงไมเอ อตอการสรางเอกภาพในการทางานและการบงคบใชดวยเชนกน (๕) ปจจบน กทม. มงเนนการใชระบบบาบดน าเสยรวมขนาดใหญเปนหลก ในการบาบดน าเสย จงไมตองการใหแหลงกาเนดมลพษทาการบาบดน าเสยเบ องตน ท งน เพอมใหเกดคาใชจายซ าซอน แตในปจจบน กทม. ยงไมมการกาหนดคาบาบดน าเสย ทาใหสถานประกอบการ ขนาดใหญบางแหงสงน าเสยเขาสระบบบาบดของ กทม. โดยไมเสยคาบรการจงทาใหเปนภาระแก กทม. (๖) พ นทบรการบาบดน าเสยของ กทม. ทมอยประมาณรอยละ ๑๔ ของพ นท กทม.และมขดความสามารถในการบาบดไดเตมทเพยงรอยละ ๔๕ ของปรมาณน าเสยท งหมด การขยายพ นทใหบรการใหครอบคลมพ นท กทม. และปรมาณน าเสยท งหมดจะเปนโครงการขนาดใหญซงจะตองใชงบประมาณอกหลายหมนลานบาทและใชระยะเวลาดาเนนการอกหลายสบป (๗) การจดเกบคาบรการบาบดน าเสยของ กทม. ก) กทม. ไดมการศกษาเบ องตนเกยวกบการจดเกบคาบรการบาบดน าเสย โดยใหการประปานครหลวงเปนผจดเกบตามอตราการใชน าประปาควบคกบคาน าประปา แตไมสามารถดาเนนการได เนองจากการประปานครหลวงไมรบดาเนนการ สวนการจดเกบ โดย กทม. เอง โดยใช ขอมลการใชน าประปาจากการประปานครหลวง กยงมปญหาดานการเชอมโยงขอมลและคาใชจาย ทอาจสรางภาระแกประชาชน ข) กทม. มแนวคดการเรยกเกบคาบรการบาบดน าเสยของ กทม. ในระบบคาบรการบาบดน าเสย (Fee) ซงระบบดงกลาวจะทาใหจดเกบไดเฉพาะพ นททมบรการบาบดน าเสย ไมสามารถจดเกบนอกพ นทบรการ ซงกมการสรางน าเสยดวยเชนกนได ค) การพจารณาเกบคาบาบดน าเสยหากนาตนทนคากอสราง คาดาเนนการ และคาบารงรกษาระบบท งหมดมารวมดวย จะเปนอตราทสงมากถงประมาณ ๑๐ บาทตอลกบาศกเมตร ซงเปนภาระทสงเกนกวาทประชาชนทวไปจะรบได

๒) การจดการน า เสยในเขตปรมณฑล จงหวดท ง ๕ จงหวดในเขตปรมณฑล มแหลงกาเนดน าเสยเชนเดยวกบ กทม. และจะมสวนทควรเพงเลงเปนพเศษทมาจากการเกษตร ปศสตว และการเพาะเล ยงสตวน า ซงมกปลอยน าเสยลงสแหลงน าสาธารณะโดยตรง ในเขตปรมณฑล มระบบบาบดน าเสยรวมสาหรบชมชนเพยง ๑๐ แหง อยในจงหวดนครปฐม ๔ แหง จงหวดนนทบร ๑ แหงจงหวดปทมธาน ๑ แหง และจงหวดสมทรสาคร ๔ แหง แตละแหงมพ นทใหบรการจากดมาก สวนจงหวดสมทรปราการน นไมมระบบบาบดน าเสยรวม การบรหารจดการโดยทวไปมความคลายคลงกน คอ เปนการดาเนนการเชงรบ โดยภาครฐเปนแกนนาในการดาเนนการภายใตงบประมาณทจากด ปญหาการบรหารจดการน าเสยของแตละจงหวดทชดเจน คอ ไมสามารถรองรบน าเสยในพ นทได และในพ นททมระบบบาบดน าเสยขนาดใหญ เชน เทศบาลนครปฐม และเทศบาลเมองปทมธาน

๕๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


มปรมาณน าเสยเขาสระบบตากวาการออกแบบมาก เพราะระบบรวบรวมน าเสยยงไมสมบรณ ปจจบนในเขตปรมณฑล ยงไมมการจดเกบคาบรการบาบดน าเสยแมบางพ นทจะดาเนนการโดยองคการจดการน าเสย ซงตามอานาจหนาทจะตองดาเนนการจดเกบคาบรการ หรอคาธรรมเนยมในการบาบดน าเสยดวย ตามขอตกลงในการจดสรางระบบฯ ในพ นทน น ๆ

๓) การจดการน าเสยท งของ กทม. และปรมณฑล (๑) การพจารณาคณภาพน าในปจจบนคานงถงคา BOD และ DO เปนสาคญ ซงอาจละเลยความตระหนกในอนตรายของสารปนเปอนอน ๆ ในน า เชน คาโคลฟอรม โลหะหนก และสารพษ หรอยาปฏชวนะ เปนตน (๒) การออกแบบกอสรางระบบบาบดน าเสย มกกาหนดคา BOD ไวสงกวาทเกดข นจรงรวมท งน าเสยบางสวนผานการบาบดข นตนมาจากแหลงกาเนดแลว ประกอบกบมการบาบดตามธรรมชาต ในทอกอนเขาสระบบบาบดน าเสยดวย ทาใหน าเสยทเขาสระบบบาบดน าเสยมคา BOD ตากวาทออกแบบไว ทาใหการทางานของจลนทรยในระบบฯ ลดประสทธภาพลง และไมคมคาใชจายในการเดนระบบฯ

๔) การจดการน าเสยทเชอมโยงระหวาง กทม. และปรมณฑล เนองจาก กทม. และปรมณฑล เปนพ นททมอาณาเขตตดตอกน และแหลงน าสาธารณะเกอบท งหมดเชอมโยงกน โดยแมน าเจาพระยาและแมน าทาจนท งโดยตรงและผานทางคลองตาง ๆ จานวนมาก ดงน น การบรหารจดการน าเสยของ กทม. และปรมณฑล จงมผลตอกน จากการศกษาพบวาปญหาสาคญของการบรหารจดการน าเสยในสวนทเชอมโยงกนระหวาง กทม. และปรมณฑล ไดแก (๑) ขาดการประสานงานดานการตรวจวดคณภาพน า ใหสามารถสนบสนนซงกน และกนท งในการแกปญหาท งในระยะส นและการรวบรวมขอมล เพอการวางแผนในการบรหารจดการ เชงบรณาการในระยะยาว (๒) ขาดความเปนเอกภาพและงบประมาณในการจดเกบขอมลและการสรางฐานขอมล

๕.๑.๒ ปญหาบทบญญตและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการบรหารจดการน าเสย เนองจากสาเหตของการเกดน าเสยมหลายปจจย จากการทบทวนกฎหมายเกยวกบน าเสย ทมอยในปจจบนพบวากฎหมายเองกเปนปจจยหนงของปญหาดงกลาวดวย ซงอาจแยกเปนประเดนตาง ๆ ไดดงน ๑) กฎหมายทเกยวกบเรองน าเสยยงขาดการบรณาการ เนองจากการดาเนนการ ในลกษณะตาง ๆ ทเกยวของกบน าเสยมหลายมต โดยเกยวของกบกฎหมายหลายฉบบทมวตถประสงคแตกตางกน และมหนวยงานรบผดชอบหลายหนวยงานตามขอบเขตภารกจของแตละหนวยงาน ทแตกตางกน ถงแมจะมพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ทาหนาทเปนกฎหมายแกนกลางในเรองการคมครองสงแวดลอม และการควบคมมลพษในระดบหนง แลวกตาม แตกสามารถชวยใหเกดบรณาการในเรองการจดการน าเสยไดเพยงระดบหนง ซงยงไมเพยงพอ ทจะทาใหการจดการน าเสยมประสทธภาพ

๕๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒) กฎหมายเกยวกบน าเสยเนนการเยยวยาในภายหลง และการลงโทษมากกวาการปองกนกอนเกดเหต และการสงเสรมจงใจบทบญญตตาง ๆ ท งในกลมกฎหมายทกาหนดขอหามประชาชนทวไปทาใหน าเสย หรอกลมกฎหมายทกาหนดใหเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษมหนาท และความรบผดชอบดาเนนการเกยวกบน าเสยลวนมบทกาหนดโทษทางอาญาเปนโทษปรบและโทษจาคก เพอประโยชนในการสรางสภาพบงคบใหกบกฎหมาย ซงสภาพบงคบดงกลาวอาจไมใชวธทด ทสดเพยงวธเดยวในการแกปญหาน าเสย เนองจากการบงคบใชกฎหมายเชงลงโทษทางอาญาเปนการแกปญหาทปลายเหต และการจะไดผลในทางปองปรามไมใหมการฝาฝนกฎหมายน นยงตองข นอยกบปจจยหลายประการ เชน กาลงพลทเพยงพอและความเขมงวดของเจาหนาทในการตดตามตรวจสอบ และงบประมาณสนบสนน เปนตน ๓) พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในสวน ทวาดวยการจดการน าเสยเนนระบบบาบดน าเสยรวมเปนหลกท งทระบบบาบดน าเสยรวมอาจไมใช ทางแกปญหาเรองน าเสยสาหรบทกเรองหรอทกกรณ เนองจากมขอจากด คอ เปนระบบทมตนทนสงตองใชงบประมาณจานวนมาก จงไมสามารถจดใหมระบบดงกลาวไดในทกพ นท ๔) พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ มาตรา ๘๘ มปญหาเรองการตดตามตรวจสอบแหลงกาเนดมลพษ และการบงคบใชกฎหมายยงไมมประสทธภาพเทาทควร ๕) พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในสวน ทวาดวยกองทนสงแวดลอม ยงขาดบทบญญตทเปดโอกาสใหนามาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอม และมาตรการจงใจมาใชเพอสนบสนนสงเสรมใหมการจดการน าเสยในเชงรก เนองจากรปแบบเดมของเงอนไขการใหเงนกองทนเพอสนบสนนกจกรรมตาง ๆ น นคอนขางจากด ๖) หลกการเรองผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle : PPP) ยงไมไดนามาใชกบการจดการน าเสยจากผกอมลพษทางน า แมวากฎหมายจะรองรบหลกการดงกลาวแลวกตามขอพจารณาในการจดเกบดงกลาว คอ ควรเกบจากใคร ควรใหหนวยงานใดเปนผทาหนาทจดเกบ ๗) กฎหมายเกยวกบน าเสยยงขาดการมสวนรวมของประชาชนและชมชน สงผลตอปญหา การบงคบใชกฎหมาย บทบญญตในกฎหมายทเกยวของสวนใหญจะเนนไปทการใชเจาหนาทรฐ เปนผมบทบาทหลกในการสงการและควบคม โดยไมไดใหความสาคญกบภาคประชาสงคม ทาใหประชาชนและชมชน ไมมสวนรวมในกระบวนการจดการน าเสย สงผลตอการขาดความรวมมอในการลดการเกด น าเสยและการแกปญหาน าเสย โดยเฉพาะน าเสยจากชมชนและจากเกษตรกรรม ๘) การบงคบใชกฎหมายหยอนยานในภาพรวมระดบประเทศกบทกเรอง รวมท งเรอง การบงคบใชกฎหมายน าเสยดวย ปรากฏขอเทจจรงวามแหลงกาเนดมลพษหลายแหงทปลอยน าเสย ออกสสาธารณะโดยไมไดมการบาบดใหไดมาตรฐานตามทกฎหมายกาหนดเสยกอน

๕๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๙) การแยกสวนและความซ าซอนระหวางองคกรทรบผดชอบในเรองน าเสยดวยกน สงผลตอปญหาการบงคบใชกฎหมาย ดงกรณตวอยางกรมควบคมมลพษกบกรมโรงงานอตสาหกรรม หรอระหวางกรมควบคมมลพษกบกรมโยธาธการและผงเมอง เปนตน

๕.๑.๓ ปญหาองคกรและกลไกการบรหารจดการน าเสย ปจจบนการบรหารจดการน าเสยของประเทศไทย ยงมปญหาในการจดการในภาพรวม ของประเทศทมสาเหตมาจากกลไกสาคญ ดงน ๑) องคกรและคณะกรรมการ ปจจบนยงไมมองคกรกลางหรอคณะกรรมการกลาง ท งในระดบชาตและระดบทองถน ทมอานาจหนาทโดยตรงในการกาหนดนโยบาย จดทายทธศาสตร จดทาแผนปฏบตการ กากบ ดแล ตดตาม และประเมนผลการแกไขปญหาน าเสยทมเอกภาพและบรณาการ การดาเนนงานระหวางหนวยงานและภาคสวนตาง ๆ ทมหนาทเกยวกบการแกไขปญหาน าเสย

๒) นโยบาย ยทธศาสตรและแผนปฏบตการ เนองจากการแกไขปญหาน าเสยมหลายหนวยงานและหลายภาคสวนรบผดชอบดาเนนการ โดยแตละหนวยงานยงดาเนนการตามอานาจหนาท ภารกจของตนเอง ทาใหเกดปญหาความซ าซอนและเกดชองวางข น เนองจากยงไมมนโยบาย ยทธศาสตร และแผนปฏบตการในภาพรวมของประเทศ เชน นโยบายในการกาหนดพ นท และประเภทของแหลงกาเนดมลพษ การกาหนดรปแบบการจดการน าเสยชมชนวาพ นทใดควรจดการน าเสย ณ แหลงกาเนดหรอแบบตดกบท (On-Site) หรอจดการน าเสยแบบกลม (Cluster) หรอจดการน าเสยแบบรวม (Centralized wastewater treatment)

