อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/173y8x2uyh3x6y391G4e.pdf ·...

เอกสารประกอบการสอน

วชา ระเบยบวธวจยและสถตขนสง (Advance Research Methodology and Statistics)

รหสวชา DP12101 หนวยกต 3 (2-2-5)

สงคม ศภรตนกล

ปร.ด. (สงคมวทยา)

ส านกงานโครงการบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2557

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอนวชา ระเบยบวธวจยและสถตขนสง (Advance Research

Methodology and Statistics) รหสวชา DP12101 หนวยกต 3 (2-2-5) (ชวโมงภาคทฤษฎ-ภาคปฏบต-คนควาดวยตนเอง) ประเภทวชา วชาบงคบ ภาคเรยนท 1/2556 ในรายละเอยดรายวชาเปนการศกษาวเคราะหปญหาเกยวกบงานดานยทธศาสตรการพฒนา ก าหนดปญหาการวจย ศกษาระเบยบวธวจยเชงปรมาณและคณภาพ ทบทวน ฝกปฏบต ศกษาเขาใจในเทคนคการสมตวอยาง การออกแบบการวจย การประยกตระเบยบวธวจยแบบผสมผสาน การวางแผนการวจย การพฒนาเครองมอ การด าเนนการวจย การเกบรวบรวมขอมล การเตรยมขอมล การจดการขอมล การวเคราะหขอมลและการเลอกใชสถตทเหมาะสมในการวเคราะหขอมลและการทดสอบสมมตฐาน นอกจากนตองสามารถเขาใจและใชโปรแกรม LISREL ในการวเคราะหสถตขนสง สามารถสรางโมเดลยทธศาสตรการพฒนา เชอมโยงถงการอภปรายผล การเขยนรายงานการวจย การเผยแพรและการประเมนผลโมเดล เพอตอบโจทยวจยตามสภาพของปญหาและการน าเสนอผลการวจยไดชดเจนอยางเปนระบบทเชอมโยง

ผเรยบเรยงขอขอบพระคณผเกยวของทกทานทใหการสนบสนนและหวงเปนอยางยงวา เอกสารเลมนจะมประโยชนตอนกศกษาและบคคลทวไปทสนใจ หากผทน าเอกสารนไปใชแลวมขอเสนอแนะ ผเรยบเรยงยนดรบฟงและขอบพระคณเปนอยางสง

สงคม ศภรตนกล

ส านกงานโครงการบณฑตศกษา

สารบญ

หนา

ค าน า ............................................................................................................................................... (ก)

สารบญ ............................................................................................................................................ (ข)

สารบญตาราง............................................................................................................................. ........(จ) สารบญภาพ............................................................................................................................. ...........(ฉ) แผนบรหารการสอนประจ าวชา ......................................................................................................... 1

บทท 1 การก าหนดโจทยการวจย

1. เหตผลในการด าเนนการวจย..........................................................................................8

2. ความหมายของปญหาการวจย.......................................................................................9

3. วตถประสงคของการวจย ........................................................................................ ......9

4. การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย.............................................................12

5. วธการก าหนดขนาดกลมตวอยาง .................................................................................13

การน าเสนอเชงปฏบตการ................................................................. ............................22

ค าถามทายบท..................................................................................... ..........................31

บทท 2 การออกแบบการวจย

1. แบบการวจย/การออกแบบการวจย.............................................................................34

2. จดมงหมายของการออกแบบการวจย ....................................................... ...................35

3. ความแปรปรวนในการวจยเชงปรมาณ .........................................................................36

4. หลกการในการควบคมความแปรปรวนในการวจย .......................................................37

5. ลกษณะของแบบการวจยทด ................................................................ ........................38

6. ประเภทของการออกแบบการวจย ...............................................................................39

7. วธการวางแผนแบบการวจย .........................................................................................41

8. ความเทยงตรงของการออกแบบการวจย .................................................................... 42

9. เครองมอและวธการเกบขอมลเพอการวจย...................................................................46

ค าถามทายบท......................................................................................... ......................97

บทท 3 ความรเบองตนทางสถต

1. ความหมายของสถต................................................................... .................................100

2. ประเภทของสถต.................................................................... .....................................100

3. ประเภทขอมล.............................................................................................................100

ค

สารบญ (ตอ)

หนา 4. ระดบของการวด........................................................................................................101

5. ประชากรและตวอยาง...............................................................................................104

6. คาพารามเตอรและคาสถต.........................................................................................105

7. ระเบยบวธทางสถต....................................................................................................105

8. การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง...................................................................................106

ค าถามทายบท..................................................................................................................111

บทท 4 เทคนคการวเคราะหองคประกอบ

1. ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ..................................................114

2. สงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ...........................................................115

3. การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ.......................................................................121

4. การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน........................................................................145

ขอควรท า..................................................................................................................165

ค าถามทายบท...........................................................................................................165

บทท 5 ความรเบองตนเกยวกบโปรแกรมลสเรล

1. ลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล.............................................................................168

2. การตรวจสอบขอมลกอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล.............................170

3. สาระและการน าเสนอ................................................................................................176

ค าถามทายบท............................................................................................................177

บทท 6 การใชโปรแกรมลสเรล

1. ขอมลเบองตนเกยวกบ LISREL.................................................................................179

2. โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (Specification of the Model) ............................................................................183

3. การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล (Identification of the Model) ...........................................................................203

4. การประมาณคาพารามเตอรของโมเดล (Parameter Estimation of the Model) ............................................................206

5. การตรวจสอบความตรงของโมเดล (Validation of the Model) ..........................211

6. วธการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรล............................................................................220

ง


หนา 7. ผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล.................................................................235

ขอควรท า.................................................................................................... .................237

ค าถามทายบท.............................................................................................................237

บทท 7 ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล

1. ความสมพนธเชงสาเหต.................................................................. .............................240

2. ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล.............................................................246

3. สงกปเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล...............................................................249

4. การสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ.....................................................................251

5. ทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory) ..........................................257

6. วธการวเคราะหขอมล................................................................ .................................260

7. โมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพล..................................................................269

ค าถามทายบท.................................................................................... ........................286

บรรณานกรม........................................................................................................................... ........287

สารบญ

หนา

ค าน า ............................................................................................................................................... (ก)

สารบญ ............................................................................................................................................ (ข)

สารบญตาราง............................................................................................................................. ........(จ) สารบญภาพ............................................................................................................................. ...........(ฉ) แผนบรหารการสอนประจ าวชา ......................................................................................................... 1

บทท 1 การก าหนดโจทยการวจย

1. เหตผลในการด าเนนการวจย..........................................................................................8

2. ความหมายของปญหาการวจย.......................................................................................9

3. วตถประสงคของการวจย ........................................................................................ ......9

4. การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย.............................................................12

5. วธการก าหนดขนาดกลมตวอยาง .................................................................................13

การน าเสนอเชงปฏบตการ................................................................. ............................22

ค าถามทายบท..................................................................................... ..........................31

บทท 2 การออกแบบการวจย

1. แบบการวจย/การออกแบบการวจย.............................................................................34

2. จดมงหมายของการออกแบบการวจย ....................................................... ...................35

3. ความแปรปรวนในการวจยเชงปรมาณ .........................................................................36

4. หลกการในการควบคมความแปรปรวนในการวจย .......................................................37

5. ลกษณะของแบบการวจยทด ................................................................ ........................38

6. ประเภทของการออกแบบการวจย ...............................................................................39

7. วธการวางแผนแบบการวจย .........................................................................................41

8. ความเทยงตรงของการออกแบบการวจย .................................................................... 42

9. เครองมอและวธการเกบขอมลเพอการวจย...................................................................46

ค าถามทายบท......................................................................................... ......................97

บทท 3 ความรเบองตนทางสถต

1. ความหมายของสถต................................................................... .................................100

2. ประเภทของสถต.................................................................... .....................................100

3. ประเภทขอมล.............................................................................................................100

ค


หนา 4. ระดบของการวด........................................................................................................101

5. ประชากรและตวอยาง...............................................................................................104

6. คาพารามเตอรและคาสถต.........................................................................................105

7. ระเบยบวธทางสถต....................................................................................................105

8. การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง................................................................................106

ค าถามทายบท..................................................................................................................111

บทท 4 เทคนคการวเคราะหองคประกอบ

1. ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ..................................................114

2. สงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ...........................................................115

3. การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ.......................................................................121

4. การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน........................................................................145

ขอควรท า..................................................................................................................165

ค าถามทายบท...........................................................................................................165

บทท 5 ความรเบองตนเกยวกบโปรแกรมลสเรล

1. ลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล.............................................................................168

2. การตรวจสอบขอมลกอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล.............................170

3. สาระและการน าเสนอ................................................................................................176

ค าถามทายบท............................................................................................................177

บทท 6 การใชโปรแกรมลสเรล

1. ขอมลเบองตนเกยวกบ LISREL.................................................................................179

2. โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (Specification of the Model) ............................................................................183

3. การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล (Identification of the Model) ...........................................................................203

4. การประมาณคาพารามเตอรของโมเดล (Parameter Estimation of the Model) ............................................................206

5. การตรวจสอบความตรงของโมเดล (Validation of the Model) ..........................211

6. วธการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรล............................................................................220

ง


หนา 7. ผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล.................................................................235

ขอควรท า.................................................................................................... .................237

ค าถามทายบท.............................................................................................................237

บทท 7 ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล

1. ความสมพนธเชงสาเหต.................................................................. .............................240

2. ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล.............................................................246

3. สงกปเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล...............................................................249

4. การสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ.....................................................................251

5. ทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory) ..........................................257

6. วธการวเคราะหขอมล................................................................ .................................260

7. โมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพล..................................................................269

ค าถามทายบท.................................................................................... ........................286

บรรณานกรม........................................................................................................................... ........287

สารบญภาพ

หนา ภาพท 4.1 โมเดลแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบและตวแปรสงเกตได พรอมการ

ค านวณ.........................................................................................................................121

ภาพท 4.2 แกนมขส าคญ และการค านวณกรณสองตวแปร........................................................... 126

ภาพท 4.3 พกดของตวแปร และการหมนแกนโดยใชกราฟ ........................................................... 130

ภาพท 6.1 แสดงขนตอนการวเคราะหโมเดลลสเรล ....................................................................... 182

ภาพท 6.2 โมเดลใหญในโปรแกรมลสเรล ...................................................................................... 184

ภาพท 6.3 โมเดลลสเรลในรปสมการ ............................................................................................ 187

ภาพท 6.4 โมเดลลสเรลในรปสมการ ............................................................................................ 190

ภาพท 6.5 เมทรกซพารามเตอรของโมเดลสมฤทธทางการเรยน .................................................... 191

ภาพท 6.6 โมเดลยอย I ในโปรแกรมลสเรล ................................................................................... 197

ภาพท 6.7 โมเดลยอย II ในโปรแกรมลสเรล ................................................................................. 200

ภาพท 6.8 โมเดลยอย III ในโปรแกรมลสเรล ............................................................................... 203

1

แผนบรหารการสอนประจ าวชา รหสวชา DP 12101

ชอวชา ระเบยบวธวจยและสถตขนสง (Advance Research Methodology and Statistics)

ค าอธบายรายวชา วชา ระเบยบวธวจยและสถตขนสง (Advance Research Methodology and Statistics) เปนวชาบงคบในภาคเรยนท 1 เนนผเรยนศกษาวเคราะหปญหาเกยวกบงานดานยทธศาสตรการพฒนา ก าหนดปญหาการวจย ศกษาระเบยบวธวจยเชงปรมาณและคณภาพ ทบทวน ฝกปฏบต ศกษาเขาใจในเทคนคการสมตวอยาง การออกแบบการวจย การประยกตระเบยบวธวจยแบบผสมผสาน การวางแผนการวจย การพฒนาเครองมอ การด าเนนการวจย การเกบรวบรวมขอมล การเตรยมขอมล การจดการขอมล การวเคราะหขอมลและการเลอกใชสถตทเหมาะสมในการวเคราะหขอมลและการทดสอบสมมตฐาน นอกจากนตองสามารถเขาใจและใชโปรแกรม LISREL ในการวเคราะหสถตขนสง สามารถสรางโมเดลยทธศาสตรการพฒนา เชอมโยงถงการอภปรายผล การเขยนรายงานการวจย การเผยแพรและการประเมนผลโมเดล เพอตอบโจทยวจยตามสภาพของปญหาและการน าเสนอผลการวจยไดชดเจนอยางเปนระบบทเชอมโยง

วตถประสงคทวไป

การเรยนการสอนรายวชาน เปนกจกรรมการเรยนร ในระดบด ษฎบณฑตโดยมวตถประสงคดงตอไปน

1. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจในการวเคราะหสภาพของปญหา สามารถน าไปสการก าหนดโจทยวจยดานยทธศาสตรการพฒนาไดอยางลกซง

2. เพอใหนกศกษามความรและความเขาใจในระเบยบวธ ด าเนนการวจย การออกแบบการวจย การก าหนดตวแปร การวดตวแปร การสรางเครองมอและการทดสอบคณภาพเครองมอ การเลอกกลมเปาหมายและการสมตวอยาง วธการเกบขอมลและการแปลผล

3. เพอใหนกศกษามความรและความเขาใจในการเลอกใชสถตทงขนพนฐานและขนสงในการวเคราะหในระดบตวแปรเดยว ระดบสองตวแปรและระดบหลายตวแปร

4. เพอใหนกศกษามความรและความเขาใจในการอภปรายผลการวจย การสรปผลการวจยและน าเสนอผลการวจยทงเชงปรมาณและคณภาพ

2

วธด าเนนการศกษา

วธด าเนนการศกษาแบงออกเปน 4 ขนตอน ดงนคอ

ขนตอนท 1 การก าหนดโจทยการวจย

ศกษาปรากฏการณทางสงคมทเกดขน ท าความเขาใจในสภาพของปญหา วเคราะหสถานการณปญหา ทบทวนเอกสารงานวจย แนวคดทฤษฎทเกยวของและคนหาชองวางขององคความรในประเดนทสนใจ ทงในระดบสากล ระดบภมภาคและระดบทองถน เพอก าหนดเปนโจทยการวจยดานยทธศาสตรการพฒนา

ขนตอนท 2 การออกแบบการวจย

ศกษาคนควาแหลงขอมล เอกสารและงานวจยทเกยวของทงเชงปรมาณและคณภาพ สงเคราะหองคความรจากการทบทวนแลวท าความเขาใจกบโจทยการวจย วตถประสงคการวจย ขอบเขตการวจยทงเชงเนอหา เชงพนท ดานประชากรและกลมตวอยาง หนวยวเคราะหในการวจยแลวน ามาออกแบบการวจย โดยการก าหนดตวแปร ระดบการวดตวแปร การสรางเครองมอและการทดสอบคณภาพเครองมอ การเลอกกลมเปาหมายและการสมตวอยางและวธการเกบขอมล

ขนตอนท 3 การเลอกใชสถตทงขนพนฐานและขนสงในการวเคราะหขอมล

ศกษาตวแปรทเกยวของกบโจทยการวจย วตถประสงคการวจย สมมตฐานการวจย กรอบแนวคดการวจย ระดบการวดตวแปร ท าความเขาใจในขอก าหนดและเงอนไขของสถตและคณสมบตของสถตแตละประเภท ตดสนใจเลอกใชสถตทงขนพนฐานและขนสงใหถกตอง ส าหรบการวเคราะหในระดบตวแปรเดยว ระดบสองตวแปร ระดบหลายตวแปรและการแปลผล

ขนตอนท 4 การอภปรายผลการวจย ศกษาท าความใจในน าผลการวเคราะหขอมลและแปลผลมาสรปและอภปราย

ผลการวจยเพอตอบโจทยการวจย ตอบวตถประสงคการวจย พสจนสมมตฐานการวจย รวมทงการเขยนรายงานการวจยและน าเสนอผลการวจยทงเชงปรมาณและคณภาพ

3

เนอหาวชา บทท 1 การก าหนดโจทยการวจย 3 ชวโมง

1. เหตผลในการด าเนนการวจย

2. ความหมายของปญหาการวจย

3. วตถประสงคของการวจย 4. การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย

5. วธการก าหนดขนาดกลมตวอยาง 6. เอกสารน าเสนอเชงปฏบตการ

7. ค าถามทายบท

บทท 2 การออกแบบการวจย 3 ชวโมง 1. แบบการวจย/การออกแบบการวจย

2. จดมงหมายของการออกแบบการวจย

3. ความแปรปรวนในการวจยเชงปรมาณ

4. หลกการในการควบคมความแปรปรวนในการวจย

5. ลกษณะของแบบการวจยทด 6. ประเภทของการออกแบบการวจย

7. วธการวางแผนแบบการวจย

8. ความเทยงตรงของการออกแบบการวจย

9. เครองมอและวธการเกบขอมลเพอการวจย

บทท 3 ความรเบองตนทางสถต 3 ชวโมง 1. ความหมายของสถต 2. ประเภทของสถต 3. ประเภทขอมล

4. ระดบของการวด

5. ประชากรและตวอยาง 6. คาพารามเตอรและคาสถต 7. ระเบยบวธทางสถต 8. การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง

ค าถามทายบท

4

บทท 4 เทคนคการวเคราะหองคประกอบ 3 ชวโมง 1. ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ

2. สงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ

3. การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ

4. การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน

5. ขอควรท า


บทท 5 ความรเบองตนเกยวกบโปรแกรมลสเรล 3 ชวโมง 1. ลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล

2. การตรวจสอบขอมลกอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล

3. สาระและการน าเสนอ


บทท 6 การใชโปรแกรมลสเรล 3 ชวโมง 1. ขอมลเบองตนเกยวกบ LISREL

2. โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (Specification of

the Model)

3. การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล (Identification of the Model)

4. การประมาณคาพารามเตอรของโมเดล (Parameter Estimation of the Model)

5. การตรวจสอบความตรงของโมเดล (Validation of the Model)

6. วธการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรล

7. ผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล

บทท 7 ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล 3 ชวโมง 1. ความสมพนธเชงสาเหต 2. ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล

3. สงกปเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล

4. การสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ 5. ทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory)

6. วธการวเคราะหขอมล

7. โมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพล


บรรณานกรม

5

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 คะแนนคนควาน าเสนองาน/เขยนรายงาน 50%

1.2 คะแนนการฝกปฏบตการวเคราะหขอมลและแปลผล/การรายงาน 30%

1.3 คะแนนสอบภาคหลกการทางสถต (สอบปลายภาคเรยน) 20%

2 การประเมนผล

ระดบคะแนน ผลการเรยน

80-100% A

75-79% B+

70-74% B

65-69% C+

60-64% C

55-59% D+

50-54% D

<50% F

หนงสอประกอบการเรยน

1 ชาย โพธสตา. (2547). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 1. นครปฐม:

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. 2 กลยา วานชบญชา. (2540). การวเคราะหขอมลดวย SPSS for Window. พมพครงท 2. กรง

เทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 3 สภมาส องศโชตและคณะ. สถตวเคราะหส าหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร :

เทคนคการใชโปรแกรม 4 กรรณการ สขเกษมและสชาต ประสทธรฐสนธ. (2550). คมอประยกตใชโปรแกรมลชเรล. พมพ

ครงท 1. กรงเทพฯ: สามลดา. 5 นงลกษณ วรชชย. (2542). โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 6 นงลกษณ วรชชย. (2551). โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: ภาควชา

วจยการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 7 บญเรยง ขจรศลป. (2547). สถตวจย II. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เบสทกราฟค.

6

8 เพชรนอย สงหชางชย. (2546). หลกการและการใชสถตการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทางการพยาบาล. พมพครงท 2. สงขลา: ชานเมองการพมพ.

9 สชาต ประสทธรฐสนธ. (2548). เทคนคการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทาง สงคมศาสตร. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: สามลดา.

10 สชาต ประสทธรฐสนธ และคณะ. (2540). สถตส าหรบการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 4.

กรงเทพฯ: ส านกพมพไทยวฒนาพานช. 11 สชาต ประสทธรฐสนธ. เทคนคการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทาง สงคมศาสตร.

(พมพครงท 5) กรงเทพฯ : บรษท เฟองฟา พรนตง จ ากด, 2548. 12 สชาต ประสทธรฐสนธ (2549). แบบจ าลองสมการโครงสราง: การใชโปรแกรมLIAREL,

PRELIS และ SIMPLIS. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: สามลดา.

7

แผนการสอนประจ าบทท 1

เรอง การก าหนดโจทยการวจย

หวขอเนอหาประจ าบท



3. วตถประสงคของการวจย 4. การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย

5. วธการก าหนดขนาดกลมตวอยาง เอกสารน าเสนอเชงปฏบตการ


วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. สามารถระบเหตผลในการด าเนนการวจยได 2. เขาใจถงความหมายของปญหาการวจย

3. เขาใจการเขยนวตถประสงคของการวจย 4. ทราบถงการก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย

5. สามารถก าหนดขนาดกลมตวอยางได วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. แนะน าเนอหารายวชาในบท

2. แนะน าเอกสารและต าราอนทเกยวของ ส าหรบอานเพมเตม

3. แนะน ากจกรรมการเรยนการสอน การวดผลและการประเมนผล

4. บรรยายโดยใชเอกสารและยกตวอยางโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. เอกสารประกอบค าบรรยาย

การวดและประเมนผล

1. สงเกตจากเขาชนเรยน ความสนใจในการเรยน

2. การมสวนรวมในกจกรรมในชนเรยน

3. การตอบค าถามทายบท

8

บทท 1

การก าหนดโจทยการวจย

ปญหาการวจย


ในการวจยใด ๆ มเหตผลทผวจยจะตองด าเนนการวจย ดงน(ภทรา นคมานนท,2544 : 7-9)

1.1 การวจยเพอแกไขปญหาทเกดขน ในการด าเนนการใด ๆ จะมปญหาเกดขนอยเสมอ ๆ

ททาใหการด าเนนงานไมเปนไปตามปกตทควรจะเปน ดงนนจาเปนตองแสวงหาวธการแกไขปญหาใหหมดสนไป โดยใชการวจยเพอหาสาเหตและแนวทางการแกไขทถกตอง และชดเจน ทแสดงเหตผลการวจยเพอแกไขปญหาได

1.2 การวจยเพอปองกนปญหา ในการด าเนนการบางกรณ อาจจะมปญหาทเกดขนแลว

ในอดต ดงนนจะตองมแนวทางปฏบตอยางไรจงจะไมกอใหเกดปญหาเชนนนอกในปจจบน ทแสดงเหตผลการวจยเพอปองกนปญหาไมใหเกดขนอก

1.3 การวจยเพอพฒนาการปฏบตใหดขน ในการด าเนนการทดแลว แตตองการ ใหเกดการพฒนาทดยงขนอก ดงนนจาเปนทจะตองมการศกษาคนควาความรความกาวหนา ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหม ๆ มาเพมเตมในการด าเนนการอยเสมอ ๆ ทแสดง เหตผลการวจยเพอพฒนาการปฏบตทดขน

ปารชาต สถาปตานนท(2546: 18) ไดนาเสนอแนวทางการไดมาของประเดนปญหาการวจย

ดงน 1) “ขอสงสย” หรอ “ค าถาม” ทเกดจากการปฏบตภารกจในสาขาวชาทเกยวของ

และ ไมสามารถคนหาคาตอบไดจากแหลงขอมลใด ๆ หรอไมเชอมนในคาตอบทมอย หรอตองการด าเนนการทดสอบคาตอบทมอยใหแนชดลงไป เพอใหเกดความชดเจน

2) “ขอสงสย” หรอ “ค าถาม” ทเกดจากการศกษา คนควาแนวคดหรอทฤษฏทสนใจ แลวตองการทดสอบแนวคด หรอทฤษฏดงกลาว หรอตองการพฒนาองคความรทเกยวของกบแนวคดหรอทฤษฏดงกลาวใหชดเจนยงขน

3) “โจทย” หรอ “ประเดนค าถาม” ทผเชยวชาญ ผร หรอผทมประสบการณในการวจยในสาขาวชาดงกลาวไดนาเสนอในวาระการประชมตาง ๆ

4) “โจทย” หรอ “ประเดนค าถาม” ทแหลงทนมความสนใจ และตองการแสวงหาขอมลในเรองดงกลาวใหชดเจนยงขน

9


ปญหา (Problem) คอ อปสรรค หรอขอขดของใด ๆ ทเกดขนในการด าเนนการแลว ไมสามารถบรรลวตถประสงคตามทไดก าหนดไว

ปญหาการวจย(Research Question) เปนขอสงสยทเกดขนจากความอยากรอยากเหนในขอเทจจรงหรอขอสงสยทเปนจดเรมตนทกอใหการศกษา คนควา เพอใหไดความรความจรงทจะหาค าตอบหรอแกปญหาใหถกตอง (สมคด พรมจย, 2545:3)

ปญหาการวจย หมายถง ค าถาม หรอโจทยวจยทผวจยไดก าหนดขน เพอแสวงหาคาตอบทเชอถอได โดยใชกระบวนการทมระบบระเบยบ(ผองพรรณ ตรยมงคลกล, 2543: 43)

ปญหาการวจย หมายถง ประเดนค าถามหลกทมการระบอยางเปนทางการ และใชเปนแนวทางในการชนาทศทางและแนวทางการด าเนนการวจยทมองคประกอบของค าถามการวจยประกอบดวย ประเดนการวจย/ตวแปร ประชากรในการวจย และสภาพแวดลอม/สถานการณ ในการวจย (ปารชาต สถาปตานนท.2546:109)

ปญหาการวจย มลกษณะทแตกตางจากปญหาทว ๆ ไป 2 ประการ คอ (นงลกษณ วรชชย,

2543 : 53)

1) ปญหาการวจยจะเขยนในรปค าถามทแสดงความสมพนธระหวางปรากฏการณและตวแปรตน

2) ปญหาการวจยจะตองแสดงใหชดเจนวาสามารถหาคาตอบไดดวยวธการเชงประจกษ

สรปไดวา ปญหาการวจย หมายถง ประเดนทกอใหเกดความสงสย มความตองการทจะทราบคาตอบ และไดพจารณาวามแนวทางในการแสวงหาคาตอบทเปนระบบและมขนตอนทชดเจน ซงปญหาการวจยจะมจานวนมากอนเนองจาก 1) ตวแปรมจานวนมากและเปลยนแปลงตามเวลา/

สถานทอยเสมอ ๆ 2) การแสวงหาคาตอบของการวจยยงไมครบถวน สมบรณ และ 3) มการเปลยนแปลงแนวคด หลกการและทฤษฎทจะตองไดรบการตรวจสอบ พสจนความถกตองดวยวธการทเปนระบบและชดเจน

3. วตถประสงคของการวจย (Research Objectives)

วตถประสงคของการวจย(Research Objectives) หรอบางทาน สถาบนก าหนดสรปแบบโดยใชค าวา จดมงหมายการวจย (Research purposes) ในการเขยนรายงานวทยานพนธ

สทธ ธรสรณ (2552, หนา 60) กลาววา วตถประสงคของการวจย (Research Objectives)

หรอ จดมงหมายการวจย (Research purposes) เปนการระบกจกรรมหรองานทผวจยตองท า ในอนทจะไดมาซงค าตอบในการวจย

10

สน พนธพนจ (2553, หนา 74) กลาวถงการก าหนดวตถประสงคการวจย ไววา วตถประสงคการวจยเปนเสมอนเขมทศการด าเนนการวจย ชวยใหเราทราบวาเราจะคนหาค าตอบอะไรจากขอค าถามบาง การก าหนดวตถประสงคการวจยกเปนการจ าแนกประเดนการวจย หรอตวแปรออกมาใหเหนเปนขอยอยทชดเจน มความเปนวตถวสย และสามารถด าเนนการวจยอยางเปนรปธรรมหลกการเขยนวตถประสงคการวจย

นงลกษณ วรชชย และคณะ (2535, หนา 55,61) กลาววา การเขยนวตถประสงคของการวจย คอ การบอกเปาหมายหรอจดมงหมายทนกวจยตองการคนควาหาขอเทจจรง วตถประสงคของการวจยจงมลกษณะใกลเคยงกบปญหาวจยแตไมเหมอนกนทเดยว เพราะนกวจยสวนใหญนยมเขยนวตถประสงคเปนเปาหมายรวม สงทควรระวงในการเขยนวตถประสงคของการวจย คอ ตองเขยนสงทเปนเปาหมาย มใชสงทเปนวธการด าเนนงานวจย การเขยนตองใชภาษาทงาย สน กะทดรดและสอความไดกระจาง เชน “เพอประมวลปญหาเกยวกบการเรยนการสอนจากการรบรของผบรหาร อาจารยและนกเรยน ในโรงเรยนประถมศกษา” การเขยนวตถประสงคน ยงไมถกตอง ใชค าทระบวธการมากวาค าทแสดงถงเปาหมาย

วรรณ แกมเกต (2551, หนา 64-65) ใหหลกการเขยนวตถประสงคการวจย ไววา ควรเขยนในรปประโยคบอกเลา โดยขนตนประโยคดวยค าวา “เพอ” แลวตามดวยค าทแสดงพฤตกรรมในการแสวงหาค าตอบและสาระหลกทตองการศกษา ค าบางค ากยงกวางและคลมเครอ เชน ค าวา”ศกษา” เชนเพอศกษากระบวนการพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษาภายในของโรงเรยน เพราะค านมความหมายกวางครอบคลมพฤตกรรมการศกษาไดหลายลกษณะ นอกจากนยงมค ากรยาอนๆทแสดงพฤตกรรมในการด าเนนงานของนกวจยอกหลายค าทมกปรากฏอยในวตถประสงคของการวจย เชน ส ารวจ ประเมน คนควา จ าแนก วเคราะห ทดลอง เปนตน

สทธ ธรสรณ (2552, หนา 60) กลาววา วตถประสงคของการวจยควรเปนขอความสนๆ ประโยควตถประสงคของการวจยมกขนตนดวยวล ดงตอไปน

1. เพอวเคราะหปจจยทม/สงผล/อทธพล/ผลกระทบ... 2. เพอหาความสมพนธระหวาง...กบ... 3. เพอเปรยบเทยบ...กบ... 4. เพอศกษาอทธพลของ…ทมตอ... 5. เพอตรวจสอบ...ตามเกณฑทสรางขน

6. เพอพฒนา... ชศร วงศรตนะ (2549, หนา18) กลาววา เปนขอความทแสดงใหเหนถงสงทผวจยตองการ

ศกษา ควรเหนใหชดเจนวาจะศกษาเรองอะไร กบใคร ในแงมมใด โดยทวไปนยมเขยนเปนประโยคบอกเลาเปนขอๆเรยงตามล าดบ หวใจของการวจยอยทวตถประสงคของการวจยตองสอดคลองกบ

11

หวขอวจย สวนอนๆของเคาโครงวจย ตงแตความส าคญของการวจย นยามศพทเฉพาะ ตลอดจนถงสถตทใชในการวจย ตองยดวตถประสงคของการวจยเปนหลก

องอาจ นยพฒน (2551, หนา 43) ไดใหหลกการเขยนวตถประสงคการวจยเชงปรมาณทดควรค านงหลกการส าคญ ตอไปน

1. มความกะทดรดชดเจน

2. อยในกรอบหรอสอดคลองกบโจทยหรอหวขอปญหาการวจย

3. มความเปนไปไดจรงในแงของการปฏบต 4. ระบจดมงเนนทตองการสบคนหาค าตอบอยางเฉพาะเจาะจงและไมมสาระส าคญซ าซอนกน

5. มการเรยงล าดบจดมงเนนของการศกษาวจยตามความเกยวของอยางเปนระดบลดหลนกน

6. ใชถอยค ากลาวพาดพงถงประเภท หรอรปแบบของวธการศกษาวจยทใชในการแสวงหาความรความจรง เชน การพรรณนา การส ารวจ การหาความสมพนธ และการทดลอง เพออธบายและ/หรอท านายพฤตกรรมหรอปรากฏการณทสนใจ

สรปแนวทางการเขยนวตถประสงคของการวจย มดงน 1. วตถประสงคเขยนในรปเปาหมายการวจย ไมใชวธการ

2. วตถประสงคสอดคลองกบชอโครงการวจย

3. ถาตอบค าถามวจยครบทกขอ การวจยจะไดผลตามวตถประสงคทเขยนไว 4. ไมมค าฟมเฟอยหรอไมจ าเปนในวตถประสงค 5. วตถประสงคชดเจน ไมก ากวม

วรรณ แกมเกต (2551, หนา 64-65) กลาววา วตถประสงคของการวจยทดควรมลกษณะ ดงตอไปน 1. ตองมความสอดคลองกบชอเรองและมความสบเนองจากความเปนมาและความส าคญของปญหา 2. มความชดเจนวาตองการศกษาอะไร

3. วตถประสงคของการวจยทกขอ ตองสามารถศกษาหาค าตอบได 4. ควรเขยนใหอยในรปประโยคบอกเลา

5. ควรเปนขอความทสน กะทดรด และใชภาษาทเขาใจงาย

6. ควรจดเรยงวตถประสงคตามล าดบของการศกษา หรอเรยงล าดบตามความส าคญหรอจดเนนกได ทงนขนอยกบความเหมาะสมของการวจยแตละเรอง

12

ขอควรระวงในการเขยนวตถประสงคของการวจย

ขอควรระวงในการเขยนวตถประสงคของการวจย กคอ ไมน าเอาประโยชนทคาดวาจะไดรบ มาเขยนเปนวตถประสงคของงานวจย ดงน

วรรณ แกมเกต (2551, หนา 65) เสนอขอควรระวงในการเขยนวตถประสงคของการวจยวา ไมควรทจะน าเอาประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยมาใชในการเขยน แมวาทงสองเรองนจะเกยวของกน แตกมความแตกตางกน โดยทวตถประสงคของการวจย คอประเดนทจะท าการวจย สวนประโยชนทคาดวาจะไดรบ เปนการคาดหมายถงประโยชนทจะเกดขนจากการน าผลการวจยทท าเสรจแลวไปใช

ชศร วงศรตนะ (2549, หนา18) กลาววา ในงานวจยหลายเรอง มกมวตถประสงคการวจยขอสดทายวา “เพอเปนแนวทางในการน าผลการวจยทไดไปปรบปรงแกไขปญหาตางๆ” ขอความน ไมใชวตถประสงคของการวจย แตเปนความส าคญของการวจยหรอประโยชนทจะไดรบ

สทธ ธรสรณ (2552, หนา 61) กลาววา ในการเขยนวตถประสงคนน ไมควรน าประโยชนทไดรบมาเขยน เพราะไมใชกจกรรมหรองานทผวจยตองท าเพอใหไดผลวจย เชนเพอน าไปเปนแนวทางในการวางแผนการท างานใหมประสทธภาพ

วตถประสงคในตวอยาง ไมใชการเขยนทเหมาะสมนก เพราะเปนประโยชนทไดจากงานวจยในแงการวางแผนหรอปฏบตงานเมอน าผลการวจยไปใชมากกวาเปนกจกรรมทผวจยตองท า จงไมควรน ามาเขยนเปนวตถประสงค

4. การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย

ขนาดของกลมตวอยาง (Sample size) เปนสงส าคญทผวจยตองก าหนดใหเหมาะสม และมความเปนตวแทนทดของประชากรทท าการศกษา เพอจะชวยใหผลการวจยมความนาเชอถอ ดงนนจงเกดค าถามวาขนาดของกลมตวอยางเทาไรจงจะท าใหผลการวจยมความเชอถอได ซงความจรงแลวไมมกฎเกณฑแนนอนตายตววาจะตองใชขนาดกลมตวอยางจ านวนเทาใด ไดมผเสนอวธการก าหนดของตวอยางไวหลายวธดวยกน เชน การก าหนดเกณฑรอยละของประชากร การใชตารางส าเรจรป หรอการใชสตรค านวณ ซงผวจยสามารถเลอกตามความเหมาะสม

กลมตวอยาง(Sample groups) หมายถงบางสวนของประชากรทถกเลอกมาเปนตวแทนของประชากรทท าการศกษา การใชกลมตวอยางขนาดเลกจะท าใหมโอกาสเกดความคลาดเคลอนมาก

และการใชขนาดกลมตวอยางใหญจะมโอกาสเกดความคลาดเคลอนนอย เนองจากขนาดกลมตวอยางใหญใหขอมลทเทยงตรง การค านวณทางสถตมความถกตองมากกวากลมตวอยางขนาดเลก กลมตวอยางยงมขนาดใหญมากเทาใด ความคลาดเคลอนจากการสมจะลดนอยลงแตเมอถงจดหนงแมจะ

13

เพมขนาดของกลมตวอยางใหใหญขนอกแตความคลาดเคลอนกลดลงไดไมมากนก (Kerlinger, 1972:

61 อางใน พวงรตน ทวรตน, 2543:91)

การก าหนดขนาดของกลมตวอยางวาควรมขนาดเทาใดนน ผวจยควรค านงถงสงตางๆ หลายอยางมาประกอบกน (Librero, 1985 อางใน ธรวฒ เอกะกล, 2543) ดงน

1) คาใชจาย เวลาแรงงานและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางนน วามพอทจะท าใหไดหรอไม และคมคาเพยงใด

2) ขนาดของประชากร ถาประชากรมขนาดใหญ มความจ าเปนตองเลอกกลมตวอยาง ถาประชากรมขนาดเลก และสามารถทจะศกษาไดควรจะศกษาจากประชากรทงหมด

3) ความเหมอนกน ถาประชากรมความเหมอนกนมากความแตกตางของสมาชกมนอย นนคอ ความแปรปรวนในกลมตวอยางมนอยกใชกลมตวอยางขนาดเลกได แตถาประชากรมลกษณะไมเหมอนกน ความแตกตางของสมาชกมมาก ความแปรปรวนในกลมมมากจ าเปนตองใชกลมตวอยางขนาดใหญ เพอใหครอบคลมคณลกษณะตางๆ ของประชากร

4) ความแมนย าชดเจน ถาตองการความแมนย าชดเจนในเรองทจะศกษาคนควาตองใชกลมตวอยางขนาดใหญ คอ ยงขนาดของกลมตวอยางใหญมากเทาใด ผลการศกษายงมความแมนย ามากขนเทานน

5) ความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนไดจากการสมตวอยาง โดยทวไปแลว มกจะยอมใหเกดความคลาดเคลอนได 1% หรอ 5% (สดสวน 0.01 หรอ

0.05) และยงขนอยกบความส าคญของเรองทตองการศกษาดวย ถาปญหามความส าคญมาก กควรใหเกดความคลาดเคลอนนอยทสด เชน 1% แตถามความส าคญนอยกอาจยอมใหเกดความคลาดเคลอนไดบาง เชน 5% เปนตน

6) ความเชอมน ผวจยตองก าหนดความเชอมนวากลมตวอยางทสมมานนมโอกาสไดคาอางองไมแตกตางจากคาทแทจรงของประชากรประมาณเทาไร เชน ถาก าหนดระดบเชอมน 95%

หมายถง คาอางองมโอกาสถกตอง 95% มโอกาสผดพลาดจากคาทแทจรง 5% นนคอคาทไดจากกลมตวอยาง 95 กลมจาก 100 กลมทสมมาจากประชากรเดยวกนจะไมแตกตางจากคาทแทจรงของประชากร ซงระดบความเชอมนอาจจะเพมขนเปน 99% หรอลดลงเหลอ 90%

5. วธการก าหนดขนาดกลมตวอยาง วธการก าหนดขนาดของกลมตวอยางมดวยกนหลากหลายวธ ในทนจะเสนอการก าหนด

ขนาดของ กลมตวอยางจากการก าหนดเกณฑ การใชสตรค านวณและการใชตารางส าเรจรป ซงแตละวธสามารถอธบายไดตอไปน

14

5.1 การก าหนดเกณฑ ในกรณนผวจยตองทราบจ านวนประชากรทแนนอนกอนแลว ใชเกณฑโดยก าหนด

เปนรอยละของประชากรในการพจารณาดงน (ธรวฒ เอกะกล, 2543)

ถาขนาดประชากรเปนหลกรอย ควรใชกลมตวอยางอยางนอย 25%

ถาขนาดประชากรเปนหลกพน ควรใชกลมตวอยางอยางนอย 10%

ถาขนาดประชากรเปนหลกหมน ควรใชกลมตวอยางอยางนอย 5%

ถาขนาดประชากรเปนหลกแสน ควรใชกลมตวอยางอยางนอย 1%

5.2 การใชตารางส าเรจรป

การก าหนดขนาดของกลมตวอยางดวยตารางส าเรจรป มอยหลายประเภท ขนอยกบ ความตองการของผวจย ตารางส าเรจรปทนยมใชกนในงานวจยเชงส ารวจ ไดแก ตารางส าเรจของทาโร ยามาเน และตารางส าเรจรปของเครจซและเมอรแกน เปนตน

5.2.1 ตารางส าเรจของทาโร ยามาเน ตารางส าเรจรปของ ทาโร ยามาเน (Yamane, 1973 อางใน ธรวฒ เอกะกล,

2543) เปนตารางทใชหาขนาดของกลมตวอยางเพอประมาณคาสดสวนของประชากร โดยคาดวาสดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร เทากบ 0.5 และระดบความเชอมน 95% ดงตารางท 1

วธการอานตารางผวจยจะตองทราบขนาดของประชากร และก าหนดระดบความคลาดเคลอนทยอมรบได เชน ตองการหาขนาดของกลมตวอยางจากประชากรทมขนาดเทากบ 2,000 คน

ความคลาดเคลอนทผวจยยอมรบไดเทากบ 5% ขนาดของกลมตวอยางทตองการจะเทากบ 333 คน

เปนตน

15

ตารางท 1.1 ขนาดของกลมตวอยางของทาโร ยามาเน ทระดบความเชอมน 95% และความคลาดเคลอนตางๆ

ขนาด

ประชากร

ขนาดของกลมตวอยางทระดบความคลาดเคลอน (e)

± 1% ± 2% ± 3% ± 4% ± 5% ± 10%

500 ∗ ∗ ∗ ∗ 222 83

1,000 ∗ ∗ ∗ 385 286 91

1,500 ∗ ∗ 638 441 316 94

2,000 ∗ ∗ 714 476 333 95

2,500 ∗ 1,250 769 500 345 96

3,000 ∗ 1,364 811 517 353 97

3,500 ∗ 1,458 843 530 359 97

4,000 ∗ 1,538 870 541 364 98

4,500 ∗ 1,607 891 549 367 98

5,000 ∗ 1,667 909 556 370 98

6,000 ∗ 1,765 938 566 375 98

7,000 ∗ 1,842 959 574 378 99

8,000 ∗ 1,905 976 580 381 99

9,000 ∗ 1,957 989 584 383 99

10,000 5,000 2,000 1,000 588 385 99

15,000 6,000 2,143 1,034 600 390 99

20,000 6,667 2,222 1,053 606 392 100

25,000 7,143 2,273 1,064 610 394 100

50,000 8,333 2,381 1,087 617 397 100

100,000 9,091 2,439 1,099 621 398 100

∞ 10,000 2,500 1,111 625 400 100

∞ หมายถง ขนาดตวอยางไมเหมาะสมทจะ Assume ใหเปนการกระจายแบบปกต จงไมสามารถใชสตรค านวณขนาดของกลมตวอยางได

ทมา : (Yamane, 1973 อางใน จกรกฤษณ ส าราญใจ, 2544)

16

5.2.2 ตารางส าเรจรปของเครจซและมอรแกน

ส าหรบตารางของเครจซและมอรแกน (Krejcie & Morgan, 1970 อางใน ธรวฒ เอกะกล, 2543) ตารางนใชในการประมาณคาสดสวนของประชากรเชนเดยวกน และก าหนดใหสดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร เทากบ 0.5 ระดบความคลาดเคลอนทยอมรบได 5% และระดบความเชอมน 95% สามารถค านวณหาขนาดของกลมตวอยางกบประชากรทมขนาดเลกไดตงแต 10 ขนไป ดงตารางท 1.2 วธการอานตารางผวจยตองทราบขนาดของประชากร เชน ถาประชากรมขนาดเทากบ 2,000 คน ขนาดของกลมตวอยางทตองการจะเทากบ 322 คน เปนตน

ตารางท 1.2 ขนาดของกลมตวอยางของเครซและมอรแกน ขนาด

ประชากร ขนาด

ตวอยาง ขนาด








ตวอยาง 10 10 100 80 280 162 800 260 2,800 338

15 14 110 86 290 165 850 265 3,000 341

20 19 120 92 300 169 900 269 3,500 346

25 24 130 97 320 175 950 274 4,000 351

30 28 140 103 340 181 1,000 278 4,500 354

35 32 150 108 360 186 1,100 285 5,000 357

40 36 160 113 380 191 1,200 291 6,000 361

45 40 170 118 400 196 1,300 297 7,000 364

50 44 180 123 420 201 1,400 302 8,000 367

55 48 190 127 440 205 1,500 306 9,000 368

60 52 200 132 460 210 1,600 310 10,000 370

65 56 210 136 480 214 1,700 313 15,000 375

70 59 220 140 500 217 1,800 317 20,000 377

75 63 230 144 550 226 1,900 320 30,000 379

80 66 240 148 600 234 2,000 322 40,000 380

85 70 250 152 650 242 2,200 327 50,000 381

90 73 260 155 700 248 2,400 331 75,000 382

95 76 270 159 750 254 2,600 335 100,000 384

(ทมา : Robert V. Krejcie and Earyle W. Morgan. 1970 อางใน ธรวฒ เอกะกล, 2543)

5.3 การใชสตรค านวณ

แมการใชตารางก าหนดขนาดของกลมตวอยางจะงายและสะดวกกบผวจย แตบางครงผวจยอาจจ าเปนทจะตองค านวณขนาดของกลมตวอยางทขนาดประชากรหรอระดบความเชอมนอนๆทแตกตางออกไปจากตาราง ผวจยจ าเปนตองการการค านวณขนาดของกลมตวอยางจากสตรค านวณ ซงสตรค านวณขนาดของกลมตวอยางมหลากหลายวธ ไมวาจะเปนสตรของทาโร ยามา

17

เน (Yamane, 1973) และสตรของเครซและ มอรแกน (Krejcie & Morgan, 1970) ทงสองสตรนจ าเปนตองทราบขนาดของประชากร แตถาไมทราบขนาดของประชากรกอาจใชสตรของคอแครน

(Cochran, 1977) รายละเอยดมดงน 5.3.1 กรณทราบขนาดของประชากร

5.3.1.1 สตรของ ทาโร ยามาเน (Yamane, 1973 อางใน ธรวฒ เอกะกล,

2543)

n=

n = ขนาดของกลมตวอยางทตองการ

N = ขนาดของประชากร e = ความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได วธการค านวณสตรนผวจยตองทราบขนาดของประชากรทตองการศกษา (N) และ

ก าหนดระดบความคลาดเคลอนทของการสมตวอยางทยอมรบได (e) เชน ถาประชากรทใชในการวจยมจ านวน 2,000 หนวย ยอมรบใหเกดความคลาดเคลอนจากตวอยางได 5% ขนาดของกลมตวอยางทตองการเทากบ

n=

n= 333.3 333 หนวย

5.3.1.2 สตรของเครซและมอรแกน (Krejcie & Morgan, 1970 อางใน ธรวฒ เอกะกล, 2543) มดงน

n=

n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของประชากร e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได

2

= คาไคสแควรท df เทากบ 1 และระดบความเชอมน 95% ( 2

=3.841)

p = สดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร (ถาไมทราบใหก าหนด p = 0.5)

วธการค านวณผวจยตองทราบขนาดประชากรและสดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร

และก าหนดระดบความคลาดเคลอนและระดบความเชอมนดวย เชน ถาประชากรทใชในการวจยม

18

จ านวน 2,000 หนวย ยอมรบใหเกดความคลาดเคลอนของการสมตวอยางได 5% ทระดบความเชอมน 95% และสดสวนของลกษณะทสนใจในประชากรเทากบ 0.5 ขนาดของกลมตวอยางทตองการเทากบ

n =

n =

n = 322.3532 322 หนวย

5.3.1.3 สตรอนๆ

1) เมอตองการประมาณสดสวนของประชากร การก าหนดขนาดของกลมตวอยางจะใชสตร

n =

ก าหนดให n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของประชากร

n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของประชากร

e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได Z = คา Z ทระดบความเชอมนหรอระดบนยส าคญ

- ถาระดบความเชอมน 95% หรอระดบนยส าคญ 0.05 มคา Z = 1.96


p = สดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร (ถาไมทราบใหก าหนด p = 0.5)

ตวอยางการค านวณ เชน ถาประชากรทใชในการวจยมจ านวน 2,000 หนวย ยอมรบใหเกดความคลาดเคลอนจากตวอยางได 5% ทระดบความเชอมน 95% และสดสวนของลกษณะทสนใจในประชากรเทากบ 0.5 ขนาดของกลมตวอยางทตองการเทากบ

n =

n = 322.2603 หรอ 322 หนวย

19

2) เมอตองการประมาณคาเฉลยของประชากร การก าหนดขนาดของกลมตวอยางจะใชสตร

n =


N = ขนาดของประชากร

σ = คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของประชากร (สามารถหาไดจากงานวจยทผานมา)

e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได (กรณไมทราบคา σ

สามารถก าหนดคา e เปนเปอรเซนตของ σ เชน 8% ของ σ (e =0.08σ) หรอ 10% ของ σ (e

=0.10σ))

Z = คา Z ทระดบความเชอมนหรอระดบนยส าคญ



ตวอยางค านวณ เชน ขนาดประชากร 400 หนวย ตองการศกษาคะแนนวชาคณตศาสตร ทระดบความเชอมน 95% ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได ฑ 5 คะแนน จากงานวจยทผานมาคาเฉลยเทากบ 70 คะแนน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 15 คะแนน ขนาดของกลมตวอยางทตองการจะเทากบ

n =

n = 33.19355 หรอ 33 หนวย

5.3.2 ไมทราบขนาดของประชากร

5.3.2.1 สตรของคอแครน (Cochran, 1977 อางใน ธรวฒ เอกะกล,

2543) ใชในกรณทไมทราบขนาดของประชากรทแนนอน แตทราบวามจ านวนมากและตองการประมาณคาสดสวนของประชากร ม 2 กรณคอ

กรณทราบคาสดสวนของประชากร ใชสตร

n =

และกรณไมทราบคาสดสวนของประชากรหรอ p = 0.5 ใชสตร

20

n =


p = สดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร

e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมใหเกดขนได Z = คา Z ทระดบความเชอมนหรอระดบนยส าคญ



ตวอยางการค านวณ เชน ทระดบความเชอมน 95% ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได 5% และ สดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร เทากบ 0.5 ขนาดของประชากรทตองการเทากบ

n =

n=

n= 384.16 หรอ 384 หนวย

6.3.2.2 สตรของคอแครน (Cochran, 1977 อางใน ธรวฒ เอกะกล,

2543) สตรนใชกรณทไมทราบขนาดของประชากรทแนนอน และตองการประมาณคาเฉลยของประชากร มดงน

n =


σ = คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของตวอยาง e = ความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมใหเกดขนได (กรณไมทราบ คา σ

สามารถก าหนดคา e เปนเปอรเซนตของ σ เชน 8% ของ σ (e =0.08σ) หรอ 10% ของ σ (e

=0.10σ))

Z = คา Z ทระดบความเชอมนหรอระดบนยส าคญ



21

ตวอยางการค านวณ เชน ตองการศกษาคะแนนวชาคณตศาสตร ทระดบความเชอมน 95%

ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได 5 คะแนน จากงานวจยทผานมาคาเฉลยเทากบ 70 คะแนน

และ คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 15 คะแนน ขนาดของกลมตวอยางทตองการ จะเทากบ

n =

n = 34.5744 หรอ 35 หนวย

ขนาดของกลมตวอยางเปนสงส าคญของการศกษาวจย ผวจยจะตองไดขนาดของกลมตวอยางทมความเหมาะสม เปนตวแทนทดของประชากรใหมากทสด ขนาดของกลมตวอยางมวธการหาไดทงการเปรยบเทยบกบเกณฑรอยละของประชากร การใชตารางส าเรจรป และการใชสตรในการค านวณ ผวจยจะเลอกใชวธการใดขนอยกบความตองการของผวจย และความเหมาะสมของงานวจยแตละเรอง

22

การน าเสนอเชงปฏบตการ

การท าวจยทางสงคมศาสตร

เลอกหวขอวจย / ความสนใจ

ส ารวจเอกสาร /ทบทวนวรรณกรรม

ก าหนด

ปญหาวจย

ตงวตถประสงค

สมมตฐาน

กรอบแนวคด

ออกแบบ

ก าหนด

ประชากร / กลมตวอยาง / เครองมอ

เกบขอมล

เผยแพร รายงาน

เขยนรายงาน

แปรผล / วเคราะห

ขอมล

ประมวลผล

ขอมล

เกบรวบรวม

ขอมล

ความคดจะท าวจยมาจากไหน ?

1. จากการสงเกต

2. การสนทนา / อภปราย / สมมานา ฯลฯ

3. ความสนใจสวนตว / ความอยากร / จนตนาการ 4. ความไมร / ขาดองคความรทพอเพยง 5. เอกสาร / รายงานการวจย / ขาวหนงสอพมพ ฯลฯ

6. จากหนวยงานใหทน

7. จากปญหาในหนวยงาน

8..........................................

23

แหลงทมาของปญหาวจย (4 P’s)

ศกษาอะไร

ประชากรทศกษา People ตวบคคล, องคกร, กลมคน, ชมชน

ประเดนทศกษา Problem ประเดนปญหา, สถานการณ, ความ

ตองการ, ความสมพนธ, องคประกอบ

ประชากร ฯลฯ

Program โครงสราง, ประสทธภาพ, ผลทได,

คณลกษณะ, ความพอใจ, ผบรโภค, ผใหบรการ ฯลฯ

Phenomenon สาเหตและผลกระทบของความสมพนธ, ศกษาปรากฏการณทเกดขน ฯลฯ

ระดบความคด

ของตนเอง

ปรกษาเพอน

รวมงาน / นกวชาการ

คนหาเอกสาร งานวจย

คนหาหวเรองทอยในความสนใจ

แยกประเดนความสนใจ (ยอย) ท าบญชประเดนทสนใจ

คดประเดนทสนใจนอยออกไปจากบญช

ตงค าถามวจยทอยากจะตอบ

ก าหนดวตถประสงคหลก / รอง

ประเมนความเปนไปได (เวลา, ทรพยากร, ความเชยวชาญ

คดเลอกปญหาวจยทสามารถด าเนนการได

ทบทวน / ตรวจสอบอกครง

ขนตอนการคดคนปญหาวจย

24

เลอกใชวธเชงปรมาณหรอคณภาพ

ประเดน เชงปรมาณ เชงคณภาพ

1. วตถประสงคของ การศกษา

คนหาความแตกตางของปรากฏการณ สถานการณ

ปญหาเปนตวเลข

บรรยายสถานการณ

ปรากฏการณ ปญหา หรอเหตการณ

2. การวดตวแปร ตวแปรสวนใหญวดไดเปน

ตวเลย

ตวแปรทใชวดดวยคณลกษณะ

(คณภาพ) – nominal หรอ ordinal scale

3. การวเคราะหขอมล ดความแตกตางเชงขนาด ดความแตกตางของเหตการณ

ปรากฏการณ หรอปญหาโดยปราศจากตวเลย

ขอควรพจารณากอนเลอกปญหาวจย

1. ผวจยมความสนใจในหวขอวจยอยางแทจรง 2. ผวจยมความรเรองกระบวนการท าวจยอยางพอเพยง 3. ผวจยมความชดเจนในแนวคดและวธการวด

4. ผวจยควรเลอกหวขอวจยทสามารถท าไดภายในเวลาและทรพยากร

ทก าหนดไว 5. ผวจยควรเลอกหวขอทเกยวของกบวชาอนเพอเพมองคความร 6. ผวจยควรค านงถงการเกบรวบรวมขอมลวาเปนไปไดหรอไม 7. ผวจยตองค านงถงจรยธรรมในการท าวจย

หลกเกณฑการเลอกปญหาวจย

1. ความสนใจ

2. ความเรงดวน

3. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

4. ความสามารถในการท าวจย

5. ความโดดเดน (Uniqueness)

25

อะไรคอปญหาวจย

1. มชองวางระหวางสงทเปนอยและสงทควรจะเปน

2. เกดค าถามวาท าไมจงมชองวางเชนน 3. มค าตอบทเปนไปได ค าถามอยางนอย 2 ค าตอบ

ตวอยางทเปนปญหาวจย

สถานการณทเปนปญหา : ความแตกตาง : ค าถามจากปญหาน : ค าตอบทเปนไปได : 1. …. 2. …. 3. ….

26

นยามปญหาวจยใหได

1. ขอบเขตของปญหา เปนปญหาของใคร (ปจเจกชน, กลม, ชมชน) ครอบคลมพนทแคไหน ลกษณะประชากรทถกกระทบ

2. ความรนแรงของปญหา อบตการณสง กระทบใครจ านวนมากนอยแคไหน

3. แนวทางการแกปญหา แนวทางเลอกทเปนไปได ค าถามทยงไมไดตอบ

เหตผลทเลอกปญหาวจยน

1. ความรนแรงและความเรงดวนตามสภาพการณปจจบนแนวโนมในอนาคต (อนใกล)

2. ความส าคญ แกผวางนโยบาย แกผบรหารโครงการ, ผรวมงาน แกประชาชน ฯลฯ

3. ประโยชนจากการวจยเพมเตมความรขอมลทขาดอยบางสวนหรอทงหมด แกไขปญหาเฉพาะหนา ฯลฯ

4. ความสามารถในการท าวจย

5. ความโดดเดน (Uniqueness)

สงทไมควรปฏบตกอนเลอกหวขอปญหาวจย

1. รวบรวมขอมลกอนทจะคดถงหวขอปญหาส าหรบท าวจย

2. ไมอานผลงานวจยของบคคลอน ทเปนหวขอสนใจทจะท าวจย

3. ท าการวจยโดยไมมความรพนฐานทางทฤษฎและระเบยบวธวจย

4. ไมมความมงหมายชดเจนในการท าวจย

5. ไมก าหนดขอบเขตของการท าวจย ท าใหงานวจยไมมทสนสด

27

ค าถามส าหรบปญหาวจย

1. ปญหานแคบเกนไปหรอกวางเกนไปหรอไม? 2. ปญหานเปนความสนใจเฉพาะบคคลหรอไม? 3. ปญหานเกยวของกบกจกรรมของหนวยงานใด?

4. ปญหานจ าเปนตองแกไขดวยวธการวจยหรอไม? 5. ปญหานเปนปญหาเรงดวนหรอไม? 6. ปญหานมผลกระทบรายแรงตอประชากรกลมใด?

7. ปญหานครอบคลมประชากรมากนอยแคไหน?

8. ปญหานทนสมยทนเหตการณหรอไม? 9. ปญหานสามารถหาค าตอบจากงานวจยอนๆ

10. ปญหานซ าซอนกบปญหาวจยทผอนท าแลวหรอไม? 11. การวจยจะชวยแกปญหาอยางตรงจดหรอไม? 12. การวจยสามารถตอบค าถามทคลมเครอ

13. การวจยจะท าใหประโยชนในแงใด?

14. บคคล / หนวยงานใดจะไดรบประโยชนจากการวจยน? 15. ปญหานมความชดเจนและมขอบเขตของปญหาอยในวสยทจะวจยได 16. เขยนในรปขอความหรอค าถามทแสดงความเกยวของระหวางตวแปร

ในการวจย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ประโยชนดานวชาการ - เพมพนความร - ทราบวาเรองอะไร

- ใหแกใคร 2. ดานการแกปญหา

- แกปญหาเรองอะไร

- ใหแกใคร

28

เทคนคการเขยนความส าคญ และปญหาวจย 5 สวน

1. การน าเขาสปญหาวจย เรมตนจากขอบขายกวางสปญหาวจย

2. ภมหลงของปญหาวจย - เรองทท าวจยเปนปญหาหรอไม - มการศกษาวจยกอนหนาหรอไม - ผลการวจยเปนอยางไร

- ปญหาลดลงหรอไม อะไรยงเปนปญหา + ตองการค าตอบ

3. ปญหาวจย ค าถาม! ขอความทตองการศกษาอาจ

เปนปญหาเดยว (ปญหาหลก) หรอปญหายอยหลายปญหา 4. นยามปญหา 5. ความส าคญของปญหา

การตงค าถาม / ตงโจทยวจย

1. ปรากฏการณนนเปนอยางไร?

(descriptive research)

2. ปรากฏการณนนเกดขนไดอยางไร?

(explanatory research)

ค าถามวจย (Research question)

ปญหาวจยยงมใชค าถามวจย

- ค าถามวจย คอ ประโยคทจบดวยเครองหมายค าถาม

- ค าถามวจย คอ การตกรอบส าหรบเรมตนกระบวนการวจย

- ค าถามวจยช 2 ทศทาง ทศทางทอาศยกรอบทางทฤษฎทท าใหเกดค าถาม

ทศทางทอาศยหลกฐานเชงประจกษทท าใหมค าตอบ

29

ค าถามวจย

ค าถามวจย หมายถง ขอความทระบถงสาระของประเดนวจยทชดเจน และจ าเพาะในรปของประโยคค าถาม

- ค าถามวจยหลก (primary research question)

เปนค าถามทผวจยสนใจมากทสด และตองการค าถามมากทสด

(1 ค าถาม) - ค าถามวจยรอง ( secondary research question)

เปนค าถามทผวจยตองการค าตอบเชนกน แตมความส าคญรองลงมา (1 ค าถาม)

ค าถามวจยทด ควรถามวา “ท าไม?” หรอ “อยางไร”

อาจมหลายค าตอบทเปนไปได แตตองเปนค าตอบทสามารถอธบายปรากฏการณทนกวจยตองการทราบไดดทสด และมากทสด

ควรกอใหเกดเสวนาทางปญหา ระหวางนกวชาการทก าลงคด และเขยนในเรองดวยกน

ประเภทของค าถามวจย

1. ค าถามเชงประจกษ (empirical) คอ ค าถาม

ทสามารถหาค าตอบจากหลกฐานหรอขอมลบางอยาง เชน

จากการวดทถกตอง แมนย า และวเคราะหดวยวธการทเปนวชาการ

2. ค าถามเชงทฤษฎ (theoretical)

ไดจากแนวคดทวไปในสาขาวชาการ

30

วตถประสงคของการวจย (Objective)

วตถประสงคของการวจย คอ เปาหมายทผวจยตงไว เพอใหบรรลเปาหมายนนในการท าวจย

วตถประสงคอาจแบงออกเปน 2 ประเภท

1. วตถประสงคหลก (main objective)

2. วตถประสงครอง / วตถประสงคยอย (sub objective)

บางต ารา อาจแบงออกเปน

1. วตถประสงคทวไป / เปาหมายบนปลาย (overall objective / ultimate goal)

2. วตถประสงคเฉพาะ (specific objective)

วตถประสงคหลก (Main Objective)

วตถประสงคหลก คอ ประโยคทแสดงความสมพนธ หรอความเกยวของ (ระหวางตวแปร) ทผวจยเชอมนวาสามารถคนพบ หรอสรางขนมา วตถประสงครอง (Sub Objective)

วตถประสงครอง คอ ประเดนเฉพาะเจาะจงทผวจยตองการศกษาภายใต กรอบแนวคด (Conceptual framework)

วตถประสงครอง อาจแยกออกเปนขอยอย

1. …………………………

2. …………………………

3. …………………………

แตละวตถประสงคยอย จะเนนเฉพาะประเดนใดประเดนหนงในการวจย

31


ใหนกศกษาระบเหตผล วตถประสงค ขอบเขตการวจยพรอมก าหนดขนาดของกลมตวอยางในการด าเนนการวจย

หลกการเขยนวตถประสงคของการวจย

ตองใชค าถามทชดเจน ไมก ากวม บอก วตถประสงค หรอ ความตองการ วาจะท าอะไร อยางไร กบใคร

ตวอยาง ค าทใชเขยนขนตน

วตถประสงคของการวจย

เพอส ารวจเบองตน เพอระบ เพอทดสอบ เพอยนยน

เพอเปรยบเทยบ เพอวดผล

เพอคนหา เพออธบาย

เพอก าหนด เพอบรรยาย

1. เปนการก าหนดขอบเขตของการวจย

2. ท าใหประเดนวจยชดเจนขน

3. ชวยในการคดเลอกและก าหนดตวแปรและขอมลใหเหมาะสมและ

ตรงประเดน

4. ชวยประหยดเวลาและทรพยากรในการวจย

5. เปนแนวทางในการก าหนดรปแบบการวจยทเหมาะสม

6. เปนแนวทางในการก าหนดกรอบของการสรปผลการวจย

ประโยชนของค าถามวจยหรอวตถประสงคของการวจย

และสมมตฐานของการวจย

32 แผนการสอนประจ าบทท 2


เรอง การออกแบบการวจย


1. แบบการวจย/การออกแบบการวจย




5. ลกษณะของแบบการวจยทด 6. ประเภทของการออกแบบการวจย



9. เครองมอและวธการเกบขอมลเพอการวจย

10. การสรางเครองมอเชงคณภาพ


เพอใหผเรยนไดเขาใจถงการออกแบบการวจย ประกอบดวย

1. สามารถออกแบบการวจยทระบจดมงหมายของการวจย

2. สามารถเขาใจความแปรปรวนในการวจยเชงปรมาณ หลกการในการควบคมความแปรปรวนในการวจย

3. สามารถอธบายลกษณะของแบบการวจยทด ประเภทของการออกแบบการวจย วธการวางแผนแบบการวจย

4. ก าหนดคาความเทยงตรงของการออกแบบการวจยได 5. เครองมอและวธการเกบขอมลเพอการวจยและสามารถสรางเครองมอเชงคณภาพได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท




4. บรรยายโดยใชเอกสารและยกตวอยางโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร

33

สอการเรยนการสอน


2. เอกสาร ต ารา และบทความทเกยวของ 3. เอกสารประกอบค าบรรยาย




3. การตอบค าถาม การวเคราะหขอมลตวอยางในชนเรยน


34

บทท 2

การออกแบบการวจย “การออกแบบการวจย เปนกลยทธทตองใชวจารณญาณในการวจย

เพอใหการวจยมความสอดคลอง” ดงนนการออกแบบการวจยจงไมใชการเลอก

แบบการวจยให “เหมาะสม” เทานน (Wiersma, 2000 : 104)

ในการปฏบตงานใดๆ ใหบรรลความส าเรจตามจดประสงคทก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพนน ในการด าเนนการจาเปนจะตองม “การวางแผน”ไวลวงหนาวา การปฏบต งานนน

ๆ มความมงหมายอะไร จะด าเนนการอยางไร มบคคลใดบางทเกยวของ จะใชวสดอปกรณอะไร และใชงบประมาณด าเนนการเทาไรจากแหลงงบประมาณใดเปนตนและในกรณของการวจยกเชนเดยวกนทจาเปนจะตองมการด าเนนการในลกษณะเชนเดยวกน ทเรยกวา “การออกแบบการวจย” เพอใหการวจยนน ๆ สามารถทด าเนนการในการแสวงหา ขอมล/สารสนเทศอยางเปนระบบ เพอนามาใชตอบปญหาในการวจยไดอยางถกตอง ชดเจนและมประสทธภาพตอไป

1. แบบการวจย/การออกแบบการวจย

นกวจย/นกวชาการไดนาเสนอความหมายของแบบการวจยและการออกแบบการวจย ดงน แบบการวจยเปนแผนโครงสรางหรอยทธวธสาหรบการศกษาคนควาเพอใหไดคาตอบของ

ปญหาการวจย และควบคมความแปรปรวนทเกดขน ซงแผน เปนโครงรางทแสดงแนวทางและขนตอนการด าเนนการวจยในภาพรวม, โครงสราง เปนรปแบบของความสมพนธระหวางตวแปรหรอกรอบแนวความคดในการวจย (Conceptual Framework) และยทธวธ เปนวธการทเลอกใชเพอใหไดคาตอบของปญหาการวจย ไดแก การเกบรวบรวมขอมล หรอการวเคราะหขอมล เปนตน

(Kerlinger, 1986: 300; Wiesma, 2000:81)

แบบการวจย หมายถง แผนงานทแสดงวธการอยางมระบบ มขนตอนในการแสวงหาขอเทจจรง เพอใหไดคาตอบของปญหาการวจยทมความเทยงตรงและนาเชอถอ (นงลกษณ วรชชย,

2543: 118)

การออกแบบการวจย (Research Design) หมายถง การวางแผนและการจดการโครงการวจย ตงแตการก าหนดปญหาการวจยจนกระทงการเขยนรายงานและการเผยแพร โดยเกยวของกบแนวคด 4 ประการ ไดแก 1) กลยทธการวจย 2) กรอบแนวคด 3) ขอมล และ4) เครองมอ วธการเกบรวบรวมและการวเคราะหขอมล (Punch, 1998: 66)

35

การออกแบบการวจย หมายถง การจากดขอบเขตและวางรปแบบการวจยใหไดคาตอบทเหมาะสมกบปญหาการวจย ผลจากการออกแบบการวจยจะท าใหไดตวแบบการวจย ทเปรยบเสมอนพมพเขยวของการวจย (สมหวง พธยานวฒน, 2530: 51)

การออกแบบการวจย เปนการก าหนดรปแบบ ขอบเขตและแนวทางการวจยเพอใหไดคาตอบหรอขอความรตามปญหาการวจยทก าหนดไว (ศรชย กาญจนวาส, 2538: 8)

การออกแบบการวจย เปนการก าหนด 1) กจกรรมและรายละเอยดของกจกรรมทผวจยจะด าเนนการตงแตเรมตนจนกระทงสนสดการวจย อาท การเตรยมการ การก าหนดสมมตฐาน การก าหนดตวแปร หรอการวเคราะหขอมล เปนตน และ 2) วธการและแนวทางทจะท าใหไดขอมลจากประชากรหรอกลมตวอยางทตองการศกษา (สชาต ประสทธรฐสนธ, 2546: 145)

การออกแบบการวจย เปนการก าหนดโครงสราง/กรอบการวจยทมความครอบคลมตงแตการก าหนดปญหาการวจย การก าหนดตวแปร การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมลหรอการสรปผล

(การทาพมพเขยวการวจย) (ผองพรรณ ตรยมงคลกล,2543 : 24)

สรปไดวาการออกแบบการวจย เปนกระบวนการทใชในการวางแผนการด าเนนการวจยทมระบบ และมขนตอนเพอใหไดมาซงขอมล/สารสนเทศทตองการนามาใชในการตอบปญหาการวจยตามจดประสงค/สมมตฐานของการวจยทก าหนดไวไดอยางถกตอง ชดเจน รวดเรวและมความนาเชอถอ ทเปรยบเสมอนพมพเขยวของผวจยในการก าหนดโครงสราง แผนการปฏบตการวจยหรอยทธวธเพอใชในการตรวจสอบการด าเนนการวจยวาเปนไปตามเวลาทก าหนดไวหรอไม วากอนทจะปฏบตการด าเนนการวจย อาท ในแตละขนตอนจะมการด าเนนการอยางไร, มบคคลใดทเกยวของ, ใชวสดอปกรณอะไร, ใชสถานทด าเนนการ เวลาเรมตนหรอสนสด การด าเนนการเมอไร มรปแบบการทดลองอยางไร, จะเกบรวบรวมขอมลอยางไร และวเคราะหขอมลและนาเสนอขอมลอยางไร เปนตน

และหลงจากการด าเนนการวจยเสรจสนแลวจะเขยนรายงานการวจย อภปรายผลและใหขอเสนอแนะในการวจยอยางไร


ในการออกแบบการวจยในการด าเนนการวจย มจดมงหมาย 2 ประการ ดงน (Kerlinger,

1986 : 279 ; สมหวง พธยานวฒน, 2530 :53-56 ; นงลกษณ วรชชย, 2543 : 119)

2.1 เพอใหไดคาตอบของปญหาการวจยทถกตองชดเจนและมความเทยงตรงนาเชอถอ โดยการสรางกรอบแนวคดการวจยทระบความสมพนธระหวางตวแปรทศกษา เพอน าไปใชเปนแนวทางในการเกบรวบรวมขอมล หรอการวเคราะหขอมล

2.2 เพอควบคมความแปรปรวนของตวแปรการวจยทศกษา โดยใชแนวทาง 3 ประการดงน 1) ศกษาใหมความครอบคลมขอบเขตของปญหาการวจยใหมากทสด 2) ควบคมอทธพลของตวแปรท

36

ไมอยในขอบเขตของการวจยแตจะมผลกระทบตอผลการวจยใหไดมากทสดและ 3) การลดความคลาดเคลอนทจะเกดขนในการวจยใหเกดขนนอยทสด สน พนธพนจ (2547 : 87-88) ไดน าเสนอการออกแบบการวจยมความมงหมาย ดงน

1) เพอใหไดคาตอบของปญหาการวจยทถกตอง ในการออกแบบการวจยตามแนวคด ทฤษฏ จะท าใหไดแบบแผนการวจยทด าเนนการตามวธการทางวทยาศาสตร จะท าใหไดผลการวจยทมความเทยงตรง มความเชอมน และชดเจน

2) เพอควบคมความแปรปรวนของตวแปร วธการทาความแปรปรวนของตวแปรทศกษามคาสง ลดความคลาดเคลอนใหเหลอนอยและความแปรปรวนโดยการสม และควบคมตวแปรแทรกซอนโดยใชแบบแผนการวจยทเหมาะสม

3) เพอใหไดการวดตวแปรถกตอง ถาในการออกแบบการวจยไดก าหนดตวแปรแลวก าหนดคานยามเชงทฤษฎ คานยามเชงปฏบตการและก าหนดสถตทเหมาะสมในการวเคราะหขอมล

จะท าใหการวดตวแปรแตละประเภทไดอยางถกตอง ลดความแปรปรวนและความคลาดเคลอนได 4) เพอใหการด าเนนการวจยเปนระบบ การออกแบบการวจยจะตองระบขนตอนในการ

ด าเนนการทชดเจน ตอเนอง เพอสะดวกตอการตดตาม ตรวจสอบความกาวหนาและปญหาอปสรรคทเกดขนไดอยางชดเจน และถกตอง

5) เพอความประหยด ในการวางแผนการใชงบประมาณ แรงงานและก าหนดเวลาควรก าหนดอยางเหมาะสม มเหตผล จะท าใหการด าเนนการวจยสามารถด าเนนการไปอยางรวดเรวและมประสทธภาพ


ในการวจยเชงปรมาณจ าแนกตวแปร เปน 3 ประเภท ไดแก ประเภทท 1 ตวแปรตาม

(Dependent Variable) เปนตวแปรหลกทสนใจศกษา ประเภทท 2 ตวแปรตน (Independent

Variable) หรอเปนตวแปรทเปนสาเหตหรอตวแปรจดกระทาทสนใจศกษา วามอทธพลตอตวแปรตามและมงศกษาวามขนาดของอทธพลมากนอยเพยงใด และประเภทท 3 เปนตวแปรแทรกซอน

(Extraneous Variable) ทเปนตวแปรทมความสมพนธกบตวแปรตาม แตไมตองการ/ไมสนใจทจะศกษาดงนนจะตองควบคมหรอกาจดอทธพลเพอใหไดผลการวจยทมความเทยงตรง โดยทความสมพนธของตวแปรทง 3 ประเภทแสดงไดในลกษณะของความแปรปรวน (Variance) มดงน(นงลกษณ วรชชย, 2543: 9-11)

3.1 ความแปรปรวนอยางมระบบ (Systematic Variance) หรอความแปรปรวนรวม

(Covariance) หรอความแปรปรวนทอธบายได (Explained Variance) หรอความแปรปรวนจากผล

37

การทดลอง (Experimental Variance) เปนความสมพนธระหวางตวแปรตนและตวแปรตามทตองการศกษา

3.2 ความแปรปรวนจากตวแปรแทรกซอน (Extraneous Variance) เปนความสมพนธ ระหวางตวแปรตามและตวแปรแทรกซอนทปนเปอน (Confound) กบความแปรปรวนอยางมระบบทเปนความแปรปรวนทตองการจะขจดออกจากการวจย

3.3 ความแปรปรวนจากความคลาดเคลอน (Error Variance) เปนความแปรปรวนทไมสามารถอธบายไดดวยตวแปรในการวจย ทอาจจะเกดขนจากสาเหตตาง ๆ อาท ความแตกตางระหวางกลมตวอยาง ความคลาดเคลอนในการวด หรอความลาเอยงในการทดลอง เปนตน


ความแปรปรวนในการวจย เปนสงทเกดขนเสมอ ๆ ดงนนผวจยจะตองก าหนดขอบเขตการวจยใหมความครอบคลมทงตวแปรตนและตวแปรตามและปญหาการวจยใหมากทสดและจะตองควบคมตวแปรแทรกซอนทไมอยในขอบเขตการวจยแตสงผลกระทบตอการวจยและตองลดความคลาดเคลอนในการวจยใหนอยทสด ทเปนหลกการในการควบคมความแปรปรวน ในการวจยทเรยกวา “หลกการของแมกซ –มน-คอน (Max-Min-Con. Principle)”ทมรายละเอยด ดงน (นงลกษณ วรชชย, 2533 : 11-14 ; Kerlinger, 1986 :284-290)

4.1 การเพมความแปรปรวนทมระบบใหมคาสงสด (Maximization of Systematic

Variance) เปนการจดกระทาตวแปรตนใหความแตกตางกนมากทสด และไมมความสมพนธกนเอง (Multicolinearity) หรอการสมตวอยางทเปนตวแทนทดของประชากรทศกษา จะท าใหไดคาของตวแปรตามทเปนจรง หรอเปนก าหนดกรอบความคดทแสดงตวแปรตนทงหมดทเกยวของตามทฤษฏ แตไมมความเกยวของกนเอง เพอใหเกดความแปรปรวนอยางมระบบมากทสด

4.2 การลดความคลาดเคลอนใหเหลอนอยทสด (Minimization of Error Variance) มวธการดงน

4.2.1 การท าใหเครองมอการวจยใหมความเชอมนสงขน

4.2.2 การลดความคลาดเคลอนทเกดจากการด าเนนการวจยใหนอยทสด อาท ความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง ความคลาดเคลอนในการวด ความลาเอยงในการทดลองขอมลทสญหายทไมไดเกดจาการสม หรอความคลาดเคลอนในการวเคราะหขอมล (การลงรหส/การใชสถตทไมเหมาะสม) เปนตน

38

4.3 การควบคมตวแปรแทรกซอนใหมคาคงท (Control of Extraneous Variables)

เปนยทธวธทส าคญในการก าหนดแบบการวจยจะท าใหผลการวจยทไดนนแสดงความสมพนธระหวางตวแปรตนและตวแปรตามทแทจรงอยางชดเจนมวธการดงน (Wiersma, 2000:

88)

4.3.3.1 กระบวนการสม (Randomization) เปนกระบวนการทประกอบดวยการสม

3 ขนตอน ดงน 1) การสมกลมตวอยาง (Random Sampling) เปนการใชวธการสม เพอให

ไดกลมตวอยางตามทตองการอยางครบถวน อาท การสมอยางงาย การสมอยางมระบบ การสมแบบกลม การสมแบบแบงชน หรอสมแบบหลายขนตอน เปนตน

2) การสมกลมตวอยางเขากลม (Random Assignment) เปนการสมกลมตวอยางทไดจากการสมกลมตวอยางเขากลมตามขอ 1) ทไดก าหนดไว

3) การสมกลมทดลองแบบสม (Random Treatment) เปนการสมกลมตวอยางทด าเนนการตามขอ 2) แลววากลมใดจะเปนกลมควบคม หรอกลมทดลอง

4.3.3.2 การจบค (Matching) เปนการควบคมตวแปรแทรกซอนโดยนาตวแปรแทรกซอนมาใชเปนเกณฑในการจบคระหวางกลมตวอยาง เพอสมกลมตวอยางเขากลมทมความเทาเทยมกน แตวธการนจะสามารถควบคมตวแปรแทรกซอนไดเพยง 2-3 ตวเทานนและเมอใชวธการนแลวจะตองใชวธการทางสถตในขอ 4.2.3.4 ด าเนนการวเคราะหขอมลดวย

4.3.3.3 การกาจดตวแปรแทรกซอน (Elimination) เปนวธการการขจดตวแปรแทรกซอนออกจากการวจยโดยเดดขาด ท าใหไดผลการวจยไมครอบคลมตวแปรตามทฤษฏหรอตามความตองการในการนาไปใชไดอยางมประสทธภาพ

4.3.3.4 การน าตวแปรแทรกซอนเปนตวแปรทศกษาแลวใชวธการทางสถตในการควบคม (Statistical Control) เปนวธการใชวธการทางสถตทเหมาะสมเพอควบคมตวแปรแทรกซอนในการวจย อาท การวเคราะหความแปรปรวนรวม (Analysis of Covariance: ANCOVA) การวเคราะหถดถอยพห (Multiple Regression Analysis) หรอการวเคราะหความแปรปรวนแบบหลายทาง เปนตน

5. ลกษณะของแบบการวจยทด ลกษณะของแบบการวจยทดทนามาใชในการวจยทมประสทธภาพ ควรไดพจารณาจาก

ลกษณะ 4 ประการ ดงน (Wiersma, 2000: 94-95)

39

5.1 ปราศจากความมอคต (Freedom from Bias) การออกแบบการวจยจะตองท าใหขอมลทไดและการวเคราะหขอมลมความคลาดเคลอนนอยทสด มความเทยงตรง มความเชอมน และสามารถนาผลการวเคราะหไปใชตอบปญหาการวจยไดอยางชดเจน

5.2 ปราศจากความสบสน (Freedom of Confounding) การออกแบบการวจยจะตองชวยขจดตวแปรแทรกซอนทจะเปนสาเหตใหเกดความแปรปรวนในตวแปรตามเพราะมฉะนนจะท าใหไมสามารถจ าแนกไดวาตวแปรใดเปนสาเหตทกอใหเกดความแปรปรวนในตวแปรตาม

5.3 สามารถควบคมตวแปรแทรกซอนได (Control of Extraneous Variables) การออกแบบการวจยจะตองสามารถควบคมตวแปรแทรกซอนโดยการท าใหเปนตวคงทหรอกาจดออกจากจากสถานการณ โดยใหเหลอเพยงแตผลการวจยทเนองมาจากตวแปรอสระทมอทธพลตอตวแปรตามเทานน

5.4 มการเลอกใชสถตทถกตองในการทดสอบสมมตฐาน (Statistical Precision for

Testing Hypothesis) การออกแบบการวจยทดจะตองเลอกใชสถตทใชในการทดสอบสมมตฐานทถกตองและเหมาะสมกบตวแปรทศกษา

เบร (Beri.1989: 65) ไดนาเสนอลกษณะของการออกแบบการวจยทด มประสทธภาพในการวจยทมลกษณะ ดงน

1) เปนแนวทางการหาคาตอบของปญหาการวจยไดอยางแทจรง 2) สามารถควบคมตวแปรทงตวแปรสาเหตทตองการศกษา และตวแปรทไมตองการศกษา

โดยใชการสมตวอยาง (Random Sampling) การสมกลมตวอยาง (Random Assignment) และการสมการจดกระท าใหแกกลมตวอยาง (Random Treatment)

3) ควบคมใหเกดความเทยงตรงภายในทผลการวจยไดมาจากตวแปรสาเหตเทานนและความเทยงตรงภายนอก ทจะสามารถใชผลการวจยสรปอางองไปสประชากรได

6. ประเภทของการออกแบบการวจย

ในการออกแบบการวจยทใชในการวจย จ าแนกเปน 3 ประเภท ดงน(พชต ฤทธจรญ, 2544

:149-150)

6.1 การออกแบบการวดคาตวแปร (Measurement Design) เปนการก าหนดวธการวดคา

หรอการสรางและพฒนาเครองมอทใชวดคาตวแปร โดยมลาดบขนตอนในการด าเนนการ ดงน 6.1.1 ก าหนดวตถประสงคของการวดคาตวแปร

6.1.2 ก าหนดโครงสราง และคานยามของคาตวแปรแตละตวทตองการวดใหชดเจน

6.1.3 ก าหนดระดบการวดของขอมล และ สรางและพฒนาเครองมอทใชวดคาตวแปร

40

6.1.4 ตรวจสอบคณภาพทจาเปนตองมของเครองมอทใชวดคาตวแปร ไดแก ความเทยงตรง (Validity) และความเชอมน (Reliability)

6.1.5 ก าหนดวธการและขนตอนการเกบรวบรวมขอมลใหชดเจน

6.1.6 ก าหนดรปแบบ วธวดคาตวแปร หรอการควบคมตวแปรเกน โดยวธการสม, การนามาเปนตวแปรทศกษา, การจดสถานการณใหคงท หรอการควบคมดวยวธการทางสถต

6.2 การออกแบบการสมตวอยาง (Random Sampling Assignment) เปนการด าเนนการเพอใหไดกลมตวอยางทเปนตวแทนทดของประชากรในการนามาศกษา โดยมขนตอนในการด าเนนการ ดงน

6.2.1 ก าหนดวธการสมตวอยาง เปนการก าหนดขอบเขตและเลอกวธการสมกลมตวอยางทจะท าใหไดกลมตวอยางทเปนตวแทนทดของประชากรทศกษา ทอาจจะใชวธการสมโดยใชความนาจะเปนทใหโอกาสแกทก ๆ หนวยของประชากรมโอกาสทจะไดรบการสมเปนกลมตวอยาง

หรอถามขอจากดบางประการในการวจยอาจจะมการเลอกใชวธการสม (Sampling) หรอการเลอก

(Selection) กลมทเฉพาะเจาะจงมาศกษา โดยไมใชหลกการของความนาจะเปนกได 6.2.2 ก าหนดขนาดของกลมตวอยางทเหมาะสม เปนการก าหนดขนาด/จานวนของ

กลมตวอยางจากประชากรอยางเหมาะสม และมความเปนไปไดโดยการใชสตรการค านวณหรอตารางเลขสม

6.3 การออกแบบการวเคราะหขอมล เปนการวางแผนในการด าเนนการกบขอมลอยางเปนระบบ เพอทจะไดใชในการตอบปญหาการวจยตามจดมงหมายของการวจยไดอยางมประสทธภาพมดงน

6.3.1 การเลอกใชสถตเชงบรรยาย (Descriptive Statistics) เปนการเลอกใชสถตในการวเคราะหขอมลทเหมาะสมกบระดบของขอมลและสอดคลองกบจดมงหมายของการวจย เพอใหไดผลการวจยในการบรรยายลกษณะตาง ๆ ทศกษาไดอยางถกตอง ชดเจนและนาเชอถอหรอกลาวไดวาผลการวจยมความเทยงตรงภายใน (Internal Validity)

6.3.2 การเลอกใชสถตเชงอางอง (Inferential Statistics) เปนการเลอกใชสถตในการวเคราะหทเหมาะสมกบขอตกลงเบองตน (Basic Assumption) และสอดคลองกบจดมงหมายของการวจย เพอใหไดผลการวจยทถกตอง ชดเจน นาเชอถอ และสามารถใชผลการวจยในการสรป

อางองผลการวจย (Generalization) จากกลมตวอยางไปยงประชากรไดอยางมประสทธภาพหรอ

กลาวไดวาผลการวจยมความเทยงตรงภายนอก (External Validity)

41


วธการวางแผนแบบการวจย เปนการก าหนดขนตอนทจะตองด าเนนการใหอยางถกตอง ชดเจน เพอใหงานวจยเกดประสทธผลและมประสทธภาพมากทสด ซงจ าแนกขนตอนวธการวางแผนแบบการวจยไดดงน (นงลกษณ วรชชย, 2543: 121-125)

7.1 การก าหนดปญหาการวจย คาถามการวจย และวตถประสงคของการวจย เปนขนตอนของการพจารณาปญหาการวจยทจะตองมความชดเจนทแสดงความสมพนธระหวางตวแปร ใชภาษางาย ๆ และสามารถหาคาตอบได เปนปญหาทมความส าคญ และใหประโยชนในการนาไปใช และผวจยมความรความสามารถอยางเพยงพอทจะด าเนนการวจยไดรวมทงการก าหนดคาถาม การวจย

และวตถประสงคทสอดคลองกบปญหาทมขอบเขต และมความชดเจนทจะใชเปน แนวทางการวจยได 7.2 การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เปนขนตอนของการศกษาเอกสารและ

งานวจยทเกยวของเพอพฒนากรอบความคดทฤษฏ (Theoretical Framework)ทแสดงความสมพนธระหวางปญหาการวจยและทฤษฏทท าใหไดตวแปรทจะศกษาและควบคมและกรอบความคดรวบยอด(Conceptual Framework) ทแสดงโครงสรางความสมพนธระหวางตวแปรทศกษาและตวแปรสอดแทรก จะไดรบทราบขอด-ขอบกพรองของการวางแผนแบบการวจยทจะนามาใชประโยชนในงานวจยของตนเอง รวมทงการไดสมมตฐานการวจยทสมเหตสมผล ทสอดคลองกบคาถามการวจยทสามารถตรวจสอบได และมอ านาจในการใชพยากรณสง

7.3 การก าหนดขอมล และแหลงขอมล เปนขนตอนในการก าหนดตวแปรทศกษามอะไรบาง จดประเภทของตวแปรวาเปนตวแปรสาเหต ตวแปรผล ตวแปรแทรกซอนหรอตวแปรสอดแทรกตามกรอบแนวคดความคดรวบยอด ทตองนามาก าหนดเปนคานยามเชงปฏบตการทสามารถวดและสงเกตไดอยางชดเจน และหาวธการควบคมตวแปรแทรกซอนใหไดมากทสดและมการก าหนดกลมตวอยางทเปนตวแทนทดจากประชากรดวยการเลอกใช “วธการสม”ทเหมาะสมกบตวแปรทจะศกษา เพอใหไดผลการวจยทมความเทยงตรงทงภายในและภายนอก

7.4 การก าหนดเครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล เปนขนตอนในการก าหนดรายละเอยดเนอหาสาระ วธการสรางและการหาคณภาพของเครองมอ และก าหนดรายละเอยดขนตอนของการเกบรวบรวมขอมลตามประเภทของการวจย อาท การวจยเชงทดลองจะตองก าหนดวธการด าเนนการทดลอง การจดกระทาตวแปรสาเหต และการวดตวแปรผลใหชดเจน เปนตน

7.5 การก าหนดวธการวเคราะหขอมลและสรปผลการวจย เปนขนตอนการวางแผนการวเคราะหขอมลทไดรบวาจะด าเนนการอยางไร ใชสถตอะไรทเหมาะสมกบขอมล ทดสอบสมมตฐานอยางไร และผลการวเคราะหขอมลสามารถใชตอบปญหาการวจยไดหรอไม

