สรปหลกการและสาระส าคญ พระราชบญญตปาชมชน พ.ศ.2562

พนทใดบางทจะน ามาจดตงปาชมชน เจตนารมณและวตถประสงคการจดตงปาชมชน กลไกและโครงสรางการขบเคลอนตามกฎหมาย กระบวนการและขนตอนการจดตงปาชมชน กระบวนการและขนตอนการเพกถอนปาชมชน สทธประโยชนของการจดตงปาชมชน อ านาจของพนกงานเจาหนาท ขอยกเวนในบทเฉพาะกาล

ภาพจาก มลนธสบนาคะเสถยร

การจดการทรพยากรโดยชมชน

ก าหนดกฎ ระเบยบ ขอตกลง การลาดตระเวนเฝาระวง

ใชประโยชนโดยการเกบหาขอปา หาเหด หาหนอ

มแผนทและแนวเขตทชดเจน บ ารงรกษาปาชมชน

รปแบบ การใชประโยชน

การทองเทยวโดยชมชน ไมใชสอยในครวเรอน ประปาภเขา

การจดการปาชมชน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 43 บคคลและชมชนยอมมสทธ (2) จดการ บ ารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยนตามวธการทกฎหมายบญญต สทธของบคคลและชมชนตามวรรคหนง หมายความรวมถงสทธทจะรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐในการด าเนนการดงกลาวดวย

(1) พนทใดบางทจะน ามา จดตงเปนปาชมชน

ตามกฎหมายวาดวยปาชมชน?

“ปาชมชน” หมายความวา ปานอกเขตปาอนรกษหรอพนทอนของรฐนอกเขตปาอนรกษทไดรบอนมตใหจดตงเปนปาชมชน โดยชมชนรวมกบรฐในการอนรกษ ฟนฟ จดการ บ ารงรกษา ตลอดจนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพในปาชมชนอยางสมดลและยงยนตามพระราชบญญตน

พนททสามารถน ามาจดตงปาชมชนได

พนทปา (ทรกรางวางเปลาไมมผใดครอบครอง) พนทปาสงวนแหงชาต พนทอนๆ ของรฐนอกเขตปาอนรกษ เชน (1) ทสาธารณะ (2) ทดนทหาร และ (3) อนๆ หมายเหต : การจดตงปาชมชนในพนทอนของรฐใหเปนไปตามพระราชกฤษฎกา ดงนน ตองรอ พ.ร.ฎ. ตามมาตรา 8 ออกมาเสยกอน

พนททไมสามารถน ามาจดตงปาชมชนได

พนทเขตอทยานแหงชาต พนทเขตรกษาพนธสตวปาและเขตหามลาสตวปา พนทอนทมคณคาทางธรรมชาตหรอคณคาอนอนควรแกการอนรกษหรอรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทก าหนดกฎกระทรวงก าหนด

(2) เจตนารมณและวตถประสงค ของการจดตงปาชมชน

คออะไร?

เจตนารมณและเปาหมายของกฎหมาย

“เพอสงเสรมใหชมชนไดรวมกบรฐในการอนรกษ ฟนฟ จดการ บ ารงรกษา ตลอดจนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม และความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยนในรปแบบปาชมชน”

1.) การอนรกษทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพ 2.) การฟนฟพนทในเขตปาชมชนโดยการปลกปาทดแทน 3.) การเสรมสรางความรวมมอทกภาคสวนในการจดการปาชมชน 4.) การสงเสรมวฒนธรรมประเพณทหลากหลายของชมชนในการอนรกษ การฟนฟ การพฒนา การควบคมดแลและการใชทรพยากรธรรมชาตในปาชมชน 5.) การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในปาชมชนอยางสมดลและยงยน

“ปาชมชน” หมายความวา ปานอกเขตปาอนรกษหรอพนทอนของรฐนอกเขตปาอนรกษทไดรบอนมตใหจดตงเปนปาชมชน โดยชมชนรวมกบรฐในการอนรกษ ฟนฟ จดการ บ ารงรกษา ตลอดจนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพในปาชมชนอยางสมดลและยงยนตามพระราชบญญตน

วตถประสงค

(3) กลไกและโครงสราง การขบเคลอนตามกฎหมายเปนอยางไร?