๓) ระบบขอมลสารสนเทศ การจดการน าเสยปจจบนยงไมมหนวยงานกลางทรบผดชอบ ในการเกบรวบรวมขอมลในภาพรวมของประเทศ เพอนามาวเคราะหและกาหนดนโยบาย ยทธศาสตร หรอใชในการวางแผนการแกไขปญหาน าเสย เนองจากการเกบขอมลยงคงเกบรวบรวมและใชประโยชนเฉพาะในสวนความรบผดชอบของหนวยงานน น ๆ ซงทาใหขาดขอมลกลางทสมบรณ ถกตองและทนสมย เพอนามาใชในการกาหนดนโยบาย และวางแผนแกไขปญหาน าเสยของประเทศ

๔) การบรณาการระหวางหนวยงานและการมสวนรวม ปจจบนกลไกการบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของยงไมมหนวยงานกลางทมอานาจหนาทรบผดชอบดาเนนการ ตลอดจนการบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนยงไมมแผนงานหรอแนวทาง ทชดเจนเปนรปธรรม

๖๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๕.๒ ขอเสนอแนะ

๕.๒.๑ การแกไขปญหาน าเสยโดยทวไป ๑) การสรางจตสานกและความตระหนกรของประชาชน (๑) ควรสรางจตสานกและความตระหนกรแกเยาวชนต งแตในสถานศกษา การศกษานอกสถานท ใหตระหนกถงการปองกนและผลกระทบของน าเสยตอชวตและสงแวดลอม รวมท งการแสดงตวอยางท งในทางบวกและลบทเกดข นในสงคมและผลในทางกฎหมาย (๒) ควรใหประชาชนรบรถงการตองมสวนรวมในการลดปรมาณน าเสย ท งจากการลดการใชน าประปา การไมท งขยะลงแหลงน าหรอนอกภาชนะรวบรวมขยะ การไมท งขยะอนตราย หรอยาทกชนดรวมไปกบขยะทวไป การรวมรบผดชอบคาใชจายในการบาบดน าเสย ท งจากการตดต ง ระบบบาบดน าเสยในทพกอาศยและสถานประกอบการทกประเภทของตนเอง และการรวมรบผดชอบคาใชจายในการบาบดน าเสย ตลอดจนการสรางเครอขายเฝาระวงสงแวดลอมของชมชน (๓) ควรรณรงคใหนาหลกเกณฑการปฏบตทางการเกษตรทด Good Agriculture Practices : GAP ในภาคเกษตรกรรม ท งการเพาะปลก การเพาะเล ยงสตวน า และปศสตว อยางจรงจง โดยใชแรงจงใจและมาตรการทางเศรษฐศาสตร และมาตรการทางสงคมเปนเครองมอสนบสนน

๒) การพฒนากลไกการบรหารจดการน าเสย (๑) องคกรและคณะกรรมการ เปนเครองมอและกลไกสาคญในการจดการแกไขปญหาน าเสย ซงจะเปนผกาหนดนโยบาย ยทธศาสตรและแนวทางตลอดจนแผนปฏบตงานในการปองกนแกไขปญหาน าเสย จงควรจะตองกาหนดใหมคณะกรรมการระดบชาตเพอกาหนดนโยบายในภาพรวม โดยอาจพจารณาใหเปนหนาทของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต โดยปรบปรงแกไขเพมเตมอานาจหนาทใหชดเจน รวมท งควรกาหนดหนวยงานกลาง เชน กรมควบคมมลพษ ในการประสานบรณาการและดาเนนการตามนโยบาย ยทธศาสตร และแผนงานในภาพรวมระดบประเทศและกาหนดโครงสรางบทบาทหนาทหนวยงานปฏบต เชน กรมโรงงานอตสาหกรรม กรมโยธาธการและผงเมอง องคการจดการน าเสย และการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย รวมท งองคกรปกครองสวนทองถนใหชดเจน (๒) จะตองมการกาหนดนโยบายการปองกน แกไขปญหาและการจดการน าเสย ในภาพรวมของประเทศ รวมท งการจดทายทธศาสตร แผนปฏบตการ และแผนงบประมาณรวม ของประเทศ เพอนาไปสการปฏบตของหนวยงานในระดบสวนกลางและระดบพ นทท งแผนระยะส น ระยะกลาง และระยะยาว (๓) ควรกาหนดใหกรมควบคมมลพษ เปนหนวยงานกลางรบผดชอบในการเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล บรหาร และนาขอมลไปใชในการกาหนดนโยบายและการวางแผนปองกน และแกไขปญหาน าเสยในภาพรวมของประเทศ

๖๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๔) ควรกาหนดใหการวจยและพฒนา รปแบบ แนวทาง และเทคโนโลยทเหมาะสม ในการปองกนแกไขปญหาน าเสยไวในยทธศาสตรและแผนปฏบตการ โดยมประเดนการศกษาวจย และหนวยงานรบผดชอบใหชดเจน

๓) การใชมาตรการทางเศรษฐศาสตร (๑) ควรใชหลกผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle : PPP) ในการให ผกอมลพษจะตองรบผดชอบจายคาเสยหายอนเกดจากมลพษ ท งในดานการปองกน การควบคม และการทาใหกลบคนสสภาพเดม ดงน ก) ในระยะยาว ควรพจารณาจดเกบคาระบายน าเสย/น าท งตามสดสวนการใชน าในทกพ นท โดยคดตามคาใชจายจรงท งคาจดสรางระบบ คาดาเนนการ และคาซอมบารง ข) ในระยะปานกลาง ควรพจารณาจดเกบเฉพาะคาดาเนนการ และจดเกบเฉพาะในพ นทใหบรการ โดยใหผอยนอกพ นทบรการรวมจายในรปแบบการปองกน โดยการตดต งระบบบาบดน าเสยข นตนของตนเอง ค) ในระยะเรมแรก ควรพจารณาจดเกบในลกษณะเหมาจายในพ นทใหบรการ เพอการสรางการรบรในลกษณะเชนเดยวกบการจดเกบคารวบรวมขยะ (๒) ควรพจารณากาหนดแนวทางในการจดเกบคาระบายน าเสย/น าท ง สาหรบ สถานประกอบการขนาดใหญ เชน ศนยการคา โรงแรม อาคารทาการและพกอาศยทเปนอาคารชดขนาดใหญ หมบานจดสรร โรงพยาบาล ทอยในพ นทใหบรการ โดยพจารณาตามปรมาณและคาความสกปรก ของน าเสยทจะระบายออก (๓) ควรพจารณาการเกบคาธรรมเนยมผลตภณฑ (Product Charge) สาหรบผลตภณฑทมการใชสารบางประเภททมผลกระทบตอระบบนเวศ และหวงโซอาหาร เชน ผลตภณฑทมการใชไมโครพลาสตก เปนตน ท งน เพอนาคาธรรมเนยมดงกลาวมาใชในการศกษาวจยการลดผลกระทบ และการคดคนผลตภณฑทดแทนกนเพอใหผผลตคดคนผลตภณฑทดแทนกนเพอใหผผลตเรงคดคนผลตภณฑทดแทนเพอลดภาระคาธรรมเนยมดวยเชนกน (๔) สรางแรงจงใจในการสงเสรมการตดต งหรอปรบปรงระบบบาบดน าเสยแบบตดกบทในอาคาร สถานประกอบการ และตลาดสด ดวยมาตรการทางเศรษฐกจทเหมาะสมกบพ นท

๔) การจดการกบแหลงกาเนด การบาบดน าเสยกอนปลอยลงสแหลงน าธรรมชาตน น เปนหลกการทดและเหนผลไดชดเจน ณ จดปลายทาง แตการทจะสรางระบบบาบดน าเสย รวม และระบบรวบรวมน าเสยใหสมบรณจะตองใชงบประมาณมาก และไมสามารถดาเนนการไดในเวลาอนส น จงตองมการจดการกบแหลงกาเนดควบคไป ดงน (๑) อาคารขนาดใหญ อาคารชด หมบานจดสรร หางสรรพสนคา โรงแรม โรงพยาบาล สถานประกอบการ และตลาดสด ควรดาเนนการ ดงน

๖๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ก) ควรปฏบตตามกฎหมายทมอย โดยควรจดใหมระบบบาบดน าเสยแบบตด กบท (On-site) หรอแบบกลม (Cluster) ๖ กอนระบายน าเขาสระบบบาบดน าเสยรวม และใหทองถน นาน าท งหลงบาบดไปใชประโยชน (Reuse/Recycle) กรณต งอยในพ นททไมมระบบบาบดน าเสยรวม ใหตดต งระบบบาบดน าเสยแบบตดกบทหรอแบบกลมและบาบดใหไดมาตรฐานกอนระบายลงสทอระบายน า หรอกอนนาไปใชประโยชน ดงแสดงในภาพท ๑๖

ภาพท ๑๖ แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทอาคารขนาดใหญ อาคารชด หมบานจดสรร หางสรรพสนคา โรงแรม โรงพยาบาล สถานประกอบการ และตลาดสด

ข) สถานประกอบการทมความเสยงตอการปลอยน าเสยทมผลกระทบรนแรง เชน โรงงานและโรงพยาบาล จะตองมระบบบาบดน าเสยทเหมาะสมกบปรมาณและสภาพน าเสย ของตน และควรมการประกนความเสยหายตอสงแวดลอม เพอชดใชตอผเสยหายและใชในการแกไข เพอใหกลบสสภาพเดม อกท งยงเปนมาตรการในการชวยตรวจสอบระบบบาบดน าเสยของสถานทน น ๆ โดยผรบประกนภยจะเขาชวยตรวจสอบอกทางหนงดวย ค) ควรมมาตรการจดการกบน าทชะลางมาจากบอขยะอยางจรงจง ง) สถานประกอบการทตองมระบบบาบดน าเสยของตนเอง ควรตดมาตรวดไฟฟาเฉพาะของระบบบาบดน าเสยเพอใหสามารถตรวจสอบไดวามการเดนระบบมากนอยเพยงใด จ) ใหหนวยงานทองถนตรวจสอบการเดนระบบบาบดน าเสย หรอใหแหลงกาเนดน าเสย รายงานผลการเดนระบบอยางตอเนอง สาหรบแหลงกาเนดขนาดใหญ เชน อาคารสง ควรตดต งระบบ on line เพอตรวจสอบการเดนระบบและรายงานผลการทางานของระบบอยางตอเนอง

๖ ขอดของการสงเสรมการตดต งระบบบาบดน าเสยตดกบทและแบบรวมกลม ๑) เปนการลดการวางทอระบาย

น าเสยขนาดใหญและระยะยาวซงเปนตนทนทสง และลดการสรางบอบาบดน าเสยขนาดใหญทมตนทนสง ๒) เปนวชาการ ทประเทศไทยมการผลตบคลากรทมความสามารถดาเนนการไดอยางเพยงพอ มสภาวชาชพรองรบ ซงหากมการผลกดนให มการจดการน าเสย จะเปนการสรางอาชพและธรกจดานน เพอรองรบการพฒนาประเทศไปสประเทศ ๔.๐ และสามารถตอยอดธรกจสประเทศเพอนบานได

๖๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๒) บานพกอาศย ตกแถว และอาคารขนาดเลก ควรดาเนนการดงน ก) แยกเศษอาหาร เพอสงใหทองถนจดเกบในรปของขยะเปยก ข) น าเสยจากสวม ควรใชบอเกรอะทมอยเดมได หากมการปรบปรงอาคาร ควรเปลยนเปนถงบาบดสาเรจรป หรอหนวยงานทองถนจดโครงการสงเสรมใหบานหรอตกแถวยกเลกการใชบอเกรอะ-บอซม มาใชถงบาบดสาเรจรป ในกรณทอยในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวมรองรบควรตอเขาทอรวบรวมน าเสย ในกรณทอยในพ นททไมมระบบบาบดน าเสยรวมรองรบควรระบายลงทอรวบรวมน าเสยรวมกบน าอาบ ซกลาง และลางจาน โดยใหทองถนตดต งระบบบาบดน าเสยแบบกลม และบาบดใหไดมาตรฐานกอนระบายลงสทอระบายน า หรอกอนนาไปใชประโยชน ค) น าจากการซกลาง หากอยในพ นททไมมระบบบาบดน าเสยรวมรองรบ ควรรวบรวมและบาบดรวมกบน าเสยสวนอนโดยใหทองถนตดต งระบบบาบดน าเสยแบบรวมกลม