42


ในการออกแบบการวจย ผวจยมจดมงหมายเพอใหไดผลการวจยทถกตอง ชดเจนมความเทยงตรง และความเชอมนใหมากทสด โดยทความเทยงตรงทเกดขนในการออกแบบการวจยจ าแนกได 2 ลกษณะ ดงน

8.1. ความเทยงตรงภายใน

8.1.1 ความหมายของความเทยงตรงภายใน

ความเทยงตรงภายใน (Internal Validity) เปนลกษณะของการวจยทจะสามารถตอบปญหา/สรปผลการวจยไดอยางถกตอง ชดเจน และนาเชอถอวา ผลทเกดขนกบตวแปรตามนนมสาเหตเนองมาจากตวแปรอสระหรอตวแปรจดกระทาเทานน โดยเนนการด าเนนการวจยทม

ความครอบคลมในประเดนดงน 1) การทดสอบสมมตฐาน

2) การควบคมตวแปรภายนอกทไมตองการ

3) ความเทยงตรงและความเชอมนของขอมลทเกบรวบรวม

8.1.2 องคประกอบทมผลตอความเทยงตรงภายใน (Cambell and Stanley,1969

อางถงใน ผองพรรณ ตรยมงคลกล, 2543: 39-40)

8.1.2.1 เหตการณพรอง/ประวตในอดต (History) เปนเหตการณทเกดขนระหวางการทดลองโดยไมไดจดกระทาหรอจงใจใหเกดขน แตมผลตอประเดนทศกษาท าใหเกดความไมแนใจวาผลทเกดขนนนเกดจากตวแปรทตองการหรอเหตการณพรองทเกดขน ท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน โดยมแนวทางแกไข คอ พยายามจดใหกลมตวอยางอยในสภาพทเปนปกตใหมากทสด

8.1.2.2 วฒภาวะ (Maturation) เปนความพรอมในการเปลยนแปลงของกลมตวอยางทางธรรมชาตทงทางดานรางกายและจตใจทเกดขนระหวางการทดลองมากกวาเกดขนจากสถานการณจาลองแลวสงผลตอตวแปรทตองการศกษา จะท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน โดยมแนวทางการแกไข คอ ใชเวลาชวงสน ๆ ในการทดลองหรอใชกลมตวอยางทมวฒภาวะทใกลเคยงกน

8.1.2.3 การทดสอบ (Testing) เปนผลจากการทดสอบทใชมากกวา 1 ครงในการทดสอบท าใหกลมตวอยางเกดความคนเคย การจดจา หรอไปหาเรยนรเพมเตม ทจะสงผลตอการทดสอบครงตอไปทจะปฏบตไดมากขนโดยมแนวทางการแกไข คอ ใชการทดสอบเพยงครงเดยวหรอใชเครองมอในการทดสอบทคขนานกน ทใชการวดผลทเกดขนเดยวกนแตตางฉบบกน

8.1.2.4 เครองมอในการวจย (Instrument) การใชเครองมอทมคณภาพจะท า

ใหไดรบขอมลทมคณภาพ แตถาใชเครองมอทไมมคณภาพแลวอาจจะไดรบขอมลทมความคลาด

43

เคลอนทจะสามารถนามาเปรยบเทยบกนไดอยางมประสทธภาพ และในการใชเครองมอของผเกบขอมลทไมมความเปนมาตรฐานเดยวกนจะท าใหเกดความคลาดเคลอนในการวด ท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน โดยมแนวทางการแกไขคอ ใชเครองมอเดยวกน เวลาเดยวกนและมการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการทเปนมาตรฐานเดยวกน

8.1.2.5 การถดถอยทางสถต (Statistical Regression) เปนผลทเกดจากขอมลจากกลมตวอยางทมคณลกษณะของตวแปรทสงมาก (Ceiling Effect) หรอ ต ามาก (Floor Effect)

กลาวคอ ในการนาขอมลมาวเคราะหจากกลมทมคณลกษณะของตวแปรทตองการสงมาก จะพบวามคณลกษณะของตวแปรจะมคาลดลง แตถากลมทมคณลกษณะของตวแปรทตองการต า จะพบวามคณลกษณะของตวแปรจะมคาเพมขน โดยมแนวทางการแกไข คอ ไมควรเลอกกลมตวอยางทมลกษณะเฉพาะเจาะจงมาศกษาเปรยบเทยบกน

8.1.2.6 การสมกลมตวอยางเขากลมควบคมและกลมทดลอง (Random

Assignment) เปนความแตกตางของกลมตงแตกอนการทดลอง ดงนนถาหลงการทดลองพบวา มความแตกตางกนดวยจะท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน มแนวทางการแกไขคอ ใชกระบวนการสมกลมตวอยาง และการสมเขากลมทดลองและกลมควบคม หรอการจบคตวอยางในการทดลอง

8.1.2.7 การสญหายของกลมตวอยาง (Experiment Mortality) เปนการสญหายของกลมตวอยางในระหวางการทดลองแบบระยะยาว (Longitudinal) หรอแบบอนกรมเวลา (Time-series) ดงนนจะตองพจารณาวากลมตวอยางทสญหายไปมผลกระทบตอผลการทดลองหรอไม ถามผลกระทบจะท าใหผลสรปของการวจยขาดความเทยงตรงภายใน โดยมแนวทางการแกไข

คอ ใชเวลาการทดลองทสน ๆ หรอใชการเสรมแรงเพอกระตนใหกลมตวอยางมความสนใจทจะอยรวมกจกรรมจนกระทงเสรจสนการทดลอง

8.1.2.8 อทธพลรวมระหวางปจจยอน ๆ กบการสมตวอยาง เปนการพจารณา

อทธพลทรวมกนระหวางเหตการณพรองหรอวฒภาวะหรอเครองมอ ฯลฯ กบการสมตวอยางลาเอยง ทจะสงผลรวมกนตอผลการทดลอง ท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน มแนวทางการแกไข คอ พยายามลดอทธพลของตวแปรทอาจเกดปฏสมพนธกบการคดเลอก อาท ประสบการณทผานมา วฒภาวะ โดยมการก าหนดชวงระยะเวลาทเหมาะสม หรอแยกกลมทดลองจากเหตการณพเศษทเกดขน

8.1.2.9 ความคลมเครอในทศทางของความสมพนธเชงเหตผลของตวแปรทเกดขนเนองจากการขาดความชดเจนในการศกษาแนวคดหรอทฤษฏทชดเจนในการตรวจสอบความเปนเหตผลระหวางตวแปร

44

8.1.2.10 การสบสนของสงทดลอง (Diffusion of Treatment) เปนความสบสนของสงทดลองทจดกระท าใหแกกลมทดลองหรอกลมควบคมทระบวาแตกตางกนแตในการด าเนนการจะไดรบสงทดลองทเทาเทยมกน และพบวาสองกลมมความแตกตางกน แตไมไดเกดจากสงทดลองอยางแทจรง ท าใหผลสรปการวจยขาดความเทยงตรงภายใน

8.1.2.11 การตอบสนองของกลมควบคม เปนความพยายามของกลมควบคมทตองการไดรบสงทดลองเหมอนกบกลมทดลอง จงเกดความรสกและมความพยามทจะท าใหตนเองมความเทาเทยมกบกลมทดลอง ท าใหการทดสอบสมมตฐานไมมนยส าคญ

8.1.2.12 การตอบสนองของกลมตวอยางในกลมทดลอง ทไมสอดคลองกบพฤตกรรมทแทจรง หรอจงใจใหขอมลทไมสอดคลองกบความรสกทแทจรง

8.1.3 ความเทยงตรงทสงผลตอความเทยงตรงภายใน (ผองพรรณ ตรยมงคลกล, 2543: 26-

27 อางองมาจาก Goodwin, 1995)

8.1.3.1 ความเทยงตรงเชงโครงสราง (Construct Validity) เปนความสอดคลองระหวางแนวคดระดบนามธรรมสการวดในระดบรปธรรม โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการนยามเชงปฏบตการของตวแปรทจะสะทอนแนวคดระดบนามธรรมของการวจยไดสอดคลองตามทควรจะเปนมากทสด ถาการใหคานยามทแตกตางกนในตวแปรเดยวกนในการวจยทมรปแบบเหมอนกนจะใหผลการวจยทแตกตางกน ดงนนจาเปนจะตองมการตรวจสอบโดยใชแนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของทจะชวยใหตวแปรมความชดเจนมากขน

8.1.3.2 ความเทยงตรงของเครองมอวด (Instrument Validity) เปนคณภาพของวธการและเครองมอวดทจะตองมความสอดคลองกบความเทยงตรงเชงโครงสรางวา“สงทวดตรงตามทไดก าหนดความหมายหรอไม”

8.1.3.3 ความเทยงตรงเชงสถต (Statistical Conclusion Validity) เปนคณภาพของการเลอกใชสถตเพอจดกระทาและวเคราะหขอมลทถกตอง และขอมลมลกษณะทสอดคลองกบขอตกลงเบองตนของสถตนน ๆ ทในการเลอกใชสถต อาจจะกอใหเกดความคลาดเคลอนทมวตถประสงค หรอขาดประสบการณ อาท จงใจเลอกวเคราะหหรอนาเสนอผลเฉพาะจดทสอดคลองกบสมมตฐานเทานน หรอ การบดเบอนขอมลหรอผลการวเคราะห หรอการวเคราะหแบบลองถกลองผดจนกระทงไดผลการวเคราะหทสอดคลองกบสมมตฐาน เปนตน

8.2 ความเทยงตรงภายนอก

8.2.1 ความหมายของความเทยงตรงภายนอกความเทยงตรงภายนอก (External

Validity) หมายถง ลกษณะของการวจยทสามารถสรปอางอง ผลการวจยจากกลมตวอยางทศกษาไปสประชากรไดไดอยางถกตอง ชดเจน และนาเชอถอ หมายความวา ในการวจยครงน ถาจะนาไป

45

ด าเนนการกบประชากรแลวผลการวจยกไมแตกตางจากผลการวจยทไดรบจากการศกษาจากกลมตวอยางเชนเดยวกน (Polit and Hulger, 1987:195)

8.2.2 ประเภทของความเทยงตรงภายนอก

การจ าแนกประเภทของความเทยงตรงภายนอกเปนการจ าแนกเพอใชตอบคาถาม/การวจย ศกษาคนควา มดงน (ผองพรรณ ตรยมงคลกล และ สภาพ ฉตราภรณ, 2543:27)

8.2.2.1 ความเทยงตรงเชงประชากร (Population Validity) เปนการตอบคาถามวา “ผลการวจยจะสามารถนาไปใชกบประชากรใดๆ ไดดหรอไดมากนอยเพยงใด”ทอาจจะเนองจากความแตกตางระหวางประชากรเปาหมายกบประชากรในการทดลองหรอความเหมาะสมของการจดกระทาตวแปรตอประชากรทเฉพาะเจาะจง

8.2.2.2 ความเทยงตรงเชงสภาพการณ (Ecological Validity) เปนการตอบคาถามวา “ผลการวจยจะสามารถนาไปใชไดในสถานการณใด และเมอใชในสถานการณใด ๆ ณ เวลาทแตกตางกน จะกอใหเกดขอจากดอยางไร”ซงผลการวจยทดอาจเนองมากจากอทธพลของ

บรรยากาศการทดลอง ความแปลกใหม ผด าเนนการทดลอง หรอการทดสอบกอนเรยน ฯลฯ ทในการนาไปใชจรงอาจไมมอทธพลเหลาน

8.2.3 ปจจยทมผลตอความเทยงตรงภายนอกมดงน (Cambell and

Stanley, 1969: 5-6)

8.2.3.1 อทธพลรวมกนระหวางการสมกลมตวอยางและสงทดลอง เปนอทธพลทเกดจากการใชกลมตวอยางทคาดวาจะมสวนท าใหสงทดลองมประสทธภาพท าใหขาดความเปนตวแทนทดจากประชากร อาท อาสาสมคร เปนตน

8.2.3.2 อทธพลรวมกนระหวางแหลงทดลองและสงทดลอง เปนอทธพลทเกดจากการใชแหลงทดลองทมความสะดวกสบายหรอใหความรวมมอในการจดสงทดลองแกกลมตวอยางทไมมโอกาสไดกลมตวอยางทเปนตวแทนของประชากรอยางแทจรง

8.2.3.3 อทธพลรวมกนระหวางการทดสอบและสงทดลอง เปนอทธพลทเกดจากการทดสอบกอนใหสงทดลองทกลมตวอยางแลวกลมตวอยางไดศกษาเพมเตมลวงหนากอนใหสงทดลอง ท าใหไมแนใจวาเปนผลทเกดจากประสทธภาพของสงทดลองหรอไม เนองจากความแตกตางของกลมตวอยางจากประชากรทก าหนด

8.2.3.4 อทธพลรวมกนระหวางเหตการณพรองและสงทดลอง เปนอทธพลทเกดจากเหตการณทเกดขนท าใหกลมตวอยางมความสนใจหรอตนตวทจะรบสงทดลอง ท าใหผลทเกดจากสงทดลองมประสทธภาพมากขนกวาปกต

46

8.2.3.5 ปฏกรยาของกลมตวอยางทมตอการทดลอง เปนผลทเกดขนจากการทกลมตวอยางรตววาตนเองไดรบสงทดลอง จงแสดงปฏกรยาทตอบสนองมากกวาสภาพปกตทไมเปนไปตามธรรมชาต

8. 2.3.6 การไดรบสงทดลองทหลากหลาย เนองจากกลมตวอยางจะเปน

กลมตวอยางทเฉพาะเจาะจงทนามาทดลอง ท าใหมความแตกตางจากประชากรทวไป และจะสามารถสรปอางองไปสประชากรทมลกษณะเฉพาะทสอดคลองกนเทานน

สรปไดวา ความเทยงตรงภายในและความเทยงตรงภายนอกมกจะแปรผนแบบผกพน กลาวคอ งานวจยทมการควบคมสงสงผลใหมความเทยงตรงภายในสง จะสามารถนาไปใชไดเฉพาะสถานการณ และเฉพาะกลมทไมสอดคลองกบความเทยงตรงภายนอกทสามารถนาไปใชไดในสถานการณทวไป

9. การสรางเครองมอเชงคณภาพ

หวใจส าคญของงานวจยเชงคณภาพ คอ การกระตนผทมสวนไดสวนเสยใหเกดการมสวนรวมใหมากทสด การระดมใหเกดการสะทอนขอมลทมคณคาและเปนประโยชนตอชมชนและสงคม ซงกระบวนการกอนทจะลงมอท าเพอใหไดมาซงขอมลนน คอ กระบวนการสรางเครองมอในการเกบขอมลทถอวาเปนกญแจดอกส าคญส าหรบงานทจะไขประตโจทยปญหาของงานวจยและน าพาไปสค าตอบทงหลายทรออยขางหนา แตกอนทนกวจยจะสรางเครองมออะไรนน นกวจยตองตอบค าถามตวเองใหไดกอนวา ตวนกวจยเองตองการสงใด อยากทราบอะไร และจะเกบขอมลอะไร เครองมอทจะสรางนถาน าไปเกบขอมลจรงแลวจะท าใหไดมาซงค าตอบทครอบคลมใหเหนถงวตถประสงคทตงไวของโจทยขอค าถามไดหรอไม แนวการสรางเครองมอมทดน มสงทเปนขอพจารณาส าหรบการสรางเครองมองานวจยเชงคณภาพดงตอไปน

กอนทจะสรางเครองมอนน นกวจยตองวางแผนถงกระบวนการเกบขอมลกอนวา นกวจยจะเลอกวธการเกบขอมลอะไรบาง เชน จะใชวธการสงเกต การบนทก การสมภาษณ การศกษาเอกสาร หรอวธการอนใดๆ ทจะชวยสงผลใหงานวจยนนๆบรรลถงโจทยขอค าถามของนกวจย เมอไดวธการแลว นกวจยตองมแนวทางการสรางแนวค าถามงานวจยวา เปาหมายของงานวจยคออะไร นกวจยจะใชประโยชนอะไรจากแหลงขอมล ผลทคาดวาจะไดรบคอสงใด ประเดนขอค าถามทจะใชคออะไรบาง ซงในเรองของประเดนการออกแบบขอค าถามนน มสวนหลกทนกวจยตองค านงถงอย 3 สวน ทจะชวยสงผลใหเครองมอของนกวจยมความตรงทงภายใน ภายนอก นนมดงน คอ

ประเดนท 1 ประเดนการตงขอค าถาม นกวจยจะตองวางแผนวาจะใชค าถามวาอยางไรบาง ทจะท าใหไดมาซงขอมลทครอบคลม ตรงประเดนขอค าถามงานวจย ชดเจนในการสะทอนตอบปญหางานวจย และกอนทจะเขาสประเดนค าถามหลกนน นกวจยตองมการค าถามทจะชวยสรางใหเกด

47

ความคนเคยระหวางนกวจยกบผใหสมภาษณกอนอยางไรบางเพอเปนการเปดใจทจะสงผลใหเกดประเดนการเปดขอมลทผวจยตองการ และขอค าถามเครองมอหลกทสรางไดแลวนน เมอน าไปใชจรงในภาคสนาม จะตองมการปรบการใชภาษาอยางไรหรอไม เพอใหสอความไดชด ตรงประเดนและเออตอการใหขอมลยอนกลบของผตอบค าถามทมความแตกตางจากหลากหลายบรบททซอนอยภายในแตละบคคล

ประเดนท 2 แหลงขอมล คอ นกวจยจะตองรเปาหมายวา จะไปเกบขอมลจากใคร ทไหน เมอไร ซงเวลาทเหมาะสมทสดทนกวจยตองค านงถงคอเวลาทผ ใหสมภาษณสะดวกทสด มแหลงขอมลทใดบาง และมใครเกยวของกบโจทยการวจยบาง นกวจยตองท าความเขาใจโจทยและประเดนใหชดเจน ครบถวน

ประเดนท 3 ผลทคาดวาจะไดรบจากการเกบขอมลคออะไร คอ นกวจยตองคาดคะเนวาจะไดค าตอบวาอยางไร จะเกดปฏกรยาอยางไร นกวจยตองมทกษะของนกสงเกต และนกประเมนสถานการณอยตลอดเวลา

แนวการสรางเครองมองานวจยเชงคณภาพทมคณภาพนน จะสะทอนใหเหนถงวสยทศนของนกวจย ทมความสามรถมองกวาง ไกล ประเมนและคาดคะเนสถานการณทจะเกดขนขางภายภาคหนาได โดยการท าความเขาใจเบองตนจากการมองจากหลายมมมอง หลายประเดน หลายความคดเหน และน าขอคดเหนทไดจากกระบวนการอนหลากหลายมาเสรมเตมเตมซงกนและกน

กระบวนการเหลานจะน าพาไปสความเชอมน ความมคณภาพและคณคาทจะเกดขนกบเครองมอของนกวจย เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ประกอบดวย แนวค าถาม (Topic Guide)แบบสงเกต (Check list) การจดบนทก ไดแก แบบบนทกขอมลในสนาม (Field note) แบบบนทกประจ าวน (Diaries) เปนตน

9.1 แนวค าถาม (Topic Guide) แนวค าถาม (Topic Guide) คอ List ของหวขอหรอค าถามทครอบคลมเนอหาของ

ขอมลทตองการ เปรยบเสมอนการสรปประเดนหรอวตถประสงคของเรองทจะศกษา เปนพมพเขยว/แผนท/เครองมอชวยเตอนความจ า ในการรวบรวมขอมล ส าหรบเปรยบเทยบความแตกตางของแบบสอบถามกบแนวค าถาม มดงน

48

แบบสอบถาม แนวค าถาม

1. มโครงสรางแนนอน 1. ไมมโครงสรางแนนอน

2. มค าถามละเอยด 2. เปนเคาโครงสนทนา

3. มค าถามทงแบบปลายเปด และปลายปด 3. มแตค าถามปลายเปดทตองการเหตผล

4. ใชไดกบทกคนทเปนประชากรเปาหมาย 4. ตองมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบกลมได 5. ใชในการศกษาเชงปรมาณ 5. ใชในการศกษาเชงคณภาพ

ลกษณะของแนวค าถาม

1. เปนเคาโครงของการสนทนา ไมจ าเปนตองมค าถามทสมบรณเปนเพยงแนวทางส าหรบผน าการสนทนา เพอใชเตอนความจ าวาจะถามเรอง อะไรบาง หรอจะตรวจสอบอยางไร

2. เปนค าถามเปด ทกระตนใหแสดงความคดเหนเลาประสบการณ ความทรงจ าทเกยวของกบหวขอทศกษา หลกเลยงการใชค าถามทจะตอบไดเพยง 2 ค าตอบ (ใช/ไมใช)

3. มความยดหยน ผสมภาษณสามารถแทรก หรอตดค าถาม ตามบรรยากาศกลม หรอใหเหมาะสมกบกลมตวอยาง

4. มเนอหาตอเนอง ไมวกวน ไมกระโดดกลบไปกลบมา 5. มค าถามทงหนก (เจาะประเดน) และเบา (ผอนคลายบรรยากาศ) 6. มความยาวไมมากนก ถามค าถามมากเกนไป จะใชเวลานานเกนไป ท าใหเบอ เหนอย

ไมมสมาธไมอยากคย สงผลถงขอมล

ขนตอนในการสรางแนวค าถาม

1. ควรเรมจากการมกรอบแนวความคด ซงไดจากทฤษฎความรและประสบการณตรง และงานวจยอนๆ

2. ตดสนในเลอกขอมลทตองการเกบ (ตวแปร) 3. พจารณาค าถามทจะใชเพอใหไดขอมลนนๆ (ตงค าถามหลก และค าถามยอยในแตละ

ประเดน) 4. รวบรวมค าถาม เปนรางแนวค าถามแรก

5. ตรวจสอบ ปรบปรง โดยผร 6. ทดสอบแนวค าถาม (Pretest) เพอดความราบรน และค าตอบทไดรบ

7. แกไขปรบปรงครงสดทาย (เพม/ลด/ปรบ/เรยงล าดบ)

49

ขนตอนในการสรางแนวค าถาม

การตงค าถาม

1. ความรทไดมาน ามาแบงเปนหวขอใหญๆ กอน จากนนจงตงเปนค าถามยอยๆ เพอใหไดขอมลทสมบรณ

2. ตงค าถามใหตรงกบขอมลทตองการ

3. เตรยมค าถามส าหรบการเจาะประเดนใหไดรายละเอยดมากๆ (ส าหรบมอใหม) 4. มค าถามทจะท าใหการเปลยนหวขอเปนไปอยางราบรน

ศกษาทฤษฎและงานวจย

ทเกยวของ

แนวความคดทสรางขน

สรางกรอบแนวความคด ประสบการณในอดต

รางแนวค าถาม

เนอหาของค าถาม ลกษณะของค าถาม การเรยงค าถาม

ก าหนดตวแปร

(ขอมลทตองการ)

ทดลอง/ทดสอบแนวค าถาม

ปรบปรงแนวค าถาม

น าไปใชจรง

50

ตวอยางค าถาม

ประเดน “อ านาจการตดสนใจในครวเรอน” - เมอเดกๆ ในบานเจบปวยใครเปนคนบอกใหไปหาหมอ - ? ? ? - ใครเปนคนบอกวาเดกสมควรไปโรงเรยนไดแลว - ? ? ? - ถาจะตองซอของราคาแพงเพอใชในบานใครเปนผตดสนใจ - ? ? ? ลกษณะของค าถาม

1. เปนค าถามเปดทกระตนใหแสดงความคดเหนเลาประสบการณ ความทรงจ าทเกยวของกบหวขอ ทศกษาไมใชค าถามทจะตอบไดเพยง 2 ค าตอบ เชน “ถก”/“ผด” หรอ “ใช”/“ไมใช”

2. เปนค าถามทไมเปนการถามน า หรอเสนอแนะใหผตอบ ตอบไปในแนวทางทวางไว 3. ไมเปนค าถามทท าใหผตอบเกดความรสก เกดความเสอมเสย หรอ อบอาย

4. ไมเปนค าถามทเปนวชาการมากเกนไป ควรเปนค าถามทผตอบสามารถตอบไดบนพนฐานความรของตนเอง

5. ค าพดทใชไมควรใชศพทเฉพาะ หรอ ภาษาวชาการ จะท าใหผตอบไมเขาใจค าถาม และผวจยไมไดรบค าตอบ

6. ในแตละค าถามควรจะมขอถามเพยงประเดนเดยว

7. ควรเนนค าถามทเปนเรองความคดเหน หรอ เหตผล ทสามารถอธบายค าตอบ เชน HOW WHY?

8. ไมเนนค าถามทตองตอบเปนจ านวนหรอปรมาณ เชน HOW MANY? HOW

OFTEN?

การเรยงล าดบค าถาม

1. ควรเรมจากค าถามทวๆ ไป แลวคอยๆ มงประเดนเจาะจง เพอให 2. การพดคยเปนไปอยางธรรมชาต 3. ชวยใหนกวจยมกรอบแนวคดส าหรบการวเคราะหค าตอบทไดจากการสมภาษณ 4. ประเดนส าคญอาจเกดขนในการสนทนานน

5. การมงประเดนเฉพาะตงแตแรกอาจท าใหผตอบตองยนยนความเหนเดม แมจะมความคดทเปลยนแปลงไปในภายหลง

51

การเรยงค าถาม

ลกษณะการเรยงค าถามในแนวค าถาม

เรมตน จบการสนทนา ค าถามเบาๆ ค าถามผอนคลายบรรยากาศ

สรางความคนเคย ค าถามเสรม

ลกษณะของแนวค าถามทกระทบคณภาพของการสนทนา

1. มค าถามมากเกนไป

2. ไมมค าถามเจาะประเดน

3. ค าถามเปน abstract (นามธรรม) ตองตความ

4. ไมเปนทนาสนใจของผใหขอมล

9.2 วธการเกบขอมลเชงคณภาพ : การสงเกตและการสมภาษณระดบลก

9.2.1 การสงเกต (Observation) การสงเกตเปนวธการเกบขอมลของการวจยเชงคณภาพวธหนงวธทใชมาก

และเปนธรรมชาตทสด มจดมงหมายเพอทราบถงพฤตกรรมตางๆ ทเกดขนตามธรรมชาต ท าใหไดภาพและความเขาใจทลกซงถงองคประกอบ (Composition) และความหมายของพฤตกรรมทอยรวมกนโดยใชวธสงเกตพฤตกรรมของคนทเปนตวอยางในกระบวนการสงเกตควรจะตองมการสอบถาม (สมภาษณ) และบนทก รวมไปดวยการบนทกอาจใชเทคนคอนประกอบ เชน การบนทกเสยง บนทกภาพดวย การถายรปหรอถายวดทศน/ภาพยนตร เพอเสรมใหไดขอมลครบถวน แลวบนทกขอมลเกบไวเพอการวเคราะหในภายหลง ถาใชวธการสงเกต นกวจยหรอผเกบขอมลจะตองมแนวทางหรอหวขออยแลววา ตองการเกบขอมลอะไรบาง อาจเปนการสงเกตพฤตกรรมของบคคลหรอกลมคนกได และอาจใชเวลาเพยงสนๆ หรอใชเวลานานเปนวน หรอเดอน กไดเชนกน

52

การสงเกตทใชในการเกบขอมลการวจยเชงคณภาพ ม 2 รปแบบ คอ

9.2.1.1 การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant observation) หมายถง การทนกวจยเขาไปใชชวตอยรวมกบกลมคนทตองการ

ศกษา ดวยการเปนสมาชกจรงๆ ของชมชน หรอเปนนกวจยทเขาไปใชชวตในชมชน โดยมสวนรวมในกจกรรมทกอยางของชมชน ซงเปนวธทนกวจยจะมความเปนตวของตวเองในฐานะนกวจย และมโอกาสท าวจยไดเตมท แตนกวจยกตองสรางภาพของตนเองใหดในสายตาของชมชนหรอกลม โดยตองสรางสมพนธใหเปนทยอมรบอยางด (Build up rapport) จนเกดความไววางใจ ไดรบการยนยอมใหเขาไปศกษาไดในฐานะนกวจยทท าตวเหมอนสมาชกคนอน การสงเกตแบบมสวนรวมอาจแบงตามระดบการมสวนรวมดงน

1) การสงเกตแบบมสวนรวมโดยสมบรณ (รวมกจกรรมโดยปกปดบทบาทผวจย

2) การมสวนรวมในฐานะทเปนผสงเกต (รวมกจกรรมโดยเปดเผยบทบาทผวจย) 3) สงเกตแบบไมมสวนรวมโดยสมบรณ (เปดเผยบทบาทผวจย ใชการสมภาษณ

และสงเกต เปนหลก แตรวมกจกรรมนอยทสด

9.2.1.2 การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant observation) เปนการสงเกตทนกวจยท าตวเปนคนนอกเขาไปศกษาในชมชน

เพอสงเกตการณ บนทกภาพเหตการณตางๆ ทเกดในชมชนอยางเปนกลาง โดยไมเอาตวเองเขาไปเกยวของ ไมวาอารมณความรสกรวม หรอความประทบใจ ความล าเอยงใดๆ การสงเกตวธนบางทเรยกวา Unobtrusive observation คอ ไมมการลวงล าเขาไปในกจกรรมใดๆ ของชมชนหรอกลมทท าการสงเกต ท าใหไดขอมลทเปนกลางตรงตามขอเทจจรง แตอาจมจดออนทการเปนคนนอกของนกวจย จะท าใหเกดการผดสงเกตของกลมและเกดการระมดระวงตวท าใหไมไดภาพจรงของเหตการณ การสงเกตแบบไมมสวนรวม แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1) สงเกตโดยผถกสงเกตไมรตว (สงเกตจากระยะไกล/หลงกระจกดานเดยว/อยในเหตการณแตไมเปดเผยตว)

2) สงเกตโดยผถกสงเกตรตว (อยในเหตการณและเปดเผยตว แตไมรวมกจกรรมใดๆ)

53

แบบของการสงเกต ขอด ขอเสย

มสวนรวม 1. ไดสงเกตอยางใกลชด

2. ท าไดทกเวลาและสถานท

3. เขาใจสาเหตของพฤตกรรมไดเพราะอยในเหตการณ

1. ใชเวลานานเพอใหตวอยายอม-

รบวาเปนสมาชกของกลม

2. อาจท าใหพฤตกรรมธรรมชาต ของกลมเปลยนไปเพราะสมาชก

ใหมเพมขน

ไมมสวนรวม 1. ไมตองเสยเวลาใหตวอยาง ยอมรบ

2. ไดสงเกตพฤตกรรมทเปน

ธรรมชาต

1. อยไกลอาจมองไมเหนพฤตกรรม

2. ท าไดบางเวลาและบางสถานท 3. ไมอาจรถงสาเหตของพฤตกรรม

บางอยางได

สงทนกวจยตองสงเกต แมวาในการสงเกตของนกวจยขณะอยในสถานการณสนาม จะไมสามารถเลอกสงเกตหรอแยกสถานการณทจะสงเกตออกจากกนได แตกมการแบงประเภทของสงทสงเกต 6 ประเภท เพอจะใหผสงเกตระลกวา ควรมรายละเอยดอะไรบางในแตละประเภทของสงทสงเกต และเปนคมอส าหรบตรวจสอบกอนออกจากสนามวาไดท าการสงเกต และเปนคมอส าหรบตรวจสอบกอนออกสนามวาไดท าการสงเกตครบถวนหรอไม ตกหลนขาดหายอะไรไปบาง และในการเขยนบรรยาย ควรแยกลกษณะสงทสงเกตเหนเปนหมวดหมอยางไร

1. การกระท า (acts) คอ เหตการณ หรอพฤตกรรมทเกดขนในชวงเวลาใดเวลาหนง ซงไมยาวนานตอเนอง เชน ลกษณะวถชวตหรอกจกรรมทวๆ ไป การแตงกาย นงหมเสอผา การกนอย การใชชวตในวนหนงๆ

2. กจกรรม (activities) คอ เหตการณ สถานการณ หรอ กจกรรมทกระท าในลกษณะตอเนองเปนแบบแผนปฏบตอยางเปนกระบวนการมขนตอน เชน ประเพณ พธกรรมตางๆ แบบแผนกจกรรมเกยวกบการเลยงสตว เพาะปลก การใชเวลาวาง การเรยนร การหาเลยงชพ ในระดบบคคลกลม ครอบครว หรอชมชนกได ซงการสงเกตกจกรรมเหลาน จะบงชใหเหนหนาท สถานภาพ บทบาทและความสมพนธของสมาชกในสงคม

3. ความหมาย (meaning) คอ การทบคคลอธบายหรอใหความหมายเกยวกบการกระท าหรอกจกรรม ซงอาจเปนลกษณะเกยวกบความคด ความเชอ คานยม ทศนคต การรบร โลกทศน บรรทดฐานหรอระเบยบเกยวกบกจกรรมนนๆ

54

4. ความสมพนธ (relationship) คอ ลกษณะความเกยวของระหวางบคคลตางๆ ในสงคมทศกษา วามลกษณะยดโยงกนอยางไร มแบบแผนอยางไร ทงในทางทขดแยงหรอลงรอยกน ซงจะท าใหสามารถวเคราะหโครงสรางทางสงคมของชมชน/กลมไดทงระบบเครอญาต การเมอง เศรษฐกจและอนๆ

5. การมสวนรวม (participation) คอ ลกษณะการปรบตว การยอมตามกลม การเขารวมในกจกรรมของกลมของสมาชกในสถานการณตางๆ 6. สภาพสงคม (setting) คอ สภาพสนามในสถานการณทนกวจยเขาไปศกษาทกแงมม ทงดานภมศาสตร สงคม วฒนธรรม แบบแผน ประเพณ ขนบธรรมเนยมตางๆ ขอมลท ไดจากการสงเกต ตองมการจดบนทกเพอปองกนการลมและปองกนความคลาดเคลอนของขอมล และชวยใหการวจยมความสมบรณมากขน โดยท าใหสามารถตงสมมตฐานชวคราวส าหรบการวเคราะหขอมลในสนามได และชวยเรยบเรยงความคดในการวางแผนขนตอนตอไป รวมทงเปนการชวยสรปขอมลเปนตอนๆ ไปในสนามดวย วธการบนทกมขนตอน ดงน 1. บนทกยอ เพอไมใหการสงเกตเปนปฏกรยาทไมเปนธรรมชาต หรอถกชะงกโดยการจดบนทก นกวจยควรจะตองฝกฝนความจ าใหมากกวาการจด แตถาจ าเปนกอาจบนทกแบบยอ เฉพาะขอส าคญ และใชค ายอชวย ใหเครองหมายชวย และอนๆ และอาจตองระมดระวงไมใหโจงแจงมาก หรอจดตลอดเวลา ยกเวนกรณทผวจยแสดงตนเปดเผยวาเปนผเขาไปศกษา 2. บนทกสนาม นกวจยตองจดเวลาส าหรบการท าบนทกใหสมบรณในแตละวนของการท างานสงเกตในสนาม เพอบนทกเรยบเรยงเหตการณทพบในวนหนงๆ ใหครบถวน ซงจะแบงสงทบนทกออกเปน 3 สวน คอ

2.1 field note บนทกสงทสงเกตเหนอยางละเอยด เชน สงแวดลอมตางๆ ทท าการสงเกตเปนอยางไร อยทไหน บคคลทเราสงเกตเปนใคร ท าอะไร พดอะไร และ เหตการณทเกดขนอะไรบาง มใครบางรวมในเหตการณ เกดอยางไร เพราะอะไร ท าไม

2.2 interpretation เปนการตความสงทสงเกตเหนในสวนทหนง โดยการแสดงความคดเหน สรปความหมายตามแนวทฤษฎทใชเปนกรอบ และตงสมมตฐานชวคราวไวในสวนน 2.3 research procedure เปนการบนทกถงวธการทผวจยใชในการสงเกตและรวบรวมขอมลเพมเตม หรอความบกพรองผดพลาดในการสงเกต ตลอดจนขอมลทตกหลนขาดหาย เปนการประเมนคณภาพขอมลทไดมา

55

วธการบนทก มขอควรปฏบตดงน 1. บนทกทนททสงเกตเปนเหตการณ โดยเรวทสดเทาทจะท าได 2. ท าแผนผงประกอบใหเหนภาพพอสงเขป เพอชวยในการระลก

3. จดสนๆ กอน แลวขยายความหรอเพมเตมเมอมเวลาภายหลง 4. สงเกตบรรยากาศของเหตการณใหเหมาะสมกบการจดบนทก

5. ระมดระวงสงทบนทกไมใหเปนความสงสยหรอกออนตราย

6. ควรท าส าเนาบนทกเกบไวแยกกนแหงละ 1 ชด ในทมดชด ปลอดภย

การสงเกต (ขอด) 1. สามารถบนทกเหตการณทเกดไดละเอยด

2. ไมขนอยกบความสามารถของผใหขอมล/ผตอบ

3. บนทกขอมลไดโดยไมตองอาศยความเตมใจของผถกสงเกต

4. อาจไดขอมลทเปนประโยชนและไมคาดหวงมากอน

5. สามารถทดสอบความถกตองแมนย าของค าตอบหรอขอมลไดเมอสงเกตไปชวงระยะเวลาหนง

6. สมภาษณเพมเตมไดในเรองหรอเหตการณทเกดขน ท าใหผสงเกตตความหมาย /แปรผลขอคนพบไดถกตองแมนย ามากขน

การสงเกต (ขอควรระวง) 1. เหตการณบางอยางทตองการศกษาอาจเกดขนกะทนหนไมสามารถวางแผนไดลวงหนา

2. อาจมมากกวาหนงเหตการณเกดขนในเวลาเดยวกน ไมสามารถท าใหสงเกตไดทงหมด

3. บางอยางเปนพฤตกรรมสวนบคคลทไมอาจสงเกตได 4. ถาผถกสงเกตมสวนไดสวนเสย คณหรอโทษ จากผลการวจยอาจเปลยนพฤตกรรมเมอถก

สงเกต

5. การสงเกตไมเหมาะกบกลมทมขอบเขตกวางจนไมสามารถสงเกตกลม/เหตการณ/รายละเอยดได

6. การวเคราะหขอมลตองใชวธการแปลความหมายหรอตความไปตามลกษณะขอมล ซงอาจกอใหเกดคตหรอความล าเอยงขนได

56

ความถกตองของขอมลทไดจากการสงเกต

ผสงเกตนบเปนเครองมอหนงของวธการสงเกต การเปนเครองมอของการท าวจยอาจกอใหเกดทงผลดและผลเสย เพราะเปนผน าเอาขอมล/เรองทสงเกตมาสรป ผสงเกตอาจตความหมายของพฤตกรรมทสงเกตผดพลาดท าใหขอสรปขาดความถกตองแมนย า ความผดพลาดทเกดจากตวผสงเกตเองอาจเกดจากอคต/ความล าเอยงของผสงเกต/เกดเพราะความไมร

อคตทเกดจากผสงเกต

1. เกดจากการเขาไปมสวนรวมในเหตการณเกดความผกพน กลายเปนความล าเอยง 2. สรางความสมพนธกบผใหขอมลมากเกนไป จนไดขอมลทมอคต 3. มความคนเคยจนละเลยจดบนทกเรองทตนคนเคย

4. เกดเพราะความไมร เพราะขาดความเขาใจ/รชดในสงทตนศกษา

การเตรยมตวของผสงเกต

1. ตองไดรบการอบรมถงหลกการสงเกตทด 2. พรอมทจะคลกคลกบงานสนามไดเปนระยะเวลานาน

3. ปราศจากอคต/ท าตว/ท าใจ/วางความคดใหเปนกลาง 4. ระมดระวงทจะไมเขาไปเกยวของกบผถกสงเกต จนท าใหพฤตกรรมของผถกสงเกต

เปลยนแปลงไป

5. ควรมความรอบรในพฤตกรรมของคนในสงคม

6. ควรศกษาขอมลเบองตนในเรองทเขาไปสงเกตกอน

การฝกอบรมผสงเกต

1. เปนเรองส าคญมากหากอยากไดขอมลทเปนกลาง ไมบดเบอน ปดบงคานยมของผสงเกต

2. ผสงเกตตองไดขอการฝกอบรม/ฝกฝนใหเปนผสงเกตทด 3. จ าเหตการณไดแมนย า

4. มความวองไวในการสงเกตสงตางๆ ทเกดรอบดาน

5. บนทกเหตการณไดครบถวน

57

9.3 การสมภาษณแบบเจาะลก (In depth Interview) การสมภาษณแบบเจาะลก หมายถง การพดคยหรอซกถามระหวางคนสองคนหรอ

มากกวาตองการขอมลละเอยดลกซงเกยวกบเรองใดเรองหนง ซงในการสมภาษณหรอการสนทนานจะมผถามฝายหนงและผตอบอกฝายหนง โดยผสมภาษณตองมจดสนใจอยแลว ตองตงแนวค าถามกวางๆ เตรยมไวตามวตถประสงคทตองการ และพยายามหนความสนใจของผใหสมภาษณเขามาสจดทตงไว ซงผวจยจะรอยกอนวา ตองการขอมลอะไร ชนดใด จงพยายามโยงเขาหาประเดนทตนตองการในลกษณะทจะลวง (probe) เอาขอเทจจรงออกมาเฉพาะจดนนๆ อาจจะตองใชวธรกผตอบดวยวธการตางๆ เชน ตงสถานการณสมมตใหผตอบแสดงความคดเหน หรอตงค าถามตขลม เพอใหผถกสมภาษณ แสดงปฏกรยาตอบออกมา การสมภาษณแบบน ตองก าหนดตวผใหขอมลส าคญ หรอผใหขอมลหลก (Key informants) ไวเปนการเจาะจงกอน โดยทผวจยตองมความรวาใครคอผทตนควรไปสมภาษณ เปนผทมความรเรองทตนตองการดอยางละเอยดลกซงเพยงพอ บคคลเหลานอาจเปนผทท างานเกยวของโดยตรง ผร หรอมลกษณะพเศษโดยเฉพาะ เชน นกการเมอง ผน าทางวชาการ ผบรหาร ผน าชมชน ผรในชมชน ในการสมภาษณระดบลกนจะเลอกสมภาษณจ านวนไมกคน

การสมภาษณถอเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพทมคณประโยชนสงอนหนง เพราะการพดคยซกถามนนจะท าใหผวจยหรอผสมภาษณไดทราบและเขาใจวาผใหสมภาษณคดอยางไรรสกอยางไร มพฤตกรรมในเรองนนๆ อยางไร และอะไรเปนเหตจงใจใหคดและปฏบตเชนนน การสมภาษณอาจแบงได 2 ลกษณะ คอ 1. การสมภาษณ โดยไมมแนวทางเปนตวก าหนด (Informal Conversational Interview) 2. การสมภาษณ โดยมแนวทางเปนตวก าหนด (General Interview Guide Approach)

1. การสมภาษณโดยไมมแนวทางเปนตวก าหนด (Informal Conversational

Interview) เปนการพดคยทไมไดก าหนดแนวทางการสมภาษณทเปนค าถามและรายละเอยด

ค าถามเพยงแตใหแนวของการสมภาษณไปอยางกวางๆ การพดคยในลกษณะนโดยมากจะใชควบคกบการสงเกต หมายถง การสนทนาและพดคยอยางไมเปนทางการ ซงผวจยไมไดตระเตรยมหรอประมาณการอะไรลวงหนา สวนดอยางหนงของการสนทนาและพดคยอยางไมเปนทางการกคอมความยดหยนสง เปดโอกาสใหผวจยไมเขาใจและเรยนรเกยวกบสถานการณตางๆ อยางละเอยดลกซงมากยงขน เนองจากไมมกรอบหรอแนวค าถามเปนตวก าหนดทศทางในการสนทนา แตผสมภาษณจะตองเขาใจประเดนและเรองทวจยตลอดจนขอมลทตองการเปนอยางด แลวพลกแพลงค าถามและวธถามใหไดขอมลตามตองการ

58

2. การสมภาษณ โดยมแนวทางเปนตวก าหนด (General Interview Guide

Approach) มกมแนวทางไวตองการสนทนาในหวขอใดบาง แนวทางนมกออกมาในรปของแนว

ค าถาม (Interview guide) ซงประกอบดวยรายละเอยดของค าถามทตองการค าตอบ โดยก าหนดขนลวงหนาอยางแนชด ผสมภาษณจะตองสมภาษณไปตามล าดบค าถามนน ในประเภทนกเทาๆ กบใชวธการสมภาษณ และวธใชแบบสอบถามควบคกนไปเปนสวนมาก เพราะจะชวยใหผสมภาษณมโอกาสไดสงเกตปฏกรยาของผตอบซงจะชวยก ากบความถกตอง นาเชอถอไดของค าตอบไดดวย ขณะเดยวกนกอาจซกถาม หรอขยายค าถามใหกระจางชดได เพราะเปนการสนทนาแบบปากตอปาก สวนอกประเภทหนง ซงท าใหผวจยสามารถควบคมสถานการณและทศทางในการสนทนาไดบางพอสมควร ท าใหผวจยไมเสยเวลาในการถามค าถามทตองการ อยางไรกตามแนวค าถามกมลกษณะยดหยน และเปดกวางใหผวจยไดขอมลและขอคนพบทเปนประโยชน แตไมไดคาดหมายไวกอน เพราะฉะนนการสนทนาในลกษณะนจงมสวนดอยมาก

ในการท าภาคสนามจรงๆ ควรจะใชการสงเกตรวมกนกบการสมภาษณเพอใหผวจยมนใจในการท าความเขาใจและตความขอมลเพราะบางครงขอมลทไดจากการสงเกตแตเพยงอยางเดยว อาจน าไปสการเขาใจและตความทผดพลาดได การสมภาษณจงเปนเครองมอพนฐานทส าคญอกประการหนงของการเกบรวบรวมขอมลในเชงคณภาพ

เทคนคของการสมภาษณกไมแตกตางจากหลกการทวไปในการเกบขอมลเชงปรมาณ แตสงทส าคญส าหรบการวจยเชงคณภาพ คอ ศลปะการฟงของผวจยซงจะตองหดฟง และจบความอยางอดทนและถกตอง เพราะค าตอบจากการสมภาษณแบบลกจะไมใชค าตอบทไดจากการสมภาษณดพอจะสนทนาไดลกซง นอกจากน ควรเพมความแมนตรงและความนาเชอถอไดของขอมลทไดจากการสมภาษณดวยวธการตางๆ เชน ถามซ าดวยค าถามหลายๆ แบบ ตรวจสอบค าตอบจากเอกสาร หรอหลกฐานอนๆ สมภาษณซ าในสถานการณอนๆ กบผใหสมภาษณคนเดยวกน หรอเปรยบเทยบค าตอบกบผใหสมภาษณตางคนกน เปนตน แตตองเลอกดวาผใหสมภาษณตางกนนน มภมหลงคลายกนหรอไมแตกตางกนเกนไปดวย

59

บรรยากาศการสมภาษณระดบลก

1. ควรมลกษณะเปนกนเอง ด าเนนไปอยางไมเปนพธการ

2. การพดคยเปนธรรมชาต ระหวางผสมภาษณ – ผใหขอมล

3. ไมเรงรดการสมภาษณ

4. เปนการสอสารแบบตอบโตกนทงสองฝาย (two-way communication) 5. ผใหสมภาษณแสดงความคดเหน ใหขอมลไดเตมทโดยไมมอทธพลของบคคลอนมา

รบกวน

การสมภาษณระดบลก

1. สามารถเจาะหาขอมลรายละเอยดของเรองทตองการศกษาเฉพาะเรองไดมากกวาการสงเกต

2. สามารถใชเปนเครองมอหารายละเอยดของประเดนเพมเตม

3. สามารถหาเงอนง าใหมๆ ของปญหา สามารถเปดมตใหมของปญหา

ขอดอยของการสมภาษณระดบลก

1. ผวจยตองคอยจดบนทกรายละเอยดของขอมล อาจท าใหการสนทนาไมเปนธรรมชาต 2. การใชเครองบนทกเสยงอาจมผลกระทบตอค าตอบของผใหสมภาษณ 3. ผวจยสวนใหญมเวลาอยในชมชนทศกษาไมนานอาจท าใหไมมเวลาตรวจสอบความ

ถกตองและความเชอถอไดของขอมล

ความเชอถอไดของการสมภาษณระดบลก

1. สวนหนงขนอยกบวธการเลอกตวอยาง - ผวจยควรจะเลอกผใหสมภาษณทเปนตวแทนของประชากรกลมตางๆ ทเปนเปาหมายของการวจยหรอเลอกผทสามารถชประเดนตางๆ ไดชดเจนขน

2. อกสวนหนงขนอยกบผใหขอมล

- ความสามารถในการตอบของผใหขอมลเปนปจจยหนงทจะท าใหผวจยไดขอมลทแทจรง หรอเพยงพอตอการศกษาหรอไม หากผใหขอมลไมมความสามารถในการสอสารทดกอาจเกดปญหาได

3. อคตของผตอบ หากผตอบมอคตทงในทางบวก และทางลบกบประเดนทศกษา อาจใหขอมลทเปนความคดเหนทรนแรง หรอเกนความเปนจรงไปมาก

60

4. อคตของผสมภาษณ หากมสมมตฐานไวแลว หรออยากใหผ ใหขอมลตอบตามทตองการ กจะพยายามซกถามน าไปสค าตอบทตองการ

องคประกอบทมผลกระทบตอการใหขอมล

.

File = Observation. Doc or Observetion.zip

สถานการณขณะสมภาษณ เวลา บคคลทสาม

เจตคตของชมชน

ผสมภาษณ คณลกษณะทางสงคม

ทกษะในการสมภาษณ

แรงจงใจ

อนๆ

ผใหสมภาษณ คณลกษณะทางสงคม

ความสามารถในการตอบ

ความเตมใจในการตอบ

อนๆ

เรองทจะสมภาษณ เกยวของกบเรองการเมอง (เขาใจ) ยาก

ระดบความสนใจ

ท าใหเกดความวตกกงวล

61

การจดสนทนากลม (Focus Group Discussion)

การจดสนทนากลม

(Focus Group Discussion)

เปนการสนทนาระหวาง ผวจย และกลมผใหขอมล

ประมาณ 8-12 คน โดยมผด าเนนการสนทนา (ผวจย) เปนผจดประเดนการสนทนา เพอให

สมาชกในกลมไดแสดงความคดเหนตอประเดน

ของการสนทนาอยางกวางขวางและลกซง

การจดสนทนากลมเปนวธการเกบขอมล

ทไดรบความนยมอยางแพรหลาย

เพราะสามารถรายงานผล

ไดอยางรวดเรวใชเวลานอย

62

การพจารณาเลอกใช FGD

เหตผลหลกๆ ส าหรบเลอกการท า FGD คอ

1. ตองการสงเกตพฤตกรรมภายในกลมของสมาชก

2. สามารถเหนปฏกรยาภายในกลม (Group interaction) 3. ประหยดเวลาและคาใชจาย สามารถเกบขอมลจากคน 8-12 คน

ภายในเวลาไมเกน 2 ชวโมง 4. ตองการทราบความรสกและทาทของกลมทมตอเรองราวหรอ

สงใดสงหนงทท าการศกษา

1. ผทมหนาทเกยวของ

1.1 ผด าเนนการสนทนา (moderator) 1.2 ผจดบนทก (Note – taker) 1.3 ผชวย (assistant)

องคประกอบในการจดสนทนากลม

63

2. แนวค าถามในการสนทนากลม ประกอบดวย

2.1 การเปดฉากสนทนา

2.2 ค าถามอนเครอง 2.3 ประเดนค าถามทครอบคลมวตถประสงคในการวจย

3. อปการณสนาม

3.1 เครองบนทกเสยง 3.2 สมด & ดนสอ ส าหรบจดบนทก

4. แบบฟอรมส าหรบคดเลอกผเขารวมสนทนากลม

คนท ทอย อาย การศกษา อาชพ M.S. จ านวนบตร อายบตร

1 25 ป ป.4 ท านา ค 2 3, 1

2 28 ป ป.6 ท าไรออย ค 1 2

3 . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

64

5. สงเสรมสรางบรรยากาศ

5.1 น าดม

5.2 ของขบเคยว

6. ของสมนาคณ ผรวมสนทนากลม

7. สถานท 7.1 เงยบสงบ ไมมคนพลกพลาน

7.2 อากาศถายเทสะดวก

7.3 ไมรอน หรอลมแรงเกนไป

ขนตอนในการจดสนทนากลม

1) คดเลอกคนทจะเขากลมโดยแบบฟอรมทเตรยมไว 2) ทาบทาม เชญชวน และนดหมาย เวลา & สถานท 3) เชญผเขารวมสนทนากลมเขานงในกลม

4) M. แนะน าคณะและแจงวตถประสงคในการสนทนา

5) ขอใหผเขารวมสนทนาแนะน าตว

6) M. สรางบรรยากาศของความเปนกนเอง 7) ขออนญาตบนทกเสยงการสนทนา และเปดโอกาสใหซกถาม

ขอสงสย

8) เรมการสนทนา โดยยดแนวค าถามเปนหลกและพจารณา

ความเหมาะสมและยดหยน มความครอบคลมเนอหาท ตองการ

9) จบการสนทนาดวยการเปดโอกาสใหผเขารวมสนทนาถาม

ขอของใจอกครงหนง 10) แจงของสมนาคณ และแสดงค าขอบคณ

65

บคลกลกษณะทดของผทจะท าหนาท Moderator

นอกจากมความรความเขาใจเกยวกบโครงการวจยเปนอยางดแลว

Moderator ควรมลกษณะตอไปน

1. เขากบคนไดงาย, เปนมตร

2. ท าใหคนทพดคยดวยรสกสบายใจ

3. นายอมรบ และนานบถอ

4. อบอน เขาใจความคดและความรสกของผอน

5. มทกษะในการพดทด, ทวงทวาจาด

6. เปนผฟงทด, ตงใจฟง และมการตอบสนองทเหมาะสม

7. ราเรง, สนกสนาน

8. สามารถใชภาษากายสอสารไดด / รภาษาทองถน

9. สามารถจบประเดนไดเรว และเชอมโยงไดด

66

การเลอกสถานทส าหรบการสนทนากลม

1. ควรเปนสถานททเปนสวนตว ไมมบคคลภายนอกมานงด หรอฟงการสนทนา

2. ควรเปนสถานททเงยบ สามารถไดยนสมาชกพดไดอยางชดเจน

3. ควรเปนททเยนสบาย อากาศถายเทด ไมรอนอบอาว, ไมมลมแรงเกนไป, ถาเปนหองปรบอากาศไมควรเยนจดเกนไป

4. ควรเลอกททสมาชกเดนทางไปไดงาย

การจดทนงส าหรบสมาชกภายในกลม

หลกเลยงการจดทนงใหสมาชกภายในกลม

ควรใหอสระแกสมาชกเลอกทนงเอง

รปแบบการจดทนงควรเปนลกษณะท Moderator

สามารถสบตากบสมาชกไดทกคน

ระยะหางระหวาง Moderator กบสมาชกทกคนควรเทากน

และสามารถมองเหนกนไดชดเจน

67

การจดการกบสมาชกพเศษ

สมาชกทพดนอย / เงยบ

สมาชกทผกขาดการพด

สมาชกทอยากพดแตไมกลาพดในกลม

พดนอกเรอง, พดไมตรงกบเรองทกลมพด

การซกโดย Moderator

ควรกระท ำเมอ

ค าตอบไมชดเจน, คลมเครอ

ค าตอบไมสมบรณ

ค าตอบอาจไมถกตอง

ค าตอบไมตรงค าถาม

68

ความส าเรจของการจดการสนทนากลม

1) การเตรยมการลวงหนา

2) การคดเลอกสมาชกในกลม

3) เครองมอ (แนวค าถาม)

4) บทบาทของ Moderator

5) ปจจยแวดลอมโดยทวไป

ประเดนหลกของการเปน Moderator

1. M. ไมใช “คร” (สอน

2. M. ไมใช “ผพพากษา” (ตดสนถกผด)

3. M. ไมดถกสมาชกในกลม

4. M. ไมจ าเปนตอง “เหนดวย” หรอ “ไมเหนดวย”

5. M. ไมปอนค าตอบใหสมาชกในกลม

69

การสนทนากลม

เปนการศกษาความคดเหนความรสกนกคด

และพฤตกรรมของสมาชก

จงไมมค าตอบท “ถก” หรอ “ผด”

ขอผดพลาดทพบในการแปลผล FGD

1. พยายามวเคราะหและแปรผลใหออกมาในลกษณะเชงปรมาณ

เชน 20% ของสมาชกกลมเหนวา......หรอ 7 ใน 9 ของสมาชก

รสกวา.......

2. ฟงค าตอบของสมาชกแลวสรปแบบผวเผน โดยเฉพาะถาไมม

การซกถามใหมากพอ อาจน าไปสขอสรปทผดพลาดได

3. ไมสามารถสงเคราะหและสรปความคดรวบยอดจากการสนทนากลม

70

MODERATOR SELF-EVALUATION

Date February 20 Name ________________________________

Topic Diarrhea / Treatment .

I have conducted a 60-minute focus group with respondents.

On scale of 1-10, where 10 is high and low, here is how I would score myself.

LOW HIGH

1. Maintained rapport 1 3 4 5 6 7 8 9 10

2. Included everyone in the discussion (without serial 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Interviewing)

3. Stayed on purpose 1 2 3 5 6 7 8 9 10

4. Asked question that opened up respondents 1 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Used active listening skills (acknowledgement, linking) 1 3 4 5 6 7 8 9 10

6. Probed for clarity 2 3 4 5 6 7 8 9 10

7. Kept my ego out of the conversation 1 2 3 4 6 7 8 9 10

8. Did not put words in mouths of respondents 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9. Knew my guide well 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10. Focused on the participants, not my papers 1 2 3 4 6 7 8 9 10

2

1

4 2

2

1 5

1

1 5

ไมมค าตอบส าเรจรปทจะตอบวา

ควรจะเลอกตวอยางวธใด

จ านวนตวอยางเทาไร

เพราะการวจยเชงคณภาพมกเปนการศกษา

เฉพาะเรองเฉพาะกลม เปนการศกษาเพออธบายสภาพการณ ของพนท และเหตการณเฉพาะนน ๆ

71

โดยสรป การเลอกตวอยางในการวจยเชงคณภาพแบงเปน 3 ระดบ คอ

ระดบท 1 เลอกกลมประชากรในเชงทฤษฎ (theoretical population) ซงเปนประชากรทอยในขอบขายของการศกษา

ระดบท 2 เลอกกลมประชากรเชงประจกษ (empirical population) หมายถง ชมชนทเลอกเพอการศกษาจรง

ระดบท 3 เลอกบคคลหรอตวอยางโดยใชการเลอกตวอยางแบบ

สโนวบอลล และการเลอกตวอยางแบบหลากหลาย

วธการทกลาวมานเปนเพยงกรอบในการเลอกตวอยาง ซงมความ

ยดหยนสง ทงนเพราะผวจยทใชเวลาคลกคลอยในชมชน จะเปนผทรดทสด

2. การเลอกตวอยางแบบหลากหลายมต

ผวจยพจารณาก าหนดมตหรอกลมตามวตถประสงคและกรอบแนวคดของการวจย โดยใชแนวคดพนฐานของการเลอกตวอยางแบบหลากหลายมต คอ ในระหวางกลมบคคลทมอายใกลเคยงกน

มตหรอกลมทผวจยสามารถน ามาใชในการเลอกตวอยาง เชน เพศ อาย เขตทอยอาศย อาชพ

72

ตวอยาง การเลอกตวอยางหลายมต เชน ผวจยตองการมต ดานเพศ, อาย, และการออกก าลงกาย

ออกก าลงกาย ไมออก

อาย ประจ า ก าลงกาย รวม

ชาย หญง ชาย หญง

15 – 24 1 1 1 1 4

25 – 49 1 1 1 1 4

50 – 65 1 1 1 1 4

รวม 3 3 3 3 12

ก. (ผใหญบาน)

ข. (คร)

ค. (พระ)

ง. (ผอาวโส)

1

2

1

2

1

2

73

ค าถามทมกมเสมอ คอ จ านวนตวอยางเทาไร

ค าตอบทเปนหลกเกณฑสากล คอ

“เมอใดทขอมลทไดจากกลมตวอยางเหลาน เกดความซ ากน

จนเกดเปนแบบแผนทแนนอนแลว แมจะสอบถามคนอน ๆ อก

ขอมลทไดออกมากจะเปนลกษณะเดยวกน เมอนนแสดงวา

หยดถามได”

โดยทวไปวธการเลอกตวอยาง 2 ลกษณะ คอ

1. การเลอกตวอยางแบบสโนวบอลล (Snow ball sampling)

2. การเลอกตวอยางแบบหลากหลายมต (Dimensional sampling)

74

1. การเลอกตวอยางแบบสโนวบอลล

นยมใชส าหรบการสมภาษณผรหรอผใหขอมล (Key informants) โดย

ผวจยไมมกลมเปาหมายทตองการศกษาโดยเฉพาะ เชน การศกษาขอมลชมชน

หรอการศกษาเครอขายในสงคมจดเรมตน อาจเรมจากผใหญบาน จากนนผวจย

จะถามถงบคคลอนทผวจยควรสมภาษณตอไป

4. เลอกหมบานทจะใชศกษา โดยพจารณาถง:

เปนหมบานทมลกษณะสอดคลองและตรงกบ

วตถประสงคของการวจย

มขนาดของชมชนทไมใหญมาก

การคมนาคมสะดวกเขาถงงาย

มความเขาใจในภาษาทองถน

75

การเลอกบคคลหรอตวอยางในการศกษา

ในการเลอกบคคล หรอตวอยางในการวจยเชงคณภาพจะไมใช

วธการสมตวอยางแบบทใชในการวจยเชงปรมาณ แตจะใชวธการเลอก

บคคล หรอตวอยางแบบเจาะจง (Purposive)

การเลอกชมชนทจะศกษา

มหลกเกณฑทผวจยควรพจารณา คอ

การเลอกพนทศกษาควรสอดคลองกบประเดน

ปญหา และวตถประสงคของการศกษา

ไมควรเลอกชมชนใหญ การคมนาคมเขาถงสะดวก

มความปลอดภยในชมชน

มความเขาใจในภาษาทองถน

มคนในชมชนทผวจยรจก และเชอถอ

76

วธปฏบตในการเลอกชมชนทจะศกษา

1. รวบรวมพนททมลกษณะตรงกบประเดนปญหาและสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย และมมากกวา 1 จงหวด

2. เลอกจงหวดทมลกษณะใกลเคยงกบวตถประสงคมากทสด

3. เมอเลอกจงหวดแลวพจารณาเลอกอ าเภอ ต าบลทตรงและสอดคลองกบประเดนปญหามากทสด

กลมตวอยางในการศกษาเชงปรมาณ

มหลกในการพจารณา คอ

เปนตวแทนของประชาชนทศกษา (represent)

วธการสมตวอยาง (sampling)

ขนาดของกลมตวอยาง (sample size) ทเหมาะสม

และมากพอ

77

กลมตวอยางในการวจยเชงคณภาพ

มหลกในการพจารณา คอ

การเลอกชมชนทจะศกษา

การเลอกตวอยางในการศกษา

78

กระบวนทศนในการวจยเชงคณภาพ

กระบวนทศน เมอ Thomas Kuhn (1922-1996) นกปรชญาแหงศาสตร เสนอมโนทศนเรอง “กระบวนทศน” (paradigm) เปนครงแรกในหนงสอ The Structure of Scientific Revolutions เมอป ค.ศ. 1962 (พมพอกหลายครงในเวลาตอมา) วงการศกษาวจยทงทางวทยาศาสตรกายภาพและสงคมศาสตรตนเตนกนมาก หนงสอดงกลาวไดรบการกลาวถงอยางกวางขวางในศาสตรแทบทกสาขา ในหนงสอแขนงตางๆ นน มจดตงตนอยทการเปลยนแปลงในกระบวนทศน เมอกระบวนทศนเปลยนไป จะมผลใหคนเปลยนค าถามในการคนควา เมอค าถามเปลยน ขอมลทตองการเพอตอบค าถามกเปลยน สงนน าไปสการเปลยนแปลงในเครองมอส าหรบการคนควา และวธการวเคราะหหาค าตอบดวย สรปวา เมอกระบวนทศนเปลยน ความคด พฤตกรรมและกระบวนการคนควาวจยทงหมดกเปลยนไป ซงจะน าไปสการคนพบใหมและความรใหม ในมมมองน การปฏวตในวทยาศาสตรและในศาสตรอนๆ จะเกดขนไมไดเลย ถาไมมการเปลยนแปลงในกระบวนทศน (Kuhn, 1970)

แนวความคดทเรมตนขน โดยมจดมงหมายอยทการท าความเขาใจการเปลยนแปลง ในทางวทยาศาสตรการภาพของ Kuhn น ไดถกน ามาประยกตใชในศาสตรแขนงอนๆ รวมทงสงคมศาสตรอยางรวดเรว ในชวงเวลาตงแตทศวรรษท 1960 เปนตนมา ดเหมอนวา มโนทศนเรองกระบวนทศนจะไดรบการกลาวถง และถกเถยงกนภายในสงคมศาสตร บอยกวาในทางวทยาสตรดวยซ า Schwandt (2001) กลาววา อทธพลของหนงสอ The Structure of Scientific Revolutions ท าใหเกดเปนแฟชนในวงการสงคมศาสตรทจะพดถงกระบวนทศน และปจจบน ค านถกใชจนเกอบจะเรยกวาเปนค าสามญ ทแทบไมตองอธบายวาความหมายทแทจรงคออะไรไปแลว

แตเพอจดมงหมายของเราในทน สมควรจะตองท าความเขาใจกอนวา อะไรคอกระบวนทศน?บงเอญ Kuhn เองกไมไดใหนยามความหมายไวอยางชดเจนในหนงสอของเขา วาค านทเขาใชหมายถงอะไร หลายคนทเขยนถงเรองน จงนยามเอาตามทตวเองเขาใจ หรอไมกตความเอาตามความเขาใจวา Kuhn ใชค านเพอหมายถงอะไร ซงนนแปลวามนยามทอาจจะแตกตางกนหลากหลาย ขนอยกบวาใครเปนผใหนยามนนๆ นกเขยนทสนใจดานนคนหนงกลาววา ไมใชเรองแปลกทเราไมสามารถบอกไดอยางชดเจนวา ความหมายทแทจรงของกระบวนทศนคออะไร เพราะแมแต Kuhn เองกใชค าวา paradigm (กระบวนทศน) ในความหมายตางๆ กนไมนอยกวา 21 ความหมาย (Masterman, 1970 อางใน Guba, 1990)

Schwandt (2001: 183-184) สรปวา โดยรวมๆ แลว Kuhn ใชค าวากระบวนทศนในสองความหมายหลกๆ คอ ความหมายแรก ใชหมายถงกรอบความร หรอกรอบวธความคด (cognitive

79

framework) เปนแนวทางส าหรบแกปญหาทคนในวงการเดยวกนยดถอวารวมกน เชนในหมนกดารา-

ศาสตร นกเคม หรอนกมานษยวทยา เปน อกความหมายหนง Kuhn ใชค าวากระบวนทศนเพอ หมายถงสงทคนยดถอ กระบวนทศนในความหมายนเปนเรองของความเชอ , คานยม, วธการ, หรอทาทตอสงใดสงหนง ซงคนในวงการเดยวกน เชอ หรอยดถอรวมกน ในความหมายน กระบวนทศนกคลายๆ กบ “โลกทศน” (worldview) หรอมมมองทสมาชกของกลม (ไมวาจะเปนกลมทางวชาการ เชน นกฟสคส นกเคม นกสงคมศาสตร เปนตน หรอกลมแบบอน เชน กลมคนในวฒนธรรมเดยวกนเปนตน กตาม) ใชในการมองโลก มองปรากฏการณ Schwandt เหนวา ความหมายหลงนเปนสงทนกสงคมศาสตรทวไปเขาใจเมอพวกเขาเอยถง หรอใชค าน Guba (1990: 17) ใหนยามกระบวนทศนแตเพยงสนๆ วา “คอระบบความเชอทชวยชน าการกระท า ไมวาจะเปนการกระท าสงทเปนเรองปกตธรรมดาๆ ในชวตประจ าวน หรอการกระท าทเกยวกบการคนควาอยางเปนระบบหรอเปนวชาการกตาม” (เนนโดยผเขยน)

Patton (1990: 37) ใหความหมายและอธบายกระบวนทศน โดยใหรายละเอยดดงตอไปน: กระบวนทศนกคอโลกทศน, คอแนวความคดทวๆ ไป, คอวธการทคนใชในการท าความเขาใจ

โลกแหงความเปนจรงอนซบซอน เปนสงทฝงลกอยในกระบวนการศกษาอบรม ในหมคนทยดถอและปฏบตตามโลกทศนนน กระบวนทศนจะชวยบอกคนทยดถอและปฏบตวา อะไรส าคญ อะไรถกตองและมเหตผล นอกจากน กระบวนทศนยงเปนบรรทดฐานทชวยชใหผปฏบตรวา ควรกระท าอะไร อยางไร โดยไมตองเสยเวลาไปถามหรอคนหาค าตอบกอนวา ท าไมจงท าสงนน และท าไมจงท าอยางทท านน การทกระบวนทศนเปนบรรทดฐานนน มทงขอดและขอเสย ทเปนขอด คอ มนชวยใหเราท าอะไรไปไดโดยไมตองลงเล คอ ไมตองไปเสยเวลาหาเหตผล หรอค าอธบายของการกระท ากอน ทเปนขอเสย คอ ผปฏบตมกจะไมร เหตผลแทจรงของการกระท าอยางทตวเองท านนคออะไร เนองจากเหตผลนนจะซอนอยในขอสรปของกระบวนการทศนนน หรอถกละไวในฐานะเปนสงททกคนเข าใจแลว จงไมมใครตดใจทจะตงค าถาม

กลาวเฉพาะในการวจย นกวจยมกด าเนนการภายใตโลกทศน หรอแนวคดอยางใดอยางหนงในสาขาวชาของตน โลกทศนทวาน ความจรงกคอวธมองโลกมองสงตางๆ คอ วธการตความสงทเรยกวาขอมล และคอ การตดสนวาสงทเรยกวาขอมลนน เปนความจรง เขาขาย หรอมความส าคญควรแกการน ามาศกษาวเคราะหหรอไม (LeCompte snd Schensul, 1999a)

เนองจากการวจยเปนกระบวนการคนควาหาค าอธบายหรอค าตอบ (คอ หาความร หรอความจรง) ใหแกประเดนค าถามเรองใดเรองหนง กระบวนทศนในการวจยจงหมายถงระบบความเชอทจะชน าวา นกวจยควรจะท าอะไร และควรท า อยางไร จงจะบรรลถงสงทเรยกวา ความจรงหรอความรได อะไร ในทนเกยวของอยางหลกเลยงไมไดกบค าถามวา ธรรมชาตของโลก ธรรมชาตของความจรง /ความร ทนกวจยตองการนน เปนอยางไร ความจรง /ความร กบผแสวงหามน (คอนกวจย) ม

80

ความสมพนธกนหรอไมสวนทวา “อยางไร” นน เกยวของกบค าถามวา นกวจยจะเขาถงความจรง หรอความร ไดอยางไร โดยนยน กระบวนทศนจงมความเชอมโยงกนอยางใกลชดกบแนวทางและวธการวจย

สงครามกระบวนทศน ในชวงครสตศตวรรษท 1960 และ 1970 ซงเปนเวลาทหนงสอ The Structure of

Scientific Revolutions ของ Kuhn ก าลงไดรบการกลาวถงในฐานะทใหมมมองใหม แกการท าความเขาใจพฒนาการของศาสตรแขนงตางๆ อยนน วงการวจยทางสงคมศาสตรมการถกเถยงกนในทางวธการอยางเอาจรงเอาจง การถกเถยงกนนไดรบอทธพลและแรงบนดาลจากแนวความคดในหนงสอของ Kuhn ไมมากกนอย ประเดนส าคญทน าไปสการถกเถยง คอ ความเหนทแตกตางกนเกยวกบธรรมชาตของสงทเรยกวา ความจรงหรอความร ในสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร วาเปนอยางเดยวกบในทางวทยาศาสตรหรอไม เนองจากความเหนเกยวกบเรองน มนยโดยตรงตอวธการวจย ดงนนเนอหาหลกในการถกเถยงกน จงเกยวของโดยตรงกบเรองของระเบยบวธวจย ค าถามส าคญคอ การวจยทางสงคมศาสตรควรใชแนวทางและวธการ อยางเดยวกบในการวจยทางวทยาศาสตรหรอไม? รปธรรมของการถกเถยงกนในเรองน ตลอดเวลาตงแตมาจนกระทงเมอเรวๆ น เปนการโตกนในทางปรชญาและแนวความคด ระหวางนกสงคมศาสตรสองคาย คอ “คายเชงปรมาณ” ซงเหนวาการวจยทางสงคมศาสตร ควรใชวธการอยางเดยวกบทใชในทางวทยาศาสตร กบ “คาเชงคณภาพ”ซงเชอวา วธการแบบวทยาศาสตรไมเหมาะกบเนอหาของเรองทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรและดงนน วธทใชในการวจยจงไมควรเปนอยางเดยวกบทใชในทางวทยาศาสตร ทงสองคายนมจดยนทางกระบวนทศนทแตกตางกน ฝายแรกทยดแนวทางแบบวทยาศาสตรนน ไดรบอทธพลโดยตรงจากแนวคดทรจกกนมานานในนาม “ปฏฐานนยม” (Positivism) สวนของฝายหลง ไดรบอทธพลจากแนวคดหลายกระแสและจากปรชญาหลายส านก เฉพาะอยางยงแนวคดและปรชญาท ร จ กกนในนาม “ปรากฏการณว ทยา” (Phenomenology) “นฤมตนยม”(constructionist) “นยนยม” (interpretive) และ “ทฤษฎวพากษ” (critical theory)

กระบวนทศนของฝายหลงนบางทานเรยกวา “กระบวนทศนใหม” (new paradigm หรอ emergent paradigm) บาง เรยกวา “กระบวนทศนแบบธรรมชาต” (naturalistic paradigm) บาง (Lincoln and Guba, 1985) ในทน ผเขยนจะเรยกวา “กระบวน-ทศนทางเลอก” (alternative

paradigm) ตามค าท Maykut and Morehouse (1994) ใชในการกลาวถงกระบวนทศนน เพอจะสอความหมายวา นเปนทางเลอกอนหนง นอกเหนอจากกระบวนทศนปฏฐานนยมทมอยกอน

การถกเถยงระหวางนกสงคมศาสตร ฝายทสนบสนนกระบวนทศนปฏฐานนยาม (เชงปรมาณ) กบฝายทนยมกระบวนทศนทางเลอก (เชงคณภาพ) ในชวงเวลาทผานมา บางครงกมความ

81

เขมขนรอนแรง ถงขนาดทมผมองวาเปน “สงครามกระบวนทศน” (paradigm wars) กม (ดการอภปรายถงบางแงมมของสงครามกระบวนทศนนใน Howe, 1988; Gage, 1989; Datta, 1994;

Guba and Lincoln, 1994; House, 1994; Rossi, 1994 เปนตน) ในทน ผเขยนไมประสงคจะพาผอานเขาสสงครามกระบวนทศนน ในลกษณะของการเลอกฝาย หรอเลอกจดยน การจะเขาในยทธการทางความคดดวยการถกเถยงทางวชาการเชนนนหรอไม ยอมเปนวจารณญาณของผอ านแตละทาน สงทผเขยนตองการในทนคอ น าเสนอมตตางๆ ของกระบวนทศนทแตกตางกนทงสองคายน เพอผอานพจารณาดวยตวเอง โดยทผเขยนจะท าหนาทเปนเพยง “มคคเทศก” พาผอานตรวจแนวรบและชมฉากการตอสทางความคดน เทานน ในชนน จงใครขอใหผอานตระหนกวา ประเดนส าคญของเรา คอการท าความรจกกระบวนทศนทอยเบองหลงวธการวจยของแตละคาย มากกวาเรองของเอาชนะกนทางระเบยบวธวจย เพราะเชอวาระเบยบวธวจยนนเปนเพยงเครองมอ ทสามารถรบใชกระบวนทศนแบบไหนกได ขนอยกบวาเราจะใชมนอยางไร ดงท Guba and Lincoln (1994: 105) กลาวไววา:

วธการเชงปรมาณหรอคณภาพนนใครจะมกระบวนทศน แบบไหนกสามารถน ามาใชอยางเหมาะสมไดปญหาเรองวธการ (เชงปรมาณ หรอเชงคณภาพ) นนเปนเรองรอง เรองทส าคญกวาคอ กระบวนทศน ซงเราใหนยามวาคอ ระบบความเชอขนพนฐานทชน าการคนควาวจย ไมใชชน าวาจะเลอกใชวธไหนดในการท าวจย แตชน าในประเดนทางภาวทยา และญาณวทยา ซงเปนพนฐานทส าคญมากกวา (ขอความในวงเลบเปนของผเขยน)

เพอความเขาใจสาระของการถกเถยงใน “สงครามกระบวนทศน” เราควรตรวจด “แนวรบ” คอ ประเดนหลกๆ ทเขาถกเถยงกนกอน เพอจะไดทราบวาศนยกลางของยทธการทางความคดนคอเรองอะไร โดยสรป สงครามกระบวนทศนทถกเถยงกนมาในชวง 2-3 ทศวรรษกอนหนาน ระหวางนกสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร ทสนบสนนกระบวนทศนแบบปฏฐานนยม (คายเชงปรมาณ) กบกลมทสนบสนนกระบวนทศนทางเลอก (คายเชงคณภาพ) นน มแนวรบส าคญอยทประเดนค าถามเชงปรชญาทเกยวของกน 3 เรอง (Guba, 1990) คอ:

(1) เรองธรรมชาตของความจรง /ความร (หรอ ภววทยา = ontology) ประเดนทถกเถยงกนในเรองนคอ อะไรคอความจรง/ความร? และธรรมชาตของความจรง/ความรเปนอยางไร?ความเชอเกยวกบธรรมชาตของความจรง/ความร มนยส าคญอยางยงตอวธและกระบวนการในการวจย ดงจะกลาวในหวขอตอไป ในทนใครขอใหผอานท าความเขาใจวา วธการทนกวจย ไมวาจะเปนเชงปรมาณหรอเชงคณภาพกตาม ใชในการศกษาของเขานน มรากฐานทเชอมโยงอยกบความเชอเกยวกบเรองความจรง/ความร และธรรมชาตของความจรง/ความร น

(2) เรองความสมพนธระหวางผแสวงหาความจรง/ความรกบสงทถกร (หรอ ญาณวทยา =

epistemology) ประเดนทมการถกเถยงกนคอ ผแสวงหาความจรง/ความร (นกวจย) มความสมพนธ

82

อยางไรกบความจรง/ความรทเขาแสวงหา? หรอกลาวอกนยหนง ผรกบสงทถกร (The knower and

the known) มความสมพนธกนอยางไร กอนทจะท าความเขาใจวากระบวนทศนปฏฐานนยม กบกระบวนทศนทางเลอก มจดยนในเรองนอยางไร ขอใหผอานก าหนดไวในเบองตนนกอนวา ทศทางของค าตอบตอค าถามเชงญาณวทยานถกก าหนดโดยความเชอเกยวกบธรรมชาตของความจรง/ความร (หรอภววทยา) และค าตอบในประเดนทางญาณวทยานมนยส าคญตอการก าหนดบทบาทของผท าการคนควาหาความจรง / ความร ซงก คอ นกวจย (The knower) นกวจยจะมความสมพนธแบบมสวนรวม หรอเปนแบบเปนกลางกบคนทตว เองศกษา (the knower) ยอมขนอยอยางมากบทศนะทางญาณวทยาน

(3) เรองวธวทยา (Methodology) ขอนเปนเรองของวธการทจะเขาถงความจรง/ความรประเดนทถกเถยงกนคอ ผท าการศกษาคนควา (นกวจย) จะเขาถงความจรง/ความรไดอยางไร กอนทจะส ารวจดในล าดบตอไปวา คายเชงปรมาณกบคายเชงคณภาพ มจดยนทแตกตางกนอยางไรในเรองน ขอใหผอานเขาใจกอนวา ค าตอบส าหรบขอนขนอยกบค าตอบทใหแกค าถามเชงภววทยาและญาณวทยาทกลาวขางตน นนคอ วธการเขาถงความจรง/ความร ขนอยกบความเชอในเรองธรรมชาตของความจรงหรอความร และขนอยกบความสมพนธระหวางผทจะท าหนาทเปนผร (นกวจย) กบสงทจะถกรในกระบวนการคนควาวจยนน เปนส าคญ

นอกนแลว ยงมเรองอนอกทเกยวของอยางใกลชดกบประเดนทงสามน เรองส าคญททงสองฝายถกเถยงกน และทเราควรจะกลาวถงในทนคอ:

(1) ความเปนไปไดในการทจะโยงความสมพนธเชงเหตผล (Causality) ของปจจย หรอ ตวแปรทใชในการวจย

(2) บทบาทของ “คานยม” หรอ “อคต” ในการวจย (Axiology) โดยเฉพาะในขอทวา การคนควาวจยเปนกจกรรมทปราศจากคานยม หรอปราศจากอคตเพยงใด และ

(3) สามญการ (Generalization) หรอความเปนไปไดในการทจะน าเอาขอคนพบจากการวจยหนง ณ เวลาหนง ไปใชในทอนและในเวลาอน

อนง ผรบางทาน อยางเชน Tashakkori and Toddlie (1998) ถอวาวธหรอกระบวนการทจะน าไปสขอสรปในการวจย กเปนหนงในบรรดาประเดนทมการถกเถยงกนมากในชวงแหงสงครามกระบวนทศน ประเดนโตเถยงกนของทงสองฝายอยทวา กระบวนการวจยด าเนนไปแบบนรนย (deductive) หรอแบบอปนย (inductive) เรองนเปนมตทางตรรกศาสตร คอเปนเรองของวธการท างานเพอไปสขอสรปของการวจย วธนรนยนน คอ เรมจากสงททวไป (The General) อยางเชน ทฤษฎหรอสมมตฐานทสรางขนมาจากทฤษฎ แลวจงลงไปสสงทจ าเพาะเจาะจง (the particular)

คอ ขอมลทไดจากประชากรตวอยาง ซงถกเลอกมาเปนการเฉพาะจ านวนหนง สวนวธอปนย คอ การด าเนนการทกลบกน คอ เรมจากสงทจ าเพาะเจาะจง (ขอมล) ไปสสงททวไป (ความรทไดจากขอสรป)

83

ในการส ารวจดจดยนทางกระบวนทศนทของคกรณในการโตเถยงกนตอไปน ผเขยนจะใหความสนใจประเดนทงหมดทกลาวมา คอ เรองส าคญทงสาม (ไดแก ภววทยา, ญาณวทยา, และวธวทยา) พรอมดวยประเดนทเกยวของทงหมดดงทกลาวขางตนดวย ทงน เพอใหเหนชดวาจดยนทางกระบวนทศน ของวธการเชงคณภาพและวธการเชงปรมาณ แตกตางกนอยางไร ความเขาใจอนนแหละจะบอกเราทราบวา เหตใด วธการเชงคณภาพกด เชงปรมาณกด จงมแนวทางในการวจยทแตกตางกน เหตใด นกวจยในแตละคายจงท าอยางทพวกเขาท ากนอย

จดยนทแตกตาง: ปฏฐานนยมกบกระบวนทศนทางเลอก

เพอความไมสบสน ผอานอาจก าหนดเปนหลกไวกวางๆ กอนกไดวา กระบวนทศนปฏฐานซงเปนแนวคดแบบเปนวทยาศาสตรนยา (Scientism) เปนฐานคตของการวจยเชงปรมาณ และกระบวนทศนทางเลอก ซงมาจากแนวความคดทางปรชญาหลายส านก เปนฐานคตของการวจยเชงคณภาพอยางไรกตาม กระบวนทศนกบวธการวจยนน แมจะมความเชอมโยงกน แตกไม ใชสงทผกตดกนตายตวเสมอไปในทางปฏบตกระบวนทศนปฏฐานนยม และกระบวนทศนทางเลอก อาจน าไปใชกบวธการเชงปรมาณหรอเชงคณภาพกได ดงท Guba and Lincoin (1994) ไดกลาวไว และเราไดอางถงมาแลวขางตน ขอนจะเหนไดชดในกรณการวจยเชงคณภาพ ซงสามารถใชขอมลและวธด าเนนการทหลากหลาย (ดงทกลาวมาแลวในบทท 2) ในกรณเชนนนหมายความวา นกวจยใชทงกระบวนทศน ปฏฐานนยมและกระบวนทศนทางเลอกในการวจยเรองเดยวกน

เราไดทราบในการอภปรายหวขอทผานมาแลววา มหลายมตทเปนประเดนโตเถยงกนใน “สงครามกระบวนทศน” ระหวางนกสงคมศาสตรคายปฏฐานนยม กบคายกระบวนทศนทางเลอก และเรากไดทราบวา แตละมตเหลานนวาดวยเรองอะไร ในหวขอทจะกลาวตอไปน เราจะส ารวจดวา ปฏฐานนยมกบกระบวนทศนทางเลอก มจดยนของตนอยางไรในมตเหลาน และจดยนนนๆ น าไปสวธการทใชในการวจยแตกตางกนอยางไร เราจะส ารวจประเดนเหลานนทละประเดนดงตอไปน

1. ธรรมชาตของความจรง/ความร (ภววทยา, ontology): ปฏฐานนยมถอวา ความจรงหรอสงทเปนจรงนน เปนสงทมอยเปนเอกเทศ และเปนวตถวสย (objective) หมายความวา การมอยเปนอยของความจรงนน ไมไดขนอยกบสงอน มนมอย เปนอย อยางทมนเปนนน ดวยตวของมนเองความจรงหรอความรทถกคนพบ และผานการพสจนแลววาเปนจรง มคณสมบตเปนสากล (reality is

universal) นนคอ เปนจรงและใชไดทวไป ไมถกจ ากดดวยเวลาและบรบท (Guba and Lincoln,

1994; Lincoln and Guba, 2000; Schwandt, 2001; Holloway, 1997) ดวยเหตน ความจรงหรอสงทเปนจรงในเรองใดเรองหนง จงมเพยงหนงเดยว (single reality) มนเปนความจรงทวไปเพยง/หนงเดยวของเรองนนๆ จดยนทางภววทยานมนยอยางส าคญตอวธการวจย ดงจะกลาวถงในล าดบตอไป

84

จดยนเกยวกบธรรมชาตของความจรง/ความรเชนน ในทางปรชญาถอวาเปน “สจนยม” (Realism) บางทเรยกวา “สจนยมสามญ” (naïve realism) เพราะความทเปนทศนะเกยวกบความจรงแบบงายๆ หรออยางตรงไปตรงมา (Schwandt, 2001) ส าหรบการศกษาคนควาทางวทยาศาสตร ทศนะเชนนไมมปญหาในการน ามาใชเชงประจกษ แตส าหรบการศกษาคนควาเกยวกบสงคมและพฤตกรรมมนษย ซงมเนอหาทแตกตางจากเนอหาทางวทยาศาสตรทศนะ เชนน ตองพบกบความ ทาทายอยไมนอย และเพราะความทเปนสจนยมแบบงายๆ และตรงไปตรงมา ในการมองสงคมและพฤตกรรมของมนษยปฏฐานนยมจงถกวพากษ แมจากนกคดทสมาทานปฏฐานนยมดวยกนเอง ในระยะหลงจงมการปรบกระบวนทศนนไปบาง แตสาระส าคญกยงคงความเปนสจนยม กระบวนทศนทปรบใหมนเปนทรจกกนในนาม “ปฏฐานนยมยคหลง” (Post positivism) คนทมบทบาทส าคญในกลมปฏฐานนยมยคหลงคนหนง คอ Kari Popper ซงเสนอความคดของเขาออกมาในชวงทศวรรษท 1960 และ 1970 (Popper, 1968a, 1968b, 1976)

กระบวนทศนทางเลอกมจดยนทตางออกไป เหนออนใด นกคดสายกระบวนทศนทางเลอกปฏเสธสจนยม โดยเฉพาะสจนยมสามญ ส าหรบนกคดสายน ความจรง หรอความร ทมอยเปนอยอยางอสระดวยตวของมนเองนน ไมม ความจรงหรอสงทเปนจรง (ซงรวมถงสงทเรยกวาความรทนกวจยอางวาตนไดคนพบ) นน ลวนเปนสงทถกสรางขน (Reality is constructed) และเพราะเหตนเอง ความจรงจงมไดหลากหลาย ไมใชมเพยงหนงเดยวดงทนกคดสายปฏฐานนยมเชอกน (Lincln

and Guba, 1985; Guba, 1990; Creswell, 1998; Maykut and Morehouse, 1994)

กระบวนทศนทางเลอกถอวา การทใครสกคน (อยางเชนนกวจย) อางวาไดพบความจรง หรอความรนน ความจรงหรอความรนนไมใชตวความจรง /ความรทแท แตเปนเพยง “ภาพสราง” (Construct) ของความจรง/ความรนนเทานน เพราะความจรง/ความรทแทนน ถงจะมอยกไมใชสงทมนษยสามารถเขาถงไดอยางสมบรณ แนวคดเชนนไดรบอทธพลจากปรชญาทวาดวยการท างานของจต ซงเชอวา เวลาทเรารอะไรสกอยางนน จต (Mind) ของเราไมไดเพยงแตอยนงๆ (Passive) แลวปลอยใหสงทอยภายนอก ซงเปนตวทถกรนน ประทบรอยลงไปทจตของเรา แตความจรงจตท างานของมนอยางแขงขน (Active)

กลาวคอ เวลาเรารบรอะไรสกอยางนน จตจะสรางมโนทศน (Concept) หรอสรางภาพนามธรรม (Abstract) เกยวกบสงนนขนมา มโนทศน หรอภาพนามธรรมนน ทสดแลวกไมใชตวความจรงทแทอยด หากเปนเพยง “ภาพสราง” (Construct) ทจตของผร (Knower) สรางใหกบตวเองเทานน ดงนนเวลาทเราคดวาเราเหนตนไมนน จรงๆ แลวสงทเราเหนไมใชตนไมทแทจรง แตเปน “ภาพสราง” (Construct) ของตนไม ทจตของเราสรางขนมาเอง กลาวในแงการวจย ความจรงหรอขอมลทนกวจยคดวาตวเองคนพบและรวบรวมมานน แทจรงเปนสงทถกสรางขน โดยนกวจยเองและโดยคนทเปน

85

แหลงขอมล ผานกระบวนการท างานภาคสนาม เราไมได “คนพบ” ความจรง (ขอมล) เทากบทเรา “สราง” มนขนมา (Schwandt, 2001)