คณะกรรมการนโยบายปาชมชน 1.) เสนอความเหนตอ ครม.เกยกวบนโยบายสงเสรมและสนบสนนปาชมชนและเครอขายปาชมชน 2.) เสนอแนะตอ ครม.เพอก าหนดมาตรการทางการเงนการคลงหรอมาตรการอน เพอสนบสนนการจดการปาชมชน 3.) เสนอแนะในการตราพระราชกฤษฎกาและกฎกระทรวง 4.) ใหความเหนชอบบญชรายชอบคคลซงมความร ความเชยวชาญ เพอเปนกรรมการผทรงคณวฒในคณะกรรมการปาชมชนระดบจงหวด 5.) พจารณาเกยวกบอทธรณ (มตและค าสงไมอนญาตใหจดตงปาชมชน/เพกถอนปาชมชน)

คณะกรรมการปาชมชนจงหวด

คณะกรรมการจดการปาชมชน

1

2

3

โครงสรางและกลไก 3 ระดบ อ านาจและหนาท

องคประกอบ : รองนายกรฐมนตรเปนประธาน/รมต.ทส.รองประธาน/ปลดกระทรวงกลาโหม ปลดกระทรวงทรพยฯ เลขาธการส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เลขาธการส านกงานทรพยากรน าแหงชาต อธบดกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง อธบดกรมทดน อธบดกรมธนารกษ อธบดกรมพฒนาทดน อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ อธบดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน และอธบดกรมสงเสรมสหกรณ และผทรงคณวฒไมเกน 8 คน (ผแทนองคกรภาคประชาสงคมไมเกน 2 คน/ผแทนประธานเครอขายปาชมชนระดบจงหวดไมเกน 4 คน)อธบดกรมปาไมเปนกรรมการและเลขานการ

องคประกอบ : ผวาหรอรองผวาทผวามอบหมายเปนประธาน ผแทนกระทรวงกลาโหม ผอ.ส านกจดการทรพยากรปาไม อยการจงหวด ผอ.ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด ปลดจงหวด นายกองคการบรหารสวนจงหวด ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน ประธานเครอขายปาชมชนระดบจงหวด กรรมการผทรงคณวฒไมเกน 7คน

1.) พจารณาค าขอจดตงปาชมชน ขยายเขตปาชมชนหรอเพกถอนปาชมชนไมวาทงหมดหรอบางสวน 2.) พจารณาอนมตแผนจดการปาชมชน/ใหความเหนชอบขอบงคบของคณะกรรมการจดการปาชมชน 3.) มมตใหคณะกรรมการจดการปาชมชนพนจากหนาท 4.) ควบคมดแลการจดการปาชมชน 5.) ตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผลใหค าปรกษา

องคประกอบ : ตวแทนผขอจดตงปาปาชมชนและคณะกรรมการจดการปาชมชน ซงมาจากการเลอกตงของสมาชกปาชมชน (ซงตองมอยางนอย 50 คนขนไป)

1.) ออกขอบงคบเกยวกบการจดการปาชมชน หลกเกณฑการรบสมาชกปาชมชน การจดการทรพยสนสวนกลาง 2.) ดแลรกษา บ ารงรกษา ฟนฟ สงเสรมการเรยนร เผยแพร สรางจตส านก รวมทงออกค าสงผไมปฏบตตามขอบงคบ 3.) ไกลเกลย ประนประนอมขอพพาทเกยวกบการจดการปาชมชนในหมสมาชก 4.) มมตรบสมครสมาชกปาชมชน รวมทงการมมตใหพนจากสมาชกปาชมชน 4.) รวมมอกบพนกงานเจาหนาทในการจดท าหลกเขต ปาย เครองหมายอนๆ รวมถงการจบกม ปราบปราม

(4) กระบวนการและขนตอน การขอจดตงปาชมชน?

การเตรยมชมชน/ค าขอ

(2) บคคลในชมชนนนไมนอยกวา 50 คน (อาย 18 ปขนไป และมภมล าเนาในพนทอยางนอย 5 ป) ประชมรวมกนเพอด าเนนการดงน ตงตวแทนผย นค าขอ เลอกตงคณะกรรมการจดการปาชมชน จดท าบญชสมาชกปาชมชน จดท าเอกสารความเปนมาของชมชน สภาพพนท

ทขอจดตงปาชมชน แผนทสงเขป แผนการจดการปาชมชน อนๆ ตามทคณะกรรมการนโยบายก าหนด

1 การพจารณาค าขอ 2 การอนมตค าขอ 3

(1) เปนชมชนทอยอ าเภอเดยวกบเขตปาทจะน ามาจดตงเปนปาชมชนและมความสามารถในการดแลรกษาปานนได

(3) จดท าเปนเอกสารค าขอจดตงปาชมชน ใหครบถวน

(5) ส านกจดการทรพยากรปาไมแหงทองทตรวจสอบค าขอเอกสาร หลกฐานวาครบถวนหรอไม หากไมครบถวนใหแจงไปยงชมชนภายใน 10 วน ภายในระยะเวลาทก าหนด ซงตองไมนอยกวา 30 วน