ภาพท ๑๗ แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทบานพกอาศย ตกแถว และอาคารขนาดเลก (๓) แหลงกาเนดทสรางใหม ควรดาเนนการดงน ก) อาคารทพกอาศยขนาดใหญ เชน อาคารชด สานกงาน หมบานจดสรร ทจะสรางใหมทอยในพ นทบรการหรอมระบบบาบดน าเสยของตนเอง ควรตดต งทบดเศษอาหารไว ทอางลางจานกอนปลอยลงทอรวบรวมน าเสย ข) บานพกอาศย และอาคารขนาดเลก - น าเสยจากสวม ควรตดต งถงบาบดสาเรจรป และตอเชอมกบถงบาบดสาเรจรปทรบน าเสยจากการบดเศษอาหารและการลางจาน - เศษอาหาร ควรตดต งทบดเศษอาหาร และระบายลงสถงบาบดสาเรจรปสาหรบเศษอาหารทมการตอเชอมกบถงบาบดสาเรจรปจากสวม - น าจากการซกลาง ลงทอระบายน า

- น าเสยท งสามสวนขางตนหากอยในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวมรองรบควรรวบรวมเขาบาบดทระบบบาบดน าเสยรวม

๖๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาพท ๑๘ แสดงการจดการน าเสยกบแหลงกาเนดประเภทอาคารและสงกอสรางทสรางใหม

๕) การจดการน าเสยท ง กทม. และปรมณฑล (๑) ควรมการวางแผนจดระบบรวบรวมน าเสยและระบบระบายน าไวในผงเมองดวย (๒) ชมชนขนาดใหญทจะเกดข นใหม เชน อาคารชด เมองใหม นคมอตสาหกรรม หรอหมบานจดสรร จะตองมทอรวบรวมน าเสยสงไปยงระบบบาบดน าเสยรวมหรอระบบบาบดของตนเอง

(๓) สาหรบพ นททไดสรางระบบบาบดน าเสยรวมแลว ทองถนควรพจารณาการขยายพ นทรองรบน าเสยจากพ นทใกลเคยง ซงอาจตองมการลงทนดานการสรางบอพกน าเสยและการตดต งระบบสบน าเสยเขาสระบบบาบดน าเสย (๔) ควรกาหนดข นตอนการจดเกบคาระบายน าเสย/น าท ง ไวใหชดเจน (๕) ควรนาศาสตรพระราชาในการจดการน าเสยมาประยกตใช ในการบรหารจดการน าเสย โดยเฉพาะอยางยงในคคลองและบงเพอปรบคณภาพน าอยางจรงจง (๖) การออกแบบระบบบาบดน าเสยตอ ๆ ไป ควรพจารณากาหนดคา BOD ทใกลเคยง กบความเปนจรงจากขอมลทผานมา ซงกรมควบคมมลพษ ควรศกษาและจดทาการประเมนปรมาณ การเกดน าเสยและคาสกปรกของทกกจกรรมใหมเพอใชเปนตวเลขใหแตละทองถนอางองในการ จดการน าเสย (๗) ควรพจารณาใหเอกชนเขารวมลงทนในการสรางระบบบาบดน าเสย

(๘) ควรศกษาคาความสมพนธระหวาง BOD : COD ของน าเสยและน าท งแตละประเภทและคณภาพน าในคลองเพอใหรวดเรวในการตดตามตรวจสอบคณภาพน าเสยและน าท ง และรวดเรวในการแกไขปญหา

(๙) ควรใชระบบการตดตามตรวจสอบคณภาพน าแบบอตโนมตและระบบ online เพอรายงานคณภาพน าท งจากแหลงกาเนดและคณภาพน าในคลองและแมน าไดในแบบ Real time ผานเวบไซต

(๑๐) การสงตอขอมลของน าท งแหลงกาเนดและคณภาพน าของแตละคลอง หรอแมน าทเชอมตอระหวางจงหวด ควรสงตอหรอรายงานมายงกรมควบคมมลพษเพอใหการตดตามตรวจสอบเปนไปอยางเปนระบบ ตอเนอง ทนสมย และใชประโยชนในการวางแผนการจดการไดอยางมประสทธภาพ

๖๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๕.๒.๒ การแกปญหาน าเสยของ กทม. ๑) ควรพจารณาการใชคคลองในพ นทใหไดประโยชนสงสดท งในการปองกนน าทวม และการแกปญหาน าเสย ๒) ควรพจารณาการใชอโมงคระบายน า เพอสนบสนนการแกไขปญหาน าเสยดวย ๓) ควรพจารณาศกษาผลการดาเนนงานของระบบบาบดน าเสยรวม ท ง ๘ แหง เพอเปนขอมลในการดาเนนการออกแบบกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมตามทมแผนอยแลวท ง ๑๔ แหง ๔) เนองจากปญหาการจดหาทดนทเหมาะสมสาหรบการสรางระบบบาบดน าเสยรวมขนาดใหญจะเพมมากข น กทม. จงควรพจารณาการสรางระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลกในบางพ นท และควรศกษาความเปนไปไดในการใชพ นทบรเวณปากซอย ปากคลองกอนลงสคลองใหญ หรอแมน า และพ นทใตสวนสาธารณะหรอพ นทสาธารณะอน ๆ ของ กทม. เปนทสรางระบบบาบดน าเสยรวมขนาดเลกหรอระบบบาบดน าเสยรวมขนาดกลาง ๕) การระบายน าของ กทม. ใชระบบระบายน าระบบทอรวม คอรบน าเสยและน าฝนรวมกน ซงทอระบายน าบางแหงสรางไวนานแลว เกดการแตกราวทาใหน าใตดนบางสวนไหลเขาส ทอระบายน า และบางทอระบายน าเชอมตอลงสคลองและแมน า ทาใหน าในคลองไหลยอนกลบเขาทอ ในชวงเวลาน าข น เชน ในกรณของโรงควบคมคณภาพน าสพระยาทมทอปลายเปด จานวน ๒๙ แหง ทาใหน าในคลองสามารถไหลเขาสทอรวบรวมน าเสย ท งสองสาเหตทาใหคาความสกปรกในน าเสยทเขาสระบบบาบดน าเสยรวมมปรมาณนอยสงผลตอประสทธภาพการทางานของระบบบาบดน าเสยรวม จงควรดาเนนการ ดงน

(๑) ในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวมและมความหนาแนนของกจกรรมทเปนแหลงกาเนดน าเสยสง เชน ถนนสาธร สลม ดนแดง หวยขวาง ถนนงามวงศวาน ถนนรตนาธเบศร เปนตน ควรจดทาทอระบายน าเสยแยกออกจากทอระบายน าฝน เพอรองรบน าเสยในพ นทโดยรอบ และสงเขาสระบบบาบดน าเสยรวม ดงแสดงในภาพท ๑๙

(๒) สวนพ นททมระบบบาบดน าเสยรวมและไมสามารถสรางทอแยกสาหรบน าเสย ควรกอสรางบอดกน าเสยบรเวณทมปลายทอเปด โดยมการตดต ง Flap Gate เพม

ภาพท ๑๙ แสดง Flow Chart การระบายน าของ กทม. และปรมณฑล

๖๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๕.๒.๓ การแกปญหาน าเสยของปรมณฑล ๑) ควรเรงจดการแกไขปญหาระบบบาบดน าเสยรวมทคลองดาน เพอใหสามารถใช ในการบาบดน าเสยใหกบกทม. และปรมณฑลโดยเฉพาะอยางยงจงหวดสมทรปราการไดโดยเรว ๒) องคกรปกครองสวนทองถนควรพจารณาถงความเปนไปไดในการจงใจใหประชาชนใหความรวมมอในการตดต งทดกไขมนและถงบาบดสาเรจรป เชน การใหกยมไมคดดอกเบ ย โดยการขอรบการสนบสนนวงเงนจากกองทนสงแวดลอม รวมท งการชวยเหลอในการรวบรวมไขมนจากทดกไขมนของครวเรอนพรอมการรวบรวมขยะ ๓) ปจจบนการขยายตวของชมชนในรปอาคารชด และหมบานจดสรรจะอยในเขต ปรมณฑลเพมมากข นเรอย ๆ จงควรมการวางระบบทอรวบรวมน าเสยและระบบระบายน า รวมท ง การออกแบบกอสรางระบบบาบดน าเสยรวมใหพรอมรองรบต งแตเรมแรก

๕.๒.๔ การแกปญหาน าเสยทเชอมโยงระหวาง กทม. และปรมณฑล กทม. และปรมณฑลควรมการประสานงาน ดานการตรวจวดคณภาพน าใหสามารถสนบสนนกนและกนได รวมท งบรณาการดานการบรหารจดการขอมลเพอการจดการน าเสยดวย

๕.๒.๕ การแกไขปญหาน าเสยในดานกฎหมาย ๑) ควรปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบน าเสยทกระจดกระจายอยหลายฉบบใหเชอมโยงกนและสรางบรณาการทางกฎหมาย สามารถตอบสนองตอสภาพปญหาเกยวกบน าเสยทเปนปจจบน เพอสรางระบบจดการน าเสยทมประสทธภาพ และพฒนากฎหมายทเกยวของกบน าเสยใหสอดคลอง และเหมาะสมกบบรบทตางๆ ทเปลยนแปลงไป โดยอาศยบทบญญตในมาตรา ๗๗๗ ประกอบกบ มาตรา ๒๕๘ ค. ดานกฎหมาย (๑)๘ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ ซงกาหนดใหตองมการปฏรปกระบวนการตรากฎหมาย โดยเฉพาะกรณทรฐตองจดใหมการประเมน ผลสมฤทธของกฎหมายทกรอบระยะเวลาทกาหนด อนเปนมาตรการภายหลงการตรากฎหมาย ๗มาตรา ๗๗ วรรค ๑ รฐพงจดใหมกฎหมายเพยงเทาทจาเปน และยกเลกหรอปรบปรงกฎหมายทหมดความจาเปนหรอไมสอดคลองกบสภาพการณ หรอทเปนอปสรรคตอการดารงชวตหรอการประกอบอาชพโดยไมชกชาเพอไมใหเปนภาระ แกประชาชน และดาเนนการใหประชาชนเขาถงตวบทกฎหมายตาง ๆ ไดโดยสะดวกและสามารถเขาใจกฎหมายไดงาย เพอปฏบตตามกฎหมายไดอยางถกตอง วรรค ๒ กอนการตรากฎหมายทกฉบบ รฐพงจดใหมการรบฟงความคดเหนของผเกยวของ วเคราะหผลกระทบทอาจเกดข นจากกฎหมายอยางรอบดานและเปนระบบ รวมท งเปดเผยผลการรบฟงความคดเหนและการวเคราะหน นตอประชาชน และนามาประกอบการพจารณาในกระบวนการตรากฎหมายทกข นตอน เมอกฎหมายมผลใชบงคบแลว รฐพงจดใหมการประเมนผลสมฤทธของกฎหมายทกรอบระยะเวลาทกาหนด โดยรบฟงความคดเหนของผเกยวของประกอบดวย เพอพฒนากฎหมายทกฉบบใหสอดคลองและเหมาะสมกบบรบทตาง ๆ ทเปลยนแปลงไป วรรค ๓ รฐพงใชระบบอนญาตและระบบคณะกรรมการในกฎหมายเฉพาะกรณทจาเปน พงกาหนดหลกเกณฑ การใชดลพนจของเจาหนาทของรฐและระยะเวลาในการดาเนนการตามข นตอนตาง ๆ ทบญญตไวในกฎหมายใหชดเจน และพงกาหนดโทษอาญาเฉพาะความผดรายแรง ๘มาตรา ๒๕๘ ใหดาเนนการปฏรปประเทศอยางนอยในดานตาง ๆ ใหเกดผล ดงตอไปน ก. ดานการเมอง ฯลฯ ข. ดานการบรหารราชการแผนดน ฯลฯ ค. ดานกฎหมาย (๑) มกลไกใหดาเนนการปรบปรงกฎหมาย กฎ ระเบยบ หรอขอบงคบตาง ๆ ทใชบงคบอยกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน ใหสอดคลองกบหลกการตามมาตรา ๗๗ และพฒนาใหสอดคลองกบหลกสากล โดยใหมการใชระบบอนญาตและระบบการดาเนนการโดยคณะกรรมการเพยงเทาทจาเปน เพอใหการทางาน เกดความคลองตว โดยมผรบผดชอบทชดเจน และไมสรางภาระแกประชาชนเกนความจาเปน เพมความสามารถในการแขงขนของประเทศ และปองกนการทจรตและประพฤตมชอบ

๖๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(Ex post Evaluation of Legislation) ท งน หลกการและเงอนไขในการปรบปรงกฎหมายเกยวกบน าเสย ทมอยในปจจบน ตามมาตรา ๗๗ ประกอบมาตรา ๒๕๘ มดงตอไปน

๑.๑) กฎหมายเกยวกบน าเสยหมดความจาเปนแลวหรอไม ๑.๒) กฎหมายเกยวกบน าเสยสอดคลองกบสภาพการณหรอไม ๑.๓) กฎหมายเกยวกบน าเสยเปนอปสรรคตอการดารงชวตหรอการประกอบอาชพ ของประชาชนหรอไม ๑.๔) กฎหมายเกยวกบน าเสยสรางภาระแกประชาชนเกนความจาเปนหรอไม ๑.๕) กฎหมายเกยวกบน าเสยทาใหประชาชนสามารถเขาถงตวบทกฎหมายตาง ๆ ไดโดยสะดวกและสามารถเขาใจกฎหมายไดงายเพอปฏบตตามกฎหมาย ไดอยางถกตองหรอไม ๑.๖) กฎหมายเกยวกบน าเสยสอดคลองกบหลกสากลหรอไม ๑.๗) กฎหมายเกยวกบน าเสยมการใชระบบอนญาตและระบบการดาเนนการ โดยคณะกรรมการเพยงเทาทจาเปนหรอไม ๑.๘) กฎหมายเกยวกบน าเสยมผรบผดชอบทชดเจนหรอไม ๑.๙) กฎหมายเกยวกบน าเสยเพมความสามารถในการแขงขนของประเทศหรอไม