อกความหมายหนงของขอทวา “ความจรงเปนสงทถกสราง” คอ ส าหรบผกระท า (คอผทถกนกวจยศกษา) ประสบการณในชวตของของเขา กเปนสงทถกเขาสรางขนเชนเดยวกน บคคลสรางประสบการณในชวตโดยผานการมปฏสมพนธกน โดยอาศยประสบการณทเคยเกดกบตวเองมาแลวและโดยการตความประสบการณใหมบนพนฐานของระบบสญลกษณ ทสบทอดมาทางสงคมและวฒนธรรม ดงนน สงทเรยกวาความจรงจงลวนเปนสงทถกสรางขนมา ไมใชสงทมอยเองเปนเอกเทศทรอคอยใหนกวจยไปเปดเผยขนมา แตอยางใด

ความจรงทนกวจย “สราง” ขนมาจะมหนาตาอยางไร ยอมขนอยกบสองสง คอ ประการแรกขนอยกบภมหลง หรอสงทมอยกอนแลวในตวของผสราง ภมหลงทส าคญยอมหนไมพนเรองของแนวคดทฤษฎ (Theoretical orientation) ทนกวจยไดรบการฝกฝนมา หรอทเขาใชเปนกรอบในการคนควาวจย นยในทนกคอ ภมหลงของผท าการวจยสงผลใหเกด “ภาพสราง” (ความจรง, ความร) ทแตกตางกน ดงนน จงเปนไปไดทประเดนปญหาเดยวกน แตท าการวเคราะหโดยนกวจยทมภมหลงทางแนวคดทฤษฎทตางกน ผลสรป หรอภาพสราง (ความจรง, ความร) ทได จะตางกน ทตางกเพราะภมหลงของแตคนจะจ ากดใหเขามองเหน “ความจรง” กนคนละแบบ เขาท านอง “ใสแวนตากนคนละส” หรอเขาท านอง สองคนยลตามชอง คนหนงมองเหนโคลนตม อกคนตาแหลมคม มองเหนดาวอยพราวพราย (พระราชนพนธ รชกาลท 6) ประการทสอง “ภาพสราง” (ความจรง/ความร) ยอมสะทอนมตทางประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรม อยางหลกเลยงไมได นนแปลวา ความจรง/ความรนน ขนอยกบบรบททมนถกสรางขนมาดวย

เมอเปนดงนน สงทเรยกวาความจรง/ความร จงไมไดมเพยงหนงเดยว และไมไดมคณสมบตเปนสากล แตมไดหลากหลาย ขนอยกบบคคลและบรบท ซงรวมถงประวตศาสตร สงคม และวฒนธรรม อนเปนทมาของความจรง/ความรนน

โดยนยน ถาจะกลาวในแงของการวจย ความจรงทนกวจยถอวาเปนขอมล และทเกบรวบรวมมาศกษานน แทจรงกคอ สงทถกสรางขนมา (Data are created) เรองนจะเขาใจไดไมยากกรอบแนวคด และสมมตฐานในการวจย เปนตวอยางทชดเจนของความจรงทถกนกวจยสรางขน การสรางเครองมอเกบขอมล อยางเชนแบบสอบถาม (ในการวจยเชงปรมาณ) ในแงหนงกคอ กระบวนการทนกวจย “สรางขอมล” ไวลวงหนานนเอง นกวจยสรางขอมล โดยการสรางมโนทศน สรางประเดนขนมา จะโดยคดขนมาเองดวยสตปญญาของนกวจย หรอดวยอาศยการทบทวนดองคความรและทฤษฎทมการศกษามากอนกตาม จากนนจงแปลมโนทศนและประเดนเหลานนเปนค าถาม เพอไปเกบเอาความจรง (ขอมล) ตามทได “สราง” ไวลวงหนาแลว ในการวจยเชงคณภาพ ความจรงหรอขอมลกเปนสงทนกวจยสรางขนโดยนยเดยวกน ทศนะทเปดกวางเกยวกบความจรงและความรเชนน ในทาง

86

ปรชญาเรยกวา “สมพทธนยม”(Relativism) คอ ทศนะทถอวา ความจรง ความร ตลอดจนคานยมตาง ไมใชสงทมอยโดยตวเอง จดยนเกยวกบธรรมชาตของความจรงทตางกน ของกระบวนทศนทงสองทกลาวมาขางตนอาจสรปไดดงน

- ส าหรบปฏฐานนยม: ความจรงมอย เปนอย โดยอสระดวยตวของมนเอง และเปนวตถวสย ในขนสงสดแลวความจรงมเพยงหนงเดยว เปนสากล มคณสมบตเปนกฎทใชไดทวไป ปฏฐานนยมเปนสจนยม (realism)

- ส าหรบกระบวนทศนทางเลอก: ความจรงเปนสงทถกสรางขน มไดหลากหลาย ขนอยบรบท ทศนะของกระบวนทศนทางเลอกเปนสมพทธนยม (relativism)

2. ความสมพนธระหวางผรกบสงทถกร (ญาณวทยา, epistemology): เพราะเหตทมจดยนตางกนในเรองธรรมชาตของความจรง/ความร (ภววทยา) ดงทกลาวแลวขางตน จดยนของ ปฏฐานนยมและกระบวนทศนะทางเลอกในเรองความสมพนธระหวางผรกบสงทถกร จงแตกตางกนดวย ปฏฐานนยม ซงเชอวาความจรง/ความร มอย เปนอยอยางเปนเอกเทศดวยตวของมนเอง โดยไมขนอยกบสงอนทอยภายนอกนน เหนวา ในการศกษาวจยนน นกวจย (ผร) กบคนหรอสงทถกวจย (สงทถกร) จะตองไมมความสมพนธอะไรตอกน นอกเหนอไปกวาการทฝายแรก (นกวจย) ท าหนาทเปนเพยงผคนหา (discoverer) และผเกบรวบรวม (collector) เอาสงทไดพบมาท าการศกษาวเคราะหเทานน นกวจยจะตองหลกเลยงความสมพนธอยางสนทสนมคนเคยกบผถกวจย เพราะความสมพนธเชนนนอาจท าใหเสยความเปนวตถวสยของความรทได จดยนทางญาณวทยาดงกลาวน มนยโดยตรงตอแนวทาง (approach) และวธการ (method) ในการวจย ซงจะไดกลาวในขอตอไป (ดขอ “3 วธวทยา) ในทนจะกลาวเพยงวา ส าหรบปฏฐานนยม ความสมพนธระหวางนกวจยกบคนหรอปรากฏการณทถกศกษานน ไมใชสงทพงปรารถนาเพราะความร หรอความจรงทตองการคนหานน มอยนอกตวนกวจย (คอมอยตางหาก ดวยตวของมนเอง) อยแลว นกวจยเพยงแตท าหนาทเปนผสงเกตการณ โดยไมเขาไปมสวนรวมโดยตรงในปรากฏการณ หรอประชาชนทถกศกษา เทานน ปฏฐานนยมเชอวา การเขาไปมความสมพนธอยางใกลชดกบแหลงขอมลอาจจะเปดโอกาสให “อคต” อยางใดอยางหนงได ท าใหสงทถกศกษาไมเปนธรรมชาต, ไมบรสทธ, ไมเปนวตถวสย, คอไมไดถกรบมาในสภาพทแทจรงของมน (Holloway, 1997)

บทบาทของนกวจยในทศนะของจดยนน อาจเปรยบไดกบบทบาทของนกขดแร ทมหนาทส ารวจหาวาแรทตองการอยทไหน เมอพบแลวกขดและรอนเอามา ดวยวธทจะคงความบรสทธของแรไวอยางดทสดเทาทจะดได (เปรยบเหมอนการคงความเปนวตถวสยของขอมลในการวจยแบบส ารวจ) นกขดแรจะไมมความสมพนธกบแร หรอกบสงแวดลอมในบรเวณทพบแร มากไปกวานน จดยนทเนนวตถวสยในกระบวนการท างานเชนน เปนลกษณะเดนของการวจยเชงส ารวจ (เชงปรมาณ) ทเหนไดตงแตการเลอกประชากรตวอยางส าหรบศกษา ไปจนกระทงการแปลผลการวจย วตถวสยเปน

87

สงส าคญทนกวจยจะตองใหความใสใจเปนพเศษ ความยอหยอนในเรองน ถอเปนความออนดอยของการวจยเชงส ารวจอยางหนง กระบวนการทศนทางเลอกมจดยนทตรงกนขาม เนองจากเชอวาความจรง/ความรเปนสงทถกสรางขน ดงนน ความสมพนธระหวางผรกบสงทถกร จงเปนสงจ าเปนทหลกเลยงไมได นเปนจดยนทางญาณวทยาทส าคญ นยทตามมาของความเชอนกคอ ประการแรก เนองจากเปนสงทถกสรางความจรง/ความรยอมมไดหลากหลาย สงทสรางขนมาจะมหนาตาเปนอยางไร ยอมขนอยกบผสรางและบรบททสงนนถกสรางขนมา ประการทสอง สบเนองจากนยทกลาวในประการแรก กระบวนทศนทางเลอกเชอวาความจรง/ความรนนไมใชสงทปราศจากอตวสย (Subjective) เพราะมนขนอยกบผสรางและบรบท ซงอาจจะรวมถงหลายอยาง ไมวาจะเปนสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และแมแตสงแวดลอมทางกายภาพ จดยนทางญาณวทยาดงกลาวน มนยส าคญตอวธการวจยเชงคณภาพอยางมาก ดงจะกลาวในหวขอตอไป

จดยนทางญาณวทยาทแตกตาง ดงกลาวมาขางตน อาจสรปไดดงน (Lincoln and Gube,

1985: 37):

- ส าหรบปฏฐานนยม : นกวจยกบสงทถกวจยเปนอสระตอกน ผรกบสงทถกรเปนสวนสองสวนทตองแยกขาดจากกน

- ส าหรบกระบวนทศนทางเลอก : ผท าการวจยกบสงทถกวจยมปฏสมพนธกน และตางมอทธพลตอกน ผรกบสงทถกรเปนสองสวนทแยกจากกนไมได

3. วธวทยา (Methodology): สบเนองจากความแตกตาง ในจดยนทางภววทยาและญาณวทยาของความร ดงทกลาวในขอ 1 และขอ 2 ขางตน ปฏฐานนยมและกระบวนทศนทางเลอกมจดยนดานระเบยบวธทตางกนดงน: ปฏฐานนยมเชอวาวธการวจยทด คอ วธการทนกวจยสามารถจะ “จดการ” สงทศกษา หรอประชากรทถกศกษาได โดยทตวนกวจยไมตองเขาไปมสวนรวม บทบาทของนกวจย เปนเพยงผสงเกตการณ โดยไมเขาไปมสวนรวมในกลมตวอยาง หรอในปรากฏการณทศกษา ตวอยางทสดของวธการเชนนน จะเหนไดในการวจยแบบทดลองในหองปฏบตการอยางทนกวทยาศาสตรท ากนในการวจยทางสงคมศาสตร แมนกวจยจะไมสามารถท าเชนนนได แตวธและกระบวนการด าเนนงานกถกปรบ ใหอยในรปแบบทนกวจยตองเขาไปเกยวของกบตวอยางในการวจยนอยทสด อยางเชนในการเกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม ทนกวจยตดตออยกบผใหขอมลเพยงชวเวลาสนๆ เทานน ในกระบวนการท าวจย สงทนกวจยเชงปรมาณตองระวง คอ การมความสมพนธกบแหลงขอมลในลกษณะทอาจกอใหเกดอคต หรอมอตวสยในขอมลทได ดงนน วธทดทสด คอ ใชวธการทท าใหเกด

88

การตดตอโดยตรงกบผใหขอมลนอยทสด แบบสอบถามทใชคนสมภาษณ หรอทใหผตอบกรอกค าถามเอง จงเปนวธทนยมมากทสด

สวนกระบวนทศนทางเลอก ซงมจดยนทางภววทยาและญาณวทยาแตกตางจากปฏฐานนยมนน เชอวาวธการวจยทดเรมตนดวยความสมพนธอนดระหวางนกวจยกบผถกวจย ขอมลทดจะเกดขนภายใตสถานการณทผถกศกษามความไววางใจนกวจย และทงสองฝายมปฏสมพนธตอกน ในบรรยากาศทเปนกนเอง เปนธรรมชาต ดงนน ความสมพนธใกลชดระหวางนกวจยกบผทถกวจย นอกจากจะไมใชสงทเสยหายตอการวจยแลว ยงเปนสงทพงปรารถนาอกดวย เพราะเหตนเองจงมความจ าเปนทนกวจยจะตองตดตออยางใกลชดกบผทถกศกษา เชน โดยการมเขาไปมสวนรวมในชวตประจ าวนของประชากร หรอชมชนท เปนตวอยางในการวจย วธการทสอดคลองกบจดยนนจะเหนได เชน การสงเกตแบบมสวนรวม การสมภาษณเชงลก และวธอนๆ ทนกวจยตองเขาไปสนทสนมใกลชดกบกลมตวอยางในรปแบบตางๆ หรอตองท างานตดตอกนในสนามแบบ “คลก” อยกบประชากรและชมชนทศกษาเปนเวลานาน วธการเชนน เปนแนวทางของการวจยเชงคณภาพ

ความแตกตางกนในวธวทยาส าหรบกระบวนทศนทงสองน อาจสรปไดดงน: - ส าหรบปฏฐานนยม : ใหความส าคญแกวธการทนกวจยสามารถจดการกบกลมตวอยาง

และกระบวนการวจยไดทกขนตอน เพอควบคมและปองกนอคตอนอาจเกดจากนกวจยหรอจากแหลงภายนอก และเพอบรรลความเปนวตถวสยของการศกษา

- กระบวนทศนทางเลอก : ใหความส าคญแกวธการทท าใหนกวจยและผทถกศกษามความสมพนธ และปฏสมพนธทดตอกน ทงนเพราะเชอวา ความสมพนธของทงสองฝายเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได และความสมพนธทดจ าเปนส าหรบการเขาถงขอมลทด

4. ความสมพนธเชงเหตและผล (Causality): ส าหรบปฏฐานนยม จดมงหมายของการวจยอยทการพสจนสมมตฐานทนกวจยตงขน หรอพสจนทฤษฎทมอยแลว โดยสาระส าคญแลว การพสจนกคอ การวเคราะหหาความสมพนธเชงเหตและผล ของสงหนงกบอกสงหนง ปฏฐานนยมถอวาความสมพนธเชงเหตแลผลของสงตางๆ เปนสงทเปนไปได และสามารถพสจนไดดวยวธการทเหมาะสม ตรรกะของปฏฐานนยมอธบายงายๆ และตรงไปตรงมาวา ในทกๆ ความสมพนธระหวางเหตกบผล เหตยอมมากอนผลเสมอ หรออยางนอยทสดเหตกบผลอาจเกดในเวลาทไลเลยกน แตจะไมมกรณใดเลยทเหตจะมาทหลงผล ความสมพนธเชนนมลกษณะเปนเชงเสนตรง (linear) ซงอาจเปนเสนตรงเดยวๆ หรอเสนตรงหลายมต (multilinear) กได ขอสรปเชนนสะทอนออกมาใหเหนชดเจนในการวเคราะหทางสถตแบบตางๆ ในการวจยเชงปรมาณ

ส าหรบการกระบวนทศนทางเลอก การวจยไมไดมจดมงหมายเพอหาความสมพนธเชงเหตและผล แตมงท าความเขาใจ จากรตความพฤตกรรม หรอปรากฏการณทศกษาเปนหลก ส าหรบนก

89

คดในสายกระบวนทศนทางเลอก ทนยมวธการวจยเชงธรรมชาต และ Grounded Theory (วธการวจยเชงคณภาพทมงหาค าอธบายบนรากฐานของขอมล การวจยเรมตนจากขอมล ไมใชจากสมมตฐานหรอทฤษฎทมอยกอน ดรายละเอยดเพมเตมในบทท 6) การแยกสาเหตกบผลเปนสงทเปนไปไมไดในทางปฏบต สงทเชอวาเปนสาเหตของสงใดสงหนงนน ความจรงแลวอาจเปนทงสาเหตและผลของสงนนในเวลาเดยวกน นนคอ ทงสงทเชอวาเปนสาเหตและสงทเชอวาเปนผล อาจมปฏสมพนธกนและตางกอาจสงผลสะทอนใหแกกนและกน ในลกษณะทตางกเปนทงเหตและผลใหแกกนและกนไดหรอมฉะนนกอาจเปนสาเหตในเวลาและสถานทหนง และเปนผลในอกเวลาและสถานทหนง ตางกรรมตางวาระกน (Lincoln and Guba, 1985) ความสมพนธเชงเหตผล ในปรากฏการณทางสงคมและพฤตกรรมมนษยนน ไมจ าเปนตองเปนความสมพนธทางเดยว (linear) และจะพสจนทราบอยางสมบรณไดยาก ดงนน ความสมพนธเชงเหตผลจงไมใชเปาหมายส าคญของการวจย ในมมมองของกระบวนทศนทางเลอก แตทส าคญกวาคอ การตความ (interpretation) เพอเขาใจความหมายของปรากฏการณทศกษา ในการวจยทางวทยาศาสตร การพสจนหาสาเหตและผลเปนการปฏบตทยอมรบไดทวไป เพราะจดมงหมายของการวจย คอ ความตองการทจะพยากรณ หรอไมกเพอการควบคมปรากฏการณธรรมชาตใหได แตส าหรบการวจยทางสงคมและพฤตกรรม ความพยายามทจะควบคมหรอพยากรณไมใชจดหมายส าคญเทากบการท าความเขาใจทถกตอง ยงส าหรบนกวจยกระบวนทศนทางเลอก ทนยมทฤษฎวพากษ (Critical theory) และทฤษฎหลงนวยค (postmodernism) ดวยแลว จดมงหมายทจะควบคมสงคมมนษยนน เปนสงทยอมรบไมไดโดยสนเชง จดยนของกระบวนทศนทงสองเกยวกบการความสมพนธเชงเหตผล ทกลาวมาขางตน อาจสรปไดดงน (Lincoln and Guba, 1985: 38):

- ส าหรบปฏฐานนยม : ความสมพนธเชงเหต-ผล เปนสงทเปนไปได ทกสงทกอยางมสาเหตทแทจรงของมน สงทเปนเหตยอมมากอนสงทเปนผลเสมอ หรออยางนอยเหตกบผลกอาจเกดขนในเวลาไลเรยกน สาเหตจะมาทหลงผลนนเปนไปไมได จดมงหมายของการวจย คอ การพสจนความสมพนธเชงเหตผล

- ส าหรบกระบวนทศนทางเลอก : สรรพสงทงหลายยอมอยในสภาพทอาจจะมผลกระทบตอกนและกนในลกษณะของปฏสมพนธ (interrelation) ดวยเหตน จงเปนไปไมไดทจะแยกสงทเปนสาเหตกบสงทเปนผลออกจากกน เปาหมายส าคญของการวจย ไมใชการพสจนหาความสมพนธเชงเหต-ผล แตคอ การตความเพอเขาใจความหมายของสงทศกษา

90

5. คานยมกบการวจย: คานยม (value) ในทนเปนคนละเรองกนกบสงทเราถอวาเปนการะแสนยมในสงคม แตหมายถงสงทบคคล (รวมถงนกวจยดวย) ยดถอเปนเครองชวยตดสนใจและก าหนดการกระท าของตนเอง (ราชบณฑตสถาน, 2524: 142) ในเรองการวจย คานยมอาจเปนหลกการเกณฑ แนวความคด หรอแนวทางปฏบต อยางใดอยางหนง ทมอทธพลตอการตดสนใจท า หรอไมท าการอยางใดอยางหนงของนกวจย ไมวาจะโดยรตวหรอไมรตวกตาม (Lincoln and Guba,

1985: 161) กลาววา คานยมในการวจยนนรวมถงสงตางๆ ตอไปน คอ:

- ขอสรปทถอกนวา เปนจรงโดยไมตองมการพสจน ในสาขาวชาใดวชาหนง (assumptions

or axioms)

- ทฤษฎหรอสมมตฐานในใจของนกวจย (theories or hypotheses)

- แนวคดอยางใดอยางหนงทนกวจยเลอมใสศรทธา (perspectives)

- บรรทดฐานเกยวกบเรองนนๆ ทมอยในสงคมและวฒนธรรม (social/cultural norms) และ

- บรรทดฐานสวนบคคล (personal norms) หรออคตสวนบคคล (personal bias)

ปฏฐานนยมถอวา กระบวนการวจยตองปราศจากคานยม (Value-free) ทศนะเชนนไดรบอทธพลจากจดยนเกยวกบธรรมชาตของความรและความสมพนธระหวางผรกบสงทถกร ทเราไดกลาวถงมาแลวขางตน (ดการอภปรายในขอ 1 และ 2) ส าหรบปฏฐานนยม การวจยเปนกจกรรมทตองด าเนนไปอยางเปนวตถวสย ดงนน กระบวนการวจยจะตองปราศจากการคานยม ความจรงหรอความรทไดจงจะเปนความจรง/ความรทบรสทธ ไมปนเปอนดวยคานยม ใดๆ ไมวาจะมาจากตวนกวจย จากแหลงขอมล หรอจากการใชวธวจยกตาม

ผอานทคนเคยกบการวจยเชงปรมาณ (ซงมฐานคตมาจากกระบวนทศนปฏฐานนยม) จะเขาใจไดดวา ในกระบวนการท าการวจย นกวจยเชงปรมาณจะตระหนกถงความปลอดจากคานยมหรอปลอดจากอคตในทกขนตอน เชน ในขนตอนการเลอกกลมตวอยางเพอท าการวจย การทตองเลอกแบบ “สม” (Sampling) นน กเพอกนไมใหคานยม หรออคตสวนตวของนกวจยไดโอกาสแสดงอทธพลออกมานนเอง เชนเดยวกบการสรางแบบสอบถามเชงปรมาณ ซงตองท าใหมโครงสรางและมาตรฐานเดยวกน จดมงหมายกเพอใหการถามค าถามเปนไปอยางเดยวกนส าหรบผตอบทกคน และเพอปองกนอคตในการถามผสมภาษณ ในขนตอนการวเคราะหขอมล นกวจยเชงปรมาณใชสถตเปนเครองมอ ซงเชอวาจะชวยลดอคตจากการตความแบบอตวสยของนกวจยได โดยสรปกคอ คานยมหรออคต เปนสงทกระบวนทศนปฏฐานนยมยอมรบไมได การวจยเชงปรมาณทถกหลกวชา จะตองด าเนนไปอยางเปนกลาง ตวนกวจยตองเปนกลาง (Neutral) ผลการวจยจะตองปราศจากจากคานยม

91

(Values) ไมวาจะเปนคานยมของใครกตาม ท าไดเชนนนจงจะถอวา กระบวนการวจยนน “เปนวทยาศาสตร” ซงเปนหลกการส าคญของวธการเชงคณภาพ

สวนกระบวนทศนทางเลอก ถอวาคานยมหรออคตเปนสงทหลกเลยงไดยากในการวจยการมจดยนทางภววทยาวา ความจรง/ความรเปนสงทถกสรางขนมา และมธรรมชาตเปนอตวสย รวมทงการมจดยนทางวธวทยาทยดหยน กเทากบยอมรบอยในตววา การวจยในมมมองของกระบวนทศน เปนกระบวนการทไมปลอดจากคานยม ดวยเหตน นกคดในสายกระบวนทศนทางเลอกสวนมากจงยอมรบไดวา การวจยเปนกระบวรการทมคานยมเขามาเกยวของ (Valued-bound) ไมทางใดกทางหนง ไมระดบใดกระดบหนง หมายความวา ไมวาจะใชวธการอะไร กคงจะท าใหการวจยปราศจากคานยมอยางแทจรงไมได เพราะคานยมนนละเอยดออนและสามารถจะเขามามบทบาทในกระบวนการท าวจยไดหลายทาง เชน จากการเลอกหวขอวจย, จากการเลอกกระบวนทศนคอ วธมองโลกมองปญหาในการวจย, จากการเลอกกรอบแนวคดทฤษฎในการวจย, และจากคานยมทางสงคมวฒนธรรมทเปนบรบทของการวจย รวมถงคานยมสวนตวของนกวจยดวย (Lincoln and Guba,

1985) เพอความเขาใจทถกตอง สมควรจะหมายเหตในทนวา การทกระบวนทศนทางเลอกมองวา การวจยไมไดปราศจากคานยมนน ไมไดหมายความวา กระบวนทศนนจะถอวาคานยม หรอ “อคต” ในการวจยไมใชสงทพงสงวรระวง นยทแทจรงของจดยนนมอยสองประการ ซงเกยวของกนอยางใกลชดคอ:

ประการแรก คอ การทตองยอมรบวาคานยมหรอ “อคต” นน จะปองกนและควบคมไมใหมโดยสนเชงเปนไปไมได ถาเชนนน ยอมเปนการดกวาทจะยอมรบ การวจยเปนกระบวนการทมคานยม เพราะอยางนอยการยอมรบเชนนน จะชวยใหนกวจยตระหนกวา ในกระบวนการท าวจยของตนนน ขนตอนใดมคานยม มอคตอะไรเขามาเกยวของบาง ประการทสอง โดยตวมนเองคานยมไมใชสงทเสยหายส าหรบการวจยเสมอไป ตวอยาง เชน กรอบแนวคดทฤษฎทนกวจยสรางขน ส าหรบเปนแนวทางในการวจยนน ในแงหนงอาจมองวาเปนคานยมหรออคตทางแนวคดทฤษฎของนกวจยกได เปรยบเหมอน “แวนส” ทนกวจยสวมใส ซงยอมจะท าใหนกวจยมองเหนทกสงเปนสเดยวกบสของแวน ขอนจะถอวาเปนขอจ ากดของกรอบแนวคดทฤษฎกได แตกรอบแนวคดทฤษฎกมคณปการเหมอนกน เพราะมนชวยใหนกวจยท าการศกษาคนควาอยางมทศทาง ไมด าเนนไปอยางสะเปะสะปะ ขณะเดยวกนคานยมบางอยาง เชน ความชอบ/ไมชอบอะไรเปนสวนตวของนกวจย (ไมใชเหตผลทางวชาการ) อาจมผลทางลบมากกวาทางบวก และเปนสงทพงสงวรระวง แมวาการท าเชนนนจะไมใชสงทงายนกกตามเฉพาะอยางยง ส าหรบการวจยเชงคณภาพ

92

เกยวกบคานยมหรออคตในการวจยนน Mary Hesse (1980, อางใน Lincoln and Guba,

1985: 160) กลาวไวอยางนาคด “ความพยายามทจะท าการวจยทางสงคมศาสตรอยางเปนกลาง โดยไมมคานยมหรออคตเลยนน ก าลงถกกนกวจยในสมยนหนหลงใหมากขนเรอยๆ ความพยายามทจะท าการวจยอยางเปนกลางนน ถงอยางไรกไมเปนผล ทหนกไปกวานนคอ มนเปนการหลอกตวเอง” จดยนเกยวกบคานยมหรออคตในการวจย ของกระบวนทศนทงสองคาย อาจกลาวสนๆ ไดดงท Lincoln and Guba (1985: 38) สรปไวดงน:

- ส าหรบปฏฐานนยม : การวจยตองเปนกระบวนการทปราศจากคานยม วธการทเปนวตถวสยจะชวยท าใหการวจยเปนสงทปราศจากคานยมได

- ส าหรบกระบวนทศนทางเลอก : การวจยเปนกระบวนการทมคานยม (Value-laden) คานยมในการวจยบางอยางไมใชสงทเสยหายเสมอไป แตบางอยางนกวจยพงสงวรระวง

6. สามญการ (generalization): สามญการเปนมโนทศนทใชเพอหมายถง การทผลการศกษาจากทหนง ณ เวลาหนง สามารถน าไปใชในทอนและในเวลาอนได (Holloway, 1997)

ในทางญาณวทยา สามญการ หมายถง การใหเหตผล (the act of reasoning) จากสงทไดศกษามาแลวไปยงสงทไมไดศกษา หรอจากผลทไดจากการศกษากลมประชากรตวอยางทเฉพาะเจาะจงกลมใดกลมหนง ไปยงประชากรทงหมด ซงเชอวามลกษณะเหมอนกบกลมตวอยางท ถกศกษานน (Schwandt, 2001) การทผลการศกษาอนหนงสามารถจะใชกบทอน ณ เวลาอนไดนน เราเรยกอกอยางหนงวาเปน “ความถกตองเทยงตรงภายนอก” (external validity)

ปฏฐานนยมเชอวา สามญการเปนจดมงหมายส าคญของการวจย ความเชอเชนนสบเนองมาจากจดยนเกยวกบธรรมชาตของความจรง/ความรของกระบวนทศนน ดงทกลาวมาแลว โดยเฉพาะขอทวา ความจรงใจเรองใดเรองหนง มเพยงหนงเดยว และมคณสมบตเปนเหมอนกฎ (law-like) ตรรกะทตามมาของขอนกคอ ในเมอมความจรงเพยงหนงเดยว และในเมอความจรงเปนเหมอนกฎ ดงนน มนยอมเปนจรงทวไปส าหรบเรองเดยวกน ไมเลอกวาจะเปนทไหน เวลาใด ในมมมองของจดยนน (และในความหมายขนสงสดแลว) ผลการวจยยอมจะไมถกจ ากดดวยเวลาและบรบท (time- and-context-free) คอ ใชไดทวไป

ตามตรรกะของปฏฐานนยมน สามญการจะเปนไปไดหรอไมได ขนอยกบเงอนไขส าคญขอเดยว คอ ความเหมอนกนระหวางกลมตวอยางทถกศกษา กบกลมประชากรทจะน าเอาผลการศกษานนไปใช กลาวอกนยหนงกคอ สามญการตามแนวคดของจดยนนขนอยกบตรรกะของ “ความเปนตวแทน” (Representativeness) ยงความเปนตวแทนของกลมทศกษามสงเทาไร สามญการกยงเปนไปไดมากเทานน ขอเทจจรงน มนยในทางปฏบตวา การท าวจย (โดยเฉพาะเชงปรมาณ) ทจะให

93

บรรลถงสามญการระดบสงนน จะตองพถพถนอยางยงในการเลอกตวอยางใหมความเปนตวแทน คอ ใหมลกษณะเหมอนกบประชาชนพวกเดยวกนทไมไดถกเลอกมาศกษา จดยนของกระบวนทศนทางเลอกในเรองนไมเปนเอกฉนท กลมหนงเหนวา สามญการในการวจยเชงคณภาพเปนสงทเปนไปไมได ขณะทอกกลมหนงเหนวาเปนไปได ความเหนของกลมแรกนนสอดคลองกบจดยนทางภววทยาของกระบวนทศนน (ดขอ 1 ขางตน) ทวา ความจรง/ความร เปนสงทถกสรางขน ดงนน ความจรง/ความรเกยวกบเรองใดเรองหนงจงมไดหลากหลายและขนอยกบบรบททแตกตางกนไป ไมใชมเพยงหนงเดยว และไมไดมคณสมบตเปนเหมอนกฎ (ดงทกระบวนทศนปฏฐานนยมเชอ) นอกจากนแลว กระบวนทศนทางเลอกยงถอวา คนหรอปรากฏการณทถกศกษาแตละรายนนมเอกลกษณเฉพาะตวทไมเหมอนกน (unique) ถาจะกลาวอยางถงทสดแลวกอาจกลาวไดวา ไมมคนสองคนไหน และไมมปรากฏการณสองอยางไหนทเหมอนกนจรงๆ ดงนน จงเปนไปไมไดทจะอางวาคนๆ หนงหรอจ านวนหนงเปนตวแทนของคนอน เมอความเปนตวแทนอยางสมบรณเปนสงทเปนไปไมได ผลของการศกษาตวอยางจ านวนหนงในทหนง ยอมไมอาจน าไปใชกบคนอนในทอนได ซงกฟงดมเหตผล

นกคดในกลมกระบวนทศนทางเลอกอยาง Guba and Lincoln (1994) เหนวา การวจย (เชงคณภาพ) ไมไดมจดประสงคส าคญทจะหาความรประเภททไมถกจ ากดดวยเวลาและบรบท แตเพอพฒนาองคความรทเฉพาะเจาะจงในรปของสมมตฐานเชงปฏบตการ (working hypothesis) อนอาจน าไปใชไดเฉพาะกรณเทานน นกคดคนอนๆ (เชน Banister et al., 1994) ทเหนดวยกบทศนะนกมกจะบอกวา สามญการนนใชไมไดกบการวจยเชงคณภาพ เนองจากว าสงทนกวจยเชงคณภาพศกษานนเปนเพยงเสยวหนงของสวนทงหมดเทานน

แตนกวจยเชงคณภาพบางทาน (เชน Strauss and Corbin, 1990; Morse, 1994) เหนวาสามญการในการวจยเชงคณภาพนนเปนสงทเปนไปได ส าหรบนกวจยกลมน สามญการ หมายถง สามญการเชงทฤษฎ หรอเชงวเคราะห (Analytic generalization) (ไมใชสามญการ “ผล” ของการวจย) ซงไมขนอยกบตรรกะของการเปนตวแทน ดงเชนในกรณสามญการในการวจยเชงปรมาณสามญการในความหมายน เปนเรองของการน าเอามโนทศนหรอทฤษฎ ทพฒนาขนมาจากการศกษาสถานทหนง หรอสถานการณหนง ไปใชในสถานทหรอสถานการณอน มโนทศนหรอทฤษฎทพฒนาขนมาเชนนนสามารถน าไปปรบใชไดทวไป (generalizable)

จากทกลาวมาขางตน ความแตกตางในจดยนเกยวกบสามญการของกระบวนทศนหลกทงสอง พอสรปไดดงน:

94

- ส าหรบปฏฐานนยม : จดมงหมายของการวจย คอ การพฒนาองคความรทใชเปนกฎได (nomothetic) สามารถน าไปใชไดทวไป สามญการขนอยกบตรรกะของความเปนตวแทน กลมตวอยางการวจยทมความเปนตวแทนสง จะท าใหผลการวจยสามารถน าไปใชในวงกวางไดมาก (สามญการไดมาก)

- ส าหรบกระบวนทศนทางเลอก : จดมงหมายของการวจยคอ การพฒนาองคความรหรอค าอธบายส าหรบสถานการณทเฉพาะเจาะจง ในรปของสมมตฐานเชงปฏบตการหรอในรปของขอสรปเชงทฤษฎ ทสามญการไดภายไดเงอนไขทจ ากด

เพอเปนการสรปเรองทไดน าเสนอมาขางตน ผเขยนไดเปรยบเทยบจดยนจดยนดานตางๆ ของกระบวนทศนปฏฐานนยมและกระบวนทศนทางเลอก ดงปรากฏในตารางท 2.1 นอกจากนแลวยงไดแสดงนยในทางปฏบตของจดยนดานตางๆ ของกระบวนทศนทางเลอก วา แตละจดยนของกระบวนทศนน มนยตอปฏบตการวจย (เชงคณภาพ) อยางไร ดงแสดงไวใน (ดงตาราง) จดประสงคในทนกเพอชใหเหนวา ปฏบตการตางๆ ในวธการวจยเชงคณภาพนน มฐานทมาทอาจเชอมโยงไปถงจดยนทางกระบวนทศนได อยางไรกตาม ขอมลในตารางนเปนเพยงตวอยาง และไมไดมงหมายจะใหเขาใจวามความเปนไดเฉพาะทแสดงใหเหนในตารางนเทานน ผอานสามารถจะเพมเตมไดมากกวาน หรออาจจะมความคดเหนทแตกตางจากทแสดงน กไมใชเรองแปลก

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบจดยนดานตางๆ ของกระบวนทศนปฏฐานนยมกบกระบวนทศนทางเลอก

มตเปรยบเทยบ กระบวนทศนปฏฐานนยม กระบวนทศนทางเลอก

ธรรมชาตของความ

จรง/ความร (ภววทยา)

ความจรง/ความรมอยดวยตวของมนเอง เปนอสระจากผร เปนวตถวสย

มคณสมบตเปนกฎทวไป และมเพยงหนงเดยว

ความจรง/ความร เปนสงทถกสรางขนมาจงอาจมหลากหลาย มคณสมบตเปน

อตวสยขนอยกบบรบท ดงนนจงมลกษณะจ าเพาะเจาะจง

ความสมพนธระหวางผร กบสงทถกร (ญาณวทยา)

ผรกบสงทถกรเปนสองสวนทแยกจากกน

ผรกบสงทถกรเปนสองสวนทแยกจากกนไมได มปฏสมพนธ และตางมอทธพล

ตอกนและกน

วธการเพอเขาถง ความจรง/ความร

ใชวธทนกวจยสามารถควบคม หรอจดการกบสงทศกษาได เชน วธการ

ใชวธการเชงคณภาพหลายแบบ นกวจยเขาไปมสวนรวมโดยตรงในสถานการณ

95

มตเปรยบเทยบ กระบวนทศนปฏฐานนยม กระบวนทศนทางเลอก

(วธวทยา) ทดลอง หรอเชงปรมาณกระบวนการวจยด าเนนไปแบบนรนย

หรอกบประชาชนผถกศกษา ใชตรรกะแบบอปนยเปนหลก มการออกแบบการวจยทยดหยน

ความสมพนธเชงเหตผล


การโยงความสมพนธเชงเหต-ผล เปนสงทเปนไปได สาเหตกบผลสมพนธกนในลกษณะเปนเสนตรง (linear) สาเหตมากอนผล หรออยางนอยสาเหตกบผลกเกดขนในเวลาไลเลย หรอพรอมกน

สรรพสงยอมอยฐานะทจะมผลกระทบตอกนและกนได สาเหตกบผลจงไมควรแยกขาดจากกน ความสมพนธระหวางสาเหตกบผลเปนความสมพนธหลายทาง

บทบาทของคานยม/ อคตนาการวจย

การวจยเปนกระบวนการทตองด าเนนไปอยางปราศจากคานยม วธการทเปน วตถวสยจะชวยใหบรรลถงความปราศจากคานยมหรออคตได

การวจยเปนกระบวนการทหนไมพนคานยมและอคต ซงอาจมาจากภายในตวนกวจยและจากบรบทภายนอกนกวจย

สามญ

จดมงหมายของการวจย คอ การพฒนาองคความรแบบเปนกฎทใชไดทวไป (สามญการได)

จดมงหมายของการวจย คอ การพฒนาองคความรทเฉพาะเจาะจง ในรปของสมมตฐานเชงปฏบตการทมงเพอใชกบเฉพาะกรณเปนดานหลก

96

ตารางท 2.2 จดยนดานตางๆ ของกระบวนทศนทางเลอก กบนยตอวธด าเนนการวจย

มตทางกระบวนทศน จดยนของกระบวนทศนทางเลอก นยตอวธด าเนนการวจย (ตวอยาง)

ธรรมชาตของความจรง/ ความร

ความจรง/ความรเปนสงทถกสรางขนมา จงอาจมหลากหลาย มคณสมบตเปน อตวสย ขนอยกบบรบท ดงนน จงมลกษณะจ าเพาะเจาะจง

เนองจากความจรง/ความร ขนอยกบบรบทการเรมตนกระบวนการวจยดวยสมมตฐานไมใชวธการทดทสด สมมต-

ฐานควรจะถกสรางขนเมอการวจยไดเรมไปแลวไมใชตงมากอนการวจย การวจยไมไดมงพสจนสมมตฐาน แตมงคนหาสมมตฐาน เพอการทดสอบในภายหลง

ความสมพนธระหวางผร กบสงทร

ผรกบสงทรเปนสองสวนทแยกจากกนไมได มปฏสมพนธ และตางมอทธพลตอกนและกน

ความสมพนธระหวางนกวจยกบผถกวจยเปนกญแจส าคญของการเขาถงขอมลทถกตองเทยงตรง (internal

validity) แตกจะตองระวงไมใหความสมพนธท “ดเกนไป” เปนอปสรรคตอการเกบขอมล (guard against good rapport)

วธการเพอเขาถงความ

จรง/ความร ใชวธการเชงคณภาพหลายแบบ นกวจยเขาไปมสวนรวมโดยตรงในสถานการณหรอกบประชาชนผถกศกษา ใชตรรกะแบบอปนยเปนหลก มการออกแบบการวจยทยดหยน

นกวจยเปนเครองมอส าคญในการเกบขอมล, การสงเกตการณแบบมสวนรวมหรอวธการอน ทเปดโอกาสใหนกวจยใชความสมพนธแบบไมเปนทางการเปนสะพานเชอมไปสการไดขอมลทด

ความสมพนธเชงเหตผล


สรรพสงยอมอยฐานะทจะมผลกระทบตอกนและกนได สาเหตกบผลจงไมควรแยกจากกน ความสมพนธระหวางสาเหตกบผลเปนความสมพนธเชงพห

ศกษาวเคราะหอยางเปนองครวมมงท าความเขาใจความหมาย และการอธบายมากกวาพสจนหาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ

บทบาทของคานยม/อคต


การวจยเปนกระบวนการทหนไมพน คานยมและอคต ซงอาจมาจากภายในตวนกวจยและจากบรบทภายนอกนกวจย

นกวจยเปดเผยใหผอานผลการวจยเหนมคานยมหรออคตอะไร อยางไร ในการวจย, แยกการตความของผถกศกษาออกจากการตความของนกวจย เพอไมใหผอานสบสน

สามญการ จดมงหมายของการวจย คอ การพฒนา ชใหเหนในรายงานการวจยวา ผลทได

97

มตทางกระบวนทศน จดยนของกระบวนทศนทางเลอก นยตอวธด าเนนการวจย (ตวอยาง) (Generalization) องคความรทเฉพาะเจาะจง ในรปของ

สมมตฐานเชงปฏบตการทมงเพอน าไปใชกบกรณเฉพาะ เปนดานหลก

อาจมขอจ ากดเชงสามญการอยางไร ผลนาจะ เปนจรงในสถานการณและเงอนไขอยางไร


1. ใหนกศกษาก าหนดโจทยวจย แลวออกแบบการวจยพรอมระบจดมงหมายของการวจยทสามารถตอบโจทยการวจยได

2. ใหนกศกษาอธบายความหมายของความแปรปรวนในการวจยเชงปรมาณ หลกการในการควบคมความแปรปรวนในการวจยมาพอสงเขป

3. ใหนกศกษาอธบายวธการสรางเครองมองานวจยเชงคณภาพและแสดงวธการเกบขอมลเพอการวจยอยางละเอยด



เรอง ความรเบองตนเกยวกบสถต (Introduction of Statistical)


1 ความหมายของสถต 2 ประเภทของสถต 3 ประเภทขอมล

4 ระดบของการวด

5 ประชากรและตวอยาง 6 คาพารามเตอรและคาสถต 7 ระเบยบวธทางสถต 8 การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง


เมอศกษาบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. ทราบถงทมาของวชาสถต ความหมายของสถต ประเภทของสถตและประเภทขอมล

2. เขาใจวธการทางสถต ระดบของการวด

3. ทราบถงประชากรและกลมตวอยาง 4. เขาใจคาพารามเตอรและคาสถต 5. เขาใจถงระเบยบวธทางสถต 6. การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง 7. อภปรายและตอบค าถามได





4. บรรยายโดยใชเอกสารและยกตวอยางโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร 5. ยกตวอยางประกอบและวเคราะหสถานการณรวมกนในชนเรยน

6. จดท ารายงานคนควานอกชนเรยน พรอมน าเสนอหนาชนเรยน




2. เอกสาร ต ารา และบทความทเกยวของ 3. เอกสารตวอยางสถานการณในปจจบน





3. การตอบค าถาม การวเคราะหกรณศกษาในชนเรยน


5. รายงานการคนควานอกชนเรยนและการน าเสนอ

100 บทท 3

บทท 3

เรอง ความรเบองตนเกยวกบสถต (Introduction of Statistical)

1. ความหมายของสถต การเรยนวชาวาดวยสถตขนสง มความจ าเปนอยางยงทตองท าความเขาใจกบความรเบองตน

ทางสถต มรายละเอยดดงน คอ ขอมลสถต (Statistical Data) ขอมลสรปไดจากการประมวลหรอวเคราะหกลมของ

ขอมลเพอใชแสดงลกษณะขอมลของกลมนน

คอ สถตศาสตร (Statistics) ศาสตรวาดวยการจดกระทาตางๆเกยวกบขอมลเพอบรรยายลกษณะของสงทศกษาไดอยางเทยงตรงและเชอถอไดนาเอาไปใชคาดคะเนและการตดสนใจตางๆ

2. ประเภทของสถต สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) วธการทางสถตทใชพรรณนาลกษณะ สงตองการ

ศกษาใหอยในรปของตารางขอมลสรป การนาเสนอแบบตางๆเพอใหเขาใจถงขอมลทรวบรวมมาได แตไมสามารถคาดคะเนนอกเหนอไปจากขอมลทมอยได

สถตอนมาน (Inferential Statistics) วธการทางสถตทใชทฤษฏความนาจะเปนในการอนมานลกษณะของประชากรจากขอมลของตวอยางเชนการศกษาโรคขาดสารอาหารในเดกวยกอนเรยนในภาคอสาน สวนใหญจะสมจากเดกวยกอนเรยนมาบางสวนเพอประเมนหาอตราการขาดสารอาหาร เปนตน

3. ประเภทขอมล

ขอมล (Data) หมายถง ขอเทจจรงทเกบรวบรวมไดจากตวอยางหรอประชากร

3.1 แบงตามลกษณะขอมล ได 2 ประเภท ดงน 3.1.1 ขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Data) เปนขอมลทวดคาไดวามากหรอนอย

ในเชงปรมาณ เชน รายได อาย ความสง จ านวนสนคา น าหนก เปนตน ซงแบงได 2 แบบ คอ

1) ขอมลแบบตอเนอง (Continuous Data) หมายถง ขอมลทมคาตอเนองกนในชวงทก าหนด สามารถแจงสมาชกในขอมลได เชน ความสง อาย ระยะทาง รายได เปนตน

101 บทท 3

2) ขอมลแบบไมตอเนอง (Discrete Data) หมายถง ขอมลทมคาเปนจ านวนเตมหรอจ านวนนบ เชน จ านวนนกศกษา จ านวนสมาชกในครวเรอน เปนตน

3.1.2 ขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) เปนขอมลทไมสามารถระบคาไดวามากหรอ นอย อาจแทนดวยตวเลขกไดโดยตวเลขดงกลาวไมมความหมายในเชงปรมาณ เชน เพศ

ระดบการศกษา อาชพ ทศนคต เปนตน

3.2 แบงตามแหลงทมาของขอมล ได 2 ประเภท ดงน 3.2.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนขอมลทผใชไปเกบรวบรวมขอมลเอง ขอ

มลทไดจะมความทนสมยมความถกตองนาเชอถอ แตการรวบรวมขอมลตองใชเวลานาน ตองใชก าลงคนมาก เสยคาใชจายสง ไมสะดวกเทาทควร

3.2.2 ขอมลทตยภม (Secondary Data) เปนขอมลทมการเกบรวบรวมไวแลวผใชเปนเพยงผทนาขอมลนนมาใช จงเปนการประหยดทงเวลาและคาใชจาย แตบางครงจะเปนขอมลทไมตรงกบความตองการ หรอไมละเอยดพอ นอกจากนผใชมกจะไมทราบถงขอผดพลาดของขอมล ซงมผลทาใหการวเคราะหผลอาจจะผดพลาดได

4 ระดบของการวด (Level of Measurement)

ขอมลในการวจยจ านวนมากไดมาจากการวด ซงการวด (Measurement) หมายถง การก าหนดตวเลข หรอสญลกษณอน ๆ แทนปรมาณหรอคณภาพหรอคณลกษณะของสงทวด ระดบการวดม 4 ระดบ คอ

4.1 มาตรานามบญญต (Nominal Scale or Classification Scale)

เปนขอมลทมลกษณะจ าแนกกลมหรอประเภท โดยตวเลขหรอคาทก าหนดใหนามาบวก ลบ คณ หาร กนไมได เปนระดบการวดทต า ทสด เปนการก าหนดตวเลขแทนชอคน แทนคณลกษณะตาง ๆ แทนเหตการณตางๆ หรอแทนสงตาง ๆ เชน เบอรนางงามทเขาประกวด เบอรนกฟตบอล เลขทะเบยนรถตาง ๆ การก าหนดใหเลข 0 แทน เพศหญงเลข 1 แทนเพศชาย คณสมบตทส าคญของระดบนกคอตวเลขทก าหนดใหจะเพยงแตชถง ความแตกตางกน คอชวาไมใชสงเดยวกน

ไมไดแทนอนดบ ขนาด ปรมาณหรอคณภาพใดๆ ซงตวเลขหรอคาตาง ๆ ทก าหนดใหนนนามาบวก

ลบ คณ หารกนไมได และจากการทไมไดชปรมาณหรอคณภาพดงกลาว นกจตวทยาบางทานจงไมยอมรบการวดชนดนวาเปนการวด (Measurement) ขอมลทไดจากการวดโดยใชระดบนามบญญต (Nominal scale) ประกอบดวย

102 บทท 3

1. เพศ ชาย หญง 2. เชอชาต (ไทย, จน, ฯลฯ)

3. ศาสนา (พทธ, ครสต, อสลาม, ฯลฯ

4. อาชพ หมอ นกเรยน คร 5. หมายเลขโทรศพท......................... 6. เลขทบาน.............................

สรป ถาขอมลบอกความแตกตางไดแตเพยงชอ เปนความแตกตางทหยาบทสด เชนชอนกศกษาทง 30 คน ไมไดใหรายละเอยดอะไร นอกจากวาแตละคนชอแตกตางกน เราเรยกขอมลทสามารถจ าแนกไดแตเพยงชอวาขอมลระดบนามบญญต (Nominal scale)

4.2 มาตราอนดบ (Ordinal Scale)

เปนระดบของการวดทสงกวาระดบนามบญญต เปนการก าหนดตวเลขหรอสญลกษณเพอชถงอนดบ เชน หลงจากพจารณาภาพทนกเรยนวาดมาแลวกไดอนดบจากภาพทดทสดเปนอนดบ

1 รองลงมาเปนอนอบ 2 , 3 ,…… ตามลาดบ เปนตน จะเหนไดวาในระดบนมคณสมบตของระดบนามบญญตคอ ความแตกตาง อนดบ 1 และอนดบ 2 จะเปนคนละคนไมเหมอนกน สงทเราทราบเพมขนจากระดบนามบญญตคอ ทศทาง ของความแตกตาง อนดบ 1 อยเหนอกวาอนดบ 2 เนองจากมปรมาณหรอคณภาพมากกวา อยางไรกตาม แมจะทราบวาใครมากกวา นอยกวา แตไมอาจทราบวามากกวากนเทาใด และชวงระหวางอนดบตาง ๆ มกไมเทากน เชนท 1 อาจมคณภาพเหนอกวาท 2

มากขณะท 2 มคณภาพหางจากท 3 เพยงเลกนอย เปนตน จากการทชวงอนดบไมเทากนดงกลาว จงไมสามารถน าเอาตวเลขในระดบนมาบวก ลบ คณ หรอหารกนได เชน ผลการแขงขนกฬามหาวทยาลย ระดบความคดเหน ต าแหนงทางวชาการ ขอมลทไดจากการวดโดยใชมาตรอนดบ

(Ordinal scale) เปนขอมลทนอกจากมลกษณะจ าแนกกลมหรอประเภทไดแลวยงสามารถเรยงอนดบไดดวย เชน ต าแหนง (ท 1, ท 2, ท 3, ฯลฯ) ระดบความพอใจ (มากทสด, มาก, ปานกลาง, นอย, นอยทสด)

สรป ถาขอมลบอกความแตกตางได เปนการจ าแนกขอมลทละเอยดขน เพราะบอกความแตกตางได เชน ชอนกศกษาทเรยงกนตามระดบความสงทง 30 คน เราเรยกขอมลทเราสามารถจ าแนกถงความแตกตางไดนวา ขอมลระดบระดบอนดบบญญต (Ordinal scale)

4.3 มาตราอนตรภาค (Interval Scale)

เปนระดบของการวดทสงกวาสองระดบทกลาว มาโดยมคณสมบตเพมขนอก 2

ประการ คอ ม ศนยสมมต (Arbitrary Zero or Relative Zero) และมหนวยของการวดทเทากน

ตวอยางของระดบน ไดแก การวดอณหภม เชน ในหนวยวดอณหภมแบบเซลเซยส จะก าหนดจดทนากลายเปนนาแขงเปน 0° ซ. เปนศนยเทยมไมไดหมายความวาถง ณ อณหภม 0° ซ. นไมมความรอน

103 บทท 3

อยเลยแตเปนเพยงจดทนากลายเปนนาแขง จากการทมหนวยของการวดทเทากน และมศนยเทยมจงสามารถเปรยบเทยบปรมาณ หรอคณภาพไดวามากกวากนเทาไร เชน 40° ซ. จะมอณหภมสงกวา

30° ซ. อย 10° ซ. และสามารถพดไดวาอณหภม 20° ซ. สงกวาอณหภม 15° ซ. เทากบอณหภม 14°

ซ. สงกวาอณหภม 9° ซ. เพราะตางกสงกวากน 5° ซ. (ไมอาจพดไดวาอณหภม 60° ซ. รอนเปนสองเทาของอณหภม 30° ซ. เพราะความรอนไมไดเรมทจด 0° ซ.) หรอ 60° ซ. = 2 (30° ซ.) แตปรมาณความรอนของสสาร 60° ซ. 2 (ความรอนของสสาร 30° ซ.) นกพฤตกรรมศาสตรมกถอเอาวาคะแนนการสอบเปนการวดในระดบน จงตความในลกษณะเดยวกนกบกรณของอณหภมทกลาวมา เชน ในแบบทดสอบทมจ านวน 60 ขอ ถา ก สอบได 50 คะแนน ข สอบได 30 คะแนน ค สอบได 25

คะแนน และ ง สอบได 5 คะแนน กกลาววา ก ไดคะแนนมากกวา ข 20 คะแนน ข ไดคะแนนมากกวา ง 25 คะแนน ก ไดคะแนนมากกวา ข เทากบ ค ไดคะแนนมากกวา ง (ตางกนมากกวา 20

คะแนน) แตไมสามารถตความไดวา ก มความรเปน 2 เทาของ ค เพราะจดเรมตนไมใชศนยแท ผสอบไดคะแนนศนยไมไดหมายความวาไมมความรในวชานน เปนเพยงแตวาทาขอสอบชดนนไมได ถาออกขอสอบมากกวานน หรองายกวานนเขาอาจทาไดบาง ระดบอนตราภาคนบวาเปนระดบทเปนปรมาณอยางแทจรงไมเหมอนระดบนามบญญตและระดบเรยงล าดบ ซงเปนขอมลทมลกษณะจ าแนกกลม

เรยงอนดบ และแบงเปนชวง ๆ โดยแตละชวงมขนาดเทากน ศนยของขอมลประเภทนเปนศนยสมมต ไมมศนยแท เชน คะแนนสอบ อณหภม เวลา IQ

สรป ถาขอมลบอกความแตกตางเปนหนวยทเทากนได เปนการจ าแนกความแตกตางทละเอยดขน เพราะสามารถบอกความแตกตางเปนปรมาณหนวยทเทากน ทาใหบอกระดบความแตกตางทละเอยดมาก และบอกไดวาแตละคนแตกตางกนเปนปรมาณเทาใด โดยเปรยบเทยบกบหนวยปรมาณทเทากนได เชน คะแนนสอบของนกศกษาทง 30 คน เราเรยกขอมลทจ าแนกถง หนวยทแตกตางกนไดวา ขอมลระดบชวงบญญต (Interval scale)

4.4 มาตราอตราสวน (Ratio Scale)

เปนระดบของการวดทสงทสด มความสมบรณ มากกวาระดบวดอนตรภาค นอกจากจะมคณสมบตเหมอนระดบวดอนตรภาคแลวยงมศนยแท (Absolute Zero) ในขณะทระดบอนตรภาคมเพยงศนยสมมต ตวอยางการวดในระดบนไดแก การวดความยาว นาหนก สวนสง อายแตละหนวยของความยาวจะมชวงเทากนแตละหนวยของ นาหนกมขนาดเทากน เชน เออมพร หนก 40

กโลกรม จะหนกเปน 2 เทาของนตยารตน ซงหนก 20 กโลกรม การทกลาวเชนนไดเนองจากแตละหนวยกโลกรมมนาหนกเทากน และเรมจากศนยแท นาหนกศนยกโลกรมกคอไมมนาหนกเลยเนองจากการวดระดบนมความสมบรณทกประการ จงสามารถนามาจดกระทาตามหลกคณตศาสตรไดทกประการ เชน บวก ลบ คณ หาร ถอดราก และยกกาลงได ขอมลทไดจากการวดโดยใชระดบ

104 บทท 3

อตราสวน (Ratio scale) เปนขอมลทมลกษณะจ าแนกกลม เรยงอนดบ แบงเปนชวงเทา ๆ กน และมศนยแท สามารถเปรยบเทยบในเชงอตราสวนได เชน ระยะทาง เวลา นาหนก สวนสง อาย เปนตน

โดยสรป ถาขอมลบอกความแตกตางเปนหนวยทเทากนไดและคาศนยเปนคาศนยทแทจรง(Absolute Zero) เชน ความสงเปนเซนตเมตรของนกศกษาทง 30 คน เราเรยกขอมลทสามารถจ าแนกเปนปรมาณทแตกตางกนเทากนและมศนยแทวา ขอมลระดบมาตราอตราสวนบญญต (Radio scale) คณสมบตของแตละมาตรา สรปไดดงน

มาตรา คณสมบต นามบญญต (Nominal Scale) ความแตกตางกน

เรยงลาดบ (Ordinal Scale) ความแตกตางกน + ทศทาง อนตรภาค (Interval Scale) ความแตกตางกน + ทศทาง + ชวงเทากน + ศนยสมมต อตราสวน (Ratio Scale) ความแตกตางกน + ทศทาง + ชวงเทากน + ศนยแท

สถตสาหรบตวแปรเดยว

ลกษณะของขอมล สถตทใช การนาเสนอขอมล

1. สเกลนามบญญต (Nominal

Scale)

ความถและอตราสวนรอย ตารางแจกแจงความถ รอยละ สดสวน

2. สเกลอนดบ (Ordinal Scale) ความถ อตราสวนรอย

เปอรเซนตไทส ตารางแจกแจงความถ รอยละ สดสวน

3. สเกลอนตรภาคและอตราสวน

(Interval and Ratio Scale)

ความถ อตราสวนรอยละ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ความแปรปรวน พสย

เปอรเซนตไทล คาเฉลย

ตารางแจกแจงความถ คาความเบ คาความโดง

5. ประชากรและตวอยาง ประชากร (Population) หมายถง หนวยตาง ๆ ทกหนวยของสงทเราสนใจจะทาการศกษา

เปนหนวยทสามารถใหขอมลตาง ๆ แกเราได เชน สนใจรายไดเฉลยของขาราชการในจงหวดอดรธาน ดงนนประชากรคอ ขาราชการทกคนททางานอยในจงหวดอดรธาน

ลกษณะของประชากรทศกษาอาจมจ านวนจ ากด (Finite population) ดงตวอยางขางตนหรออาจมจ านวนอนนต (Infinite population) เชน การศกษาเกยวกบประสทธภาพของยาชนดหนง

105 บทท 3

ประชากรจะเปน ผลการทดสอบประสทธภาพของยาในผปวยทใชยาน ซงไมสามารถบอกถงจ านวนทงหมดได

ตวอยาง (Sample) หมายถง หนวยบางหนวยของประชากรทจะใหขอเทจจรงตาง ๆ ทเราสนใจศกษา เชน สนใจรายไดเฉลยของขาราชการททางานอยในจงหวดอดรธาน ดงนนประชากร คอ

ขาราชการทกคนททางานอยในจงหวดอดรธานและตวอยาง คอขาราชการบางคนททางานอยในจงหวดอดรธาน

6. คาพารามเตอรและคาสถต พารามเตอร (Parameter) หมายถง คาทค านวณมาจากทก ๆ หนวยของประชากรเปนตวท

บงชถงคณลกษณะของประชากร

คาสถต (Statistic) หมายถง คาทค านวณไดจากขอมลทเปนตวอยาง เปนตวทบงชถงคณลกษณะของตวอยาง คาสถตจะเปนตวประมาณคาพารามเตอร

7. ระเบยบวธทางสถต ระเบยบวธทางสถต แบงออกเปน 4 ขนตอน ดงน 7.1 การเกบรวบรวมขอมล (data collection) เปนการรวบรวมขอมล จากแหลงขอมล

ตามทไดมการวางแผนไว ซงอาจเปน ไดทง ขอมลปฐมภมหรอทตยภม 7.2 การนาเสนอขอมล (data presentation) เปนการจดทาขอมลทรวบรวมไดใหอยใน

รปแบบทกะทดรด เชน ตาราง กราฟ แผนภม ขอความ เปนตน เพอความสะดวกในการอานขอมล

ใหเขาใจงาย และเพอประโยชนในการวเคราะหตอไป

7.3 การวเคราะหขอมล (data analysis) เปนขนตอนการประมวลผลขอมลซงในการวเคราะหจ าเปนตองใชสตรทางสถตตางๆหรอใชการอาง องทางสถตขนกบวตถประสงคของงานนนๆ

เชน การวเคราะหแนวโนมเขาสสวนกลาง การวดการกระจาย การทดสอบสมมตฐาน การประมาณคา

เปนตน

7.4 การแปลความหมาย (interpretation) เปนขนตอนของการนาผลการวเคราะหมาอธบายใหบคคลทว ไปเขา ใจ อาจจ าเปน ตองมการขยายความในการอธบาย เพอใหงานทศกษาเปนประโยชนตอคนทว ไปไดจากกระบวนการทางสถตดงกลาวเราสามารถจ าแนกเปนสถตศาสตรทสอดคลองกบขนตอนตางๆ ได2 ลกษณะคอ สถตบรรยาย (หรอสถตเชงพรรณนา) และสถตอางอง (หรอสถตเชงอนมาน)

106 บทท 3

8. การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง การวดแนวโนมเขาสสวนกลางเปนการค านวณหาคาเฉลยหรอคากงกลางของขอมล โดยปกต

จะใชฐานนยม (Mode) มธยฐาน (Median) และ มชฌมเลขคณต (Arithmetic Mean) แตมการแจกแจงความถบางอยางซงมอยนอยมากทใชมชฌมเรขาคณต (Geometric Mean) และมชฌมฮารโมนก (Harmonic Mean) แตการหาต าแหนงกงกลางทเปนทนยมใชกนอยางกวางขวางทสดกคอ มชฌมเลขคณต ซงเปนคาเฉลยทใชไดกบขอมลทอยมาตรวดระดบชวงและอตราสวน นอกจากนยงม Trimmed

Means เปนสถตปรบแกคามชฌมเลขคณตกรณทมขอมลสดโตง (Extreme Value) สวนฐานนยมและมธยฐานนนบางครงใชกบขอมลทอยในมาตราวดระดบนามบญญตและจดอนดบ แตกสามารถใชไดกบระดบชวงและอตราสวน สวนมชฌมเรขาคณตและมชฌมฮารโมนค จะใชเฉพาะขอมลทมคณลกษณะพเศษบางอยางเทานน การค านวณหาคาเฉลยหรอคากงกลางของขอมลนนจะน าเสนอวธการดงน

8.1 มชฌมเลขคณต

มชฌมเลขคณต หมายถง ผลรวมของขอมลทไดจากการวดหารดวยจ านวนขอมลทไดจากการวด สมมตขอมลทไดจากการวดคอ 7, 13, 22, 9, 11, 4 ผลรวมของขอมลชดนคอ 66

คาเฉลยจงมคาเทากบ 66 หาร 6 เทากบ 11

ในกรณทวไป ถาขอมลทไดจากการวด N จ านวนถกน าเสนอโดยใชสญลกษณ X1, X2, ...,

XN และการหาคาเฉลยสามารถเขยนไดเปนสตรดงน

สญลกษณ อานวา เอกซบาร ใชแทนคาเฉลยของขอมล อกษรกรซ อานวา ซกมา,

แทนผลรวมของขอมลทไดจากการวด N จ านวน ผลรวมจาก i = 1 ถง i = N รปแบบงาย ๆ ของคาเฉลยสามารถเขยนไดดงน

การค านวณคาเฉลยจากการแจกแจงความถ สมมตคาของ X ในแตละคามคาซ ากน สามารถหาคาเฉลยไดโดยการแจกแจงความถ จากนน

คณคา X แตละคากบความถ แลวน ามาบวกกนและหารดวยจ านวนขอมลทงหมด

http://www.watpon.com/Elearning/stat8.htm

http://www.watpon.com/Elearning/stat8.htm

107 บทท 3

สมมตขอมลทไดจากการวดคอ 11, 11, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 14, 14, 15, 15,

15, 16, 16, 17, 17, 18 โอกาสในการเกด 11 ม 2 ครง โอกาสในการเกด 12 ม 3 ครง ฯ จากขอมลสามารถน ามาเขยนเปนตารางไดดงน

ตาราง 3.1 ตารางแจกแจงความถ

นเปนการแจกแจงความถในแตละชนทมอนตรภาคชนเปน 1 สญลกษณ fi ใชแทนความถของโอกาสในการเกดคา Xi คณแตละคาของ Xi ดวยความถ fi จะไดคาเปน fiXi และบวกแตละคาใน fiXi เราจะไดผลรวม 280 คาเฉลยจะเทากบ 280 หารดวย 20 เทากบ 14.0 ในรปทว ๆ ไปเมอ X1, X2, ...,

Xk กบคาถ f1, f2, ..., fk เมอ k แทนคาแตละคาทแตกตางกน คาเฉลยคอ

สงเกตตวทอยเหนอซมเมชนกคอ k แทนจ านวนคาทแตกตางกนของตวแปร X

สงเกต

ตอไปนเปนตวอยางงาย ๆ ของการค านวณคาเฉลยจากกลมขอมลในรปของการแจกแจงความถ ซงมขนาดอนตรภาคชนในแตละชน การค านวณคาเฉลยมขนตอนดงน ขนแรกค านวณคาจดกงกลางในทก ๆ ชน ขนสองคณคากงกลางกบความถ ขนสามรวมผลทไดจากการคณกนของจดกงกลางกบความถ ขนสหารผลรวมทงหมดดวยจ านวนขอมล (N) ตวอยางแสดงในตาราง 5

108 บทท 3

ตาราง 3.2 แสดงการค านวณคาเฉลยส าหรบขอมลทมการแจกแจงความถเปนอนตรภาคชน

จดกงกลางชน Xi แสดงในสดมภ 2 ความถ fi ปรากฏอยในสดมภท 3 ผลของการคณจดกงกลางกบ

ความถ fiXi แสดงในสดมภ 4 ผลรวมของผลคณ คอ 1,612 , N คอ 76 และคาเฉลยคอหาร 1,612 ดวย 76 เทากบ 21.21

สวนเบยงเบนจากคาเฉลย

ในการท างานทางสถตบางครงจ าเปนตองใชคาความแตกตางระหวางคะแนน Xi กบคาเฉลยความแตกตางทเกดขนถกเรยกวา “สวนเบยงเบนจากคาเฉลย” ดงน

ใชสญลกษณ xi แทนสวนเบยงเบน

คะแนนทไดแทนดวย X บางครงเรยกวาคะแนนดบ คะแนนทเบยงเบนไปจากคาเฉลยถกแทนดวย x เรยกวาคะแนนเบยงเบน คะแนนดบทมคาเทากบคาเฉลย จะมคะแนนเบยงเบนเปน 0 ในกรณขอมล

109 บทท 3

แตละคามความส าคญไมเทากน เชนคะแนนทเดกชายฉตรชยไดรบจากการสอบดวยแบบทดสอบ 4

ฉบบซงมความส าคญไมเทากน ปรากฏดงตาราง

ตาราง 3.3 คะแนนแบบทดสอบ 4 ฉบบของเดกชายฉตรชย

จะเหนวาแบบทดสอบแตละฉบบมน าหนกความส าคญไมเทากน ในสตร นนใชส าหรบขอมลทแตละคามความส าคญเทากน แตในทนขอมลแตละคามความส าคญไมเทากนจงประยกตสตรมาเปนสตร

การค านวณหาคะแนนเฉลยของเดกชายฉตรชยไดดงน

คะแนนเฉลยของเดกชายฉตรชยคอ 79.49

จากตารางแสดงราคาของกาซโซลน

110 บทท 3

ตาราง 3.4 ราคาของกาซโซลน

ราคาเฉลยตอแกลอนของกาซโซลนเปนเทาใด วธการค านวณแสดงไดดงน

ราคาของกาซโซลนเฉลยตอแกลอนคอ 1.48

คณสมบตบางประการของมชฌมเลขคณต

มชฌมเลขคณตมคณสมบตบางประการดงน ประการแรก คณสมบตพนฐานกคอ ผลบวกของความเบยงเบนของคะแนนดบกบคะแนน

เฉลยมคาเปน 0

คามชฌมเลขคณตของคะแนน 7, 13, 22, 9, 11 และ 4 คอ 11 สวนเบยงเบนจากคะแนนเฉลยคอ -4, 2, 11, -2, 0 และ -7 ผลบวกของคะแนนเบยงเบนคอ 0 ผลทงหมดเขยนเปนสญลกษณไดดงน

ประการสอง ผลรวมของก าลงสองของคะแนนเบยงเบนจะมคานอยทสด

ความเบยงเบนของคาทไดจากการวด 7, 13, 22, 9, 11, 4 กบคาเฉลย 11 คอ -4, 2, 11, -2,

0, -7 คาก าลงสองของความเบยงเบนจะได 16, 4, 121, 4, 0, 49 ผลบวกของก าลงสองเทากบ 197

ถาหากเราใชคาเฉลยตวอน ๆ ผลบวกของก าลงสองของความเบยงเบนของคาการวดกบคากงกลางใด ๆ จะไดคาสงกวาผลรวมของก าลงสองความเบยงเบนของคาการวดกบมชฌมเลขคณต สมมตใหคากงกลางของขอมลชดนเปน 13 ความเบยงเบนจะได -6, 0, 9, 4, 2, -9 ยกก าลงสองได 36, 0, 81,

16, 4, 81 รวมผลทงหมดเทากบ 218 ซงมากกวาคาทไดจากการใชคาเฉลย

111 บทท 3

ขอดขอเสยของมชฌมเลขคณต

ขอด 1. ค านวณไดงาย

2. ขอมลทกตวถกน ามาใชในการค านวณ

3. สามารถน าคาเฉลยทไดมาใชในการค านวณอน ๆ

ขอเสย 1. ขอมลทกคาถกน ามาใชในการค านวณ ถามขอมลบางคาผดปกตคาเฉลยกจะผดปกตไป

ดวย

2. ในกรณทอนตรภาคชนแตละชนเปนชนเปด ไมสามารถหามชฌมเลขคณตได

ความคลาดเคลอนของคาเฉลย (Standard error of the mean)

เปนการประมาณคาความคลาดเคลอนของคาเฉลย มสมการวา

คา SEM เปนคาทบงบอกถงความคลาดเคลอนในการประมาณคาเฉลยทไดจากกลมตวอยาง

ไปยงคาเฉลยของประชากร ถา SEM มคานอย การประมาณคาเฉลยทไดจากกลมตวอยางไปยงคาเฉลยของประชากรจะมโอกาสถกตองมากขน ดงนนคาเฉลยของประชากรจะมคาอยระหวาง -

SEM จนถง + SEM

คา SEM นจะมคาสวนทางกบจ านวนของกลมตวอยาง ถา n มจ านวนมาก คา SEM จะมคาลดนอยลง ดงนนจ านวนกลมตวอยางยงมาก การประมาณคาเฉลยทไดจากกลมตวอยางไปยงคาเฉลยของประชากรยงมโอกาสถกตองมากขน


1. จงใหความหมายของสถตพรอมยกตวอยางประเภทของสถตและประเภทขอมล

2. ใหอธบายระดบของการวด (Level of Measurement) จ าแนกเปนกระดบอะไรบางพรอมยกตวอยางประกอบ

3. ใหอธบายความหมายของประชากรทศกษาและกลมตวอยาง 4. จงบอกความแตกตางและเงอนไขของคาพารามเตอรและคาสถต 5. จงอธบายประเภทการวดแนวโนมเขาสสวนกลางพรอมเงอนไขการวด



เรอง เทคนคการวเคราะหองคประกอบ


1. ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ




5. ขอควรท า


1. ใหผเรยนเขาใจถงความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ

2. เขาใจถงสงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ

3. ทราบถงการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจและการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน

4. ตระหนกในขอควรท า








2. เอกสาร ต ารา และบทความทเกยวของ 3. เอกสารตวอยางสถานการณในปจจบน


114 บทท 4

บทท 4

เรอง เทคนคการวเคราะหองคประกอบ

1. ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหองคประกอบ

การวเคราะหขอมลทางสถตทมหลกการเชงวชาการ มวธการวเคราะหซบซอนเปนวธการทมอ านาจสง และเปนประโยชนอยางยงตอการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร จนไดรบการยกยองวาเปนราชนของวธการวเคราะหขอมลทางสถตทงปวง คอ การวเคราะหองคประกอบ (Kerlinger, 1973: 659) ชอการวเคราะหองคประกอบ (Factor Analysis) เปนชอทวไปทใชเรยกวธการวเคราะหขอมลทมวธการและเปาหมายการวเคราะหตางกน คอ การวเคราะหสวนประกอบ (Component Analysis) การวเคราะหองคประกอบรวม (Common Factor Analysis) การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ หรอการวเคราะหส ารวจประกอบ (Exploratory Factor Analysis

=EFA) และการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน หรอการวเคราะหยนยนองคประกอบ (Confirmatory Factor Analysis = CFA) วธการวเคราะหองคประกอบเหลานไมวาจะเปนวธใดตางกเปนวธการทเปนประโยชนตอนกวจยทงสน

เมอศกษาประวตความเปนมาของการวเคราะหองคประกอบท Lideman, Merenda, Gold

(1980: 245-248) รายงานไว สรปไดวา การวเคราะหองคประกอบเกดจากผลงานของนกจตวทยา เรมตนจาก C. Spearman ผซงไดรบการยกยองวาเปนบดาของการวเคราะหองคประกอบ และ K

Pearson กลาวคอ ในป ค.ศ. 1904 Spearman เสนอโมเดลสององคประกอบในการศกษาสตปญญาวา แบบทดสอบแตละฉบบวดองคประกอบรวมของสตปญญาสวนหนง และอกสวนหนงวดองคประกอบเฉพาะ สวน Pearson เปนผเสนอวธการสรางแกนมขส าคญ (principal axes) ในป ค.ศ. 1901 จากนนมนกจตวทยาอกหลายคนน าโมเดลและวธการดงกลาวไปประยกตในการศกษาสตปญญา ป ค.ศ. 1937 K. Holzinger เปนผเสนอแนวคดวา โมเดลสององคประกอบ ซงประกอบดวยองคประกอบทวไป และองคประกอบเฉพาะนน อาจมองคประกอบทวไปทเปนองคประกอบรวม ของคะแนนจากแบบทดสอบแตละฉบบไดมากกวาหนงองคประกอบ และเสนอทฤษฎ ทวองคประกอบ (bi-factor theory) ชวงป ค.ศ. 1931-1947 L.L Thurstone พฒนาแนวคดและวธการวเคราะหประกอบใหดขน และเรยกวธการวเคราะหวา การวเคราะหองคประกอบพหคณ (multiple-factor analysis) จากแนวคดของ Thurstone รวมกบวธการสรางสวนประกอบมขส าคญ (principal component) ของ H. HoHotelling ซงเสนอไวในป ค.ศ. 1933 ท าใหการพฒนาการวเคราะหองคประกอบเปนไปโดยรวดเรว และมวธการหลากหลายวธทส าคญ ไดแก วธวเคราะหภาพ (imeage analysis) พฒนาโดย L. Guttman เมอ ค.ศ. 1953 วธวเคราะหองคประกอบคาโนนคอล

115 บทท 4

(canonical factor analysis) พฒนาโดย C.R. Rao เมอ 1955 วธวเคราะหองคประกอบแบบแอลฟา (alpha factor analysis) พฒนาโดย H. Kaiser และ J. Caffrey เมอ ค.ศ. 1965 และวธเศษเหลอนอยทสด (MINimum RESiduals method = MINRES) พฒนาโดย H.H. Harman เมอ ค.ศ. 1976 วธการตางๆ เหเลานตางกมความเหมาะสมทจะใชในการวเคราะหขอมลทมลกษณะแตกตางกน แตทกวธใชประโยชนในการวเคราะหเพอส ารวจองคประกอบทงสน

การวเคราะหเชงยนยนองคประกอบเรมพฒนาเมอ D.N. Lawley เรมคดวธการประมวลพารามเตอรดวยวธไลคลฮดสงสด (maximum likelihood) ในป ค.ศ. 1940 จากนนมนกสถตหลายทานพยายามพฒนาวธการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนใหดขน บคคลส าคญทมสวนอยางมากในการพฒนา คอ R.D. Bock และ R.E. Bargmann ผเสนอวธการทดสอบสมมตฐานทางสถตเกยวกบพารามเตอรในการวเคราะหองคประกอบ เมอ ค.ศ. 1966 และ K.G. Joreskog ผเรมพฒนาวธการค านวณและโปรแกรมคอมพวเตอรส าหรบการวเคราะหยนยนองคประกอบ ระหวาง ค .ศ. 1966-

1970 ผลงานของ Joreskog พฒนาโดยโมเดลลสเรล และโปรแกรมลสเรล ซงใชกนอยในปจจบน

แมวาวธการวเคราะหองคประกอบจะมอยหลายวธ แตหลกส าคญของวธการวเคราะหเปนแบบเดยวกน เมอเขาใจหลกการส าคญแลวยอมสามารถท าความเขาใจวธการตางๆ หลากหลายไดโดยงาย ดงนน การน าเสนอสาระเกยวกบการวเคราะหองคประกอบในบทน ผเรยบเรยงจงเสนอหลกการส าคญ และวธการทเปนวธการหลกกอนกลาวถงวธการตางๆ ทเปนวธการยอยการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมลสเรลตอไป การเสนอสาระในบทนแบงออกเปน 4 หวขอ ดงนคอ สงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ การวเคราะหส ารวจองคประกอบ การวเคราะหยนยนองคประกอบ และโมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหยนยนองคประกอบ และโมเดลการวดพรอมดวยตวอยางค าสงและผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล วธการน าเสนอไมเนนทมาของสตรในการค านวณ แตเนนความเขาใจแนวคดและหลกการของวธการวเคราะหและการใชโปรแกรมลสเรลในการวเคราะหขอมล


ในการวจยทางสงคมศาสตร และพฤตกรรมศาสตร นกวจยตองการศกษาคณลกษณะภายในตวบคคลทเปนตวแปรแฝง ซงไมสามารถสงเกตไดโดยตรงและตองศกษาคณลกษณะดงกลาวนน จากพฤตกรรมการแสดงออกของบคคล โดยการวดหรอการสงเกตพฤตกรรมเหลานนแทนคณลกษณะทตองการศกษา ในทางปฏบตนกวจยจะเกบรวบรวมขอมลไดเปนตวแปรสงเกตไดหลายตว และใชการวเคราะหองคประกอบมาวเคราะหขอมลเพอใหไดองคประกอบอนเปนคณลกษณะของบคคลทนกวจยตองการศกษา กลาวไดวา วธการวเคราะหองคประกอบเปนวธการวเคราะหขอมลทางสถตทชวยใหนกวจยสรางองคประกอบจากตวแปรหลายๆ ตวแปร โดยรวมกลมตวแปรทเกยวของสมพนธกนเปน

116 บทท 4

องคประกอบเดยวกน และแตละองคประกอบ คอ ตวแปรแฝงอนเปนคณลกษณะทนกวจยตองการศกษา วตถประสงคส าคญของการวเคราะหองคประกอบ มอย 2 ประการ คอ ประการแรก เปนการใชวธการวเคราะหองคประกอบ เพอส ารวจและระบองคประกอบรวมทสามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปร ผลจากการวเคราะหองคประกอบชวยใหนกวจยลดจ านวนตวแปรลงและไดองคประกอบ ซงท าใหเขาใจลกษณะของขอมลไดงาย และสะดวกในการแปลความหมาย รวมทงไดทราบแบบแผน (pattern) และโครงสราง (structure) ความสมพนธของขอมลดวยวตถประสงค ประการทสอง เปนการใชการวเคราะหองคประกอบ เพอทดสอบสมมตฐานเกยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมล กรณน นกวจยตองมสมมตฐานอยกอนแลวและใชการวเคราะห เพอตรวจสอบวาขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกลมกลนกบสมมตฐานเพยงใด จากวตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบดงกลาวน าไปสเปาหมายของการใชการวเคราะหองคประกอบในฐานะท เคร องมอทส าคญส าหรบการวจย เชน นกวจยอาจใชการวเคราะหองคประกอบเปนเครองมอวด (measurement device) อยางหนงในการวดองคประกอบซงเปนตวแปรแฝง โดยการน าผลการวเคราะหองคประกอบมาสรางตวแปรแฝง และน าตวแปรนไปใชในการวเคราะหขอมลตอไป นกวจยอาจใชการวเคราะหองคประกอบเปนเครองมอตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง (construct validity tool) ของตวแปรวา มโครงสรางตามนยามทางทฤษฎ (constitutive definition) หรอไม และสอดคลองกลมกลนกบสภาพทเปนจรงอยางไร และนกวจยอาจใชการวเคราะหองคประกอบเปนเครองมอทดสอบสมมตฐานเกยวกบการทดลองได ดงท Kerlinger (1973: 687-688) อธบายวา นกวจยอาจมสมมตฐานวา วธสอนแบบหนงท าใหแบบแผนความสามารถของนกเรยนดขน เมอเปรยบเทยบกบวธสอนอกแบบหนง และท าการทดลองใชวธสอนทงสองแบบ มการวดความสามารถของนกเรยนกอนและหลงการทดลอง แลวเปรยบเทยบแบบแผนความสมพนธของตวแปรตางๆ ทวดความสามารถของนกเรยนอนเปนผลจากวธการสอนทงสองแบบนน ถาแบบแผนของความสมพนธกอนและหลงการทดลองแตกตางกนในกลมทใชวธ สอนแบบหนงแสดงวา วธสอนนนมผลท าใหเกดการเปลยนแปลงแบบแผนความสามารถของนกเรยนตามสมมตฐาน

ในการวเคราะหองคประกอบมขอตกลงเบองตนทส าคญ 3 ขอ คอ ขอตกลงเบองตนวาดวยความสมพนธเชงสาเหตขององคประกอบ ขอตกลงเบองตนวาดวยความเปนอสระระหวางองคประกอบ และขอตกลงเบองตนเกยวกบคณสมบตดานการบวกของความแปรปรวนขององคประกอบ ดงรายละเอยดตอไปน 1. ขอตกลงเบองตนวาดวยความสมพนธเชงสาเหตขององคประกอบ ตามขอตกลงเบองตนขอนตวแปรสงเกตไดแตละตวมความแปรผน เนองจากองคประกอบรวม (common factor = F)

และองคประกอบเฉพาะ (unique factor = U) กลาวอกอยางหนง คอ ความแปรปรวนในตวแปร

117 บทท 4

สงเกตไดนนเปนผลมาจากตวแปรสาเหต คอ องคประกอบรวม และองคประกอบเฉพาะ การทตวแปรสงเกตไดมความสมพนธกนนน เนองจากตวแปรเหลานมองคประกอบรวมเปนตวเดยวกน เมอพจารณาคาของตวแปรสงเกตไดแตละตวทวดในรปคะแนนมาตรฐาน (standard score) จะไดโมเดลส าหรบการวเคราะหองคประกอบในรปสมการ ดงน Z =(a1)(F1) + (a2)(F2) + --- +U = ∑aF + U

ตวแปร Z คอ ผลบวกเชงเสนขององคประกอบรวม F1, F2, --- และองคประกอบเฉพาะ U

โดยม a1, a2, --- เปนน าหนก (weight) ขององคประกอบรวมแตละองคประกอบ เรยกวา น าหนกองคประกอบ (factor loading)

2. ขอตกลงเบองตนวาดวยความเปนอสระ ตามขอตกลงเบองตนขอน องคประกอบรวมและองคประกอบเฉพาะของตวแปรสงเกตไดแตละตวเปนอสระตอกน หรอความแปรปรวนรวมระหวางองคประกอบรวมและองคประกอบเฉพาะมคาเปนศนย 3. ขอตกลงเบองตนวาดวยคณสมบตดานการบวกของความแปรปรวนขององคประกอบ ตามขอตกลงเบองตนขอนจะวเคราะหความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดออกเปนผลบวกของความแปรปรวนขององคประกอบเฉพาะ และความแปรปรวนขององคประกอบรวมนนคอ เมอตวแปรสงเกตไดในรปคะแนนมาตรฐานมคาเฉลยเปนศนยและความแปรปรวนเปนหนง จากโมเดลส าหรบการวเคราะหองคประกอบน าสมการมายกก าลงสอง และหาผลรวมจะไดความแปรปรวนของตวแปร Z ซงมคาเทากบหนง มคาเทากบผลบวกของความแปรปรวนจากแหลงตางๆ ดงน (เทอมความแปรปรวนรวมทกเทอมเปนศนย ตามขอ 2) V(Z) = 1 = (a1)2 V(F1) + (a2)2 V(F2) +---+V(U)

เนองจากองคประกอบ F1, F2, --- อยในรปคะแนนมาตรฐานดวย ดงนน คาความแปรปรวนจงเปนหนง สวนความแปรปรวนขององคประกอบเฉพาะนนประกอบดวยสวนความแปรปรวน เนองจากการวด หรอความคลาดเคลอนในการวด แทนดวย e2 และสวนทเปนความแปรปรวน เนองจากลกษณะเฉพาะของตวแปร แทนดวย p2 ดงนน จะไดสมการแสดงการวเคราะหความแปรปรวนของตวแปร Z ดงน 1 = [(a1)2 + (a2)2 +---] +p2 + e2 = [ h2 ] + p2 + e2

เมอผอานยอนกลบไปดในบททสองจะเหนไดวา ความแปรปรวนในตวแปรจะแยกออกไดเปนสามสวนดงสมการขางตน และในบททสามผเรยบเรยงไดอธบายแลววา การวดคาความเทยงของตวแปรวดไดจากอตราสวนระหวาง (h2 + p2) กบความแปรปรวนทงหมดของตวแปร สวนคาความตรงตามเกณฑสมพนธของตวแปร คอ อตราสวนระหวาง (h2) กบความแปรปรวนทงหมดของตวแปร

118 บทท 4

นนเอง เมอเทอม h2 แทนความแปรปรวนรวมของตวแปร สวนทเปนองคประกอบรวมกบตวแปรทเปนเกณฑในการวด

ในการวเคราะหองคประกอบนน เทอม h2 มชอเรยกวา คาการรวม (communality) ของตวแปร คาการรวมของตวแปรใด หมายถง ปรมาณความแปรปรวนของตวแปรนนทสามารถอธบายไดดวยองคประกอบรวมนนเอง เมอเปรยบเทยบคาความแปรปรวนของคะแนนจรงในตวแปรกบคาการรวม จะเหนไดวา ถาตวแปรนนมคาความแปรปรวนขององคประกอบเฉพาะเปนศนยแลว คาการรวมกจะเทากบคาความแปรปรวนของคะแนนจรง ดงนน จงสรปไดวา การรวมของตวแปรจะมคาสงสดไดไมเกนคาความเทยงของตวแปรนน

ขอมลส าหรบการวเคราะหองคประกอบ มไดมเพยงตวแปรสงเกตไดเพยงตว เดยวแตมหลายตว ดงนน จงมสมการแสดงการวเคราะหความแปรปรวนของตวแปรแตละตวเทากบจ านวนตวแปร เมอน าคา (a1)2 จากทกสมการมารวมกน จะไดสดสวนของความแปรปรวนในองคประกอบรวม F1 ทอธบายไดดวยตวแปรสงเกตไดทกตว คาแปรปรวนน เรยกวา คาไอเกน หรอคาเจาะจง (Eigen value)

องคประกอบ F1 ผอานจะสงเกตความแตกตางระหวางคาการรวมและคาไอเกนไดวา เราจะพดถงคาการรวมของตวแปร และคาไอเกนขององคประกอบ แตมความหมายใกลเคยงกน คาการรวมของตวแปรมคาไมเกนหนงในขณะทคาไอเกนมคามากกวาหนงได เพราะถาตวแปรมความแปรผนรวมกบองคประกอบรวมเดยวกน ความแปรปรวนขององคประกอบรวมทอธบายไดดวยตวแปร จะยงมปรมาณสง เพอใหผอานเหนภาพชดเจน ผเรยบเรยงขอยกตวอยางกรณทมตวแปรสงเกตได 3 ตวแปร แตละตวแปรมความแปรผนรวมกบองคประกอบรวม 2 องคประกอบ น าคาน าหนกองคประกอบมาเสนอในรปของเมทรกซองคประกอบ (factor matrix) ไดดงภาพท 4.1 จากตารางเมอน าคาน าหนงองคประกอบมายกก าลงสอง จะไดเมทรกซสดสวนองคประกอบรวม ซงเมอน าคามาบวกกนตามแนวนอนจะไดคาการรวมของตวแปรแตละตว และเมอน าคาบวกกนตามแนวตงจะไดคาไอเกนขององคประกอบตวทสอง ในทนมไดแสดงองคประกอบตวทสาม ซงคาไอเกนต ากวา 1.00

ตารางท 4.1 แสดงเมทรกซองคประกอบและสดสวนองคประกอบรวม

ตวแปร เมทรกซองคประกอบ สดสวนองคประกอบ คาการรวม

F1 F2 F1 F2 (communality)

Z1 0.90 0.02 0.81 0.04 0.85

Z2 0.60 0.70 0.36 0.49 0.85

Z3 0.70 0.70 0.49 0.49 0.98

คาไอเกน (eigen values) 1.66 1.02

119 บทท 4

จากขอมลในตารางท 4.1 แสดงวา ผลการวเคราะหองคประกอบรวมของตวแปรสงเกตได 3 ตวแปรนน ใหองคประกอบรวม 2 องคประกอบทมคาไอเกนเกนหนง องคประกอบ F1 และ F2

อธบายความแปรปรวนในตวแปร Z1 ไดรอยละ 81 และ 4 ตามล าดบ อธบายความแปรปรวนในตวแปร Z2 ไดรอยละ 36 และ 49 ตามล าดบ และอธบายความแปรปรวนในตวแปร Z3 ไดรอยละ 49

เทากน คาการรวมของตวแปรสงเกตไดทงสามตวมคาเปน 0.85, 0.85 และ 0.98 ตามล าดบคาไอเกนขององคประกอบรวมทงสององคประกอบรวมกนไดเทากบ 2.68 เมอเทยบสดสวนกบจ านวนตวแปรสงเกตได (ผลรวมของความแปรปรวนของตวแปรสงเกตได ) มคารอยละ 89.33 เมอดคาน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบ ตวแปร Z มน าหนกองคประกอบ F1 และ F2 เปน 0.90 และ 0.20 ในขณะทตวแปร Z2 และ Z3 มน าหนกองคประกอบทงสององคประกอบใกลเคยงกนแสดงวา ตวแปร Z1 เปนผลมาจากองคประกอบ F1 เปนสวนใหญ ในขณะทตวแปร Z2 และ Z3 เปนผลมาจากองคประกอบรวมสององคประกอบ การทตวแปร Z2 และ Z3 มทงสององคประกอบรวมกน ท าให สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรทงสองมคาสงดวย

งานส าคญของการวเคราะหองคประกอบ คอ การน าคาเมทรกซสหสมพนธระหวาง ตวแปรสงเกตได หรอเมทรกซความแปรปรวนรวมของตวแปรสงเกตไดมาวเคราะหหาคาน าหนกองคประกอบ อนเปนคาทเทยบไดกบคาสมประสทธบอกความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดแตละตวกบองคประกอบ อนเปนคาทเทยบไดกบคาสมประสทธบอกความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดแตละตวกบองคประกอบรวม และเมอไดคาน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบแลว งานส าคญอกอยางหนงของการวเคราะหองคประกอบ คอ การตรวจสอบวาคาสมประสทธในเมทรกซองคประกอบนนเหมาะสมถกตองหรอไม โดยน าคาสมประสทธนนมาค านวณหาเมทรกซสหสมพนธ แลวน าผลทไดเปรยบเทยบกบเมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ถามความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรซสหสมพนธทค านวณกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได แสดงวา ผลการวเคราะหองคประกอบนนถกตองเหมาะสม

การค านวณเมทรกซสหสมพนธจากคาน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบใชหลกการเชนเดยวกบการค านวณเมทรกซสหสมพนธจากอทธพลทางตรงในเรองการวเคราะหอทธพล ซงจะกลาวถงในบทท 5 ในทนผเรยบเรยงจะแสดงภาพความสมพนธระหวางองคประกอบรวมและตวแปรสงเกตได พรอมทงสตรและวธการค านวณเมทรกซสหสมพนธโดยใชตวอยางขอมลจากตารางท 4.1 ดงแสดงในภาพท 4.1 ซงจะเหนวาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปร z2 และ Z3 มคาสงดงทไดคาดไวในตอนตน

การค านวณคาสมประสทธสหสมพนธทแสดงในภาพท 4.1 น ค านวณตามโมเดล ซงแสดงวาองคประกอบรวม F1 และ F2 ไมมความสมพนธกน กรณทองคประกอบรวมทงสองมความสมพนธกน

120 บทท 4

สตรในการค านวณคาสมประสทธสหสมพนธตองเพมเทอมทเปนคาความสมพนธระหวาองคประกอบทงสองดวย เชน ในกรณ r12 จะค านวณไดจากสมการ

r12 = (a11)(a21)+(a12)(a22)+(a11)(a22)[r(F1,F2)]+(a12)(a21)[r(F1,F2)]

ผลการค านวณคา r12 ทไดจะแตกตางจากผลการค านวณทแสดงไวในภาพท 4.1 นอกจากนคาน าหนกองคประกอบแตละคา ตามภาพท 4.1 ยงแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบแตละตวกบตวแปรสงเกตไดดวย ดงนน เมทรกซของความสมพนธระหวางองคประกอบรวมและตวแปรสงเกตได ซงมชอเรยกวา เมทรกซโครงสราง (structure matrix) จงมคาเหมอนกบเมทรกซน าหนกองคประกอบ ซงมชอเรยกวา เมทรกซแบบแผน (pattern matrix) และในการวเคราะหองคประกอบเรยกเมรกซทงสองทมคาตรงกน กรณทองคประกอบรวมไมมความสมพนธกนนนวา เมทรกซองคประกอบ (Factor matrix) ทไดกลาวมาแลว แตในกรณทองคประกอบรวมนนมความสมพนธกน ผลการวเคราะหองคประกอบจะไดเมทรกซแบบแผนบอกคาน าหนกองคประกอบ และเมทรกซโครงสราง ซงมคาแตกตางกน ความสมพนธระหวางองคประกอบรวม และตวแปรสงเกตไดนน ค านวณไดจากโมเดลเชนเดยวกน เชน ความสมพนธระหวางองคประกอบ F1 กบตวแปร Z1 กรณองคประกอบรวมสมพนธกนค านวณไดจากสมการ

r(F1, Z1) = a11 + a12 [r(F1, F2)]

a11 Z1 e1 9 Z1 0.39

F1 a21 a12 F1 6 2

Z2 e2 Z2 0.39

a22 F2 7 7

F2 a31 7 Z3 0.39

a32 Z3 e3

Z1 =(a11)(F1) + (a12)(F2) + e1 a11 = 0.9, a12 = 0.2

Z2 =(a21)(F1) + (a22)(F2) + e2 a21 = 0.6, a22 = 0.7

Z3 =(a31)(F1) + (a32)(F2) + e3 a31 = 0.7, a32 = 0.7

r12 = ∑(Z1)(Z2) / n

= (1/n) ∑[ (a11)(F1) + (a12)(F2) + e1 ] [ (a21)(F1) + (a22)(F2) + e2 ] = (1/n) [ (a11)(a12) ∑ (F1)2 + (a12)(a22) ∑ (F2)2 + ∑ (e1)(e2) ] = (a11)(a21) + (a12)(a22)

= (0.9)(0.6) + (0.2)(0.7) = 0.68

121 บทท 4

ในท านองเดยวกน

r13 = (a11)(a31) + (a13)(a33) = (0.9)(0.7) + (0.2)(0.7) = 0.77

r23 = (a21)(a31) + (a22)(a32) = (0.6)(0.7) + (0.7)(0.7) = 0.91

ภาพท 4.1 โมเดลแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบและตวแปรสงเกตได พรอมการ

ค านวณ

ผเรยบเรยงน าเสนอสาระในหวขอน เพอใหผอานเหนภาพของการวเคราะหองคประกอบและคนเคยกบศพท และความหมายของศพททตองใชในการวเคราะหองคประกอบ ส าหรบวธการวเคราะหองคประกอบนนแบงการด าเนนการเปน 4 ตอน (Kim and Mueller, 1978: 10-11) คอ ก) การเตรยมเมทรกซสหสมพนธ ข) การสกด (extraction) องคประกอบขนตน ค) การหมนแกน (rotation) และ ง) การสรางตวแปรประกอบหรอสเกลองคประกอบ การด าเนนการทงสขนตอนนมอยในการวเคราะหองคประกอบ ทงการวเคราะห องคประกอบเชงส ารวจและการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนดงจะไดแยกกลาวแตละวธดงน


วตถประสงคส าคญของการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ คอ การวเคราะหเพอส ารวจและระบองคประกอบรวมทสามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ผลทไดจากการวเคราะหองคประกอบ ท าใหนกวจยลดจ านวนตวแปรสงเกตไดในการวเคราะหองคประกอบและวธการแตละขนตอนทง 4 ขนตอน มดงน 1. การเตรยมเมรกซสหสมพนธ เมทรกซสหสมพนธทจะใชเปนขอมลในการวเคราะหองคประกอบเชงเสนส ารวจและการวเคราะหองคประกอบประเภทอนม 2 แบบ คอ แบบอาร (R–type) และแบบคว (Q-type) เมทรกซสหสมพนธอาร หมายถง เมทรกซของสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปแตละจ านวนหนวยของคะแนนทน ามาหาคาสหสมพนธแตละค คอ จ านวนหนวยตวอยาง สวนเมทรกซสหสมพนธแบบคว หมายถง เมทรกซของสมประสทธสหสมพนธระหวางหนวยตวอยางแตละคจ านวนหนวยของคะแนนทน ามาหาคาสหสมพนธแตละค คอ จ านวนตวแปรหรอคณลกษณะของหนวยตวอยางแตละคน โดยปรกตการวเคราะหองคประกอบทใชกนอยในงานวจยทวไป ใชขอมลทเปนเมทรกซสหสมพนธแบบอาร เพอศกษาตวแปรแฝงทแสดงออกเปนตวแปรสงเกตได แตการวเคราะหองคประกอบควรใชเมทรกซสหสมพนธแบบควดวย Kerliger (1973: 678-681) เสนอวา ผลการวเคราะหองคประกอบ

122 บทท 4

โดยใชเมทรกซแบบอารและแบบคว ใหผลการวเคราะหสอดคลองกนการวเคราะหองคประกอบ เมอใชเมทรกซแบบควท าใหเหนการรวมกลมของคนทมลกษณะรวมกน

เมทรกซสหพนธทนกวจยเตรยมไวเพอวเคราะหองคประกอบนน ควรจะมคาสหพนธแตกตางจากศนย ถาตวแปรไมมความสมพนธกนแสดงวา ไมมองคประกอบรวม และไมมประโยชนทจะน าเมทรกซสหสมพนธนนไปวเคราะห ในโปรแกรม SFSS จงจดใหมการทดสอบสมมตฐานวา เมทรกซสหสมพนธนนเปนเมทรกซเอกลกษณ (identity matrix) หรอไมโดยใช Bartlett’s lest of sphericity ซงเปนการทดสอบคาไค-สแควรของดเทอรมแนนท (determinant) ของเมทรกซสหสมพนธ (Norusis, 1988: B-44) นอกจากนโปรแกรม SPSS ยงมการทดสอบโดยการค านวณคาสถต เรยกวา ดชนไกเซอร-ไมเยอร-ออลคน (Kaiser-Meyer-Olkin measure of sampling

adequacy) ซงเปนดชนบอกความแตกตางระหวางเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได กบเม -

ทรกซสหสมพนธแอนตอเมจหรอปฏภาพ (anti-image correlation matrix) ซงเปนเมทรกซของสหสมพนธพารเชยวระหวางตวแปรแตละค เมอขจดความแปรปรวนของตวแปรอนๆ ออกไปแลว คาดชนไกเซอร-ไมเยอร-ออลคน ควรจะมคาเขาใกลหนง ถามคานอย แสดงวา ความสมพนธระหวาง ตวแปรมนอยและไมเหมาะสมทจะวเคราะหองคประกอบ

2. การสกดองคประกอบขนตน (Extraction of the Initial Factors)

เปาหมายของการสกดองคประกอบขนตนในการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ คอ การแยกองคประกอบรวมใหมจ านวนองคประกอบนอยทสด ทสามารถน าคาน าหนกองคประกอบไปค านวณคาเมทรกซสหสมพนธไดคาใกลเคยงกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได อนเปนขอมลเชงประจกษ กระบวนการสกดองคประกอบนน คอมพวเตอรมการค านวณทวนซ าหลายรอบ เรมจากการตงสมมตฐานวามองคประกอบเพยงองคประกอบเดยวแลวน าคาแฟคเตอรเมทรกซไปค านวณหาเมทรกซสหสมพนธเปรยบเทยบกบเมทรกซขอมลเชงประจกษ ถายงมความแตกตางกนมากจะตงสมมตฐานวา มสององคประกอบ แลวด าเนนการวเคราะหใหมเรอยๆ ไปจนกวาจะไดเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดนนมคาใกลเคยงกบขอมลเชงประจกษ วธการสกดองคประกอบขนตนท าไดหลายวธ (Kim and Mueller, 1978; 12-29;

Tatsuoka, 1971: 145-149; Cooley and Lohnes, 1971: 96-113, Johnson and Wichern,

1988: 346-350, 385-400, Stevens, 1986: 338-342; Norusis, 1988: B-46, B-52) Kim และ

Mueller แยกออกเปน 6 กลม คอ 1) การวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ 2)การหาองคประกอบแกนมขส าคญ 3) วธก าลงสองนอยทสด 4) วธไลคลฮดสงสด 5) วธวเคราะหภาพ 6) การหาองคประกอบแบบแอลฟา แตละกลมมหลกการคลายคลงกน แตมวธการแตกตางกน วธการ 5 วธหลงตางจากวธแรก คอ วธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ เพราะ 5 วธหลงเปนวธการวเคราะหองคประกอบรวม (common factor analysis) วธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญแมจะตางจาก

123 บทท 4

การวเคราะหองคประกอบรวมในรายละเอยด แตมหลกการแบบเดยวกน การท าความเขาใจวธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญจะชวยใหเขาใจวธการวเคราะหองคประกอบรวมไดดขนดวย

2.1 วธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ (Principal Component Analysis)

ตามหลกการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ ตวแปรสงเกตไดจะถกเปลยนรปใหเปนตวแปรสวนประกอบ ซงเขยนในรปผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตไดทงหมด โดยทตวแปรสวนประกอบตวแรกตองอธบายความแปรปรวนของตวแปรสงเกตไดมากทสด จากนนจงจะสรางตวแปรสวนประกอบตวทสองทไมสมพนธกบตวแรกใหอธบายความแปรปรวนของตวแปรสงเกตไดทเหลออยใหมากทสดเรอยๆ ไป ผลจากการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ จะไดตวแปรสวนประกอบชดหนงทไมสมพนธกนเลยจากขอมลตวแปรสงเกตไดซงมความสมพนธกน ถาขอมลตวแปรสงเกตไดไมมความสมพนธกนการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญจะท าไมได การวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ แตกตางจากการวเคราะหองคประกอบรวมทไดกลาวถงไวในหวขอการสกดองคประกอบขนตน โมเดลการวเคราะหองคประกอบทกลาวไวแลวนน แสดงวาตวแปรสงเกตได คอ ผลบวกเชงเสนขององคประกอบรวมหลายองคประกอบและองคประกอบเฉพาะนน คอ องคประกอบรวมอธบายความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดเฉพาะสวนทมความแปรผนรวมกนกบองคประกอบ แตโมเดลการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญตวแปรสงเกตได คอ ผลบวกเชงเสนของสวนประกอบมขส าคญ (องคประกอบ) นนคอ ตวแปรสวนประกอบอธบายความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดทงหมด ดงสมการ

Z = (b1)(F1) + (b2)(F2) +---+ (bK)(Fk)

ขอแตกตางระหวางการว เคราะหส วนประกอบส าคญ และการว เคราะหองคประกอบรวมอกประการหนง คอ ทฤษฎพนฐานส าหรบการวเคราะห นกวจยทใชการวเคราะหสวนประกอบส าคญเพอสรางตวแปรชดใหมมจ านวนนอย ไมจ าเปนตองมทฤษฎพนฐาน แตนกวจยทใชการวเคราะหองคประกอบรวม จ าเปนตองมทฤษฎ มสมมตฐานเปนแนวทางในการวเคราะห การวเคราะหสวนประกอบส าคญนเปนวธการสกดองคประกอบแบบแรกท Hotelling พฒนาขนเมอ ค.ศ. 1933 และเปนพนฐานของการสกดองคประกอบดวยวธอนๆ

เพอใหเปนทเขาใจชดเจนถงหลกการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ ผเรยบเรยงแสดงตวอยางกรณตวแปรสงเกตได 2 ตวแปร คอ Z1 และ Z2 มความสมพนธกน 0.40 ดงแสดงในแผนภาพกระจดกระจาย ภาพท 4.2 (ก) ตวแปร Z1 และ Z2 แทนดวยแกนในภาพ ตวแปรสวนประกอบมขส าคญจะแทนดวยแกนใหม ซงเรยกวา แกนมขส าคญ (principal axes) F1 และ F2

แกนมขส าคญแกนแรกจะเปนแกนทลากผานจดตางๆ ในภาพใหมากทสด วธการลากท าไดดวยการาลากเสนตรงใหผลบวกก าลงสองของระยะตงฉากจากแตละจดมายงแกนมขส าคญ มคานอยทสด (วธการนคลายกบการลากเสนถดถอยใหผานจดตางๆ ในแผนภาพกระจดกระจาย แตเสนถดถอยลาก

124 บทท 4

โดยใชผลบวกก าลงสองของคะแนนเบยงเบนจากคาพยากรณ หรอผลบวกก าลงสองของเศษเหลอมคานอยทสด) เมอไดแกนมขส าคญแกนแรกแลว จะลากแกนมขส าคญทสองใหตงฉากกบแกนแรก ดงแสดงในภาพ ผอานจะสงเกตไดวาถาตวแปร Z1 และ Z2 ไมมความสมพนธกนดงภาพท 4.2 (ข) การลากแกนมขส าคญแกนแรกมไดหลายแบบ และถาตวแปร Z1 และ Z2 มความสมพนธกนอยางสมบรณ ดงภาพท 4.2 (ค) จะมแกนมขส าคญเพยงแกนเดยว ในทนแสดงการค านวณการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญทตองใชการค านวณ โดยอาศยความรเรองพชคณตเมทรกซเฉพาะกรณความสมพนธตามภาพท 4.2 (ก) จากการค านวณหาคาเมทรกซองคประกอบทแสดงไวตอนลางของภาพท 4.2 จะเหนไดวาตวแปรสวนประกอบตวแรกมคาไอเกน 1.4 ตวทสองมคาไอเกน 0.6 ผอานจะสงเกตดาผลรวมของคาไอเกนเทากบจ านวนตวแปร คอ 2.0 ในทน คอ คาผลรวมของความแปรปรวนทงสองตวแปร เพราะตวแปร Z1 และ Z2 เปนตวแปรในรปคะแนนมาตรฐาน ซงมความแปรปรวนเปน 1.0 คาของแฟคเตอรเมทรกซหรอน าหนกองคประกอบส าหรบตวแปรสวนประกอบ F1 เปน 0.84 และ 0.84

ผอานจะสงเกตไดวา ถาเอาน าหนกองคประกอบนมายกก าลงสองแลวรวมกน จะไดคาเทากบคาไอเกนของ F1 คอ 1.4 หรอกลาวอกอยางหนง คอ เอาน าหนกองคประกอบยกก าลงสองรวมในแนวตงจะไดคาไอเกนของตวแปร F1 และ F2 และถารวมตามแนวนอนจะไดคาการรวมของตวแปร Z1 และ Z2 นนเอง คาไอเกนนเมอน ามาคณกนจะไดคาเทากบดเทอรมแนนทของเมทรกซ R ดวย นอกจากนการค านวณปรมาณความแปรปรวนทอธบายไดดวย F1 และ F2 จะค านวณจากคาไอเกนหารดวยจ านวนตวแปรนนเอง เมอน าวธการค านวณนมาใชกบกรณตวแปรไมมความสมพนธตามภาพท 4.2 (ข) จะไดวา คาไอเกนของตวสวนประกอบมขส าคญ F1 มคาเทากบตวสวนประกอบมขส าคญ F2 คอ มคาเทากบ 1.0 ซงไมไดอธบายความแปรปรวนเพมขนจากตวแปร Z1 และ Z2 แตอยางใด ดงนน ถาขอมลไมมความสมพนธระหวางตวแปรจงไมเหมาะสมทจะวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ เมอน าวธการค านวณใชกบกรณตวแปรมความสมพนธกนอยางสมบรณ ตามภาพท 4.2 (ค) จะไดคาไอเกนของ F1 มคาเปน 1+r = 2.0 และคาไอเกน F2 มคาเปน 0 หมายความวา F1 อธบายความแปรปรวนในตวแปรทงสองไดหมด 100%

2.2 การหาองคประกอบแกนมขส าคญ (Principal Axis Factoring)

การหาองคประกอบแกนมขส าคญ เปนการวเคราะหองคประกอบรวมแบบหนงทใชหลกการแบบเดยวกบการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญทกลาวในขอท 2.1 ขอแตกตาง คอ วธการหาองคประกอบแกมมขส าคญมไดใชคาการรวม (communality) ของตวแปรเปน 1.0 เหมอนในการวเคราะหสวนประกอบส าคญ นนคอ สมาชกในแนวทแยงของเมทรกซสหสมพนธแทนทจะเปน 1.0

จะใชคาก าลงสองของสหสมพนธพหคณระหวางตวแปรแตละตวกบตวแปรทเหลอเปนคาประมาณ

125 บทท 4

ของคาการรวม หรอใชคาสมประสทธสหสมพนธของตวแปรแตละตวกบตวแปรทเหลอทมคาสงทสด เปนคาประมาณคาการรวม วธการนแมจะมการใชกนอยางแพรหลายในระยะแรก แตปจจบนนกวจยเรมสนใจวธก าลงสองนอยทสด และน ามาใชแทนวธน การหาองคประกอบแกนมขส าคญไดรบการพฒนาใหท างานดขน โดยมการค านวณทวนซ า (Iteration) โดยมการท างานเปนขนตอน ดงน ขนแรกจะใชก าลงสองของสหพนธระหางตวแปรกบตวแปรทเหลอเปนคาประมาณของคาการรวมทเปนคาตงตน ท าการสกดองคประกอบรวมเปนขนทสอง ท าการค านวณทวนซ าเรอยๆ ไปจนกวาคาประมาณของคาการรวมจะไมเปลยนแปลงจงน าผลของการสกดองคประกอบรวมเปนผลการวเคราะหขนสดทาย

f f f

Z2 Z2 Z2

F1 F1

F2 Z1 Z1 Z1

r(Z1, Z2) = 0.4 r(Zi, Z2) = 0.0 r(Z1, Z2) = 1.0

( ก ) ( ข ) ( ค )

เมอ R = เมทรกซสหสมพนธ , V = เวคเตอรไอเกน , = คาไอเกน

จะไดสมการแคแรคเตอรรสตคและสมการดเทอรมแนนท ซงใชในการแกสมการ ดงน RV = V หรอสมการในรปเมทรกซ คอ [ R - I] = = (1 - )2 – r2 = 0

แกสมการได 1 - 2 + 2 – r2 = [ - (1 – r) ] [ - (1 + r)] = 0; = 1 + r, 1 – r

กรณ r(Z1, Z2) = 0.4 จะได = 1.4 , 0.6

ส าหรบ 1 = 1.4 และ 2 = 0.6 จะหาคาไอเกนเวคเตอรได ดงน = 1.4 = 0.6 X11 = X12 X12 = - X22

ก าหนดให X11 X21 X12 = 1 และ X22 = -1

ไอเกนเวคเตอร V จะไดจากการท าเวคเตอร X ใหเปนปกต (normalize) ดงสมการ

126 บทท 4

V = X / นนคอ = = ; = = จาก r(F1, Z1) = V11 = 0.71 = 0.84

r(F1, Z2) = V21 = 0.71 = 0.84

r(F2, Z1) = V12 = 0.71 = 0.55

r(F2, Z2) = V22 = 0.71 = -0.55

นนคอ เมทรกซองคประกอบ =

ภาพท 4.2 แกนมขส าคญ และการค านวณกรณสองตวแปร

4.3 วธก าลงสองนอยทสด (Least Squares Method)

วธก าลงสองนอยทสด เปนการสกดองคประกอบส าหรบการวเคราะหองคประกอบรวมแบบหนง ประกอบดวยวธการแตกตางกน 3 แบบ คอ วธก าลงสองนอยทสดไมถวงน าหนก (unweighted least squares method) วธก าลงสองนอยทสดทวไป (generalized least squares

method) และวธเศษเหลอนอยทสด (MINimum RESiduals method = MINRES) ซงพฒนาโดย H.H. Harman เมอ ค.ศ. 1976 ทงสามวธใชหลกการเหมอนกบการหาองคประกอบแกนมขส าคญทมการค านวณทวนซ า สงทแตกตางกน คอ เกณฑในการตดสนหยดการค านวณทวนซ า ซงวธก ารหาองคประกอบแกนมขส าคญใชเกณฑวา จะค านวณทวนซ า จนกวาคาประมาณของคาการรวมไมเปลยนแปลง ส าหรบเกณฑในวธก าลงสองนอยทสดมแตกตางกนตามวธทใช กลาวคอ วธก าลงสองนอยทสดไมถวงน าหนกจะหยดเมอก าลงสองของผลตางระหวางเมทรกซสหสมพนธท ค านวณไดกบเมทรกซสหสมพนธจากตวแปรสงเกตไดมคานอยทสด วธก าลงสองนอยทสดทวไปใชเกณฑเดยวกนกบวธก าลงสองนอยทสดไมถวงน าหนก แตจะถวงน าหนกสมาชกในเมทรกซสหพนธดวยคาองคประกอบเฉพาะสงจะถกถวงน าหนกนอยกวาสหสมพนธของตวแปรทมองคประกอบเฉพาะต า สวนวธเศษเหลอนอยทสด ใชการทดสองไค-สแควร ส าหรบกลมตวอยางขนาดใหญ ทดสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได 2.4 วธไลคลฮดสงสด (Maximum Likelihood Method)

การสกดองคประกอบดวยวธไลคลฮดสงสด มหลกการเชนเดยวกบวธก าลงสองนอยทสด สหสมพนธของตวแปรถกถวงน าหนกดวยอนเวอรสขององคประกอบเฉพาะของสวนตวแปร เชนเดยวกบวธก าลงสองนอยทสดทวไป สงทแตกตางกน คอ เกณฑทจะใชหยดการค านวณทวนซ า ซงมแตกตางกน 3 แบบ คอ วธหาองคประกอบคาโนนคอล (canonical factoring) ของ C.R. Rao

พฒนาเมอ ค.ศ. 1955 วธดเทอรมแนนทของเมทรกซสหสมพนธเศษเหลอมคาสงสด (maximum

residual correlation matrix) พฒนาโดย M.W. Brown เมอ ค.ศ. 1968 และวธการวเคราะห

127 บทท 4

โมเดลลสเรลพฒนาโดย K.G. Joreskog เมอ ค.ศ. 1967 เกณฑของวธหาองคประกอบคาโนนคอล คอ คาสหสมพนธคาโนนคอลระหวางองคประกอบรวมกบตวแปรสงเกตไดตองมคาสงสด เกณฑของวธด -เทอรมแนนทเมทรกซสหสมพนธเศษเหลอมคาสงสด คอ ลกษณะตามชอของวธนน คอ ดเทอรม- แนนทของเมทรกซผลตางระหวางเมทรกซสหสมพนธทค านวณได และเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดมคาสงสด สวนเกณฑของวธการวเคราะหโมเดลลสเรลใชการทดสอบไค -สแควร ตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได 2.5 วธวเคราะหภาพ (image Analysis)

การสกดองคประกอบดวยวธวเคราะหภาพตางจากวธการสกดองคประกอบทกลาวมาแลวขางตน ซงถอวาตวแปรสงเกตไดเปนตวแปรก าหนด แตวธวเคราะหภาพถอวาตวแปรสงเกตไดเปนตวสมจากประชาชนของตวแปร วธการนพฒนาโดย L. Guttman เมอ ค.ศ. 1953 โดยมหลกการวา ตวแปรสงเกตไดแยกไดเปนสวนทเปนองคประกอบรวมและองคประกอบ เฉพาะสวนทเปนองคประกอบรวม เรยกวา ภาพ (image) สวนทเปนองคประกอบเฉพาะ เรยกวา แอนตอเมจหรอปฏ-ภาพ (anti-image) ถาตวแปรสงเกตไดมครบตามประชากรของตวแปร คาก าลงสองของภาพของตวแปรจะเทากบคาการรวมของตวแปร และก าลงสองของปฏภาพของตวแปรจะมคาเทากบความแปรปรวนขององคประกอบเฉพาะ แตในการวจยขอมลสวนใหญไมครอบคลมประชากรของตวแปรทงหมด Guttman จงเรยกภาพและปฏภาพของตวแปรวา ภาพยอย และปฏภาพยอย (partial

image and partial anti-image) ในการสกดองคประกอบใชขอมลจากเมทรกซสหสมพนธ ระหวางตวแปรแตละตวกบตวแปรทเหลอ และปรบคาสมาชกนอกแนวทแยงดวยคาความแปรปรวนของปฏภาพยอย ผลจากการวเคราะหองคประกอบดวยวธน โดยปกตจะใหจ านวนองคประกอบ ประมาณครงหนงของจ านวนตวแปร

2.6 วธการหาองคประกอบแบบแอลฟา (Alpha Fachoring)

H. Kaiser และ J. Caffrey ไดพฒนาการหาองคประกอบแบบแอลฟา เมอ ค.ศ. 1965 โดยมหลกการวา ตวแปรสงเกตไดเปนเพยงตวแปรสมจากประชากรของตวแปรเชนเดยวกบวธวเคราะหภาพ และถอวาคาของตวแปรวดมาจากประชากรทงหมด การสกดองคประกอบใชหลกการวาองคประกอบรวมทสกดไดจะมความสมพนธสงสดกบองคประกอบรวมทมอยในประชากรของตว-

แปร เมอเทยบกบวธไลคลฮดสงสดซงมการถวงน าหนกคาสหสมพนธระหวางตวแปรดวยสวนกลบขององคประกอบเฉพาะ วธการหาองคประกอบแบบแอลฟาถวงน าหนกคาสหสมพนธดวยสวนกลบคาการรวม สหสมพนธทมคาการรวมสงจะถกถวงน าหนกนอยกวาสหสมพนธทมคาการรวมของตวแปรต า ส าหรบ ส าหรบเกณฑในการเลอกจ านวนองคประกอบนนพจารณาจากคาสมประสทธแอลฟาอนเปนคาความเทยงทจะใชไดทวไปตองมคามากกวาหนง

128 บทท 4

วธการสกดองคประกอบเบองตนทง 6 กลม ทกลาวมานมอยในโปรแกรมคอมพวเตอรส าหรบการวเคราะหองคประกอบ เชน โปรแกรม SPSS จงท าใหการวเคราะหองคประกอบในปจจบนนท าไดสะดวกและรวดเรวขน เมอสกดองคประกอบไดแลวนกวจยไดเมทรกซองคประกอบซงเปนคาน าหนกองคประกอบแตละตวแปรแสดงใหเหนการจดรวมกลมของตวแปรขนเปนองคประกอบ แตโดยมากผลการสกดองคประกอบทไดยงมลกษณะการจดรวมกลมเปนองคประกอบยงซบซอนและตความไดยาก จงจ าเปนตองมการปรบใหการจดรวมกลมของตวแปรดงายขน และแปลความหมายไดงายโดยเทคนคทเรยกวา การหมนแกน ซงจะกลาวในหวขอตอไป

3. วธการหมนแกน (Method of Rotation)

เทคนคการหมนแกนในการวเคราะหองคประกอบพฒนาโดย L.L.Thurstone เมอ ค.ศ. 1947 Thurstone ใชหลกการหมนแกนอางอง (reference axes) ซงเปนแกนแทนองคประกอบใหแกนอางองผานจดพกดของตวแปรใหมากทสด เพอใหไดองคประกอบทมโครงสรางงาย (simple

structure) ไมซบซอน ลกษณะการจดกลมของตวแปรใหเปนองคประกอบมโครงสรางงายในอดมคตจะมลกษณะดงเมทรกซองคประกอบทแสดงในภาพท 4.3 (ก) ตามภาพแสดงการลงกราฟของพกดตวแปร โดยมองคประกอบ F1 และ F2 เปนแกนอางอง แกน F1 ผานพกดของตวแปรท 1 และ 2 ในขณะทแกน F2 ผานพกดของตวแปรท 3 และ 4 วธการทจะหมนแกนอางองใหมการจดกลมตวแปรไดองคประกอบมโครงสรางงายดงกลาวท าได 3 วธ คอ การหมนแกนโดยใชกราฟ การหมนแกนโดยใชวธการวเคราะหใหไดผลตามเกณฑทก าหนด และวธการหมนแกนใหเมทรกซองคประกอบมลกษณะตามเมทรกซเปาหมายทก าหนด แตละวธกรายละเอยดดงตอไปน 3.1 การหมนแกนโดยใชกราฟ (Graphic Rotation)

วธการหมนแกนโดยทวไปม 2 แบบ คอ แบบตงฉาก (orthogonal rotation) และแบบมมแหลม (oblique rotation) แกนอางองขององคประกอบกอนหมนแกน มลกษณะเปนแกน ตงฉากกน ซงแสดงวาองคประกอบทงสองเปนอสระตอกน การหมนแกนแบบตงฉากคอ การหมนแกนอางองทงสองแกนไปพรอมๆ กน โดยแกนทงสองยงคงตงฉากกนเหมอนเดม สวนการหมนแกนแบบมมแหลมนน นกวจยอาจเลอนหมนแกนทงสองดวยมมทตางกน ท าใหแกนอางองทงสองท ามมแหลมตอกน ผลจากการหมนแกนแบบมมแหลมจะท าใหองคประกอบทงสองมความสมพนธกน และสมประสทธในเมทรกซแบบแผน จะไมตรงกบเมทรซโครงสรางดงทไดกลาวแลวในหวขอ สงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ

เพอใหผอานเหนภาพชดเจน ผเรยบเรยงใชตวอยางเมทรกซองคประกอบจาก ตารางท 4.1 มาลงกราฟโดยมแกนอางองเปน F1 และ F2 จะไดจดพกดของตวแปร Z1 วดไปตามแกน F1 เปนระยะทาง 0.9 หนวย และวดไปตามแกน F2 เปนระยะทาง 0.2 หนวย จดพกด Z เปน (0.9, 0.2) ในท านองเดยวกนจะไดจดพกดของ Z2 และ Z3 เปน (0.6, 0.7) และ (0.7, 0.7)

129 บทท 4

ตามล าดบดงภาพท 4.3 (ข) ในภาพจะเหนวาแกนอางองไมผานจดพกดของตวแปร ถาจะหมนแกนอางองทงสองตามเขมนาฬกาใหท ามน (-150) กบแกนเดม จะไดแกนอางองใหม เรยกชอวา F1 และ F11 โดยทแกนทงสองยงตงฉากกนตามแบบการหมนแกนแบบตงฉาก จะไดจดพกดของตวแปรทงสามใหมตามสตร ดงน พกดท 1 : b1 = (a1)cos(-150) + (a2)sin(-150)

พกดท 2 : b2 = (a2)cos(-150) - (a1)sin(-150)

พกดของ Z1 : b1 = (.90)(.97) + (.20)(-.26) = .87 - .05 = .82

b2 = (.20)(.97) – (.90)(-.26) = .19 + .23 = .42

พกดของ Z2 : b1 = (.60)(.97) + (.70)(-.26) = .58 - .18 = .40

F2 เมทรกซองคประกอบในอดมคต

1 ตวแปร F1 F2 F3

3 1 0.8 0.0 0.0

2 0.9 0.0 0.0

3 0.0 0.7 0.0

4 0.0 0.8 0.0

1 2 F2 5 0.0 0.0 0.0

( ก )

130 บทท 4

F2 FII แกนอางอง F1, F2

z2 z3 พกดของ Z1 = (0.9, 0.2)

พกดของ Z2 = (0.6, 0.7)

พกดของ Z3 = (0.7, 0.7)

แกนอางอง F1, F2

พกดของ Z1 = (0.82, 0.42)

z1 พกดของ Z2 = (0.40, 0.84)

F1 พกดของ Z3 = (0.50. 0.86)

FII

( ข )

ภาพท 4.3 พกดของตวแปร และการหมนแกนโดยใชกราฟ

b2 = (.70)(.97) – (.60)(-.26) = .68 + .16 = .84

พกดของ Z3: b1 = (.70)(.97) + (.70)(-.26) = .68 - .16 = .50

B2 = (.70)(.97) – (.70)(-.26) = .68 + .18 = .86

ผลจาการหมนแกนจะเหนวา น าหนกองคประกอบของตวแปร Z2 และ Z3 เนนไปทางองคประกอบ FII มากขนกวาเดม ลกษณะพกดของตวแปรทงสามแสดงวา การหมนแกนแบบมมฉากอาจไมเหมาะสม ควรมการหมนแกนแบบมมแหลมจะท าใหองคประกอบดงายขนเพราะตวแปร Z2 และ Z3 จะอยชดกบแกนอางองทสองได เนองจากสตรการค านวณการหมนแกนแบบมมแหลมยงยากและซบซอน ประกอบกบการก าหนดมมทจะใชในการหมนแกนจากการดกราฟอาจคลาดเคลอนไดงาย จงไมสจะเปนทนยมใช ผอานทสนใจอาจศกษาสตรและวธการค านวณไดจากหนงสอของ Lindeman, Merenda, Gold (1980: 275-281) และหนงสอของ Johnson, Wichen

(1982: 400-409)

3.2 การหมนแกนโดยใชการวเคราะห (Analytical Rotation)

หลกการหมนแกนโดยใชการวเคราะหเปนผลงานของนกสถตหลายทาน โดยน าหลกการของ Thurstone มาสรางเกณฑเพอปรบคาสมประสทธในเมทรกซองคประกอบ ใหตความไดงายขนตามหลกขอหนงของ Thurstone องคประกอบจะมโครงสรางงายเมอพกดของตวแปรอยบนแกนอางองแกนเดยว นนคอ สมาชกในแตละแถวของเมทรกซองคประกอบควรจะมคาสงเฉพาะองคประกอบใดองคประกอบหนงเทานน และควรมคาต าส าหรบทกองคประกอบทเหลอถาก าลงสอง

131 บทท 4

ของน าหนกองคประกอบเฉพาะองคประกอบหนงมคาเทากบคาการรวมของตวแปรนน หมายความวา ตวแปรนนวดองคประกอบเดยว ซงจะตความหมายของตวแปรนนไดงาย การหมนแกนวธนเปนการหมนแกนวธนเปนการหมนแกนเชงวเคราะหใหก าลงสองของน าหนกองคประกอบแตละแถวมคาสงสด และท าใหไดองคประกอบทวไป (general factor) รวมทงตความหมายตวแปรแตละตวไดงาย อกวธหนงเปนการหมนแกนเชงวเคราะห โดยใหก าลงสองของน าหนกองคประกอบแตละสดมภ (column)

ของเมทรกซองคประกอบมคาสงสด ท าใหไดองคประกอบเฉพาะ (specific factor) ซงจะตความหมายองคประกอบแตละองคประกอบไดงายตามแบบของ Thurstone จากเกณฑสองประการนน าไปสการหมนแกนเชงวเคราะหแบบตางๆ ซงจดแยกไดเปน 2 กลม คอ แบบตงฉากและแบบมมแหลม ดงน 3.2.1 การหมนแกนแบบตงฉาก (Orthogonal Rotation)

การหมนแกนเชงวเคราะหแบบตงฉากแบงออกเปนวธยอยตามเกณฑทใช ดงน ก. การหมนแกนแบบควอรตแมกซ (Quartimax Rotation) เปนวธทพฒนาโดยนกสถตหลายคน โดยทแตละคนตางท างานโดยอสระในชวงเวลาเดยวกน คอ J.B. Carroll ค.ศ. 1953 D.R. Saunder ค.ศ. 1953 G. Ferguson ค.ศ. 1954 J.O. Neuhaus และ C. Wrigley ค.ศ. 1954 (Lindeman, Merenda and Gold, 1980: 271-272) วธนเปนการหมนแกนโดยใหก าลงสองของน าหนกองคประกอบแตละแถวในเมทรกซองคประกอบมคาสงสด แตในสตรการค านวณตองใชคาน าหนกองคประกอบยกก าลงส ผพฒนาสตรจงตงชอวธนวา วธควอรตแมกซ คอ การท าคาผลรวมของก าลงสของน าหนกองคประกอบในแตละแถวใหมคาสงสด ผลจากวธนจะไดองคประกอบทมน าหนกองคประกอบมคาสงบางตวแปร และมน าหนกองคประกอบปานกลางและต าบนตวแปรทเหลอ เปนผลใหไดองคประกอบทวไป

ข. การหมนแกนแบบแวรรแมกซ (Varimax Rotation) เปนวธทพฒนาโดย H. Kaiser เมอ ค.ศ. 1956, 1958 (แหลงเดม) วธนเปนการหมนแกนโดยใหก าลงสองของน าหนกองคประกอบแตละสดมภ (column) ในเมทรกซองคประกอบมคาสงสด วธนไดองคประกอบทมโครงสรางงายตามแบบของ Thurstone และไดองคประกอบเฉพาะ (specific factor) ซงท าใหการแปลความหมายองคประกอบสะดวกขน Kim และ Mueller (1978: 36-37) กลาววาสตรการค านวณในการหมนแกนแบบแวรรแมกซ ซบซอนและยากกวาวธควอรตแมกซ แตแบบแวรรแมกซใหองคประกอบมโครงสรางงายมากกวา และแบบแผนขององคประกอบมแนวโนมทจะคงทมากกวาแบบควอรตแมกซ เมอมการวเคราะหองคประกอบในกลมตวอยางยอยหลายๆ กลม

132 บทท 4

ค. การหมนแกนแบบอควอแมกซ (Equamax Rotation) เปนวธการหมนแกนทพฒนาโดย D.R. Saunders เมอ ค.ศ. 1962 (อางแหลงเดม) วธนเปนวธทผสมผสานวธควอรต-แมกซ และวธแวรรแมกซ องคประกอบทไดจะมลกษณะกลางๆ ระหวางสองวธน การหมนแกนโดยใชการวเคราะหและเปนการหมนแกนแบบตงฉาก นอกจาก 3 วธ ทกลาวแลว ยงมวธทรานสวารรแมกซ (transvarimax) พฒนาโดย D.R. Saunders ค.ศ. 1962

วธพารซแมกซ (parsimax) พฒนาโดย C. Crawford ค.ศ. 1967 ซงมไดกลาวถงในทนเนองจากการเลอกใชวธดงกลาวยงไมสะดวก ตางจากวธทงสามทกลาวแลว ซงมอยในโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS ใหเลอกใชได 3.2.2 การหมนแกนแบบมมแหลม (Oblique Rotation)

การหมนแกนเชงวเคราะหแบบมมแหลม แบงออกเปนวธยอยตามเกณฑทใช ดงน ก. การหมนแกนแบบควอรตมน (Quartimin Rotation) เปนวธหมนแกนพฒนาโดย J.R. Caroll ค.ศ. 1953 ใชหลกการเดยวกบวธการหมนแกนแบบควอรตแมกซ แตยอมใหองคประกอบมความสมพนธกน ผลทไดจากการหมนแกนวธนไดองคประกอบทเปนองคประกอบทวไปและคอนขางท ามมแหลมตอกนมากกวาแบบอน

ข. การหมนแกนแบบโคแวรรมน (Covarimin Rotation) เปนวธหมนแกนพฒนาโดย J.R. Caroll ค.ศ. 1957 ใชหลกการเดยวกบวธการหมนแกนแบบแวรรแมกซ แตยอมใหองคประกอบมความสมพนธกน ผลทไดจากการหมนแกนวธน ไดองคประกอบทเปนองคประกอบเฉพาะและคอนขางท ามมกนเปนมมแหลมทมขนาดใกลมมฉากมากกวาแบบอน

ค. การหมนแกนแบบออบลมน (Oblimin Rotation) เปนวธหมนแกนพฒนาโดย J.R. Caroll ค.ศ. 1960 เพอแกขอบกพรองของวธควอรตมนและโคแวรรมน ซงมผลการวเคราะหใหองคประกอบทไดสมพนธกนสงมากไปและนอยไป วธออบลมนจงเปนวธผสมผสานทใหผลการวเคราะหดขน หลกการของการหมนแกนแบบออบลนนใชการท าใหคาความแปรปรวนรวมของก าลงสองของสมประสทธทเปนภาพฉายน าหนกองคประกอบบนแกนอางองมคานอยทสดในทนแกนอางอง ซงแทนองคประกอบท ามมแหลมตอกน และแกนอางองแตละแกนท ามมแหลมกบระนาบ (plane) ทเกดจากแกนอางององคประกอบอนๆ ทเหลอทกระนาบดวย

วธหมนแกนแบบออบลมนของ Caroll ใชสมประสทธทเปนภาพฉากของน าหนกองคประกอบบนแกนอางองมาพจารณา ซงในทางปฏบตนกวจยพจารณาจากคาน าหนกองคประกอบทมตอองคประกอบแรก (primary factor) มากกวาจะพจารณาจากคาภาพฉายของน าหนกองคประกอบแบบแกนอางอง R.I. Jennrich และ P.F. Sampson จงไดพฒนาการหมนแกนแบบออบลมนใหดขน ใน ค.ศ. 1966 และเรยกวธนวา การหมนแกนแบบออบลมนตรง (direct

133 บทท 4

oblimin) (Lindeman, Merenda and Gold; 1980: 278-280) วธนใชหลกการเดยวกบวธแบบ ออบลมน แตใชคาน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบแทนคาสมประสทธภาพฉายบนแกนอางอง การหมนแกนเชงวเคราะหแบบออบลนนตรงนมในโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS และผใชสามารถเลอกก าหนดคาพารามเตอรเดลตา (dalta) ได ถาเดลตาใกลศนย องคประกอบจะท ามมแหลมมากวาคาเดลตาเปนลบ คาทเหมาะสมของเดลตาควรอยระหวาง 0 และ -5

การหมนแกนโดยใชการวเคราะหและเปนการหมนแกนแบบมมแหลม นอกจาก 3 วธดงกลาวแลวยงมวธออรโมออบลก (orthooblique) พฒนาโดย C.W. Harris, H.F.

Kaiser ค.ศ. 1964 วธออบลแมกซ (oblimax) พฒนาโดย D.R. Saunders ค.ศ. 1961 ซงมไดกลาวในทนเนองจากการเลอกใชวธดงกลาวตองใชโปรแกรมคอมพวเตอรเฉพาะ และยงไมมใชในโปรแกรมคอมพวเตอรทวไป เชนโปรแกรม SPSS

ส าหรบการหมนแกนเชงวเคราะหแตละวธไมวาจะเปนการหมนแกนแบบตงฉากหรอแบบมมแหลม มสตรหรอสมการของคาประมาณพารามเตอรทนกสถตใชเปนเกณฑทจะท าใหมคาสงสดหรอนอยทสด แตผเรยบเรยงมไดน าเสนอในทน ผอานทสนใจตดตามศกษาไดจากหนงสอของ Lindeman, Merenda, Gold (1980: 271-280) หนงสอของ Kim, Mueller (1978: 34-39)

3.3 การหมนแกนเขาสเมทรกซเปาหมาย (Rotation to a Target Matrix)

การหมนแกนเพอใหไดองคประกอบทมโครงสรางงายอาจท าได โดยการก าหนด เมทรกซน าหนกองคประกอบเปนเมทรกซเปาหมายไวลวงหนา แลวหมนแกนซงอาจเปนแบบตงฉากหรอแบบมมแหลมจนไดเมทรกซองคประกอบมคาเทากบหรอใกล เคยงกบเมทรกซเปาหมาย และใชเกณฑก าลงสองนอยทสดเปนเกณฑในการตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซทงสองวธการหมนแกนเขาสเมทรกซเปาหมายน Kim, Mueller (1978: 40-41) อธบายวา นกวจยควรจะตองมโครงสรางขององคประกอบ เปนสมมตฐานทน ามาก าหนดเปนเมทรกซเปาหมายไวลวงหนา และอาจมหลายแบบแลวใชการหมนแถวตรวจสอบดวา แบบใดใหผลกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ นอกจากนนกวจยอาจใชวธโปรแมกซ (promax method) พฒนาโดย A.E. Hendrickson และ P.D.

White ใน ค.ศ. 1964 ตามวธโปรแมกซ เชอวา ผลการวเคราะหองคประกอบและหมนแกนแบบตงฉากกบมมแหลมใหผลไมเคยงกน ใหน าผลจากการวเคราะหองคประกอบแบบหมนแกนแบบตงฉากมาพจารณาปรบคาสมประสทธในเมทรกซองคประกอบทมคาต าๆ ใหเปนศนยแลวใหเมทรกซองคประกอบทปรบแลวเปนเมทรกซเปาหมายไปท าการวเคราะหองคประกอบหมนแกนแบบมมแหลม ใหไดผลการวเคราะหทสอดคลองกบเมทรกซเปาหมาย

การก าหนดเมทรกซเปาหมายดงกลาวขางตนตองก าหนดคาสมประสทธแตละคาตามน าหนกองคประกอบทควรจะเปน แต Kim, Mueller (แหลงเดม) เสนอวา การก าหนดเมทรกซองคประกอบเปนเมทรกซเปาหมายอาจท าไดโดยก าหนดแตคาตวเลขงายๆ เชน 0 กบ 1 หรออาจ

134 บทท 4

ก าหนด ใหมคาเปนศนย และมคาแปรผนโดยอสระไดตามพนฐานสมมตฐานทางทฤษฎ แลวใช เมทรกซตงตนในการวเคราะหองคประกอบ แลวหมนแกนโดยมการค านวณทวนซ าจนกวาจะ ได เมทรกซสหสมพนธทค านวณไดกลมกลนสอดคลองกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดอนเปนขอมลเชงประจกษ วธการทกลาวนกคอ วธการวเคราะหองคประกอบเพอยนยน ซงจะกลาวถงเมอจบหวขอทวาดวยการสรางตวแปรประกอบหรอสเกลองคประกอบ

ในหวขอท 3 ซงวาดวยการหมนแกนน ผอานไดทราบถงวธการแบบตางๆ และหลกการทใชการหมนแกน เพอใหไดองคประกอบทมโครงสรางงายกวาองคประกอบทไดกอนการหมนแกน ผลจากการหมนแกนไมท าใหคาการรวม คาไอเกน และปรมาณความแปรปรวนทอธบายไดดวยองคประกอบเปลยนแปลง แตมผลท าใหสมประสทธน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบแตละองคประกอบเปลยนแปลง ผลทไดจากการวเคราะหองคประกอบทใชวธการหมนแกนตางกน จงใหผลแตกตางกนไดในรายละเอยดของแตละองคประกอบ นกวจยควรพจารณาเลอกวธ ทใหผลการวเคราะหสอดคลองกบทฤษฎทใชในการวจยของตน

4. การสรางตวแปรประกอบหรอสเกลองคประกอบ

เมอไดเมทรกซองคประกอบจากการวเคราะหองคประกอบหลงจากมการหมนแกนแลวงานส าคญอกอยางหนง คอ การสรางตวแปรประกอบ (Composite variable) หรอสเกลองคประกอบ (factor scale) ในทนนกวจยตองพจารณากอนวาจะสรางหรอใชองคประกอบจ านวนมากนอยเทาไร Kim, Mueller (1978: 42-46) เสนอวธการทใชในการตดสนใจเกยวกบจ านวนองคประกอบรวม 5 วธ ดงน ก. การทดสอบนยส าคญ (Significance Tests) เมอมการวเคราะหองคประกอบ โดยใชวธสกดองคประกอบแบบไลคลฮดสงสด โปรแกรมคอมพวเตอรจะมการทดสอบความกลมกลนสอดคลองระหวางเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดจากองคประกอบกบเมทรกซทเปนขอมลเชงประจกษ ถาผลการทดสอบมความกลมกลน (คาไค-สแควรต ามากและไมปฏเสธสมมตฐานหลก) ใหใชจ านวนองคประกอบทไดนน วธนมขอเสยเนองจากจ านวนองคประกอบทไดมกจะมมากกวาจ านวนทนกวจยคาดหมายไว นกวจยอาจใชการตรวจสอบนยส าคญทางปฏบต หรอทางทฤษฎ (practical,

substantive significance) คดเลอกเฉพาะองคประกอบทสอดคลองตามทฤษฎไปใชกได ข. การก าหนดคาไอเกน (Eigen value Specification) โดยทวไปนยมก าหนดคาไอเกนทเกนหนงเปนเกณฑในการเลอกองคประกอบไปใช วธนใชกรณทใสเมทรกซสหสมพนธเขาไปวเคราะหองคประกอบโดยยงไมมการปรบคาสมาชกของเมทรกซในแนวทแยง และกรณทมการปรบแกดวยคาประมาณคาการรวม ส าหรบกรณหลงตองเพมเกณฑวาผลรวมของคาไอเกนขององคประกอบทเลอกไวไมควรมคามากกวาผลรวมของคาประมาณคาการรวมของตวแปร

135 บทท 4

ค. ความส าคญเชงทฤษฎ (Substantive Importance) วธนนกวจยตองมทฤษฎพนฐานในการวเคราะหองคประกอบ และทราบความส าคญของแตละองคประกอบน ามาก าหนดเปนเกณฑในการเลอกองคประกอบ เชน ก าหนดวาจะเลอกองคประกอบทอธบายความแปรปรวนได 1, 5 หรอ 10 เปอรเซนตของความแปรปรวนทงหมด เปนตน ส าหรบกรณการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ และก าหนดอตราสวนของคาไอเกนตอผลรวมของคาไอเกนเปน 1, 5 หรอ 10 เปอรเซนต ส าหรบกรณการวเคราะหองคประกอบรวมทมการปรบแกสมาชกในแนวทแยงของเมทรกซสหสมพนธดวยคาประมาณคาการรวม ง. การทดสอบสกร (Scree-test) เมอน าคาไอเกนและหมายเลขอนดบขององคประกอบมาลงกราฟจะไดกราฟสกร แสดงความแตกตางของคาไอเกน เสนกราฟจะมความชน และคอยๆ ลาดลงในตอนองคประกอบอนดบหลง วธการตดสนใจเลอกองคประกอบใหเลอกองคประกอบอนดบตนๆ ทเสนกราฟมความชน วธนคอนขาวเปนอตนยแตเปนวธทดเมอนกวจยสนใจศกษาองคประกอบรวมทส าคญ

จ. เกณฑการไมแปรคา (Invariance Criteria) วธนเปนผสมผสานจากเกณฑทใชทกวธขางตนประกอบกบเหตผลของนกวจย โดยเลอกองคประกอบทเกณฑทกขอใหผลสอดคลองกนและมเหตผลเพยงพอตามทนกวจยตองการ

เมอนกวจยตดสนใจไดแลววาจะสรางองคประกอบใหมจ านวนเทาใด โดยใชเกณฑขางตนแลว สงทตองพจารณากอนการสรางสเกลองคประกอบยงมเรองทเกยวของกบการสรางสเกลอก 3 เรอง คอ สวนทก าหนดไมไดของสเกลองคประกอบ (indeterminacy of factor scales) ความเทยงของสเกลองคประกอบ และความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง ซง Kim และ Mueller

(1978: 61-67) ไดอธบายใหเหนวาทงสามเรองเกยวของกน และเปนเรองทนกวจยตองน ามาพจารณาในการสรางสเกลองคประกอบดงตอไปน ก. สวนทก าหนดไมไดของสเกลองคประกอบ ขอตกลงเบองตนของการวเคราะหองคประกอบทส าคญ คอ ขอตกลงทวาดวยความสมพนธเชงสาเหตขององคประกอบทกลาววา ตวแปรสงเกตได มความแปรผนเนองจากองคประกอบรวม (F) และองคประกอบเฉพาะ (U) ดงนน องคประกอบรวม ควรจะเปนสวนทเกดจากความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตไดไมรวมสวนทเปนองคประกอบเฉพาะ แตในการสรางสเกลองคประกอบ (F scales) จากตวแปรสงเกตไดนน สเกลองคประกอบสรางจากคาผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได ดงนนสเกลองคประกอบจงมทงสวนทเปนความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตได และสวนทเปนองคประกอบเฉพาะ กลาวอกอยางหนง คอ ในสเกลองคประกอบจะมสวนทก าหนดไมได หรอสวนทเปนองคประกอบเฉพาะของตวแปรสงเกตไดรวมมาดวยเสมอ

136 บทท 4

ข. ความเทยงของสเกลองคประกอบ เนองจากในสเกลองคประกอบมสวนทก าหนดไมไดหรอมองคประกอบเฉพาะรวมอยดวย ดงทไดกลาวในขอ ก. แลว ดงนน ความแปรปรวนของสเกลองคประกอบและความแปรปรวนขององคประกอบรวมจงไมเทากน สวนทเปนความแปรปรวนรวมกน คอ สวนทเกดจากความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตได เมอน าสเกลองคประกอบ คอ สวนทเกดจากความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตได เมอน ามายกก าลงสอง คาทไดกคอ คาความเทยงของสเกลองคประกอบนนเอง โดยทสเกลองคประกอบสรางจากผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได ดงนน ตวแปรสงเกตไดตวทมน าหนกองคประกอบสงจงมความส าคญตอคาความเทยงของสเกลองคประกอบ การทสเกลองคประกอบทสรางขนมตวแปรสงเกตไดเปนจ านวนนอย แตมน าหนกองคประกอบสงจะดกวามตวแปรสงเกตไดจ านวนมากแตมน าหนกองคประกอบนอย คาของความเทยงของสเกลองคประกอบขนอยกบน าหนกองคประกอบของตวแปรสงเกตได ค. ความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง ในการวจยโดยทวไปนกวจยวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางและอางองผลไปสกลมประชากร การเลอกกลมตวอยางมาใชในการวจยยอมมความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง ดวยเหตน แมวาโมเดลองคประกอบจะสอดคลองกบขอมลในกลมประชากร แตอาจจะไมสอดคลองกลมกลนกบขอมลในกลมตวอยางได นกวจยจงตองสรางเกณฑขนเพอสรางสเกลองคประกอบใหใกลเคยงกบองคประกอบรวมตามทคาดวาจะเปนโมเดลองคประกอบทถกตองใหมากทสด เกณฑทสรางขนแตกตางกนตามลกษณะของวธการสรางสเกลองคประกอบ ซงจะไดน าเสนอตอไป

เนองจากวธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ แตกตางจากวธการวเคราะหองคประกอบแบบอนๆ ดงทไดกลาวแลวในหวขอท 2.1 และ 2.2 ความแตกตางโดยสรป คอ ในการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญคาการรวมแตละตวแปรมคาเปนหนง หรอตวแปรสงเกตไดแตละตวเขยนไดในรปผลบวกเชงเสนของตวแปรสวนประกอบ โดยไมมสวนทเปนองคประกอบเฉพาะหรอความคลาดเคลอนของตวแปร แตในการวเคราะหองคประกอบคาการรวมของตวแปรมคานอยกวาหนง ตวแปรสงเกตไดเปนผลบวกเชงเสนของตวแปรองคประกอบรวม องคประกอบเฉพาะและคาความคลาดเคลอน ดวยเหตนเรองของสวนทก าหนดไมไดของตวแปรประกอบและเรองความเทยงของตวแปรประกอบเมอมการสรางตวแปรประกอบจงไมเปนปญหาเหมอนในการสรางสเกลองคประกอบ ดงนน การสรางตวแปรประกอบและการสรางสเกลองคประกอบจงใช วธการแตกตางกน ดงจะแยกเสนอดงน 4.1 การสรางตวแปรประกอบ (Component Variables)

ตวแปรประกอบเปนผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได และในการสกดองคประกอบ โดยวธการวเคราะหสวนประกอบมขส าคญนนไมมทฤษฎเปนพนฐานของการรวมกลม

137 บทท 4

ตวแปรเขาเปนตวแปรประกอบ ดงนน การสรางตวแปรประกอบจงสรางจากผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตไดดงสมการในการสรางตวแปรประกอบ F ตวใดตวหนง ดงน F = (w1)(Z1) + (w2)(Z2) +….+ (wn)(Zn) ในทน n คอ จ านวนตวแปรสงเกตได และ w1, w2, …wn คอ สมประสทธคะแนนตวแปรประกอบ (component score coefficients) ซงเปนฟงกชนของน าหนกองคประกอบใน เมทรกซองคประกอบทไดเสนอไวในหวขอการวเคราะหองคประกอบ ส าหรบโปรแกรม SPSS จะใหสมประสทธคะแนนตวแปรประกอบในเมทรกซ ชอ เมทรกซสมประสทธคะแนนองคประกอบ (factor

score coefficient matrix)

ตวแปรประกอบทสรางขนมามจดดอยสองประการ (Chatfield and Collins,

1980: 87-89) ประการแรก การแปลความหมายตวแปรปรวนประกอบท าไดยากเพราะการรวมกลมตวแปรอาจไดตวแปรภายในกลมทมความเกยวของกน แมวาจะมความสมพนธกนสง ประการทสองตวแปรประกอบยงมคาขนอยกบสเกลของตวแปรสงเกตได ดงนน ถาในการวจยมการวดตวแปรสงเกตไดโดยใชสเกลคนละแบบ ผลทไดในรปของน าหนกองคประกอบและสมประสทธคะแนนองคประกอบจะแตกตางกน สวนทเปนจดเดนของตวแปรประกอบทสรางมอยสองประการ คอ ประการแรก การสรางตวแปรประกอบท าไดงายกวาการสรางสเกลองคประกอบ ประการทสอง คาของตวแปรประกอบทสรางขนมความคงทมากกวาสเกลองคประกอบ กลาวคอ เมอนกวจยก าหนดจ านวนองคประกอบรวมตางกน คาของสเกลองคประกอบจะเปลยนแปลงไป แตคาของตวแปรประกอบทไดจะมความคงทไมวาจะก าหนดใหตวแปรประกอบมจ านวนมากนอยแตกตางกน

4.2 การสรางสเกลองคประกอบ (Factor Scales)

เนองจากองคประกอบรวมมสวนทก าหนดไมได และในการวจยมความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง และสเกลองคประกอบทสรางขนจะแตกตางจากองคประกอบรวมทควรจะเปนตามทฤษฎ ดงนน การสรางองคประกอบตองมเกณฑการสรางใหสเกลองคประกอบใกลเคยงกบองคประกอบรวมทควรจะเปนมากทสด วธการสรางและเกณฑทใชแตละวธมดงตอไปน 4.2.1 วธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกการถดถอย วธนเปนการสรางสเกลองคประกอบ โดยใหความสมพนธระหวางสเกลองคประกอบทสรางขนกบองคประกอบรวมตามทฤษฎมคาสงสด หรอใหคาผลรวมของก าลงสองของความแตกตางระหวางสเกลองคประกอบ และองคประกอบรวมตามทฤษฎมคานอยทสดตามหลกการถดถอยคาของสมประสทธคะแนนองคประกอบ (factor score coefficient) จะไดจากผลคณระหวางเมทรกซองคประกอบกบ อนเวอรสของเมทรกซสหสมพนธจากกลมตวอยาง 4.2.2 วธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกก าลงสองนอยทสด วธนเปนการสรางสเกลองคประกอบโดยใหผลรวมของก าลงสองของผลตางระหวางตวแปรสงเกตได และสวนทเปน

138 บทท 4

องคประกอบรวมค านวณจากสเกลองคประกอบมคานอยท กลาวไดวา วธนใชเกณฑความผนแปร เนองจารองคประกอบเฉพาะในตวแปรมคานอยทสด คาของสมประสทธคะแนนองคประกอบคลายกบวธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกการถดถอย แตแทนทเมทรกซสหสมพนธจากกลมตวอยางดวยเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดจากเมทรกซองคประกอบ มประเดนทนาสงเกต คอ กรณทตวแปรสงเกตได เปนประชากรของตวแปร ผลการสรางสเกลองคประกอบวธนจะตรงกบวธการถดถอยในขอ 4.2.2 และถาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดไมตรงกบเมทรกซสหสมพนธของประชากร ผลการสรางสเกลองคประกอบสองวธนจะไดผลแตกตางกน

4.4.3 วธสรางสเกลองคประกอบตามเกณฑของ Bartlett

วธน Bartlett ไดน าความคลาดเคลอนจากการสมตวอยางมาพจารณาดวย ในการสรางสเกลองคประกอบ ตวแปรทมความคลาดเคลอนมากจะถกถวงน าหนกดวยคานอยทกวาน าหนกของตวแปรทมความคลาดเคลอนนอย น าหนกถวงส าหรบตวแปรไดจากสวนกลบของความแปรปรวน เนองจากความคลาดเคลอนในแตละตวแปร เมอเปรยบเทยบกบการสรางสเกลองคประกอบตามหลกก าลงนอยทสด เรยกไดวา วธของ Bartlett เปนการสรางสเกลองคประกอบตามหลกก าลงสองนอยทสดแบบถวงน าหนก

การสรางสเกลองคประกอบทงสวธน มเพยง 3 วธ ยกเวนวธการสรางสเกลองคประกอบประเภทตามหลกก าลงสองนอยทสดเทานนทมอยในโปรแกรม SPSS จากการวจยของ Kim และ Mueller (1978: 68-70) พบวา วธสรางสเกลองคประกอบทงสวธนไมมวธใดสมบรณทส แตละวธใหผลการสรางและความเหมาะสมในการน าไปวเคราะหตอไปแตกตางกน เมอพจารณาผลการสราง 3 ดาน คอ ความเปนอสระของสเกล ความสมพนธระหวางสเกลกบองคประกอบตามทฤษฎความสมพนธระหวางสเกลกบองคประกอบอนๆ ตามทฤษฎ และพจารณาลกษณะความเหมาสมในการวเคราะหตอไป สรปไดวา วธของ Anderson และ Rubin ดมากเมอตองการใหสเกลองคประกอบเปนอสระตอกน วธการสรางตามหลกการถดถอยดมากเมอตองการใหสเกลองคประกอบสมพนธกบองคประกอบรวมตามทฤษฎ วธการของ Bartlett ดมากกรณทไมตองการใหสเกลองคประกอบสมพนธกบองคประกอบรวมอนๆ วธการสรางตามหลกการถดถอยดมาก เมอตองการวเคราะหตอไปโดยใหสเกลองคประกอบเปนตวแปรท านายตวแปรสงเกตไดในการวจยทไมเกยวกบสกลองคประกอบและมความเหมาะสมนอยมาก เมอตองการวเคราะหความสมพนธระหวางสเกลองคประกอบกบตวแปรสงเกตไดตวอนๆ ดงน

139 บทท 4

วธ สเกลองคประกอย สมพนธกบ สมพนธกบ เปนตวท านาย ใชศกษา เปนอสระ -F F อนๆ ความสมพนธ

การถดถอย ด ดมาก ด ดมาก ด

ก าลงสองนอยทสด ด พอใช ด ด ดมาก

Bartlett ด ด ดมาก ด ดมาก

Anderson, Rubin ดมาก พอใช ด ด ดมาก

4.3 การสรางสเกลโดยใชองคประกอบเปนฐาน (Factor-based Scales)

โดยทในการวจยมความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง จงท าใหนกวจยหลายคนเชอวาการสรางสเกลองคประกอบจากสมประสทธคะแนนองคประกอบทกตวแปรนนไมจ าเปนแตควรเลอกมาเฉพาะบางตวแปร “Kim และ Mueller (แหลงเดม: 70-71) เสนอวา ตามกฎทไดมาจากประสบการณ (rule of thumb) ควรจะใชเฉพะตวแปรทมคาน าหนงองคประกอบเกน 0.30 แตในทางปฏบตควรจะมการวเคราะห โดยใชการวเคราะหองคประกอบ เพอยนยนกอนทจะสรางสเกล

สาระทผเรยบเรยงน าเสนอในหวขอเรอง การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจทงหมด 4 หวขอยอย อนเปนกระบวนการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจนน สรปไดวา การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจแบงเปนการวเคราะหสองแบบ คอ การวเคราะหสวนประกอบมขส าคญ (PCA) และการวเคราะหองคประกอบรวม (FA) จดเดนของ PCA คอ การไดตวแปรประกอบทสรางงายมขอตกลงเบองตนนอย ไมจ าเปนตองมทฤษฎสนบสนนในการวเคราะห และตวแปรประกอบมคาคงทไมวาจะก าหนดจ านวนตวแปรประกอบตางกน จดดอย คอ สเกลของตวแปรประกอบขนอยกบตวแปรสงเกตได และการแปลความหมายท าไดยาก เมอเปรยบเทยบกบ FA จดเดนของ FA คอ การไดองคประกอบทมสเกลเปนอสระไมขนกบสเกลของตวแปรสงเกตได องคประกอบแปลความหมายไดงาย เพราะอางองกบทฤษฎสนบสนน จดดวยของ FA คอ การทสเกลองคประกอบไมคงทเปลยนคาไดเมอก าหนดจ านวนองคประกอบตางกน เมอเปรยบเทยบในภาพรวมแลว Chatfield

และ Collins (1980: 88-89) สรปวา นกวจยควรจะใช PCA มากกวา FA และถาเลยงไดไมควรใช FA

อยางไรกดยงมนกวจยอกหลายทานทสนบสนนการใช FA เชน Johnson และ Wichern (1988:

414-416) สนบสนนใหใชทง PCA และ FA รวมกน โดยใหด าเนนการเปน 4 ขนตอน ดงน คอ

ก. ท า PCA เพอศกษาการจดรวมกลมตวแปร และดการวเคราะหโดยใชการหมนแกนแบบแวรรแมกซ

140 บทท 4

ข. ท า FA โดยการสกดองคประกอบดวยวธไลคลฮดสงสด (ML) หมนแกนแบบแวร-รแมกซ ค. เปรยบเทยบผลทไดจากการวเคราะหในขอ ก. และ ข. วาสอดคลองกนเพยงใด

ง. ท าขอ ก.-ค. ซ าโดยเปลยนจ านวนองคประกอบรวม และตรวจสอบวาองคประกอบรวมทเพมมานนชวยใหเขาใจ และแปลความหมายขอมลไดดขนหรอไม

ในกรณทมกลมตวอยางขนาดใหญ Johnson และ Wichern เสนอและใหแบงกลมตวอยางเปนสองกลม ด าเนนการตามขอ ก. - ง. แลววเคราะหรวมกลมตวอยางทงหมดเพอดความคงทของผลการวเคราะห

ตวอยาง 4.1 การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ

จากประสบการณของผเรยบเรยงในการวจย พบวา การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจยงมประโยชนอยมาก จงน าเสนอวธการวเคราะหโดยละเอยดและน าเสนอตวอยางพรอมทงผลการวเคราะหในหวขอน ขอมลทน ามาวเคราะหเปนสวนหนงของขอมลในโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนทเสนอไวในภาพท 4.4 ของบทท 2 ตวแปรทจะน ามาวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจประกอบดวยตวแปรสงเกตไดรวม 5 ตวแปร คอ

X1 = ระดบความมเกยรตยศชอเสยงของบดามารดา

X2 = รายไดของบดามารดา

X3 = การหารายไดเสรมของบดามารดา

X4 = ความมงหวงของบดามารดาในการศกษาของนกเรยน

X5 = ความมงหวงของบดามารดาในเรองอาชพของนกเรยน

ตามโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน ตวแปร X1, X2, X3 เปนตวแปรสงเกตไดทไดรบอทธพลจากตวแปรแฝงสถานภาพเศรษฐกจและสงคมของบดามารดา (SES) และตวแปร X3, X4, X5 เปนตวแปรสงเกตไดทไดรบอทธพลจากตวแปรแฝงความคาดหวงของบดามารดา (EXPECTN) แตในการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจน ผเรยบเรยงมไดก าหนดองคประกอบทงสองแตอยางใด การวเคราะหใชวธสกดองคประกอบแบบ PCA และ ML และหมนแกนสองแบบ คอ แบบแวรรแมกซและออบลมน โดยวเคราะหดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS ดงค าสงในการวเคราะหตอไปน

141 บทท 4

บรรทด

01 DATA LIST MATRIX FREE

02 /X1 X2 X3 X5.

03 N 364.

04 BEGIN DATA

05 1.00

06 0.38 1.00

07 0.30 0.27 1.00

08 0.14 0.19 0.47 1.00

09 0.10 0.17 0.35 0.30 1.00

10 END DATA

11 FACTOR READ=COR TRIANGLE / VARIABLES= X1 TO X5

12 /PRINT = ALL / EXTRACTION = PC

13 /ROTATION = VARIMAX / ROTATION = OBLIMIN

14 /EXTRACTION=ML/ROTATION=VARIMAX/ROTATION=OBLIMIN

15 /PLOT = ROTATION (1, 2).

16 FINISH.

ค าสงสองบรรทดแรก ก าหนดวา ขอมลทใชวเคราะหอยในรปเมทรกซสหสมพนธมรายชอตวแปรก าหนดดวยสญลกษณ X1 ถง X5 บรรทดท 3 บอกขนาดของกลมตวอยาง บรรทดท 4 – 10

เปนรายละเอยดเกยวกบขอมล บรรทดท 11 เปนค าสงใหวเคราะหองคประกอบ โดยระบใหคอมพวเตอรอานคาเมทรกซสหสมพนธ ซงใสเฉพาะคาทอยในแนวทแยงและไดแนวทแยงค าสงยอยระบชอตวแปร ค าสงใหพมพรายการวเคราะหทกรปแบบ การสกดองคประกอบดวยวธสวนประกอบมขส าคญ (PC) และหมนแกนแบบแวรรแมกซ และออบลมน การสกดองคประกอบ วธทสอสง คอ วธไลคลฮดสงสด (ML) และหมนแกนสองวธเชนเดยวกน ค าสงยอยสดทาย คอ การสงใหคอมพวเตอรลงกราฟระหวางตวแปรประกอบ 2 ตวแรก สวนค าสงบรรทดสดทายระบวาจบค าสง ในทนผเรยบเรยงน าผลการวเคราะหในรปเมทรกซตางๆ เสนอในตารางท 4.2

การวเคราะหองคประกอบดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS จะไดผลการวเคราะหในรปเมทรกซรวม 6 แบบ ดวยกน คอ

142 บทท 4

ก. เมทรกซองคประกอบ (Factor matrix) เปนเมทรกซของน าหนกองคประกอบ เมอมการสกดองคประกอบ และเมอมการหมนแกนแบบมมฉาก สมาชกในเมทรกซ คอ คาสมประสทธของแตละองคประกอบ เมอแสดงคาตวแปรในรปผลบวกเชงเสนขององคประกอบ

ข. เมทรกซแบบแผน (Pattern matrix) เปนเมทรกซของน าหนกองคประกอบ เมอมการหมนแกแบบมมแหลม สมาชกในเมทรกซ คอ คาสมประสทธของแตละองคประกอบ เมอแสดงวาตวแปรในรปผลบวกเชงเสนขององคประกอบ

ค. เมทกรซโครงสราง (Structure matrix) เปนเมทรกซแสดงความสมพนธระหวางตวแปรและองคประกอบ เมอมการหมนแกนแบบมมแหลม

ผ อานจะสงเกตได เมอมการหมนแกนแบบมมฉาก ผลการวเคราะหมเพยงเมทรกซองคประกอบเมทรกซเดยว สวนการหมนแกนแบบมมแหลมไดเมทรกซแบบแผนและเมทรกซโครงสราง ทงนเพราะในการหมนแกนแบบมมฉากคาของสมประสทธทเปนน าหนกองคประกอบ และคาความสมพนธระหวางตวแปรและองคประกอบมคาเทากน

ง. เมทรกซสมประสทธคะแนนองคประกอบ (Factor score coefficient matrix) เปน เมทรกซของคาสมประสทธส าหรบการสรางตวแปรประกอบ หรอสเกลองคประกอบโดยแสดงวาในรปผลบวกเชงเสนของตวแปร

จ. เมทรกซสหสมพนธระหวางองคประกอบ (Factor correlation matrix) เปนเมทรกซของสมประสทธสหสมพนธระหวางองคประกอบ เมอมการหมนแกนแบบมมแหลม

ฉ. เมทรกซสหสมพนธทค านวณได (Reproduced correlation matrix) เปนเมทรกซซงประกอบดวยสมาชก 3 ชนด คอ เมทรกซไดแนวทแยง เปนเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดจากคาน าหนกองคประกอบ สมาชกแนวทแยงคอ คาการรวม (communalities) ของตวแปรเมทรกซเหนอแนวทแยง คอ เมทรกซของผลตางระหวางสหสมพนธจากกลมตวอยางกบสหสมพนธทค านวณได ตามหลกการทางสถตควรจะมการทดสอบดวยไค-สแควร เพอตรวจสอบความสอดคลองระหวาเมทรกซสหสมพนธจากกลมตวอยาง และเมทรกซสหสมพนธทค านวณได แตในโปรแกรม SPSS เวอรชน 3 ยงไมมการทดสอบนให

143 บทท 4

ตารางท 4.2 ผลการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจมการหมนแกนสองแบบ

หมนแกนแบบแวรรแมกซ หมนแกนแบบออบลมน

เมทรกซ องคประกอบ สปช.คะแนนฯ แบบแผน โครงสราง สปช. คะแนนฯ

F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2 F1 F2

สกดองคประกอบแบบสวนประกอบส าคญ (PC)

X1 .06 .84 -.14 .63 -.04 .86 .18 .85 -.23 .67

X2 .15 .78 -.07 .57 .05 .78 .26 .80 -.15 .59

X3 .73 .33 .40 .09 .71 .23. .77 .42 .40 .04

X4 .78 .09 .49 -.10 .79 -.02 .79 .19 .51 -.17

X5 .73 .00 .47 -.16 .75 -.10 .72 .10 .51 -.23

คาไอเกน 2.09 1.07 r(F1, F2) = 0.26

% ความแปรปรวน 41.80 21.40

% สะสม 41.80 63.20

สกดองคประกอบแบบไลคลฮดสงสด (ML)

X1 1.00 .06 1.01 -.19 1.04 -.11 .99 .27 .97 .02

X2 .36 .26 -.01 .09 .33 .21 .40 .33 .01 .09

X3 .25 .71 -.30 .51 .11 .70 .37 .74 .05 .49

X4 .10 .62 -.02 .33 -.03 .64 .20 .63 .03 .32

X5 .07 .47 -.01 .20 -.03 .49 .15 .48 .02 .20

คาไอเกน 1.26 1.12 r(F1, F2) = 0.37

% ความแปรปรวน 25.30 22.60

% สะสม 25.30 47.80

นอกจากเมทรกซทง 6 เมรกซแลว โปรแกรม SPSS ยงใหเมทรกซปฏภาพและใหคาสถตวดระดบความเพยบพอของ Kaiser-Meyer-Olkin (Measures of Sampling adequacy = MSA) ของขอมลทงหมด และตวแปรแตละตว พรอมทงการทดสอบไค-สแควรของ Bartiett ซงในภาคผนวก จ. แสดงวาขอมลชดนตวแปรมความสมพนธกนปานกลางพอจะวเคราะหองคประกอบได (ไค-สแควร =

253.09, p = .00, MSA = 0.67) ตามกฎท Kim, Mueller (1978: 54) เสนอไว (MSA > 0.8 ดมาก MSA < .05 ใชไมได)

144 บทท 4

เมอดคาน าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบทหมนแกนแบบแวรรแมกซและเทรกซแบบออบลมน กรณสกดองคประกอบแบบ PC ในตารางท 4.2 ซงตวแปรประกอบสองตว (F1, F2) มคาไอเกนเปน 2.09, 1.07 ตามล าดบตวแปร X1, X2, X3 มน าหนกองคประกอบของ F2 สง และตวแปร X3, X4, X5 มน าหนกองคประกอบของ F1 สงตรงตามทผเรยบเรยงก าหนดไวลวงหนา แมวาน าหนกองคประกอบจะแตกตางกนเลกนอย ผลการวเคราะหคลายคลงกบกรณสกดองคประกอบแบบ ML แตตวองคประกอบไมตรงกน ตวแปร X1, X2, X3 มน าหนกองคประกอบของ F1 สง และตวแปร X3, X4, X5 มน าหนกองคประกอบของ F2 สง โดยมคาไอเกนเปน 1.26 และ 1.12 ตามล าดบ นนคอ ถาใชวธ PC และ ML จะไดตวแปรประกอบและสเกลองคประกอบ สรางจากเมทรกซสมประสทธ คะแนนองคประกอบ (ในทนคาสมประสทธไดจากวธตามหลกการถดถอย) พรอมทงคาไอเกน ดงน แบบ PC หมนแกนแบบแวรรแมกซ EXPECTN = -.14(X1)-.07(X2)+.40(X3)+.49(X4)+.47(X5) คาไอเกน = 2.09

SES = .63(X1)+.57(X2)+.09(X3)-.10(X4)-.16(X5) คาไอเกน = 1.07

แบบ PC หมนแกนแบบออบลมน

EXPECTN = -.23(X1)-.15(X2)+.40(X3)+.51(X4)+.51(X5) คาไอเกน = 2.09

SES = .67(X1)+.59(X2)+.04(X3)-.17(X4)-.23(X5) คาไอเกน = 1.07

แบบ ML หมนแกนแบบแวรรแมกซ

SES = 1.10(X1)-.01(X2)-.03(X3)-.02(X4)-.23(X5) คาไอเกน = 1.26

EXPECTN = +.19(X1)+.09(X2)+.51(X3)+.33(X4)+.20(X5) คาไอเกน = 1.12

แบบ ML หมนแกนแบบออบลมน

SES = .97(X1)+.01(X2)+.05(X3)+.03(X4)+.02(X5) คาไอเกน = 1.26

EXPECTN = -.20(X1)+.09(X2)+.49(X3)+.32(X4)+.20(X5) คาไอเกน = 1.12

ในกรณทตองการสรางสเกลโดยใชองคประกอบเปนฐาน จะเลอกคาสมประสทธเฉพาะคาทเกน 0.3 ดงนนในแบบ ML หมนแกนแบบออบลมนจะไดสเกล ดงน SE = .97(X1)

EXPECTN = .49(X3) + .32(X4)

ผอานจะเหนความแตกตางในการสรางตวแปรประกอบ และสเกลองคประกอบซงแตกตางจากการสรางสเกลทใชองคประกอบเปนฐาน กรณหลงนกวจยจะตองทงตวแปรตวอนๆ ไป ซงจะไมตรงกบความตองการของนกวจย ดงนนในการปฏบตจงนยมสรางสเกลองคประกอบมากกวาการสรางสเกลทใชองคประกอบเปนฐาน

ประเดนทนาสงเกตอกอยางหนง คอ จากตารางท 4.2 ผอานจะสงเกตไดวาตวแปรประกอบ F1, F2 ในการวเคราะหองคประกอบแบบ PC นน อธบายความแปรปรวนในตวแปรทง 5 ตว ไดเปน

145 บทท 4

รอยละ 63.20 สวนสเกลองคประกอบ F1 และ F2 ในการวเคราะหองคประกอบแบบ ML อธบายความแปรปรวนรวมระหวางตวแปรทง 5 ตว ไดรอยละ 47.80


ในปจจบนนกวจยเรมใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (CFA) แทนการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (EFA) กนมากขน สาเหตทเปนเชนนเพราะ EFA มรปแบบวธการวเคราะหหลากหลาย และไดผลการวเคราะหไมสอดคลองกน นอกจากน EFA มขอตกลงเบองตนทเขมงวด และไมตรงตามความเปนจรง เชน ขอตกลงเบองตนทวาตวแปรสงเกตไดทกตวเปนผลมาจากองคประกอบรวมทกตว สวนทเปนความคลาดเคลอนของตวแปรไมสมพนธกน รวมทงสเกลองคประกอบทสรางขนแปลความหมายไดยาก เพราะในบางครงสเกลองคประกอบเกดจากการสม ตวแปรทไมนาจะมองคประกอบรวมกน จดออนของ EFA นท าให Long (1983: 12) กลาววา ส าหรบนกวจยหลายคนเทคนค EFA เปน GIGO model (Garbage In and Garbage Out model) และ Chatfield and Collins (1980: 89) เสนอวา ถาท าไดนกวจยไมควรใช EFA เลย

เทคนค CFA เปนการวเคราะหองคประกอบทมการปรบปรงจดออนของ EFA ไดเกอบทงหมดขอตกลงเบองตนของ CFA มความสมเหตสมผลตรงตามความเปนจรงมากกวาใน EFA นกวจยตองมทฤษฎสนบสนนในการก าหนดเงอนไขบงคบ (constraints) ซงใชในการวเคราะหหาคาน าหนกองคประกอบ และเมอไดผลการวเคราะหแลวยงมการตรวจสอบความกลมกลนระหวางโมเดลตามทฤษฎกบขอมลเชงประจกษอกดวย รวมทงยงมการตรวจสอบโครงสรางของโมเดลวามความแตกตางกนระหวางกลมตวอยางหลายๆ กลมหรอไม วตถประสงคของการใช CFA ม 3 ขอ เชนเดยวกบ EFA คอ ประการแรก นกวจยใชเทคนค CFA เพอตรวจสอบทฤษฎทใชเปนพนฐานในการวเคราะหองคประกอบ ประการทสองใชเพอส ารวจและระบองคประกอบ และประการทสามใชเปนเครองมอในการสรางตวแปรใหม แตเทคนค CFA นสามารถใชวเคราะหขอมลโดยมขอตกลงเบองตนนอยกวาเทคนค EFA เชน สวนทเปนความคลาดเคลอนอาจสมพนธกนได เปนตน

ขนตอนการใชการวเคราะหองคประกอบไมวาจะเปนเทคนค EFA และ CFA ม 4 ขนตอน เชนเดยวกน คอ การเตรยมเมทรกซสหสมพนธ การสกดองคประกอบขนตน การหมนแกนและการสรางสเกลองคประกอบ ในขนการเตรยมเมทรกซสหสมพนธ หรอเตรยมขอมลส าหรบวเคราะหดวย CFA นอกจากจะเตรยมการตามแบบเดยวกน EFA แลว นกวจยตองก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล และระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลกอนจะวเคราะหขอมล ในขนการสกดองคประกอบ และการหมนแกนเปนการท างานของคอมพวเตอรและในขนสดทาย คอ การสรางสเกลองคประกอบนน เปนแปบเดยวกนกบเทคนค EFA ดงนน ในการเสนอสาระการวเคราะหดวยเทคนค CFA น ผเรยบเรยงจง

146 บทท 4

เสนอสาระในสวนทแตกตางกน คอ เรองการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล และการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลของโมเดลเพยงสองหวขอเทานน

1. การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล CFA

ในบทท 2 ผเรยบเรยงไดกลาวถงโมเดลยอย I ในโปรแกรมลสเรล และแสดงลกษณะของโมเดลไวในภาพท 4.6 โมเดลทง 4 แบบ ไดแก โมเดลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรค โมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจอเนอรค โมเดลการวเคราะหยนยนองคประกอบ และโมเดลหลากลกษณะหลายวธ ทง 4 โมเดลนจดวาเปนโมเดลในตระกล CFA ทงสน นกวจยตองสรางโมเดลนโดยมทฤษฎและหลกฐานการวจยทเกยวของเปนเครองสนบสนนเมอไดโมเดล CFA แลวจงน าโมเดลมาก าหนดขอมลจ าเพาะ เพอใสเปนขอมลใหโปรแกรมลสเรลท างานขอมลจ าเพาะทนกวจยตองก าหนดตามโมเดล มดงน ก. จ านวนองคประกอบ

ข. คาของความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม ระหวางองคประกอบรวมหรอคาของสมาชกในเมทรกซ PH ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยตองการองคประกอบทเปนอสระตอกนคาความแปรปรวนระหวางองคประกอบนนตองเปนศนย ถาตองการองคประกอบทมความสมพนธกน (มการหมนแกนแบบมมแหลม) นกวจยตองก าหนดคาสมาชกระหวางองคประกอบคนนในเมทรกซ PH

ใหเปนพารามเตอรอสระใหโปรแกรมลสเรลประมาณคา ค. เสนทางแสดงอทธพลระหวางองคประกอบรวม K และตวแปรสงเกตได X หรอคาของสมาชกในเมทรกซ LX ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยมโมเดล CFA ก าหนดคาตวแปร X1, X2, X3

ไดรบอทธพลจากองคประกอบรวม K สมาชกทแทนสมประสทธการถดถอยของ K บน X1, X2, X3

ตองก าหนดเปนพารามเตอรอสระ สวนตวแปร X4, X5 ทไมไดรบอทธพลจากองคประกอบรวม K จะมคาพารามเตอรก าหนดเปนศนย ง. คาของความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางเทอมความคลาดเคลอนของตวแปรสงเกตได X หรอคาของสมาชกในเมทรกซ TD ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยมโมเดล CFA

ก าหนดวา ตวแปร X1 เปนตวแปรทวดโดยไมมความคลาดเคลอนนกวจยตองก าหนดคาความแปรปรวนของเทอมความคลาดเคลอนตวแปร X1 ในเมทรกซ TD และคาความแปรปรวนรวมของเทอมความคลาดเคลอนตวแปร X1 กบเทอมความคลาดเคลอนตวแปรสงเกตไดตวอนๆ เปนศนยทงหมด ในกรณทโมเดล CFA ของนกวจยมความคลาดเคลอนทงหมดเปนอสระตอกน (ตามขอตกลงเบองตนทใชใน EFA) นกวจยตองก าหนดพารามเตอรนอกแนวทแยงของเมทรกซ TD เปนศนยทงหมด แตในเทคนค CFA นกวจยผอนคลายขอตกลงเบองตนขอน และยอมใหเทอมความคลาดเคลอนมความสมพนธกนไดโดยก าหนดใหพารามเตอรความแปรปรวนรวมระหวางความคลาดเคลอนคนนเปนพารามเตอรอสระ

147 บทท 4

การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล CFA จะชวยลดจ านวนพารามเตอรทตองประมาณคาใหนอยลง ท าใหโปรแกรมลสเรลสามารถแกสมการหาคาตวไมทราบคา (unknown) ไดเปนคาประมาณพารามเตอรทตองการได วธการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลไดแสดงไวในตวอยางตอนทายบทน ในตอนนผเรยบเรยงขอเสนอใหผอานเหนภาพวาในการวเคราะหโมเดล CFA นน โปรแกรมคอมพวเตอรตองแกสมการอยางไรบาง ดงน NX = จ านวนตวแปรสงเกตได x NK = จ านวนองคประกอบรวม k SIGMA = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของตวแปร X

LX = เมทรกซ สปส. การถดถอยของ X บน K

PH = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางองคประกอบ K

TD = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางเทอมความ

คลาดเคลอน d ของตวแปร X

ในทน SIGMA = (LX)(PH)(LX)’ +TD

คาของสมาชกในเมทรกซ SIGMA เปนคาทไดจากขอมลจากกลมตวอยาง ในทนมจ านวนสมาชกประกอบดวยคาความแปรปรวน NX คา และคาความแปรปรวนรวมซงเปนสมาชกนอกแนวทแยงเทากบก าลงสองของ NK ลบดวย NK เนองจากคาทอยเหนอและใตแนวทแยงมคาเทากน ดงนน จ านวนความแปรปรวนรวมจงมจ านวนเทากบครงหนงของผลตางระหวาก าลงสองของ NK กบ NK

เมอรวมจ านวนความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมเขาดวยกนจะมจ านวน [(NX)(NX+1)/2] คา ซงเปนเทอมททราบคา โปรแกรมตองน าเมทรกซ SIGMA นมาค านวณ เพอประมาณคาพารามเตอรในเมทรกซ LX, PH, TD ทางดานขวามอของสมการตอไป

เมทรกซ LX มจ านวนสมาชกรวมทงหมด (NX)(NK) คา เมทรกซ PH มจ านวนสมาชกทงหมด [(NK)(NK+1)/2] คา และเมทรกซ TD มจ านวนสมาชกทงหมด [(NK)(NX+1)/2] คา คาทงหมดนถาไมมการก าหนดใหเปนพารามเตอรก าหนด ทกตวจะเปนพารามเตอรอสระทเปนตวไมทราบคา และโปรแกรมคอมพวเตอรตองค านวณแกสมการหาคาตวไปทราบคาเปนคาประมาณพารามเตอรแตละตว จ านวนตวไมทราบคาของเมทรกซ ดานขวามอของสมการมจ านวนถง [(NX)(NK)+(NK)(NK+1)/2+(NX)(NX+1)/2] คา ซงมคามากกวาจ านวนสมาชกในเมทรกซ SIGMA