(6) ส านกจดการทรพยากรปาไมแหงทองทเขาไปตรวจสอบและรงวดพนททขอจดตงปาชมชน

(7) ปดประกาศค าขอ และเปดใหมการคดคานค าขอจดตงปาชมชน

(8) พจารณาค าคดคานค าการขอจดตงปาชมชน (หากม)

(9) คณะกรรมการปาชมชนประจ าจงหวดพจารณา “ใหความเหนชอบ” หรอ “ไมใหความเหนชอบ” (30 วน)

(4) ยนค าขอจดตงปาชมชนตอ “คณะกรรมการปาชมชนประจ าจงหวด”

(10) คณะกรรมการปาชมชนประจ าจงหวดแจงผลการพจารณาไปยง ก. ผขอจดตงปาชมชน ข. ผคดคาน (หากม) และ ค.อธบดกรมปาไม

(11) อธบดกรมปามพจารณาค าขอการจดตงปาชมชนและแผนจดการปาชมชน

เหนดวยใหจดตงปาชมชน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา ไมเหนดวย

กระบวนการอทธรณ

คณะกรรมการนโยบายปาชมชน

เหนดวยกบอทธรณ ไมเหนดวยกบอทธรณ

ศาลปกครอง

ชนะคด แพคด

จบกระบวนการ

(5) กระบวนการและขนตอน การเพกถอนปาชมชน?

จะเพกถอนปาชมชนในกรณใดไดบาง? คณะกรรมการจดการปาชมชนขอใหเพกถอน คณะกรรมการจดการปาชมชนทอดทงไมจดการฟนฟปาชมชนนนตอไป คณะกรรมการจดการปาชมชนไมปฏบตตามพระราชบญญตนหรอระเบยบหรอขอบงคบทออกตามพระราชบญญตน อนจะเปนเหตใหปาชมชนไดรบความเสยหายหรอมเหตไมควรไววางใจใหจดการปาชมชนนนตอไป เมอมเหตผลความจ าเปนดานกจการเพอความมนคงของประเทศโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร

คณะกรรมการปาชมชนประจ าจงหวด

อธบด กรมปาไม

ออกค าสงเพกถอนการจดตงปาชมชน (ทงหมดหรอบางสวน)

คณะกรรมการจดการ ปาชมชน

พนกงานเจาหนาท

อทธรณ ไมอทธรณ

คณะกรรมการ นโยบายปาชมชน

เหนดวยกบอทธรณ

ไมเหนอทธรณ ฟองคดตอศาลปกครอง

เพกถอนค าสงเพกถอนการจดตงปาชมชน

เพกถอนการจดตงปาชมชนในราชกจจา

นกเบกษา

ศาลสงเพกถอนค าสงอธบดใหเพกถอนการจดตงปาชมชน

อธบดออกค าสงถกตอง

ตรวจสอบทรพยสนสวนกลางใหเสรจในภายใน 1 ป สงมอบทรพยสวนกลางใหแกปาชมชนอนเพอใชประโยชนตอไป

(6) จดตงปาชมชนตามกฎหมายนแลว ไดสทธประโยชนอยางไรบาง

สทธการใชประโยชนในเขตปาชมชนบนฐานของความสมดลและยงยน

สทธในการกดกนบคคลอน/บงคบให

ตองปฏบตตามขอบงคบชมชน

เพอการพกผอนหยอนใจ ใชประโยชนจากผลผลตและบรการปา

ชมชน การเกบหาของปาในปาชมชน การใชประโยชนจากไมตามความจ าเปน

เฉพาะใชสอยในครวเรอนหรอกจกรรมสาธารณะภายในชมชน

การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอนตามความจ าเปนตอการอปโภคบรโภคในครวเรอน

การสงเสรมการเรยนรและสรางจตส านก การทองเทยวเชงอนรกษ

บคคลทไมใชสมาชกปาชมชนมสทธเขาปาชมชนเพอการศกษาเรยนรเกยวกบการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พกผอนหยอนใจ หรอเกบหาของปาไดเฉพาะเทาทก าหนดในขอบงคบของชมชน

กรรมการจดการปาชมชนเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญา

สทธในเงนคาปรบจากการกระท า

ความผดในปาชมชน

เงนคาปรบอนเกดจากการกระท าความผดตามพระราชบญญตน ใหหกไวใชจายในการจดการปาชมชนนนรอยละ 50 ของเงนคาปรบ สวนทเหลอใหน าสงเปนรายไดแผนดน

เงนคาปรบ เงนบรจาค เงนสนบสนนจากรฐบาล และเงนรายไดอนๆ ใหตกเปนทรพยสนสวนกลางของปาชมชนและเกบรกษาไวใชจายในการจดการปาชมชน