๑.๑๐) กฎหมายเกยวกบน าเสยปองกนการทจรตและประพฤตมชอบหรอไม ๑.๑๑) กฎหมายเกยวกบน าเสยกาหนดโทษอาญาเฉพาะความผดรายแรงหรอไม

๒) ควรปรบปรงแกไขกฎหมายและองคกรผรกษาการตามกฎหมายของสามเรองตอไปน ใหมความชดเจน สอดประสานกน และไมขดแยงกนเอง เพอการกาหนดทศทางของรฐในนโยบาย ทเกยวของ ความสะดวกในการปฏบตงานของเจาหนาท และความเขาใจในการปฏบตตามกฎหมายของประชาชน ไดแก กฎหมายวาดวยน าเสย กฎหมายวาดวยทรพยากรน า และกฎหมายวาดวยขยะ เนองจากการจดการน าเสยกบการจดการทรพยากรน ายงคงมกรณทขาดการเชอมตอเชงระบบในการจดการและบรณาการเชงกฎหมายและองคกร หรอการจดการขยะกบการจดการน าเสยยงคงมลกษณะแยกสวนกน โดยเฉพาะกรณขยะเปยกหรอกรณมน าฝนชะลางกองขยะไหลไปปนเปอนในแมน าลาคลองหรอไหลลงสน าใตดน

๓) ควรปรบปรงแกไขบทบญญตของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในหมวด ๔ การควบคมมลพษ สวนท ๕ มลพษทางน า ใหมเน อหาครอบคลม ทกมตทเกยวกบเรองน าเสยอยางเปนบรณาการ หรอแยกบทบญญตเรองน าเสยออกจากพระราชบญญตน แลวนาไปรวมกบบางมาตราของกฎหมายอน โดยแยกออกมาเขยนเปนพระราชบญญตการจดการ น าเสยอกฉบบหนงเปนการเฉพาะเพอบรณาการการจดการน าเสยเขาดวยกน ดงจะเหนตวอยาง ในบางประเทศ เชน Water Quality and Ecosystem Conservation Act ของประเทศเกาหลใต หรอ Water Management Act ของประเทศเยอรมน ซงนอกจากจะประกอบดวยกฎหมายลาดบรอง คอ Waste Water Ordinance แลว ยงม Waste Water Charges Act แยกออกมาตางหากอกฉบบดวย

๖๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ท งน การจะเลอกใชกฎหมายเชงบรณาการการจดการ (Intergrated Management Law) ในรปแบบใดน น จะตองทาการศกษาในรายละเอยดตอไป

ไมวาจะเปนกรณใหคงอยในหมวด ๑ ของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอกรณแยกออกไปบญญตเปนพระราชบญญตอกฉบบหนงตางหากกตาม เน อหาของกฎหมายน าเสยทมบรณาการดงกลาวควรประกอบดวยมตตาง ๆ ดงตอไปน

๓.๑) การเขยนบทบญญตเชอมโยงระหวางกฎหมายอนทเกยวข องกบน าเสยกบพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ในฐานะทเปนกฎหมายแกนหลกวาดวยเรองสงแวดลอม โดยระบขอบเขตของกฎหมายแตละเรองในประเดนน าเสยใหชดเจนไวในทเดยวกน และกาหนดวธจดการกรณกฎหมายทบซอนกน หรอกรณไมมกฎหมายหรอองคกรใดมหนาทเกยวกบน าเสยไวอยางชดเจน ตวอยางกฎหมายอน เชน กลมกฎหมายทกาหนดหามประชาชนทวไป ทาใหน าเสย ซงประกอบดวยพระราชบญญต ๔ ฉบบ ไดแก พระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พ.ศ. ๒๔๕๖ พระราชบญญตชลประทานหลวง พ.ศ. ๒๔๘๕ พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความ เปนระเบยบเรยบรอย พ.ศ. ๒๕๐๔ และพระราชบญญตการประมง พ.ศ. ๒๕๕๘ และกลมกฎหมาย ทกาหนดใหหนวยงานของรฐมอานาจหนาทเกยวกบเรองน าเสยโดยแยกเปนกฎหมายทกาหนดภารกจประเภทตาง ๆ ไดแก ภารกจควบคมการปลอยน าเสย ภารกจกากบดแลและบรหารจดการน าเสย ภารกจจดระบบบรการสาธารณะดานการจดการน าเสย และภารกจสนบสนนภารกจเกยวกบการจดการน าเสย

๓.๒) การเขยนบทบญญตเกยวกบการบงคบใชกฎหมายควรครอบคลมมาตรการหลาย ๆ แบบประกอบกนโดยไมควรใชเพยงมาตรการใดมาตรการหนงแตเพยงอยางเดยว ไดแก มาตรการปองกนกอนเกดเหต (Preventive Measure) มาตรการใหทาการใด ๆ เพอการฟนฟ (Rehabilitative Measure) มาตรการสมครใจ (Voluntary Measure) และมาตรการสงเสรมจงใจ (Incentive Measure) ควบคไปกบมาตรการทางกฎหมาย (Legal Measure) ทมบทลงโทษทางกฎหมาย (Legal Sanction) หลาย ๆ แบบ เชน การลงโทษทางแพง (Civil Penalty) การลงโทษทางปกครอง (Administrative Sanction) เพอใหคาสงทางปกครองของเจาหนาทบรรลผล และการลงโทษทางอาญา (Criminal Sanction) สาหรบการกระทาใด ๆ ทกอใหเกดน าเสยท งโดยตรงและโดยออม นอกจากน กรณทผกระทาผดเปนนตบคคล ทกระทาผดซ าซอนตอเนอง ควรนามาตรการคมประพฤตนตบคคล (Corporate Probation) มาบญญต ไวดวย เนองจากโดยธรรมชาตของนตบคคลซงมสภาพเปนบคคลสมมตทางกฎหมาย (Juristic Person) ยอมไมสามารถรบโทษจาคกได และนตบคคลมกจะมฐานะทางการเงนทดรวมท งอาจผลกภาระ คาใชจายจากการเสยคาปรบไปใหผบรโภคผานตนทนการผลต ดงน น การลงโทษนตบคคลดวยคาปรบ จงอาจไมไดผล นอกจากน การนามาตรการคมประพฤตมาใชกบนตบคคลยงช วยใหรฐไมตองรบภาระคาใชจายในการแกไขฟนฟความเสยหายทนตบคคลไดกอใหเกดข นตอสงแวดลอม เนองจากเงอนไข ในการคมประพฤตอาจรวมถงการกาหนดใหกระทาการใด ๆ ทมผลในการฟนฟความเสยหายไดดวย

๖๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๓.๓) การเขยนบทบญญตเกยวกบการตดตามตรวจสอบ ควรนามาตรการอนทไมตอง พงพาหนวยงานของรฐแตเพยงอยางเดยวมาใชเปนทางเลอก แตยงคงอยภายใตการกากบดแล และความรบผดชอบของหนวยงานของรฐ ซงทางเลอกดงกลาวอาจจาแนกออกได ๓ รปแบบ ดงน

รปแบบแรก การประกนภยสงแวดลอม (Environmental Insurance) คอ การทรฐอนญาตใหเอกชน ซงเปนผประกอบการและเปนเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษ ผมหนาทตามกฎหมายทจะตองไมกอใหเกดน าเสย สามารถทาประกนภยสงแวดลอมกบบรษทประกนภย โดยสมครใจ ซงมขอด คอ ทาใหบรษทประกนภยเปนผรบผ ดชอบในการแกไขฟนฟสงแวดลอม ใหแกรฐ และเยยวยาความเสยหายใหแกผไดรบความเสยหาย ในกรณทเกดการรวไหลหรอแพรกระจาย ของมลพษทางน าแทนผประกอบการ เพราะโดยปราศจากการทาประกนภยสงแวดลอมแลว ผประกอบการอาจไมสามารถแบกรบภาระคาใชจายจานวนมหาศาลเพอชดใช ฟนฟ และเยยวยา ความเสยหายไดท งหมด เนองจากการประกอบการมความเสยงเสมอแมวาจะดาเนนการอยางระมดระวงแลวกตาม การรวไหลของมลพษทางน ากยงอาจเกดข นจากอบตเหต หรอความประมาทเลนเลอ ของลกจางไดอยด นอกจากน ยงเปนการลดภาระทรฐจะตองแบกรบแทนหากผประกอบการ ไมสามารถฟนฟระบบนเวศทเสยหาย หรอไมสามารถรกษาพยาบาลประชาชนผไดรบความเสยหายได การทบรษทประกนภยตองเปนผรบผดชอบดงกลาว ทาใหบรษทประกนภยอยในฐานะทสามารถทาหนาทแทนรฐ ในการตดตามตรวจสอบการปฏบตตามกฎหมายของผประกอบการอยางมประสทธภาพไดอกทางหนง

รปแบบทสอง คอ การใหเอกชนรบภารกจของรฐในการจดบรการสาธารณะ เกยวกบน าเสยและในการตดตามตรวจสอบการจดการน าเสยของผประกอบการไปดาเนนการ ภายใตพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ซงมขอด คอ การทางานจะมประสทธภาพสงเพราะเอกชนมความรความเชยวชาญในขณะทรฐยงสามารถควบคมและกากบดแลคณภาพการใหบรการสาธารณะไดอยางใกลชด และยงเปนการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวม ในระดบทสงข นดวย

รปแบบทสาม คอ การใหประชาชนและชมชนจตอาสาตดตามตรวจสอบการจดการน าเสยในรปแบบของการมสวนรวมของประชาชน (People’s Audit) ซงมขอด คอ ชวยทาใหบรการของภาครฐ ซงมกเปนแบบรวมศนยกลางไวทหนวยงานมคณภาพยงข น และยงเปนการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในระดบทสงข นดวยเชนกน

ท งน การจะเลอกใชรปแบบใดข นอยกบลกษณะ ขนาด และขอบเขตของภารกจ ในการตดตามตรวจสอบน น ๆ ดวย ซงจะตองทาการศกษาในรายละเอยดตอไป

๓.๔) การเขยนบทบญญตในลกษณะทวาผใดทาใหเกดน าเสยผน นตองรบผดชอบภายใตหลกการผกอมลพษตองรบผด (Polluter Pays Principle : PPP) น น จะตองปรบใชหลกการดงกลาวกบทกคนอยางเสมอหนากน เพอใหเกดความยตธรรมทางสงแวดลอม (Environmental Justice)

๗๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


โดยกาหนดความรบผดชอบใหเหมาะสมและไดสดสวนกบขนาดของความเขมขนรนแรงและปรมาณ ท งน จะตองไมนาขอจากด หรอความไมพรอมของการจดการเชงโครงสรางและระบบมาเปนขออาง ในการบงคบใชกฎหมายทไมเทาเทยมกนดวย จงควรเขยนบทบญญตทสามารถนามาปรบใชกบทกคน ททาใหเกดน าเสยโดยถวนหนา เพอใหทกคนตองมสวนรบผดชอบแมจะดวยวธการทแตกตางกน เชน ในพ นททมระบบบาบดน าเสยรวม ควรใหเจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษจดสงน าเสย ไปสระบบบาบดน าเสยรวม และจายคาบรการบาบดน าเสย สาหรบบคคลอนท งในและนอกพ นทดงกลาวหากเปนผใชน าประปาหรอน าจากแมน าคคลองหรอน าบาดาล ควรมสวนรบผดชอบดวยในรปแบบอนเชนกน ดงน น ควรแกไขเพมเตมพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ใหมระบบบาบดน าเสยข นตน (Primary/Secondary Treatment) ควบคไปกบระบบบาบดน าเสยรวมดวย

๓.๕) การเขยนบทบญญตทเกยวของกบมาตรการสงเสรมจงใจ (Incentive Measure) ควรเปดกวางและมทางเลอกทหลากหลายกวาเดม โดยแกไขเพมเตมบทบญญตเรองกองทนสงแวดลอมตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ใหสนบสนนการนามาตรการเชงรกทเปนมาตรการทางเศรษฐศาสตรประเภทอน ๆ มาใชและควรสนบสนนการนามาตรการสมครใจ (Voluntary Measure) ของผประกอบการและประชาชนหรอชมชนในการจดการน าเสยมาใชดวย

๓.๖) การเขยนบทบญญตเรองการมสวนรวมของประชาชน (Public Participation) และเรองการกระจายอานาจ (Decentralization) ใหทองถนเกยวกบการจดการน าเสยในลกษณะ กวางข นกวาเดม โดยการตอยอดจากบทบญญตเดมทมอยแลวในระดบหนง