อยเปนจ านวน [(NX)(NK)+(NK+1)/2] คา ดงนน นกวจยตองก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลและเงอนไขบงคบ เพอท าใหจ านวนสมาชกในเมทรกซทางซายและขวาของสมการเทานน จงจะสามารถแกสมการไดรากของสมการเปนไดคาเดยว (unique) ได

148 บทท 4

2. การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล CFA

ส าหรบการวเคราะหโมเดล CFA และโมเดลลสเรลทกชนด การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลมความส าคญตอการประมาณคาพารามเตอรของโมเดล เพราการประมาณคาพารามเตอรจะท าไดตอเมอโมเดลระบความเปนไดคาเดยวพอด ซงหมายความวาการแกสมการหาคาตวไมทราบคาจะไดรากของสมการทเปนไดคาเดยว ถานกวจยประมาณคาพารามเตอรโดยทโมเดลระบความเปนไดคาเดยวไมไดจะไดรากของสมการทไมมความหมาย การระบความเปน ไดคาเดยวนเปนสงจ าเปนทงในการวเคราะหดวย CFA และ EFA แตในการวเคราะห EFA นกสถตไดก าหนดเงอนไขบงคบตายตวไว ท าใหการวเคราะห EFA มลกษณะระบเปนวามเปนไดคาเดยวพอด สวน CFA การก าหนดเงอนไขบงคบท าโดยนกวจยซงก าหนดเงอนไขแตกตางกนไปตามโมเดลของแตละคน จงเปนหนาทของนกวจยทตองตรวจสอบเพอระบความเปนไดคาเดยว

การก าหนดเงอนไขบงคบ (Constraints)ในการวเคราะหดวย CFA ท าได 2 แบบ คอ การตงเงอนไขใหพารามเตอรเปนพารามเตอรก าหนด และการตงเงอนไขใหพารามเตอรเทากน ตวอยางเงอนไขของพารามเตอรก าหนด เชน ก าหนดใหสมาชกในเมทรกซ LX บางตวเปน 0 หรอ 1 ก าหนดใหสมาชกบางตวในเมทรกซ PH และ TD บางตวเปน 0 หรอ 1 การตงเงอนไขใหพารามเตอรเทากน ไดแก การก าหนดขนาดของพารามเตอรใหเปนตวเดยวกน เชน ก าหนดให LX (1,1) =

LX(2,2) เปนตน เงอนไขบงคบจะท าใหจ านวนพารามเตอรอสระหรอตวไมทราบคาลดลงและโมเดลจะมโอกาสระบไดดพอดมากขน

วธการตรวจสอบคาโมเดล CFA ระบไดคาเดยวหรอไมนนเปนการตรวจสอบตามเงอนไข 3 แบบ ซงไดกลาวถงการกวางๆ ไวบางแลวในบทท 2 ในตอนนผเรยบเรยงจะเสนอเฉพาะสวนทเกยวของกบโมเดล CFA ดงน 2.1 เงอนไขจ าเปนของการระบไดพอด จากบทท 2 เงอนไขจ าเปนของการระบไดพอดของโมเดลลสเรล คอ กฎท ซงมความวา โมเดลลสเรลระบไดพอดเมอจ านวนพารามเตอรทตองประมาณคามคานอยกวาหรอเทากบจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม [t นอยกวาหรอเทากบ (NI)(NI+1)/2] เมอ t เปนจ านวนพารามเตอรทไมทราบคา NI เปนจ านวนตวแปรสงเกตไดของโมเดลลสเรล เมอน ากฎทมาใชกบโมเดล CFA ซงมแตตวแปรสงเกตได X ประเภทเดยวเทานน กฎทจะเปลยนเปน t นอยกวาหรอเทากบ (NX)(NX+1)/2

จากทผเรยบเรยงไดเสนอเรองจ านวนสมาชกไวในหวขอเรองการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลนน จ านวนตวพารามเตอรทไมทราบคา t นนคอ จ านวนคาของสมาชกในเมทรกซขวามอของสมการ เมอแทนคาจะไดคาเดยวของโมเดล CFA ไว 2 แบบใหผลเหมอนกน แบบแรก คอ การตรวจสอบจากคาล าดบชน (rank) ของเมทรกซสหสมพนธทเปนขอมลส าหรบการวเคราะห CFA

เงอนไขจ าเปน คอ คาล าดบชนของเมทรกซสหสมพนธ ซงมคาการรวมเปนสมาชกในแนวทแยงตอง

149 บทท 4

เทากบจ านวนองคประกอบ แบบทสอง คอ การตรวจนบคาองศาอสระ (degrees of freedom) ในการทดสอบความกลมกลนของโมเดล CFA กบขอมลเชงประจกษ เงอนไขจ าเปน คอ องศาอสระทค านวณตามสตร [(NX-NK)2 – (NX+NK)]/2 ตองมคาเปนบวก สตรนค านวณจากเงอนไขบงคบทตองม โดยมเงอนไขบงคบเทากบจ านวนคาสหสมพนธลบดวยจ านวนพารามเตอรอสระ ถาองคประกอบเปนอสระตอกนเมทรกซสหสมพนธ PH จะมคาสหสมพนธนอกแนวทแยงเปนศนย และในแนวทแยงเปนหนงทงหมดจ านวนพารามเตอรอสระลดลงเทากบ (NK)(NK-1)/2 จากจ านวนพารามเตอรอสระในเมทรกซ LK ซงมจ านวน (NK)(NX) ดงนน จ านวนเงอนไขบงคบทตองการหรอคาองศาอสระจงเทากบผลตางระหวางจ านวนสมาชกในเมทรกซสหสมพนธ [(NX)(NX+1)/2 กบจ านวนพารามเตอรอสระ [(NK)(NX)-(NK)(NK-1)/2] ซงไดตามสตรทกลาวแลว การตรวจสอบการระบความเปนไดคาเดยวตามเงอนไขจ าเปนแบบตรวจนบองศาอสระท าไดงาย เมอน าขอมลในตวอยาง 4.1 มาตรวจสอบโดยการนบคาองศาอสระ จะไดผลวา องศาอสระเทากบ [(5-2)2-(5+2)]/2 = 2 แสดงวา โมเดลระบไดพอด (NX)(NK)+(NK)(NK+1)/2+(NX)(NX+1)/2] < [(NX)(NX+1)/2]

จากสมการนแสดงวา นกวจยตองสรางเงอนไขก าหนด (Constraints) ไมนอยกวา [(NX)(NK)+(NK)(NK+1)/2] ชด (Long, 1983: 42)

Kim และ Mueller (1978: 49-50) เสนอเงอนไขก าหนดในการตรวจสอบระบความเปนได 2.2 เงอนไขพอเพยงของการระบไดพอด กฎทใชเปนเงอนไขพอเพยงในการตรวจระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล ไดแก กฎสามตวบงชของ Bollen (1989: 247) ซงไดกลาวแลวในบทท 2 ในทนผเรยบเรยงเสนอกฎทวๆ ไป ตามท Long (1983: 44) เสนอไวรวม 3 ขอ คอ ก) เมทรกซ PH ตองเปนเมทรกซสมมาตร และเปนบวกแนนอน ข) เมทรกซ TD ตองเปนเมทรกซแนวทแยงและ ค) เมทรกซ LX ตองมคาล าดบชน (rank) เทากบจ านวนองคประกอบลบดวยหนง และสมาชกในแตละหลก (column) ของเมทรกซ LX ตองมสมาชกอยางนอย (NK-1) ตวทเปนพารามเตอรก าหนด

4.3 เงอนไขจ าเปนและพอเพยงของการระบไดพอด เงอนไขนไดแกการแสดงใหเหนวาการแกสมการหาคาตวพารามเตอรอสระทไมทราบคาโดยวธพชคณตสามารถท าได การตรวจสอบตามเงอนไขนท าไดยาก อยางไรกด Joreskog และ Sorbom (1989: 22) ไดพฒนาโปรแกรมลสเรลใหค านวณเมทรกซสารสนเทศ (information matrix) ส าหรบพารามเตอรไว ถาเมทรกซสารสนเทศเปนบวกแนนอนแสดงวา โมเดลระบไดพอด ดวยเหตนการตรวจสอบระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล CFA จงท าไดงายและสะดวกมาก

การวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลส าหรบเทคนค CFA เหมอนกบการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลส าหรบโมเดลลสเรลทวๆ ไป เมอนกวจยไดเตรยมขอมลก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล และตรวจสอบการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลแลว งานขนตอไปเปนการ

150 บทท 4

ท างานของคอมพวเตอร เพอประมาณคาพารามเตอร และการตรวจสอบความตรงของโมเดลจากนนนกวจยจงน าผลการวเคราะหมาสรางสเกลองคประกอบ การประมาณคาพารามเตอรเปนการค านวณทวนซ า และมวธการประมาณคาหลายแบบ ดงทไดเสนอไวแลวในบทท 2 Long (1983: 57) อธบายวา การประมาณคาแบบ ULS เทยบไดกบการสกดองคประกอบแบบวธก าลงสองนอยทสด โดยวธเศษเหลอนอยทสด (MINRES) ซงเปนการวเคราะหประมาณคาพารามเตอรดวยการสกดองคประกอบแบบการหาองคประกอบแกนมขส าคญทมการค านวณทวนซ านนเองผลทไดจะไดคาประมาณพารามเตอรทไมล าเอยง และมความแปรปรวนนอยเชนเดยวกบการประมาณคาแบบ GLS และ ML

ขอทแตกตางกน คอ องคประกอบทไดตามวธ ULS นน สเกลองคประกอบ ขนอยกบหนวยการวดของตวแปร สวนวธ ML และ GLS นนสเกลเปนอสระ

การตรวจสอบความตรงของโมเดล CFA ใชหลกการเชนเดยวกบการตรวจสอบความตรงของโมเดลลสเรลทวๆ ไป ในกรณทนกวจยมความมนใจในโมเดล CFA ใชการทดสอบโมเดลเดยว เพอยนยนโมเดลอยางเขม ในกรณทนกวจยมโมเดลทมชดตวแปรคงเดมแตเสนทางอทธพลแตกตางกนเปน 2 โมเดลอาจใชการทดสอบเพอเลอกโมเดล และในกรณทนกวจยตองการใชเทคนค CFA ในการวเคราะหองคประกอบ เพอส ารวจอาจใชการทดสอบ เพอพฒนาโมเดลได วธการทงสามแบบน ไดเสนอไวโดยละเอยดในบทท 2 แลว จงจะไมน ามาเสนอซ าในทนอก มประเดนทจะเนนในการตรวจสอบความตรงของโมเดล โดยใชการทดสอบเพอพฒนาโมเดลวา ถานกวจยใชขอมลจากกล มตวอยางในการพฒนาโมเดล เพอใหไดโมเดลทสอดคลองกลมกลนกบขอมล เชงประจกษแลวนนกวจยผนไมควรใชกลมตวอยางเดมตรวจสอบความตรงของโมเดลทพฒนาได แตควรจะใชขอมลจากอกกลมตวอยางหนงในการตรวจสอบ ดงนน ในกรณทนกวจยตองการใชเทคนค CFA เพอการส ารวจองคประกอบควรมกลมตวอยางขนาดใหญ และแบงเปน 2 กลมยอยในการวเคราะหกลมแรกใชเพอพฒนาโมเดล และกลมทสองใชตรวจสอบโมเดลทพฒนาแลว

เมอวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลแลว นกวจยตองน าผลการวเคราะหมาสรางสเกลองคประกอบ และแปลความหมายผลการวเคราะห การสรางสเกลองคประกอบมหลกการเชนเดยวกนกบเทคนค EFA ซงไดน าเสนอไปแลว ในทนจงกลาวถงเฉพาะสวนของผลการวเคราะหขอมลจากโปรแกรมลสเรล ซงมสวนทแตกตางจากผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรม SPSS ผลการวเคราะหโมเดล CFA มดงน ก. เมทรกซ LX ซงเปนคาประมาณพารามเตอรน าหนกองคประกอบ พรอมดวยคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน และคาสถต t ผลการวเคราะหจากโปรแกรม SPSS ไมมการทดสอบนยส าคญทางสถตในสวนน

151 บทท 4

ข. เมทรกซ PH ซงเปนเมทรกซสหสมพนธระหวางองคประกอบ กรณทนกวจยก าหนดโมเดลใหองคประกอบเปนอสระตอกน คาพารามเตอรนอกแนวทแยงในเมทรกซ PH จะมคาเปนศนยทงหมด

ค. เมทรกซ TD ซงเปนเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของเทอมความคลาดเคลอน และคาก าลงสองของสมประสทธสหสมพนธพหคณ ในกรณทความคลาดเคลอนไมสมพนธกน เมทรกซ TD จะเปนเมทรกซแนวทแยง และคาพารามเตอรรวมกบคาก าลงสองของสมประสทธสหสมพนธพหคณจะมคาเปนหนง นอกจากนคาก าลงสองของสมประสทธสหสมพนธพหคณยงบอกวาความตรงของตวแปรอกดวย

ง. คาดชนตรวจสอบความตรงของโมเดล CFA แบบตางๆ รวมทงการวเคราะหเศษเหลอและกราฟของเศษเหลอในรปคะแนนมาตรฐานดวย คาดชนวดดวยไค -สแควรควรจะมคาต าและเสนกราฟของเศษ ในรปคะแนนมาตรฐานกบควอนไดลปกตจะมความชนกวาเสนทแยงมม จงจะสรปไดวา โมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ จ. เมทรกซคะแนนองคประกอบ ซงเปนเมทรกซของคาสมประสทธทนกวจยตองน าไปสรางสเกลองคประกอบตอไป

สาระทผเรยบเรยงน าเสนอในหวขอเรองการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนทงหมดนเปนการเสนอ โดยองกบสาระการวเคราะหดวยเทคนค EFA และการวเคราะหโมเดลลสเรลสวนใหญเปนการเสนอสาระในสวนทตางกน สรปสาระในสวนทตางกนไดวา เทคนคการวเคราะห CFA มจดเดนเหนอกวาเทคนค EFA รวม 5 ประการ คอ ประการแรกเทคนค CFA มการผอนคลายขอตกลงเบองตน และขอตกลงเบองตนสอดคลองกบสภาพความเปนจรงมากกวาเทคนค EFA ประการทสองเทคนค CFA เปนการวเคราะหขอมลทมพนฐานทฤษฎรองรบการวเคราะห และผลการวเคราะหมความหมายแปลความหมายไดงายกวาเทคนค EFA ประการทสาม เทคนค CFA มกระบวนการตรวจสอบความตรงของโมเดลทชดเจน ประการทส ผลการวเคราะหขอมลใหคาประมาณพารามเตอร รวมทงผลการทดสอบนยส าคญของพารามเตอร และประการสดทาย จากจดเดนทงหมดท าใหเทคนค CFA เปนเครองมอทนกวดผลน ามาใชในการศกษาคณภาพของแบบวดไดเปนอยางด อยางไรกด เทคนค CFA กเหมอนกนเทคนคการวเคราะหขอมลทางสถตทวไปทมขอจ ากดอยบาง Long (1983: 61-62) สรปวา จดดอยของเทคนค CFA ม 3 ประการ คอ ประการแรก การประมาณคาพารามเตอรใชกระบวนการค านวณทวนซ า และเมอไดผลการวเคราะหวาฟงกชนความกลมกลนมคานอยทสด ยงอาจมปญหาวา อาจยงมฟงกชนความกลมกลนเปนแบบอนอกได ประการทสอง คาพารามเตอรทไดจากการวเคราะหโมเดล CFA อาจอยนอกพสยทควรจะเปนคาสมประสทธทค านวณไดอาจมคามากกวาหนง และความแปรปรวนมคาตดลบ ปญหาเหลานอาจเกดเนองจาก การค านวณขอมลจ าเพาะของโมเดลไมถกตอง การแจกแจงของตวแปรสงเกตไดไมเปนแบบ

152 บทท 4

ปกต ขนาดของกลมตวอยางเลกเกนไป และโมเดลเกอบจะระบไมไดพอด ประการสดทาย คอ การวเคราะหคอนขางซบซอนและใชเวลาในการวเคราะหคอนขางนาน ส าหรบจดออนประการสดทายน โปรแกรมลสเรลไดพฒนาการก าหนดคาเรมตนของพารามเตอร ซงชวยใหประหยดเวลาการค านวณของคอมพวเตอรไปไดมาก

5. โมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหยนยนองคประกอบและโมเดลการวด

ตามภาพท 4.6 ในบทท 2 ผเรยบเรยงไดแสดงใหเหนวา โมเดลลสเรลยอย I ประกอบดวย โมเดลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรค โมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค โมเดลการวเคราะหยนยนองคประกอบ และโมเดลหลากลกษณะหลายวธเนองจากโมเดลทง 4 เปนจดเดนของโปรแกรมลสเรล ซงสารารถวเคราะหไดในขณะทโปรแกรมคอมพวเตอรอนๆ ไมสามารถใชวเคราะหไดดเทา ผเรยบเรยงจงเสนอตวอยางการวเคราะหเกยวกบโมเดล CFA และโมเดลการวดทงหมด โดยตดตวอยางโมเดลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรคออกเพยงโมเดลเดยว การเสนอตวอยางทงสามโมเดลน ผเรยบเรยงไดพยายามใชขอมลชดเดยวกบทเสนอในตวอยางการวเคราะหดวยโมเดลลสเรล เพอใหผอานไดสามารถเปรยบเทยบผลการวเคราะหกนได ส าหรบตวอยางการวเคราะหโมเดล CFA ไดใชขอมลชดเดยวกบการวเคราะห EFA ดวยโปรแกรม SPSS เพอจะไดเปรยบเทยบวา ผลการวเคราะหในโมเดล CFA ไดผลตรงตามทฤษฎเบองหลงการวเคราะหจรงหรอไมดวย ตวอยางการวเคราะหทงสามโมเดลมรายละเอยดของค าสงและผลการวเคราะห ดงน

ตวอยาง 4.2 การวเคราะหองคประกอบเชงยน

ขอมลในตวอยางนเปนขอมลเกยวกบการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจใน ตวอยาง 4.1

ซงจะไมเสนอรายละเอยดเกยวกบตวแปรซ าอก โมเดล CFA ส าหรบตวอยางน คอ โมเดลในภาพท 4.6 (ค) ซงมตวแปรสงเกตได 5 ตวแปร และองคประกอบมจ านวน 2 องคประกอบ ก าหนดใหองคประกอบทงสอง (SES, EXPECTN) มความสมพนธกน และไมมความสมพนธระหวางความคลาดเคลอน การวเคราะหขอมลเปนการวเคราะหโดยใชเมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรเปนขอมล และวเคราะหในรปเมทรกซสหสมพนธดวย มไดใชการวเคราะหในรปเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมเหมอนตวอยางในบทท 3 ค าสงส าหรบโปรแกรมลสเรล มดงน

153 บทท 4

บรรทด

01 CONFIRMATORY FACTOR ANALYSIS

02 DA NI=11 NO=364 MA=KM

03 LA

04 ‘Y1’ ‘Y2’ ‘Y3’ ‘Y4’ ‘Y5’ ‘Y6’ ‘X1’ ‘X2’ ‘X3’ ‘X4’ ‘X5’ 05 KM

06 1.00

07 0.72

08 0.35 0.42 1.00

09 0.46 0.45 0.78 1.00

10 0.32 0.38 0.56 0.59 1.00

11 0.29 0.34 0.42 0.44 0.75 1.00

12 0.27 0.35 0.30 0.25 0.16 0.12 1.00

13 0.21 0.30 0.29 0.21 0.15 0.08 0.38 1.00

14 0.23 0.22 0.06 0.08 0.17 0.16 0.30 0.27 1.00

15 0.18 0.23 0.04 0.01 0.15 0.14 0.14 0.19 0.47 1.00

16 0.15 0.17 0.09 0.07 0.13 0.15 0.10 0.17 0.35 0.30 1.00

17 SD

18 3.65 3.30 1.45 1.68 2.45 4.37 2.59 4.38 2.75 2.69 2.98

19 SE

20 7 8 9 10 11 /

21 MO NX=5 NK=2 LX=FU, PH=ST

22 FR LX(1,1) LX(2,1) LX(3,1) LX(3,2) LX(4,2 LX(5,2)

23 LK

24 ‘SES’ ‘EXPECTN’ 25 OU SE TV RS MS FS MI

ค าสงบรรทดแรกก าหนดชอเรองของการวเคราะหครงน ค าสงบรรทดท 2 ใหรายละเอยดของขอมล ค าสงบรรทดท 3-4 ใหชอตวแปรสงเกตไดทใสเขาในเครองคอมพวเตอรผอานจะสงเกตเหนวา มตวแปรสงเกตได 11 ตวแปร (Y = 6 ตวแปร X = 5 ตวแปร) อนเปนตวแปรในโมเดลผลสมฤทธ

154 บทท 4

ทางการเรยน แตในการวเคราะหครงนผเรยบเรยงจะใชเฉพาะตวแปร X ซงเลอกไดโดยก าหนดค าสงบรรทดท 19 วา SE พรอมทงระบตวแปรทตองการใช ซงเปนตวแปรล าดบท 7,8,9,10,11 เนองจากการวเคราะหใชตวแปรไมครบตามขอมลทมอย ตองมเครองหมาย “/” ตามหลงล าดบทตวแปรดวย ค าสงท 5-18 เปนขอมลในรปเมทรกซสหสมพนธพรอมคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของตวแปร บรรทดท 20-21 เปนการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล บรรทดท 22-23 ก าหนดชอองคประกอบทนกวจยตอง และบรรทดสดทายก าหนดลกษณะของผลการวเคราะหขอมลทตองการ

ผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลทส าคญน าเสนอไวในตารางท 4.3 เมอพจารณาเมทรกซองคประกอบในตารางท 4.3 น เปรยบเทยบกบ ตารางท 4.2 อนเปนผลจากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจขอมลชดเดยวกนดวยโปรแกรม SPSS จะเหนวา น าหนกองคประกอบจากวธ PC ทมการหมนแกนแบบมมแหลมใกลเคยงกบน าหนกองคประกอบในตารางท 4.3 มากกวาคาน าหนกองคประกอบจากวธ ML ทมการหมนแกนแบบมมแหลม คาของน าหนกองคประกอบทไดจากวธ ML ทมการหมนแกนแบบมมแหลม เมอดรายตวแปรเปรยบเทยบกนจะไดคาตรงกบน าหนกองคประกอบในตารางท 4.3 กลาวคอ เมอเปรยบเทยบคาน าหนกองคประกอบขององคประกอบ SES

(F1 ในตารางท 4.2) ตวแปร X1 มน าหนกองคประกอบสงสด รองลงไปคอ ตวแปร X2 และ X3 ผลการวเคราะหในสวนนตรงกบผลทไดจากวธ PC ทมการหมนแกนแบบมมแหลมในตารางท 4.2 ดวย (ดคา F2 ในตารางท 4.2) และเมอเปรยบเทยบคาน าหนกองคประกอบขององคประกอบ EXPECTN

กบผลการวเคราะหจากวธ ML ทมการหมนแกนมมแหลม (F2 ในตารางท 4.2) ไดผลตรงกน คอ ตว-

แปร X3 มน าหนกองคประกอบสงสดรองลงไป คอ ตวแปร X4 และ X5 ผลในสวนนไมตรงกบผลทไดจากวธ PC ทมการหมนแกนแบบมมแหลม นอกจากน คาสหสมพนธระหวางองคประกอบในตารางท 4.3 นมคาเปน 0.43 ซงสงกวาคาสหสมพนธทไดจากโปรแกรม SPSS ดวย

155 บทท 4

ตารางท 4.3 ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนดวยโปรแกรมลสเรล

เมทรกซน าหนกองคประกอบ R-SQUARE เมทรกซสปส.คะแนน

ตวแปร SES EXPECTN องคประกอบ

สปส. SE t สปส. SEt SES EXPECTN

X1 0.63 0.08 8.07 0.00 0.00 0.00 0.40 0.42 0.03

X2 0.60 0.08 7.88 0.00 0.00 0.00 0.36 0.37 0.03

X3 0.18 0.09 11.97 0.66 0.09 7.28 0.57 0.21 0.50

X4 0.00 0.00 0.00 0.63 0.07 9.21 0.40 0.03 0.33

X4 0.00 0.00 0.00 0.47 0.06 7.62 0.22 0.02 0.19

cor. (SES, EXPECTN) = 0.43, SE = 0.10, t = 4.2

chi - square goodness of fit = 3.49, df = 3 p = 0.32

ผลจากการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนดวยโปรแกรมลสเรล ตามตารางท 4.3 ยงมคาสถตทไมมแสดงในการวเคราะหดวยโปรแกรม SPSS อกหลายคา คอ คาความคลาดเคลอนมาตรฐาน และคาสถต t ของน าหนกองคประกอบ จากคาทแสดงไวในตารางท 4.3 แสดงวา น าหนกองคประกอบทกคาทผเรยบเรยงก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล CFA ไวแตกตางจากศนยอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 คาสมประสทธการพยาการณ (R – square) ในตารางท 4.3 นเปนคาทไดจากสมการถดถอยทมตวแปรสงเกตไดเปนตวแปรตาม และองคประกอบเปน เปนตวแปรตน ดงนน คาสมประสทธการพยากรณนจงเปนคาทบอกสดสวนความแปรผนระหวางตวแปรสงเกตไดกบองคประกอบรวมอนเปนองคประกอบทนกวจยตองการวด และคาสมประสทธการพยากรณ ในทน คอ คา สปส.ความเทยงของตวแปรสงเกตไดแตละตว จากตารางท 4.3 จะเหนวาตวแปร X1, X3, X4

มคาความเทยงสงกวาตวแปร X2, X5 นอกจากนในโปรแกรมลสเรลยงมคาสถตและดชนตรวจสอบความตรงของโมเดล CFA อกหลายคา ในตารางท 4.3 เสนอเฉพาะคาไค-สแควร ซงมคา 3.49

แตกตางจากศนยอยางไมมนยส าคญ แสดงวา ไมปฏเสธสมมตฐานหลกทวา โมเดล CFA สอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ ในทนองศาอสระของคาไค-สแควร มคาเทากบ 3 ซงไดจากผลตางของจ านวนพารามเตอรในโมเดลตาม H1 และ H0 จ านวนพารามเตอรในโมเดลตาม H1 มคาเทากบ [q(q+1)/2] ในทนมคาเทากบ 15 และจ านวนพารามเตอรในโมเดลตาม H0 อนเปนโมเดล CFA

นกวจยก าหนดนน โปรแกรมลสเรลระบและนบจ านวนพารามเตอรทไมทราบคาไวใหแลว วามคาเปน

156 บทท 4

12 องศาอสระจงมคาเปน 3 ผอานควรยอนกลบไปอานหวขอเรยงการระบความเปนไดคาเดยวอกครงหนง ถายงไมเขาใจเรององศาอสระ

ตวอยาง 4.3 โมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค

ลกษณะของโมเดลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรค และโมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค ไดแสดงไวในภาพท 4.6 (ก) และ (ข) ในบทท 2 แลวในตวอยางนจงเปนการเสนอค าสงและผลการวเคราะหขอมล ซงจะเสนอเฉพาะโมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค ขอมลทใชในตวอยางนเปนสวนหนงของขอมลในโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนทเสนอไวในภาพท 4.4 ในบทท 2 ตวแปรทจะน ามาวเคราะหประกอบดวยตวแปรสงเกตไดรวม 6 ตวแปร คอ

Y1 = การสงเสรมใหนกเรยนเรยนพเศษ

Y2 = การแนะน าตดตามดแลการเรยนพเศษของนกเรยน

Y3 = นกเรยนอยากเรยนใหเทาหรอสงกวาบดามารดา

Y4 = นกเรยนอยากมอาชพเทาหรอมเกยรตกวาอาชพบดามารดา

Y5 = การรบรของนกเรยนวามผลสมฤทธของการเรยนดกวาบดามารดา

Y6 = ความภาคภมใจในผลสมฤทธทางการเรยน

ตามโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน ตวแปร Y1 และ Y2 เปนตวแปรสงเกตไดทไดรบอทธพลจากตวแปรแฝงชอ SUPPORT ตวแปร Y3 และ Y4 ไดรบอทธพลจากตวแปรแฝงชอ ASPIRATN ตวแปร Y5 และ Y6 ไดรบอทธพลจากตวแปรแฝงชอ ACHIEVEM ในทนผเรยบเรยงตองการทดสอบสมมตฐานวา โมเดลการวดของขอมลชดนเปนโมเดลการวดพหองคประกอบจากตวแปรการวดแบบคอนเจนเนอรค หรอตวแปรวดแบบคขนาน หรอตวแปรวดแบบเทยบเทาทาว

ตามค าจ ากดความของทฤษฎการทดสอบแบบดงเดม (classical test theory) ทใชกนอยในปจจบน ตวแปรสงเกตไดแตละตวประกอบดวยสวนทเปนคะแนนจรง (true score) และความคลาดเคลอน (error) เทอมความคลาดเคลอนของตวแปรสงเกตไดแตละตวตองไมขนานกนสวนของคะแนนจรง คอ สวนทมความแปรปรวนมระบบ ซงถาตวแปรสงเกตไดมความสมพนธกนสวนของคะแนนจรงของตวแปรสงเกตไดนนมความแปรปรวนรวมกน กรณตวแปรสงเกตไดวดตวแปรแฝงเดยวกนนนคาตวแปรสงเกตไดโดยทวไป แบงเปน 3 ประเภท คอ ตวแปรวดแบบคอนเจนเนอรค (congeneric

measures) ตวแปรวดแบบคขนาน (parallel measures) และตวแปรวดแบบเทยบเทาทาว (tau-

equivalent measures) ถาคะแนนจรงของตวแปรสงเกตไดเทากนมสหสมพนธเปนหนง ตวแปรสงเกตไดนน เรยกวา ตวแปรวดแบบคอนเจนเนอรค ถาตวแปรสงเกตไดมคณสมบตของการวดคอนเจนเนอรค และมความแปรปรวนของความคลาดเคลอนเทากน รวมทงน าหนกองคประกอบของตว -

แปรสงเกตไดมคาเทากบหนง เรยกวา ตวแปรวดแบบคขนาน และถาตวแปรสงเกตไดมคณสมบตการ

157 บทท 4

วดแบบคขนาน ทกขอยกเวนคาความแปรปรวนของความคลาดเคลอน ซงควรจะเท ากนกลบไมเทากน เรยกวา ตวแปรนนมการวดแบบเทยบเทาทาว (Bollen, 1989: 208; Joreskog and

Sorbom, 1989: 122) เมอน านยามของตวแปรทงสามประเภทนมาพจารณาดขอมลจะเหนวาตวแปรทน ามาวเคราะหแมวาตวแปรแตละคจะมองคประกอบรวมกน แตมใชตวแปรทมคณสมบตของตวแปรคขนาน และตวแปรเทยบเทาทาว ดงนน ผลการวเคราะหควรจะตองปฏเสธสมมตฐาน

การเขยนค าสงในการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรล อาจเขยนตอเนองกนไปส าหรบการตรวจสอบสมมตฐานแตละชดแลววเคราะหครงเดยว หรอจะแยกวเคราะหเปน 3 ครงกไดในทนผเรยบเรยงแยกวเคราะหเปน 3 ครง ครงแรกเปนการทดสอบสมมตฐานวา ตวแปรเปนแบบคอนเจนเนอ-รค (hypothesis 1) ครงทสอง เปนการทดสอบสมมตฐานวา ตวแปรเปนแบบเทยบเทาทาว (hypothesis 2) และครงทสาม เปนการทดสอบสมมตฐานวา ตวแปรเปนแบบคขนาน (hypothesis

3) ค าสงส าหรบตอนแรก มดงน

บรรทด

01 MULTIFACTOR CONGENERIC MEASUREMENT MODEL (standard scores)

HYPOTHESIS 1


03 LA

04 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 X1 X2 X3 X4 X5

05 KM FI=B:\LR\COR.MAT

06 SD

07 3.65 3.30 1.45 1.68 2.45 4.37 2.59 4.38 2.75 2.69 2.98

08 SE

09 1 2 3 4 5 6/

10 MO NX=6 NK=3 LX=FU, FI PH=ST TD=DI,FR

11 FR LX(1,1) LX(2,1) LX(3,2) LX(4,2) LX(5,3) LX(6,3)

12 FR PH(2,1) PH(3,1) PH(3,2)

13 LK

14 SUPPORT ASPIRATH ACHIEVEM

15 OU SE TV RS MR FS

158 บทท 4

ค าสงบรรทดแรกก าหนดชอเรองการวเคราะหครงน ค าสงบรรทดท 2 ใหรายละเอยดของขอมล และสงใหคอมพวเตอรวเคราะหขอมลในรปของเมทรกซสหสมพนธ บรรทดท 3-4 เปนรายชอตวแปรสงเกตไดทงหมด ซงเปนเมทรกซเชนเดยวกบในตวอยางท 4.2 มตวแปรทงสน 11 ตวแปร แตจะใชในการวเคราะหครงนเพยง 6 ตวแปร จงตองใชค าสงในบรรทดท 8-9 วา SE พรอมทงระบตวแปรทตองการ ค าสงบรรทดท 5-7 เปนขอมล ซงในทนผเรยบเรยงน าคาเมทรกซสหสมพนธไปพมพไวในไฟลชอ B:\LR\COR.MAT แลว เพยงแตใชค าสงใหคอมพวเตอรไปน ามาจากไฟลดงกลาว และพมพแตคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ค าสงบรรทดท 10 ก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลในทนเมทรกซ PH

ตองเปนเมทรกซสมมาตรมาตรฐาน (ST) มสมาชกในแนวทแยงเปน 1 และเมทรกซ TD ตองเปนเมทรกซแนวทแยง (DI) เพราะเทอมความคลาดเคลอนตองไมสมพนธกนตามนยามของตวแปรคอนเจนเนอรค ผเรยบเรยงก าหนดเมทรกซ LX ใหมสถานะก าหนด (FI) จงตองใชค าสงก าหนดพารามเตอรทตองการเปนพารามเตอรอสระในบรรทดท 11 และเนองจากในทางปฏบตตวแปรแฝงหรอองคประกอบสวนใหญสมพนธกน บรรทดท 12 จงก าหนดคาความสมพนธระหวางองคประกอบเปนพารามเตอรดวย บรรทด 13-14 เปนการก าหนดชอองคประกอบ สวนบรรทดสดทายก าหนดลกษณะขอมลทตองการ ซงมค าสง FS ใหวเคราะหขอมล ในรปคะแนนมาตรฐาน

ค าสงส าหรบการทดสอบสมมตฐานท 2 วา โมเดลการวดเปนแบบเทยบเทาทาวผเรยบเรยงเพยงแตเพมค าสงระหวางบรรทดท 12, 13 ดวยค าสงตอไปน

ค าสงดงกลาวเปนการก าหนดคาน าหนกองคประกอบส าหรบตวแปรแฝงแตละคใหเทากนตามนยมของตวแปรการวดแบบเทยบเทาทาว และค าสงส าหรบการทดสอบสมมตฐานท 3 วา โมเดลการวดเปนแบบคขนาน ผเรยบเรยงเพยงแตเพมค าสงตอทายค าสงทเพมในสมมตฐานท 2 ก าหนดใหคาความแปรปรวนของความคลาดเคลอนของตวแปรสงเกตไดแตละคเทากน โดยใชค าสงตอไปน

EQ LX(1,1) LX(2,1)

EQ LX(3,2) LX(4,2)

EQ LX(5,3) LX(6,3)

EQ TD(1,1) TD(2,1)

EQ TD(3,3) TD(4,4)

EQ TD(5,5) TD(6,6)

159 บทท 4

ในทนผเรยบเรยงมไดน าเสนอผลการวเคราะหและแปลความหมายแตละชดเนองจากมใชเปาหมายหลกของการเสนอตวอยาง ประเดนทผอานควรสงเกตจากผลการวเคราะหทงสามชด คอ คาของพารามเตอรในเมทรกซ PH, TD, และ LX สมาชกในแนวทแยงของเมทรกซ PH เปน 1 ทกชดสมาชกใน TD ทเปนความคลาดเคลอนของตวแปรสงเกตได ซงวดตวแปรแฝงเดยวกนมคาเทากน สวนสมาชกในเมทรกซ LX ชดท 1 มคาแตกตางกน แตในผลการวเคราะหชดท 2,3 นน สมาชกทเปนน าหนกองคประกอบของตวแปรสงเกตได ซงวดตวแปรแฝงเดยวกนมคาเทากน

ผลการวเคราะหทส าคญทเปนเปาหมายของการน าเสนอตวอยางท 4.3 คอ การทดสอบวาโมเดลการวดพหองคประกอบนเปนแบบคอนเจนเนอรค หรอแบบเทยบเทาทาว หรอแบบคขนานตามสมมตฐานท 1, 2, 3 ตามล าดบ ผลการวเคราะหดทคาสถตทดสอบความกลมกลนของโมเดลกบขอมลเชงประจกษไดผลดงตารางท 4.4 จากตารางแสดงวา ปฏเสธสมมตฐานท 2, 3 อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ผลการทดสอบแสดงวา ขอมลในตวอยางนมลกษณะใกลเคยงกบการวดพหองคประกอบส าหรบตวแปรคอนเจนเนอรคมากทสด แตยงมอาจสรปวาเปนเชนนน และเมอตรวจสอบโดยการวเคราะหเศษเหลอจะพบวา Q-PLOT ใหเสนกราฟมความชนนอยกวาแนวทแยง และยงมเศษเหลอมากกวา 2.00 ซงหมายความวา เทอมความคลาดเคลอนในทมความสมพนธกน โมเดลควรเปนการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน โดยมความคลาดเคลอนมความสมพนธกน ผเรยบเรยงไดทดสอบโดยใชค าสงให TD(4,1) TD(6,2) เปนพารามเตอรอสระไดผลการวเคราะหดงภาคผนวก ช. พบวา โมเดลมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษดมาก ดงคาไค-สแควรในตารางท 4.4

ตารางท 4.4 คาไค-สแควรในการทดสอบสมมตฐานส าหรบตวอยางท 4.3

สมมตฐาน ไค-สแควร องศาอสระ p

1. โมเดลการวดตวแปรคอนเจนเนอรค 17.59 6 0.007

2. โมเดลการวดตวแปรเทบเทาทาว 36.18 9 0.000

3. โมเดลการวดตวแปรคขนาน 46.31 12 0.000

4. โมเดลการวเคราะหประกอบเชงยนยน 2.84 4 0.585

160 บทท 4

ตวอยาง 4.4 โมเดลหลากลกษณะหลายวธ (MTMM)

ลกษณะของโมเดลหลากลกษณะหลายวธ (Multi Trait-Multi Method model = MTMM

model) ไดแสดงไวในภาพท 4.6 (ง) ในบทท 2 แลว โมเดล MTMM นพฒนาโดย Campbell และ Fiske เมอ ค.ศ. 1959 (อางใน Kerlinge, 1973: 464; Bollen, 1989: 190-194: Long, 1983: 29-

33) โดยมจดมงหมายทจะตรวจสอบความตรง โมเดลประกอบดวยตวแปรสงเกตไดทวดคณลกษณะอนเปนตวแปรแฝงดวยวธการวดตงแตสองวธขนไป โดยทคณลกษณะทวดและวธการวดไมเกยวของกน ถาตวแปรทวดมความตรงคาของความตรงล เขา (convergent validity) หรอคาสหสมพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะเดยวกนดวยวธตางกน ตองมคาสงอยางมนยส าคญคาความตรงจ าแนก (discriminant validity) จะตองมลกษณะเปนไปตามกฎ 3 ประการ ประการแรกคาความตรงลเขาตองมคามากกวาคาสหสมพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะตางกนและใชวธวดตางแบบกน ประการทสองคาความตรงลเขาตองมคามากกวาสหสมพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะตางกน และเปนการวดดวยวธเดยวกน และประการทสาม กรณทมตวแปรคณลกษณะแฝงตองเปนแบบแผนเดยวกนแฝงตงแตสามตวขนไป คาของสหสมพนธระหวางคณลกษณะแฝงตองเปนแบบแผนเดยวกนไมวาจะเปนตวแปรทวดดวยวธเดยวกนหรอตางวธ ขอมลส าหรบการวเคราะหดวยโมเดล MTMM ในตวอยางท 4.4 ประกอบดวยตวแปรสงเกตไดรวม 6 ตวแปร แตละตวแปรเปนตวบงชของคณลกษณะแฝงและไดจากวธการวดแตกตางกนดงตอไปน RESPONSI = ความรบผดชอบ เปนตวบงชคณลกษณะ RELAIABLE วดโดยวธ RATING

GENEROUS = ความเออเฟอ เปนตวบงชคณลกษณะ LIBERAL วดโดยวธ RATING

DELIGENT = ความขยนหมนเพยร เปนตวบงชคณลกษณะ RELIABLE วดโดยวธ CHOICE

PUNCTUAL = ความตรงตอเวลา เปนตวบงชคณลกษณะ RELIABLE วดโดยวธ CHOICE

OPENMIND = ความมใจกวาง เปนตวบงชคณลกษณะ LIBERAL วดโดยวธ CHOICE

RELATION = ความมมนษยสมพนธ เปนตวบงชคณลกษณะ LIBERAL วดโดยวธ CHOICE

ตามโมเดล MTMM ในแผนภาพท 4.6 (ง) ตวแปรสงเกตได 6 ตว คอ X1-X6 และคณลกษณะ (trait)

ทตองการวด คอ RELIABLE และ LIBERAL แทนดวยตวแปรแฝง K1, K2 สวนวธการวดแบบ RATING และ CHOICE แทนดวยตวแปรแฝง K3, K4 นนเอง สมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดทง 6 ตวแปร ไดเสนอไวในตารางท 4.5 จากตารางเมอพจารณาคาของความตรงลเขา และความตรงจ าแนก จะพบวาคาความตรงลเขา คอ สปส.สหสมพนธ r(X1,X3), r(X1,X4), r(X2,X6) มคาสงเปน 0.42, 0.35, 0.39, 0.42 ตามล าดบการประเมนคาความตรงจ าแนกพบลกษณะสองประการ คอ ประการแรกคาความตรงลเขาทงสคามคามากกวา สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะตางกน และวธวดตางกน ไดแก r(X1, X5),

161 บทท 4

r(X1, X6), r(X2, X3), r(X2, X4) ซงมคา 0.12, 0.13, 0.12, 0.18 ตามล าดบ และประการทสองคาความตรงลเขาทงสคา มคามากกวา สปส.สหพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะตางกน แตเปนการวดวธเดยวกน ไดแก r(X1, X2), r(X2,X3), r(X2, X4) ซงมคา 0.12, 0,13, 0.12, 0.18 ตามล าดบ และประการทสองคาความตรงลเขาทงส คา มคามากกวา สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรทวดคณลกษณะตางกน แตเปนการวดวธเดยวกน ไดแก r(X1, X2), r(X3, X5), r(X3, X6), r(X4, X5),

r(X4, X6) ซงมคา 0.18, 0.12, 0.15, 0.15, 0.18 ตามล าดบจรงแสดงวา ตวแปรสงเกตไดมความตรงจ าแนกตามทฤษฎการวดแบบดงเดม อยางไรกด การวเคราะหโดยพจารณาจากคา สปส.สหสมพนธอยางเดยวดงกลาวนมจดออน 2 ประการ (Boller, 1989: 194-195) ประการแรกการวเคราะหขอมลมไดน าคาของตวแปรคณลกษณะแฝงมาพจารณาดวย ซงตองมขอตกลงเบองตนวา สปส .สหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดนนใชแทน สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรแฝง ซงเปนขอตกลงเบองตนทออนมาก ประการทสองคา สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได มใชคาทบอกคาความตรงไดถกตอง เพราะตามนยมคาความตรงควรจะเปนคาทบอกความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดกบคณลกษณะทตองการวด Bollen จงเสนอใหใชโมเดลลสเรลในการวเคราะหโมเดล MTMM

ตารางท 4.5 เมทรกซสหสมพนธส าหรบโมเดล MTMM

วธการวด RATING CHOICE

ตวแปรสงเกตได X1 X2 X3 X4 X5 X6

X1 1.00

X2 0.18 1.00

X3 0.42 0.12 1.00

X4 0.35 0.18 0.48 1.00

X5 0.12 0.39 0.12 0.15 1.00

X6 0.13 0.42 0.15 0.18 0.53 1.00

ผเรยบเรยงน าขอมลในตารางท 4.5 มาวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลตามการวเคราะหโมเดล MTMM โดยเขยนค าสงก าหนดรายละเอยดขอมล และขอมลจ าเพาะของโมเดล ดงน

162 บทท 4

บรรทด

01 Multitrait-Multimethod Model


03 LA

04 RESPONSI GENEROUS DELIGENT PUNCTUAL OPENMIND RELATION

05 KM

06 1.00

07 0.18 1.00

08 0.42 0.12 1.00

09 0.35 0.18 0.48 1.00

10 0.12 0.39 0.12 0.15 1.00

11 0.13 0.42 0.15 0.18 0.53 1.00

12 ME

13 24.46 27.03 7.59 7.48 7.95 7.32

14 SD

15 2.60 2.27 1.12 1.97 1.89 2.04

16 MO NX=6 NK=4 LX=FU,FI PH=SY,FR TD=DI,FR

17 FR LX(3,1) LX(4,1) LX(5,2) LX(6,2) LX(2,3) LX(4,4) LX(5,4) LX(6,4)

18 ST 1 LX(1,1) LX(2,2) LX(1,3) LX(3,4)

19 FI PH(2,1) PH(4,3)

20 ST O PH(2,1) PH(4,3)

21 FI PH(1,1) PH(2,2) PH(3,3) PH(4,4)

22 ST 1 PH(1,1) PH(2,2) PH(3,3) PH(4,4)

23 LE

24 RELIABLB LIBERAL RATING CHOICE

25 OU SE TV MR MI RS FS

ค าสงบรรทดท 1-15 เปนค าสงก าหนดชอเรองจ านวนตวแปร ชอตวแปร เมทรกซสหสมพนธและคาเฉลยกบคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ซงผอานคงจะคนเคยแลว บรรทดท 16-22 เปนการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลในทนผเรยบเรยงก าหนดใหโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมลดวยเมทรกซสหสมพนธ และใชคะแนนมาตรฐานจงใหแนวทแยงของเมทรกซ PH มคาเปน 1 และผอนคลาย

163 บทท 4

ขอตกลงเบองตน โดยยอมใหมความสมพนธระหวางคณลกษณะวธการวดไดค าสงใน 3 บรรทดสดทายเปนการก าหนดชอตวแปรแฝงและก าหนดลกษณะขอมลทตองการวดผลการวเคราะหทส าคญเสนอไวในตารางท 4.6

จากผลการวเคราะหในตารางท 4.6 คาไค-สแควรในการทดสอบความกลมกลนของโมเดล MTMM กบขอมลเชงประจกษ แสดงวา มความสอดคลองกลมกลนดมาก คา สปส.การพยากรณ (R-

square) แสดงวา ตวแปร PUNCTUAL, OPENMIND มคาความเทยงคอนขางต ากวาตวแปรอนค าน าหนกองคประกอบแสดงวา ตวแปร GENEROUS, OPENMIND และ RELATION มน าหนกองคประกอบของคณลกษณะแฝงสงกวาวธการวด เมทรกซสหสมพนธแสดงวา คณลกษณะแฝงและวธการวดมความสมพนธกนอยางมนยส าคญ

แมวาผลการทดสอบความตรงของโมเดลจะแสดงวา โมเดล MTMM ในตวอยางนสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ซงหมายความวาตวแปรมความตรง แต Bollen (1989: 194-206) ยงเหนวาการวดความตรงดวยคาสหสมพนธตามแบบเดม และการวเคราะหดวยโมเดลลสเรลดจากคาไค-

สแควรยงมจดออน และไดพฒนาการวดความตรงจากผลการวเคราะหโมเดลลสเรลทไดนอก 4 แบบ คอ ความตรงวดจาก สปส. LX ในรปคะแนนดบ ความตรงวดจาก สปส. LX รปคะแนนมาตรฐาน ความแปรปรวนของความตรงเฉพาะ (unique validity Variance) และระดบของคาการรวม (degree of collinearity) แตละวธจะน าผลการวเคราะหไปค านวณตอดวยมอ ยกเวนคาความตรงวดจาก สปส. LK ซงมในผลการวเคราะหจากโปรแกรมลสเรลแลว Bollen กลาววา แตละวธตางกมจดดอย และยงไมมวธใดสมบรณทสด ในทนผเรยบเรยงเพยงแต เสนอประเดนใหผอานทสนใจไดตดตามศกษาคนควาตอไป และมไดเสนอรายละเอยดสตรการค านวณ เนองจากไมเกยวของโดยตรงกบตวอยางน

164 บทท 4

ตวอยางท 4.6 ผลการวเคราะหโมเดล MTMM ดวยโปรแกรมลสเรล

ตวแปรแฝง วธการวด Error R-square

ตวแปร RELIABLE LIBERAL RATING CHOICE variance

เมทรกซน าหนกองคประกอบ

RESPONSI 1.00 - 1.00 - 0.27 0.73

GENEROUS - 1.00 -0.71(.15) - 0.12 0.88

DELIGENT -0.66(.16) - - 1.00 0.44 0.56

PUNCTUAL -0.54 - - 0.85(.16) 0.59 0.41

OPENMIND - 0.79(.12) - -0.35(.12) 0.50 0.50

RELATION - 0.84(.12) - -0.35(.12) 0.44 0.56

ไค-สแควร = 1.69, df=3, p=0.64

เมทรกซสหสมพนธ RFLIABLE 1.00

LIBERAL 0.00 1.00

RATING -0.63(.15) 0.44(.080 1.00

CHOICE 0.66(.10) 0.44(.08) 0.00 1.00

หมายเหต : ตวเลขในวงเลบ คอ คาความคลาดเคลอนมาตรฐาน

สรป

การวเคราะหองคประกอบเปนวธการทมประโยชนตอการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตรมากวธหนง ในบทนผเรยบเรยงไดน าเสนอประวตความเปนมา วตถประสงคของการวเคราะห ขอตกลงเบองตน และสงกปพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ จากนน จงไดเสนอขนตอนการวเคราะหองคประกอบ 4 ขนตอน ไดแก การเตรยมเมทรกซสหสมพนธการสกลดองคประกอบขนตน การหมนแกน และการสรางตวแปรประกอบหรอสเกลองคประกอบขนตอนทง 4 นไดเสนอวธการโดยะเอยดในการเสนอการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ รวมทงเสนอตวอยางการวเคราะหดวยโปรแกรม SPSS ผอานไดเหนวา ผลการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจมหลากหลาย ตามวธการสกดองคประกอบ และวธการหมนแกน ผลการวเคราะหอาจไมสอดคลองกน และบางครงแปลความหมายยาก เพราะไมมทฤษฎสนบสนนจดออนของการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ ม

165 บทท 4

ผลท าใหความนยมในการใชเทคนค EFA นเรมลดนอยลงและนกวจยหนมาใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (CFA) เพมมากขน โมเดลการวดและ CFA เปนโมเดลยอยแบบหนงของโมเดลลสเรล และสามารถวเคราะหขอมลทสรางขนจากทฤษฎ และก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลตามสมมตฐานทตงไว รวมทงตองมการตรวจสอบความเปนไดคาเดยวของโมเดลกอนการวเคราะหดวย

โมเดลการวดและโมเดล CFA ทสามารถน าไปใชประโยชนในการวจยมหลายแบบในบทนผเรยบเรยงไดน าเสนอหลกการ วธการวเคราะห ตวอยางการเขยนค าสงและผลการวเคราะหส าหรบโมเดล 3 แบบ คอ โมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน โมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค และโมเดลหลากลกษณะหลายวธ (MTMM model) จากสาระทน าเสนอสรปไดวา โมเดลการวดและโมเดล CFA ใชไดทงการวเคราะหเชงส ารวจและการวเคราะหเชงยนยน โดยมขอแมวา ถานกวจยใชโมเดล CFA ในเชงส ารวจกบกลมตวอยางหนงจะตองมกลมตวอยางอกกลมหนงมาตรวจสอบความตรงของโมเดล โมเดล CFA มจดออนเชนเดยวกบวธการวเคราะหขอมลทางสถตทวไป แตจดออนนนบวานอยมากเมอเปรยบเทยบกบเทคนค EFA ขอสรปประการสดทาย คอ โมเดล CFA

นอกจากจะเปนประโยชนในการวเคราะหองคประกอบและพฒนาสเกลองคประกอบแลว ยง เปนเครองมอตรวจสอบความตรงไดดวย ดงแสดงดวยการวเคราะหโมเดล MTMM นอกจากนยงใชโมเดล CFA เปนเครองมอตรวจสอบ ความตรงเชงโครงสรางไดเชนเดยวกน

ขอควรท า

1. การเสนอสาระในเอกสารน ไดพยายามหลกเลยงการแสดงทมาของสตรและใชการอธบายสงกปพนฐานแทน เมอผอานมความเขาใจดแลว ควรจะไดศกษาทมาของสตรตลอดจนเทคนคการวเคราะหทซบซอนตอไป เอกสารอางองทผ อานควรศกษาเพมเตมในเรองการวเคราะหองคประกอบ ไดแก เอกสารและ/หรอ ต าราของผแตงดงรายชอตอไปน Anderson, J. and

Gerbing, D.W. (1984); Bollen, K.A. (1989); Chatfield, C. and Collins, A.J. (1980); Cooley,

W.W. and Lohnes, P.R. (1971); Johnson, R.A. and Wichern, D.W. (1986); Kim, J.G. and

Mueller, C.W. (1978); Long, J.S. (1983); Saris, W.E. and Stronkhorat, L.H. (1984);

Stevens, J. (1986); Waller, N.G. (1993); อทมพร จามรมาน (2532).

2. โมเดลลสเรลทเปนโมเดลการวดและโมเดล CFA สามารถน าไปประยกตใชประโยชนในการประมาณคาความเทยงและความตรงได ในสาระทเสนอไวในตวอยางท 4.4 ผเรยบเรยงไดกลาวถง แนวคดของ Bollen, K.A. ในการปรบปรงวธการประมาณคาความเทยงและความตรง โดยการค านวณตามสตรท Bollen เสนอไวแมวาขณะนโปรแกรมลสเรลยงไมมการวเคราะหในสวนน แตผเรยบเรยงเชอวา ในอนาคตอนใกล Joreskog และ Sorbom จะไดพฒนาโปรแกรมลสเรลใหครอบคลมการวเคราะห ดงกลาว เหมอนเชนทไดเพมดชนตรวจสอบความตรงของโมเดลโดยเพมสตร

166 บทท 4

ตามท Bollen เสนอแนะไว ดงน ผเรยบเรยงจงเสนอแนะวาผอานโดยเฉพาะผทสนใจทางทฤษฎการวด ควรจะไดศกษาแนวคดของ Bollen โดยละเอยดจากหนงสอ ซงมรายละเอยดดงน Bollen, K.A. (1989). Structural Equation with Latent Variables. New York: John Wiley

& Sons, (p. 178-225)

3. การไดอานสาระทเสนอในบทน ศกษาค าสงส าหรบโปรแกรมลสเรลและผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลจากภาคผนวกนนยงไมเพยงพอทจะใหผอานมความรอบรในเรองกา รวเคราะหองคประกอบดวยโปรแกรมลสเรล ผอานควรไดฝกเขยนค าสงและลองวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลดวยตนเอง โดยอาจใชขอมลจากการวจยในวารสารหรอวทยานพนธ


1. ใหนกศกษาอธบายถงแนวคดพนฐานของการวเคราะหองคประกอบ

2. ใหนกศกษาอธบายถงวตถประสงคการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจและการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน

3. ขอพงระวงในการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจและการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนจ าแนกแตละประเภทมอะไรบาง



เรอง ความรเบองตนเกยวกบโปรแกรมลสเรล


1. ลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล




1. เขาใจถงลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล

2. ทราบถงการตรวจสอบขอมลกอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล

3. เขาใจถงสาระและการน าเสนอการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล













168 บทท 5

บทท 5

เรอง ความรเบองตนเกยวกบโปรแกรมลสเรล

1. ลกษณะทวไปของโปรแกรมลสเรล

การวจยเชงปรมาณในสาขาสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร เกอบทงหมดเปนการศกษาความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปร และขอมลในการวจยประกอบดวยตวแปรเปนจ านวนมากโมเดลการวจยเปนแบบโมเดลลสเรล โปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปส าหรบวเคราะหขอมลในการวจยดงกลาวทใชกนอยอยางแพรหลาย เชน โปรแกรม SPSS และ SAS แมจะใชวเคราะหขอมลไดแตวธการวเคราะหยงมขอจ ากด ตองมขอตกลงเบองตน (assumptions) ซงขอมลสวนใหญไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตน และผลการวเคราะหยงไมถกตองเทาทควรเมอเปรยบเทยบกบโปรแกรมลสเรล โปรแกรมเหลานนจะใหผลการวเคราะหถกตองนอยกวา และใชวเคราะหโมเดลไดนอยแบบกวาโปรแกรมลสเรล ดวยเหตนลสเรลจงเปนโปรแกรมทไดรบความนยมใชกนอยางแพรหลายในหมนกวจยมากขน และไดรบการยอมรบวาเปนโปรแกรมทมประโยชนมาก ใชวเคราะหขอมลไดอยางกวางขวาง ลกษณะเดนของโปรแกรมลสเรล มอย 5 ประการ คอ ประการแรก โปรแกรมลสเรลใชทฤษฎทางสถตวธไลคลฮดสงสด (maximum likelihood statistical theory) หรอวธ ML เปนพนฐานในการวเคราะหขอมล ตามหลกการประมาณคาพารามเตอรโดยวธ ML นน มขอตกลงเบองตนวาจะตองทราบลกษณะการแจกแจงของตวแปร เชน ก าหนดวาตวแปรมการแจกแจงแบบปกตพหน าม (multivariate normal distribution) เปนตน แตไมมขอตกลงเบองตนวาจะตองทราบคาพารามเตอร วธการประมาณคาท าไดโดยการสมมตคาพารามเตอรขนมาชดหนง แลวหาคาไลคลฮดหรอความเปนไปไดของการทจะไดคาสงเกตของตวแปรจากประชากรกลมทสมมตคาพารามเตอรไวนน คาพารามเตอรชดทใหไลคลฮดสงสด คอ คาของพารามเตอรทเปนผลการประมาณคาทตองการ วธการประมาณคาพารามเตอรแบบนตองใชการค านวณทวนซ า (iteration) หลายครงจนกวาคาพารามเตอรทไดในแตละครงจะมคาเขาใกล (converge) คาพารามเตอรทเปนจรง นอกจากจะใชวธ ML แลว โปรแกรมลสเรลยงใชวธการประมาณคาแบบอนๆ อก 6 แบบ คอ instrumental

variables (IV) two – stage least squares (TSLS) unweighted least squares (ULS)

generalized least squares (GLS) generalized weighted least squares (WLS) และ diagonal weighted least squares (DLS) เนองจากวธ IV และวธ TSLS แมวาจะเปนวธทใหคาประมาณทมความแปรปรวนสง แตเปนวธทงาย ท าไดเรว Joreskog และผรวมงานจงใชสองวธนเปนการค านวณหาคาพารามเตอรเพอใชในการประมาณขนตอน (initial estimates) และน าผลไปใชในการประมาณคาดวยวธ ML ตอไป

169 บทท 5

ลกษณะเดนประการทสอง คอ ลกษณะของโมเดลในโปรแกรมลสเรล โมเดลใหญในโปรแกรมลสเรลประกอบดวยโมเดลทส าคญสองโมเดล คอ โมเดลการวด (measurement model) และโมเดลสมการโครงสราง (structural equation model) โมเดลการวดท าใหโปรแกรมลสเรลสามารถแกปญหาความคลาดเคลอนในการวด (measurement error) ได โดยใชหลกการวเคราะหองคประกอบเพอยนยน หรอการวเคราะหยนยนองคประกอบ (confirmatory factor analysis) ในการประมาณคาตวแปรแฝงตามโมเดลแสดงความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปรทสงเกตไดกบตวแปรแฝง แลวใชตวแปรแฝงไปวเคราะหขอมล สวนโมเดลสมการโครงสรางในโปรแกรมลสเรลนนครอบคลมลกษณะความสมพนธโครงสรางเชงเสนทกรปแบบ จงสามารถวเคราะหขอมลไดไมวาจะเปนการวเคราะหความสมพนธเชงสาเหต (causal relations) โมเดลแบบอทธพลทางเดยว หรอแบบอทธพลยอนกลบ (recursive or non-recursive model)

ประการทสาม โปรแกรมลสเรลเปนโปรแกรมทนกวจยสามารถใชตรวจสอบโมเดลความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปรตามทฤษฎวา โมเดลสอดคลองกบขอมลเพยงใด การตรวจสอบท าไดหลายวธ โดยใชไคสแควร ดชนวดความพอเหมาะพอด หรอดชนวดระดบความกลมกลน (Goodness of fit index = GFI) และรากของคาเฉลยก าลงสองของเศษเหลอ (root of

mean square residuals = RMR) ในการตรวจสอบ เมอโมเดลและขอมลสอดคลองกน ผลการประมาณคาพารามเตอรดวยวธ ML จะมความถกตองตรงตามคาพารามเตอร เมอโมเดลและขอมลไมสอดคลองกนโปรแกรมจะมแนวทางแนะใหนกวจยปรบเปลยนเสนทางอทธพลในโมเดล หรอตรวจสอบความคลาดเคลอนในการวดของตวแปร จนกวาจะไดผลการวเคราะหทตองการ

ประการทส ซงเปนลกษณะเดนของโปรแกรมลสเรล คอ ขอตกลงเบองตนของการวเคราะหขอมล ตามปกตเมอนกวจยวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหอทธพล (Path analysis) โดยวธของ Wright, Blau และ Duncan, Blalock, Alwin และ Hauser นกวจยตองตรวจสอบขอมลวา สอดคลองกบขอตกลงเบองตนของการวเคราะหการถดถอย และการวเคราะหอทธพล ซงมอยมากหลายขอ และขอมลสวนใหญจะไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนโดยเฉพาะขอทวาดวยความสมพนธระหวางความคลาดเคลอน และขอทวาตวแปรทวดไดหรอสงเกตไดตองไมมความคลาดเคลอน แตเมอวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรล ขอจ ากดในเรองขอตกลงเบองตนจะมนอยกวา ท าใหผลการวเคราะหมความถกตองมากกวาการวเคราะหขอมลแบบเดม

ลกษณะเดนประการสดทายของโปรแกรมลสเรล คอ การมโปรแกรมวเคราะหขอมลขนตนในการพฒนาโปรแกรมนน Joreskog และผรวมงานไดพฒนาโปรแกรมพรลส หรอ PRELIS

(PREprocessor for LISrel) เพอใชเปนโปรแกรมส าหรบการคดเลอกหรอสกรนขอมลและสรปขอมลทเปนตวแปรพหนาม (multivariate data screening and data summarizing) นกวจยสามารถใชโปรแกรมพรลสส ารวจขอมลจากแบบสอบถามได อานขอมลทเปนคะแนนเดม หรออานขอมลทจด

170 บทท 5

กลมไว และถวงน าหนกได ประมาณคาสมประสทธการถดถอยได และวเคราะหการถดถอยได รวมทงจดเตรยมเมทรกซสหพนธ (correlation matrix) หรอเมทรกซความแปรปรวนรวม (covariance

matrix) และบนทก (save) ไวเพอใชวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลตอไปได นอกจากนยงสามารถสรางขอมลตามลกษณะพารามเตอรทก าหนดไวตามวธจ าลองขอมลของมอนตคารโล (Monte Carlo

simulation) ไดดวย ในทางปฏบตเมอนกวจยมขอมลทระดบการวดแบบอนตรภาค (interval

scales) ขนไป นกวจยอาจใชโปรแกรม SPSS หรอ SAS เตรยมขอมลเพอมาวเคราะหดวยโปรแกรม-

ลสเรลไดโดยไมมปญหา แตในกรณทนกวจยมตวแปรทมระดบการวดแบบเรยงอนดบ (ordinal

scales) หรอมตวแปรเซนเตอรทงบนและลาง (censored variables both above and below) ซงเปน ตวแปรทมการแจกแจงไมเปนแบบปกต ขอมลมความถมากๆ ทคาใดคาหนง นกวจยไมสามารถใชโปรแกรม SPSS หรอ SAS เตรยมขอมลไดและโปรแกรมพรลสจะเปนประโยชนมาก นอกจากนโปรแกรมพรลสยงสามารถใชเปลยนรป (transform) ตวแปร รวมทงการเปลยนรปตวแปรใหเปนคะแนนปกต (normal scores) ดวย ยงไปกวานนโปรแกรมพรลสยงสามารถเตรยมเมทรกซสหสมพนธได สหสมพนธโปลคอรคซงรวมทงสหสมพนธเตตราคอรค (Polychoric including

tetrachoric correlation) สหสมพนธโปลซเรยลซงรวมทงสหพนธไบซเรยล (Polyserial including

biserial correlation) สหพนธคาโนนคอล (canonical correlation) และสหสมพนธระหวางตวแปรเซนเตอรกบตวแปรตอเนอง หรอตวแปรเรยงอนดบ

อยางไรกด โปรแกรมลสเรลเปนโปรแกรมทมจดดอยเชนเดยวกบโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปทวๆ ไป ผทจะใชงานโปรแกรมลสเรล ตองเรยนรการใชค าสงซงมสญลกษณ และรปแบบคอนขางซบซอน นอกจากนโปรแกรมลสเรลยงมขอจ ากดเมอใชวเคราะหขอมลสอดแทรกเปนระดบลดหลน (Hierarchical nested data) ถงแมวาขอมลดงกลาวจะใชโปรแกรมลสเรลวเคราะหได แตผลการวเคราะหไมดเทาผลทไดจากการใชโปรแกรม Hierachical Linear Model (HLM) ทพฒนาโดย Raudenbush และ Bryk ทงนเพราะโปรแกรมลสเรลมไดน าเอาเรองความคลาดเคลอนในการสมตวอยาง (sampling error) มาวเคราะหดวย ในขณะทโปรแกรม HLM กมขอจ ากดตรงทมไดพจารณาถงความคลาดเคลอนจากการวด (measurement error)


ในการท าการวจย นกวจยทรจกธรรมชาตของขอมลส าหรบการวจยและมความเขาใจลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรเปนอยางด จะสามารถวเคราะหขอมลไดอยางถกตองสมเหตสมผลมากวานกวจยทไมรจกขอมลของตน ในการวจยทจะมการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรม ลสเรลกเชนเดยวกน นกวจยควรจะตองมการตรวจสอบขอมลใหทราบถงลกษณะธรรมชาตของขอมลขาดหาย (Missing) หรอไม ถามขอมลขาดหายมจ านวนมากนอยอยางไร ขอมลมคาสดโตง

171 บทท 5

(extremes) บางหรอไม และขอมลมลกษณะไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตน (assumptions) ของสถตวเคราะหทจะใชอยางไรบาง วธการตรวจสอบขอมล (Examination of data) ทนกวจยมออาชพตองด าเนนการกอนการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามนน สรปไดเปน 5 หวขอ คอ การตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปร การตรวจสอบลกษณะความสมพนธระหวาตวแปร การตรวจสอบขอมลขาดหาย การตรวจสอบคาสดโตง และการตรวจสอบขอตกลงเบองตนของสถตวเคราะห ผเขยนสรปวธการตรวจสอบขอมลจากต าราของ Hair และคณะ (1998) Kirk (1982) Schumacker and Lomax

(1996) Stevens (1996) เสนอรายละเอยดแตละหวขอดงน 1. การตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปร

นกวจยทดตองรวาจะตองใชตวแปรอะไร มระดบการวดแบบใดในการวจยของตนแลวออกแบบสมตวอยาง และออกแบบเครองมอวจยรวบรวมขอมลใหมคณสมบตตามทตองการการตรวจสอบคณสมบตทตองท าเปนอยางแรก คอ การตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปรวธงายทสด คอ การใชโปรแกรม SPSS ท าแผลภมฮสโตแกรม (histogram) ส าหรบตวแปรทมระดบการวดแบบนามบญญตและเรยงดบ และท าแผนภมตน – ใบ (stem and leaf plot) ส าหรบตวแปรทมระดบการวดแบบอนตรภาคและอตราสวน แผนภมทไดของตวแปรแตละตวจ าท าใหนกวจยทราบไดวาลกษณะการแจกแจงของตวแปรเปนแบบใด นอกจากนอาจใชการวเคราะหการแจกแจงความถ (frequency distribution) และการวเคราะหดวยสถตบรรยาย ไดแก คาเฉลย (mean) มธยฐาน (median) ฐานนยม (mode) พสย (range) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation) ความเบ (skewness) ความโดง (kurtosis) คาสถตเหลานจะชวยใหสามารถสรปไดวา ตวแปรในการวจยแตละตวมการแจกแจงแบบปกตหรอไมอยางไร โดยทวไปสถตวเคราะหเกอบทกชนดทเปนสถตขนสงมขอตกลงเบองตนวา การแจกแจงของตวแปรโดยเฉพาะตวแปรตามตองเปนแบบโคงปกต เมอตรวจสอบพบวาตวแปรมการแจกแจงไมเปนโคงปกต นกวจยจะไดเปลยนรป (transform) ตวแปรโดยใชวธใสลอการทม หรอใชคาสวนกลบ เปนตน เพอปรบใหตวแปรมการแจกแจงใกลโคงปกต 2. การตรวจสอบความสมพนธระหวาตวแปร

สถตวเคราะหวาดวยความสมพนธสวนใหญ เปนสถตวเคราะหทมพนฐานมาจากการวเคราะหการถดถอย และการวเคราะหสหสมพนธ ซงมขอตกลงเบองตนวาความสมพนธระหวางตวแปรแตละคตองเปนแบบเสนตรง การตรวจสอบลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรวาเปนแบบเสนตรงหรอไม ท าไดหลายวธ วธแรกใชโปรแกรม SPSS สรางแผนภาพการกระจดกระจาย (scatter

plot) ซงสามารถสรางแผนภมทละ 2 ตวแปร หรอสรางแผนภมเปนเมทรกซของแผนภมระหวางตวแปรทละคหลายคพรอมกนได อกวธหนง คอ การใชโปรแกรม SPSS วเคราะหทดสอบสมมตฐานทางสถตวา ลกษณะความสมพนธมความเปนเสนตรง (linearity) หรอไมกได ในกรณทความสมพนธ

172 บทท 5

ระหวางตวแปรเปนเสนโคง นกวจยจะไดเตรยมการเปลยนรปตวแปร หรอเลอกใชสถตวเคราะหทเหมาะสม เชน การวเคราะหถดถอยแบบโพลโนเมยล เปนตน

3. การตรวจสอบขอมลขาดหาย (missing)

เรองขอมลขาดหายเปนเรองทหลกเลยงไมไดในการวจย เมอมขอมลขาดหาย สงแรกทนกวจยควรท า คอ การตรวจสอบวาขอมลทขาดหายนนเปนการขาดหายโดยสม หรอขาดหายมระบบถาหนวยตวอยางทขาดหายไมมลกษณะรวมกน หมายความวา ขอมลทขาดหายนนเกดข นโดยสม นกวจยด าเนนการวเคราะหขอมลตอไปได ถาหนวยตวอยางทขาดหายมลกษณะคลายกน นกวจยอาจตองเกบขอมลเพมเตม ส าหรบวธการจดการกบขอมลแบบงายๆ เมอมขอมลขาดหายนน ท าได 3 วธ วธแรกตดขอมลสวนทขาดหายเปนค (pairwise deletion) วธทสองตดขอมลสวนทขาดหายของหนวยตวอยางหนวยนนทงทงหมด (listwise deletion) วธทสาม ใชสถตวเคราะหประมาณคาขอมลทขาดหายใสแทน (replacement of missing data) การประมาณคาอาจใชคาเฉลยหรอคาประมาณจากการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล เมอมขอมลขาดหาย ควรใชวธทสามจะใหผลดทสด เพราะการตดขอมลออก นอกจากจะท าใหขนาดของกลมตวอยางลดลงแลว ยงมผลเสยตอการประมาณคาพารามเตอรดวย

4. การตรวจสอบขอมลสดโตง (Extremes or Outliers)

ตวแปรทมคาของตวแปรคาหนงคาใดสงมาก หรอต ามากผดปกต แสดงวามขอมลสดโตง วธการตรวจสอบขอมลสดโตงอาจท าไปพรอมกบการตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปรและการตรวจสอบลกษณะความสมพนธระหวางตวแปร เพราะขอมลสดโตงมไดทงในการแจกแจงของ ตวแปรตวเดยว และในการแจกแจงแบบทวนาม และพหนาม (bivariate and multivariate

distribution) นนคอ การวเคราะหดวยแผนภมตนใบ และแผนภาพกระจดกระจาย จะชวยใหนกวจยคนพบวามขอมลสดโตงหรอไม วธการตรวจสอบท าโดยการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบ เมอมและไมมขอมลสดโตง ถาผลการวเคราะหไมตางกนกควรคงขอมลสดโตงไว 5. การวเคราะหเพอตรวจสอบขอตกลงเบองตนของสถตวเคราะห

ในการวเคราะหขอมลดวยสถตขนสง การตรวจสอบวาขอมลสอดคลองกบขอตกลงเบองตนของสถตเปนสงทจ าเปน เพราะการวเคราะหขอมลทมตวแปรหลายตวนน ถาตวแปรมคณสมบตไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตนจะมผลท าใหผลการวเคราะหเบยงเบนและล าเอยงไดมากกวาเมอมตวแปรนอยตว เหตผลอกประการหนง คอ กระบวนการวเคราะหทางสถตขนสงความยงยากซบซอน เมอขอมลไมเปนไปตามขอตกลงเบองตน ผลการวเคราะหขอมลดวยสถตวเคราะหขนสงจะแสดงผลการวเคราะหโดยพรางลกษณะทไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตน ซงถาใชสถตวเคราะหเบองตนจะเหนลกษณะทไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตนไดชดเจน หากนกวจยไม

173 บทท 5

ตรวจสอบขอมลกอน อาจจะไดผลการวเคราะหขอมลจากสถตวเคราะหขนสงทมอนตรายจากการทขอมลไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนโดยทนกวจยไมสามารถสงเกตได ขอตกลงเบองตนของสถตวเคราะหทตองมการตรวจสอบ และวธการแกไขเมอขอมลไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนดงกลาวมดงน 5.1 ลกษณะการแจกแจงแบบปกต (Normality)

สถตวเคราะหทใชการทดสอบแบบ I และ F มขอตกลงเบองตนวา ตวแปรตองมการแจกแจงแบบปกต การตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปรตองตรวจสอบทงแบบตวแปรเดยวและตวแปรพห (univariate and multivariate check) วธการตรวจสอบอาจท าได 2 วธ วธแรก คอ การตรวจสอบลกษณะการแจกแจงของตวแปรเปนรายตว โดยการพจารณาจากแผนภมหรอแผนภาพชนดตางๆ เชน ฮสโตแกรม (histogram) แผนภาพตนใบ (stem leaf plot) และแผนภาพความนาจะเปนปกต (normal probability plot) เปนตน แผนภาพ 2 แบบแรกเปนแผนภาพทเหมาะสมส าหรบตรวจสอบตวแปรทมาจากกลมตวอยางขนาดเลก และไดกลาวแลวในหวขอท 1 แผนภาพความนาจะเปนปกตเปนแผนภาพทเหมาะส าหรบตรวจสอบตวแปรทไดจากกลมตวอยางขนาดกลางหรอขนาดใหญ แผนภาพนอาจสรางจากโปรแกรม SPSS หรอ SAS ตวแผนภาพแสดงความสมพนธระหวางความถสะสมของตวแปรทจะตรวจสอบกบความถสะสมของตวแปรทมลกษณะเปนโคงปกต ถาเสนแผนภาพไดเสนกราฟเปนเสนตรงแนวทแยงแสดงวาตวแปรมการแจกแจงแบบโคงปกต ถาเสนกราฟเปนเสนโคง หรอเปนเสนรปตวเอส (S) อยใตเสนตรงแนวทแยง แสดงวาตวแปรมการแจกแจงแบเบทางลบ และ/หรอ มความโดงต ากวาโคงปกต แตถาเสนกราฟเปนเสนโคงหรอเปนเสนรปตวเอส อยเหนอเสนตรงแนวทแยง แสดงวาตวแปรมการแจกแจงแบบเบทางบวก และ/หรอ มความโดงสงกวาโคงปกต วธการตรวจสอบวธทสอง เปนการตรวจสอบโดยไมใชแผนภาพ ท าไดหลายวธ เชน การทดสอบเทยบความกลมกลนดวย ไค-สแควร (Chi-square goodness of fit test) การทดสอบ Kolmogorov-Smirnov และการทดสอบนยส าคญของความเบและความโดงดวยคาสถต Ƶ ตามสตร

Ƶskewness = skewness , n = ขนาดกลมตวอยาง

Ƶkurtosis = kurtosis

ถาผลการทดสอบไดคา Ƶ สงกวาคาวกฤต และปฏเสธสมมตฐานหลกแสดงวาตวแปรมการแจกแจงไมเปนแบบโคงปกต เพราะคาความเบและความโดงแตกตางจากคาในโคงปกต

174 บทท 5

วธการตรวจสอบลกษณะการแจกแจงแบบปกตทเสนอขางตน เปนวธทใชในการตรวจสอบตวแปรเดยว ในกรณทมตวแปรพหการตรวจสอบตองใชวธการทางสถตทซบซอนและยงไมมวธการทสะดวก โดยทวไปนกวจยจะใชหลกการทวา ถาตวแปรพหมการแจกแจงแบบปกตพห (multivariate

normality) สรปไดวา ตวแปรแตละตวจะมการแจกแจงแบบปกตดวยหลกการนเปนจรง แตในทางตรงกนขามถาตวแปรแตละตวมการแจกแจงแบบปกตแลว ยงสรปไมไดวาตวแปรพหจะมการแจกแจงแบบปกตพห แมวาจะยงสรปไดไมชดเจน นกวจยสวนใหญใชหลกการน เปนเงอนไขจ าเปน (necessary condition) แตไมพอเพยง (sufficient condition) ในการตรวจสอบตวแปรพหวามการแจกแจงปกตหรอไมได ทงนตองใชประกอบกบการวเคราะหเศษหนง (residual analysis) เชน วเคราะหตรวจสอบวา เศษเหลอของสมการถดถอยพหมการแจกแจงแบบปกตหรอไม เมอตรวจพบวา ตวแปรมการแจกแจงไมเปนแบบโคงปกต วธการทควรจะท า คอ การเปลยนรป (Transform) ตวแปร เพอใหไดการแจกแจงเปนแบบโคงปกต ถาการแจกแจงของตวแปรมความเบทางลบใหเปลยนรปตวแปรโดยการใชคารากทสอง ( ) ถาการแจกแจงของตวแปรมความเบทางบวกใหเปลยนรปตวแปรโดยใสคาลอการทม (logY) ถาการแจกแจงของตวแปรมความโดงต ากวาโคงปกต ใหเปลยนรปตวแปรโดยใชสวนกลบ (1/y)

5.2 ความเปนเอกพนธของความแปรปรวน (Homogeneity of Variances) และความเปนเอกพนธของการกระจาย (Homoscedasticity)

ในการวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) หรอการวเคราะหความแปรปรวนพห (MANOVA) นน มขอตกลงเบองตนทส าคญ คอ ความเปนเอกพนธของความแปรปรวนในการวเคราะหความแปรปรวนตองตรวจสอบวา ความแปรปรวนของตวแปรส าหรบประชากร แตละกลมตองไมแตกตางกน ในกรณการวเคราะหความแปรปรวนพหตองตรวจสอบวา เมทรกซความแปรปรวน – ความแปรปรวนรวม (variance – covariance matrix) ของตวแปรพหส าหรบกลมประชากรแตละกลมตองไมแตกตางกน วธการตรวจสอบกรณตวแปรเดยวท าไดโดยใชแผนภาพ เชน Box Plot

ตรวจดลกษณะการกระจายของกลมตวอยางแตละกลม หรอใชสถตทดสอบ เชน Levene test,

Box’s F test เปนตน วธการตรวจสอบกรณตวแปรพห ใชสถตทดสอบ Box’s M test เมอตรวจสอบพบวา ตวแปรฝาฝนขอตกลงเบองตนในเรองความเปนเอกพนธของความแปรปรวน วธการทควรท า คอ การเปลยนรป (Transform) ตวแปรโดยใชวธการแบบเดยวกบการเปลยนรปตวแปรเพอใหไดลกษณะการแจกแจงแบบปกต ทงนเพราะตวแปรทมการแจกแจงไมเปนโคงปกตมกจะมผลท าใหเกดความเปนววธพนธของความแปรปรวน (heterogeneity) เมอมการปรบเปลยนรปตวแปร จงแกปญหาไดทงสองเรอง ลกษณะของความเปนเอกพนธของการกระจายมหลกการแบบเดยวกบลกษณะความเปนเอกพนธของความแปรปรวน แตใชศพทตางกนโดยลกษณะความเปนเอกพนธของความ

175 บทท 5

แปรปรวนใชกบการวเคราะหความแปรปรวน ซงมตวแปรตามเปนตวแปรตอเนอง (Metric variable)

และตวแปรตนเปนตวแปรไมตอเนอง (non–metric variable) สวนลกษณะความเปนเอกพนธของการกระจายใชกบการวเคราะหการถดถอย ซงทงตวแปรตนและตวแปรตามเปนตวแปรตอเนอง โดยนยามลกษณะความเปนเอกพนธของการกระจาย หมายถง คณสมบตของตวแปรตามทมการกระจายไมตางกนทกคาของตวแปรตน วธการตรวจสอบทงายทสด คอ การตรวจสอบแผนภาพกระจดกระจาย (scatter plot) ถามลกษณะการกระจายของตวแปรตามคลายกนทคาของตวแปรตนทกคา แสดงวาขอมลสอดคลองกบขอตกลงเบองตนของสถตวเคราะหในเรองการกระจาย

5.3 ความสมพนธเชงเสนตรง (Linearity)

สถตวเคราะหทกประเภททมพนฐานการวเคราะหจากสหสมพนธแบบเพยรสนตองมขอตกลงเบองตนวา ความสมพนธระหวางตวแปรแตละคเปนแบบเสนตรง เมอน าขอมลตามสภาพทเปนจรงมความสมพนธเปนเสนโคงมาวเคราะหดวยสถตเหลาน จะไดคาประมาณพารามเตอรทต ากวาทควรจะเปน ดงนน นกวจยควรตรวจสอบวาขอมลมคณสมบตตามขอตกลงเบองตนในเรองนกอนวเคราะหขอมล วธการตรวจสอบท าไดโดยการตรวจสอบแผนภาพกระจดกระจาย และการวเคราะหเศษเหลอ (Residual analysis) วธหลงสามารถใชไดทงกรณตวแปรทว และตวแปรพห เมอตรวจสอบพบวาความสมพนธระหวางตวแปรเปนแบบเสนโคง นกวจยมทางเลอก 2 ทาง ทางหนง คอ ใชสถตส าหรบวเคราะหความสมพนธเชงเสนโคง ไดแก การวเคราะหถดถอยทมตวแปรดมม การวเคราะหถดถอยโพลโนเมยล อกทางหนง คอ การปรบเปลยนรปตวแปร ถาลกษณะความสมพนธ เปนเสนโคงพาราโบลาหงาย ใหเปลยนรปตวแปรโดยใชลอการทม (log x หรอ log y) หากไมไดผลใหใชสวนกลบ (1/x หรอ 1/y) จากนนจงลองใชรากทสอง ( หรอ ) กรณลกษณะความสมพนธเปนเสนโคงพาราโบลาคว า ใหเปลยนรปตวแปรโดยใชคาตวแปรยกก าลงสอง (x2 หรอ y2) มขอทนาสงเกตเกยวกบการเปลยนรปตวแปรประการหนง คอ การเปลยนรปตวแปรจะใหผลดถาตวแปรนนมคาอตราสวนระหวางคาเฉลยกบคาสวนเบยงเบนมาตรฐานนอยกวา 4.0

5.4 ภาวะรวมเสนตรง (Collinearity) หรอภาวะรวมเสนตรงพห (Multi collinearity)

ภาวะรวมเสนตรงพห หมายถง ภาวะทตวแปรในการวจยทเปนตวแปรตนมความสมพนธกนสงมาก และมผลเสยตอการวเคราะหถดถอย ท าใหผลการวเคราะหขอมลคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง วธการตรวจสอบภาวะรวมเสนตรงท าไดหลายวธ วธทงายทสด คอ การตรวจสอบ เมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปร คาสหพนธระหวางตวแปรตนแตละคทสงเกน 0.6 แสดงวาขอมลอาจจะมปญหาภาวะรวมเสนตรง แตวธนไดผลการตรวจสอบไมชดเจนนก วธทสอง คอ การใชโปรแกรม SPSS

วเคราะหตรวจสอบคาสถต 3 ตว คอ Tolerance, Variance Inflation Factor (VIF) และ Condition Index คาสถต Tolerance หมายถง สดสวนความแปรปรวนในตวแปรทอธบายไมไดดวยตวแปรอนๆ ถาคา Tolerance มคาใกล 0 แสดงวาตวแปรนนมความสมพนธสงกบตวแปรอนๆ ใน

176 บทท 5

การวเคราะหขอมล คาทใกล 1 แสดงวาตวแปรนนมความสมพนธต ากบตวแปรอนๆ ในการวเคราะหขอมล คาสถต VIF มคาเทากบสวนกลบของคา Tolerance จงแปลความหมายตรงกนขาม กลาวคอ คา VIF ทสงมาก (คาสงสดเทากบ 10.0) แสดงวามปญหาภาวะรวมเสนตรงพหสงมากในกลมตวแปรตน คาสถต Condition Index เปนคาสดสวนความแปรปรวนวดจากคาไอเกน (Eigen value) เกณฑทใชตรวจสอบ คอ 30 ถาตวแปรใดมคา Condition Index เกน 30 แสดงวาตวแปรนนมปญหาภาวะรวมเสนตรง คาสถต Condition Index นใชตรวจสอบดวยกระบวนการสองขนตอน ขนตอนแรกตรวจดวาตวแปรตนตวใดมคาเกนกวาเกณฑ หรอ 30 ขนตอนทสอง ตรวจสอบสดสวนของความแปรปรวนของสมประสทธการถดถอย เฉพาะเมอตวแปรตนมคา Condition Index สงกวาเกณฑ ถาคาสดสวนของความแปรปรวนของสมประสทธการถดถอยมคาสงกวา 0.90 แสดงวาตวแปรตวนนมความสมพนธกนสง วธการแกไข เมอพบวาตวแปรมภาระรวมเสนตรงสง หรอมความสมพนธกนสง ท าได 2 วธ วธแรก คอ นกวจยตองตดสนในเลอกใชตวแปรตวหนงตวใดเพยงตวเดยว และทงตวแปรทสมพนธกนสงกบตวแปรทเลอกไว วธทสอง คอ การน าตวแปรทสมพนธกนสงมาวเคราะหองคประกอบเพอสรางเปนตวแปรประกอบ (Composite Variable) หรอองคประกอบ (factor) จากตวแปรทสมพนธกน

การตรวจสอบขอมลทงหมดทเสนอมาโดยยอน หากไดมการตรวจสอบและแกไขตงแตตนกอนการวเคราะหขอมล จะชวยใหนกวจยท าการวเคราะหขอมลไดผลด และไมมปญหายงยากในการวเคราะหขอมล การตรวจสอบขอมลนมประโยชนมากส าหรบการวจยทใชวธการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล ทงนเพราะในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลตองมการทดสอบวา โมเดลการวจยสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ดงนน ถานกวจยมโมเดลการวจยทดมหลกฐานสนบสนนการสรางโมเดล และมขอมลทผานการตรวจสอบอยางด จะท าใหการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลเปนเรองงายและใหผลการวเคราะหทตอบค าถามวจยไดกวางขวาง ลกซง และถกตอง


โมเดลลสเรลเปนโมเดลการวจยทมประโยชนมาก และใชไดกบงานวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรเกอบทกประเภท โปรแกรมลสเรลชวยใหนกวจยวเคราะหโมเดลลสเรลไดอยางมประสทธภาพ ถงแมวาโปรแกรมลสเรลจะไดรบการเผยแพรมากกวา 20 ป และปจจบนมการปรบปรงถงเวอรชนท 8 แลวรวมทงมการใชโปรแกรมอยางกวางขวางในตางประเทศแตโปรแกรมลสเรลยงนบวาเปนนวตกรรมส าหรบนกวจยไทย ผเขยนจงน าเสนอหนงสอเลมนโดยมวตถประสงค เพอแนะน าโปรแกรมลสเรล และวธการใชโปรแกรมในการวเคราะหขอมลส าหรบผสนใจใหมความรเบองตนเพยงพอทจะสามารถวเคราะหโมเดลลสเรล และศกษาโปรแกรมลสเรลอยางลกซงตอไป การน าเสนอ

177 บทท 5

แบงเปนสองตอน ตอนแรกเปนการแนะน าโปรแกรมลสเรลซงจะเสนอในบทท 2 สาระในบทนจะชวยใหผอานมความรเกยวกบหลกการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล โมเดลใหญ และโมเดลยอยในโปรแกรมลสเรล ตลอดจนวธเขยนค าสงเพอวเคราะหขอมลตวอยางและผลการวเคราะห สวนตอนทสองเปนการใชโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมลโดยเสนอหลกการของสถตแตละวธกอนการเสนอโมเดลลสเรลและวธการวเคราะหโดยใชโปรแกรม วธการวเคราะหขอมลท เสนอในบทท 3 ถงบทท 7

ไดแก การวเคราะหการถดถอยพหคณและการวเคราะหความแปรปรวน การวเคราะหองคประกอบ การวเคราะหอทธพล การวเคราะหกลมพห และการวเคราะหโคงพฒนาการ


1. ใหนกศกษาอธบายถงกรอบแนวคดโดยทวไปของโปรแกรมลสเรล

2. ใหนกศกษาอธบายถงการตรวจสอบขอมลกอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล

3. ใหนกศกษาน าเสนอผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล



เรอง การใชโปรแกรมลสเรล


1. ขอมลเบองตนเกยวกบ LISREL

2. โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (Specification of

the Model)







เพอใหผเรยนไดเขาใจถงกระบวนการใชโปรแกรมลสเรล ประกอบดวย

ขนตอนท 1 เขาใจถงการระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล ขนตอนท 2 สามารถอานการประมาณคาพารามเตอรของโมเดล ขนตอนท 3 สามารถตรวจสอบความตรงของโมเดล ขนตอนท 4 ทราบถงวธการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรล

ขนตอนท 5 สามารถน าเสนอผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล












179 บทท 6

บทท 6

เรอง การใชโปรแกรมลสเรล

1. ขอมลเบองตนเกยวกบ LISREL

LISREL เปนชอโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปท Karl Joreskog และ Dag Sorbom ไดพฒนาขน เพอใชในการวเคราะหขอมลส าหรบโมเดลการวจยแบบโมเดลลสเรล JÖreskog และผรวมงานไดพฒนาโปรแกรม ACOVS หรอ Analysis of COV ariance Structures ขนใชกอนเมอป ค.ศ. 1970 ส าหรบวเคราะหโมเดลการวด (measurement model) ซงเปนโมเดลแสดงความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปรแฝง (latent variables) กบตวแปรทสงเกตได (observed or manifest variables) ตอมาจงไดพฒนาใหสามารถใชในการวเคราะหโมเดลความสมพนธโครงสรางเชงเสนหรอโมเดลลสเรล (linear structural relation or linear structural

equation model) ทกรปแบบ ปจจบนนโปรแกรมลสเรลไดรบการพฒนาถงรน (version) ท 8 เปนโปรแกรมทมความสมบรณและไดรบการยอมรบจากนกวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรอยางกวางขวางวามความเหมาะสมในการวเคราะหขอมลส าหรบการวจยทมโมเดลการวจยเชงสาเหต มตวแปรแฝงทมตวบงชหลายตว (multiple indicators) มความคลาดเคลอนในการวด และมความสมพนธระหวางเศษเหลอ (residuals) ความนยมใชโปรแกรมลสเรลเพมมากขน เพราะโมเดลการวจยดงกลาวนบวนจะเขามามบทบาทในการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรมากขน และโปรแกรมคอมพวเตอรทวไปไมสามารถวเคราะหขอมลทมลกษณะโมเดลการวจยดงกลาวขางตนไดถกตอง ในขณะทโปรแกรมลสเรลนอกจากจะใชวเคราะหประมาณคาพารามเตอรในสมการโครงสรางของโมเดลการวจยไดอยางถกตองแลว ยงสามารถตรวจสอบความตรง (validity) และความพอเหมาะ (adequacy) ของโมเดลการวจย รวมทงปรบโมเดลการวจยใหสอดคลองกบความเปนจรงไดดวย

โปรแกรมลสเรลนบวาเปนโปรแกรมคอนขางใหมส าหรบนกวจยไทย ประกอบกบการเขยนค าสงเพอวเคราะหขอมลมลกษณะซบซอนแตกตางจากโปรแกรมทใชวเคราะหขอมลทวไป แมจะมหนงสอคมอการใชโปรแกรมลสเรลฉบบภาษาองกฤษ (Joreskog and Sorbom, 1993) แลวกตาม แตผเรยบเรยงเชอวาการเสนอสาระพนฐานเพอแนะน าโปรแกรม และวธการใชโปรแกรมลสเรล ยงเปนสงจ าเปน และจะเปนประโยชนตอผอานทยงไมคนเคยกบโปรแกรมลสเรล วธการน าเสนอในบทนและตวอยางการเขยนค าสงจงมความแตกตางจากวธการเสนอและตวอยางในหนงสอคมอการใชโปรแกรมลสเรลฉบบภาษาองกฤษ เพอใหผอานเรยนรการใชโปรแกรมลสเรลไดเรวขน เกดความเขาใจและมทกษะพนฐานเพยงพอทจะศกษาดวยตนเองตอไป สาระเกยวกบโปรแกรมลสเรล และการ

180 บทท 6

ใชโปรแกรมทเสนอในบทน ครอบคลมสาระตามหนงสอคมอการใชโปรแกรมลสเรลฉบบภาษาองกฤษ สวนวธการเขยนค าสงโดยเฉพาะในการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลลสเรลนน ผเรยบเรยงเลอกใชรปแบบทผเรยบเรยงพจารณาแลววาเปนรปแบบทตรง งาย และสะดวกตอการใชงานเพยงรปแบบเดยว ผอานทสนใจรายละเอยดของวธการเขยนค าสงรปแบบอนๆ ควรศกษาจากหนงสอคมอการใชโปรแกรมลสเรลฉบบภาษาองกฤษโดยตรง กอนทจะกลาวถงลกษณะของโปรแกรมลสเรล และวธการใชโปรแกรมลสเรล ผเรยบเรยงขอทบทวนเรองการวเคราะหโมเดลลสเรล ซงไดกลาวถงไวบางแลวในบทท 1 เพอใหผอานเหนภาพรวมรวมของการใชโปรแกรมลสเรล การวเคราะหโมเดลลสเรลมหลกการเชนเดยวกบการวเคราะหขอมลดวยวธการทางสถตทวๆ ไป กลาวคอ นกวจยตองมสมมตฐานทางสถตทตองการทดสอบและมขอมลเชงประจกษมาวเคราะห เพอตรวจสอบวาขอมลสอดคลองกบสมมตฐานทตองการทดสอบหรอไม สมมตฐานสถตนนม 2 แบบ คอ สมมตฐานศนย หรอสมมตฐานหลก (null hypothesis) และสมมตฐานเลอก (alernaive hypothesis) สมมตฐานศนยเปนสมมตฐานทนกวจยก าหนดขนตามเงอนไขบงคบของสถต เชน พารามเตอรคาเฉลยของประชากรสองกลมมคาเทากน (µ1 - µ2) และเปนสมมตฐานทนกวจยตองการปฏเสธสมมตฐาน สวนสมมตฐานเลอกเปนขอความทสอดคลองกบสมมตฐานทนกวจยตองการตรวจสอบวาเปนความจรง และสอดคลองกบลกษณะทางขอมลเชงประจกษ ส าหรบการวเคราะหโมเดลลสเรลมลกษณะเชนเดยวกน นกวจยตองมสมมตฐานทางสถตทตองการทดสอบและมขอมลเชงประจกษมาวเคราะหเพอตรวจสอบวาขอมลสอดคลองกบสมมตฐานหรอไม สงทแตกตางกนกบวธการวเคราะหขอมลทางสถตทวๆ ไปกคอ การวเคราะหโมเดลลสเรลนน สมมตฐานวจยทก าหนดความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวาตวแปรทงหมดแสดงดวยโมเดลลสเรล สวนสมมตฐานทางสถตนน สมมตฐานหลกกลาววา ขอมลเชงประจกษสอดคลองกบโมเดลลสเรล และสมมตฐานเลอกกลาววาขอมลเชงประจกษไมสอดคลองกบโมเดลลสเรล ผอานจะเหนวาการวเคราะหโมเดลลสเรลเปนการทดสอบสมมตฐานหลกดวยความตองการทจะไมปฏเสธสมมตฐานหลก และลกษณะการทดสอบสมมตฐานเปนการทดสอบเพอตรวจสอบความตรง (validity) ของโมเดลลสเรลโดยตรงวาโมเดลลสเรลและขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกนจรง ลกษณะพเศษทการวเคราะหโมเดลลสเรลแตกตางจากการวเคราะหทางสถตทวๆ ไป อกประการหนง คอ การเนนความส าคญของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม (variance-

covariance matrix) ระหวางตวแปร หวใจส าคญของการวเคราะหโมเดลลสเรล คอ การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทไดจากขอมลเชงประจกษกบ เมทรกซทไดจากการประมาณคาตามโมเดลลสเรลทเปนสมมตฐานวจย ทงนเพอตรวจสอบวาโมเดล - ลสเรลและขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกนมากนอยเพยงไร ลกษณะการวเคราะหดงกลาวแตกตางจากจากการวเคราะหดวยวธการทางสถตทวๆ ไป การวเคราะหทางสถตไมวาจะเปนการ

181 บทท 6

วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) หรอการวเคราะหการถดถอย (regression analysis) ตางกเนนความส าคญของความแปรปรวน (variance) ของตวแปรตาม และพยายามแยกความแปรปรวนในตวแปรตามเปนสวนๆ เพอเปรยบเทยบความแปรปรวนสวนทอธบายไดดวยตวแปรตนกบความแปรปรวนทเปนความคลาดเคลอน ผลการเปรยบเทยบบงชไดวาตวแปรตนมอทธพลตอตวแปรตาม การประมาณคาขนาดอทธพลสวนใหญใชวธการก าลงสองนอยทสด (method of least square)

โดยเลอกคาพารามเตอรทจะท าใหผลรวมก าลงสองของความคลาดเคลอนระหวางคาพยากรณและคาคะแนนทวดไดนนมคานอยทสด วธการวเคราะหเนนความส าคญของหนวยตวอยางมไดเนนความส าคญของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม แมวาวธการวเคราะหจะแตกตางกนดงกลาว แตผลการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหความแปรปรวน ดวยการวเคราะหการถดถอย และดวยการวเคราะหโมเดลลสเรล ใหผลแบบเดยวกน ดงทผอานจะไดเหนในบทท 3

คณสมบตของการวเคราะหโมเดลลสเรลทท าใหเปนทนยมใชกนอยางแพรหลาย คอ คณลกษณะทวๆ ไป (Generality) การวเคราะหโมเดลลสเรลเปนวธการทใชวเคราะหขอมลไดอยางกวางขวางครอบคลมวธการวเคราะหขอมลทางสถตเกอบทกแบบในการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร กลาวอกอยางหนงคอ การวเคราะหความแปรปรวนการวเคราะหการถดถอยพหคณ การวเคราะหความแปรปรวนรวม การวเคราะหยนยนองคประกอบ การวเคราะหสหสมพนธคาโนน-คอล การวเคราะหอทธพล การวเคราะหโมเดลทมตวบงชหลายตว และการวเคราะหอนๆ อกหลายแบบ ตางกเปนกรณหนงของการวเคราะหโมเดลลสเรลทงสน

เมอนกวจยมโมเดลลสเรลเปนสมมตฐานวจยแลว การด าเนนงานเพอว เคราะหโมเดลลสเรลแบงไดเปน 6 ขนตอน คอ การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (sqecification of the model) การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล (identification of the model) การประมาณคาพารามเตอรจากโมเดล (parameter estimation from the model) การทดสอบเทยบความกลมกลนหรอความสอดคลอง (goodness of fit test) ระหวางขอมลเชงประจกษกบโมเดลลสเรล งานขนนกลาวไดวาเปนการตรวจสอบความตรงของโมเดล (model validation) โดยใชการเปรยบเทยบเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม ทไดจากขอมลเชงประจกษและจากโมเดลลสเรล การปรบโมเดล (model adjustment) และการแปลความหมายผลการวเคราะหขอมล การด าเนนการทง 6 ขนตอนน ตอเนองกนดงแสดงในภาพท 6.1 ในภาพจะเหนวาเมอตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอมลเชงประจกษกบโมเดลลสเรล ถาพบวาไมสอดคลองนกวจยอาจปรบโมเดลลสเรล และด าเนนการวเคราะหใหมอกรอบหนง ถาพบวามความสอดคลองระหวางขอมลเชงประจกษและโมเดลลสเรลจงจะแปลความหมายผลการวเคราะหขอมลได การเสนอสาระเกยวกบโปรแกรมลสเรล และวธการใชโปรแกรมลสเรลในบทนผเรยบเรยงไดน าเสนอโดยยดขนตอนการวเคราะหโมเดลลสเรลเปนหลก และไดแบงหวขอการน าเสนอเปน 6 หวขอ

182 บทท 6

คอ โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะ การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลการประมาณคาพารามเตอร การตรวจสอบความตรงของโมเดล วธการเขยนค าสงในโปรแกรมลสเรลและตวอยางการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลพรอมทงผลการวเคราะห ทงนผเรยบเรยงจะกลาวถงการแปลความหมายและการปรบโมเดลนอยมาก เนองจากในบทนเปนการเสนอการวเคราะหโมเดล - ลสเรลทเปนภาพรวม ถากลาวรายละเอยดจะเสยเวลาและผอานเขาใจไดยาก รายละเอยดของการแปลความหมายและการปรบโมเดล น าเสนอไวในบทท 3 เมอกลาวถงวธการวเคราะหขอมลแตละแบบ

ภาพท 6.1 แสดงขนตอนการวเคราะหโมเดลลสเรล

โมเดลลสเรล

การก าหนดขอมลจ าเพาะ

การระบความเปนไดคาเดยว

การประมาณคาพารามเตอร การปรบโมเดล ขอมลเชงประจกษ

เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม

การตรวจสอบความกลมกลน

การแปลความหมายโมเดล

ไมกลมกลน

กลมกลน

183 บทท 6

2. โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล (Specification of the

Model)

โมเดลการวจยโดยทวไปประกอบดวยตวแปรภายนอก (exogenous variables) ตวแปรคนกลาง (intervening variables) และตวแปรภายใน (endogenous variables) แตในโปรแกรม- ลสเรลก าหนดวาตวแปรคนกลางและตวแปรภายในทงหมดรวมเรยกวา ตวแปรภายใน ดงนน โมเดลโปรแกรมลสเรลจงประกอบดวย ตวแปรภายนอก และตวแปรภายในเทานน ในโปรแกรมลสเรลโมเดลใหญประกอบดวยโมเดลทส าคญสองโมเดล ไดแก โมเดลการวด (measurement model)

และโมเดลสมการโครงสราง (structural equation model) โมเดลการวดมสองโมเดล คอ โมเดลการวดส าหรบตวแปรภายนอก และโมเดลการวดส าหรบตวแปรภายใน โมเดลการวดทงสองโมเดลเปนโมเดลแสดงความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปรแฝง และตวแปรสงเกตได สวนโมเดลสมการโครงสรางเปนโมเดลแสดงความสมพนธโครงสรางเชงเสนระหวางตวแปรแฝงในโมเดลการวจยลกษณะของโมเดลพรอมดวยสญลกษณตามแบบของ Joreskog และ Sorbom (1989 : 5-8) แสดงไวในภาพท 6.2 ในหนาถดไป

ขอตกลงเบองตน (Assumptions) ส าหรบโมเดลลสเรลสรปได 4 ขอ (Joreskog และ Sorbom, 1989: 2 Mueller, 1988: 18) แยกตามลกษณะของขอตกลงเบองตน ดงน 1. ลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรทงหมดในโมเดลเปนความสมพนธเชงเสน (linear)

แบบบวก (additive) และเปนความสมพนธเชงสาเหต (causal relationships) ในกรณทนกวจยพบวา ตามสภาพปรากฏการณทเปนจรง ความสมพนธระหวางตวแปรเปนความสมพนธแบบเสนโคง นกวจยตองเปลยนรปตวแปร เชน การหาคาลอการทมของตวแปร หรอการใชสวนกลบของตวแปรเพอใหความสมพนธระหวางตวแปรเปนแบบเชงเสน

2. ลกษณะการแจกแจงของตวแปรทงตวแปรภายนอกและตวแปรภายใน และความคลาดเคลอนตองเปนการแจกแจงแบบปกต ความคลาดเคลอน c, d, z, ตองมคาเฉลยเปนศนย ขอตกลงเบองตนขอนมไดหมายความวา ตวแปรทววภาค (dichotomous variables) หรอตวแปรดมม (dummy variables) จะใชไมได กรณตวแปรทววภาคทมคาเฉลยใกล 0.5 ใหคาประมาณพารามเตอรทมความแกรง (robust) และสามารถน ามาวเคราะหโมเดลลสเรลได 3. ลกษณะความเปนอสระตอกน (independence) ระหวางตวแปรกบความคลาดเคลอนมขอตกลงเบองตนแยกไดเปน 4 ขอ ดงน 3.1 ความคลาดเคลอน e และตวแปรแฝง E เปนอสระตอกน

3.2 ความคลาดเคลอน d และตวแปรแฝง K เปนอสระตอกน

3.3 ความคลาดเคลอน z และตวแปรแฝง K เปนอสระตอกน

3.4 ความคลาดเคลอน e, d และ z เปนอสระตอกน

184 บทท 6

Measurement Model Structural Equation Model Measurement Model = + η = η + +ς Y = η +

ς1

1 1 1 ƞ1 Y1 1

Δ ΔY LAMBDA X GAMMA BETA LAMBDA Y Θ Θ

THETA-DELTA PHI PSI THETA EPSILON

1 2 2 ƞ2 Y2 2

2

DELTA KSI ETA ZETA Y EPSILON

Exogenous (independent) variables Endogenous (dependent) variables

ภาพท 6.2 โมเดลใหญในโปรแกรมลสเรล

ในทน NX = จ านวนตวแปรภายนอกสงเกตได NY = จ านวนตวแปรภายในสงเกตได NK = จ านวนตวแปรภายนอกแฝง NE = จ านวนตวแปรภายในแฝง

เวคเตอรของตวแปรในโมเดลมสญลกษณอกษรกรก ค าอาน และความหมายดงตอไปน = Eks = เวคเตอรตวแปรภายนอกสงเกตได X ขนาด (NX x 1)

Y = Wi = เวคเตอรตวแปรภายในสงเกตได Y ขนาด (NY x 1) = Xi = เวคเตอรตวแปรภายนอกแฝง K ขนาด (NK x 1) η = Eta = เวคเตอรตวแปรภายในแฝง E ขนาด (NE x 1)

= Delta = เวคเตอรความคลาดเคลอน d ในการวดตวแปร X ขนาด (NX x 1)

= Epsilon = เวคเตอรความคลาดเคลอน e ในการวดตวแปร Y ขนาด (NY x 1)

185 บทท 6

= Zeta = เวคเตอรความคลาดเคลอน z ของตวแปร E ขนาด (NE x 1)

เมทรกซพารามเตอรอทธพลเชงสาเหต หรอสมประสทธการถดถอย (Causal effects or regression

coefficients) รวม 4 เมทรกซ และเมทรกซพารามเตอรความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม (variance-covariance) รวม 4 เมทรกซมสญลกษณอกษรกรก ค าอาน ตวยอภาษาองกฤษ และความหมายดงน

Δ = Lambda-X =LX = เมทรกซสมประสทธการถดถอยของ X บน K ขนาด (NX x NK) ΔY = Lambda-Y =LY = เมทรกซสมประสทธการถดถอยของ Y บน E ขนาด (NY x NE) = Gamma =GA = เมทรกซอทธพลเชงสาเหตจาก K ไป E ขนาด (NE x NK)

= Beta =BE = เมทรกซอทธพลเชงสาเหตระหวาง E ขนาด (NE x NE)

= Phi =PH = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางตวแปร

ภายในแฝง K ขนาด (NK x NK)

= Psi =PS = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางความ

คลาดเคลอน z ขนาด (NE x NE) Θ = Theta-delta =TD = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางความ

คลาดเคลอน d ขนาด (NX x NX) Θ = Theta-epsilon=TE = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางความ

คลาดเคลอน e ขนาด (NY x NY)

ขอตกลงเบองตนเกยวกบความเปนอสระตอกนนนบวาเปนขอตกลงเบองตนจ านวนนอยเมอเปรยบเทยบกบการวเคราะหทางสถตทวๆ ไป เชน เมอเทยบกบการวเคราะหการถดถอยแบบดงเดมมขอตกลงเบองตนวาความคลาดเคลอนแตละตวเปนอสระตอกน ซงในการวเคราะหโมเดลลสเรลไมจ าเปนตองมขอตกลงเบองตนเชนน ความคลาดเคลอน e1, e2, …. อาจไมเปนอสระตอกนกได หรออาจก าหนดใหเปนอสระตอกนตามแบบของการวเคราะหการถดถอยแบบดงเดมกได วธการผอนคลายขอตกลงเบองตนจะท าไดโดยการก าหนดขอมลจ าเพาะ (Specification) ของเมทรกซพารามเตอร ซงจะไดกลาวถงตอไป

4. ส าหรบกรณการวเคราะหขอมลอนกรมเวลา (time series data) ทมการวดขอมลมากกวา 2 ครง การวดตวแปรตองไมไดรบอทธพลจากชวงเวลาเหลอม (time lag) ระหวางการวด

โมเดลตนแบบทเสนอไวในภาพท 6.2 มตวแปรภายนอกสงเกตได การทผเรยบเรยงเสนอโมเดลตนแบบใหมจ านวนตวแปรนอยนน มงหมายใหผอานเขาใจลกษณะโมเดล และจ าสญลกษณทใชในโมเดลไดรวดเรว เมอเขาใจแลวจะขยายใหโมเดลมตวแปรมากขน และความสมพนธซบซอนมาก

186 บทท 6

ขนไดในภายหลง สงส าคญทผ อานควรตองท าความคนเคย คอ การใชสญลกษณแทนเมทรกซพารามเตอร รวม 8 เมทรกซ และสญลกษณแทนเวคเตอรตวแปร 4 เวคเตอร กบสญลกษณเวคเตอรความคลาดเคลอน 3 เวคเตอร แมวาสญลกษณทใชนน Joreskog และ Sorbom ก าหนดเปนอกษรกรก แตในกรณการเขยนค าสงเพอวเคราะหขอมล และในผลการวเคราะหขอมลใชตวยอภาษาองกฤษ ดงนนเพอความสะดวกผเรยบเรยงจะเทยบสญลกษณอกษรกรกตามภาพท 6.2 กบตวยอภาษาองกฤษครงนครงเดยว ตอไปจะใชตวยอภาษาองกฤษโดยตลอด ตวอยางเชน ผเรยบเรยงใช [BE] แทนเมทรกซ และสมาชกในเมทรกซ [BE] แถวท 2 หลกท 1 จะใช BE(2,1) แทน 21 ผเรยบเรยงใช [E]

แทนเวคเตอร η และเนองจากเวคเตอรมเพยง 1 หลก ดงนน สมาชกในเวคเตอร [E] แถวท 3 จงใชสญลกษณ E3 แทน η 3 เปนตน โมเดลตามทแสดงในภาพท 6.2 ประกอบดวย โมเดลสมการโครงสรางและโมเดลการวด แสดงดวยสญลกษณอกษรกรก และตวยอภาษาองกฤษ ดงภาพท 6.3

โมเดลลสเรลทแสดงในภาพท 6.2 และโมเดลสมการโครงสรางกบโมเดลการวดในภาพท 6.3 สอดคลองกน เมทรกซพารามเตอร BE, GA, LX และ LY ทง 4 เมทรกซจะมสมาชกซงแทนพารามเตอรตามเสนแสดงทศทางอทธพลระหวางตวแปรในโมเดล ตวอยางเชน เมทรกซ BE จะมอทธพลจาก E1 ไปท E2 แทนดวยพารามเตอร BE(1,2) และมอทธพลจาก E2 ไปท E1 แทนดวยพารามเตอร BE(2.,1) สวนพารามเตอร BE(1,1) และ BE(2,2) มคาเปน 0 เพราะตวแปร E1 และ E2

ตางกไมมอทธพลตอตวมนเอง

โมเดลลสเรลแสดงสญลกษณอกษรกรก

โมเดลสมการโครงสราง η = η + + = + + η1 = 12 η2 + 1+ 2 + 1 η2 = 21 η1 + 2 + 2 + 2

โมเดลการวดส าหรบตวแปรภายนอก

= x + = +

1 = x11 1 + 1

2 = x22 2 + 2

187 บทท 6

โมเดลลสเรลแสดงดวยสญลกษณอกษรภาษาองกฤษ

โมเดลสมการโครงสราง [E] = [BE][E] + [GA][K] + [z] = + +

E1 = BE(1,2)E2 + GA(1,1)K1 + GA(1,2)K2 + z1

E2 = BE(2,1)E1 + GA(2,1)K1 + GA(2,2)K2 + z2

โมเดลการวดส าหรบตวแปรภายนอก

[X] = [LX][K] + [d] = + = +

X1 = LX(1,1)K1 + d1 Y1 = LY(1,1)E1 + e1

X2 = LX(2,2)K2 + d2 Y2 = LY(2,2)E2 + e2

ภาพท 6.3 โมเดลลสเรลในรปสมการ

นอกจากเมทรกซพารามเตอรทง 4 เมทรกซแลว ยงมเมทรกซความแปรปรวน -ความแปรปรวนรวม (variance-covariance matrix) ระหวางตวแปรภายนอกแฝง และระหวางตวแปรความคลาดเคลอน รวมทงหมดอก 4 เมทรกซ คอ เมทรกซ PH, PS, TD และ TE ตามโมเดลลสเรบในภาพท 6.2 ตวแปรภายนอกแฝงมความสมพนธกน สมาชกของเมทรกซ PH ซงเปนคาความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมของตวแปรภายนอกแฝงจงมคาไมเทากบ 0 สวนเมทรกซ PS, TD และ TE นน เนองจากตามโมเดลลสเรลภาพท 6.2 มตวแปรความคลาดเคลอนทกตวไมสมพนธกน ดงนน คาความแปรปรวนรวมระหวางตวแปรความคลาดเคลอนจงมคาเปน 0 ทงหมด สวนสมาชกในเมทรกซทงสามเฉพาะสมาชกทอยในแนวทแยง ซงเปนคาความแปรปรวนเทานนทมคาไมเทากบ 0 และเขยน สญลกษณแทนสมาชกในเมทรกซทงสไดดงน

PH =

PS = , TD = , TE =

188 บทท 6

ลกษณะของเมทรกซพารามเตอรทง 8 เมทรกซนขนอยกบโมเดลการวจย ถานกวจยสรางโมเดลการวจยมโครงสรางความสมพนธแตกตาง เมทรกซพารามเตอรจะแตกตางกนไปดวย และผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลจะไดผลแตกตางกน โมเดลตนแบบทแสดงในภาพท 6.2 มความซบซอนนอยเพราะมตวแปรนอย ถาโมเดลมตวแปรมากขน เมทรกซพารามเตอรกจะมขนาดใหญขนตามจ านวนตวแปรในโมเดล

งานส าคญในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล คอ การก าหนดคาเมทรกซทง 8 เมทรกซ ใหสอดคลองกบโมเดลการวจย เพอจะไดเขยนค าสงใหโปรแกรมลสเรลประมาณคาพารามเตอร การก าหนดคาเมทรกซท าได 3 แบบ ตามลกษณะของพารามเตอรในโมเดลลสเรล ซง Joreskog และ Sorbom (1989) แบงไวเปน 3 ประเภท คอ

ก. พารามเตอรก าหนด (Fixed parameters) เมอโมเดลการวจยไมมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปร พารามเตอรขนาดอทธพลตวนนมคาเปนศนย นกวจยก าหนดคาสมาชกในเมทรกซทแทนคาพารามเตอรเปนพารามเตอรก าหนด ใชสญลกษณ “0” (ศนย) ข. พารามเตอรบงคบ (Constrained parameters) เมอโมเดลการวจยมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปร และพารามเตอรขนาดอทธพลตวนนเปนคาทตองประมาณ แตนกวจยมเงอนไขก าหนดให พารามเตอรบางตวมคาเฉพาะคงท เชน มคาเทากบหนง หรอมคาเทากบพารามเตอรตวอนๆ กรณน นกวจยก าหนดคาสมาชกในเมทรกซทแทนคาพารามเตอรนนเปนพารามเตอรบงคบ ถาบงคบใหมคาเปนหนง ใชสญลกษณ “I”

ค. พารามเตอรอสระ (Free parameters) หมายถง พารามเตอรทนกวจยตองการประมาณคาและมไดบงคบใหมคาอยางหนงอยางใด ใชสญลกษณ “*”

การก าหนดลกษณะของพารามเตอรดงกลาวขางตนขนอยกบลกษณะโมเดลการวจย ถานกวจยมโมเดลเตมรป (Full model) หรอโมเดลระบพอด (just identified model) ซงหมายถง โมเดลทมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปรครบทกเสน นกวจยตองประมาณคาพารามเตอรขนาดอทธพลทกคา ลกษณะของพารามเตอรอสระ ซงนกวจยอาจก าหนดคาพารามเตอรบางคาใหเปนพารามเตอรบงคบกได แตถานกวจยไดตรวจสอบโมเดลและลบเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปรบางเสนออกไป พารามเตอรขนาดอทธพลบางตวในเมทรกซทแทนเสนแสดงอทธพลนนจะถกก าหนดใหมคาเปนศนย โมเดลทมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปรไมครบทกเสนน เรยกวา โมเดลลดรป (reduced form model) หรอโมเดลระบเกนพอด (over identified model) และเมทรกซของพารามเตอรในโมเดลประเภทนจะมพารามเตอร บางคาเปนพารามเตอรก าหนด (Pedhazur, 1982:

615-626)

เพอใหเปนทเขาใจชดเจนถงลกษณะของโมเดลลสเรล และการก าหนดคาเมทรกซของพารามเตอร ทง 8 เมทรกซทจะประมาณคา ผเรยบเรยงขอยกตวอยางโมเดลการวจยตามทแสดงใน

189 บทท 6

ภาพท 6.4 โมเดลการวจยนแสดงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรทเปนสาเหต 4 ตวแปร คอ ความคาดหวงของบดามารดา การสนบสนนของบดามารดา สถานภาพเศรษฐกจและสงคมของบดามารดา และความอยากไดอยากมของนกเรยน กบตวแปรผล ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนโมเดลการวจยนเรยกวา โมเดลผลสมฤทธทางการเรยน (achievement model) เพราะเปนโมเดลการวจยทนกวจยมงอธบายวา ความแตกตางของผมสมฤทธทางการเรยนเกดขนเนองจากสาเหตใด เนองจากตวแปรทงหลายเปนคณลกษณะแฝง หรอตวแปรแฝงทไมสามารถวดไดโดยตรง นกวจยจงวดตวแปรดงกลาวจากตวแปรสงเกตไดรวม 11 ตวแปร ดงรายละเอยดในภาพท 6.4

จากโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนในภาพท 6.4 ทนกวจยสรางขนโดยอาศยพนฐานจากทฤษฎน ามาก าหนดเมทรกซพารามเตอร 8 เมทรกซ โดยระบสมาชกในแตละเมทรกซใหสอดคลองกบเสนแสดงอทธพลในโมเดล ถาไมมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปรคใด สมาชกในเมทรกซซงแทนพารามเตอรระหวางตวแปรคนนมคาเปนศนยตามลกษณะของพารามเตอรก าหนด ถามเสนแสดงอทธพล สมาชกในเมทรกซเปนพารามเตอรอสระ ซงตองมการวเคราะหประมาณคา ผลจากการก าหนดเมทรกซพารามเตอร 8 เมทรกซ ไดผลดงภาพท 6.5 ผอานควรเทยบเสนแสดงอทธพลกบลกษณะพารามเตอรของสมาชกแตละตวในเมทรกซแตละเมทรกซดวย เพอใหเขาใจไดเรว

เมทรกซ LX และ LY ซงเปนเมทรกซพารามเตอรในโมเดลการวจย แสดงวา ตวแปรแฝง SES

วดไดจากตวแปรสงเกตได 3 ตวแปร คอ X1, X2, X3 ตวแปรแฝง EXPECTN วดไดจากตวแปรสงเกตได 3 ตวแปร คอ X3, X4, X5 ตวแปรแฝง SUPPORT วดไดจากตวแปรสงเกตได 2 ตวแปร คอ Y1,

Y2 ตวแปรแฝง ASPIRATN วดไดจากตวแปรสงเกตได 2 ตวแปร คอ Y3, Y4 และตวแปรแฝง ACHIEVEM วดไดจากตวแปรสงเกตได 2 ตวแปร คอ Y5, Y6 เมทรกซพารามเตอร LX และ LY เปนเมทรกซเตมรป (Full matrix) ทมสมาชกบางตว เปนพารามเตอรก าหนดและมคาเปนศนย

190 บทท 6

z1

Y1 e1

d1 X1 E1 Y2 e2

d2 X2 z3

K1

d3 X3 E3 Y5 e5

K2 Y6 e6

d4 X4

Y3 e3

d5 X5 E2 Y4 e4

z2

ตวแปรสงเกตได X1 = ความมเกยรตยศชอเสยง Y1 = การสงเสรมใหเรยนพเศษ

X2 = รายไดของบดามารดา Y2 = การตดตามดแลการเรยน

X3 = การหารายไดเสรมของบดามารดา Y3 = ความอยากเรยนใหเทาหรอสงกวาบดามารดา

X4 = ความมงหวงดานการศกษาของบตร Y4 = ความตองการมอาชพดกวาบดามารดา

X5 = ความมงหวดดานอาชพของบตร Y5 = การรบรวาตนเรยนดกวาบดามารดา

Y6 = ความภาคภมใจในผลการเรยนของนกเรยน

ตวแปรแฝง K1 = SES = สถานภาพเศรษฐกจสงคม E1 = SUPPORT = การสนบสนนของบดามารดา K2 = EXPECTN = ความคาดหวง E2 = ASPIRATN = ความอยากไดอยากม E3 = ACHIEVEM = ผลสมฤทธทางการเรยน

ภาพท 6.4 โมเดลผลสมฤทธทางการเรยน

191 บทท 6

LX(1,1) LX(1,2) * 0 LY(1,1) LY(1,2) LY(1,3) * 0 0

LX(2,1) LK(2,2) * 0 LY(2,1) LY(2,2) LY(2,3) * 0 0

LK = LX(3,1) LK(3,2) = * 0 LY = LY(3,1) LY(3,2) LY(3,3) = 0 * 0

LX(4,2) LX(4,2) * 0 LY(4,1) LY(4,2) LY(4,3) 0 * 0

LX(5,1) LX(5,2) * 0 LY(5,1) LY(5,2) LY(5,3) * 0 0

LY(6,1) LY(6,2) LY(6,3) 0 0 *

GA(1,1) GA(1,2) * 0 BE(1,1) BE(1,2) BE(1,3) 0 0 0

GA = GA(2,1) GA(2,2) = * * BE = BE(2,1) BE(2,2) BE(2,3) = * 0 0

GA(3,1) GA(3,2) * * BE(3,1) BE(3,2) BE(3,3) * * 0

PH = PH(1,1) PH(1,2) = * PS = PS(1,1) PS(1,2) PS(1,3) * 0 0 PH(2,1) PH(2,2) * * PS(2,1) PS(2,2) PS(2,3) = 0 * 0

PS(3,1) PS(3,2) PS(3,3) 0 0 *

TD(1,1) TD(1,2) TD(1,3) TD(1,4) TD(1,5) * 0 0 0 0

TD(2,1) TD(2,2) TD(2,3) TD(2,4) TD(2,5) 0 * 0 0 0

TD = TD(3,1) TD(3,2) TD(3,3) TD(3,4) TD(3,5) = 0 0 * 0 0

TD(4,1) TD(4,2) TD(4,3) TD(4,4) TD(4,5) 0 0 0 * 0

TD(5,1) TD(5,2) TD(5,3) TD(5,4) TD(5,5) 0 0 0 0 *

TE(1,1) TE(1,2) TE(1,3) TE(1,4) TE(1,5) TE(1,6) * 0 0 0 0 0

TE(2,1) TE(2,2) TE(2,3) TE(2,4) TE(2,5) TE(2,6) 0 * 0 0 0 0

TE = TE(3,1) TE(3,2) TE(3,3) TE(3,4) TE(3,5) TE(3,6) = 0 0 * 0 0 0 TE(4,1) TE(4,2) TE(4,3) TE(4,4) TE(4,5) TE(4,6) 0 0 0 * 0 0

TE(5,1) TE(5,2) TE(5,3) TE(5,4) TE(5,5) TE(5,6) 0 0 0 0 * 0

TE(6,1) TE(6,2) TE(6,3) TE(6,4) TE(6,5) TE(6,6) 0 0 0 0 0 *

ภาพท 6.5 เมทรกซพารามเตอรของโมเดลสมฤทธทางการเรยน

เมทรกซ GA เปนเมทรกซเตมรปของพารามเตอร ซงแทนขนาดอทธพลทางตรงจากตวแปรภายนอกแฝง SES, EXPECTN ไปยงตวแปรภายในแฝง 3 ตวแปร คอ SUPPORT, ASPIRATN และ ACHIEVEM เนองจากไมมอทธพลจากตวแปร EXPECTN ไปยง SUPPORT ดงนน สมาชก GA(1,2)จงเปนพารามเตอรก าหนดมคาเปนศนย เมทรกซ BE เปนเมทรกซพารามเตอรซงบอกขนาดของอทธพลทางตรงระหวางตวแปรภายในแฝง เนองจากโมเดลผลาสมฤทธทางการเรยนตามภาพท 6.4 เปนโมเดลการวจยแบบมอทธพลทางเดยว (recursive model) เมทรกซ BE จงเปนเมทรกซไดแนวทแยง (sub diagonal matrix) คอ

192 บทท 6

มสมาชกมคาเปนตวเลยเฉพาะสมาชกทอยไดแนวเสนทแยงมม สวนสมาชกในแนวเสนทแยงมมและเหนอเสนทแยงมมมคาเปนศนยทงหมด หากโมเดลการวจยเปนแบบมอทธพลยอนกลบ (non-

recursive model) เมทรกซ BE จะเปนเมทรกซเตมรป ใหสงเกตคา BE(2,1) ซงในทนแทนอทธพลจากตวแปรภายในแฝง SUPPORT ไป ASPIRATH เปนพารามเตอรอสระทตองการประมาณคา สวน BE(1,2) ซงแทนอทธพลจากตวแปร ASPIRATN ไป SUPPORT นน ในทนเปนพารามเตอรก าหนดมคาเปนศนยเพราะไมมอทธพลยอนกลบ

เมทรกซ PH เปนเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางตวแปรภายนอกแฝง K คาสมาชกในแนวเสนทแยงมม คอ คาความแปรปรวนของตวแปรภายนอกแฝง K1, K2 สมาชกนอกแนวเสนทแยงมม คอ คาความแปรปรวนรวมระหวางตวแปรภายนอกแฝง ดงนน คาของพารามเตอรเหนอและใตเสนทแยงมมจงมคาเทากน เมทรกซ PH จงมลกษณะเปนเมทรกซสมมาตร (symmetric

matrix)

เมทรกซ PS, TD และ TE ทงสามเมทรกซ เปนเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางความคลาดเคลอนของตวแปรภายในแฝง (E) ตวแปรภายนอกสงเกตได (X) และตวแปรภายในสงเกตได (Y) ตามล าดบ ตามโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนในภาพท 6.4 นกวจยเชอวาไมมความสมพนธระหวางความคลาดเคลอน ดงนน คาความแปรปรวนรวมระหวางคาความคลาดเคลอนทงหมดจงมคาเปนศนย สมาชกในเมทรกซจงมเฉพาะสมาชกในแนวเสนทแยงมมทเปนพารามเตอรอสระตองท าการประมาณคาพารามเตอรเหลาน คอ คาความแปรปรวนของความคลาดเคลอนในตวแปรแตละตวนนเอง เมทรกซทสมาชกมคาไมเทากบศนยในแนวเสนทแยงมม แตสมาชกนอกแนวเสนทแยงเปนศนย เรยกวา เมทรกซแนวทแยง (diagonal matrix) ผอานควรสงเกตดวยวา ถานกวจยลดเงอนไข เกยวกบขอตกลงเบองตนยอมใหความคลาดเคลอนมความสมพนธกนได เมทรกซ PS, TD

และ TE จะเปนเมทรกซเตมรป

การก าหนดลกษณะพารามเตอรวา เปนพารามเตอรก าหนดพารามเตอรบงคบ และพารามเตอรอสระในเมทรกซพารามเตอรทงแปดเมทรกซ มความส าคญตอการใชโปรแกรมลสเรลมากในการเขยน ค าสงนกวจยตองก าหนดขอมลจ าเพาะของพารามเตอรทเขยนในรปเมทรกซ ส าหรบ เมทรกซพารามเตอรทงแปดดวยวามรปแบบ (Form) และสถานะ (model) ของพารามเตอรเปนแบบใดรปแบบ ของเมทรกซทใชในโปรแกรมลสเรลเหมอนรปแบบและนยมทใชในพชคณตเมทรกซทวๆ ไป คอ ม 9 รปแบบ ดงน 1. เมทรกซศนย (zero matrix = ZE) สมาชกทกหนวยมคาเปนศนย 2. เมทรกซเอกลกษณ (identity matrix = ID) สมาชกในแนวเสนทแยงมมมคาเปนหนงสมาชกนอกแนวเสนทแยงมมมคาเปนศนย

193 บทท 6

3. เมทรกซเอกลกษณ, ศนย (identity, zero matrix = IZ) เมอแบงสวนเมทรกซจะไดองคประกอบของเมทรกซเอกลกษณและเมทรกซศนย ดงตวอยาง

1 0 0 : 0 0 0 1 0

0 1 0 : 0 0 0 0 1

0 0 1 : 0 0 0 0 0

0 0

4. เมทรกซศนย, เอกลกษณ (zero, identity matrix = ZI) เมอแบงสวนเมทรกซจะไดองคประกอบของเมทรกซศนย และเมทรกซเอกลกษณ ใหสงเกตวาเมทรกซ, เอกลกษณมรปแบบตรงกนขาม กบเมทรกซเอกลกษณ, ศนย 5. เมทรกซแนวทแยง (diagonal matrix = DI) สมาชกนอกแนวเสนทแยงมมมคาเปนศนยสมาชกในแนวเสนทแยงมมมคาเปนตวเลข ใหสงเกตดวยวา ถาสมาชกในเมทรกซแนวทแยง มคาเปนหนง เราเรยกวา เมทรกซเอกลกษณ

6. เมทรกซสมมาตร (symmetric matrix = SY) สมาชกใตและเหนอแนวเสนทแยงมมมคาตรงกน ดงเมทรกซพารามเตอร PH ของโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนทกลาวแลว

7. เมทรกซใตแนวทแยง (sub diagonal matrix = SD) สมาชกในแนวเสนทแยงมมและเหนอแนวเสนทแยงมมมคาเปนศนย แตสมาชกในแนวเสนทแยงมมมคาเปนตวเลข ดงเมทรกซพารามเตอร BE ของโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนทกลาวแลว

8. เมทรกซสมมาตรมาตรฐาน (standardized symmetric matrix = ST) หมายถง เมทรกซสมมาตรทสมาชกในแนวเสนทแยงมมมคาเปนหนง 9. เมทรกซเตมรป (full matrix) หมายถง เมทรกซทมสมาชกทกแถว (row) และทกหลก (column)

สถานะ (Mode) ของเมทรกซทใชในโปรแกรมก าหนดตามสถานะของสมาชกในเมทรกซ เปน 2 สถานะ คอ

1. พารามเตอรก าหนด (fixed parameter = FI)

2. พารามเตอรอสระ (free parameter = FR)

ในโปรแกรมลสเรลมขอก าหนดเกยวกบรปแบบและสถานะของเมทรกซพารามเตอรทง 8

เมทรกซ ดงแสดงในตารางท 6.1 ตอไปน แตละเมทรกซจะมรปแบบทโปรแกรมคอมพวเตอรลสเรลก าหนดไวแลว เปนคาทนกวจยไมตองก าหนด (default) ซงแทนดวยเครองหมายดอกจน (asterisk =

* ) แลวรปแบบทนกวจยตองก าหนดโดยโปรแกรมคอมพวเตอรลสเรลยอมรบ ซงแทนดวย

194 บทท 6

เครองหมายบวก (+) (Joreskog and Sorbom, 1989: 77) เชน ถา BE เปนเมทรกซศนย สถานะก าหนดนกวจยไมตองเขยนค าสง ถามรปแบบเปนเมทรกซไดแนวทแยง สถานะอสระตองก าหนดในค าสงวา BE=SD,FR ซงโปรแกรมคอมพวเตอรลสเรลจะยอมรบ แตถามรปแบบเปนเมทรกซแนวทแยง โปรแกรมคอมพวเตอรลสเรลจะไมยอมรบ เปนตน

ตารางท 6.1 สรปรปแบบและสถานะของเมทรกซพารามเตอรในโปรแกรมลสเรล

รปแบบเมทรกซ LX LY GA BE PH PS TD TE

ศนย =ZE * + + +

เอกลกษณ =ID + + + +

เอกลกษณ, ศนย =IZ + + +

ศนย, เอกลกษณ =ZI + + +

แนวทแยง =DI + + + + + * *

สมมาตร =SY * * + +

ใตแนวทแยง =SD +

สมมาตรมาตรฐาน= +

เตมรป =FU * * * +

สถานะเมทรกซ

ก าหนด =FI * * + * + + + +

อสระ =FR + + * + * * * *

การก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซพารามเตอร นกวจยจะก าหนดตามประเภททใกลเคยงกบเมทรกซทเขยนไวกอน แลวจงใชค าสงเปลยนสถานะของสมาชกบางตวในเมทรกซ ตวอยางเชน เมทรกซพารามเตอร BE ทก าหนดตามโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนในภาพท 6.3 แมวาจะเปนเมทรกซเตมรป แตมคาพารามเตอรอสระทตองประมาณคาอยในแนวทแยงเทานน ดงนน นกวจยควรก าหนดรปแบบและสถานะวา BE = SD,FR ในกรณนนกวจยอาจก าหนดรปแบบเปน เมทรกซเตมรป และเนองจากสมาชกสวนใหญเปนพารามเตอรก าหนด กอาจก าหนดวา BE = FU,FI แลวจงใชค าสงวา FR BE(2,1) BE(3,1) BE(3,2) กได ทงสองวธใหผลเหมอนกนแตวธทสองใชค าสงยาวกวาวธแรก รายละเอยดเรองนจะกลาวอกครง ในหวขอการเขยนค าสงในโปรแกรมลสเรล

จากทกลาวมาทงหมดน ผอานไดเหนภาพของโมเดลใหญในโปรแกรมลสเรล ซงเปนโมเดลทมคณลกษณะทวๆ ไป (generality) ครอบคลมโมเดลการวจยส าหรบการวจยทางสงคมศาสตรและ

195 บทท 6

พฤตกรรมศาสตรเกอบทกโมเดล และเขาใจถงวธการก าหนดขอมลจ าเพาะ (specification) ของโมเดลในรปของเมทรกซพารามเตอร อยางไรกดในการวจย นกวจยไมจ าเปนตองใชโมเดลใหญนในการวเคราะหขอมล เพราะการวจยแตละครงอาจจะไมมตวแปรครบทกชนดตามโมเดลใหญ ในโปรแกรมลสเรล โมเดลการวจยอาจจะเปนเพยงสวนยอยของโมเดลใหญ เรยกวา โมเดลยอย (sub

model) และเมทรกซพารามเตอรมไมครบทง 8 เมทรกซกได Joreskog และ Sorbom (1989) ไดแยกลกษณะโมเดลยอยในโปรแกรมลสเรลออกเปน 3 กลม แตละกลมสอดคลองกบวธการวเคราะหขอมลทางสถตแบบตางๆ ซงโปรแกรมลสเรลสามารถวเคราะหขอมลได โมเดลยอยทงสามกลมมรายละเอยดและลกษณะโมเดลดงตอไปน 1. โมเดลยอย I – โมเดลการวดและโมเดลส าหรบการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Measurement Model and Confirmatory Factor Analysis Model)

โมเดลยอยในกลมนมตวแปรภายนอกแฝงและตวแปรภายนอกสงเกตได ไมมตวแปรภายใน โมเดลเขยนในรปสมการของเมทรกซตวแปรความคลาดเคลอน และพารามเตอร ดงน [X] = [LX][K] + [d]

จากลกษณะสมการในโมเดล ผอานจะเหนไดวาโมเดลยอยกลมนไมมตวแปรภายในทงตวแปรภายในแฝง และตวแปรภายในลงเกตได ดงนน ในการวเคราะหขอมลเมทรกซพารามเตอร LY,

PS, TE, GA, BE จงมคาเปนศนยทงหมด การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซ LK, TD และ PH เทานน โมเดลยอยในกลมนยงแบงออกเปน 3 แบบ ดงน 1.1 โมเดลการวดคอนเจนเนอรค (Congeneric Measurement Models)

ตามหลกการวดผลการศกษา เมอมตวแปรสงเกตได X1, X2, X3 มคาคะแนนจรงเปน T1, T2, T3 ตามล าดบ จะแบงลกษณะของตวแปรสงเกตไดเปน 3 แบบ ตามคณสมบตของคะแนนจรง (true scores) กลาวคอ ถาสหสมพนธระหวางคะแนนจรงแตละคเปนคาสหสมพนธสมบรณ คอ มคาเทากบ 1.00 เรยกวา ตวแปรคอนเจนเนอรค คอ ตวแปรทมคะแนนจรงรวมกน ถาความแปรปรวนของคะแนนจรงทกตวเทากน และความแปรปรวนของความคลาดเคลอนเทากนดวย เรยกวา เปนตวแปรคขนาน (parallel measures) และถาคาความแปรปรวนของคะแนนจรงทกตวเทากน แตความแปรปรวนของความคลาดเคลอนไมเทากน เรยกวาเปน ตวแปรเทยบเทาทาว (tau

equivalent measures) จากนยามของตวแปรคอนเจนเนอรคขางตน น ามาเขยนเปนโมเดลการวจยจะไดลกษณะเปนโมเดลลสเรลทเปนโมเดลยอย 1 ดงภาพท 6.6 (ก) และ (ข) ตามภาพ (ก) เปนโมเดล-ลสเรลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรค (one factor congeneric model) สวนภาพ (ข) เปนโมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจนเนอรค (multifactor congeneric measurement

model)

196 บทท 6

1.2 โมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis Models)

การวเคราะหองคประกอบเปนวธการทางสถต ใชศกษาความสมพนธระหวางตวแปร สงเกตไดชดหนงวาเกดจากตวแปรแฝงหรอคณลกษณะแฝงทเปนองคประกอบรวมอยางไร การวเคราะหองคประกอบท าได 2 แบบ คอ การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (exploratory factor

analysis) และการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน ในการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจนนนกวจยไมมขอก าหนดเกยวกบโครงสรางความสมพนธระหวางตวแปรแฝงและตวแปรสงเกตได ทราบแตเพยงจ านวนองคประกอบรวมทคาดวาจะม และเชอวามอทธพลตอตวแปรสงเกตได ผลการวเคราะหองคประกอบขนอยกบขอมลทได สวนในการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนนนนกวจยตองมสมมตฐานวจยแนนอนวามองคประกอบใดสงอทธพลไปยงตวแปรสงเกตได กลาวอกอยางหนง คอ นกวจยตองทราบโครงสรางความสมพนธระหวางตวแปร และก าหนดเปนโมเดลการวจยไวดงตวอยางโมเดลลสเรลในภาพท 6.6(ค) การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน คอ การตรวจสอบวาขอมลเชงประจกษสอดคลองกบโมเดลการวจย วธการวเคราะหนเปนประโยชนมากในการตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง (construct validity)

d1 X1 K X3 d3 K1 K2

X2 X1 X2 X3 X4 X5

d2 d1 d2 d3 d4 d5

(ก) โมเดลการวดองคประกอบเดยวคอนเจนเนอรค (ข) โมเดลการวดพหองคประกอบคอนเจน –เนอรค

197 บทท 6

K1 K2 K1 K2

X1 X2 X3 X4 X5 X1 X2 X3 X4 X5 X6

d1 d2 d3 d4 d5 d1 d2 d3 d4 d5 d6

K3 K4

(ค) โมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (ง) โมเดลหลายลกษณะหลายวธ

ภาพท 6.6 โมเดลยอย I ในโปรแกรมลสเรล

1.3 โมเดลหลากลกษณะหลายวธ (Multitrait-Multimethod Models)

โมเดลหลายลกษณะหลายวธเปนประโยชนตอการตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง เพราะเปนโมเดลทใชในวธการหาความตรงดวยเทคนคหลากลกษณะหลายวธ ซง Campbell และ Fiske (อางใน Kerlinger, 1973: 46) ปรบปรงจากวธการรวมกลม-การจ าแนกกลม (Convergence

and discriminabimlity) วธการนก าหนดตวแปรแฝงหรอองคประกอบทตองการวดหลายตว และใชวธการวดหลายวธ ตามภาพท 6.6(ง) มองคประกอบ K1, K2 และวธการวด K3, K4 หลกการตรวจสอบความตรงพจารณาจาก เมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรแฝง ซงในโปรแกรมลสเรลพจารณาจากเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม PH และเมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ซงในโปรแกรมลสเรล ใชเมทรกซความแปรปรวน -ความแปรปรวนรวมของตวแปรสงเกตได 2. โมเดลยอย II – โมเดลความสมพนธโครงสรางเชงสาเหต (Causal Structural Models)

โมเดลยอยในกลมนประกอบดวย โมเดลความสมพนธโครงสรางทงแบบทมและไมมความคลาดเคลอนในการวด (Measurement error) โมเดลทไมมความคลาดเคลอนในการวดจะมแต ตวแปรสงเกตได ไมมตวแปรแฝง และนกวจยตองมขอตกลงเบองตนเพมขนดวยวา ตวแปรสงเกตได

198 บทท 6

นนไมมความคลาดเคลอนในการวด โมเดลเขยนในรปสมการของเมทรกซตวแปรและพารามเตอร ดงน [Y] = [BE][Y] + [GA][X] + [z]

จากลกษณะสมการในโมเดล ผอานจะเหนไดวาโมเดลกลมนไมมตวแปรแฝงทงทเปนตวแปรภายในและตวแปรภายนอก ดงนน ในการวเคราะหขอมลเมทรกซพารามเตอร LY, LX, TD, TE

จงมคาเปนศนยทงหมด การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซ GA, BE, PH และ PS เทานน

โมเดลความสมพนธโครงสรางเชงสาเหตทมความคลาดเคลอนในการวดจะมตวแปรครบทกประเภทไดตามโมเดลใหญในโปรแกรมลสเรล เมอเขยนในรปสมการจะประกอบดวยสมการโมเดลการวดสองสมการ และสมการโมเดลโครงสรางหนงสมการ ดงน [X] = [LX][K] + [d]

[Y] = [LY][E] + [e]

[E] = [BE][E] + [GA][K] + [z]

โมเดลยอย II ในโปรแกรมลสเรล ยงแบงออกเปนโมเดลยอยไดอก 3 แบบ ซงผเรยบเรยงน าเสนอแตละแบบเรยงตามวธการวเคราะหขอมลทางสถต โดยเสนอโมเดลทไมมความคลาดเคลอนในการวดตอดวยโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวด ดงน 2.1 โมเดลการถดถอย และโมเดลการวเคราะหความแปรปรวน (Regression Models and

ANOVA Models)

โมเดลการวเคราะหความแปรปรวนเปนกรณหนงของโมเดลการถดถอย ถานกวจยแปลง (transform) ตวแปรตนในการวเคราะหการถดถอยใหเปนตวแปรดมม (dummy variables) แลวน าขอมลไปวเคราะหดวยการวเคราะหการถดถอย จะไดผลการวเคราะหเหมอนกบการวเคราะหความแปรปรวนทกประการ โมเดลการวเคราะหความแปรปรวนและโมเดลการถดถอย เมอเขยนในรปโมเดลลสเรลจงมลกษณะโมเดลแบบเดยวกน ดงนน ผเรยบเรยงจงเสนอแตโมเดลการถดถอย ลกษณะของโมเดลการถดถอยยงแบงไดตามจ านวนตวแปรตาม ถามตวแปรตามตวเดยวเปนโมเดลการถดถอยพหคณ ถามตวแปรตามหลายตวเปนโมเดลการถดถอยพหคณส าหรบตวแปรพหนาม (multivariate

multiple regression model) ตามลกษณะโมเดลยอยในภาพท 6.7(ก) คอ โมเดลการถดถอยพหคณมตวแปรตามตวเดยวไดรบอทธพลจากตวแปรตน 4 ตวแปร โมเดลยอย (ง) คอ โมเดลการถดถอยพหคณส าหรบตวแปรพหนาม มตวแปรตาม 2 ตว แตละตวไดรบอทธพลจากตวแปรตน 2 ตวแปร โมเดลยอยทงสองโมเดลนไมมความคลาดเคลอนในการวดตวแปรตน สวนโมเดลยอย (ข), (ก) และ (จ) เปนโมเดลการถดถอยทมความคลาดเคลอนในการวดตวแปร กลาวคอ โมเดล (ข) และ (ค) เปนโมเดลการถดถอยพหคณ มตวแปรตามตวเดยว โมเดลแรกมความคลาดเคลอนในการวดตวแปร

199 บทท 6

ตน และโมเดลหลงมความคลาดเคลอนในการวดตวแปรตนและตวแปรตาม สวนโมเดลยอย (จ) เปนโมเดลการถดถอยพหคณ ส าหรบตวแปรพหนาม และมความคลาดเคลอนในการวดทงตวแปรตน และตวแปรตาม วธการวเคราะหโมเดลการถดถอยและโมเดลการวเคราะหความแปรปรวนน ผเรยบเรยงน าเสนอ รายละเอยดในบทท 3

2.2 โมเดลส าหรบการวเคราะหอทธพล (Path Analysis)

การวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรลนนสามารถวเคราะหไดวา โมเดลมตวแปรแฝงหรอตวแปรสงเกตได วเคราะหไดทงโมเดลความสมพนธทางเดยวและความสมพนธยอนกลบ โมเดลยอยในภาพท 6.7(ฉ) แสดงโมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพลแบบไมมความคลาดเคลอนในการวด และเปนโมเดลความสมพนธทางเดยว ตวแปรในโมเดลเปนตวแปรสงเกตไดไมมตวแปรแฝง การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลจงก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซพารามเตอร GA, BE,

PH, PS เทานน สวนเมทรกซ LX, LY, TE และ TD จะเปนศนยทงหมด ในกรณทมความคลาดเคลอนในการวด ตวแปรโมเดลมทงตวแปรแฝงและตวแปรสงเกตได ลกษณะของโมเดลตรงกบโมเดลใหญในโปรแกรมลสเรล ซงแสดงไวในภาพท 6.4 แลวพรอมทงผลการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล รายละเอยดของการวเคราะหอทธพลนผเรยบเรยงน าเสนอในบทท 5

2.3 โมเดลมมค (Multiple Indicators and Multiple Causes Models = MIMIC

Models)

โมเดลมมค หมายถง โมเดลลสเรลทมตวแปรแฝงเพยงตวเดยว โดยทตวแปรแฝงไดรบอทธพลจากตวแปรภายนอกสงเกตไดหลายตวแปร และสงอทธพลไปยงตวแปรในสงเกตไดหลาย ตวแปร กลาวอกอยางหนง คอ เปนโมเดลลสเรลของคณลกษณะแฝงทมหลายสาเหตและวดไดจากตวบชหลายตว ดงแสดงในภาพท 6.7(ช) ในทนมตวบงช 3 ตวแปร และมตวแปร 3 ตวแปร ตามลกษณะโมเดลจะเหนวาการวดตวแปรภายนอกสงเกตไดตองมขอตกลงเบองตนวาไมคลาดเคลอนในการวด และในการวเคราะหขอมลจะก าหนดขอมลจ าเพาะ เฉพาะรปแบบและสถานะของเมทรกซ PH, BE,

GA, PS, LY, TE เทานน สวนเมทรกซ TD, LX มคาเปนศนยทงหมด โมเดลมมคนเปนประโยชนมากในการตรวจสอบความเปนเอกมต (unidimensionalit) ในการวจยสาขาการวดผลการศกษา

200 บทท 6

X1 d1 X1

K Y e

X2 d2 X2

X3 Y z (ข) โมเดลการถดถอย

X4 d1 X1 z

K E Y e

X5

d2 X2

(ก) โมเดลการถดถอยพหคณ (ค) โมเดลการถดถอย

X1 d1 X1 K1 z

X2 Y1 z1 d2 X2 E1 Y1 e1

X3 Y2 z2 d3 X3 K2 Y2 e2

X4 d4 X4 E2 Y3 e3

d5 X5 K3 z2

(ง) โมเดลการถดถอยพหคณตวแปร (จ) โมเดลลสเรล

z1

Y1 X1 Y1 e1

z3 z

X1 Y3 X2 E Y2 e2

z4

Y2 Y4 X3 Y3 e3

z2

(ฉ) โมเดลการวเคราะหอทธพล (ช) โมเดลมมค

ภาพท 6.7 โมเดลยอย II ในโปรแกรมลสเรล

โมเดลในโปรแกรมลสเรลและการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล

201 บทท 6

3. โมเดลยอย III – โมเดลไมมตวแปรภายนอกสงเกตได โมเดลยอยในกลมนเปนโมเดลลสเรลทมตวแปรภายนอกแฝง ตวแปรภายในแฝงตวแปรภายในสงเกตไดเทานน ในบางกรณอาจไมมตวแปรภายนอกแฝง โมเดลยอยเขยนในรปสมการของเมทรกซตวแปร และเมทรกซพารามเตอร ดงน [Y] = [LY][E] + [e]

[E] = [BE][E] + [GA][K] + [z]

จากโมเดลสมการขางตน จะเหนไดวาเมทรกซ LX, TD เปนศนย การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลจะก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซ LY, BE, PS, TE, GA และ PH เทานน ในกรณทโมเดลยอยไมมตวแปรภายนอกแฝงวดวยแลว เมทรกซ GA และ PH จะมคาเปนศนยและนกวจยเพยงแตประมาณคาพารามเตอรจากสเมทรกซ คอ LY, BE, PS และ TE เปนตน โมเดลยอยกลม III นยงแบงเปนโมเดลยอยลงไปอกหลายแบบ ในทนผเรยบเรยงพจารณาน าเสนอเพยงแบบตามทคาดวาจะเปนทรปจกกนในหมนกวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร โมเดลยอยในกลมน คอ 3.1 โมเดลการวเคราะหองคประกอบอนดบทสอง (Second Order Factor Analysis)

ในการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรโดยทวไป เมอนกวจยตองการศกษา ตวแปรแฝงหรอคณลกษณะแฝงจากชดของตวแปรสงเกตไดนกวจยนยมใชการวเคราะหองคประกอบไมวาจะเปนการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ หรอการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนเทานน การวเคราะหองคประกอบยงมอกวธหนง คอ การวเคราะหองคประกอบอนดบทสอง Kerlinger

(1973: 674-676) ใหค านยามวา การวเคราะหองคประกอบอนดบทสอง เปนการวเคราะหองคประกอบจากชดขององคประกอบ ซงไดจากการวเคราะหองคประกอบอนดบแรก การวเคราะหนนยมใชเมอนกวจยใชวธวเคราะหองคประกอบอนดบแรก และหมนแกนแบบมมแหลม (oblique

rotation) และไดผลวายงมองคประกอบจ านวนมาก และทกองคประกอบตางกมความสมพนธกน จากงานวจยของ Kerlinger เกยวกบการวดทศนคตดวยมาตรประเมนคา 5 ระดบ จ านวน 50 ขอ เขาพบวา จากการวเคราะหองคประกอบอนดบแรกไดองคประกอบ 6 องคประกอบทมความสมพนธกนสง และเมอวเคราะหองคประกอบอนดบทสองสกดไดองคประกอบเพยง 2 องคประกอบจากการหมนแกนแบบมมฉาก (orthogonal rotation)

โมเดลการวเคราะหองคประกอบอนดบทสอง แสดงไวในภาพท 6.8(ก) ตามภาพจะเหนวาองคประกอบอนดบทสอง (K1, K2) แสดงออกหรอมอทธพลตอองคประกอบอนดบแรก (E1, E2,

E3) ซงมอทธพลตอตวแปรสงเกตไดทง 5 ตว ตามโมเดลนนกวจยตองก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล โดยก าหนดรปแบบ และสถานะของเมทรกซพารามเตอร รวม 6 เมทรกซ คอ LY, BE, PS, GA และ PM

202 บทท 6

3.2 โมเดลสองคลน (Two-Wave Models)

ลกษณะเดนของโปรแกรมลสเรลทส าคญอกอยางหนง คอ ความสามารถในการวเคราะหขอมลระยะยาว (Longitudinal data) หรอขอมลอนกรมเวลา (time series data) ซงมการใชเครองมอวจยวดตวแปรเดยวกนจากหนวยตวอยางเดมซ าๆ กนหลายครง Joreskog และ Sorbom

(1989: 200) อธบายวา เปาหมายของการวเคราะหขอมลระยะยาว คอ การประเมนความเปลยนแปลงหรอความเจรญเตบโตของคณลกษณะทนกวจยศกษา และการวเคราะหวาความเปลยนแปลงในชวงเวลาดงกลาวเกดขนเนองจากตวแปรสาเหตอะไร ถามการเกบขอมลระยะยาวโดยเกบรวบรวมขอมลสองครงในการวจยทออกแบบใหมการวดสองครง ลกษณะโมเดลการวจยจะมลกษณะเปนโมเดลสองคลน ดงแสดงในภาพท 6.8(ข) ส าหรบวธการวเคราะหขอมล ผเรยบเรยงน าเสนอรายละเอยดในบทท 7

3.3 โมเดลซมเพลกซ (Simplex Models)

โมเดลซมเพลกซ เปนชอทบญญตขนโดย Guttman เมอ ค.ศ. 1954 ลกษณะของโมเดลแสดงไวในภาพท 6.8(ค) โปรแกรมลสเรลสามารถวเคราะหได ทงโมเดลซมเพลกซสมบรณ (prefect

simplex models) ซงไมมความคลาดเคลอนในการวด และโมเดลกงซมเพลกซ (quasi simplex

models) ซงเปนโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวด ผอานทสนใจจะศกษาวธการวเคราะหไดจากหนงสอคมอการใชโปรแกรมลสเรลฉบบภาษาองกฤษของ Joreskog และ Sorbom (1989: 214-

221)

จากลกษณะรปแบบของโมเดลใหญ และโมเดลยอยในโปรแกรมลสเรลทกลาวมาทงหมดน ผอานจะเหนไดวา โมเดลลสเรลครอบคลมโมเดลส าหรบการวเคราะหขอมลทางสถตเกอบทงหมดในการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร และเปนเหตผลหนงทท าใหโปรแกรมไดรบความนยมในหมนกวจยนอกเหนอจากลกษณะเดนของโปรแกรมลสเรลทไดกลาวไวในบทท 1

K1 Ks

z1 z2 z3

E1 E2 E3

Y1 Y2 Y3 Y4 Y5

e1 e2 e3 e4 e5

(ก) โมเดลการวเคราะหองคประกอบอนดบทสอง

203 บทท 6

z11 z22

E11 E22

Y11 Y21 Y12 Y22

e11 e21 e12 e22

เวลา = t = 1 เวลา = t = 2

(ข) โมเดลสองคลน

z1 z2 z3 z4

E1 E2 E3 E4

Y1 Y2 Y3 Y4

e1 e2 e3 e4

(ค) โมเดลซมเพลกซ

ภาพท 6.8 โมเดลยอย III ในโปรแกรมลสเรล


โมเดลสมการโครงสรางทกชนด เมอน ามาวเคราะหประมาณคาพารามเตอรจะตองมการระบความเปนไดคาเดยวของพารามเตอรกอนทจะประมาณคา การระบความเปนไดคาเดยวและการประมาณคาพารามเตอรเกยวของกน การประมาณคาพารามเตอร คอ การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยาง โดยอาศยการแกสมการโครงสรางเพอหาคาพารามเตอร ซงเปนตวไมทราบคาในสมการ ถามจ านวนสมการโครงสรางเทากบจ านวนพารามเตอรทตองการประมาณคา จะแกสมการหารากของสมการไดคาเดยว นกคณตศาสตรเรยกวา พารามเตอรเปนไดคาเดยว (Unique) การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล คอ การระบวาโมเดลนนสามารถน ามาประมาณคาพารามเตอรไดเปนคาเดยวหรอไม ถาจ านวนสมการเทากบจ านวนพารามเตอรทไมทราบคาในโมเดล และจะประมาณคาพารามเตอรไดคาเดยวส าหรบพารามเตอรทไมทราบคาแตละตว เรยกโมเดลนนวา โมเดลระบความเปนไดคาเดยวไดพอด หรอโมเดลระบพอด (just identified model) ถาจ านวนสมการมากกวาจ านวนพารามเตอรทไมทราบคาในโมเดลทงนอาจเนองมาจากนกวจยมเงอนไขบงคบ (constraints)

204 บทท 6

เพมเตม หรออาจเนองมาจากการทนกวจยปรบโมเดลการวจยจากโมเดลเตมรปเปนโมเดลลดรปอนเปนการเพมเงอนไขบงคบใหพารามเตอร ซงแทนเสนอทธพลบางตวมคาเปนศนย กรณนเรยกโมเดลนนวา โมเดลระบความเปนไดคาเดยวเกนพอด หรอโมเดลระบเกนพอด (over identified model)

และถาจ านวนสมการนอยกวาจ านวนพารามเตอรทไมทราบคา เรยกโมเดลนนวา โมเดลระบความเปนไดคาเดยวไมพอด (under identified model) และโมเดลประเภทนจะไมสามารถประมาณคาพารามเตอรได (Pedhazur, 1982: 615-616) โดยทการระบความเปนไดคาเดยวท าใหนกวจยทราบไดลวงหนาวา โมเดลนนจะประมาณคาพารามเตอรไดหรอไม โดยไมตองวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล ซงใชเวลาวเคราะหมากกวาโปรแกรมคอมพวเตอรทวไป ดงนน นกวจยจงควรระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลกอนจะใชโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมล

เนองจากการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลมความส าคญ จงมนกสถตศกษาคนควาเรองนกนมาก ผลขอคนพบสรปไดวา มเงอนไขทท าใหระบความเปนไดคาเดยวพอดทตองพจารณาอย 3 ประเภท (Bollen, 1989: 103,332; Long, 1983: 44) คอ เงอนไขจ าเปน (necessary condition) เงอนไขพอเพยง (sufficient condition) เงอนไขจ าเปนและพอเพยง (necessary and sufficient

conditions) ซงมรายละเอยด ดงน 1. เงอนไขจ าเปนของการระบไดพอด โมเดลจะเปนโมเดลระบไดพอดตองมเงอนไขจ าเปน คอ จ านวนพารามเตอรทไมทราบคาจะตองนอยกวาหรอเทากบจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของกลมตวอยาง เงอนไขขอนเรยกวา กฎท (t-rule) เปนเงอนไขทจ าเปน แตไมพอเพยงทจะระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล การตรวจสอบเงอนไขขอนท าใหสะดวก เมอใชโปรแกรมลสเรล เพราะผลการวเคราะหจะใหจ านวนพารามเตอรทตองการประมาณคา (t) และจ านวนตวแปรสงเกตได (NI) ซงน ามาค านวณหาจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวนความแปรปรวนรวมได กฎท กลาววา โมเดลระบคาไดพอดเมอ t<(1/2)(NI)(NI+1)

ตามโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน ภาพท 6.4 และเมทรกซพารามเตอรของโมเดล ภาพท 6.5 จะเหนวา มพารามเตอรทตองประมาณคา 37 คา ซงนอยวาจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม ซงม (1/2)(11)(11+1) = 66 คา ดงนน กฎทแสดงวา โมเดลผลสมฤทธทางการเรยนมโอกาสทจะระบไดพอด แตยงสรปไมได ตองตรวจสอบเงอนไขพอเพยงตอไป

2. เงอนไขพอเพยงของการระบไดพอด เงอนไขพอเพยงส าหรบการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลมหลากกฎแตกตางกนตามลกษณะของโมเดล (Bollen, 1989: 104, 247, 332) ในทนผเรยบเรยงจะกลาวเฉพาะบางกฎทเหนวาตรวจสอบไดงาย และใชกนแพรหลายในการวเคราะหโมเดล- ลสเรล ดงน

205 บทท 6

2.1 กฎส าหรบโมเดลลสเรลทไมมความคลาดเคลอนในการวด เงอนไขพอเพยง ไดแก กฎความสมพนธทางเดยว (recursive rule) กลาววา เมทรกซ BE ตองเปนเมทรกซไดแนวทแยงและเมทรกซ PS ตองเปนเมทรกซแนวทแยง 2.2 กฎส าหรบโมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน เงอนไขพอเพยง ไดแก กฎสามตวบงช (three-indicator rule) กลาววา สมาชกในเมทรกซ LX จะตองมคาไมเทากบศนยอยางนอยหนงจ านวนในแตละแถว องคประกอบแตละองคประกอบตองมตวบงชหรอตวแปรสงเกตไดอยางนอยสามตว และเมทรกซ TD ตองเปนเมทรกซแนวทแยง 2.3 กฎส าหรบโมเดลลสเรลทมความคลาดเคลอนในการวด เงอนไขพอเพยง ไดแก กฎสองขนตอน (two-step rule) กลาววา ขนตอนทหนงใหนกวจยปรบโมเดลลสเรลเปนโมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน กลาวคอ รวมตวแปรภายในและภายนอกเปนชดเดยวเสมอนวาเปนตวแปรภายนอกอยางเดยว เชน ในโมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน แลวตรวจสอบโดยใชกฎตามขอ 2.2 หากพบวา โมเดลระบพอดใหตรวจสอบขนตอนทสองตอไป ขนทสองใหนกวจยปรบโมเดลเปนโมเดลลสเรลทไมมความคลาดเคลอนในการวด กลาวคอ เอาตวแปรเฉพาะตวแปรภายในมารวมเปนชดเดยวเสมอนวาเปนตวแปรสงเกตได เชน ในโมเดลลสเรลทไมมความคลาดเคลอนในการวดแลวตรวจสอบโดยใชกฎ 2.1

กฎซงเปนเงอนไขพอเพยงในการตรวจสอบการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลทงสามกฎนแมจะแยกจากกน แตมความเกยวของกน กฎทใชมาก คอ สมาชกในเมทรกซ LX จะตองมคาไมเปนศนย อยางนอยหนงตวในแตละแถว Long (1983: 49) อธบายวา กฎขอนมทมาจากการก าหนดสเกลในการวเคราะหองคประกอบ เพราะโมเดลจะไมสามารถระบไดพอด ถาไมมการก าหนดสเกล หรอมาตรการวดส าหรบองคประกอบรวม เนองจากการประมาณคาพารามเตอรในเมทรกซ LX

เกยวของกบเมทรกซ PH คาพารามเตอรในเมทรกซ LX คอ น าหนกองคประกอบสวนพารามเตอร ในเมทรกซ PH คอ ความแปรปรวนขององคประกอบ ถาพารามเตอรทงสองเมทรกซเปนพารามเตอรอสระจะประมาณคาน าหนกองคประกอบจากความแปรปรวนขององคประกอบไมได โมเดลจะระบไดไมพอด ดงนน ตองท าใหพารามเตอรในเมทรกซหนงเปนพารามเตอรก าหนด และนกวจยนยมก าหนดใหพารามเตอรในเมทรกซ LX มคาเปน 1 หนงคาในแตละหลก เพอใหสอดคลองตามเงอนไขเพยงพอดงกลาวขางตน

3. เงอนไขจ าเปนและพอเพยงของการระบไดพอด เงอนไขประเภทนเปนเงอนไขทมประสทธภาพสงสด เมอเปรยบเทยบกบเงอนไขสองประเภทแรก เงอนไขขอนกลาววา โมเดลระบไดพอด ตอเมอสามารถแสดงไดโดยการแกสมการโครงสรางวา พารามเตอรแตละคาจะไดจากการแกสมการทเกยวของกบความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมของประชากร วธการตรวจสอบตามเงอนไขนดเปนไปไมไดหากจะตองแกสมการโดยไมมคอมพวเตอร

206 บทท 6

เรองการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลยงคอนขางเปนปญหาส าหรบการตรวจสอบโมเดล อยางไรกด Joreskog และ Sorbom (1989: 22) ไดพฒนาโปรแกรมลสเรลใหค านวณเมทรกซสารสนเทศ (information matrix) ส าหรบพารามเตอร ถาเมทรกซสารสนเทศเปนบวกแนนอน (positive definite) แสดงวา โมเดลระบไดพอด กรณทเมทรกซสารสนเทศไมเปนบวกแนนอน (non-

positive definite) โปรแกรมลสเรลจะรายงานผใชใหตรวจสอบหรอปรบพารามเตอรก าหนดเงอนไขบงคบเพมขน เปนตน เพอใหโมเดลระบไดพอด อยางไรกดแมวาเมทรกซสารสนเทศจะเปนบวกแนนอน โมเดลอาจจะระบไดไมพอดกได Bollen (1989: 251) เสนอแนะวา ในกรณทยงไมแนใจใหวเคราะหโดยใชโปรแกรมลสเรล แลวน าคาพยากรณของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมมาใสเปนขอมลจากกลมตวอยาง แลววเคราะหอกครงหนง ถาโมเดลระบไดพอด ผลการประมาณคาพารามเตอรทงสองครงจะมคาตรงกน อกวธหนง คอ การใชคาเรมตน (starting value) ส าหรบการประมาณคาพารามเตอรแตกตางกนแลวเปรยบเทยบผลการวเคราะหวา คาประมาณพารามเตอรไดผลใกลเคยงกนหรอไม ถาไดผลใกลเคยงกนแสดงวา โมเดลระบความเปนไดคาเดยวพอด นอกจากนนกวจยอาจใชวธสมกลมตวอยางยอยจากกลมตวอยางในงานวจยนนมาหลายๆ กลม แลวน ากลมตวอยางแตละกลมมาวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลเปรยบเทยบวาผลการประมาณคาพารามเตอรไดผลสอดคลองกนเพยงไร ถาผลการเปรยบเทยบพบวา พารามเตอรจากการวเคราะหกลมตวอยางยอยทกกลมสอดคลองกนแสดงวา โมเดลระบความเปนไดคาเดยวพอด


หลกการวเคราะหโมเดลลสเรล คอ การตรวจสอบความกลมกลนระหวางโมเดลลสเรลทเปนสมมตฐานวจยกบขอมลเชงประจกษ การเปรยบเทยบใชเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมเปนตวเกณฑในการเปรยบเทยบ โดยน าเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทค านวณไดจากกลมตวอยางอนเปนขอมลเชงประจกษ (แทนเมทรกซดวยสญลกษณ S) มาเทยบกบเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทถกสรางขนจากพารามเตอรทประมาณคาไดจากโมเดลลสเรลทเปนสมมตฐานวจย (แทนเมทรกซดวยสญลกษณ ∑ หรอ Sigma) ถาเมทรกซทงสองมคาใกลเคยงกน หมายความวา โมเดลลสเรลทเปนสมมตฐานวจยมความกลมกลนกนกบขอมลเชงประจกษ เนองจากเมทรกซ Sigma ถกสรางขนจากคาประมาณของพารามเตอร หรอกลาวคออยางหนง คอ เมทรกซนเปนฟงกชนของคาพารามเตอร ดงนน การประมาณคาพารามเตอรจงใชหลกการวเคราะหเปรยบเทยบความกลมกลนระหวางเมทรกซดงกลาวเปนเงอนไขในการประมาณคาพารามเตอร จดมงหมายของการประมาณคาพารามเตอร คอ การหาคาพารามเตอรทจะท าใหเมทรกซ S และ Sigma มคาใกลเคยงกนมากทสด

207 บทท 6

การก าหนดเงอนไขใหเมทรกซ S และ Sigma มคาใกลเคยงกนนน ใชการสรางฟงกชนความกลมกลน (fit or fitting function) เปนตวเกณฑในการตรวจสอบรปแบบของฟงกชนความกลมกลนทงายทสด คอ รปแบบของผลตางระหวางเมทรกซทงสอง แตฟงกชนลกษณะนไมสะดวกในการค านวณเพอประมาณคาพารามเตอร นกสถตโดยเฉพาะนกสถตในสาขาเศรษฐมตไดก าหนดรปแบบฟงกชนความกลมกลนขนหลายแบบ อนเปนทมาของวธการประมาณคาทแตกตางกนไป รปแบบของฟงกชนทก าหนดขนน ทกฟงกชนจะตองมคณสมบตรวม 4 ประการตอไปน ซงจะท าใหไดคาประมาณทมความคงเสนคงวา (consistency) (Bollen, 1989: 106)

1. ฟงกชนความกลมกลนตองเปนสเกลาร (scalar) หรอเปนเลขจ านวน

2. ฟงกชนความกลมกลนตอมคามากกวาหรอเทากบศนย 3. ฟงกชนความกลมกลนมคาเปนศนย เมอเมทรกซ Sigma และ S มคาเทากนเทานน

4. ฟงกชนความกลมกลนเปนฟงกชนตอเนอง (continuous function)

วธการประมาณคาพารามเตอรในโปรแกรมลสเรลมท งหมด 7 วธ ในจ านวนน เปนการประมาณคาทใชฟงกชนความกลมกลน 5 แบบ ดงแสดงในตารางท 6.2 ผลจากการประมาณคาทไดมคณสมบตของคาประมาณแตกตางกน รายละเอยดของการประมาณคาพารามเตอรแตละวธ (JÖreskog and SÖebom, 1989: 16-20; Bollen, 1989: 104-121, 333-349; Long, 1983: 56-

61; Saris and Stronkhorst, 1984: 168-174) สรปไดดงน

ตารางท 6.2 สรปฟงกชนความกลมกลน และคณสมบตของคาประมาณ

วธ ฟงกชนความกลมกลน ไมม คงเสน ประสทธ- หนวย คงวา ภาพ

ULS F = (1/2) tr [(S - ∑)2] - + -

GLS F = (1/2) tr [(I – S-1 ∑)2] + + +

ML F = log |∑| + tr (s∑-1) – log |S| + k + + +

WLS F = (s – ) W-1 (s – ) + + +

= ∑∑∑∑ Wgh,ij (sgh – gh) (sij – ij)

DWLS F = ∑∑ (1/wgh )(sgh – gh)2 + + -

208 บทท 6

หมายเหต + = ใช

- = ไมใช F = ฟงกชนความกลมกลน

S = เมทรกซความแปรปรวน – ความแปรปรวนรวมจากกลมตวอยาง ∑ = เมทรกซความแปรปรวน – ความแปรปรวนรวมทไดจากคาประมาณพารามเตอร W = เมทรกซใชถวงน าหนก

I = เมทรกซเอกลกษณ

s = สมาชกในแนวทแยง และใตแนวทแยงของเมทรกซ S

= สมาชกในแนวทแยง และใตแนวทแยงของเมทรกซ

Wgh,ij = สมาชกในแนวทแยง และใตแนวทแยงของอนเวอรสของเมทรกซ W

w = สมาชกในแนวทแยง และใตแนวทแยงขอเมทรกซ W

k = จ านวนตวแปรสงเกตไดทงหมดในโมเดลลสเรล = NX + NY

tr = ผลรวมสมาชกในแนวทแยงของเมทรกซ

1. วธก าลงสองนอยทสดไมถวงน าหนก (Unweighted Least Squares = ULS) เมอดฟงกชนความกลมกลนในวธ ULS จะเหนวา มความคลายคลงกบวธก าลงสองนอยทสด (Ordinary

Least Squares = OLS) ในวธ OLS เปนการประมาณคาพารามเตอรโดยมเงอนไขใหผลรวมก าลงสองของความคลาดเคลอนมคานอยทสด โดยทความคลาดเคลอนค านวณจากผลตางระหวางคะแนนทวดไดกบคะแนนทเปนคาพยากรณ ในวธ ULS มหลกการเดยวกน เพราะฟงกชนความกลมกลนไดมาจากความแตกตางระหวางเมทรกซ S และ Sigma เฉพาะสมาชกทอยในแนวทแยง ซงกคอ คาความแปรปรวน การประมาณคาพารามเตอรใชเงอนไขใหผลรวมก าลงสองของความคลาดเคลอนมคานอยทสด โดยทคาความคลาดเคลอน คอ ผลตางระหวางความแปรปรวนทค านวณไดจากขอมลเชงประจกษกบคาความแปรปรวนทพยากรณจากคาประมาณของพารามเตอรนนเอง คาพารามเตอรทประมาณดวยวธ ULS มคณสมบตเปนคาประมาณทมความคงเสนคงวา (consistency) แตไมมประสทธภาพ (efficiency) กลาวคอ ความแปรปรวนของคาประมาณทไดจะไมใชคานอยทสดเมอเปรยบเทยบกบคาประมาณทไดจากวธ อน ขอดอยอกประการหนง คอ คาพารามเตอรทไดขาดคณสมบตของความเปนอสระจากมาตรวด (scale free) คอ เปนคาพารามเตอรทเกยวของกบหนวยการวด หากโมเดลลสเรลมตวแปรทมหนวยการวดตางกน จะมผลตอคาพารามเตอร วธแกคอ ตองใชเมทรกซสหสมพนธ แทนเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม หรอใชคะแนนมาตรฐาน ขอเดนของวธการนคอ ความงายและสะดวกในวธการประมาณคาและ

209 บทท 6

เปนวธทเหมาะสมกบขอมลทมลกษณะการแจกแจงแตกตางไปจากการแจกแจงแบบปกตพหนาม (multivariate normal distribution)

2. วธก าลงสองนอยทสดวางนยทวไป (Generalized Least Squares = GLS) ในการวเคราะหการถดถอยมการประมาณคาพารามเตอรดวยวธ OLS แตเมอขอมลมความแปรปรวนของตวแปรตามไมเทากนทกคาของตวแปรตน (heteroscedasticity) หรอมความสมพนธกนระหวางความคลาดเคลอน (autocorrelation) จะตองใชวธการประมาณคาแบบ GLS ซงเปนการถวงน าหนกคาสงเกต เพอปรบแกความแปรปรวนทไมเทากน หลกการตามวธ GLS ถกน ามาประยกตใชในการประมาณคาพารามเตอรในโมเดลลสเรลเชนเดยวกน ในทนฟงกชนความกลมกลนของวธ ULS ถกถวงน าหนกดวยอนเวอรสของเมทรกซ S นนเอง คาประมาณของพารามเตอรทไดจากวธ GLS มความคงเสนคงวา มประสทธภาพ และเปนอสระจากมาตรวด หรอไมมหนวย อยางไรกด ถาตวแปรสงเกตได มลกษณะการแจกแจงทสงหรอเตยกวาโคงปกต คาประมาณของพารามเตอรจะไมถกตอง เพราะขอมลไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนทวาดวยการแจกแจงแบบปกตพหนาม นอกจากนถากลมตวอยางมขนาดเลก คาประมาณพารามเตอรทไดจะมความล าเอยงเขาหาคาศนย 3. วธไลคลฮดสงสด (Maximum Likelihood = ML) การประมาณคาพารามเตอรดวยวธ ML เปนวธทใชในการวเคราะหโมเดลลสเรลทแพรหลายมากทสด วธนใชฟงกชนความกลมกลนทไมใชฟงกชนแบบเสนตรง แตกเปนฟงกชนทบอกความแตกตางระหวางเมทรกซ S และ Sigma ได เพราะถาเมทรกซทงสองมคาใกลเคยงกน เทอมแรกของฟงกชนจะมคาเทากบเทอมทสาม ในขณะทเทอมกลางมคาเปนศนย คาประมาณของพารามเตอรทไดจากวธ ML มคณสมบตเชนเดยวกบวธ GLS คอ มความคงเสนคงวา มประสทธภาพ และเปนอสระจากมาตรวด การแจกแจงสมของคาประมาณพารามเตอรทไดจากวธ ML เปนแบบปกต และความแกรงของคาประมาณขนอยกบขนาดของคาพารามเตอร 4. วธก าลงสองนอยทสดถวงน าหนกทวไป (Generally Weighted Least Squares =

WLS) การประมาณคาพารามเตอรตามวธ WLS เปนวธทมการวางนยทวไปกวางขวาง กลาวไดวา วธ ULS, GLS และ ML เปนกรณหนงของวธ WLS การประมาณคาวธนมไดใชเมทรกซเตมรป แตใชเฉพาะสมาชกในแนวทแยงและใตแนวทแยง และใชเมทรกซ W เปนเมทรกซน าหนก โดยถวงน าหนกดวยอนเวอรสของเมทรกซ W จดดอยของวธ WLS คอ เมทรกซ W มขนาดใหญมาก เชน ถามตวแปรสงเกตได จ านวน 5 ตวแปร เมทรกซ S มขนาด 5x5 มจ านวนสมาชกเทากบ (1/2)(5)(5+1) หรอ 15

จ านวน แตเมทรกซ W จะมขนาด 15x15 ตามจ านวนสมาชกในเมทรกซ S ซงท าใหการประมาณคาตองใชเวลาคอมพวเตอรมาก ขอเสยอกประการหนงกคอ วธนไมเหมาะกบเมทรกซทมการตดขอมล

210 บทท 6

สญหาย (missing) แบบตดเฉพาะคทขาด (pairwise) สวนคณสมบตของพารามเตอร เหมอนกบวธ ML

5. วธก าลงสองนอยทสดถวงน าหนกแนวทแยง (Diagonally Weighted Least Squares =

DWLS) การประมาณคาพารามเตอรวธนพฒนามาจากวธ WLS โดยพยายามลดเวลาคอมพวเตอรในการค านวณ คอ แทนทจะค านวณจากทกสมาชกในเมทรกซกค านวณเฉพาะสมาชกในแนวทแยงของเมทรกซ ผลทไดท าใหคาประมาณพารามเตอรไมมประสทธภาพ แตจะมประโยชนเพราะคาประมาณทไดจะอยระหวางคาทไดจากวธ ULS หรอ WLS

วธการประมาณคาพารามเตอรทง 5 วธ ทกลาวมานไมสามารถค านวณโดยการแกสมการทางพชคณตได ตองใชวธการก าหนดคาตงตน (starting values) ขนแทนคาพารามเตอรทตองการประมาณคา แลวน าไปประมาณคาเมทรกซ Sigma แลวหาคาฟงกชนความกลมกลน ท าการค านวณทวนซ า (iteration) เปลยนแปลงคาพารามเตอรจนกวาจะไดฟงกชนความกลมกลนนอยทสดและคาพารามเตอรในการค านวณแตละซ ามคาลเขาหาคาเดยวกน (convergence) การก าหนดคาตงตนจงมความส าคญมาก เพราะถาก าหนดคาตงตนไดใกลเคยงกบคาประมาณของพารามเตอรมากเทาไรจะใชเวลาคอมพวเตอรในการค านวณนอยลง ในโปรแกรมลสเรลใชการก าหนดคาตงตนจากคาประมาณพารามเตอร โดยวธตวแปรอนสตรเมนทล (Instrumental Variable = IV) และวธก าลงสองนอยทสดสองขนตอน (Two-Stage Least Squares = TSLS) เนองจากคาตงตนทใชเปนคาประมาณพารามเตอร ในโปรแกรมลสเรลจงเรยกวา เปนคาประมาณตงตน (initial estimates)