สทธของคณะกรรมการจดการปาชมชน

ในการท านตกรรม/เปนโจทยรวม

มอ านาจท านตกรรมใดๆ เกยวกบทรพยสนสวนกลางของปาชมชนและด าเนนคดเกยวกบทรพยสนสวนกลางได

การท านตกรรมและการด าเนนคด ใหกระท าโดยมตของคณะกรรมการจดการปาชมชนจ านวนเกนกงหนง และอาจมอบอ านาจเปนหนงสอใหกรรมการคนใดคนหนงท านตกรรม

เปนโจทยรวมกบกรมปาไมในการฟองคด

อ านาจในการฟองเรยกคาสนไหมทดแทนไดเอง โดยอาจขอใหพนกงานอยการด าเนนคดใหกได

1 2 3 4

(7) อ านาจในการควบคม ก ากบ ดแล การจดการปาชมชน

อ านาจและหนาทของ อธบดกรมปาไม

อนมตใหจดตงหรอเพกถอนปาชมชน ฟองเรยกคาสนไหนทดแทน ดงตอไปน (1) คาใชจายทรฐไดจายไปในการเคลอนยายสงทกอใหเกดความเสยหายหรอกระท าใหสงนนหมดสภาพความเปนอนตรายหรอความเปนพษ ตลอดจนการน าเอาของนนมาเกบ กกหรอรกษาไว (2) คาใชจายทรฐไดจายไปในการท าใหทรพยากรธรรมชาตกลบคนสสภาพเดม (3) คาใชจายทรฐไดจายไปในการชวยเหลอเยยวยาบคคลหรอทรพยสนของบคคลอนเนองจากความเสยหายนน (4) คาด าเนนการตางๆ ทรฐไดจายในการประเมนความเสยหายและประเมนคาใชจายในการเยยวยาผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและสขภาพของบคคล (5) คาด าเนนการตางๆ ทรฐไดจายในการด าเนนการใดๆ เพอใหไดรบคาสนไหมทดแทนตามกฎหมาย (6) มลคาของทรพยากรทเสยหาย

อ านาจและหนาทของ พนกงานเจาหนาท

เขาไปในปาชมชนเพอตรวจสอบและตดตามผลการด าเนนงานเกยวกบปาชมชน กรณทพบวาคณะกรรมการจดการปาชมชนฝาฝนไมปฏบตตามกฎหมายหรอระเบยบใหรายงานตออธบดโดยไมชกชา

สงใหผหนงผใดออกจากปาชมชน หรองดเวนการกระท าใดๆ ในปาชมชน กรณทมขอเทจจรงหรอเหตอนควรสงสยวาไดกระท าผดพระราชบญญตน

คนบคคลหรอยานพาหนะ ในกรณทมเหตอนควรเชอไดวามการกระท าความผดตามพระราชบญญตน

ยดอายดทรพยสนทใชหรอไดมาจากการกระท าความผด

(8) บทเฉพาะกาล ยกเวนเปนกรณพเศษ

ปาชมชนทไดจดตงมากอน พระราชบญญตนใชบงคบ

ปาชมชนทไดจดตงกบกรมปาไมไวแลวทงในสวนของพนทปาไม ปาสงวนแหงชาต ทดนของรฐประเภทอน (เชน ทสาธารณะประโยชน ททหาร) และยงมอายโครงการอยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบใหถอวาไดรบการจดตงเปนปาชมชนตามพระราชบญญตนแลว

ใหถอวาการด าเนนการเกยวกบปาชมชนตามโครงการดงกลาวเปนการด าเนนการตามแผนการจดการปาชมชนไปพลางกอนจนกวาจะมการจดท าแผนการจดการปาชมชน แตหากด าเนนการจดท าแผนดงกลาวไมเสรจภายในระยะ ๒ ป จะมผลใหปาชมชนนนเปนอนถกเพกถอนโดยทนท

ในกรณปาชมชนทจดตงในทดนของรฐประเภทอน หนวยงานของรฐทปกครองดแลพนทอาจไมยนยอมใหจดตงเปนปาชมชนตอไปกได ทงน ใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการนโยบายปาชมชนก าหนด

ปาชมชนทจดตงไวแลวแตตอมาถกประกาศเขตพนทอนรกษ เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา ทบซอนภายหลงจดตงเปนปาชมชน

กรณทไดปาชมชนมการจดตงปาชมชนหรอพนทอนของรฐไวกอนทจะมการประกาศพนทนนเปนเขตปาอนรกษตามกฎหมายอทยานแหงชาตหรอกฎหมายสงวนและคมครองสตวปา ใหปาชมชนนนเปนปาชมชนทจดตงตามพระราชบญญตนตอไป

มใหน ากฎหมายวาดวยอทยานแหงชาตหรอกฎหมายวาดวยการสงวนและ

คมครองสตวปามาบงคบใชพนทปาชมชน