๔) ควรทบทวนและปรบปรงแกไขการจดแบงองคกรตามโครงสรางทเปนอยในปจจบนวา มความเหมาะสมเพยงใดกบการทางานเกยวกบน าเสยเชงบรณาการ เพอใหการจดการน าเสย มประสทธภาพยงข น โดยเฉพาะอยางยงการหลกเลยงปญหาความขดแยงระหวางหนวยงาน จากการยดกฎหมายคนละฉบบทมเน อหาไมสอดคลองกน หรอกฎหมายใหอานาจททบซอนกน ซงสรางความสบสนตอประชาชนผตองปฏบตตามกฎหมาย หรอการหลกเลยงปญหาผลประโยชน ทบซอน (Conflict of Interests) กรณทหนวยงานเดยวกนมท งบทบาทของการเปนผสง เสรม (Promoter) การประกอบกจการ และยงมบทบาทของการเปนผตรวจสอบควบคม (Regulator) ในเวลาเดยวกน เปนตน นอกจากน ควรทบทวนรปแบบโครงสรางของหนวยงานท งหลายทรบผดชอบเกยวกบเรองน าเสยใหเกดการบรณาการ



ภาคผนวก

ภาคผนวก ๑ (ก) – (ญ) ภาคผนวก ๒ มาตรการทางเศรษฐศาสตร ภาคผนวก ๓ กรณตวอยางการบรหารจดการน าเสยทประสบความสาเรจ ภาคผนวก ๔ อธบายความหมายศพททางวชาการ

๗๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ก) แสดงระดบของคา BOD ตามจดเกบตวอยางน าคลองในป พ.ศ. ๒๕๕๙

หมายเหต : จดเกบทมคาบโอดอยในเกณฑมาตรฐานน าผวดนประเภทท ๔ (คาบโอดไมเกน ๔ มลลกรมตอลตร) จานวน ๕ จดเกบ (จดสเขยว) คอ คลองประปา จานวน ๒ จด และคลองบางกรวยนนทบร ซงอยนอกเขตกทม. จดเกบทมคาบโอดอยในชวงมากกวา ๔ - ๑๐ มลลกรมตอลตร จานวน ๖๙ จดเกบ (จดสเหลอง) สวนใหญจะอยฝงธนบรและพ นทช นนอกของฝงพระนคร สวนจดเกบทม คาความสกปรกมากกวา ๑๐ - ๑๕ มลลกรมตอลตร จานวน ๙๓ จดเกบ (จดสแดง) สวนใหญกระจายอยในฝงพระนคร โดยเฉพาะพ นทเขตช นในและเขตช นกลาง ซงเปนพ นทชมชนหนาแนน และจดเกบ ทมคาความสกปรกมากกวา ๑๕ มลลกรมตอลตร จานวน ๑๓๓ จดเกบ (จดสดา) กระจายอยใน ฝงพระนคร โดยเฉพาะพ นทเขตช นในซงเปนพ นทชมชนหนาแนน ภาคผนวก ๑ (ข) ตารางแสดงคาออกซเจนละลายน า (DO) และคาบโอด (BOD) โดยเฉลยของน าคลอง ในเขตกรงเทพมหานคร ป พ.ศ. ๒๕๕๔ – ๒๕๕๘

ป พ.ศ. ๒๕๕๔ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖ ๒๕๕๗ ๒๕๕๘ DO (mg/L) ๑.๖ ๒.๑ ๑.๘ ๑.๖ ๑.๘ BOD (mg/L) ๑๑.๑ ๑๐.๓ ๑๐.๖ ๑๑.๔ ๑๔.๓

ทมา : สานกการระบายน า, ๒๕๕๙

0-4 มลลกรม/ลตร (5 จด) >4-10 มลลกรม/ลตร (69 จด)

10-15 มลลกรม/ลตร (93 จด)

>15 มลลกรม/ลตร (133 จด)

๗๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ค) ตารางแสดงคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองมหาสวสดและปากคลองเจดยบชา ป พ.ศ. ๒๕๕๘

คลอง

คาเฉลยคณภาพน าทสาคญ DO mg/l

BOD mg/l

TCB MPN/๑๐๐ml

FCB MPN/๑๐๐ml

NH3-N mg/l

คลองมหาสวสด ๖.๓ ๕.๐ ๒๓,๐๐๐ ๙๐๐ ๐.๓ คลองเจดยบชา ๕.๑ ๘.๙ ๒๘๗,๕๐๐ ๖๕,๕๐๐ ๒.๘ เกณฑกาหนดสงสดของคณภาพน าตามการแบงประเภทการใชประโยชน ประเภทท ๓ ≥๔.๐* ≤๒.๐ ≤๒๐,๐๐๐ ≤ ๔,๐๐๐ ≤ ๐.๕ ประเภทท ๔ ≥๒.๐* ≤๔.๐ ไมกาหนดคา ไมกาหนดคา ≤ ๐.๕ ประเภทท ๕ ไมกาหนดคา

ทมา : สานกงานสงแวดลอมภาคท. ๕, ๒๕๕๙ หมายเหต : *คา DO เปนเกณฑคาคณภาพน าตาสด

ภาคผนวก ๑ (ง) ตารางแสดงคาเฉลยคณภาพน าบรเวณปากคลองดาเนนสะดวก คลองภาษเจรญ และคลองมหาชย ป พ.ศ. ๒๕๕๘

คลอง

คาเฉลยคณภาพน าทสาคญ

DO mg/l

BOD mg/l

TCB MPN/๑๐๐ml

FCB MPN/๑๐๐ml

NH3-N mg/l

คลองดาเนนสะดวก ๓.๒ ๑๐.๔ ๑๕,๘๐๐ ๒,๘๖๐ ๑.๓๗

คลองภาษเจรญ ๒.๗ ๑๓.๘ ๓๐,๖๐๐ ๒,๐๐๐ ๓.๕๑

คลองมหาชย ๑ ๒๔.๓ ๙๓๖,๐๐๐ ๙๗,๖๐๐ ๓.๒๒

เกณฑกาหนดสงสดของคณภาพน าตามการแบงประเภทการใชประโยชน

ประเภทท ๓ ≥๔.๐* ≤๒.๐ ≤๒๐,๐๐๐ ≤ ๔,๐๐๐ ≤ ๐.๕

ประเภทท ๔ ≥๒.๐* ≤๔.๐ ไมกาหนดคา ไมกาหนดคา ≤ ๐.๕

ประเภทท ๕ ไมกาหนดคา

ทมา : สานกงานสงแวดลอมภาคท. ๕, ๒๕๕๙ หมายเหต : *คา DO เปนเกณฑคาคณภาพน าตาสด

๗๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (จ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและปรมาณความสกปรกในรปบโอดจากชมชน

จงหวด ปรมาณน าเสย๑

(ลบ.ม/วน) BOD Loading (กก.บโอด/วน)

ระบบบาบดน าเสยชมชน ทเกดข น๒ ทระบายออก๓

จ.นครปฐม ๑๓๐,๒๘๓ ๑๕,๖๓๔ ๙,๒๕๓ มเฉพาะเทศบาลนครนครปฐม (บางสวน) และมระบบแบบกลมอาคารเฉพาะบางพ นท

จ.สมทรสาคร ๗๒,๑๒๖ ๘,๖๕๕ ๕,๔๗๓ มระบบแบบกลมอาคาร เฉพาะบางพ นท

กทม. ๘๕๓,๘๔๓ ๑๐๒,๔๖๑ ๕๔,๘๖๕ มเฉพาะบางพ นท จ.ปทมธาน ๑๓๓,๘๑๒ ๑๖,๐๕๗ ๑๐,๗๐๕ มเฉพาะเทศบาลเมองปทมธาน (บางสวน) จ.นนทบร ๑๖๐,๗๑๗ ๑๙,๒๘๖ ๑๐,๔๒๒ มเฉพาะเทศบาลนครนนทบร (บางสวน) จ.สมทรปราการ ๑๑๗,๒๕๒ ๒๑,๒๗๐ ๑๔,๑๘๐ ไมมระบบ

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐ หมายเหต : ๑ปรมาณน าเสย คานวณจากอตราการเกดน าเสย เทากบ ๑๕๐ ลตร/คน/วน และคด เฉพาะจานวนประชากรตามทะเบยนราษฎร

๒คา BOD loading ทเกดข น ใชคาบโอดสาหรบคานวณเทากบ ๑๒๐ mg/l ๓คา BOD loading ทระบายออก ใชคาบโอดสาหรบคานวณเทากบ ๘๐ mg/l สาหรบพ นททมระบบบาบดน าเสยชมชนและ ๒๐ mg/l สาหรบพ นททไมม ระบบบาบดน าเสยชมชน

ภาคผนวก ๑ (ฉ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากอตสาหกรรม

จงหวด ปรมาณน าเสย

(ลบ.ม/วน)

BOD loading (กก.บโอด/วน)

ทเกดข น ทระบายออก กทม. ๔๙๕,๕๖๓ ๒๓๖,๔๗๖ ๒๐,๖๓๖

จ.ปทมธาน ๑๑๒,๑๙๘ ๑๓๓,๕๘๖ ๕,๕๙๑

จ.นนทบร ๘๙,๒๙๕ ๗๑,๒๕๙ ๓,๕๘๗

จ.สมทรปราการ ๔๔๔,๙๙๒ ๔๑๓,๓๐๙ ๔๒,๑๓๒

จ.นครปฐม ๒๗๘,๒๓๓ ๓๐๔,๒๐๗ ๑๔,๘๘๑

จ.สมทรสาคร ๑๓๑,๔๘๗ ๕๐,๒๙๘ ๓,๖๐๘

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐ หมายเหต : ประเมนจากโปรแกรมประเมนปรมาณน าเสยและ BOD loading จากโรงงานอตสาหกรรม

โดยวธกงอตโนมตของกรมควบคมมลพษ โดยใชฐานขอมลโรงงานอตสาหกรรมของ กรมโรงงานอตสาหกรรม เดอนตลาคม ๒๕๕๙ และจากขอมลการรายงานคณภาพน า ระบบบาบดน าเสยของนคมอตสาหกรรม คร งท ๑/๒๕๕๙ ของการนคมอตสาหกรรม แหงประเทศไทย

๗๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ช) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากฟารมสกร

ประเภท

จงหวด

จานวนสกร๑

ปรมาณน าเสยทเกดข น๑

(ลบ.ม/วน) BOD loading (กก.บโอด/วน)

ทเกดข น๒ ทระบายออก๓

กทม. ๑๕ ๐.๙๖ ๐.๗๗ ๐.๑๔

สกร จ.ปทมธาน ๖,๓๓๘ ๑๖๙ ๕๑๖ ๙๑

จ.นนทบร ๙๕ ๒.๔ ๗.๘๘ ๑.๔

จ.สมทรปราการ ๑๓๕ ๓.๓ ๑๑.๑๐ ๑.๙๕

จ.นครปฐม ๒๑๓,๕๑๐ ๕,๘๑๑ ๑๕,๖๐๗ ๒,๗๔๗

จ.สมทรสาคร ๑๓๖ ๓.๓๒ ๑๐ ๑.๗๖

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐ หมายเหต : ๑ ขอมลจานวนสกรป ๒๕๕๘กรมปศสตว ๒ คมอการประเมนปรมาณน าเสยและ BOD loading จากการเล ยงสกร กรมควบคมมลพษ ๒๕๕๓ โดยใช

(๑) ปรมาณน าเสยจากสกรพอ-แมพนธ สกรขน และสกรอนบาล เทากบ ๖๔ ๒๔ และ ๒๐ ลตร/ตว/วน

(๒) BOD loading ทเกดข นจากสกรพอ-แมพนธสกรขน และสกรอนบาล เทากบ ๘๐๐ ๓,๕๐๐ และ ๒,๕๐๐ มลลกรม/ลตร ๓ การประเมน BOD loading ทระบายออกสสงแวดลอมท งหมดคดจากสดสวน ดงน (๑) สดสวนจานวนสกรทมการระบายน าเสย/น าท งออกสภายนอกฟารม เทากบ ๔๐ : ๖๐ (๒) สดสวนจานวนสกรทมระบบบาบดน าเสยเทากบ ๗๐:๓๐ (คดประสทธภาพระบบบาบดน าเสยทรอยละ ๘๐)

๗๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ซ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากนาขาว

ประเภท

จงหวด พ นท (ไร)๑ ปรมาณน าทระบายออก๒ – ๕

(ลบ.ม./วน) BOD loading ๒ – ๕

(กก.บโอด/วน) นาป นาปรง

นาขาว กทม. ๘๙,๔๒๓ ๑๑๒,๐๓๗ ๒๙๗,๘๘๐ ๘๙๑

จ.ปทมธาน ๒๖๕,๖๘๐ ๒๖๘,๔๖๖ ๘๑๓,๕๔๗ ๒,๔๑๘

จ.นนทบร ๘๔,๖๒๕ ๙๗,๙๖๘ ๒๗๒,๙๕๕ ๘๑๔

จ.สมทรปราการ ๓๑,๖๗๘ ๒๐,๒๐๗ ๘๓,๙๐๔ ๒๔๖

จ.นครปฐม ๓๒๕,๐๖๙ ๒๔๙,๙๒๗ ๙๐๘,๒๓๔ ๒,๖๗๙

จ.สมทรสาคร ๙,๐๓๘ ๔,๕๓๗ ๒๒,๕๗๕ ๖๖

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐ หมายเหต : ๑ สถตการเกษตรของประเทศไทย สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ, ๒๕๕๘ ๒ - ๕ การประเมนปรมาณน าทระบายออกจากนาและ BOD loading จากการทานาโดยใช (๑) การแบงวธการทานา (นาป คดนาดารอยละ ๔๕ นาหวานรอยละ ๕๕ นาปรง