6. วธ IV และ TSLS การประมาณคาพารามเตอรทงสองวธนใชเปนคาประมาณตงตนส าหรบการประมาณคาพารามเตอรวธอนๆ ทกลาวมาแลว หลกการของสองวธน คอ การก าหนดตวแปรอางอง (reference variable) ส าหรบตวแปรแฝงในโมเดล โปรแกรมลสเรลจะก าหนดโดยอตโนมต จากคาตวแปรสงเกตไดทนกวจยก าหนดใหคาพารามเตอรในเมทรกซ LX และ LY มคาเปน 1 จากนนโปรแกรมลสเรลจะน าตวแปรอางองและตวแปรสงเกตไดมาค านวณหาคาประมาณพารามเตอร รายละเอยดและวธการค านวณ ผอานจะหาอานไดจากต าราเศรษฐมตทวๆ ไป ซงจะไมกลาวในทน คาประมาณทค านวณไดตามวธ IV และ TSLS ไมมประสทธภาพ เพราะความแปรปรวนของคาประมาณมไดต าทสด แตมคณสมบตความคงเสนคงวา ขออานอกอยางหนง คอ โปรแกรมลสเรลมไดค านวณคาความคลาดเคลอนมาตรฐานส าหรบคาประมาณชดน และไมสามารถทดสอบนยส าคญได เนองจากกระบวนการประมาณคาพารามเตอรในโปรแกรมลสเรล เปนการค านวณทวนซ าจนกวาจะไดคาประมาณทท าใหฟงกชนความกลมกลนมคาต าทสด โปรแกรมลสเรลท างานโดยตรวจสอบเมทรกซสารสนเทศ (Information matrix) ซงอนเวอรสของเมทรกซ คอ เมทรกซความ

211 บทท 6

แปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของพารามเตอรทงหมดในโมเดลลสเรลทผวจยตองการประมาณคา ถาเมทรกซสารสนเทศไมเปนบวกแนนอน (non-positive definite) หมายความวา โมเดลจะระบความเปนไดคาเดยวไมไดพอด และโปรแกรมลสเรลจะประมาณคาพารามเตอรไมได นอกจากนในการประมาณคาพารามเตอรบางครงจะไดคาประมาณทอยนอกขอบเขตความเปนไปไดของพารามเตอร มผลท าใหคาความแปรปรวนมคาตดลบ หรอคาสหสมพนธมคาเกนหนง ซงสวนใหญมสาเหตมาจากการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลไมถกตอง กรณน โปรแกรมลสเรลก ไมสามารถประมาณคาพารามเตอรได เพราะเมทรกซพารามเตอรมคาสมาชกในแนวทแยงตดลบ หมายความวา เมทรกซไมเปนบวกแนนอน สาเหตอกประการหนงทโปรแกรมลสเรลอาจประมาณคาพารามเตอรไมได คอ เมอโปรแกรมลสเรล 8 ใชการค านวณทวนซ าเกนกวา 20 ครง (โปรแกรมลสเรล 7 ก าหนดไวเพยง 10

ครง) และยงไมสามารถประมาณคาพารามเตอรได โปรแกรมจะหยดท างาน เพราะมกลไกตรวจสอบการยอมรบได (admissibility check) ก ากบไว ถาตองการใหโปรแกรมท างานตอ ตองเอาค าสงในสวนนออก อยางไรกด แมวาโปรแกรมลสเรลจะใหคาประมาณพารามเตอรทตองการ ยงอาจเปนไปไดทวาคาประมาณพารามเตอรนนไมใชคาทถกตอง เพราะฟงกชนความกลมกลนยงไมใชคาทต าทสด ดงนน กอนจะน าผลการวเคราะหไปใช ควรตรวจสอบความตรงของโมเดลลสเรลกอนดงจะกลาวในหวขอตอไป

สงทนาสงเกตอกประการหนงเกยวกบกระบวนการประมาณคาพารามเตอร คอ กระบวนการนไมขนอยกบขนาดของกลมตวอยาง เพราะในการประมาณคาใชขอมลจากเมทรกซความแปรปรวน -

ความแปรปรวนรวม หรอเมทรกซสหสมพนธ และเมอพจารณาคาฟงกชนความกลมกลนทกฟงกชนไมมขนาดของกลมตวอยางมาเกยวของเลย ดงนน การประมาณคาจะใชเวลาคอมพวเตอรมากหรอนอยจงขนอยกบจ านวนพารามเตอรทตองการประมาณคาและความถกตองของคาตงตนเปนส าคญ


ขนตอนทส าคญในการวเคราะหโมเดลลสเรลอกขนตอนหนง คอ การตรวจสอบความตรงของโมเดลลสเรลทเปนสมมตฐานวจย หรอการประมาณผลความถกตองของโมเดลหรอการตรวจสอบความกลมกลนระหวางขอมลเชงประจกษกบโมเดล โปรแปรมลสเรล 7 ใหคาสถตทจะชวยตรวจสอบความตรงของโมเดลรวม 5 วธ (Joreskog and Sorbom, 1989: 23-28; Long, 1983: 61-64;

Bollen, 1989: 256-281, 335-338) ดงมรายละเอยดตอไปน 1. ความคลาดเคลอนมาตรฐานและสหสมพนธของคาประมาณพารามเตอร (Standard

Errosand and Correlations of Estimates) ผลจากการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลจะใหคาประมาณพารามเตอร, ความคลาดเคลอนมาตรฐาน คาสถตท และสหสมพนธระหวางคาประมาณ ถาคาประมาณทไดไมมนยส าคญ แสดงวา ความคลาดเคลอนมาตรฐานมขนาดใหญ และโมเดลการ

212 บทท 6

วจยอาจจะยงไมดพอ ถาสหพนธระหวางคาประมาณมคาสงมากเปนสญญาณแสดงวา โมเดลการวจยใกลจะเปนบวกแนนอน (non-positive definite) และเปนโมเดลทไมดพอ

2. สหสมพนธพหคณและสมประสทธการพยากรณ (Multiple Correlations and

Coefficients of Determination) ผลจากการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลจะใหคาสหสมพนธพหคณและสมประสทธการพยากรณส าหรบตวแปรสงเกตไดแยกทละตวและรวมทกตว รวมทงสมประสทธการพยากรณของสมการโครงสรางดวย คาสถตเหลานควรมคาสงสดไมเกนหนงและคาทสงแสดงวา โมเดลมความตรง 3. คาสถตวดระดบความกลมกลน (Goodness of fit Measures) คาสถตในกลมนใชตรวจสอบความตรงของโมเดลเปนภาพรวมทงโมเดล มใชเปนการตรวจเฉพาะคาพารามเตอรแตละตวเหมอนคาสถตสองประเภทแรก ในทางปฏบตนกวจยควรใชคาสถตวดระดบความกลมกลนตรวจสอบความตรงของโมเดลทงโมเดล แลวตรวจสอบความตรงของพารามเตอรแตละตวโดยพจารณาคาสถตสองประเภทแรกดวย เพราะในบางกรณแมวาคาสถตวดระดบความกลมกลนจะแสดงวา โมเดลกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ แตอาจจะมพารามเตอรบางคาไมมนยส าคญกได นอกจากนคาสถตวดระดบความกลมกลนยงใชประโยชนในการเปรยบเทยบโมเดลทแตกตางกนสองโมเดลไดดวยวา โมเดลในมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษมากกวากน คาสถตในกลมนส าหรบโปรแกรมลสเรล 7 ม 4ประเภท (Joreskog and Sorbom, 1989: 23-28) ดงตอไปน 3.1 คาสถตไค-สแควร (Chi-Square Statistics) คาสถตไค-สแควรเปนคาสถตใชทดสอบสมมตฐานทางสถตวา ฟงกชนความกลมกลนมคาเปนศนย การค านวณคาไค -สแควรค านวณจากผลคณขององศาอสระกบคาของฟงกชนความกลมกลน ถาคาสถตไค-สแควรมคาสงมาก แสดงวา ฟงกชนความกลมกลนมคาแตกตางจากศนยอยางมนยส าคญทางสถต น นคอ โมเดลลสเรลไมมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ถาคาสถตไค-สแควรมคาต ามาก ยงมคาใกลศนยเทาไร แสดงวา โมเดลลสเรลสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ Saris และ Stronkhorst (1984: 200) เสนอวา คาไค-สแควร ควรมคาเทากบองศาอสระส าหรบโมเดลทมความกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ การใชคาสถตไค-สแควรเปนคาสถตวดระดบความกลมกลนตองใชดวยความระวง เพราะขอตกลงเบองตนของคาสถตไค-สแควร มอย 4 ประการ คอ ก) ตวแปรภายนอกสงเกตไดตองมการแจกแจงปกต ข) การวเคราะหขอมลตองใชเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมในการค านวณ ค) ขนาดของกลมตวอยางตองมขนาดใหญ เพราะฟงกชนความกลมกลนจะมการแจกแจงแบบไค-สแควรตอเมอกลมตวอยางมขนาดใหญเทานน และ ง) ฟงกชนความกลมกลนมคาเปนศนยจรงตามสมมตฐานทใชทดสอบไค-สแควร ดงนน ในการวเคราะหโมเดลลสเรลนกวจยควรตรวจสอบขอมลกอนวา กลมตวอยางมขนาดใหญ ตวแปรภายนอกมการแจกแจงแบบปกตและใชเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล ส าหรบเรองขนาดของกลม

213 บทท 6

ตวอยาง Saris และ Stronkhorst (1984: 213-214) ก าหนดวากรณขอมลในการวเคราะหโมเดล- ลสเรลเปนตวแปรทมการแจกแจงปกตพหนามทกตว ควรใชกลมตวอยางขนาดเทากบหรอมากกวา 100 Anderson และ Gerbing (1984: 155-173) ไดท าการวจยโดยจ าลองขอมลวเคราะหโมเดลการวดยนยนองคประกอบเมอมขนาดของกลมตวอยางตางกน และสรปวาถากลมตวอยางมขนาดต ากวา 100 จะพบวา มโอกาสปฏเสธสมมตฐานในการทดสอบไค-สแควรมาก เพราะคาไค-สแควรมแนวโนมทจะมคาสง อยางไรกด Bollen (1989; 268) เสนอแนะวา เรองของกลมตวอยางควรพจารณาควบคไปกบจ านวนพารามเตอรอสระทตองการประมาณคา ถามจ านวนมากควรจะตองมขนาดของกลมตวอยางเพมมากขนดวย Lindeman, Merenda และ Gold (1980: 163) และ Weiss (1972) ใหกฎงายๆ วา อตราสวนระหวางหนวยตวอยางและจ านวนพารามเตอรหรอตวแปรควรจะเปน 20 ตอ 1

3.2 ดชนวดระดบความกลมกลน (Goodness-of-Fit Index = GFI) ดชน GFI เปนดชนท Joreskog และ Sorbom (1989: 26-27) พฒนาขนเพอใชประโยชนจากคาไค-สแควรในการเปรยบเทยบระดบความสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษของโมเดลสองโมเดล หลกการพฒนา GFI คอ การน าคาไค-สแควรมาพจารณา ถาคาไค-สแควรมคาสงเมอเทยบองศาอสระ นกวจยปรบโมเดลใหมแลววเคราะหขอมลอกครงหนง คาไค-สแควรทไดใหมนถามคาลดลงมากกวาคาแรก แสดงวา โมเดลใหมมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษดขน ดชน GFI เปนอตราสวนของผลตางระหวางฟงกชนความกลมกลนจากโมเดลกอนปรบและหลงปรบโมเดลกบฟงกชนความกลมกลนกอนปรบโมเดล เขยนในรปสมการไดดงแสดงในตารางท 6.3

ดชน GFI จะมคาอยระหวาง 0 และ 1 และเปนคาทไมขนกบขนาดของกลมตวอยาง แตลกษณะการแจกแจงขนอยกบขนาดของกลมตวอยาง Anderson และ Gerbing (1984) พบวา คาเฉลยของการแจกแจงคาสถตจากกลมตวอยางสมมคาเพมขน เมอขนาดของกลมตวอยางมคาสงขน ดชน GFI ทเขาใกล 1.00 แสดงวาโมเดลมความกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ 3.3 ดชนระดบความกลมกลนทปรบแกแลว (Adjusted Goodness-of-Fit Index =

AGFI) เมอน าดชน GFI มาปรบแกโดยค านงถงขนาดขององศาความอสระ ซงรวมทงจ านวนตวแปรและขนาดของกลมตวอยาง จะไดคาดชน AGFI ดงสตรในตารางท 6.3 คาดชน AGFI นมคณสมบตเชนเดยวกบดชน GFI

3.4 ดชนรากของคาเฉลยก าลงสองของสวนเหลอ (Root Mean Squared Residual

=RMR) ดชน RMR เปนดชนทใชเปรยบเทยบระดบความกลมกลนกบขอมลเชงประจกษของโมเดลของโมเดล เฉพาะกรณทเปนการเปรยบเทยบโดยใชขอมลชดเดยวกน ในขณะทดชน GFI และ AGFI

สามารถใชเปรยบเทยบไดทงกรณขอมลชดเดยวกนและขอมลตางชดกน ดชน RMR บอกขนาดของสวนทเหลอโดยเฉลยจากการเปรยบเทยบระดบความกลมกลนของโมเดลสองโมเดลกบขอมลเชงประจกษ และจะใชไดดตอเมอตวแปรภายนอกและตวแปรสงเกตได เปนตวแปรมาตรฐาน

214 บทท 6

(standardized variable) เพราะคาของดชนแปลความหมายสมพนธกบขนาดของความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมระหวางตวแปร สตรการค านวณหาคาดชน RMR เสนอ ในตารางท 6.3 คาดชน RMR ยงเขาใกลศนย แสดงวา โมเดลมความกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ คาสถตวดระดบความกลมกลน นอกจากดชน 4 ตว ซงมอยในโปรแกรมลสเรล 7 แลวยงมดชนทพฒนาโดยนกสถตอกหลายคน โดยใชหลกการเปรยบเทยบความแตกตางของคาไค -สแควร หรอฟงกชนความกลมกลนทไดจากโมเดลกอนและหลงการปรบโมเดล (Tucker and Lewis, 1973;

Bentler an Bonnett, 1980; Bollen, 1989: 269-276) Bollen รวมเรยกดชนเหลานวา ดชนความกลมกลนทเพมขน (incremental fit indices) ซงมสตรค านวณงานไมซบซอน ดชนดงกลาวไดแก DELTA1, DELTA2, RHO1, RHO2 และจากการเปรยบเทยบดชนเหลาน Bollen (1989: 281)

สรปวาดชน GFI เปนดชนทมคาความเบยงเบนมาตรฐานต าทสด แตมขอเสยตรงทมคาเพมขนเรวมาก จนอาจมคาสงกวา 0.9 ไดแมวา โมเดลจะไมสอดคลองกลมกลนกบขอมล ดชน DELTA ทงสองตวมคาความเบยงเบนมาตรฐานต าและมคาสอดคลองในการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล แทนทจะมคาสงขนเหมอนดชน GFI สวนดชน RHO ทงสองตวมคาลดลงมากทสดเมอมความคลาดเคลอนในการก าหนดขอมลจ าเพาะ แตเปนดชนทมคาความเบยงเบนมาตรฐานสงทสด ดวยเหตน Bollen จงเสนอให ใชดชนเหลานในการพจารณาความสอดคลองของโมเดลกบขอมลเชงประจกษ แทนทจะเลอกดชนตวใดตวหนงเพยงตวเดยว

ตารางท 6.3 ดชนวดระดบความกลมกลนของโมเดลการวจย

ดชน สตรการค านวณ กรณทใช SC AM MG

C= 2 (n – 1) F [S, ∑(θ)] ; d = {(k)(k + 1)/2} – t + + +

NCP (n – 1) F [∑0 , ∑ (θ0)] + + +

D2 C – Cm + + +

AIC C + 2t + +

CAIC C + (1 + In n) t + +

EVCI (C / n) + 2 (t / n) + +

GFI 1 - { F [ S,∑(θ)] / F [ S, ∑ (0) ]} +

AGFI 1 - { (1 /2d) (k)(k + 1)} (1 – GFI) +

FDF = FO Max. { F – ( d / n), 0 } +

RMSEA +

215 บทท 6

NFI 1 – (F / Fi) +

PNFI (d / di) (NFI) +

NNFI (fi – f) / (fi – 1) ; f = nF / d, fi = nFi / di +

RET (1 – f) / fi +

CFI 1 – ( / i) +

IFI (nFi – nF) / (nFi – d) +

PGFI {2d / k(k + 1) } (GFI) +

CN { ( 21 – ) / F } + 1 +

n = ขนาดของกลมตวอยาง k = จ านวนตวแปรสงเกตได d = องศาอสระ

t = จ านวนพารามเตอร m = ตวชบอกโมเดลทปรบแลว i = ตวชบอกโมเดลอสระ

F = F [ S,∑ (θ) ] = คาต าสดของฟงกชนความกลมกลนของโมเดลจากพารามเตอร θ

F [ ∑0 , ∑ (θ0) ] = คา F เมอโมเดลทเปนสมมตฐานหลกไมจรงในประชากร

F [ S,∑ (0) ] = คา F ของโมเดลทไมมพารามเตอรในโมเดล = Max. (nF – d, 0) i = Max. (nFi – di, nF – d, 0)

4. การวเคราะหเศษเหลอหรอความคลาดเคลอน (Analysis of Residuals) ในการใชโปรแกรมลสเรลนกวจยควรวเคราะหเศษเหลอควบคกนไปกบดชนตวอนๆ ทกลาวแลว ผลจากการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลในสวนทเกยวของกบความคลาดเคลอนมหลายแบบ แตละแบบใชประโยชนในการตรวจสอบความกลมกลนของโมเดลกบขอมลเชงประจกษ ดงน 4.1 เมทรกซเศษเหลอหรอความคลาดเคลอนในการเทยบความกลมกลน (Fitted

Residuals Matrix) หมายถง เมทรกซทเปนผลตางของเมทรกซ S และ Sigma โปรแกรมลสเรลจะใหคาความคลาดเคลอนทงในรปคะแนนดบ และคะแนนมาตรฐาน คาความคลาดเคลอนในรปคะแนนมาตรฐาน คอ ผลหารระหวางความคลาดเคลอนกบคาความคลาดเคลอนมาตรฐานของความคลาดเคลอนนน ถาโมเดลมความสอดคลองกลมกลนกบขอมล คาความคลาดเคลอนในรปคะแนนมาตรฐานไมควรมคาเกน 2.00 ถายงมคาเกน 2.00 ตองปรบโมเดล นอกจากจะใหคาความคลาดเคลอนแลวโปรแกรมลสเรลใหแผนภาพตน-ใบ (stem-and-leaf plot) ของความคลาดเคลอนดวย

4.2 ควพลอต (Q-Plot) เปนกราฟแสดงความสมพนธระหวางคาความคลาดเคลอนกบคาควอนไทลปกต (normal quantiles) ถาไดเสนกราฟมความชนมากกวาเสนทแยงมมอนเปนเกณฑในการเปรยบเทยบ แสดงวา โมเดลมความสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ

216 บทท 6

5. ดชนดดแปรโมเดล (Model Modification Indices) ดชนตวนเปนประโยชนมากในการปรบโมเดล ดชนดดแปรโมเดลเปนคาสถตเฉพาะส าหรบพารามเตอรแตละตวมคาเทากบไค -สแควรทจะลดลงเมอก าหนดใหพารามเตอรตวนนเปนพารามเตอรอสระ หรอมการผอนคลายขอก าหนดเงอนไขบงคบของพารามเตอรนน ขอมลทไดนเปนประโยชนมากส าหรบนกวจยในการตดสนในปรบโมเดลลสเรลใหดขน

Joreskog และ Sorbom (1993a: 115-131) ตระหนกถงขอจ ากดของวธการตรวจสอบความตรงของโมเดล โดยเฉพาะวธการใชคาสถตวดระดบความกลมกลน จงไดเพมการค านวณคาไดตามท Bollen (1989: 269-276) และนกสถตอนๆ ไดเสนอแนะไวในโปรแกรมลสเรล 8 พรอมทงเสนอวธการตรวจสอบความตรงของโมเดลใหเปนหมวดหมดวย โดยแยกวธการตรวจสอบความตรงของโมเดลเปน 3 กรณ ดงตอไปน

กรณท 1 การทดสอบโมเดลเดยวเพอยนยนโมเดลอยางเขม (Strict Confirmation = SC)

ในการวจยทนกวจยสรางโมเดลการวจยตามทฤษฎ และตองการตรวจสอบความตรงของโมเดลการวจยเพยงโมเดลเดยวทสรางขน วธการทดสอบทใช คอ การทดสอบไค -สแควร ซงแบงเปน 2 กรณ กรณแรกตวโมเดลมความตรง สถตทใช คอ เซนทรลไค-สแควร (C) กรณทสองถาโมเดลไมมความตรง คาสถตทใช คอ นนเซนทรลไค-สแควร (Non-Centrality Parameter = NCP) ซงมสตรดงแสดงในตารางท 6.3 โดยมสมมตฐานทางสถตวา โมเดลมความตรง หรอฟงกชนความกลมกลนมคาเปนศนย การทดสอบนถาปฏเสธสมมตฐาน แสดงวาโมเดลการวจยและขอมลเ ชงประจกษไมสอดคลองกน ถาไมปฏเสธสมมตฐาน แสดงวา โมเดลการวจยมความตรง นกวจยอาจด าเนนการตรวจสอบความเหมาะสมของพารามเตอรในโมเดลการวจยแตละตวตอไป วธการทดสอบอาจใชอตราสวนไลคลฮดของตวสถตทดสอบ (D-square) ซงมการแจกแจงแบบไค-สแควรการทดสอบตอนนนกวจยตองมโมเดลการวจยทปรบแลวอกโมเดลหนง การปรบนอาจเปนการก าหนดใหพารามเตอรบางตวเปนพารามเตอรก าหนด หรอมคาเปนฟงกชนของพารามเตอรอนๆ โดยมสมมตฐานทางสถตวา โมเดลทปรบแลวมความตรง และสมมตฐานเลอก คอ โมเดลกอนปรบมความตรง ถาผลการทดสอบไดผลวาไมปฏเสธสมมตฐานหลก แสดงวา โมเดลทปรบแลวมความตรงพารามเตอรทเปลยนแปลงนนเหมาะสมแลว

กรณท 2 การทดสอบเพอเลอกโมเดล (Alternative Model = AM)

เนองจากการวจยโดยทวไป นกวจยมไดมโมเดลการวจยทมเสนทางอทธพลแบบเดยว แตสวนใหญนกวจยจะมโมเดลการวจยทมชดของตวแปรชดหนง แตเสนทางอทธพลแสดงความสมพนธโครงสรางเชงเสนแตกตางกนไปไดหลายโมเดล และนกวจยตองการตรวจสอบเพอเลอกโมเดลทดทสด

217 บทท 6

มความสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษมากทสด ในกรณน การทดสอบเพอเลอกโมเดลตองเรมจากการน าโมเดลการวจยทงหมดมาจดเรยงล าดบ จากโมเดลทดนอยทสด (มจ านวนพารามเตอรอสระสงสด องศาอสระของคาไค-สแควรต าสด และเปนโมเดลทมเงอนไขบงคบนอยทสด) ไปหาโมเดลดทสด (มจ านวนพารามเตอรอสระต าสด องศาอสระของคาไค-สแควรสงสด และเปนโมเดลทมเงอนไขบงคบมากทสด) จากนนใชสถต-สแควรทดสอบโมเดลเปนคๆ เรมจากโมเดลแรกกบโมเดลทสอง โมเดลทสองกบโมเดลทสามเรอยๆ ไป ถาปฏเสธสมมตฐานหลกในการทดสอบโมเดลทหากบโมเดลทหก แสดงวา ปฏเสธสมมตฐานหลกทวา โมเดลทหกมความตรง และจะสรปไดวา โมเดลทหาเปนโมเดลทมความตรงสงสด อยางไรกตามวธการทดสอบดงกลาวน มจดออนตรงทความนาจะเปนทจะปฏเสธวา โมเดลหนงมความตรง เมออกโมเดลหนงมความตรงนน ไมสามารถค านวณคาไดและมผลท าใหการทดสอบแตละครงไมเปนอสระตอกน แมวาจะมกลมตวอยางขนาดใหญกตาม

เพอแกไขจดออนดงกลาว โปรแกรมลสเรล 8 มการพฒนาดชนในการทดสอบโดยใชวธเทยบกบเกณฑ ซงเปนโมเดลการวจยทมความประหยด (parsimony) การทดสอบแตละครงเปนการทดสอบเปรยบเทยบโมเดลการวจยทนกวจยสรางขน กบโมเดลการวจยประหยด เมอพจารณาจากจ านวนพารามเตอร วธนไมจ าเปนตองน าโมเดลการวจยมาเรยงกนตามปรมาณความประหยด แตสามารถเลอกวเคราะหเปรยบเทยบโมเดลการวจยกบเกณฑเลย ดชนทพฒนาขนม 3 ดชน คอ AIC,

CAIC และ ECVI ดงสตรในตารางท 6.3 ดชน AIC และ EVCI ดคลายคลงกน แตถาพจารณาทมาของสตร จะมความแตกตางกน เพราะดชน EVCI วดความแตกตางระหวางเมทรกซ S กบเมทรกซ Sigma

ทคาดหมายวา จะเปนจากกลมตวอยางขนาดเดยวกนอกกลมหนง สวนดชน AIC นนเปนคาความแตกตางหรอฟงกชนความกลมกลนจากกลมตวอยางเดยวกน ส าหรบโมเดลทเปนเกณฑนน ในโปรแกรมลสเรลใชโมเดลการวจย 2 แบบเปนเกณฑในการเปรยบเทยบ คอ โมเดลอสระ (independence model) และโมเดลอมตว (saturated model) โมเดลอสระ หมายถง โมเดลทตวแปรสงเกตไดทงหมดเปนอสระตอกน เมทรกซ S จะเปนเมทรกซแนวทแยงความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดทงหมดเปนศนย และพารามเตอร ทตองประมาณคาจะม k ตวองศาอสระมคาเทากบ(i/2)(k)(k-1) สวนโมเดลอมตว เปนโมเดลการวจยทมพารามเตอรทตองประมาณคา (1/2)(k)(k-1)

และองศาอสระเปนศนย โปรแกรมลสเรล 8 จะใหคาดชน AIC, CAIC และ ECVI ส าหรบโมเดลการวจย 3 แบบ คอ โมเดลการวจยทเปนสมมตฐานของนกวจยโมเดลอสระ และโมเดลอมตว รวมเปน 9

คา นกวจยจะน าดชนของโมเดลทเปนสมมตฐานเทยบกบดชนส าหรบโมเดลอสระ และโมเดลอมตว ถาคาใกลเคยงดชนของโมเดลอมตวมากเทาใด แสดงวา โมเดลมความประหยด และมแนวโนมจะเปนโมเดลทมความตรง

218 บทท 6

กรณท 3 การทดสอบเพอพฒนาโมเดล (Model Generating = MG)

การตรวจสอบความตรงของโมเดลสองกรณแรกเปนสภาพการณทพบไดนอยในการท าการวจย เพราะนกวจยมไดก าหนดโมเดลการวจยทเปนสมมตฐานวจยพรอมๆ กนหลายโมเดลไวลวงหนาตามกรณท 2 และสวนใหญมไดตองการทดสอบโมเดลเดยวอยางเขมตามกรณท 1 สภาพการณทนกวจยใชกนมาก คอ กรณท 3 ซงนกวจยมโมเดลการวจยเรมตนโมเดลหนงเปนสมมตฐานวจยทสรางขนตามทฤษฎและเอกสารทเกยวของกบการวจย การตรวจสอบความตรงในกรณน คอ การประเมน (assessment) วา ชดของเงอนไขบงคบตางๆ สอดคลองกบความเปนจรงหรอไมคณภาพของตวโมเดล คอ ลกษณะความสมพนธถกตองแลวหรอยง ถายงไมถกตองสมบรณจะมการปรบ (modification) โมเดลนอยางไร โดยทการปรบตองสอดคลองกบทฤษฎ มความหมายและใหผลการปรบทสอดคลองกบขอมลเชงประจกษดวย วธการทงหมดนตองด าเนนการเปน 3 ขนตอน ดงรายละเอยดตอไปน 3.1 การตรวจสอบผลการประมาณคาพารามเตอร ขนตอนนนกวจยตองตรวจสอบดวา คาประมาณพารามเตอรทไดจากการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลสมเหตสมผลหรอไม มคาแปลกเกนความจรงหรอไม มขนาดและเครองหมายตรงตามขอมลจ าเพาะทระบไวในสมมตฐานวจยหรอไม รวมทงการตรวจสอบโดยการพจารณาสมประสทธการพยาการณ (R square) ถาคาสมประสทธการพยากรณมคานอย แสดงวา โมเดลการวจยนนมความตรงนอยยงไมมประสทธภาพ

3.2 การตรวจสอบความกลมกลนรวมทงหมด (overall Fait) ของโมเดล ขนตอนนเปนการตรวจสอบวา โดยภาพรวมโมเดลการวจยสอดคลองกบขอมลเชงประจกษเพยงใด โดยพจารณาจากดชนวดความกลมกลน ไดแก คาสถตไค-สแควรทใชในการทดสอบสมมตฐานทางสถตวา โมเดลมความตรง ในทนตวสถตไค-สแควรถกน ามาใชเปนดชนวดระดบความกลมกลน (goodness-of-fit-

index) ตามคาของไค-สแควรทไดความจรงตองเรยกดชนวดระดบความไมกลมกลน (badness-of-fit

index) เพราะคาไค-สแควร แสดงวา โมเดลไมกลมกลนกบขอมลเชงประจกษในการน าคาสถตไค -

สแควรมาใชเปนดชนวดระดบความกลมกลนนควรใชคาทเปน NCP ดงกลาวในกรณท 1

ดชนวดระดบความกลมกลน นอกจากจะใชคาสถตไค-สแควร แลว ยงมดชนอนๆ อกหลายตวทถกพฒนาขน ดชนเหลานลวนเปนฟงกชนของคาไค-สแควรทงสน เมอจดเปนกลมจะแยกไดเปน 4 กลม กลมแรก ไดแก ดชน GFI, AGFI ซงไดกลาวถง ความหมายและการแปลความหมายแลว ในตอนตนทกลาวถงการตรวจสอบความตรงของโมเดลในโปรแกรมลสเรล 7 กลมทสอง ไดแก คาสถต PDF, RMSEA คาสถตกลมนพฒนาจากความเชอทวาขอตกลงเบองตนของคาไค-สแควรทวา โมเดลการวจยมความตรงนนไมสอดคลองกบความเปนจรง จงปรบปรงสตรการค านวณ โดยการประมาณคาความคลาดเคลอนทเกดจากการทโมเดลไมเปนจรงในกลมประชากรเขามาพจารณาดวย และเรยกชอคาสถตตวนวา ฟงกชนความแตกตางจากประชากร (Population Discrepancy Function = PDF

219 บทท 6

ในโปรแกรมลสเรล 8 ใชชอ FO) เนองจาก เมอเพมจ านวนพารามเตอรอสระ คาสถตมคาลดลงเพราะคาสถตนขนอยกบองศาอสระ จงมการพฒนาสตรตอไป คดคาฟงกชนความแตกตางจากประชากรตอหนวยองศาอสระอนเปนทมาของคารากก าลงสองของคาความแตกตางโดยประมาณ (Root Mean

Square Error of Approximation = RMSEA) ดงสตรในตารางท 6.3 กลมทสาม ไดแก ดชน AIC,

CAIC, EVCI ซงไดกลาวรายละเอยดแลว 2 ดชนในกลมสดทายเปนดชนทใชเปรยบเทยบโมเดลการวจยวามความกลมกลนสงกวา (ดความหมายในตอนทกลาวถงดชน AIC) มากนอยเพยงไร ดชนเหลานมคาระหวาง 0 และ 1 และสวนใหญจะมคาใกล 1 เนองจากโมเดลอสระใหคาไค-สแควรสงมาก ดชนในกลมน ไดแก NFI, NNFI, CFI, IFI และ RFI นอกจากนยงม ดชน PNFI และ PGFI (Parsimony

Normed Fit Index and Parsimony Goodness-of-Fit Index) ซงเปนการปรบแกดชน NFI และ GFI ดวยองศาอสระ ดชนตวสดทายในกลมน คอ คาขนาดตวอยางวกฤต (Critical N = CN) ซงเปนขนาดของกลมตวอยางทจะท าใหคาไค-สแควรทไดมนยส าคญทางสถต สตรการค านวณดชนทงหมดในกลมน แสดงไวในตารางท 6.3

ในโปรแกรมลสเรล 8 ผลการวเคราะหขอมลจะมคาดชนตางๆ ตามทแสดงไวในตารางท 6.3 ส าหรบคาสถตโปรแกรมจะรายงายคาสถต พรอมทงชวงความเชอมน (confidence interval) ใหนกวจยตดสนใจไดทนทวาโมเดลมความตรงมากนอยเพยงใด

3.3 การประมาณระดบความกลมกลนในรายละเอยด ขนตอนนเปนการด าเนนงานภายหลงจากทนกวจยตรวจสอบความกลมกลนรวมทงหมดของโมเดลตามขนตอนท 3.2 แลว และไดผลวาโมเดลการวจยสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ วธการทใช คอ การวเคราะหความคลาดเคลอนหรอเศษหรอ (residual analysis) และดชนดดแปรโมเดล (model modification

index) ซงผเรยบเรยงไดอธบายความหมายและวธใชไปแลวในตอนตนเปนบางสวน และจะกลาวถงอกครงตอไป ผลจากการพจารณาดชนดดแปรโมเดล จะท าใหนกวจยสามารถปรบโมเดลได โมเดลใหมทสอดคลองกบขอมลเชงประจกษมากทสด อยางไรกตาม โมเดลทไดอาจจะยงไมใชโมเดลดทส ด (best model) นกวจยควรน าโมเดลไปทดสอบกบกลมตวอยางตางชด ในกรณทไมมกลมตวอยางตางชด และกลมตวอยางทท าการวจยมขนาดใหญมาก นกวจยอาจสมกลมตวอยางยอยมาทดสอบโมเดลเปนการตรวจสอบความตรงไขวอยางละเอยด (cross validation) ใหแนใจ โดยใชคาสถต FO,

RMSEA ดชน AIC, CAIC, EVCI, GFI และคาสถตอนๆ ทกลาวแลว หรออาจจะใชการทดสอบนยส าคญของความแตกตาง (significance test of discrepancy) เชน อตราสวนไลคลฮด (Likelihood Ratio = LR) ซงมคาเทากบการทดสอบผลตางของคาไค-สแควร การทดสอบตวคณลากรานจ (Lagrangian multiplier = LM) และการทดสอบวาลด (Wald test) การทดสอบดงกลาวนกวจยอาจท าไดโดยใชโปรแกรมลสเรล 8 แตท าไมไดในโปรแกรมลสเรล 7

220 บทท 6

เทาทกลาวมาทงหมดน ผ เรยบเรยงเชอวาคงจะท าใหผ อานไดเหนภาพรวมของโปรแกรม- ลสเรลตลอดจนหลกการท างาน และขนตอนการวเคราะหขอมลอยางชดเจนพอสมควร สงทควรทราบตอไป คอ การเขยนค าสงใหโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมล ซงจะกลาวในหวขอตอไป


นบแต Joreskog และ Sorbom ไดพฒนาโปรแกรมลสเรลตงแตเวอรชนแรกจนถงเวอรชนท 7 ผใชโปรแกรมลสเรลคอนขางมปญหาในการเขยนค าสง เพราะตองก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลการวจย และถายทอดเปนค าสงใหถกตอง และมกจะมปญหาเนองจากการก าหนดรายละเอยดของเมทรกซพารามเตอรในค าสง และการใชตวอกษรยอในการเขยนค าสง Joreskog และ Sorbom

(1993: 1-2) จงไดปรบปรงวธการเขยนค าสงใหงายขน และเรยกวธการเขยนทปรบปรงนวา ซมพลส (SIMPLIS) โปรแกรมลสเรลตงแตเวอรชนท 8 จงสามารถเขยนค าสงได 2 แบบ คอ สงดวยภาษา ลสเรลและภาษาซมพลส ถานกวจยสงดวยภาษาลสเรล จะไดผลการวเคราะหในแบบภาษาลสเรล คอ ไดคาประมาณพารามเตอรและคาสถตในรปเมทรกซ แตถาใชภาษาซมพลสจะเลอกไดวาตองการผลการวเคราะหแบบภาษาลสเรลหรอภาษาซมพลสในทนผเรยบเรยงน าเสนอวธเขยนค าสง 2 แบบ

1. การเขยนค าสงในโปรแกรมลสเรลดวยภาษาลสเรล

ลกษณะของค าสงแบงเปน 5 สวน คอ ค าสงเกยวกบชอเรอง (title) ขอมล (data) การสรางโมเดล (model construction) ผลการวเคราะห (output) รวมทงตวเลอกตางๆ และการสรางภาพแสดงเสนทางอทธพล (path diagram) ค าสงทกสวนใชตวยออกษรภาษาองกฤษ 2 ตว ยกเวนสวนสดทาย ดงน (Joreskog and Sorbom, 1989; 1993: 1993a)

1.1 ชอเรอง นกวจยอาจจะใสชองานการวเคราะห หรอชอปญหาวจยไวในสวนทเปนชอเรองไดโดยไมจ ากดความยาว มขอก าหนดเพยงแตวาขอความทจะใส ในบรรทดแรก ตองไมตงตนดวยตวอกษร DA และคอลมนสดทายของแตละบรรทดตองเวนวาง ขอความสวนนจะถกพมพออกในตอนตนของผลการวเคราะหแตละสวน

1.2 ขอมล

ค าสงในสวนของขอมลเปนการก าหนดรายละเอยดของขอมล และลกษณะของ เมทรกซทจะใหโปรแกรมลสเรลวเคราะห รปแบบของค าสงในสวนนตงตนดวยค าวา DA ตอดวยสญลกษณบอกลกษณะขอมล ซงอาจเขยนไดหลายแบบ รปแบบทงหมดของค าสงเกยวกบขอมลมดงตอไปน (ค าสงสวนทอยในเครองหมาย <> นน นกวจยเลอกใชเพยงตวเดยว สวนทเปนตวพมพเลก คอ สวนทนกวจยตองเตมรายละเอยดเกยวกบขอมล)

221 บทท 6

ในทน NG = จ านวนกลม (default = 1)

NI = จ านวนตวแปรสงเกตได นบรวมทงตวแปรภายนอกและภายใน

NO = จ านวนหนวยตวอยาง หรอขนาดของกลมตวอยาง (default = o เมอเปนคะแนนดบ) MA = ประเภทของเมทรกซทจะใหโปรแกรมลสเรลวเคราะห (default = CM) ม 6 แบบ

MM = เมทรกซโมเมนตรอบจดศนย AM = เมทรกซโมเมนตแตงเตม (augmented moment matrix)

CM = เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม

KM = เมทรกซสหสมพนธ OM = เมทรกซสหสมพนธของคะแนนเหมาะทสด (optimal scores)

PM = เมทรกซสหสมพนธโพลคอลค

RA = ขอมลทเปนคะแนนดบ

LA = ชอตวแรกสงเกตได ชอของตวแปรไมมการเวนวรรค ถาจะมการเวนวรรค ตองใสใน

เครองหมายค าพดเดยว และชอตวแปรควรมความยาวไมเกน 8 ตวอกษร

ถานกวจยไมใสชอตวแปร โปรแกรมลสเรลจะก าหนดคาใหเปน Y1, Y2, ….

<CM, KM, MM, OM, PM> เลอกเพยงตวเดยว

= ประเภทของเมทรกซทเปนขอมลทวเคราะห ผอานควรแยกความแตกตางระหวาง เมทรกซขอมล และเมทรกซทจะใหโปรแกรมลสเรลวเคราะห

DA NG=n NI=k NO=N MA=<MM, AM, CM, KM, OM, PM>

LA

<fixed format or *>

<labels>

<CM, KM, MM, OM, PM, RA>

<fixed format or *>

<data matrix or records>

<ME, SD>

<fixed format or *>

<data>

SE

222 บทท 6

ME = คาเฉลยของตวแปร

SD = คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของตวแปร

* = สวนทละไวโดยไมตองก าหนด (default)

การเขยนค าสงเกยวกบขอมลทน าเสนอน ผเรยบเรยงใหรายการค าสงในการใสเมทรกซขอมลทนกวจยเตรยมไวแลว ซงอาจเตรยมโดยโปรแกรมรลส หรอ SPSS กได นกวจยอาจใสขอมลโดยการพมพเมทรกซเขาไป หรอใสขอมลในรปของไฟลใหโปรแกรมคอมพวเตอรอานจากไฟลกได นอกจากนนกวจยอาจใสขอมลทเปนคะแนนดบแทนเมทรกซกได แตผเรยบเรยงมประสบการณวาการใสขอมลในรปเมทรกซจะประหยดเวลาคอมพวเตอรในการวเคราะห และสะดวกกวาการใสขอมลดบผอานจะดตวอยางรปแบบค าสงของการใสขอมลดบและเมทรกซขอมลไดในบทตอไป

ในกรณทนกวจยเตรยมเมทรกซสหสมพนธไวเรยงตามตวแปรแบบหนง แตในการวเคราะหตองการสลบทตวแปร นกวจยไมจ าเปนตองพมพเมทรกซใหม เพยงแตใชค าสงใหโปรแกรมลสเรลจดล าดบตวแปรใหม โดยใชค าสง SE ถาตวแปรทตองการจดล าดบมจ านวนนอยกวาตวแปรใน เมทรกซ นกวจยตองใสเครองหมาย / ตามหลงดวย เชน ในเมทรกซสหสมพนธมตวแปรภายนอกสงเกตได 3 ตว ตวแปรภายในสงเกตได 5 ตว เรยงล าดบจาก X1, X2, X3, Y1, Y2, Y3, Y4, Y5 โปรแกรมลสเรลจะรบเมทรกซเรยนจากตวแปรภายในสงเกตไดไปหาตวแปรสงเกตภายนอกสงเกตไดจงตองเรยงล าดบตวแปรทง 8 ตวใหม ดงน SE

4 5 6 7 8 1 2 3

ถาตองการวเคราะหขอมลเฉพาะตวแปร Y1, Y2, X2, X3 ใชค าสง SE

4 5 2 3 /

1.3 การสรางโมเดล

ค าสงในสวนนเปนการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล และใสเขาคอมพวเตอร โดยบอกรปแบบของเมทรกซ (Matrix form = mf) และสถานะของเมทรกซ (Matrix mode = mm)

ของเมทรกซทงแปดพารามเตอรทไดก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลไว ดงทไดกลาวมาแลวในตอนตน จากนนเปนการก าหนดสถานะของพารามเตอรแตละตวทนกวจยตองการเปลยนแปลงจากทไดก าหนดไวในเมทรกซรวมทงหมด รปแบบของค าสงมดงน

223 บทท 6

ในทน NY = จ านวนตวแปรภายในสงเกตได (Y) (default = o)

NX = จ านวนตวแปรภายนอกสงเกตได (X) (default = o)

NE = จ านวนตวแปรภายในแฝง (E) (default = o)

LX, LY, GA, BE, PH, PS, TD, TE

= เมทรกซพารามเตอรทง 8 เมทรกซ ซงมรปแบบและสถานะตามตารางท 6.1

LE = ชอตวแปรภายในแฝง (E)

LK = ชอตวแปรภายนอกแฝง (K)

FI = ก าหนดสถานะใหเปนพารามเตอรก าหนด

FR = ก าหนดสถานะใหเปนพารามเตอรอสระ

VA = การก าหนดคาของพารามเตอรในเมทรกซ ST = การก าหนดคาตงตน (starting values) ของพารามเตอรในเมทรกซ

PATH/DIAGRAM = ค าสงใหสรางภาพโมเดลแสดงอทธพลเปนค าสงยกเวนตองเขยนเตมค า และมใชเฉพาะโปรแกรมลสเรล 8

1.4 ผลการวเคราะห ค าสงในสวนนเปนการก าหนดลกษณะของผลการวเคราะหทนกวจยตองการค าสงแยกออกเปน 4 กลม วธการเขยนค าสงตองน าค าสงในแตละกลมมาเขยนรวมกน โดยเขยนตามหลงค าวา OU รายละเอยดของค าสงทง 4 กลม มดงน

MO NY=p NX=q NE=m NK=n

LX=<mf,mm>LY=<mf,mm>GA=<mf,mm>BE<mf,mm>PH<mf,mm>C

PS=<mf,mm>TD=<mf,mm>TE=<mf,mm>

LE

<fixed format or *>

LK

<fixed format or *>

<labels>

<FI,FR>LX(I,j)LY(I,j)GA(I,j)BE(I,j)PH(I,j)PS(I,j)TD(I,j)TE(I,j)

<VA,ST>valueLX(I,j)LY(I,j)GA(I,j)BE(I,j)PH(I,j)PS(I,j)TD(I,j)TE(I,j)

224 บทท 6

1.4.1 ค าสงก าหนดวธการประมาณคาพารามเตอร

ME = วธการประมาณคาพารามเตอร (default = ML) ซงท าได 7 แบบ คอ

IV = วธตวแปรอนสทรเมนทล (IV)

TS = วธก าลงสองนอยทสดสองขนตอน (TSLS)

UL = วธก าลงสองนอยทสดไมถวงน าหนก (ULS)

GL = วธก าลงสองนอยทสดวางนยทวไป (GLS)

ML = วธไลคลฮดสงสด (ML)

WL = วธก าลงสองนอยทสดถวงน าหนกทวไป (WLS)

DW = วธก าลงสองนอยทสดถวงน าหนกแนวทแยง (DWLS)

1.4.2 ค าสงก าหนดใหพมพแสดงผลการวเคราะห

SE = แสดงคาความคลาดเคลอน

TV = แสดงคาสถตท PC = แสดงเมทรกซสหสมพนธของคาประมาณพารามเตอร RS = แสดงผลการวเคราะหความคลาดเคลอน ไดแก ความคลาดเคลอนในรปคะแนนดบ

และคะแนนมาตรฐาน, คว-พลอต, เมทรกซสหสมพนธ EF = แสดงอทธพลรวม (total effects) และอทธพลทางออม (indirect effects)

MR = ผลการวเคราะหเบดเตลด

MI = แสดงดชนดดแปรโมเดล

FS = แสดงสมประสทธการถดถอยคะแนนองคประกอบ

SS = แสดงผลการวเคราะหในรปคะแนนมาตรฐานเฉพาะตวแปรแฝง SC = แสดงผลการวเคราะหในรปคะแนนมาตรฐานทกตวแปร

AL = ใหพมพผลการวเคราะหทงหมด

TO = ใหพมพบรรทดละ 80 คอลมน เปน default

WP = ใหพมพบรรทดละ 132 คอลมน

OU ME = <IV, TS, UL, GL, ML, WL, DW>

OU SE TV PC RS EF MR MI FS SS SC AL <TO, WP>, ND=d

225 บทท 6

ND = แสดงผลการวเคราะห มต าแหนงทศนยม 0-8 ต าแหนง (default = 2)

1.4.3 ค าสงก าหนดใหโปรแกรมลสเรลบนทกผลการวเคราะหขอมลทเปนพารามเตอร ทง 8 เมทรกซลงในไฟล

1.4.4 ค าสงก าหนดใหโปรแกรมใชเวลาในการวเคราะหขอมล

TM = เวลาสงสดเปนวนาทในการวเคราะหขอมล (default = 172,800 วนาท) IT = จ านวนครงในการค านวณทวนซ า (iteration) คา default คอ สามเทาของจ านวน

พารามเตอรอสระ

AD = การตรวจสอบการยอมรบผลการวเคราะห โปรแกรมลสเรลจะค านวณทวนซ าเพยง 10 ครง ถากลไกตรวจสอบการยอมรบได พบวา คาประมาณพารามเตอรยงไมล- เขาหากน (converge) ใน 10 ครง โปรแกรมจะหยดท างาน ถาตองการใชค านวณ

ทวนซ ามากกวานน ตองใชค าสง AD = OFF

EP = เกณฑในการตรวจสอบการลเขาหากน (default = 0.000001)

การเขยนค าสงทกลาวมาทงหมดน ถาเนอทในแตละบรรทดไมพอจะตองขนบรรทดใหมจะตองพมพตวอกษร C ใหโปรแกรมลสเรลรวายงมขอความตอเนอง การพมพค าสงจะตองใชโปรแกรมทใหอกษรแอสก (ASCII) โดยไมมการกดปมแทบ (TAB) ผเรยบเรยงใชโปรแกรม QEDIT

หรอ EDLIN ในการพมพค าสงทงหมด Joreskog และ Sorbom (1989: 34) เสนอแนะใหใชโปรแกรมอนๆ เพมเตมไดอก คอ Microsoft M., Norton’s Editor และ Lugaru’s Epsilon เมอพมพค าสงแลวใหบนทกไวในไฟล ชอไฟลควรมชอสกล .INP เพอจะไดแยกจากไฟลผลการวเคราะหขอมล

จากโมเดลลสเรลทเสนอในภาพท 6.4 และการก าหนดขอมลจ าเพาะ ซงแสดงไวในภาพท 6.5

ผเรยบเรยงน าขอมลซงอยในรปของเมทรกซสหสมพนธเพยรสนระหวางตวแปรสงเกตได และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานใสเปนขอมลส าหรบการวเคราะหเปนตวอยาง ค าสงเกยวกบผงการวเคราะหก าหนดใหโปรแกรมลสเรลวเคราะหอทธพลส าหรบโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวด ซงจะไดกลาวโดยละเอยดในการวเคราะหโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน ซงผเรยบเรยงพมพและบนทกไวในไฟลชอ ACHM.INP มดงน

OU LY =<filename> LX=< filename>---TE=< filename>

OU TM =t IT=n AD=<m, OFF> EP=<epsilon>

226 บทท 6

PATH ANALYSIS FOR ACHIEVEMENT MODEL

DA NI=11 NO=364 MA=CM

LA

‘Y1’ ‘Y2’ ‘T3’ ‘Y4’ ‘Y5’ ‘T6’ ‘X1’ ‘X2’ ‘X3’ ‘X4’ ‘X5’ KM

1.00

0.72 1.00

0.35 0.42 0.78 1.00

0.40 0.45 0.78 1.00

0.32 0.38 0.56 0.59 1.00

0.29 0.34 0.42 0.44 0.75 1.00

0.27 0.35 0.30 0.25 0.16 0.12 1.00

0.21 0.30 0.29 0.21 0.15 0.08 0.38 1.00

0.23 0.22 0.06 0.08 0.17 0.16 0.30 0.27 1.00

0.18 0.23 0.04 0.01 0.15 0.14 0.14 0.19 0.47 1.00

0.15 0.17 0.09 0.07 0.13 0.15 0.10 0.17 0.35 0.30 1.00

SD

3.65 3.30 1.45 1.86 2.45 2.37 2.59 2.38 2.75 2.69 2.98

MO NY=6 NX=5 NE=3 NK=2 C

LX=FU,FI LY=FU,FI BE=SD,FI GA=FU,FR PH=SY,FR PS=SY,FR C

TE=DI,FR TD=DI,FR

FR LY(2,1) LY(4,2) LY(6,3) LX(2,1) LX(3,1) LX(4,2) LX(5,2)

ST 1 LY(1,1) LY(3,2) LY(5,3) LX(1,1) LX(3,2)

FR BE(2,1) BE(3,1) BE(3,2)

FI PS(2,1) PS(3,1) PS(3,2) GA(1,2)

ST O PS(2,1) PS(3,1) GA(1,2)

LE

‘SUPPORT’ ‘ASPIRATN’ ‘ACHIEVEM’

‘SES’ ‘EXPECTN’

227 บทท 6

การวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล 7 มลกษณะตางจากโปรแกรมทางสถต เชน SPSS กลาวคอ โปรแกรมทางสถตอนๆ มลกษณะการไดตอบระหวางผใชกบเครองตลอดการวเคราะหซงผใชไดเหนผลการวเคราะหเปนระยะๆ แตโปรแกรมลสเรล 7 นน ผชาจะเหนแตเครองหมายชอโปรแกรม และมขอความบอกวาเครองคอมพวเตอรก าลงท างานขนตอนใด เมอวเคราะหเสรจจะใหผลการวเคราะหในไฟลผลการวเคราะหทผใชตองก าหนดไวลวงหนา และเรยกค าสงใหพมพผลการวเคราะหขอมล วธการใชโปรแกรมลสเรลในตอนเรมตนใชค าสงได 2 แบบ เมอเขาสโปรแกรมแลว ดงน แบบท 1 พมพค าสง LISREL 8 ACHM.INP ACHM.OU แลวกดปม RETURN

แบบท 2 พมพค าสง LISREL 8 แลวกดปม RETURN

เครองถามชอไฟลขอมล พมพ ACHM.INT แลวกดปม RETURN

เครองถามชอไฟลผลการวเคราะห พมพ ACHM.OUT แลวกดปม RETURN

1.5 การสรางภาพแสดงเสนทางอทธพล

ค าสงในสวนนเปนสวนทเพมขนมาใหมในโปรแกรมลสเรล 8 จดวาเปนค าสงทเกยวกบผลการวเคราะหขอมลดวยเชนเดยวกบหวขอ 1.4 แตผเรยบเรยงแยกสอนเปนหวขอหนงตางหากเนองจากค าสงในสวนนท าใหโปรแกรมลสเรลท างานในลกษณะทมการโตตอบกบผใชโปรแกรมไดดวย นอกจากนยงมคณสมบตพเศษอก 3 ประการ ประการแรก โปรแกรมสามารถวาดแผนภาพแสดงอทธพลของโมเดลการวจยใหผใชโปรแกรมพมพออกมาได ประการทสอง ผใชโปรแกรมอาจตวค าสงวาดวย การสรางโมเดลออกทงหมดแลวจงสรางโมเดลโดยการโตตอบกบเครองคอมพวเตอรลากเสนแสดงเสนทางอทธพลโดยไมตองพะวงกบลกษณะขอมลจ าเพาะของเมทรซพารามเตอร ประการทสาม ผใชโปรแกรมสามารถตรวจสอบความตรงของโมเดลทไดทนท และใชประโยชนจากดชนดดแปรโมเดล ปรบโมเดลใหไดโมเดลดทสดในการโตตอบกบเครองไดเลย โดยไมตองใชโปรแกรมวเคราะหขอมลส าหรบโมเดลแตละโมเดลทปรบแกเหมอนใน โปรแกรมลสเรล 7

วธการเขยนค าสง มรปแบบดงน

ค าสงนตองใชตวอกษรเตม ไมใชตวยอ และตองพมพลงในบรรทดกอนบรรทดทตงตนดวยค าวา OU หรอค าสงเกยวกบผลการวเคราะห คาระดบนยส าคญของคาสถต t ทเปน default

คอ 0.05 และคาระดบนยส าคญของคาดชนดดแปรโมเดลทเปน default คอ 0.05 ถาตองการเปลยนแปลงเปนอยางอนใหระบในค าสงขางตน

เมอวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล 8 ทมค าสง PATH DIAGRAM และเครองคอมพวเตอรวเคราะหขอมลเรยบรอยแลว บนจอภาพจะมภาพแสดงอทธพล (path diagram) พรอม

PATH DIAGRAM TV=<value> MI=<value>

228 บทท 6

ทงคาประมาณของพารามเตอร และเมอผใชกดปมอกษรยอตางๆ จะไดภาพแสดงอทธพลแตกตางกน รวม 7 ภาพ ดงน (ผใชสามารถกดปมกลบไปกลบมา เพอดภาพแตละภาพได) T - ใหภาพแสดงอทธพล พรอมกบคาสถต t(t-values)

E - ใหภาพแสดงอทธพล พรอมกบคาประมาณพารามเตอร (parameter

estimates)

B - ใหภาพแสดงอทธพลระหวางตวแปรในโมเดล (basic model)

S - ใหภาพแสดงอทธพลของโมเดลสมการโครงสรางระหวางตวแปรแฝง X - ใหภาพแสดงอทธพลของโมเดลการวดทเปนตวแปรภายนอก

Y - ใหภาพแสดงอทธพลของโมเดลากรวดทเปนตวแปรภายใน

R - ใหภาพแสดงอทธพลของโมเดล รวมทงความคลาดเคลอนทสมพนธกน

ในขณะทดภาพแสดงอทธพล ผใชอาจสงใหเครองท างานตอไปนไดโดยกดปม

P - พมพภาพทอยบนจอภาพออกทางเครองพมพ

Z - ดงภาพขยายใหใหญขน

F1 - ขอความชวยเหลอ

Q - เลกดภาพ

S - บนทกภาพไวในไฟล ควรใสชอสกล .PDM

โดยปรกตในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลผลการวเคราะหทไดมาควรจะตองมการตรวจสอบระดบความกลมกลนของโมเดลตามทไดกลาวมาแลว ผใชท าไดโดยกดปม F จอภาพจะแสดงดชนทใชในการวดระดบความกลมกลนทงหมด และถาตองการกลบมาดภาพใหม ท าไดโ ดยกดปม Esc เมอดชนวดระดบความกลมกลนแสดงวา โมเดลยงไมสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ นกวจยอาจปรบโมเดลโดยท างานดงตอไปน ก) กดปม M จอภาพแสดงแผนภาพอทธพลพรอมดชนดดแปร เพอใหทราบวาควรจะตองลด หรอเพมเสนแสดงอทธพลเสนใด

ข) กดปม E จอภาพแสดงแผนภาพอทธพลพรอมคาประมาณพารามเตอร ค) เตมหรอลบเสนแสดงอทธพล โดยใชปมเครองหมายลกศรจนเครองหมายรปสเหลยมผนผาบนจอภาพไปอยทต าแหนงตวแปรทตองการใหเปนสาเหตแลวกดปม ENTER จากนนเลอนเครองหมายรปสเหลยมผนผาบนจอภาพไปต าแหนงตวแปรอกตวหนงทตองการใหเปนผล แลวกดปม ENTER ถาในจอภาพมเสนแสดงอทธพลระหวางตวแปรทงสองอยกอน การท างานดงกลาวมผลท าใหเสนอทธพลนนถกลบออก ถาเดมยงไมมเสนแสดงอทธพลการท างานดงกลาวเปนการเตมเสนแสดงอทธพล เมอเตมหรอลบเรยบรอยแลว ควรตรวจสอบวา เสนอทธพลดงกลาวไดถกเปลยนแปลง แลวโดยกดปม M และ T

229 บทท 6

ง) กดปม F3 เพอใหเครองวเคราะหขอมลหาคาประมาณพารามเตอรจากโมเดลทปรบ-

ใหม

จ) ตรวจดภาพแสดงอทธพลทไดใหม โดยกดปม T, E, B, S, X, Y, R และตรวจสอบระดบความกลมกลนของโมเดล และรายละเอยดโดยกดปม F ถาตองการปรบโมเดลตอใหกดปม M

และด าเนนการใหมตงแตขอ ก) อนงในขณะทจอภาพแสดงแผนภาพอทธพลพรอมดชนดดแปรนน ถากดปม A จอภาพจะแสดงภาพทมดชนดดแปรทกคา สลบกบดชนดดแปรทมคาสงสดใหเหน

จากการท างานในขอ ค) เพอเตมเสนแสดงอทธพลนอ านวยประโยชนส าหรบผใชโปรแกรมมาก ผใชอาจเรมตนโดยใสค าสงเกยวกบชอเรองและขอมลเทานน ตอดวยค าสง PATH

DIAGRAM บนจอภาพจะไดแผนภาพแสดงเฉพาะตวแปรทผใชใสเขาเครองคอมพวเตอร ไมมเสนทางอทธพล เรยกวา แผนภาพวาง (empty path diagram) จากนนผใชโปรแกรมเตมเสนทแยงอทธพลในภาพ โดยการท างานตามขอ ค) แลวกดปม F3 โดยควรจะเตมเสนอทธพลตามโมเดลการวจยทมพนฐานการสรางจากทฤษฎเทานน และด าเนนการตอไปจนกวาจะไดโมเดลทดทสด (best model)

ซงควรบนทกดวยปม S และเรยกชอไฟลมาพมพดวยค าสง

ในทน UL คอ ระยะทางจากขอบซายขวาถงมมบนซายขวาของภาพ default คอ 0,0

ซม. SI คอ ขนาดความกวางของภาพในหนวยเซนตเมตร default คอ ขนาดยาว 10 ซม. กวาง 8 ซม. ถาตองการเปลยนขนาดของภาพ ท าไดโดยก าหนด SI = 15, 10 หรอถาตองการก าหนดขนาดในหนวยนว ใหใช SI=8,6 IN

2. การเขยนค าสงในโปรแกรมลสเรลดวยภาษาซมพลส

ภาษาซมพลส เปนค าสงใหโปรแกรมลสเรลท างานทมวธการใชงาย และสะดวกกวาภาษาลสเรล Joreskog และ Sorbom (1993a) ไดพฒนาขนใชส าหรบโปรแกรมลสเรล 8 รบค าสงทงภาษาลสเรล และภาษาซมพลส มเงอนไขวา ถาสงดวยภาษาซมพลส ผใชโปรแกรมเลอกไดวา จะใหผลการวเคราะหขอมลแสดงในรปภาษาซมพลส หรอภาษาลสเรลได แตถาใชค าสงภาษาลสเรลจะไดผลการวเคราะหในรปภาษาลสเรลอยางเดยว ผเรยบเรยงเขาใจวาเปนเจตนาของ Joreskog และ Sorbom

ทตองการใหนกวจยใชภาษาซมพลส ซงงายและสะดวกกวาเดมมาก

ลกษณะค าสงในภาษาซมพลสม 5 สวน เชนเดยวกบในภาษาลสเรล คอ ค าสงเกยวกบชอเรอง ขอมล การสรางโมเดล ผลการวเคราะหซงรวมตวเลอกตางๆ และการท าแผนภาพแสดงเสนทางอทธพล หลกการในการเขยนค าสงเปนแบบเดยวกน แตวธการเขยนค าสงในภาษาลสเรลใชตวยอเพยง 2 ตว สวนภาษาซมพลสใชค าเตม การพมพค าสงในภาษาซมพลสไมตองใชอกษรตวพมพใหญ

PATHDIAG <filename> UL=<values> SI=<values>

230 บทท 6

ใชตวพมพเลกได ถาค าสงแตละบรรทดยาวเกนกวาทจะพมพไดในหนงบรรทดใหพมพตอไปเรอยๆ โดยหามใชปม RETURN และปม LINE FEED เพราะถาใชเครองคอมพวเตอรจะรบบรรทดนนวาเปนค าสงใหญ การพมพตองใชโปรแกรมทพมพเปนภาษาแอสกลวนๆ ไมมเครองหมายอนเชนเดยวกบการพมพค าสงในภาษาลสเรล รายละเอยดของค าสงแตละสวน มดงน 2.1 ชอเรอง ขอความทเปนชองานจะมค าวา Title หรอไมกได แตตองไมตงตนดวยค า 3 ค า ตอไปน คอ DA, Observed Variables, Labels เพราะเปนค าทตรงกบค าสงเกยวกบขอมล ถาจะไดค าดงกลาว ควรพมพเครองหมายอศเจรย (!) หนาขอความนน เครองจะรบรวาไมใชค าสง เพอความปลอดภยควรพมพเครองหมายอศเจรยทกครง 2.2 ขอมล

ค าสงในสวนนเปนการก าหนดรายละเอยดขอมล ซงอาจอยในรปคะแนนดบ หรอเมทรกซ ขอมลอาจอยในไฟลหรอผใชพมพรวมไปกบค าสง ถาเปนขอมลดบผใชตองจดการกบขอมลขาดหายใหเรยบรอยโดยใชโปรแกรมพรลส ผเรยบเรยงมความเหนวาการใสขอมลในรปเมทรกซสหสมพนธสะดวกมากทสด ลกษณะของค าสงมขอความทตองพมพและมขอความทผใชตองพมพเตมตามรายลเอยดของขอมล สวนทอยในเครองหมาย <> คอ สงทตองเตมแตละบรรทด คอ ค าสง ถาจะเอามาพมพตอกนตองคนดวยเครองหมาย; รปแบบของค าสงมดงน

โปรแกรมลสเรล 8 รบชอตวแปรไมวาจะพมพดวยอกษรตวพมพใหญหรอเลก แตตองไมเกน 8 ตวอกษร ถามทวางคนในชอตวแปรจะตองใสชอตวแปรในเครองหมายค าพดเดยว ‘-’ โดยทวไปนกวจยนยมพมพชอตวแปรสงเกตไดดวยตวพมพใหญ และชอตวแปรแฝงดวยตวพมพเลก ส าหรบขอมลนกวจยอาจใสขอมลเปนเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมแทน โดยพมพ

Opserved Variables : <variable names>

Correla tion Matrix

<fixed format or default>

<data matrix>

Means : <values>

Standard Deviations : <values>

Reorder Variables : <variable names>

Sample Size : <number>

Latent Variables : <variable names>

231 บทท 6

ค าวา Covariance Matrix และถาเปนขอมลดบ พมพค าวา Raw Data แทนค าวา Correlation

Matrix ถาขอมลเกบไวในไฟล จะตองเพมค าวา from ดงตวอยาง

การพมพเมทรกซสหสมพนธอาจพมพเปนเมทรกซเตมรป หรอพมพเฉพาะสมาชกใตและในแนวทแยงกได โดยก าหนดค าสงวา FULL หรอ S การพมพควรพมพตามรปแบบเมทรกซ ซงผเรยบเรยงมความเหนวางายตอการตรวจเชค หรออาจพมพเรยงตอกนใหเปนบรรทดเดยวกไดในกรณทมขอมลนอย วธการพมพเมทรกซดงกลาวเปนแบบเดยวกบในภาษาลสเรลเชนเดยวกบค าสงขนาดกลมตวอยาง และการสลบทตวแปร

2.3 การสรางโมเดล

การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลในภาษาซมพลสสะดวกกวาภาษาลสเรลมาก นกวจยเพยงแตถายทอดเสนทางอทธพลตามโมเดลการวจยลงเปนค าสงโดยตรง โดยใชค าสงระบความสมพนธได 2 วธ ซงนกวจยสารารถใชแบบใดกได ดงน

ในกรณทโมเดลการวจยซบซอน การพมพอาจท าใหเสยเวลา ผเรยบเรยงเสนอใหตดการเขยนค าสงในสวนน แลวใชค าสง PATH DIAGRAM สรางโมเดลโดยการลากเสนตามโมเดลการวจย จะท าใหมความผดพลาดนอยกวาการพมพค าสงระบความสมพนธ ค าสงในการสวนนเทยบไดกบการก าหนดรปแบบและสถานะของเมทรกซในภาษาลสเรลนนเอง ค าสงในการก าหนดคาตงตน (Starting values) ในภาษาลสเรล ตองใชควบคไปกบค าสงระบความสมพนธ เชน ถาตองการใหคาตงตนของอทธพลจากตวแปร SES ไปตวแปร X1 เปน 1

ตองใชค าสง ตอไปนภายใตค าสง Relationships

X1 = (1)*SES

Correlation Matrix from File <filename>

Means from File <filename>

Relationships

<dependent variable names> = <independent variable names>

Paths

<independent variable names<-> <dependent variable names>

232 บทท 6

X1 = SES

นอกจากนนกวจยตองก าหนดหนวยการวด (Scale) ของตวแปรแฝง โดยใชตวแปรสงเกตไดตวใดตวหนง เปนตวแปรอางอง (reference variable) ซงถาไมก าหนด โปรแกรมจะเปลยนตวแปรแฝงนนเปนคะแนนมาตรฐาน การก าหนดค าสงนนคลายกบการก าหนดคาตงตน คอ ก าหนดใหความสมพนธนนเปนพารามเตอรก าหนดโดยใชค าสง X1 = 1*SES

ในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลทวไป นกวจยมกก าหนดใหความแปรปรวนหรอความแปรปรวนรวมของตวแปรหรอความคลาดเคลอนเปนพารามเตอรอสระ แตนกวจยอาจตองการใหเปนพารามเตอรก าหนด หรอตองการใหมคาเทากบพารามเตอรตวอน ท าไดโดยใชค าสงดงตวอยางเฉพาะบางค าสงตอไปน

2.4 ผลการวเคราะห ค าสงในสวนนเปนการก าหนดลกษณะของผลการวเคราะหขอมลทนกวจยตองการ วธการเขยนค าสงอาจใชแบบค าสงเตม หรอถายอแบบภาษาลสเรลภายใตค าสง Options ได ดงรปแบบตอไปน ซงนกวจยสามารถเลอกใชแบบใดแบบหนงได

Let the Error Variance of SUPPORT be a

Let the Errors between support and ASPIRATN Correlate

Set the Covariances of SES and EXPECTN to O

Set the Error Covariance between X1 and X2 to O

Set the Error Covariance of X1-X2 and Y3-Y4 Free

Print Residuals

Wide Print

Number of Decimals = <n>

Method of Estimation = <method name in full>

Admissibility Check = <off>

Iterations = <n>

Save Sigma in File <filename> Options : RS WP ND=<n> ME=<IV, TSLS, ULS, GLS, ML, WLS,

DWLS> AD=<OFF> IT=<n> SI=<filename>

233 บทท 6

ส ารบผลการวเคราะหขอมล ถาตองการผลการวเคราะหในภาษาซมพลสไมตอง เขยนค าสงเพราะเปน default แลว แตถาตองการผลการวเคราะหในภาษาลสเรลใหใชค าสงตอไปน

2.5 การสรางภาพแสดงเสนทางอทธพล

ค าสงในสวนนเหมอนกบค าสงในภาษาลสเรล ทไดอธบายไวแลวในหวขอ 1.5

หลงจากใชค าสงในสวนนแลว ตอดวยบรรทดค าสง End of Problem เพอใหเครองคอมพวเตอรรบรวาจบค าสง ค าสงนเปนตวเลอกและจะไมใสกได ค าสงนจะมประโยชนเมอผใชโปรแกรมตองการวเคราะหขอมลหลายชดพรอมกนคราวเดยว ขอควรระวง คอ กรณผวจยมกลมตวอยางหลายชด ค าสงจบโปรแกรมตองใสไวตอนทายสด มใชตอนทายค าสงส าหรบกลมตวอยางแตละกลม

จากโมเดลลสเรลทเสนอไวในภาพท 6.4 ผเรยบเรยงน าขอมลซงอยในรปของเมทรกซสหสมพนธเพยรสนระหวางตวแปรสงเกตได และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานใสเปนขอมลส าหรบวเคราะห โมเดลนเปนโมเดลเดยวกบทผเรยบเรยงเสนอเปนตวอยางค าสงในภาษาลสเรล เมอน ามาเขยนค าสงในภาษาซมพลส และบนทกไวในไฟลค าสงชอ SACHM.INP มดงน (ผอานควรสงเกตดวยวาในตวอยางค าสงภาษาซมพลสน ผเรยบเรยงมไดใสค าสงของผลการวเคราะหในภาษาลสเรล ดงนน ผลการวเคราะหตามค าสงนจะไดในภาษาซมพลส ถาจะขอผลการวเคราะหในภาษาลสเรลตองเพมค าสงอกบรรทดหนง ดงทกลาวไวในขอ 2.4 ขางตน)

LISREL Output : SS SC EF SE VA MR PS PC PT

234 บทท 6

Path Analysis for Achievment Model

Observed Variables: Y1 – Y6, X1 – X5

Correlation Matrix

1.00

0.72 1.00

0.32 0.42 1.00

0.45 0.45 0.78 1.00

0.32 0.38 0.56 0.59 1.00

0.29 0.34 0.42 0.44 0.75 1.00

0.27 0.35 0.30 0.25 0.16 0.12 1.00

0.21 0.30 0.29 0.21 0.15 0.08 0.38 1.00

0.23 0.22 0.06 0.08 0.17 0.16 0.30 0.27 1.00

0.18 0.23 0.04 0.01 0.15 0.14 0.14 0.19 0.47 1.00

0.15 0.17 0.09 0.07 0.13 0.15 0.10 0.17 0.35 0.30 1.00

Standard Deviations : 3.65 3.30 1.45 1.68 2.45 2.37 2.59 2.38 2.75 2.69 2.98

Sample Size : 364

Latent Variables: Support Aspiratn Achievem Ses Expectn

Relationships

Y1 = 1*Support

Y2 = Support

Y3 = I*Aspiratn

Y4 = Aspirath

Y5 = I*Achievem

Y6 = Achievem

X1 = I*Ses

X2 X3 = Ses

X3 = I*Expectnn

X4 X5 = Expectn

Support = Ses

235 บทท 6


ผลการวเคราะหขอมลดวยค าสงในภาษาลสเรล และภาษาซมพลส เสนอไวในภาคผนวก ก1 และ ก2 ในหวขอนผเรยบเรยงเพยงแตสรปรายการของผลการวเคราะหขอมล ผอานควรเทยบดกบผลการวเคราะหในภาคผนวก สวนการแปลความหมายผลการวเคราะหจะไดกลาวถงในบทท 4-8

ตอไป ลกษณะของผลการวเคราะหขอมลในภาษาซมพลสจะอยในรปสมการ ส าหรบผลการวเคราะหขอมลในภาษาลสเรลจะอยในรปเมทรกซ สาระส าคญของผลาการวเคราะหทงสองภาษาตรงกน แตผลการวเคราะหในภาษาลสเรลจะมรายละเอยดมากวาเลกนอย

รายการผลการวเคราะหในภาษาลสเรลมดงตอไปน - ค าสงทผใชงานสงการใหโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมล

- เมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทโปรแกรมลสเรลใชวเคราะหขอมล

- การก าหนดขอมลจ าเพาของพารามเตอรทง 8 เมทรกซ (PARAMETER SPECIFICATION)

- คาประมาณพารามเตอร (LISREL ESTIMATES)

- คาสถตเทยบความกลมกลน (GOODNESS-OF-FIT STATISTICS)

- ขอมลส าหรบการวเคราะหความคลาดเคลอน

- ดชนดดแปรโมเดล (MODIFICAION INDICES)

- ผลการวเคราะหในรปคะแนนมาตรฐาน (STANDARDIZED SOLUTION)

- อทธพลทางตรง ทางออม และอทธพลรวม (DIRECT, INDIRECT AND TOTAL EFFECS)

-แผนภาพแสดงเสนอทธพล (Path Diagrem)

สรป ลสเรลมความหมายแยกเปนสามนย นยแรก หมายถง โมเดลการวจยทมความส าคญส าหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร นยทสอง หมายถง ภาษาทใชในการเขยนค าสงโปรแกรมภาษาส าหรบโปรแกรมลสเรล และนยทสาม หมายถง โปรแกรมส าเรจรปคอมพวเตอรทใชวเคราะหขอมลทางสถต โปรแกรมลสเรลเปนโปรแกรมทมคณลกษณะทวไป ครอบคลมการวเคราะหขอมลทางสถตเกอบทกรปแบบ เมอเขาใจหลกการท างานของการวเคราะหโมเดลลสเรลจะเขาใจเอกลกษณของการวเคราะหขอมลทางสถตทกชนดวา วธการวเคราะหขอมลทางสถตดวยวธการหลากหลายนนแทจรงมรปแบบเดยว คอ การวเคราะหเพอตรวจสองความสอดคลองกลมกลนระหวางโมเดลการวจยกบขอมลเชงประจกษ หวใจส าคญของการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรล คอ การเปรยบเทยบเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทไดจากขอมลเชงประจกษกบเมทรกซทไดจากคาประมาณพารามเตอรทค านวณจากโมเดลการวจย โมเดลในโปรแกรมลสเรลประกอบดวย โมเดลการวดส าหรบตวแปรภายนอกและตวแปรภายในสองโมเดล และโมเดลสมการโครงสรางแสดง

236 บทท 6

ความสมพนธระหวางตวแปรแฝง จากโมเดลใหญเมอแยกสวนเปนโมเดลยอยจะไดโมเดลการวจยทเปนโมเดลส าหรบการวเคราะหขอมลทางสถตเกอบทกประเภท แตละโมเดลนกวจยอาจผอนคลายขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมลใหนอยลงได เพราะโปรแกรมลสเรลมขอตกลงเบองตนนอยกวาในการวเคราะหขอมลทางสถตแบบดงเดม นอกจากน นกวจยยงอาจปรบโมเดลการวจยในขอบขายของทฤษฎ เพอใหไดโมเดลการวจยทดทสด

หวขอส าคญในบทนทผอานตองเรยนรกอนใชงานโปรแกรมลสเรลเมอมโมเดลการวจยแลว คอ การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล การประมาณคาพารามเตอร การตรวจสอบความตรงของโมเดล และวธการเขยนค าสงในโปรแกรมลสเรลดวยภาษาลสเรล และภาษาซมพลส ส าหรบหวขอแรกการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลเปนการเรยนรรปแบบและสถานะของเมทรกซพารามเตอรในโมเดลลสเรล ซงจะชวยใหนกวจยเขยนค าสงอานและแปลความหมายผลการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลไดถกตอง หวขอการระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดลจะชวยใหนกวจยสามารถตรวจสอบไดลวงหนากอนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลวา ขอมลส าหรบโมเดลการวจยนนเพยงพอทจะวเคราะหโปรแกรมลสเรลหรอไม เรองการประมาณคาพารามเตอรของโมเดลในบทน ไดรวบรวมวธการประมาณคาพารามเตอรทกรปแบบทมในโปรแกรมลสเรล ซงครอบคลมวธการประมาณคาทใชกนในสถต เศรษฐมตทกชนด ความสามารถในการประมาณคาพารามเตอรวธเปนจดเดนส าคญอยางหนงของโปรแกรมลสเรล เมอเทยบกบโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปทใชวเคราะหขอมลทางสถตกนทวไปในขณะน ความเขาใจในหวขอการตรวจสอบความตรงของโมเดลนน ไดแก ความเขาใจในหลกการตรวจสอบความตรง และความรความเขาใจเกยวกบคาดชนและคาสถตตางๆ ทใชในการตรวจสอบ ซงจะชวยใหนกวจยแปลความหมายผลการวเคราะหและปรบโมเดลในขอบเขตของความถกตองตามทฤษฎใหไดเปนโมเดลทดทสด สวนในหวขอสดทาย คอ วธการเขยนค าสง ผเรยบเรยงใหตวอยางเพยงตวอยางเดยวส าหรบผทมพนความรเรองวธการวเคราะหขอมลทางสถต และเขาใจหลกการวเคราะหโมเดลลสเรลจะไดน าไปใชประโยชนไดทนท ส าหรบผทยงไมคนเคยนน ตวอยางการเขยนค าสงอาจจะยงยากเพราะเนนโมเดลลสเรลใหญ ควรอานตวอยางในบทตอๆ ไป ซงเปนโมเดลลสเรลยอยและวกกลบมาดตวอยางในบทนอกครงหน งจะท าใหเกดความเขาใจชดเจนยงขน

ผเรยบเรยงขอจบบทนโดยกลาวทงทายวา จากประสบการณทไดอานรายงานวจยในวารสารตางประเทศไดพบวา รายงานวจยทวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลมเพมมากขนดวยจ านวนทดนาตกใจ และจากประสบการณการใชโปรแกรมลสเรลของผเรยบเรยงโดยเฉพาะโปรแกรมลสเรล 8

ซงการเขยนค าสงดวยภาษาซมพลสท าใหการใชโปรแกรมลสเรลงายมากขนกวาเดมหลายเทา รวมทงคณลกษณะพเศษของโปรแกรมลสเรลทผเรยบเรยงอยากจะเรยกวา เปนโปรแกรมครอบจกรวาล คอ เรยนรการเขยนค าสงซงมแบบเดยว สามารถใชวเคราะหขอมลดวยวธการทางสถตไดเกอบทกชนด

237 บทท 6

คณลกษณะนจะท าใหโปรแกรมลสเรลแพรหลาย และใชกนมากยงขนในทศวรรษตอไปและบณฑตหรอนกวชาการรนใหม ถาไมรจกลสเรลอาจเปนผลาสมยไดงาย

ขอควรท า

1. ผอานควรศกษาท าความเขาใจเรองโมเดลลสเรลและวธการวเคราะหโดยศกษาจากหนงสอคมอการใชโปรแกรมฉบบภาษาองกฤษของ Joreskog และ Sorbom (1939, 1993, 1993a)

บทความของศรชย กาญจนวาส (2532: 1-23) ผทตองการมความรทางเทคนคการวเคราะหทางสถตเกยวกบโมเดลลสเรล ควรอานหนงสอ Saris และ Stronkhorst (1984) Bolien (1989)

2. นกวจยทท าการวจยเชงทดลอง ควรจะไดอานบทความสองฉบบตอไปน บทความดงกลาว แสดงและอธบายใหเหนถงการใชโมเดลลสเรลในการวจยเชงทดลอง 3. นกวจยและนกวดผลการศกษาผมความรทางสถตวเคราะหขนสง และมความรเรองทฤษฎการวดขนสง ควรตดตามอานบทความในวารสารทางวชาการ ทพมพเผลแพรงายวจย ซงมการวเคราะหขอมลโดยการใชโปรแกรมลสเรล


ใหนกศกษาอธบายขนตอนกระบวนการใชโปรแกรมลสเรลพรอมขอตกลงเบองตนทกขนตอนอยางละเอยดมาพอเขาใจ



เรอง ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล


1. ความสมพนธเชงสาเหต 2. ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล


4. การสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ 5. ทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory)




1. เพอใหผเรยนไดเขาใจถงความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพลย

2. ทราบถงประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล

3. เขาใจในสงกปเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล

4. สามารถสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ 5. เขาใจถงทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory)

6. เขาใจเทคนคการวเคราะหขอมล









240 บทท 7

บทท 7

เรอง ความรเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพล

ในการด าเนนการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงเกตศาสตร เพอใหบรรลเปาหมายส าคญอนไดแก การบรรยาย (description) การอธบาย (explanation) และการควบคม (control)

ปรากฏการณธรรมชาตนน นกวจยใหความสนใจศ กษาความสมพนธ เช งสาเหต (causal

relationship) ระหวางตวแปรและพยายามพฒนาวธการศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรขนหลายวธ การวเคราะหอทธพล (path analysis) นบเปนวธการหนงในการศกษาความสมพนธเชงสาเหต เนองจากสงกปพนฐานเรองความสมพนธเชงสาเหตมความส าคญตอการท าความเขาใจเรองการวเคราะหอทธพล และเพอใหผอานไดเหนความแตกตางของการวเคราะหอทธพลกบวธการวเคราะหอนๆ ในการศกษาความสมพนธเชงสาเหต ในบทนผเขยนจงน าเสนอสงกปพนฐานเกยวกบความสมพนธเชงสาเหต และวธการวเคราะหขอมลแบบตางๆ ทใชในการศกษาความสมพนธเชงสาเหตกอนน าเสนอเรองการวเคราะหอทธพล

1. ความสมพนธเชงสาเหต Saris และ Stronkhorst (1984: 9-22) อธบายวา สงกปพนฐานทส าคญของการศกษาความสมพนธเชงสาเหต คอ หนวยการวเคราะห ตวแปร ความแปรปรวนรวม และความสมพนธหนวยการวเคราะห หมายถง สงทมคณลกษณะทนกวจยตองการศกษา อาจเปนคน สตว สงของ หรอสงทเปนนามธรรมกได การก าหนดหนวยการวเคราะหมความส าคญมากส าหรบการวจย เพราะหนวยการวเคราะหเปนตวก าหนดระดบของตวแปร และลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรทนกวจยตองการ

หนวยการวเคราะหในการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร แบงไดเปน 4 กลมใหญในแตละกลมยงแบงออกเปนกลมยอยๆ ตามลกษณะของการรวมหนวย (aggregation)

ดงตอไปน ก. หนวยการวเคราะหทเปนบคคลหนวยเลกทสด คอ บคคล เชน นกเรยน คร เยาวชน เมอมการรวมหนวยจะไดหนวยการวเคราะหทมระดบการรวมหนวยสงขน เชน คสมรส ครอบครว พรรคการเมอง สงคม ประชากร

ข. หนวยการวเคราะหทเปนภาษาหนวยเลกทสด คอ ตวอกษร เมอมการรวมกลมจะไดหนวยการวเคราะหทมระดบการรวมหนวยสงขน เชน ค า ประโยค ยอหนา บทความ หนงสอ

ค. หนวยการวเคราะหทเปนเวลา ตวอยางของหนวยการวเคราะหเรยงจากหนวยทเลกทสดไปหาหนวยทมระดบการรวมหนวยสง ไดแก นาท ชวโมง วน สปดาห เดอน ป เปนตน การเกบรวมรวมขอมลโดยใชหนวยเวลาไดเปนขอมลอนกรมเวลา (time series data) ชวยใหนกสงคมวทยา และ

241 บทท 7

นกเศรษฐศาสตรสามารถศกษาปรากฏการณธรรมชาตในลกษณะท เปนพลวตร หรอมการเปลยนแปลงได ง. หนวยการวเคราะหทเปนพนท ตวอยางของหนวยการวเคราะหเรยงจากหนวยเลกทสด ไดแก หมบาน เมอง เขตการศกษา ภาคภมศาสตร ประเทศ ทวป

หนวยการวเคราะหแตละหนวยมลกษณะแตกตางกน เมอนกวจยก าหนดหนวยการวเคราะหในการวจยแลว นกวจยตองศกษาวาหนวยการวเคราะหนนแตละหนวยมลกษณะใดแตกตางกนบาง ลกษณะทแตกตางกนของหนวยการวเคราะห คอ ตวแปร และเมอศกษาความแตกตางของตวแปรทมลกษณะแปรผนไปดวยกน คอ การศกษาความแปรปรวนรวม (Covariance) ระหวางตวแปร หรอการศกษาความสมพนธ (relationship) ระหวางตวแปรดชนทใชวดระดบความสมพนธระหวางตว -

แปร คอ สหสมพนธ (correlation)

ลกษณะของความสมพนธระหวางตวแปรมแตกตางกนหลายประเภท เมอพจารณาลกษณะของตวแปรแตละตว ซงมความคลาดเคลอนเนองจากการวดและความคลาดเคลอนเชงสม เนองจากพฤตกรรมของมนษย และลกษณะของการศกษาความสมพนธระหวางตวแปรในการวจยทนกวจยอาจจะไมไดรวมตวแปรทควรศกษาในการศกษาความสมพนธไวดวย จงอาจแบงประเภทของลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรเปน 2 ประเภท (Saris and Stronkhorst, 1984: 34) คอ ความสมพนธเฟนสม (stochastic relationship) หมายถง ความสมพนธระหวางตวแปรทมความคลาดเคลอน และความสมพนธก าหนด (deterministic relationship) หมายถง ความสมพนธระหวางตวแปรทไมมความคลาดเคลอน ในการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร ลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรสวนใหญจะเปนแบบความสมพนธเฟนสม

เมอพจารณาคาสหสมพนธ ซงเปนดชนวดระดบความสมพนธระหวางตวแปร โดยพจารณาคาสหสมพนธ และคาสหสมพนธพารเชยล หรอสหสมพนธบางสวน (Partial correlation) ประกอบกน จะแบงลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรไดเปน 5 แบบ (Pedhazur, 1982: 98-105)

ดงตอไปน ก. ความสมพนธแทจรง (true correlation) ความสมพนธระหวางตวแปร X และ Y เปนความสมพนธแทจรง เมอคา สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรทงสองมคาเทากบ สปส.สหสมพนธพารเชยวระหวางตวแปรทงสองเมอควบคมตวแปร Z ทมความเกยวของสมพนธกบตวแปรทงสอง ข. ความสมพนธเทยม (Spurious correlation) ความสมพนธระหวางตวแปรทงสอง จะไดคาสงกวา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปรทงสองเมอควบคมตวแปร Z เชน คา สปส.สหสมพนธระหวางขนาดฝามอกบความสามารถทางสมองมคาสง แตเมอควบคมอายคา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปรทงสองจะลดนอยลงในบางครงอาจมคาเปนศนย

242 บทท 7

ค. ความสมพนธเกดจากอทธพลสงผานตวแปรคนกลาง ( intervening variable)

ความสมพนธระหวางตวแปร X และ Y ในทนความสมพนธระหวางตวแปร X และ Y เกดจากอทธพลจากตวแปร X สงผานตวแปรคนกลาง Z ไปยงตวแปร Y เมอศกษาเฉพาะตวแปร X, Y และหา สปส.สหสมพนธจะมคาสง แตเมอหาคา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปร X และ Y เมอควบคมตวแปร Z จะพบวามคาต า ตวอยาง เชน นกวจยทางการศกษาไดขอคนพบวา สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม มความสมพนธกบผลสมฤทธทางการเรยนสง แตเมอควบคมตวแปรเกยวกบความสนใจ หรอแรงจงใจใฝสมฤทธคาสหสมพนธพารเชยลระหวางสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมกบผลสมฤทธทางการเรยนมคาใกลศนย ง. ความสมพนธเกดจากอทธพลของตวแปรทเปนตวกด (suppressor variable) ตวแปรทเปนตวกด หมายถง ตวแปรทมความสมพนธกบตวพยากรณ แตไมมความสมพนธกบต วแปรตาม ดงนน เมอหาคา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวพยากรณและตวแปรตามโดยควบคมตวแปรทเปนตวกดจะไดคา สปส.สงกวา สปส.สหสมพนธแบบงายระหวางตวพยากรณและตวแปรตาม ตวอยาง เชน นกวจยศกษาความสารารถทางภาษา ความสามารถทางเครองกลความสามารถทางตวเลข และความสามารถทางดานมตในฐานะเปนตวพยากรณ เพอพยากรณความส าเรจในการเรยนของนกบน ไดขอคนพบจากคา สปส .สหสมพนธแบบงายวาความสามารถทกดาน ยกเวนความสามารถดานภาษาตางกเปนตวพยากรณทดของความส าเรจในการเรยนของนกบน เมอหาคา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวพยากรณความสามารถกบความส าเรจในการเรยน โดยควบคมตวแปรความสามารถทางภาษา ปรากฏวา สปส.สหสมพนธพารเชยลมคาสงมากกวาคา สปส. สหสมพนธแบบงาย แสดงวา ตวแปรความสามารถทางภาษาเปนตวกดคา สปส.สหสมพนธแบบงาย ท าใหมคาต า เหตทเปนเชนนเพราตวแปรความสามารถทางภาษามความสมพนธกบตวพยากรณทกตว เพราะการวดความสามารถดานเครองกลดานมตและดานตวเลขลวนแตใชแบบวดชนดเขยนตอบ นกบนผตอบตองมความสามารถทางภาษาตจงจะท าใหคะแนนสง เมอหาคา สปส.สหสมพนธพาร-เชยลไดขจดความแปรปรวนในตวพยากรณทไมเกยวของกบตวแปรตามออกไป คา สปส.สหสมพนธพารเชยลจงมคาสงขน

จ. การไมมความสมพนธ (no correlation) ลกษณะความสมพนธแบบนแสดงออกในรปผลการวเคราะหวาคา สปส.สหสมพนธแบบงายระหวางตวแปรสองตวและคา สปส.สหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปรสองตวเมอควบคมตวแปรอนๆ ทเกยวของ ไดคาเปนศนยหรอเขาใกลศนย จากลกษณะความสมพนธทง 5 แบบทกลาวมาน จะเหนวา รปแบบความสมพนธระหวางตวแปรทง 5 แบบ เปนความสมพนธเชงสาเหต (causal relationship) ทอาจตรวจสอบได โดยการหาคา สปส.สหสมพนธแบบงาย เปรยบเทยบกบคา สปส.สหสมพนธพารเชยลรปแบบความสมพนธแสดงไวในภาพท 7.1 ซงใชสญลกษณลกศรทางเดยวแทนความสมพนธเชงสาเหต ตวแปรในภาพทงหมด