คดรอยละ ๑๐๐) สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ (๒) คาสมประสทธการไหลบาหนาดนท งประเทศ Cv = ๐.๓๘ กรมควบคมมลพษ, ๒๕๔๕

(๓) คาเฉลยปรมาณน าฝนรายปฤดฝน P = ๑,๑๖๕.๑ มลลเมตร (นาป) กรมอตนยมวทยา, ๒๕๕๔

๗๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ฌ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากการเพาะเล ยงสตวน า

ประเภท การเพาะเล ยง

สตวน า

จงหวด พ นท (ไร)

ปรมาณน าทระบายออก (ลบ.ม./วน)

BOD loading

(กก.บโอด/วน)

ทเกดข น

ทระบายออก

ทเกดข น

ทระบายออก

๑. น าจด กทม. ๑๒,๒๖๕.๒๑ ๑๖ ๕.๘๔ ๓๐๑ ๙๘

จ.ปทมธาน ๕,๓๒๘.๙๗ ๘ ๓.๙ ๑๔๓ ๕๒

จ.นนทบร ๒,๙๓๙.๑๘ ๔ ๑.๗๓ ๗๗ ๒๖

จ.สมทรปราการ ๓๑,๕๕๗.๕๑ ๕๘ ๒๐.๑๓ ๑,๑๒๕ ๓๖๐

จ.นครปฐม* ๖๑,๙๐๘.๕๔ ๗๑ ๔๘.๗๔ ๑,๑๒๔ ๕๘๓

จ.สมทรสาคร ๒,๑๖๘.๙๓ ๓ ๑.๐๙ ๕๐ ๑๗

๒. น ากรอย กทม. ๗๒.๗๕ ๐.๐๑ ๐.๐๑ ๐.๐๕ ๐.๐๓

จ.สมทรปราการ* ๑,๔๗๓.๕๐ ๒.๑๙ ๑.๕๓ ๗ ๕

จ.สมทรสาคร ๘๗๒.๐๐ ๐.๘๓ ๐.๕๘ ๒.๕๘ ๑.๘๑

๓. น าทะเลชายฝง กทม. ๑๖,๕๔๖.๐๐ ๒.๓๒ ๑.๐๗ ๕๒.๘๗ ๓๕.๒๙

จ.สมทรปราการ* ๓๔,๓๐๙.๐๐ ๑๒.๑๐ ๕.๕๗ ๒๒๗.๖๘ ๑๕๑.๙๕

จ.สมทรสาคร ๒๕,๕๐๐.๐๐ ๒๖.๗๔ ๑๒.๓๐ ๔๕๔.๖๖ ๓๐๓.๔๒

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐ หมายเหต : ๑. เพาะเล ยงสตวน าจด ประเมนจากผลผลตของปลาชอน ปลาดก ปลานล และกงกามกราม ทเพาะเล ยงภายในบอเทาน น : สถตผลผลตการเพาะเล ยงสตวน าจดของกรมประมง ประจาป ๒๕๕๗ ๒. เพาะเล ยงสตวชายฝง (กงทะเล) ๓. เพาะเล ยงสตวน ากรอย (ปลากะพง กะรง)

๗๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๑ (ญ) ตารางแสดงปรมาณน าเสยและ BOD loading จากเกษตรกรรม

จงหวด ปรมาณน าเสย

(ลบ.ม/วน) BOD loading ทระบายออก

(กก.บโอด/วน)

กทม. ๒๙๗,๘๘๘ ๑,๐๒๕

จ.ปทมธาน ๘๑๓,๗๒๐ ๒,๕๖๑

จ.นนทบร ๒๗๒,๙๕๙ ๘๔๒

จ.สมทรปราการ ๘๓,๙๓๕ ๗๖๕

จ.นครปฐม ๙๑๔,๐๙๔ ๖,๐๐๙

จ.สมทรสาคร ๒๒,๕๙๒ ๓๙๐ รวม ๒,๔๐๕,๑๘๘ ๑๑,๕๙๑

ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๖๐

๗๘ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๒ มาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

๑) มาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอมทสามารถใชกบปญหาน าเสย๑ มาตรการทางเศรษฐศาสตรสงแวดลอม แบงออกเปน ๒ กลม คอ กลมดาเนนการเชงลบ คอ เรยกเกบคาธรรมเนยมหรอภาษ และกลมดาเนนการเชงบวกหรอมาตรการอดหนน คอ สงเสรมใหมการลดหรอบาบดน าเสย ๑.๑) กลมดาเนนการเชงลบ (๑) คาธรรมเนยมการใช (User Fees) คอ เงนทจายสาหรบตนทนการบาบดหรอกาจด ของเสยหรอการใชทรพยากรธรรมชาต เชน คาธรรมเนยมการจดการน าเสย คาธรรมเนยมการเกบขนและกาจดขยะมลฝอย และคาธรรมเนยมการเขาอทยาน (๒) คาธรรมเนยมการปลอยและคาธรรมเนยมการใช (Emission Charge and User Charge) คอ เงนทเรยกเกบจากการปลอยสารมลพษหรอมการใชทรพยากร โดยไมตองมบรการกเกบไดเพราะถอวาไดมการปลอยมลพษสสงแวดลอมและใชทรพยากร คาธรรมเนยมการปลอยมลพษคดจากกบปรมาณและลกษณะของสารมลพษ รวมท งคาความเสยหายทเกดข นกบสงแวดลอม โดยมกใชควบคกบมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม (๓) คาภาษการปลอยมลพษ (Pollution Tax) คอ เงนทเรยกเกบในรปของภาษสงแวดลอม จากผประกอบการทปลอยมลพษออกสสงแวดลอม หรอจากผลตภณฑทมผลกระทบตอสงแวดลอม ไดแก การเกบภาษการปลอยมลพษทางน า ภาษมลพษทางอากาศ โดยเรยกเกบตามปรมาณหรอประเภทของมลพษทปลอยออก (๔) คาธรรมเนยมการอนญาต (Administrative Fees) คอ เงนทรฐเรยกเกบจากผประกอบการ โดยเรยกเกบเมอยนขอใบอนญาตดาเนนการ อตราคาธรรมเนยมจะแตกตางกนตามขนาดของพ นท ปรมาณ และชนดของมลพษ จะรวมถงการจดเกบคาธรรมเนยมในการควบคม และมอบอานาจ เชน คาจดทะเบยนสารเคม คาบรหารและบงคบใช (๕) คาปรบ (Fines) คอ เงนทผกอมลพษตองจายเมอไมปฏบตตามกฎระเบยบทมอย เชน คาปรบกรณลกลอบท งน าเสยหรอของเสย โดยหลกการแลวการกาหนดอตราคาปรบตองไมตากวาตนทนสวนเพม (marginal cost) ในการบาบดมลพษ หรอไมตากวาอตราคาใชบรการและควรจะสงกวาตนทนคาใชจายในการควบคมมลพษของผประกอบการ

๑ ขวญฤดโชตชนาทววงศ. เครองมอเศรษฐศาสตรในการจดการปญหามลพษ. [ ออนไลน]. แหลงทมา http://web.bsru.ac.th/~jumpot/TM_env/EI-p'qwan.ppt [๑๖ ตลาคม ๒๕๕๖]

๗๙ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


(๖) การซ อขายหรอโอนใบอนญาตการปลอยมลพษ (Marketable or Tradable Permits) คอ ระบบทยอมใหมการซ อขายสทธความเปนเจาของใบอนญาตปลอยมลพษออกสสงแวดลอมได และสรางตลาดใหผกอมลพษสามารถปลอยมลพษทบาบดไดมาตรฐานแลวออกสสงแวดลอมไดอยางถกกฎหมาย ซงเหมาะสาหรบใชในการควบคมปรมาณมลพษโดยรวมในพ นทใด พ นทหนงและสามารถประยกตใชกบการควบคมทรพยากรธรรมชาตทมอยจากด สหรฐอเมรกา เคยใชกบน าเสย (๗) คาธรรมเนยมผลตภณฑ (Product Charge) คอ เงนทบวกเขาไปในราคาของผลตภณฑททาใหเกดมลพษในข นตอนการผลต การบรโภค หรอการกาจด คาผลตภณฑน อาจจะกาหนดจากลกษณะหรอองคประกอบบางประการของผลตภณฑ (เชน สวนประกอบซลเฟอรในถานหน) หรอตวผลตภณฑ (เชน คาถานหน) ไดแก การเกบคาธรรมเนยมจากแบตเตอร สารททาลายช นโอโซน บรรจภณฑและผลตภณฑตางๆ (๘) การวางประกนความเสยงหรอความเสยหายตอสงแวดลอม (Performance Bonds) คอ การเกบคาประกนความเสยงจากผอาจกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม โดยการวางเงนประกนจะตองมากพอสาหรบใชในการเยยวยาความเสยหายทจะเกดข น ซงอาจอยในรปบรษทประกน โดยเรยกเกบคาประกนความเสยงจากผอาจกอใหเกดความเสยงหายสงแวดลอม คาธรรมเนยมการประกนจะสะทอนถงขนาดและโอกาสของความเสยหายทจะเกดข น เบ ยประกนจะลดลงเมอผทาประกนไมไดกอใหเกดความเสยหาย

๑.๒) กลมดาเนนการเชงบวก มาตรการอดหนน (Subsidy) คอ มาตรการทสนบสนนการลดมลพษหรอชวยรกษาสงแวดลอม โดยเฉพาะกจการทมการลงทนสงใหผลตอบแทนตาไมคมทน ไดแก Grant คอ เปนใหเงนโดยไมตองจายคน ผกอมลพษตองมการนามาตรการทนาไปสการลดมลพษในอนาคตมาใช เชน การใหเงนชวยเหลอแกผผลตในการดาเนนการลดมลพษ

Soft Loan คอ การใหเงนกทมอตราดอกเบ ยตาเพอจงใจใหผกอมลพษทกาหนด โดยหนมาใชวธการผลตทสะอาด เชน การลงทนเทคโนโลยทไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม

Tax Allowances คอ การใหสทธประโยชนทางดานภาษกบผกอมลพษเมอมการมาตรการลดมลพษมาใช หรอวธการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม เชน การหกคาเสอมราคาไดเรวข น การยกเวนภาษหรอคาปลอยมลพษและการคนเงนยอนหลง เปนตน

๘๐ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๒) มาตรการทางเศรษฐศาสตรกบการแกไขปญหาสงแวดลอม๒

๒.๑) ขอดและขอเสยของเครองมอทางเศรษฐศาสตร

เครองมอ ขอด ขอเสย ๑. Effluent Charge - เพมรายได

- จงใจใหลดมลพษ - จงใจใหใชเทคโนโลยใหม

- ดาเนนการซบซอน - คาใชจายสง

๒. User Charge - เพมรายได - คาใชจายดาเนนการสง

- ตองควบคมใหด

๓. Product Charge - เพมรายได - สงเสรมใชสนคาปลอดภย

- ตองมสนคาและปจจยทดแทน

๔. Admin. Charge - เพมรายได - สนบสนนการควบคม

- ใชไดจากด

๕. Tax Different - สงเสรมใชสนคาปลอดภย - ใชไดจากด

๖. Marketable Permit - สงเสรมใหลดตนทน - เพมรายได - ใชเทคโนโลยใหม

- มคาใชจายสง - ดาเนนการซบซอน

๗. Liability Insurance - จงใจในการควบคม - ตองมระบบตลาดด

๘. Subsidy - จงใจในการควบคม - ตนทนในการตรวจสอบตา - สงเสรมใชเทคโนโลยใหม

๙. Deposit-refund - สงเสรม re-cycling - รฐมสวนรวมนอย

- เอกชนรบภาระบรหาร

๑๐. Noncompliance Fee - ทาตามระเบยบมากข น - ใชไดจากด

๑๑. Performance Bond - จงใจในการควบคม - ใชไดจากด

๑๒. Liability Assignment - สงเสรมใหลดความเสยง - อาจมตนทน Mitigation สง

๒ ขวญฤดโชตชนาทววงศ. เครองมอเศรษฐศาสตรในการจดการปญหามลพษ. [ออนไลน]. แหลงทมา http://web.bsru.ac.th/~jumpot/TM_env/EI-p'qwan.ppt [๑๖ ตลาคม ๒๕๕๖]

๘๑ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๓) เครองมอทางเศรษฐศาสตรทเหมาะกบการจดการมลพษแตละประเภท

ประเภทเครองมอ มลพษ ทางน า

มลพษ ทางอากาศ

ขยะมลฝอย ของเสย อนตราย

อน ๆ

๑. คาธรรมเนยมการอนญาต ทรพยากรน า ๒. คาธรรมเนยมการใช - ทรพยากรแรธาต

คาเขาอทยาน ๓. คาปรบ - ๔. คาภาษการปลอยมลพษ - - - ๕. การซ อขายหรอโอนใบอนญาต การปลอยมลพษ

- - คารบอนเครดต

๖. คาธรรมเนยมผลตภณฑ - - - - ๗. ระบบมดจาคนเงน - - - ๘. การใชอตราภาษทแตกตางกน - ๙. การวางประกนความเสยงหรอ ความเสยหายตอสงแวดลอม

- - - -

๑๐. มาตรการอดหนน -

๔) ตวอยางการใชมาตรการทางเศรษฐศาสตรในการจดการน าเสยของตางประเทศ๓ ๔.๑) กรณประเทศเวยดนาม อตราทเรยกเกบจะพจารณาจากประเภทของแหลงน าทรองรบน าท งจากแหลงกาเนด

มลพษ ประเภทหรอปรมาณมลพษทปลอยลงสแหลงน า โดยคดจากคา BOD, COD SS และโลหะหนก โดยจะถกจดเกบในอตราสงสด ดงน

(๑) กรณมตะกว ๕๐๐,๐๐๐ ดองตอกโลกรม หรอประมาณ ๗๕๕.๗๕ บาทตอกโลกรม (๒) กรณมสารหนและแคดเมยม ๑,๐๐๐,๐๐๐ ดองตอกโลกรม หรอ ประมาณ ๑,๕๑๑.๕๐ บาทตอกโลกรม (๓) กรณมปรอท ๒๐,๐๐๐,๐๐๐ ดองตอกโลกรม หรอ ๓๐,๒๓๑.๕๐ บาทตอกโลกรม

๓ www.pcd.go.th/count/ptechdl.cfm?FileName...pdf.

๘๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๔.๒ กรณประเทศสหรฐอเมรกา ไดออกกฎหมายควบคมมลพษทางน า (The Federal Water Pollution Control Act of ๑๙๗๒) กาหนดใหแหลงกาเนดมลพษทกประเภทตองไดรบใบอนญาตในการระบายน า (National Pollution Discharge Elimination System: NPDES permits) U.S. Environmental Protection Agency : EPA ไดมอบอานาจให ๔๐ มลรฐทาหนาทออก ใบอนญาตระบายน าท ง และสานกงานเขต(regional offices) ของ EPA เปนผออกใบอนญาตเองในอก ๑๐ มลรฐ การจดเกบภาษของมลรฐ ตาง ๆ ในรปของคาใบอนญาตปลอยน าท ง แบงออกเปน ๓ รปแบบ คอ

(๑) ๑๑ มลรฐ จดเกบในอตราคงทหรอเหมาจาย บางมลรฐแบงอตราการจดเกบ ตามประเภทหรอขนาดของอตสาหกรรม หรอแหลงกาเนดมลพษ

(๒) ๑๘ มลรฐ จดเกบตามปรมาณน าท ง (๓) ๑๐ มลรฐ จดเกบตามปรมาณน าท ง และปรมาณมลพษในน าท ง

๔.๓ กรณรฐลยเซยนา กาหนดคาใบอนญาตระบายน าท ง รายปเปนหนวย (worksheet assigning points)

โดยคานวณบนฐานของแหลงกาเนดมลพษ ปรมาณและประเภทของน าท ง มลพษในน าท งความรอน หรออณหภมของน าท ง และความเปนอนตรายตอการสาธารณสข โดยมวธการคานวณคาใชจาย ดงน

(๑) ขนาดของแหลงกาเนดมลพษขนาดเลก และนาหนวยทไดมาคณดวยอตรา ๙๗.๕๐ เหรยญสหรฐ

(๒) สาหรบแหลงกาเนดมลพษนอกภาคอตสาหกรรม และคณดวย ๑๗๐.๖๓ เหรยญสหรฐ

(๓) สาหรบแหลงกาเนดมลพษในภาคอตสาหกรรม อตราข นตาของคาใบอนญาตรายป คอ ๒๒๗.๕๐ เหรยญสหรฐ และอตราสงสด คอ ๙๐,๐๐๐ เหรยญสหรฐ

๘๓ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๓ กรณตวอยางการจดการน าเสยทประสบความสาเรจ

๑) กรณของชมชนตลาดน าคลองลดมะยม “ตนแบบการบรหารจดการน าเสยชมชน” คลองลดมะยม ถอเปนคลองสายสาคญอกสายหนงในเขตตลงชน กทม. มความกวางประมาณ ๗ - ๑๕ เมตร เปนสายน าสาคญทหลอเล ยงชวตของชมชนตลาดน าคลองลดมะยมกวา ๖๐๐ ครอบครว ตลอดความยาว ๑ กโลเมตร ปจจบนชาวบานใชคลองน ในการสญจรทางน า การเกษตรและการทองเทยว โดยในอดตพ นทแหงน ประสบกบปญหาน าเนาเสย เนองจากยคสมยเปลยนไปเมอรถยนตเขามาแทนท ผคนเรมท งคลองหนไปใชรถยนตแทนการใชเรอการสญจรทางน าเรมเสอมคลายความสาคญ คลองจงกลายเปนแหลงท งขยะ ท งสงปฏกลและเกดปญหาน าเสยตามมา นายชวน ชจนทร ประธานตลาดน าคลองลดมะยม เปนผรเรมและมบทบาทสาคญในการพลกฟนตลาดน าคลองลดมะยมให๔ กลบมามชวตชวาอกคร งนบต งแตป พ.ศ. ๒๕๕๗ เพราะเหนวาผคนจานวนมากเรมท งคลอง เรมท ง๕สายน า หนไปใชรถยนต ใชถนนมากกวาจะสนใจแมน าลาคลอง จงมแนวคดสรางตลาดน า ใหคนหนมาสนใจคลอง โดยการลกข นมาพายเรอเกบขยะและดแลรกษาแมน าลาคลอง เพราะคดวาตลาดน าจะอยกบความสกปรกไมได เมอตลาดน าอยได ทกคนกหนมาชวยกนเกบขยะ และรกษาความสะอาดในคลองชมชนตลาดน าคลองลดมะยม เปนชมชนตนแบบในการรกษาสงแวดลอมและอนรกษวฒนธรรมของชมชน ซงไดรบรางวลตาง ๆ มากมายท งในประเทศและตางประเทศ การแกไขปญหาน าเสยอยางยงยนของชมชนตลาดน าคลองลดมะยม ไดนอมนาแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มาปรบใช โดยเนนการรกษาแมน าลาคลอง ทาใหชมชนเหนวา ค คลองในชมชนเปนสงมคาตองชวยกนดแลรกษาใหสะอาดและสวยงามอยเสมอ ธรรมชาตทสวยงามน จะสรางรายไดจากการขายสนคาและการทองเทยวเชงเกษตร การแกไขปญหา น าเสยของชมชนตลาดน าคลองลดมะยม โดยการดงคนในชมชนและจตอาสาเขามามสวนรว ม ในการดแลรกษาสงแวดลอมภายในชมชนมการเกบขยะและผกตบชวาโดยชมชนและอาสาสมคร ในคลองทกสปดาห มการตดต งบอดกเศษอาหารและบอดกไขมนของบานทอยรมคลอง มถงหยดน าจลนทรยลงคลองอยางตอเนองเพอบาบดน าเสย มการขดลอกคลองและด ดเลนผวดน และมการนาเทคโนโลยกงหนน าจากพลงงานแสงอาทตยมาชวยเตมออกซเจนในน า มการตดต งเครองวดคณภาพน าในคลอง โดยจะเหนไดวาการแกไขปญหาน าเสยในคลองน น ตองใชหลายวธจงจะประสบความสาเรจจะใชเพยงวธใดวธหนงไมได สงสาคญตองเปลยนหลกคด คอ การคดเ พอสวนรวมเปนสาคญ และสรางจตสานกในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยเรมตนจากจดเลก ๆ เรมตนจากตวเราเอง และขยายออกไปในระดบชมชน ระดบประเทศ ซงทผานมาไดมหลายหนวยงานเขามาใหการสนบสนนท งในสวนของงบประมาณและความรดานวชาการ เชน สถาบนสารสนเทศ

๔ วรพจน สงหา, ตลาดน าคลองลดมะยม ตนแบบชมชนรกษาสงแวดลอม, วารสารผไถ ปท ๓๖ ฉบบท ๙๙ น. ๔๙ - ๕๖

๘๔ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ทรพยากรน าและการเกษตร (องคกรมหาชน) กรงเทพมหานคร และธนาคารออมสน เปนตน ปจจบนตลาดน าคลองลดมะยม ไมเพยงเปนสถานทพกผอนและจาหนายผกผลไมปลอดสารพษจากสวนของชาวบาน จาหนายอาหารคาวหวานนานาชนดทพายเรอมาขาย และนงเรอชมวถชวต รมคลองลดมะยม ซงเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรเทาน น แตตลาดน าคลองลดมะยม ยงเปนศนยการเรยนรชมชนดานสงแวดลอมอกดวย เชน มสวนเจยมตนเปนศนยเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง มศนยเรยนรชมชนผลตแกสชวภาพ มศนยเรยนรชมชนผลตน ายาเอนกประสงคใชภายในชมชน มหองสมดชมชนและพพธภณฑชมชน ซงเปนศนยเรยนรเกยวกบประวตศาสตรของชมชน นอกจากน มการเชอมโยงเปนเครอขายกบชมชนตาง ๆ เพอขยายพ นทใหชมชนไดดแลรกษาสงแวดลอมรวมกนอยางมนคงและยงยน ๒) กรณตวอยางการจดการน าเสยของหมบานสถาพร หมบานสถาพร ต งอย หมท ๒ ตาบลบงยโถ อาเภอธญบร จงหวดปทมธาน ดาเนนโครงการโดยบรษท เฉลมนคร จากด มเน อท ๑๖๓ ไร-๑ งาน-๒๓ ตารางวา ประกอบดวย บานเดยว บานแถว อาคารพาณชย บานแฝด และทดนเปลา จานวน ๑,๐๖๖ แปลง นอกจากน ยงมทดนสาธารณปโภคและบรการสาธารณะ จานวน ๑๐ แปลง เพอใชสาหรบเปนสวนสาธารณะ ถนน โรงเรยนอนบาล สวนยอม บอบาบดน าเสยรวม และอาคารรวบรวมขยะ บรษท เฉลมนคร จาจด มแนวความคดวา การพฒนามาตรฐานสนคาและบรการไมเพยงแคสรางบานทดมคณภาพและมบรการหลงการขายทดใหแกลกคาเทาน น แตยงรวมไปถง “การสรางชมชนภายใตการจดการสงแวดลอมทด” ใหแกลกคาดวย เพราะจะชวยใหลกคาไดบานอยสบายและประหยดเงนในระยะยาว ชวยลดปญหาตาง ๆ เกยวกบบานของเขา ชมชนทเขาอาศยอยตลอดจนชวยลดปญหาสงแวดลอมใหแกประเทศชาตอกดวย ๒.๑) การจดการน าเสยของหมบานสถาพร การจดการน าเสยของหมบานสถาพร เรมจากบานแตละหลงตดต งถงบาบดน าเสยแบบสาเรจรปภายในบาน Onsite Treatment ตามขนาดของตวบาน เชน บานเดยวและทาวนเฮาส ตดต งถงบาบดน าเสยแบบสาเรจรป ขนาด ๑,๕๐๐ ลตร และอาคารพาณชย ขนาด ๒,๐๐๐ ลตร สวนน าเสยจากครวจะผานบอดกไขมน ซงจะมการตกไขมนออกทก ๗ วน และทก ๖ เดอน จะมการทาความสะอาดบอดกไขมนกอนการระบายน าท งออกสทอน าเสยของหมบาน ดงน น น าเสยจากครวเรอจะผานบอดกไขมนกอนลงทอน าเสยของหมบานกอนจะรวบรวมน าเสยมาบาบดยงบอบาบดน าเสยสวนรวมบรเวณทางเขาหมบาน ซงระบบบาบดน าเสยรวมของหมบานใชชนดเตมอากาศแบบ Fixed Film Aeration ซงระบบบาบดน าเสยรวมชนดแบบเตมอากาศ สามารถรองรบปรมาณน าเสยจากครวเรอนภายในโครงการไดท งหมด โดยผลการตรวจวดคณภาพน าท ง หลงผานระบบบาบดน าเสยรวมผานเกณฑมาตรฐานน าท งชมชนทกป นอกจากน มการดดกากตะกอน

๘๕ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


จากบอบาบดน าเสย โดยขอความรวมมอจากเทศบาลตาบลบางยโถใหดาเนนการดดกากตะกอน เปนประจาทก ๒ ป และดาเนนการดดเลนภายในทอระบายน าและบอพกน าเสยภายในโครงการเปนประจาทกป อกท ง ยงเตมจลนทรย EM เพอชวยบาบดน าเสยอกดวย การจดการสงแวดลอมของหมบานสถาพร ไมเพยงการจดการน าเสยเทาน น แตยงมการดาเนนงานดานสงแวดลอมของโครงการ โดยไดรบความรวมมอจากชมชนและหนวยงานราชการ ดาเนนการจดกจกรรมตาง ๆ เพอพฒนาโครงการใหเปนโครงการทยงยนและชมชนสามารถพงตนเองได เชน การรณรงคใหลกบานชวยกนคดแยกขยะต งแตตนทาง การรณรงคนาน ามนทใชแลวภายในครวเรอน กลบมาใชใหม เพอผลตเปนไบโอดเซล โดยรวมกบบรษทบางจาก เ พอลดปญหาการท ง น ามนพชลงในทอระบายน า และการรณรงคเปลยนขยะใหเปนเงน ผลจากการจดการสงแวดลอม ทาใหหมบานสถาพรไดรบรางวล “การจดการสงแวดลอมและมการจดสภาพแวดลอม” Environmental Monitoring ประจาป พ.ศ. ๒๕๔๘ , พ.ศ. ๒๕๔๙ , พ.ศ. ๒๕๕๑ และ พ.ศ. ๒๕๕๔ จากสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากน ยงไดรบโลประกาศเกยรตคณผลงานยอดเยยมดานการบรหารจดการน าเสย จากองคการจดการน าเสยอกดวย

ปจจยความสาเรจในการจดการสงแวดลอมของหมบานสถาพร ๑. ผนาหมบานและบรษท เฉลมนคร จากด ไดใหความสนใจและทางานรวมกนอยางตอเนอง ในการจดการสงแวดลอมและสาธารณปโภคภายในหมบาน ๒. การไดรบรางวลอยางตอเนอง ทาใหหมบานมขวญและกาลงใจในการทางาน และดแลสงแวดลอมภายในโครงการ และมการนานวตกรรมและเทคโนโลยมาปรบใช ๓. การเกบคาใชจายในการจดการสาธารณปโภคและสงแวดลอมของหมบานรวมไปกบราคาบาน ทาใหมงบประมาณเพยงพอในการดแลสงแวดลอม ในปจจบนมคาสวนกลางเหลอเปนกองทนหมบาน อยางไรกตามจะมการขายบานเฟสสดทายเสรจส น การดแลสาธารณปโภค และสงแวดลอมจะเปนหนาทของนตบคคลเทาน น จงเปนความทาทายวาจะยงคงรกษามาตรฐาน การทางานไดเชนเดมหรอไม

ขอสงเกต : น าเสยทเขาบาบดในระบบบาบดน าเสยมคา BOD ตามาก อยในชวง ๑ - ๖๘๐ มลลกรมตอลตร บางชวงเวลาไดคามาตรฐานกอนเขาสระบบบาบดน าเสยรวม

๘๖ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


ภาคผนวก ๔ อธบายความหมายทางวชาการ

๑) น าเสย (Polluted Water) หมายถง น าทปนเปอนมลพษ อาจไมเนากได

๒) น าเสย (Influent Waste Water) หมายถง น าเสยทยงไมผานการบาบด

๓) น าท ง (Effluent Waste Water) หมายถง น าเสยทผานการบาบดแลว

๔) คาออกซเจนละลายน า (Dissolved Oxygen ; DO) หมายถง ปรมาณออกซเจนละลายในน า มหนวยเปน มลลกรมตอลตร คา DO เปนพารามเตอรทบอกใหทราบวาน าน นมความเหมาะสมเพยงใด ตอการดารงชวตของสงมชวตในน าและสงมชวตในน าจะสามารถดารงชวตอยไดจะตองมคา ออกซเจนละลายน ามากกวา ๒ มลลกรมตอลตร

๕) คาบโอด (Biochemical Oxygen Demand ; BOD) หมายถง ปรมาณออกซเจนทแบคทเรยใช ในการยอยสลายสารอนทรย ในเวลา ๕ วนทอณหภม ๒๐ องศาเซลเซยส มหนวยเปน มลลกรม ตอลตร คาบโอดเปนพารามเตอรหนงทมความสาคญอยางมากในการบอกถงคาความสกปรกของ แหลงน า หากแหลงน ามคาบโอดสงแสดงใหทราบวาแหลงน าน นมสงปนเปอนหรอสารอนทรยสง เปนผลทาใหปรมาณออกซเจนละลายในน าลดนอยลงเนองจากแบคทเรยใชออกซเจนในการ ยอยสลายสารอนทรย ดงน นคาบโอดจงเปนคาทใชในการตรวจสอบคณภาพน าตามแหลงน าตาง ๆ

๖) ดชนคณภาพน าทวไป (Water Quality Index : WQI) แสดงถงสถานการณของคณภาพน า ในภาพรวม โดยพจารณาจากดชนคณภาพน า ๔ พารามเตอรไดแก ออกซเจนละลายน า (Dissolved Oxygen: DO) แบคทเรยกลมโคลฟอรมท งหมด (Total Coliform Bacteria : TCB) แบคท เร ยกล ม ฟคอลโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria: FCB) และความสกปรกในรป สารอนทรย (Biochemical Oxygen Demand: BOD) ซงคา WQI (คะแนนรวม) = คาเฉลยของ คะแนนท ง ๔ พารามเตอร - คาเบยงเบนมาตรฐาน (SD)

๗) ดช นคณภาพน าทะ เล (Marine Water Quality Index : MWQI) เปน เคร องมอททาง กรมควบคมมลพษ พฒนาข นเพอใชประเมนสถานการณคณภาพน าทะเลโดยรวม มคาอยระหวาง ๐ - ๑๐๐ โดยชวงคะแนน ๐ - ๒๕ จดอยในเกณฑเสอมโทรมมาก ชวงคะแนนมากกวา ๒๕ - ๕๐ จดอยในเกณฑเสอมโทรม ชวงคะแนนมากกวา ๕๐ – ๘๐ จดอยในเกณฑพอใช ชวงคะแนน มากกวา ๘๐ - ๙๐ จดอยในเกณฑด และชวงคะแนนมากกวา ๙๐ - ๑๐๐ จดอยในเกณฑดมาก (โดยคานวณจากขอมลคณภาพน าทะเล ๘ พารามเตอร ไดแก ออกซเจนละลาย (DO) แบคทเรย กลมโคลฟอรมท งหมด (TCB) ฟอสเฟต - ฟอสฟอรส (PO4

3--P) ไนเตรต - ไนโตรเจน (NO3--N)

อณหภม (Temp.) สารแขวนลอย (SS) ความเปนกรด - ดาง (pH) แอมโมเนย - ไนโตรเจน (NH3-N) อยางไรกตาม หากคณภาพน าทะเลมปรมาณสารกาจดศตรพชและสตว และสารเปนพษ (Toxic elements) เชน ปรอท (Hg) , แคดเมยม (Cd) , โครเมยมรวม (Total Cr), โครเมยม เฮกซาวาเลนท (Cr6+) , ตะกว (Pb) , ทองแดง (Cu) , ไซยาไนด (CN–) และพซบ (PCBs) เกนมาตรฐานคณภาพน าทะเล ดชนคณภาพน าทะเลจะมคาเปน “๐” โดยทนท)

๘๗ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๘) การบาบดข นตน (Primary Treatment) หมายถง เปนการบาบดเพอแยกทราย กรวด และของแขง ขนาดใหญ ออกจากของเหลวหรอน าเสย เครองจกรอปกรณทใชประกอบดวย ตะแกรงหยาบ (Coarse Screen) ตะแกรงละเอยด (Fine Screen) ถงดกกรวดทราย (Grit Chamber) ถงตกตะกอน เบ องตน และเครองกาจดไขฝา (Skimming Devices) การบาบดน าเสยข นน สามารถกาจดของแขง แขวนลอยไดรอยละ ๕๐ - ๗๐ และกาจดสารอนทรยซงวดในรปของบโอดไดรอยละ ๒๕ – ๔๐

๙) ระบบบาบดน าเสยข นทสอง (Secondary Treatment) หมายถง การบาบดน าเสยทผาน กระบวนการบาบดข นตนมาแลว แตยงคงมของแขงแขวนลอยขนาดเลกและสารอนทรย ท งทละลายและไมละลายในน าเสยอย โดยทวไปการบาบดข นทสองหรอเรยกอกอยางวาการบาบด ทางชวภาพ (Biological Treatment) จะอาศยหลกการเล ยงจลนทรยในระบบภายใตสภาวะ ทควบคม เพอเพมประสทธภาพในการกาจดสารอนทรยไดรวดเรวกวาทเกดข นตามธรรมชาต และแยกตะกอนจลนทรยออกจากน าท งโดยใชถงตกตะกอน ทาใหน าท งมคณภาพดข นกอนจะ ระบายลงสแหลงน าธรรมชาตหรอนากลบไปใชประโยชนซ า (Reuse)

๑๐) การบาบดข นทสาม (Tertiary Treatment) หมายถง เปนกระบวนการกาจดสารอาหาร (ไนโตรเจนและฟอสฟอรส) ส สารแขวนลอยทตกตะกอนยากและอนๆ ท งน เพอปรบปรงคณภาพ น าใหดยงข นเพยงพอทจะนากลบมาใชใหม (Recycle) ได นอกจากน ยงชวย ปองกนการเตบโต ผดปกตของสาหรายทเปนสาเหตทาใหเกดน าเนา แกไขปญหาความนารงเกยจของแหลงน า อนเนองจากส และแกไขปญหาอนๆ ทระบบบาบดข นทสองไมสามารถกาจดได

๑๑) BOD loading หมายถง คากาหนดในการออกแบบระบบบาบด มหนวยเปนกโลกรมบโอด ตอลกบาศกเมตร-วน หรอกโลกรมบโอดตอตารางเมตร-วน หรอกโลกรมบโอดตอกโลกรม เอมแอลเอสเอส-วน

๑๒) Polluter Pays Principle; PPP หมายถง กฎหรอหลกเกณฑทใหผกอมลพษเปนผออกคาใชจาย ในการลดหรอบาบดมลพษทตนเองเปนผกอข น

๑๓) Non point-source หมายถง แหลงกาเนดมลพษทไมทราบตาแหนงทปลอยแนนอน หรอ มจดกาเนดไมแนนอน

๑๔) Point-source หมายถง แหลงกาเนดมลพษทสามารถระบตาแหนงไดอยางชดเจน

๑๕) On-site หมายถง การจดการน าเสย ณ แหลงกาเนดหรอแบบตดกบท เปนระบบหรอถงบาบด ทสรางในพ นทของอาคารหรอโครงการ

๑๖) Cluster หมายถง การจดการน าเสยแบบกลม เปนระบบบาบดทรบน าเสยจากบานเรอนหรออาคาร ต งแตสองหลงข นไปทต งอยในบรเวณใกลเคยงกน



เอกสารอางอง

๑) ประกาศกรมควบคมมลพษ เรองกาหนดประเภทของแหลงน าในแมน าเจาพระยา ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๑ ตอนท ๖๒ ง ลงวนท ๔ สงหาคม ๒๕๓๗ ๒) ประกาศกรมควบคมมลพษ เรองกาหนดประเภทของแหลงน าในแมน าทาจน

ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๑ ตอนท ๖๒ ง ลงวนท ๔ สงหาคม ๒๕๓๗ ๓) ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท ๘ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ เรอง กาหนดมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๑ ตอนท ๑๖ ง ลงวนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๓๗ ๔) รายงานการตดตามตรวจสอบคณภาพน าแมน าทาจน คลองสาขา และแมน าคาบเกยว ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๘ สานกงานสงแวดลอมภาคท ๕ ๕) รายงานประจาป พ.ศ. ๒๕๕๘ สานกงานจดการคณภาพน า สานกการระบายน า กรงเทพมหานคร ๖) โครงการพฒนาและปรบปรงขอมลอตราการเกดน าเสยและปรมาณความสกปรกของแหลงกาเนด ประเภทชมชน กรมควบคมมลพษ ๒๕๕๓ ๗) คมอการประเมนปรมาณน าเสยและปรมาณมลพษจากการเล ยงสกร กรมควบคมมลพษ ๒๕๕ ๘) ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตฉบบท ๒๗ (พ.ศ. ๒๕๔๙) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ เรอง กาหนดมาตรฐานคณภาพน าทะเลประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศทวไป เลมท ๑๒๔ ตอนท ๑๑ ง ลงวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๕๐ ๙) มตคณะรฐมนตรเมอวนท ๑๗ เมษายน ๒๕๒๒ เรอง มาตรการการอนรกษแหลงน าดบ

เพอการประปานครหลวง ตามหนงสอสานกเลขาธการคณะรฐมนตร ท สร. ๐๒๐๒/ ๗๒๗๐ ลงวนท ๒๐ เมษายน ๒๕๒๒

๑๐) มตคณะรฐมนตรเมอวนท ๑๒ มกราคม ๒๕๓๑ เรอง มาตรการการอนรกษแหลงน าดบ เพอการประปานครหลวง ตามหนงสอสานกเลขาธการคณะรฐมนตร ท สร. ๐๘๐๒/ว (ล) ๓๘๘ ลงวนท ๑๔ มกราคม ๒๕๓๑ ๑๑) กฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑ วธการ และแบบการเกบสถตและขอมล การจดทาบนทก

รายละเอยดและรายงานสรปผลการทางานของระบบบาบดน าเสย พ.ศ. ๒๕๕๕ ตามบทบญญต ในมาตรา ๘๐ แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ๑๒) ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ เรองกาหนดใหทองทเขตจงหวดสมทรปราการเปนเขตควบคมมลพษ ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๑ ตอนท ๓๗ ง ลงวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๓๗

๒ กรณศกษาปญหาน าเสยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล


๑๓) ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๓๘) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ เรองกาหนดใหทองทเขตจงหวดปทมธาน จงหวดนนทบร จงหวดสมทรสาคร และจงหวดนครปฐมเปนเขตควบคมมลพษ ประกาศในราชกจจานเบกษาฉบบประกาศทวไป เลม ๑๑๒ ตอนพเศษ ๑๖ ง ลงวนท ๒๓ พฤษภาคม ๒๕๓๘

รายงานการพิจารณาศึกษา...

Documents

Transcript of รายงานการพิจารณาศึกษา...