243 บทท 7

เปนตวแปรสงเกตได และรปแบบความสมพนธระหวางตวแปรเนนทความสมพนธ เชงสาเหตระหวาง X กบ Y

การวเคราะหสหสมพนธทกลาวมาแลวไมสามารถใชศกษาความสมพนธเชงสาเหตไดครบทกรปแบบ แมแตรปแบบความสมพนธแบบ (ข) ความสมพนธเทยม และแบบ (ค) ความสมพนธจากตวแปรคนกลาง ผลการวเคราะหสหสมพนธกไมสามารถแยกความแตกต างได เพราะจะไดผลวาคาสหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปร X และ Y เมอมการควบคมตวแปร Z มคานอยกวาสหสมพนธแบบงายระหวางตวแปร X และ Y เหมอนกน ผอานจะเหนวา การวเคราะหสหสมพนธโดยเปรยบเทยบคาสหสมพนธแบบงายและสหสมพนธพารเชยล เพยงแตบอกวารปแบบความสมพนธอาจเปนแบบ (ข) หรอ (ค) เทานน ส าหรบรปแบบความสมพนธเชงสาเหตอก 3 รปแบบทการวเคราะหสหสมพนธไมอาจตรวจสอบได มดงน ฉ. ความสมพนธมอทธพลทางตรงและทางออม (direct and indirect effect) ตามภาพท 7.1 (ฉ) ตวแปร X มอทธพลทางตรงตอตวแปร Y และมอทธพลทางออมตอตวแปร Y โดยสงผานตวแปร Z

ช. ความสมพนธเชงสาเหตยอยกลบ (reciprocal causal relationship) ตามภาพท 7.1 (ช) ตวแปร X และ Y ตางกมอทธพลตอกนและกน แสดงทศทางอทธพลดวยลกศรจารตวแปร X ไป ตวแปร Y และจากตวแปร Y ไปตวแปร X

ซ. ความสมพนธมเงอนไข (conditional relationship) ลกษณะรปแบบความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร X และ Y เปนความสมพนธมเงอนไขเมอมตวแปรเงอนไข (conditional

vaiable) Z เปนตวก าหนดขนาดของความสมพนธ (Saria and Stronkhorst, 1984: 20-21) ผอานจะเหนวาตวแปร Z มอทธพลก าหนดคาของความสมพนธระหวางตวแปร X กบ Y

จากลกษณะรปแบบความสมพนธระหวางตวแปรในภาพท 7.1 ผอานจะเหนไดวา มความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรแตกตางกนหลายแบบ ถามตวแปรมากกวา 3 ตว รปแบบความสมพนธจะมเพมมากขนกวาน และในบางรปแบบ เชน ภาพท 7.1 (ฉ) ลกษณะความสมพนธทมอทธพลทางตรงและทางออมยงอาจแตกตางออกไป เชน แทนทจะเรมจากตวแปร X อาจจะเรมตนจากตวแปร Y เปนสาเหตมอทธพลทางตรงตอ Z และมอทธพลทางออมสงผานตวแปร X กได ลกษณะความสมพนธเชงสาเหตเหลานมอยจรงในปรากฏการณธรรมชาต และในการวจยนกวจยซงตองการอธบาย พยากรณ และควบคมปรากฏการณธรรมชาตตองพยายามศกษาและก าหนดลกษณะความสมพนธเชงสาเหตเหลานใหชดเจน

244 บทท 7

Z Z

X Y X Y

( ก ) ความสมพนธทแทจรง ( ข ) ความสมพนธเทยม

X Z Y Z

X Y

( ค ) ความสมพนธจากตวแปรคนกลาง ( ง ) ความสมพนธจากตวแปรทเปนตวกด

Z Z

X Y X Y

( จ ) ไมมความสมพนธ ( ฉ ) ความสมพนธมอทธพลทางตรง/ออม

Z

X Y X Y

( ช ) ความสมพนธยอนกลบ ( ซ ) ความสมพนธมเงอนไข

ภาพท 7.1 รปแบบความสมพนธระหวางตวแปร

245 บทท 7

การศกษาความสมพนธเชงสาเหตในการวจยแยกออกไดเปน 2 แนวทาง คอ การวจยเชงทดลอง และการวจยทไมใชการวจยเชงทดลอง การศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรในการวจยเชงทดลองมรปแบบการวจย และวธการทมประสทธภาพ Pedhazur (1982: 578) ชใหเหนวา ความมประสทธภาพของการวจยเชงทดลองในการศกษาความสมพนธเชงสาเหตอยทกระบวนการสม (randomization) และการจดกระท า (manipulation) ตวแปรทเปนสาเหต นกวจยจะวางแผนการทดลองโดยใชกระบวนการสมจดกลมทดลอง และกลมควบคมใหมลกษณะเทาเทยบกน แลวจดกระท าตวแปรทเปนสาเหตใหเฉพาะในกลมทดลอง จากนน จงศกษาผลทเกดจากการจดกระท าใหกลมทดลองเปรยบเทยบกบกลมควบคม เพอใหแนใจวาตวแปรจดกระท านนเปนสาเหตท าใหเกดความแตกตางในตวแปรตามจรงๆ นอกจากน แผนแบบการวจยเชงทดลองยงมวธการควบคมความแปรปรวนจากตวแปรแทรกซอนอนๆ ใหแนใจไดวา ความเปลยนแปลงในตวแปรเกดขนเนองจากอทธพลของตวแปรจดกระท าเทานน

ในการวจยทไมใชการวจยเชงทดลอง นกวจยไมสามารถท าไดทงการจดกระท าตวแปรและกระบวนการสม แมวาบางกรณจะสามารถควบคมความแปรปรวนเนองจากตวแปรแทรกซอนทางสถตไดบาง ดงนน ในการวจยทไมใชการวจยเชงทดลอง โดยเฉพาะการวจยเชงสหสมพนธนน นกวจยมกจะแปลความหมายผลการศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรอยางระมดระวงสวนใหญจะหลกเลยงการใชค าวา ความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร แตใชค าวาตวแปรตนมผลตอตวแปรตาม ตวแปรตนมอ านาจท าใหเกดความแตกตางในตวแปรตาม ตวแปรตนอธบายความแปรปรวนในตวแปรตามได และตวแปรตนมความสมพนธกบตวแปรตาม เปนตน ทงๆ ทนกวจยก าลงศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร เหตทเปนเชนนเพราะนกวจยตระหนกดวา การวเคราะหขอมลไดคาความแปรปรวนรวม หรอคาสหสมพนธระหวางตวแปรคาสถตทไดนนมไดรบประกนวาความสมพนธระหวางตวแปรเปนความสมพนธเชงสาเหตสงทจะเปนตวบงบอกรปแบบความสมพนธระหวางตวแปรวาเปนความสมพนธเชงสาเหตและเปนความสมพนธเชงสาเหตแบบใด คอ ความรทไดจากทฤษฎ และงานวจยทเกยวของทนกวจยน ามาก าหนดเปนสมมตฐานวจย ขอตกลงเบองตนและการวเคราะหเชงตรรก (logical analysis) ของนกวจย (Pedhazur, 1982: 579; Saris and

Stronkhorst, 1984: 13-14)

ความตองการศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรของนกวจย แตมขอจ ากดทการวจยเชงทดลองบางครงไมสามารถศกษาได เนองจากตวแปรจดกระท าบางตวแปรไมอาจจดกระท าได เพราะขดกบจรรยาของนกวจย เชน การท ารายรางกาย หรอมตวแปรจดกระท าหลายตว รวมทงมตวแปรคนกลาง ตวแปรทเปนตวกดหลายตวจนไมอาจก าหนดแบบแผนการทดลอง เพอตอบค าถามวจยได ท าใหนกวจยพฒนาการศกษาความสมพนธเชงสาเหต โดยการวจยทไมใชการทดลอง โดยการรวมสารสนเทศเชงปรมาณ (จากคาสหสมพนธชนดตางๆ ทไดจากการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ) กบ

246 บทท 7

สารสนเทศเชงคณภาพ (จากทฤษฎขอตกลงเบองตนสมมตฐาน การวเคราะหเชงตรรก) เพอใหไดสารสนเทศทมความสมบรณพอทจะศกษาความสมพนธเชงสาเหตได การวจยดงกลาว คอ การวจยทการก าหนดและวเคราะหตรวจสอบโมเดลลสเรล ซงพฒนาจากการวเคราะหอทธพลนนเอง สาระทจะเสนอในบทนเกยวกบการวเคราะหอทธพลจะครอบคลมถงการใชโปรแกรมลสเรลในการวเคราะหขอมลดวยโดยแยกเสนอเปน 6 ตอน คอ ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล สงกปเบองตนเกยวกบการวเคราะหอทธพลการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ ทฤษฎสมประสทธอทธพล วธการวเคราะหขอมลโมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพล พรอมดวยตวอยางค าสง และผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล

2. ประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล

แนวความคดการวเคราะหอทธ พลเปนผลงานของ Sewell Wright ซงเปนนกชวมต เมอ ค.ศ. 1918 งานวจยของ Wright เรองแรกเปนการสรางโมเดลและประมาณคาพารามเตอรในโมเดลเกยวกบสวนประกอบของการวดกระดก วธการทใชคลายคลงกบหลกการวเคราะหองคประกอบในปจจบน เพราะการประมาณคาพารามเตอรความแปรปรวนรวมระหวางตวแปรไดมาจากอทธพลทางตรงในโมเดลทสรางขน ค.ศ. 1921 Wright เขยนบทความเชงวชาการแสดงความเกยวของระหวางสหสมพนธและความสมพนธเชงสาเหต และใน ค.ศ. 1934 เขาเสนอแนวคดเกยวกบการวเคราะหอทธพล ซงมองคประกอบส าคญ 3 สวน สวนแรก คอ โมเดลแสดงอทธพล (path model)

สวนทสอง คอ การสรางสมการโครงสรางแสดงความสมพนธระหวางความแปรปรวนรวมกบพารามเตอรในโมเดลแสดงอทธพล สวนทสามเปนการวเคราะหแยกอทธพลรวม (total effects)

ระหวางตวแปรออกเปนอทธพลทางตรงและอทธพลทางออม (direct and indirect effects) ผลงานของ Wright สวนใหญเปนการวจยทางพนธศาสตร ในป ค.ศ. 1925 เขาประยกตแนวคดเรองการวเคราะหอทธพลในการวจยเกยวกบราคาขาวโพดและสกร ซงนบเปนการประยกตวธการทางสถตกบทางเศรษฐศาสตร แตเปนทนาเสยดายวา นกสถต นกเศรษฐศาสตรและนกสงคมวทยา ไมไดใหความสนใจกบวธ การของ Wright (Bollen, 1989: 4-6; Johnson and Wichern, 1988: 326; Heise,

1975: 112; Saris and Stronkhorst, 1984: 4)

ในชวงป ค.ศ. 1957 นกสงคมวทยาชอ Herbert Simon ไดเสนอวธการศกษาความสมพนธเชงสาเหตดวยสหสมพนธพารเชยล ตามวธของ Simon จะตองสรางโมเดลความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรทเกดจากตวแปรคนกลาง แลวค านวณหาคาสหสมพนธคาสหสมพนธคาสหสมพนธของตวแปรทหางกนมากจะมคานอยกวาตวแปรทอยใกลกน และคาสหสมพนธพารเชยลระหวางตวแปรสองตว เมอควบคมตวแปรคนกลางจะมคาเปนศนย ตอมาในป ค.ศ. 1961 นกสงคมวทยาชอ Hubert M. Blalock ไดน าวธของ Simon มาปรบปรงโดยพจารณาคาความคลาดเคลอนในการวด

247 บทท 7

ตวแปร การขจดอทธพลจากตวแปรแทรกซอนในการค านวณคาสหสมพนธระหวางตวแปร เพอศกษาความสมพนธเชงสาเหต และไดเสนอแนะใหใชสหสมพนธเซมพารเชยล (semi partial correlation)

หรอ สปส. การถดถอยจากการวเคราะหการถดถอยพหคณเพมเตมดวย นอกจากน Blalock ยงเปนคนแรกในกลมนกสงคมวทยาทแสดงใหเหนถงความส าคญ และคณคาของวธการของ Wright

เปรยบเทยบกบวธการตน (Blalock, 1961: 14-15, 72-74, 172-193) ตอมาในชวงทศวรรษ 1960

P.M. Blau, O.D. Duncan, A. Haller, D.R. Heise จงไดเรมสรางโมเดลแสดงอทธพลทมตวแปรในโมเดลเปนตวแปรแฝง และเรมประยกตการวเคราะหอทธพล เพอแยกอทธพลของตวแปรจากความคลาดเคลอนในการวด (Bollen, 1989: 6-7; Loether and Mctavish, 1974: 322-323, 349-350;

Heise, 1975: 196) การวเคราะหอทธพลเรมมวธวทยาการวเคราะหใหเหนชดเจนจากบทความของ O.D. Duncan (1966) G.T. Nygreen (1971) D.F. Alwin และ R.M. Hauser (1975) และในหนงสอของ E.J. Pedhazur (1982) แตวธการวเคราะหยงยงยากและไมสะดวก เพราะยงไมมโปรแกรมคอมพวเตอรทใชไดโดยตรง Bollen (1989: 6-8) สรปไดวา การวเคราะหอทธพลไดรบการพฒนาทางวธวทยาสงสด เมอ K.G. Joreskog, J.W. Keesling และ D.E. Wiley ไดพฒนาโมเดลสมการโครงสรางขนในชวงป ค.ศ. 1972-1973 โมเดลนรจกกนในชอ JKW Model และตอมาเมอ Joreskog เรมใชศพทค าวา ลสเรลโมเดล JKW กเปนทรจกกนอยางแพรหลายในชอโมเดลลสเรล การพฒนาโปรแกรมลสเรลของ Joreskog และ Sorbom ท าใหการวเคราะหอทธพลดวยโมเดลลสเรลแพรหลายมากขน แมจะมนกสถตหลายคนพยายามสรางโมเดลและสญลกษณทตางจากโมเดลลสเรลขนมาอกหลายแบบ แตไมเปนทนยมใชเหมอนอยางโมเดลลสเรลและสญลกษณในโมเดลลสเรล โปรแกรมตางๆ ทมผพฒนาขนส าหรบการวเคราะหอทธพล และการวเคราะหโมเดลลสเรลมหลายโปรแกรม ซงผเขยนไดเสนอไวแลวในบทท 1 จงไมกลาวซ าในทนอก

ประวตความเปนมาเกยวกบการวเคราะหอทธพลในประเทศไทย เปนการน าวธการวเคราะหมาประยกตในการวจย งานวจยเรองแรกทมการใชการวเคราะหอทธพลเทาทผเขยนทราบ คอ การวจยของส านกงานคณะกรรมการศกษาแหงชาต (2526) เรอง โครงการวจยและประเมนผลประสทธภาพของการประถมศกษา ซงรบผดชอบโครงการโดย ดร.อ ารง จนทวานช และคณะโครงการวจยนเรมด าเนนการตงแต พ.ศ. 2520 มการรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางโรงเรยนประถมศกษา 399 โรงเรยน รวมจ านวนนกเรยนทเปนกลมตวอยาง 11,432 คน นบจากนนการวเคราะหอทธพลเรมเปนทรจกในหมนกวจย และมการใชการวเคราะหอทธพลในการวเคราะหขอมลมากขน

การน าการวเคราะหอทธพลมาใชในการวจยในประเทศไทย เปนการใชโดยอสระนกวจยแตละคนตางกบญญตศพทภาษาไทยใช เพราะยงไมมศพทบญญตเฉพาะ เปนผลใหมชอวธการวเคราะห

248 บทท 7

อทธพลในภาษาไทยหลากหลาย ในการวจยของส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต รายงานการวจยฉบบทใชวธการวเคราะหอทธพล คอ รายงานการวจยเรององคก าหนดประสทธภาพการศกษาระดบประถมศกษา (2526) นน ผเขยนซงมสวนรวมในโครงการดวยใชศพทวา การวเคราะหเสนทางอทธพล สชาต ประสทธรฐสนธ (2523) และ ลดดาวลย รอดมณ (2528) ใชศพทวาการวเคราะหเสนทาง และแปลศพท direct and indirect effects วา ผลทางตรงและทางออม ประชย เปยมสมบรณ (2524) และ สมชาต สวางเนตร (2535) ใชศพทวา การวเคราะหเสนโยง และแปลศพท direct and indirect effects วา ผลกระทบทางตรงและทางออม ส าเรง บญเรองรตน (2526: 68-77) ใชศพทวา การวเคราะหสาเหต และแปลศพท direct and indirect effects วา อทธพลทางตรงและทางออม นงราม เศรษฐพานช (2526: 3-16) ธรพงค แกนอนทร (2533) ใชศทพวา การวเคราะหโมเดลเสนตรง และใชค าวา แผนแทนค าวา effect สพฒน สกมลสนต (2532: 3-14)

ใชศพทวา การวเคราะหวถสมพนธ และใชค าวา ผลกระทบแทนค าวา effect ศรชย กาญจนวาส (2532: 1-23) ใชทบศพทภาษาองกฤษวา path analysis และแปลศพท direct and indirect

effects วา อทธพลทางตรงและทางออม ผอานจะสงเกตเหนไดวาสวนใหญการใชศพทภาษาไทย เปนการแปลศพทภาษาองกฤษจากค าวา path มาเปน เสนทางอทธพล เสนทาง เสนโย วถ เหตผลทผเขยนเลอกใชศพทวา การวเคราะหอทธพล นนเปนเพราะผเขยนตองการใหสอความหมายถงวธการวเคราะห จากประสบการณในการใชการวเคราะหอทธพลในวทยานพนธ (Wiratchai, 1980) และการเปนผชวยวจยในการวจย เรอง How Schools Work (Barr, Dreeben

with Wiratchai, 1980) ตลอดจนการศกษาในระดบปรญญาเอกท The University of Chicago ท าใหผเขยนไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบเรองชอของการวเคราะหอทธพลกบคณาจารยและลงสรปความคดไดวา ในการวเคราะหอทธพลนน ค าวา path หมายถง เสนทางอทธพลจากตวแปรเหตไปสตวแปรผลอทธพลทางตรงแททจรง คอ สปส.การถดถอย หรอ สปส.สหสมพนธพารเชยล ตามทผเขยนไดเสนอไวในบทท 3 เรองการเปรยบเทยบการวเคราะหความแปรปรวนกบการวเคราะหการถดถอยพหคณ คาของ สปส.การถดถอยเมอใชตวแปรดมมก าหนดรหสแบบอทธพลกคอ คาของอทธพลหลก (main effects) ในการวเคราะหความแปรปรวนนนเอง ส าหรบการวจยเชงทดลองการวเคราะหความแปรปรวนใหผลการวเคราะหบงบอกถงอทธพลจากตวแปรจดกระท าทมตอตวแปรตาม และในท านองเดยวกนส าหรบการวจยทไมใชการทดลองการวเคราะหอทธพลใหผลการวเคราะหทบงบอกถงอทธพลจากตวแปรตนทมตอตวแปรตาม หวใจส าคญของการวเคราะหอทธพล คอ การแยกขนาดอทธพลเปนอทธพลทางตรงและทางออม ซงจะถกน ามาใชประโยชนในการค านวณคาเมทรกซสหสมพนธ เพอเปรยบเทยบกบเมทรกซสหสมพนธทเปนขอมลเชงประจกษ เพอตรวจสอบความตรงของทฤษฎ ดวยเหตผลดงกลาว ผเขยนพจารณาวา การใชชอการวเคราะหเสนทางอทธพล หรอเรยกสนๆ วา การวเคราะหอทธพลเปนชอทเหมาะสม จงใชชอนตลอดมาในผลงานวชาการทผเขยน

249 บทท 7

เกยวของ (นงลกษณ วรชชย 2533, 2536; เนาวรตน พลายนอย: 2529; บญชร แกวสองม, 2531;

ศรพร หตะศร: 2533; โสภา เทพวรชย: 2526)


การวเคราะหอทธพลเปนวธการวเคราะหขอมลทางสถต เพอทดสอบสมมตฐานเกยวกบความสมพนธเชงสาเหตในการวจยทไมใชการทดลอง ในการวจยเชงทดลองนกวจยสามารถควบคมความแปรปรวนจากตวแปรแทรกซอนไดดวยกระบวนการสม และจดกระท าตวแปรทเปนสาเหต เพอศกษาอทธพลจากตวแปรจดกระท าไดโดยตรง การก าหนดแผนแบบการทดลองท าขน เพอใหนกวจยศกษาถงอทธพลของตวแปรจดกระท านนโดยควบคมตวแปรอนๆ และทดสอบสมมตฐานท บงบอกความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรจดกระท ากบตวแปรตามได นกวจยทท าการวจยเชงทดลองจงทดสอบสมมตฐานทเปนความสมพนธเชงสาเหตไดเฉพาะความสมพนธเชงสาเหต ระหวางตวแปรจดกระท าในการทดลองนนกบตวแปรตามสภาพการณในการวจยทไมใชการทดลองแตกตางจากการวจยเชงทดลอง เนองจากนกวจยไมสามารถใชกระบวนการสมไดอยางสมบรณ และไมสามารถจดกระท าตวแปรสาเหตได นกวจยจงตองใชวธการรวมตวแปรทกตวทคาดวาจะเปนสาเหตและมอทธพลตอตวแปรตามมาศกษาในการวจย แลวควบคมตวแปรเหลานน โดยจบค (ถาสามารถท าได) หรอควบคมโดยการควบคมทางสถต เ พอศกษาความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร ดวยเหตนการตงสมมตฐานเกยวกบความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร โดยมทฤษฎเปนพนฐานสนบสนนจงมความส าคญมาก และนกวจยตองท างานในเรองน มากกวานกวจยเชงทดลองกลาว คอ นกวจยเชงทดลองศกษาทฤษฎเฉพาะตวแปรทนกวจยจะจดกระท าโดยไมตองสนใจตวแปรทเปนสาเหตตวอนกสามารถตอบค าถามได เพราะสามารถวางแผนแบบการทดสอบควบคมตวแปรสาเหตอนๆ ได แตนกวจยทท าการวจย ซงไมใชการทดลองจะตองศกษาทฤษฎทงหมดทเกยวของกบตวแปรทเปนสาเหตของตวแปรตาม และตองตงสมมตฐานหรอโมเดลความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรทงหมด ถาโมเดลขาดตวแปรทเปนสาเหตส าคญจะท าใหการทดสอบสมมตฐานเกยวกบความสมพนธเชงสาเหตไมถกตองสมบรณ โมเดลความสมพนธเชงสาเหต หรอโมเดลลสเรลเปนหวใจส าคญของการวเคราะหอทธพล ซงจะชวยใหนกวจยตอบค าถามวจยเกยวกบความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรในการวจยทไมใชการทดลองได จากโมเดลลสเรลทสรางจากทฤษฎ นกวจยสามารถทดสอบโมเดลไดโดยการเปรยบเทยบคาสหสมพนธระหวางตวแปรทไดจากขอมลเชงประจกษกบคาทไดจากการประมาณคาพารามเตอรในโมเดล ถาโมเดลลสเรลถกตอง (ทฤษฎถกตอง) คาสหสมพนธระหวางตวแปรควรจะมคาใกลเคยงกน อาจจะแตกตางกนบางเนองจากความคลาดเคลอนในการสมตวอยาง ถาคาสหสมพนธระหวางตวแปรทน ามาเปรยบเทยบกนนนมความแตกตางกนมากอยางมนยส าคญทางสถต

250 บทท 7

แสดงวา โมเดลลสเรลทแสดงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรนนไมถกตอง และจ าเปนตองปรบปรงและพฒนาตอไป

วตถประสงคทส าคญของการวเคราะหความสมพนธเชงสาเหต (causal analysis) หรอการวเคราะหอทธพล (path analysis) หรอการวเคราะหโมเดลลสเรล (analysis of LISREL model) คอการทดสอบทฤษฎ (theory testing) ทเปนพนฐานในการสรางโมเดลลสเรล และการอธบายความสมพนธเชงสาเหตตามโมเดลลสเรลวา ตวแปรสาเหตแตละตวมอทธพลขนาดเทาไร ทศทางแบบใดตอตวแปรตาม ทงน เ พออธบาย พยากรณ และควบคมปรากฏการณท เปนจรงไดอยางมประสทธภาพ วธการวเคราะหอทธพลในระยะแรกใหความส าคญกบการประมาณคาพารามเตอรอทธพลในโมเดลมากกวาการทดสอบทฤษฎและเนนการเปรยบเทยบคาสหสมพนธเพยงอยางเดยว แตวธการวเคราะหอทธพลในระยะหลง เมอ Joreskog และ Sorbom ไดพฒนาโปรแกรมลสเรลแลวใหความส าคญกบการทดสอบและพฒนาทฤษฎมากขน รวมทง มการตรวจสอบความกลมกลนระหวางโมเดลกบขอมลเชงประจกษ โดยการเปรยบเทยบคาสหสมพนธ และการเปรยบเทยบเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมระหวางตวแปร

วธการวเคราะหอทธพลมการด าเนนการแยกเปนขนตอน เชนเดยวกบการด าเนนการวเคราะหโมเดลลสเรล ซงไดกลาวและแสดงภาพในภาพท 2.1 บทท 2 การด าเนนการเรมตนจากการสรางโมเดลลสเรลแสดงอทธพลจากพนฐานทางทฤษฎ และงานวจยทเกยวของใหไดเปนโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ (theoretical path model) หรอโมเดลลสเรล ซงแสดงไดทงในรปแผนภม รปสมการโครงสราง และรปขอความสมมตฐานวจย ขนตอไป คอ การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล และการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล เพอตรวจสอบวาจะด าเนนการขนตอไปไดหรอไม จากนนจะเปนการเกบรวบรวมขอมลเชงประจกษมาวเคราะหหาคาเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม หรอเมทรกซสหสมพนธ เพอน าไปใชประมาณคาพารามเตอรในโมเดลและน ามารค านวณหา เมทรกซสหสมพนธจากโมเดล ขนตอไปเปนการเปรยบเทยบเมทรกซทไดจากขอมลและเมทรกซทไดจากโมเดล ถาผลการเปรยบเทยบแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แสดงวา โมเดลไมกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ มขอผดพลาดเกยวกบทฤษฎ ตองมการปรบแกโมเดล และน ามาด าเนนการวเคราะหใหมตงแตเรมตน ถาผลการเปรยบเทยบพบวา มความแตกตางอยางไมมนยส าคญทางสถต นกวจยอาจปรบปรงโมเดลใหมเสนทางอทธพลนอยลงได เปนโมเดลแบบประหยด (parsimonious.

model) และด าเนนการทดสอบโมเดลแบบประหยด โดยเรมด าเนนการตงแตขนแรกใหมอกครงหนง การแกไขปรบปรงนอาจตองด าเนนการหลายรอบจนกวาจะไดผลการทดสอบความกลมกลนเปนทพอใจ นกวจยจงด าเนนการในขนตอนสดทาย คอ การแปลความหมายโมเดลและน าโมเดลไปใชอธบายความสมพนธเชงสาเหตของปรากฏการณตอไป

251 บทท 7

สงกปส าคญทควรตองทราบในการด าเนนการวเคราะหอทธพลหรอการวเคราะหโมเดล - ลสเรล ไดแก สงกปเกยวกบการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ ทฤษฎสมประสทธอทธพลซงใชเปนพนฐานในการประมาณคาพารามเตอร และหลกการวเคราะหขอมลในการทดสอบทฤษฏและการปรบแกโมเดล ในบทท 2 ผเขยนไดอธบายถงแนวคดเกยวกบหวขอ ทงสามนไวบางแลวในตอนทกลาวถงลกษณะของโมเดลลสเรล ในบทนผเขยนจะอธบายเพมเตมถงแนวคดและหลกการเฉพาะสวนทยงมไดกลาวถงในบทท 2 โดยจะยกตวอยางการวเคราะหอทธพลแบบทไมมความคลาดเคลอนในการวด และประเมนโมเดลอทธพลแบบทางเดยวประกอบค าอธบายเพอใหผอานเขาใจไดงายขน

4. การสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ วธการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ แบงไดเปน 3 ขนตอน ตอนแรก เปนการก าหนดชอตวแปรทงหมดทเกยวของกบปรากฏการณทนกวจยตองการศกษา ตอนทสอง เปนการจดล าดบตวแปรวาตวใดเปนสาเหตของตวใด ตอนสดทาย เปนการก าหนดลกษณะและทศทางความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร โดยก าหนดเปนโมเดลแสดงอทธพลระหวางตวแปรตามทฤษฎและเอกสารงานวจยทเกยวของ โมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎทสรางขนตองมคณสมบตสอดคลองตามขอตกลงเบองตนของโมเดลลสเรลทไดกลาวไวแลวในบทท 2 รวม 4 ขอ

1. ลกษณะความสมพนธระหวางตวแปรทงหมดในโมเดล เปนความสมพนธแบบเสน (linear) เชงบวก (additive) และเปนความสมพนธเชงสาเหต (causal relationship) รวมทงโมเดลตองเปนแบบปด คอ รวมตวแปรทเกยวของไวในโมเดลทงหมด

2. ลกษณะการแจกแจงของตวแปรและความคลาดเคลอนเปนแบบปกต 3. ความคลาดเคลอน e, d, z เปนอสระตอกน และมความเปนอสระตอกนระหวางตวแปรและความคลาดเคลอนตอไปน คอ e กบ E, d และ z กบ K แตคาความคลาดเคลอนของตวแปรแตละกลม เชน e1, e2, …. อาจสมพนธกนได 4. กรณขอมลอนกรมเวลา การวดตวแปรตองไมมอทธพลจากชวงเวลาเหลอมระหวางการวด

ตามขอตกลงเบองตนขอแรก (Saris and Stronkhorst, 1984: 38-49; Boller, 1989: 39-

44, Pedhazur, 1982; 582) ความสมพนธเชงเสนระหวางตวแปรเปนความสมพนธ ซงเมอมการเปลยนแปลงในตวแปรทเปนสาเหตหนงหนวย จะเกดการเปลยนแปลในตวแปรตาม เปนคาคงทเทากบคาความชน หรอ สปส.การถดถอยของตวแปรตน ปรมาณการเปลยนแปลงในตวแปรตามตอหนวยของตวแปรสาเหตน เรยกวา พารามเตอรอทธพล (effect parameter) มขนาดเทากบคาความชนของกราฟเสนตรงซงแสดงความสมพนธระหวางตวแปร โมเดลลสเรลและการวเคราะหอทธพล

252 บทท 7

จ ากดลกษณะความสมพนธเฉพาะความสมพนธเชงเสน เพราะตรงกบลกษณะความสมพนธระหวางปรากฏการณธรรมชาตเปนสวนใหญ ในกรณทตวแปรทนกวจยตองการศกษามความสมพนธแบบเสนโคง นกวจยอาจเปลยนรปตวแปรโดยการหาคาลอการทมของตวแปร หรอการหาคาสวนกลบ หรอฟงกชนแบบอน เพอใหมความสมพนธแบบเสนตรงไดเมอแทนความสมพนธเชงเสนดวยสมการโครงสราง จะไดสมการทมทงตวแปรและพารามเตอรยกก าลงหนง ลกษณะคามสมพนธเชงบวกระหวางตวแปร หมายถง ลกษณะทอทธพลจากตวแปรสาเหตสองตวทมตอตวแปรตามไมเกยวของกน เมอแทนความสมพนธเชงบวกดวยสมการโครงสราง จะไดสมการทแสดงวาตวแปรเปนฟงกชนของตวแปรสาเหตทงสองตว โดยทฟงกชนนนอยในรปของผลบวก มใชผลคณ เหตของการก าหนดขอตกลงเบองตนเชนน เพราะความสมพนธระหวางตวแปรในความเปนจรงสวนใหญจะเปนแบบบวก กรณทเปนแบบคณนกวจยอาจเปนรปสมการโครงสรางใหเปนแบบบวกโดยการหาคาลอการทมของสมการ ดงน Y = (x1)(X2)

log Y = log (X1) + log (X2)

ส าหรบลกษณะความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรไดกลาวแลวในตอนตนของบทนการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎตองระบความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรได กลาวคอ นกวจยตองระบไดวา ความสมพนธระหวางตวแปรแตละคในโมเดลเกดจากมตวแปรทเปนสาเหตรวมกน (ความสมพนธระหวางตวแปรคนน เปนความสมพนธ(เทยม) หรอเกดจากอทธพลของตวหนงสงผานตวแปรคนกลางไปยงอกตวหนง หรอเกดจากตวแปรทเปนตวกด หรอเกดจากอทธพลทางตรงและทางออมจากตวแปรใด ทงนตองมทฤษฎการก าหนดความสมพนธนนๆ ดวย

การก าหนดรายชอตวแปรทงหมด และความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรในโมเดลมความส าคญตอการวเคราะหอทธพลเปนอยางมาก เพราะการทดสอบทฤษฎตองอาศยโมเดลตวอยาง เชน เมอนกวจยทราบวาตวแปร X1 เปนสาเหตและมอทธพลตอตวแปรตาม Y และทราบวาตวแปร X2 เปนสาเหตรวมของตวแปร X1 และ Y โดยอาศยพนฐานทางทฤษฎการวเคราะหอทธพล เพอทดสอบทฤษฎจะเปนการตรวจสอบวาคาสหสมพนธระหวางตวแปร X1 กบ Y ทไดจากขอมลตรงกบคาทไดจากโมเดลหรอไม ถาไดคาเทากนแสดงวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ถา คาทไดแตกตางกนแสดงวาโมเดลไมถกตอง ตวแปร X1 และ Y อาจจะไมมอทธพลตอตวแปรตาม หรอตวแปร X2 อาจจะไมใชสาเหตรวม แตอาจจะมตวแปร X3 ซงเปนสาเหตรวมของตวแปร X1 และ Y ซงนกวจยมไดรวมไวในโมเดล ดงนน การก าหนดรายชอตวแปรทงหมด โดยเฉพาะตวแปรทเปนสาเหตรวมของความสมพนธระหวางตวแปร แตละคจงมความส าคญมาก และเปนทมาของขอตกลงเบองตนของการวเคราะหอทธพลและการวเคราะหโมเดลลสเรสทกแบบวา โมเดลแสดงอทธพลตองเปนโมเดลแบบปด คอ รวมตวแปรทกตวทเกยวของไดครบถวนในโมเดล

253 บทท 7

การสรางโมเดลแบบปดคอนขางเปนปญหาส าหรบนกวจย เพราะดเหมอนวาเมอไดเพมตวแปรทเปนสาเหตรวมตวหนง เชน X2 จะตองหาตวแปรใหมทเปนสาเหตรวม ท าใหเกดความสมพนธระหวาตวแปร X2 กบตวแปรในโมเดล และตองหาตอไปเรอยๆ ตามความเปนจรงตวแปรทเพมเขาไปใหมจะมอทธพลตอตวแปรตามในโมเดลนอยลงและในทสด นกวจยจะตดสนใจหาสาเหตของตวแปรชดทเพมครงสดทาย และจดใหตวแปรชดนนเปนตวแปรภายนอกทไมสนใจศกษาสาเหตได ตวอยางการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎทผ เขยนจะยกตวอยาง คอ โมเดลของความพงพอใจในชวต (life satisfaction = LISAT) จากการศกษาวรรณคดทเกยวของ พบวา บคคลทมอาชพ/รายไดด มชวตครอบครวทดเปนผมความพงพอใจในชวตสงกวาผทมอาชพรายไดต า และมชวตครอบครวลมเหลว จากความสมพนธดงกลาวนจะเหนวาชวตครอบครวมความเกยวของกบรายไดของบคคลดวย ผเขยนก าหนดตวแปรทเปนสาเหตท าใหเกดความพงพอใจในชวตแยกเปน 2 ตวแปร คอ รายได (INCOME) และฐานะอาชพของคสมรส (SPSES) การก าหนดตวแปรสาเหตเพยงสองตวแปร แสดงวา ผเขยนไดทงตวแปรคนกลางเชน สภาพชวตครอบครว ซงคนกลางระหวางฐานะอาชพของคสมรสกบความพงพอใจในชวต ผลจากการไมรวมตวแปรคนกลางนจะท าใหอธบายปรากฏการณไดไมชดเจน แตจะไมมผลตอการทดสอบทฤษฎ เมอเพมตวแปรสาเหตทงสองตวเขามาแลว ตอไปตองพจารณาวามตวแปรใดเปนสาเหตรวมของความสมพนธระหวางตวแปรในโมเดลอก ผเขยนเลอกตวแปรฐานะอาชพของบคคล (SES) เปนสาเหตรวมตวหนง การทบคคลมฐานะอาชพดยอมท าใหบคคลนนมรายไดและมคสมรสทมฐานะอาชพดดวย ความสมพนธระหวางตวแปร SES และ SPSES มสาเหตรวม คอ ฐานะอาชพบดามารดา (PASES) แตตวแปร PASES นจะมอทธพลตอตวแปร LISAT

นอยมากหรอไมมเลย ผเขยนจงตดสนใจให PASES เปนตวแปรภายนอส าหรบโมเดลแสดงอทธพล จากนนจงจดล าดบตวแปรและสรางโมเดลโดยก าหนดเสนทางอทธพลระหวางตวแปรไดผลดงภาพท 7.2 ในภาพใชสญลกษณตามการเขยนโมเดลลสเรล และโมเดลเปนแบบเดยวกบโมเดลยอย II ในภาพท 2.7 (ฉ) เมอน าโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎตามภาพท 7.2 มาก าหนดเปนสมมตฐานวจยจะไดสมมตฐานวจยเขยนในรปขอความแยกเปน 4 ขอ

ก. ฐานะอาชพของบดามารดามอทธพลทางตรงตอฐานะอาชพของบคคล และฐานะอาชพคสมรส แตมอทธพลทางออมตอความพอใจในชวตของบคคล โดยสงอทธพลผานตวแปรฐานะอาชพของบคคลและครส

ข. การมฐานะอาชพดเปนสาเหตทท าใหบคคลไดคสมรสมฐานะอาชพด และมอทธพลท าใหรายไดของบคคลนนสง การมฐานะอาชพดมอทธพลทางออมตอความพอใจในชวต

254 บทท 7

ค. ฐานะอาชพของคสมรส เปนสาเหตรวมของตวแปรรายได และความพงพอใจในชวตของบคคล ฐานะอาชพของคสมรสมอทธพลทางตรง และทางออมผานตวแปรไดไปยงตวแปรความพงพอใจในชวต

ง. ความพอใจในชวตของบคคลรบอทธพลโดยตรงจากปรมาณรายได และฐานะอาชพคสมรส z1

SES = Y1

BE (3,1) z3

GA (1,1) INCOME = Y3

PASES = X BE (2,1)

BE (3,2) BE (4,3) z4

GA (2,1)

LISAT = Y4

BE (4,2)

SPSES = Y2

z2

สมการโครางสรางในรปคะแนนมาตรฐาน

Y1 = GA(1,1)(X) + z1

Y2 = GA(2,1)(X) + BE(2,1)(Y1) + z2

Y3 = BE(3,1)(Y) + BE(3,2)(Y2) + z3

Y4 = BE(4,2)(Y2) + BE(4,3)(Y3) + z4

ขนตกลงเบองตนของโมเดล

1. ความสมพนธเชงสาเหตทางเดยว แบบเสน และแบบบวก

2. z1, z2, z3, z4 มคาเฉลยเปน 0 และมการกระจายคงท (homoscedasticity)

3. PS(ij) = 0 หรอ COV.(zi,zj) = 0 เมอ I ≠ j

4. COV.(X,zi) = 0

5. ตวแปรไมมความคลาดเคลอนในการวด

6. ตวแปรมระดบการวดอนตรภาค อยในรปคะแนนมาตรฐาน N(0,1)

ภาพท 7.2 โมเดลและขอตกลงเบองตนของโมเดลความพงพอใจในชวต

255 บทท 7

ขอความในสมมตฐานทง 4 ขอ แสดงความสมพนธเชงสาเหตสอดคลองกบภาพโมเดลความพงพอใจในชวตในภาพท 7.2 นนเอง การเสนอโมเดลแสดงความสมพนธ นอกจากจะเสนอเปนรปภาพ และขอความเปนสมมตฐานตามทกลาวแลว ยงเสนอโมเดลในรปสมการโครงสรางไดดวยตามลกษณะสมการโครงสรางของโมเดลลสเรลทกลาวแลวในบทท 2 ผเขยนไดเสนอโมเดลในรปสมการโครงสรางรวม 4 สมการไวในภาพท 7.2 ดวย ผอานจะสงเกตเหนวา การเขยนสมการโครงสรางใชตวแปรภายในเปนหลก เมอตวแปรภายในรวม 4 ตว จงมสมการโครงสราง 4 สมการ แตละสมการแสดงสาเหตทมอทธพลทางตรงตองตวแปรภายในนน ตวอยางเชน สมการทหนง ตวแปรภายใน Y1 ไดรบอทธพลทางตรงจากตวแปรภายนอก X และเทอมความคลาดเคลอน z1 ในภาพตวแปร Y1 มลกศรแสดงอทธพลเขามาทตวแปร Y1 อยสองเสน สมการโครงสรางของตวแปร Y1 จงประกอบดวยเทอมสองเทอม

การเขยนโมเดลความพงพอใจในชวตในรปสมการโครงสรางใชตวแปรภายใจ ซงเปนตวแปรทเปนผลเปนหลก แตในการเขยนสมมตฐาน 4 ขอ ทกลาวไปแลว ใชตวแปรทเปนสาเหตเปนหลก ต าราบางเลม เชน ต าราของ Saris and Stronkhorst (1984: 25-31) ก าหนดสมมตฐานทงสองแบบผสมกน โดยครงซายของโมเดลก าหนดสมมตฐานวา ตวแปรภายนอกสงอทธพลทางตรงไปตวแปรใด และครงขวาของโมเดลก าหนดสมมตฐานวา ตวแปรภายในรบอทธพลทางตรงจากตวแปรใด ต าราของ Pedhazur (1982: 579-605, 624-625) และงานวจยของ Eidwell และ Kasarda (1975) ก าหนดสมมตฐานเปนขอความบรรยายโมเดลโดยไมแบงเปนขอแตอยางใด ส าหรบเรองรปแบบการก าหนดสมมตฐานนน แตกตางกนตามสไลคของแตละคนสมมตฐานแตละขออาจจะตรงหรอไมตรงกนกบสมการโครงสรางแตละสมการได แตสมมตฐานรวมทงหมดตองอธบายความสมพนธเชงสาเหตไดครอบคลมตามทก าหนดในสมการโครงสราง และโมเดลแสดงอทธพล

โมเดลความพงพอใจในชวตทยกเปนตวอยางนสรางขนโดยมขอตกลงเบองตนเชนเดยวกบขอตกลงเบองตนของโมเดลลสเรลทไดกลาวไวในบทท 2 และตอนตนของหวขอการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ นอกจากนโมเดลความพงพอใจในชวตยงมขอตกลงเบองตนเพมขนอก เนองจากเปนโมเดลลสเรลแบบไมมความคลาดเคลอนในการวด ขอตกลงเบองตนของโมเดลความพงพอใจในชวตมทงหมด 6 ขอ ดงแสดงไวในภาพท 7.2 แลวในทนผเขยนจะเสนอเหตผลของการก าหนดขอตกลงเบองตนแตละขอเพมเตม ดงน ขอตกลงเบองตนขอแรกกลาววา ความสมพนธระหวางตวแปรในโมเดลเปนความสมพนธเชงสาเหตทางเดยว แบบเสน และแบบบวก คณสมบตของความสมพนธเชงสาเหตแบบเสนและแบบบวกไดกลาวไปแลวโดยละเอยด ในทนจะกลาวถงแตเฉพาะความสมพนธเชงสาเหตทางเดยว ซงหมายถง ทศทางเปนแบบทางเดยว ไมมอทธพลยอนกลบ ถาสรางโมเดลใหมทศทางอทธพลยอนกลบได คอ

256 บทท 7

เปนโมเดลแสดงอทธพลยอนกลบ (nonrecursive model) ขอตกลงเบองตนทวา ตองเปนความสมพนธทางเดยวกไมจ าเปน โมเดลลสเรลในโปรแกรมลสเรลไมมขอตกลงเบองตนขอนจงสามารถวเคราะหโมเดลอทธพลยอนกลบได คาความคลาดเคลอนของตวแปรใน ตามภาพท 7.2 ม 4 ตว คอ z1, z2, z3, z4 แสดงวา ความสมพนธระหวางตวแปรในโมเดลเปนความสมพนธเฟนสม (stochastic relationship) คาความคลาดเคลอนนเกดขนจากหลายสาเหต กลาวคอ อาจเกดจากความคลาดเคลอนในการวดตวแปรจากลกษณะสมของพฤตกรรมมนษย จากการไมรวมตวแปรทเปนสาเหตของตวแปรภายในเขาไวในโมเดล หรอจากแหลงทนกวจยไมรจก ความแปรปรวนเนองจากความคลาดเคลอนในการวด หรอจากลกษณะสมของพฤตกรรมเปนความแปรปรวนทเกดขนอยางสมทถกก าหนดว า มคานอยมากจนก าหนดเปนขอตกลงเบองตน ขอ 5 วา ตวแปรไมมความคลาดเคลอนในการวด ซงเปนขอตกลงเบองตนทออนเพราะไมตรงกบสภาพความจรง สวนความแปรปรวนทเกดจากการใสตวแปรทเปนสาเหตไวไมครบถวนนนเปนความแปรปรวนมระบบ ซงมผลกระทบประมาณคาพารามเตอร จงตองก าหนดเปนขอตกลงเบองตนเกยวกบคาความคลาดเคลอนรวม 3 ขอ (Saris and stronkhorst,

1984: 33-35; Bollen, 1989: 45-56) ดงน ก. z1, z2, z3, z4 มคาเฉลยเปนศนยและมการกระจายคงททกๆ คาของตวแปรคาความคลาดเคลอน คอ ผลตางระหวางคาพยากรณและคาทสงเกตได คาเฉลยของคาความเคลอนจะเปนศนยตอเมอโมเดลเปนแบบปด คอ รวมตวแปรทเปนสาเหตไวครบถวนและความสมพนธระหวางตวแปรเปนแบบบวกเชงเสน ส าหรบการกระจายนนขอตกลงเบองตนก าหนดไวเชนเดยวกบขอตกลงเบองตนของการวเคราะหการถดถอย คอ การกระจายของคาความคลาดเคลอนของตวแปรแตละตวตองคงททกๆ คาของตวแปรนนถาการกระจายไมคงท จะท าใหไมไดคาประมาณพารามเตอรขนาดอทธพลทมคณสมบตไมคลาดเคลอนและมประสทธภาพ

ข. เทอมความคลาดเคลอนแตละเทอมไมสมพนธ (เปนอสระตอกน) ขอตกลงเบองตน ขอนก าหนดขน เพอแสดงวาตวแปรทไมรวมอยในโมเดลนน ไมเปนสาเหตรวมของความสมพนธระหวางตวแปรภายในของโมเดล ถาขอมลไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนขอน แสดงวา ในโมเดลขาดตวแปรทเปนสาเหตรวมและตวแปรนนมอทธพลทถกรวมอยในเทอมความคลาดเคลอนแตละตวแปร ท าใหความคลาดเคลอนของตวแปรแตละตวมความสมพนธกน ขอตกลงเบองตนขอน แสดงวา ความแปรปรวนรวมระหวางเทอมความคลาดเคลอน z1, z2, z3, z4 มคาเปนศนยหรอสมาชกเหนอและใตแนวทแยงของเมทรกซ PS ตามโมเดลลสเรลมคาเปนศนยทงหมด หรอเมทรกซ PS ตองเปนเมทรกซแนวทแยง ขอตกลงเบองตนขอนเปนขอตกลงเบองตนทเขมงวดและไมสอดคลองกบความเปนจรง ท าใหการวเคราะหอทธพลในระยะแรกมจดออนมาก แตในการวเคราะหอทธพลระยะหลง เชน การวเคราะหอทธพลดวยโมเดลลสเรลนน ขอตกลงเบองตนขอนผอนคลายลงไดมาก และเมอนกวจยสราง

257 บทท 7

โมเดลไมรวมตวแปรทเปนสาเหตรวมกสามารถวเคราะหขอมลโดยยอมใหเทอมความคลาดเคลอนมความสมพนธกนได ค. เทอมความคลาดเคลอนแตละเทอม ตองไมมความสมพนธกบตวแปรทเปนสาเหต (ความแปรปรวนรวมระหวางเทอมความคลาดเคลอนและตวแปรทเปนสาเหต ตองมคาเปนศนย ) ขอตกลงเบองตนขอนก าหนดขนเพอแสดงวา ตวแปรทไมรวมอยในโม เดลนน ไมเปนสาเหตรวมของความสมพนธระหวางตวแปรภายนอกกบตวแปรภายในของโมเดล ถาขอมลไมเปนไปตามข อตกลงเบองตนขอน แสดงวา โมเดลยงขาดตวแปรทเปนสาเหตรวมและตวแปรนนมอทธพลตอตวแปรภายในของโมเดล อทธพลสวนนนจะถกรวมอยในความคลาดเคลอนของตวแปรภายใน ซงจะมความสมพนธกบตวแปรภายนอกทเปนสาเหตได ขอตกลงเบองตนขอนแสดงวา ความแปรปรวนรวมหรอความสมพนธระหวางเทอมความคลาดเคลอนและตวแปรทเปนสาเหตตองมคาเปนศนย ขอตกลงเบองตนขอนผอนคลายไมได แมแตการวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรล

สรปแลว โมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎของความพงพอใจในชวตทสรางขนเปนโมเดลลสเรลส าหรบตวแปรสงเกตได จะแสดงดวยภาพไดดงภาพท 7.2 และแสดงดวยสมการโครงสราง 4 สมการ มขอตกลงเบองตนของโมเดลรวม 6 ขอ ขอตกลงเบองตน ขอแรกเปนขอตกลงเบองตนของโมเดลลส-

เรลทตองก าหนดในการสรางโมเดล ขอตกลงเบองตนขอ 2-4 ตามภาพท 7.2 เปนขอตกลงเบองตนเกยวกบเทอมความคลาดเคลอนรวม 3 ขอทไดอธบายไปแลว ในจ านวนนขอตกลงเบองตน 2 ขอแรกอาจผอนคลายได ส าหรบขอตกลงเบองตนขอ 5 ซงกลาววา ตวแปรตองไมมความคลาดเคลอนในการวดนนก าหนดขนเพอแสดงวาเทอมความคลาดเคลอนมความแปรปรวน เนองจากความแปรปรวนมระบบ สวนความแปรปรวนแบบสมจากความคลาดเคลอนในการวดถอวาเปนศนย ขอตกลงเบองตนขอนกผอนคลายได ถาเปนการวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรล ซงจะไดกลาวตอไป ขอตกลงเบองตนขอสดทายเปนขอตกลงเบองตนทตองมการวเคราะหอทธพลแบบดงเดม เพราะการวเคราะหตองใชคาสหสมพนธเพยรสน ในการวเคราะหโมเดลลสเรลผอนคลายขอตกลงเบองตนขอนไดเพราะมการใชสหสมพนธเตตราคอรคแทน เมอตวแปรมระดบการวดต ากวาระดบอนตรภาคและมการวเคราะห ทงกรณตวแปรอยในรปคะแนนดบ และคะแนนมาตรฐาน

5. ทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory)

เมอมโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎแลว นกวจยสามารถแยกคาความสมพนธระหวางตวแปรในโมเดลออกเปนผลรวมของพารามเตอรไดตามทฤษฎสมประสทธอทธพล ซงกลาววา สมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรสองตวในโมเดลมคาเทากบผลบวกของอทธพลทางตรง (direct effect = DE) อทธพลทางออม (Indirect effect = IE) ความสมพนธเทยม (spurious relationship = SR)

258 บทท 7

และอทธพลรวม (joint effect = JE) ทไมสามารถแยกไดวา เปนอทธพลแบบใด (Saria and

Stronknorst, 1984: 120-121; Pedhazur, 1982: 588-590) ดงสมการ r = DE + IE + SR + JE

เมอวเคราะหแยกคาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรแตละคในโมเดลความพงพอใจในชวตทแสดงไวในภาพท 7.2 ตามทฤษฎสมประสทธอทธพล จะไดเปนผลบวกของอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และความสมพนธเทยม ดงตวอยาง ผอานจะสงเกตเหนไดวา โมเดลความพงพอใจในชวตมตวแปรภายนอกเพยงตวเดยว จงไมมเทอมทเปนอทธพลรวมและการแยกคาสมประสทธสหสมพนธออกไดเปนผลบวกของอทธพลและความสมพนธเทยมน ท าไดโดยมขอก าหนดวาขอตกลงเบองตนตองเปนจรง ดงนน ถาขอมลไมสอดคลองกบขอตกลงเบองตน การแยกคาสมประสทธสหสมพนธจะไมถกตองดวย

ตวอยางการแยกคาสมประสทธสหสมพนธ (Decomposition of Correlation Coefficients)

r(X,Y1) = {∑(X)(Y1)}/N

= [∑(x){GA(1,1)(X) + z1}]/N

= GA(1,1) {∑(X)2}/N + {∑(X)(z1)}]/N

ตามขอตกลงเบองตน {∑(X)2}/N = 1, {∑(X)(z1)}]/N ≠ r(X,z1) = 0

= GA(1,1) = DE

r(X,Y2) = {∑(X)(Y2)}/N

= [∑(x){GA(2,1)(X) + BE(2,1)(Y1) + z2}]/N

= GA(2,1) {∑(X)2}/N + BE(2,1) {∑(X)(Y1)}/N +{∑(X)(z2)}/N

ตามขอตกลงเบองตน {∑(X)2}/N = 1, {∑(X)(z2)}]/N = r(X,z2) = 0

= GA(2,1) + BE(2,1) r(X,Y1)

= GA(2,1) + BE(2,1) GA(1,1)

= DE + IE

ในท านองเดยวกนอาจแสดงใหเหนวา

r(X,Y3) = BE(3,1) GA(1,1) + BE(3,2) GA(2,1) + BE(3,2) GA(2,1) GA(1,1)

= IE

r(Y1,Y2) = BE(2,1) + [GA(2,1) GA(1,1)]

= DE + SR

r(Y2,Y3) = BE(3,2) + [GA(2,1) GA(1,1) BE(3,1) + BE(3,1) BE(2,1)]

= DE + SR

259 บทท 7

จากผลการแยกสมประสทธสหสมพนธของคา r(X,Y1) ตามโมเดลมเพยงอทธพลทางตรงจาก X ไป Y1 จงไดคาเทากบอทธพลทางตรง GA(1,1) การแยกสมประสทธสหสมพนธ r(X,Y2) ตามโมเดลมอทธพลทางตรงมาจาก X และ Y1 ดงนน จงแยกไดเปน 2 เทอม ตามจ านวนลกศรในโมเดล เทอมหนง คอ อทธพลทางตรง GA(2,1) อกเทอมหนง เปนอทธพลทางออมจาก X สงผาน Y1 ไปยง Y2 คาของอทธพลทางออมทแสดงไวในตวอยางการแยกคาสมประสทธสหสมพนธมคาเทากบผลคณระหวางอทธพลทางตรงนน คอ มคาเทากบ BE(2,1) GA(1,1) จะเหนไดวา ผลจากการแยกคาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรแตละคจะไดเทอมเปนจ านวนเทากบลกศรแสดงอทธพลทมตอตวแปรคนน ดงนน จงไมจ าเปนตองนงค านวณตามทแสดงในตวอยาง แตอาจดจากโมเดลในภาพท 7.2 แลวระบเทอมทเปนอทธพลทางตรง และทางออมไดทนท ดงตวอยางการแยกสมประสทธสหสมพนธ r(X,Y3)

เมอดตามโมเดล ปรากฏวาไมมอทธพลทางตรงจาก X ไป Y3 แตมอทธพลทางออม 3 จ านวน คอ จาก X ผาน Y1 ไปยง Y3 เทากบ BE(3,1) GA(1,1) จาก X ผาน Y2 ไปยง Y3 เทากบ BE(2,2)

GA(1,1) และจาก X ผาน Y1 ไปยง Y3 เทากบ BE(3,2) BE(2,1) GA(1,1) การแยกสมประสทธ r(Y1,Y2) จะแยกไดเปน 2 เทอม คอ อทธพลทางตรง BE(2,1) และความสมพนธเทยม เนองจากเปนสาเหตรวมโดยทคาความสมพนธเทยมมคาเทากบ GA(1,1) GA(2,1) เปนตน

ในการว เคราะห อทธพลนกวจยประมาณคาอทธพลทางตรงไดจากการประมาณคาพารามเตอรในสมการถดถอยตามสมการโครงสรางของโมเดล แลวน าคาอทธพลทางตรงมาประมาณคาสหสมพนธ เมทรกซสหสมพนธทค านวณไดจะถกน าไปเปรยบเทยบกบเมทรกซสหสมพนธ จากขอมลเพอตรวจสอบความตรงของโมเดล การประมาณคาสหสมพนธใชผลจากการแยกสมประสทธทกลาวมาขางตนนเอง เพราะเมอนกวจยทราบคาของอทธพลทางตรงจากการวเคราะหการถดถอย (คาสมประสทธการถดถอยมาตรฐานของตวแปรในสมการโครงสรางของโมเดล คอ คาอทธพลทางตรง) นกวจยจะประมาณคาอทธพลทางออม อทธพลรวมและความสมพนธเทยมทไดจากการหาผลคณของอทธพลทางตรงตามลกศรแสดงอทธพลในโมเดลนนเอง แตในการวเคราะหนกวจยเพยงแตประมาณคาสหสมพนธจากอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมเทานน ไมรวมความสมพนธเทยมและอทธพลรวม เพราะถาโมเดลมความตรงและความสมพนธระหวางตวแปรเปนความสมพนธเชงสาเหตจรง คาของความสมพนธเทยมและอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมเพยง 2 สวนเทานน หากมคาใกลเคยงกบสหสมพนธจากขอมล แสดงวา โมเดลความสมพนธเชงสาเหตนนสอดคลองกบขอมล และโมเดลมความตรง

260 บทท 7


การวเคราะหขอมลในการวเคราะหอทธพลตามแบบดงเดม (Pedhazur, 1982: 593-632;

Saris and Stronkhorst, 1984: 119-130; Kim and Kohout, 1970: 468-514) แบงออกเปน 3 ตอน คอ การประมาณคาพารามเตอรขนาดอทธพล การตรวจสอบทฤษฎ หรอการตรวจสอบความตรงของโมเดล และการวเคราะหแยกคาสหสมพนธ ใหทราบถงอทธพลทางตรงและทางออมรายละเอยดแตละตอนมดงน 1. การประมาณคาพารามเตอรขนาดอทธพล

วธการประมาณคาอทธพลในการวเคราะหอทธพลแบบดงเดม ใชการวเคราะหการถดถอยประมาณคาขนาดอทธพลทางตรงดวยคาสมประสทธการถดถอยมาตรฐาน (standardized

regression coefficient) ซงเปนการประมาณคาพารามเตอรแบบวธก าลงสองนอยทสด (OLS) การวเคราะหการถดถอยจะวเคราะหตามสมการโครงสรางของโมเดล ตามภาพท 7.2 มสมการโครงสราง 4 สมการ จงตองวเคราะหการถดถอยสรางสมการถดถอย 4 สมการดวย จะเหนวาผลการประมาณคาพารามเตอรอทธพลทไดเปนวธการวเคราะหแยกตามสมการโครงสรางมใชเปนการวเคราะหรวมทกสมการไปพรอมๆ กนทงโมเดลเหมอนการประมาณคาโดยวธไลคลฮดสงสด (ML) ซงใชอยในโปรแกรมลสเรล ผเขยนเสนอเมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรและผลการประมาณคาพารามเตอรตามโมเดลความพงพอใจใจชวต (ภาพท 7.2) จากการวเคราะหการถดถอยตามสมการโครงสรางดวยโปรแกรม SPSS ไวในตารางท 7.1 และ 7.2 ตามล าดบ

คาสมประสทธการถดถอยมาตรฐานจากสมการโครงสรางในตารางท 7.2 คอ คาประมาณขนาดอทธพลทางตรงตามโมเดล เมอน าคาสมประสทธไปเตมลงในโมเดลความพงพอใจในชวตจะไดโมเดลแสดงรปแบบอทธพล ซงประมาณคาอทธพลจากขอมลประกอบกบโมเดลดงภาพท 7.3 โมเดลทไดนจะยงไมใชในการแปลความหมายเพราะตองมการตรวจสอบความตรงของโมเดลนกอนในขนตอนนจงเพยงแตเสนอโมเดลแสดงรปแบบอทธพล เมอน าไปใชค านวณหาคาสหสมพนธระหวางตวแปร เพอตรวจสอบความตรงของโมเดลในตอนท 2

261 บทท 7

ตารางท 7.1 เมทรกซสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปร

PASES SES SPSES INCOME LISAT

PASES 1.00

SES 0.39* 1.00

SPSES 0.35 0.60* 1.00

INCOME 0.18* 0.43* 0.41* 1.00

LISAT 0.10* 0.14* 0.19* 0.24* 1.00

MEAN 50.29 50.21 50.25 7.87 24.35

SD 8.42 8.77 8.81 3.10 3.77

ตารางท 7.2 สมประสทธการถดถอยมาตรฐานจากสมการโครงสราง

ตวแปรตน ตวแปรตาม LISAT INCOME SPSAS SES

PASES - - 0.14* 0.39

SES - 0.29* 0.55*

SPSES 0.11* 0.24*

INCOME 0.19*

R 0.26* 0.47* 0.61* 0.39*

R SQUARE (%) 6.77 22.10 37.59 15.21

ROOT [1-(R SQUARE) 0.96 0.88 0.79 0.92

2. การตรวจสอบทฤษฎ (Theory Testing)

การตรวจสอบทฤษฎ หรอการตรวจสอบความตรงของโมเดลความพงพอใจในชวตเปนการเปรยบเทยบเมทรกซสหสมพนธทไดจากขอมลเชงประจกษ ตามตารางท 7.1 กบเมทรกซ

262 บทท 7

สหสมพนธทค านวณไดจากอทธพลทางตรงตามโมเดลแสดงรปแบบอทธพลในภาพท 7.3 วธการค านวณเปนการค านวณตามหลกทฤษฎสมพนธอทธพล โดยค านวณคาสหสมพนธระหวางตวแปรจากผลรวมของอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมตามโมเดลเทานน ผลตางของสหสมพนธทค านวณไดกบสหสมพนธจากของมลจะเปนผลทเกดจากความสมพนธเทยมและอทธพลรวม ซงไมได ระบไวในโมเดลตามทฤษฎ ดงนน ถาโมเดลถกตองมความตรงยอมสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ ซงจะมผลท าใหเมทรกซสหสมพนธจากขอมลและเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดมคาใกลเคยงกน ถาโมเดลไมสอดคลองกลมกลนกบขอมลเมทรกซสหสมพนธจากขอมล และเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดจะมคาแตกตางกน นกวจยตองปรบโมเดลและวเคราะหประมาณคาขนาดอทธพลตามขนตอนท 1

และตรวจสอบความตรงของโมเดลทปรบใหมอกครงหนง ซงอาจตองท าซ าๆ กนหลายรอบจนกวาจะไดโมเดลทสอดคลองกลมกลนกบขอมล

สงทควรระวงในการตรวจสอบความตรงของโมเดล คอ การใชโมเดลแสดงอทธพลในการค านวณคาเมทรกซสหสมพนธ ถานกวจยใชโมเดลเตมรป (full model) ทมอทธพลครบทกตวแปร ดงภาพท 7.4 เมอน าโมเดลแสดงอทธพลเตมรปมาค านวณคาเมทรกซสหสมพนธจะไดคาตรงกบเมทรกซสหสมพนธจากขอมล ทงนเพราะโมเดลระบความเปนไดคาเดยวพอด (jus identified model) ดงทไดกลาวในบทท 2 แลว ดงนน โมเดลทจะน ามาตรวจสอบความตรงควรเปนโมเดลทเปนแบบประหยด (parsimonous model) มลกศรแสดงอทธพลทางตรงระหวางตวแปรนอยทสด โดยยงคงอธบายความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรได

.92 .88

SES .29

.39 INCOME

PASES .55 .19 .96

.14 .24 LISAT

.11

SPSES

.79

ภาพท 7.3 โมเดลแสดงรปแบบอทธพลจากขอมลประกอบกบทฤษฎ

263 บทท 7

.92 .88

SES .29

.39 -.03 INCOME

-.02 .20

PASES .03 .55 .24 .96

.14 LISAT

.11

SPSES

.79

ภาพท 7.4 โมเดลความพงพอใจในชวตแบบเตมรป

จากโมเดลแสดงรปแบบอทธพลจากขอมลประกอบกบทฤษฎตามภาพท 7.3 น าคาอทธพลทางตรงมาค านวณหาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรแตละคไดตามทฤษฎสมประสทธอทธพล ในทนผเขยนจะแสดงตวอยางการค านวณคาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปร เพยง 3 ค ดงน PASES - SES: อทธพลทางตรง = 0.39

อทธพลทางออม = 0.00

สปส.สหสมพนธ = 0.39

PASED - SPSES อทธพลทางตรง = 0.14

อทธพลทางออมจ = (0.39)(0.54) = 0.21

สปส.สหสมพนธ = 0.14 + 0.21 = 0.35

PASED – INCOME อทธพลทางตรง = 0.00

อทธพลทางออม

ผาน SES = (0.39)(0.28) = 0.11

ผาน SPSES = (0.14)(0.25) = 0.03

ผาน SES, SPSES = (0.39)(0.54)(0.25) = 0.05

อทธพลทางออม รวม = 0.19

สปส.สหสมพนธ = 0.00 + 0.19 = 0.19

264 บทท 7

ผลจากการค านวณคาสมประสทธสหสมพนธทควรจะเปนตามโมเดล เสนอไวในเมทรกซเหนอแนวทแยงในตารางท 7.3 เมอเปรยบเทยบกบคาสมประสทธสหสมพนธจากขอมลตามตารางท 7.1 ซงน ามาเสนอไวในเมทรกซใตแนวทแยงในตารางท 7.3 จะเหนวาคาสมประสทธสหสมพนธทกคามคาใกลเคยงกน มคาสมประสทธสหสมพนธเพยง 2 คา จาก 10 คาคดเปนรอยละ 20 ซงมคาตางกนเกนกวา 0.05 ดงนน จงสรปวา โมเดลสองคลองกลมกลนกบขอมล

ตารางท 7.3 เปรยบเทยบเมทรกซสหสมพนธจากขอมลและจากโมเดล

PASES SES SPSES INCOME LISAT

PASES 0.39 0.35 0.19 0.07

SES 0.39 0.54 0.42 0.14

SPSES 0.35 0.60 0.25 0.15

INCOME 0.18 0.43 0.41 0.20

LISAT 0.10 0.14 0.19 0.24

หมายเหต เมทรกซเหนอแนวทแยง = เมทรกซค านวณจากโมเดล

เมทรกซใตแนวทแยง = เมทรกซจากขอมล

การเปรยบเทยบเมทรกซสหสมพนธจากขอมล และเมทรกซสหสมพนธทค านวณไดตามหลกสถตแลวควรใชการทดสอบไค-สแควร โดยมสมมตฐานทางสถตทวา โมเดลกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ คาไค-สแควรค านวณจากดเทอรมแนนทของเมทรกซทงสอง วธการนเปนการทดสอบความกลมกลนของโมเดลทมใชอยในโปรแกรมลสเรล แตในการวเคราะหแบบดงเดมยงไมมโปรแกรมคอมพวเตอร Kerlinger, Pedhazur (1973: 318) เสนอใหใชเกณฑวาสมประสทธสหสมพนธทมคาแตกตางกนเกน 0.05 ควรจะมจ านวนไมเกนรอยละ 20 ของคาสหสมพนธทงหมด และตอมา Pedhazur (1982: 618-620) เสนอใหค านวณดชนวดความกลมกลน Q ซงพฒนาโดย Specht เมอ ค.ศ. 1975 ผอานทสนใจอาจตดตามศกษาสตรและวธการค านวณได ผเขยนมไดน าเสนอเนองจากพจารณาเหนวาโปรแกรมลสเรลจะมดชนความกลมกลนใหใชโดยไมตองค านวณเองอยแลว

3. การวเคราะหแยกคาสหสมพนธ เมอไดตรวจสอบความตรงของโมเดลและไดผลวาโมเดลมความกลมกลนกบขอมลเชงประจกษแลว งานขนตอไป คอ การวเคราะหแยกคาสหสมพนธตามโมเดลแสดงรปแบบอทธพลใหไดอทธพลทางตรงและอทธพลทางออม เพออธบายความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร การวเคราะห

265 บทท 7

แยกคาสหสมพนธใชหลกทฤษฎสมประสทธอทธพลดงทไดกลาวไวแลว ในทนผเขยนจะเสนอตวอยางการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรเพยง 3 ค ดงน INCOME – LISAT: อทธพลทางตรง = 0.19

อทธพลทางออม = 0.00

ผลรวมอทธพล = 0.19

SPSES – LISAT: อทธพลทางตรง = 0.11

อทธพลทางออม = (0.24)(0.19) = 0.05


SES – LISAT อทธพลทางตรง = 0.00

อทธพลทางออม

ผาน SPSES = (0.55)(0.11) = 0.06

ผาน INCOME = (0.29)(0.19) = 0.06

ผาน INCOME, SPSES = (0.55)(0.24)(0.19) = 0.03

อทธพลทางออมรวม = 0.15


ผลจากการวเคราะหแยกคาสหสมพนธจะไดคาอทธพลทางตรง (DE) อทธพลทางออม (IE) ซงเมอน ามารวมกนจะไดคาผลรวมอทธพล (total effects = TE) และเมอน าคาผลรวมอทธพลไปลบออกจากสมประสทธสหสมพนธจะไดเปนคาความสมพนธเทยม และความสมพนธทไมสามารถวเคราะหไดวาเปนความสมพนธแบบใด ผ เขยนน าเสนอไวในตารางท 7.4 เมอพจารณาคาอทธพลในโมเดลตามภาพท 7.3 ประกอบกบคาอทธพลในตารางท 7.4 สรปไดวา ฐานะอาชพของบดามารดารมอทธพลทางตรงตอฐานะอาชพของบคคลสงมาก (0.39) มอทธพลตอฐานะอาชพของคสมรสเพยง 0.14 ความสมพนธระหวางฐานะอาชพของบดามารดากบความพงพอใจในชวตแสดงวารอยละ 80 ของคาสหสมพนธเปนความสมพนธเชงสาเหตในรปของอทธพลทางออมสงผานตวแปร SPSES และ SES ฐานะอาชพของบคคลมอทธพลทางตรงตอฐานะอาชพของคสมรส (ขนาดของอทธพล 0.55)

กลาวคอ บคคลทมฐานอาชพดจะแตงงานกบผมฐานะอาชพเทาเทยมกน ฐานะอาชพของบคคลมอทธพลทางตรงขนาด 0.29 ตอรายไดและมอทธพลทางออมตอความพงพอใจในชวต ความสมพนธระหวางฐานะอาชพกบความพงพอใจ แสดงวา เปนความสมพนธเชงสาเหตในรปของอทธพลทางออมทงหมดสงผานตวแปร SPSES และ INCOME ฐานะอาชพของคสมรสเปนสาเหตรวมของความสมพนธระหวางรายได และความพงพอใจในชวต เพราะมอทธพลทางตรงตอระดบรายไดขนาด 0.25 และมอทธพลทางตรงตอความพงพอใจในชวตของบคคลขนาด 0.10 ความแปรปรวนของตวแปรความพงพอใจในชวตไดรบอทธพลทางตรงจากระดบรายไดมากกวาฐานะอาชพของคสมรส และอทธพล

266 บทท 7

ทางออมทไดรบสงผานตวแปรระดบรายไดมากกวาตวแปรอนๆ ในโมเดล ขอสรปขางตนนสอดคลองกบสมมตฐานวจยทกลาวไวแลว

ตารางท 7.4 ผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปร (วธตงเดม)

ตวแปรสาเหต r อทธพล อทธพลทางออมผาน ผลรวม ความสมพนธ ทางตรง SES SPSES INCOME รวม อทธพล เทยม

PASES 0.10 0.00 0.05 0.03 0.00 0.08 0.08 0.02

SES 0.14 0.00 0.09 0.06 0.15 0.15 -0.01

SPSES 0.19 0.11 0.05 0.05 0.16 0.03

INCOME 0.24 0.19 0.00 0.19 0.05

การวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรใหไดอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมนคอนขางยงยากซบซอน กรณทมตวแปรในโมเดลจ านวนมาก การค านวณยงยงยากอาจมขอผดพลาดในการค านวณเนองจากความสบสนในการค านวณคาอทธพลทางออม ซงตองค านวณจากผลคณของอทธพลทางตรง Alwin และ Hauser (1975) ไดพฒนาวธการค านวณทสะดวก งาย และรวดเรวขน แทนทจะค านวณดวยการน าอทธพลทางตรงมาคณกนใหไดอทธพลทางออม ตามวธของ Alwin และ Hauser เปนการน า สปส.การถดถอยมาตรฐานมาลบกนการวเคราะหเรมตนจาก การประมาณคาพารามเตอรอทธพลในโมเดลตามทฤษฎทเปนโมเดลเตมรป (full model) ตามภาพท 7.4 ในทนนกวจยตองท าการวเคราะหการถดถอยตามสมการโครงสราง 4 สมการของโมเดลเตมรป ซงจะไดโมเดลแสดงรปแบบอทธพลตามภาพท 7.4 เมอเปรยบเทยบอทธพลตามภาพท 7.3 และ 7.4 จะเหนวาขนาดอทธพลผดกนเลกนอย เชน อทธพลทางตรงจาก PASES ไป INCOME ไมมอยในภาพท 7.3

แตในภาพท 7.4 นนมขนาดนอยมาก ผลการวเคราะหมไดใชเพอแปลความหมาย แตเปนการวเคราะหเพอยนยนวาอทธพลทไมมตามทฤษฎหรอสมมตฐานนนมขนาดนอยมาก และเพอน าคาอทธพลทางตรงไปใชวเคราะหแยกคาสหสมพนธตอไป

การวเคราะหขนตอไปตามวธของ Alwin และ Hauser เปนการวเคราะหการถดถอยตามสมการโครงสราง (structural equation) และสมการลดรป (reduced from equation) โดยใช LISAT เปนตวแปรตามทกสมการรวม 4 สมการ สมการ 3 สมการแรกเปนสมการลดรป มตวแปร PASES เปนตวแปรตนในสมการแรก ในสมการท 2 เพมตวแปร SES และในสมการท 3 เพม SPSES

267 บทท 7

เปนตวแปรตน สวนสมการสดทายเปนสมการโครงสรางตามโมเดลเตมรป คาสมประสทธ การถดถอยมาตรฐานทไดเสนอไวในตารางท 7.5 ซงจะไดน าไปค านวณแยกคาสหสมพนธตอในตารางท 7.6

ตอไป

ตารางท 7.5 สมประสทธการถดถอยมาตรฐานจากสมการลดรปและสมการโครงสรางตามโมเดล

ตวแปรตาม = LISAT

ตวแปรตนสมการท 1 2 3 4

PASES 0.10* 0.05 0.03 0.03

SES 0.12* 0.03 -0.03

SPSES 0.16* 0.12

INCOME 0.20*

R 0.10 0.15 0.19 0.26

R SQUAE (%) 1.00 2.20 3.80 6.89

R SQUAER ทเพมขน 0.10 1.10 1.60 3.09

F 9.71 10.81 12.62 17.72

ตารางท 7.6 ผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปร (วธของ Alwin และ Hauser)

ตวแปรสาเหต อทธพล ผลรวม อทธพลทางออมผาน ความสมพนธ ทางตรง อทธพล SES SPSES INCOME รวม เทยบ

PASES 0.10 0.03 0.10 0.05 0.02 0.00 0.07 0.00

SES 0.14 -0.03 0.12 0.09 0.06 0.15 0.02

SPSES 0.19 0.12 0.16 0.04 0.04 0.03

INCOME 0.24 0.20 0.20 0.00 0.04

ตารางท 7.6 เสนอผลการแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรสาเหตกบ LISAT เทานนมไดเสนอผลทกคาสหสมพนธ การค านวณเรมจากการน าคาอทธพลทางตรงจากสมการโครงสรางของ

268 บทท 7

โมเดลเตมรปมาใสไวในตาราง พรอมดวยคาสหสมพนธ จากนนน าคาผลรวมอทธพลจากตารางท 7.5

มาใสไวในตาราง คาของผลรวมอทธพล คอ คา สปส.การถดถอยมาตรฐานของตวแปรตนตวสดทายในสมการลดรปแตละสมการ กลาวคอ ในสมการลดรปสมการท 1 ตารางท 7.5 อทธพลจาก PASES ไปยง LISAT มคา 0.10 ในสมการลดรปสมการท 2 คา สปส.การถดถอยมาตรฐาน แสดงวา อทธพลของ SES ทมตอ LISAT ทงหมดมคา 0.12 และอทธพลจาก PASES ตอ LISAT โดยตรงโดยไมผาน SES จะมคา 0.05 เมอน าอทธพลของ PASES ตอ LISAT ในสมการท 1 ซงมคา 0.10 ลบดวยอทธพลของ PASES ตอ LISAT ในสมการท 2 ซงมคา 0.05 ผลตางทได คอ อทธพลทางออมของ PASES ผาน SES ไปยงตวแปร LISAT นนเอง ในสมการท 3 ตารางท 7.5 แสดงวา ผลรวมอทธพลจากตวแปร SPSES ไปยง LISAT มคา 0.16 และเมอน า สปส.การถดถอยมาตรฐานในสมการท 2 ลบดวย สปส. สมการท 3 จะไดคาอทธพลทางออมของตวแปร PASES และ SES ทสงผานตวแปร SPSES ในสมการท 4 จะไดคาผลรวมอทธพลจากตวแปร INCOME ตอ LISAT และผลตางของ สปส.การถดถอยมาตรฐานระหวางสมการท 4 และ 3 คอ อทธพลทางออมของตวแปร PASES, SES และ SPSES ทสงผานตวแปร INCOME ไปยง LISAT ส าหรบคาความสมพนธเทยมค านวณไดจากผลตางระหวางคาสหสมพนธและผลรวมอทธพล เชนเดยวกบการค านวณในวธดงเดม

เมอเปรยบเทยบผลการค านวณตามวธดงเดม ในตารางท 7.4 และวธของ Alwin และ Hauser ในตารางท 7.6 จะเหนไดวามผลใกลเคยงกน แตวธของ Alwin และ Hauser สะดวกและรวดเรวกวาหลายเทา การแปลความหมายผลการวเคราะหเปนแบบเดยวกบทไดเสนอไวแลวในตารางท 7.4 จงไมเสนอซ าอก ผลการวเคราะหอทธพลตามวธดงเดมทกลาวมาทงหมดนเปนการวเคราะหขอมลทมตวแปรอยในรปคะแนนมาตรฐาน คาขนาดอทธพล แทนดวยคา สปส.การถดถอยมาตรฐานซงมขอดทชวยใหนกวจยสามารถเปรยบเทยบขนาดของอทธพลได แตมขอเสยทไมสามารถใชประโยชนในการพยากรณไดโดยตรง Pedhazur (1982: 628-629) เสนอวธค านวณหาคาขนาดอทธพลทไดจากการวเคราะหขอมลในรปคะแนนดบ โดยใหน าคา สปส.การถดถอยมาตรฐานมาคณดวยอตราสวนระหวางคาของสวนเบยงเบนมาตรฐานของตวแปรทเปนผลกบตวแปรทเปนสาเหต เพอใหไดคา สปส.การถดถอยในรปคะแนนดบเปนคาอทธพลทางตรงและสรางสมการโครงสรางใชประโยชนในการพยากรณไดโดยตรง การวเคราะหอทธพลตามวธดงเดมเปนประโยชนในการศกษาความสมพนธเชงสาเหต เมอเปรยบเทยบกบการวเคราะหสหสมพนธ และการวเคราะหการถดถอย ประการแรก การทราบคาความสมพนธนนอาจเกดความสมพนธเชงสาเหต และความสมพนธเทยมการวเคราะหอทธพลแยกคาความสมพนธระหวางตวแปรจะประมาณคาใหทราบวา ความสมพนธเชงสาเหตมปรมาณเทาใด และความสมพนธเทยม หรออทธพลรวมทไมสามารถวเคราะหสาเหตไดนนมปรมาณมากนอยเพยงใด ซง

269 บทท 7

จะท าใหไดภาพความสมพนธเชงสาเหตทถกตอง ประการทสอง การวเคราะหและตความหมายจากคา สปส.การถดถอยมาตรฐาน ซงเปนอทธพลทางตรงอยางเดยวไมเพยงพอ เพราะจะทราบแตเพยงวา ตวแปรตนไมมอทธพลตอตวแปรตาม แตความจรงตวแปรตนตวนนอาจมอทธพลทางออมตอตวแปรตามเปนจ านวนมาก ประการทสาม การวเคราะหอทธพลใหการวเคราะหตรวจสอบความกลมกลนระหวางโมเดลกบขอมล ซงชวยใหนกวจยมความมนใจในความตรงของสมมตฐานวจยมากขน

อยางไรกด การวเคราะหอทธพลตามวธดงเดมยงมจดออนหลายประการ ประการแรก การประมาณคาขนาดอทธพลจากสมการโครงสรางยงเปนการประมาณคาจากสมการโครงสรางแตละสมการแยกจากกน ตามความเปนจรงเมอคาขนาดอทธพลคาหนงเปลยนแปลงควรมผลกระทบรวมถงขนาดอทธพลอนๆ ดวย ซงในการประมาณคาอทธพลตามวธดงเดมไมสามารถท าเชนนนได ประการทสอง การประมาณคาอทธพลทางออม และผลรวมอทธพลนน ยงไมมการพฒนาวธการทดสอบนยส าคญของขนาดอทธพล แมวาจะมวธการทดสอบถกพฒนาขนในระยะหลง แตตองมการค านวณตางหากและคอนขางยงยาก (Alwin and Hauser, 1975) ประการทสาม กระบวนการวเคราะหยงใชการวเคราะหการถดถอย และน าผลการวเคราะหมาค านวณตอ เมอผลการทดสอบความตรงของโมเดลไดผลวา โมเดลไมสอดคลองกบขอมลตองมการปรบแกโมเดลแลววเคราะหใหม ท าใหการวเคราะห เสยเวลา และจดออนทส าคญทสด คอ การปรบแกโมเดลโดยใหโมเดลมความสมพนธยอยกลบ หรอโมเดลมตวแปรแฝง หรอเทอมความคลาดเคลอนมความสมพนธกนท าไมได เพราะวธการวเคราะหอทธพลตามวธดงเดมยงใชเทคนคการวเคราะหถดถอยซงไมสามารถวเคราะหได การวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรลนน นกวจยจะสามารถวเคราะหขอมลไดโดยไมมปญหาเกยวกบจดออนของการวเคราะหตามวธดงเดม ในหวขอตอไปผเขยนน าเสนอการวเคราะหอทธพลดวยโปรแกรมลสเรล


ตามภาพท 2.7 ในบทท 2 ผเขยนไดแสดงใหเหนวา โมเดลลสเรลยอย II ในโปรแกรมลสเรลประกอบดวย โมเดลส าหรบการวเคราะหอทธพล 2 แบบ คอ โมเดลส าหรบการวเคราะหอทธพลกรณไมมตวแปรแฝง และโมเดลส าหรบการวเคราะหอทธพลกรณมตวแปรแฝง การทไมมตวแปรแฝงในโมเดลแสดงวา ตองมขอตกลงเบองตนวา ตวแปรในโมเดลไมมความคลาดเคลอนในการวด และการมตวแปรแฝงในโมเดลแสดงวา มความคลาดเคลอนในการวดตวแปร แมวาจะเสนอโมเดลยอยเพยง 2 โมเดล แตไดกลาวแลววา โปรแกรมลสเรลสามารถวเคราะหไดทงกรณทเปนโมเดลความสมพนธทางเดยว และโมเดลความสมพนธยอนกลบ (one way or reciprocal causal models) และวเคราะหไดทงกรณท เทอมความคลาดเคลอนมและไมมความสมพนธ เนองจากโมเดลการวเคราะหทงสองแบบ รวมทงกรณการวเคราะหโมเดลแสดงอทธพลทางเดยว/ยอนกลบ และกรณการวเคราะหโมเดล

270 บทท 7

แสดงอทธพลแบบม/ไมมความสมพนธระหวางความคลาดเคลอนนนเปนจดเดนของโปรแกรมลสเรล ซงสามารถวเคราะหไดในขณะทโปรแกรมคอมพวเตอรอนๆ ทใชกนอยทวไป ขณะนไมสามารถวเคราะหไดดเทา ผเขยนจงเสนอตวอยางการวเคราะหทงสองโมเดลพรอมทงแสดงการปรบโมเดลโดยเพมกรณความสมพนธแสดงอทธพลยอนกลบ และเทอมความคลาดเคลอนมความสมพนธกนในตวอยางดวย ส าหรบตวอยางการวเคราะหอทธพลโมเดลทไมมตวแปรแฝง ผเขยนจะใชขอมลโมเดลความพงพอใจในชวตอนเปนขอมลชดเดยวกบทใชวเคราะหอทธพล ดวยวธดงเดมเพอจะไดเปรยบเทยบผลการวเคราะหตามวธดงเดมและการวเคราะหดวยโมเดลลสเรล ตวอยางการวเคราะหทงสองโมเดลมรายละเอยดของค าสงและผลการวเคราะห ดงน

ตวอยางท 7.1 การวเคราะหอทธพลโมเดลทไมมความคลาดเคลอนในการวด

การสรางโมเดลความสมพนธเชงสาเหตทางทฤษฎ และขอมลซงประกอบดวยเมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรส าหรบโมเดลความพงพอใจในชวตนนผเขยนไดอธบายไวในหวขอทผานมาแลว จงไมเสนอรายละเอยดเกยวกบตวแปรซ าอก จากโมเดลทางทฤษฎตามภาพท 7.2 และโมเดลเตมรปตามภาพท 7.4 ผเขยนไดด าเนนการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรลการวเคราะหโมเดลเตมรปไมตองตรวจสอบระบความเปนไดคาเดยว เพราะโมเดลเตมรปเปนโมเดลระบไดพอด ส าหรบการตรวจสอบระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดลตามภาพท 7.2 เปนการตรวจสอบตามเงอนไข 2 แบบ ตามทไดกลาวไวในบทท 2 ดงน 1. เงอนไขจ าเปนของการระบไดพอด จากบทท 2 เงอนไขจ าเปนของการระบไดพอดของโมเดลลสเรล คอ กฎทมความวา โมเดลลสเรลระบไดพอดเมอจ านวนพารามเตอรทตองประมาณคามคานอยกวาหรอเทากบจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม [t นอยกวาหรอเทากบ (NI)(NI+1)/2] เมอ t เปนจ านวนพารามเตอรทตองประมาณคา และ NI คอ จ านวนตวแปรสงเกตไดของโมเดล ตามภาพท 7.2 จ านวนพารามเตอรทตองประมาณคา คอ ขนาดอทธพลในเมทรกซ BE รวม 5 คา คอ BE(2,1), BE(3,1), BE(3,2), BE(4,1) และ BE(4,3) ขนาดอทธพลใน เมทรกซ GA รวม 2 คาคอ GA(1,1), GA(2,1) นอกจากนยงมพารามเตอรความแปรปรวนของความคลาดเคลอน z1, z2, z3, z4 รวม 4 คา ในเมทรกซ PS รวมจ านวนพารามเตอรทงหมดเทากบ 11 คา สวนจ านวนสมาชกในเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมมทงหมด (5)(6)/2 = 15 คา ซงเปนไปตามกฎทแสดงวา โมเดลระบไดพอด 2. เงอนไขพอเพยงของการระบไดพอด จากบทท 2 เงอนไขพอเพยงของการระบไดพอดของโมเดลลสเรลทไมมความคลาดเคลอนในการวดและเปนโมเดลทมความสมพนธทางเดยวก าหนดวาเมทรกซ BE ตองเปนเมทรกซไดแนวทแยงและเมทรกซ PS ตองเปนเมทรกซแนวทแยง ในทนพารามเตอรทงสองของโมเดลความพงพอใจในชวตเปนไปตามขอก าหนดของเงอนไขพอเพยงแลว

271 บทท 7

งานขนตอไป คอ การเขยนค าสงใหโปรแกรมลสเรลวเคราะหขอมล ซงไดแก การประมาณคาพารามเตอรในโมเดล การตรวจสอบความตรงของโมเดล และการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรใหไดเปนอทธพลทางตรงและอทธพลทางออม เนองจากในการวเคราะหขอมลครงน ผเขยนจะวเคราะหโมเดลเตมรป และวเคราะหโมเดลตามทฤษฎ เพอเปรยบเทยบผลการวเคราะหอทธพลทงสองโมเดลกบการวเคราะหตามวธดงเดม การเขยนค าสงจงแยกเปนสองตอน ตอนแรกเปนค าสงส าหรบโมเดลเตมรป และตอนทสองส าหรบโมเดลความพงพอใจในชวตตามทฤษฎค าสงม ดงน

EXAMPLE 7.1 : PATH ANALYSIS FOR LISAT (FULL MODEL)

DA NI=5 NO=963

LA

‘PASES’ ‘SES’ ‘SPSES’ ‘INCOME’ ‘LISAT’ 1 .39 1 .35 .60 1 .18 .43 .41 1 .10 .14 .19 .24 1

ME

50.29 50.21 50.25 7.87 24.35

SD

8.42 8.77 8.81 3.10 3.77

SE

2 3 4 5 1

MO NY=4 NX=1 BE=SD,FR GA=FU,FR PS=DI,FR

OU SE TV EF MI RS SS ND=

ค าสงบรรทดแรกก าหนดชอเรอง บรรทดท 2-9 ก าหนดจ านวนตวแปร ชอตวแปรเมทรกซสหสมพนธ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผอานจะสงเกตเหนวา กรณเมทรกซสหสมพนธมจ านวนนอย ผเขยนพมพคาสมาชกในเมทรกซตอกนไปบรรทดเดยวได บรรทดท 10-11 ก าหนดขอความสลบทตวแปร ตองเอาตวแปรภายในขนมากอน ซงในทนม 4 ตวแปร ค าสงบรรทดท 12

ก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล ในทนทกเมทรกซก าหนดพารามเตอรเปนแบบอสระทงหมด เพราะเปนโมเดลเตมรป บรรทดสดทายก าหนดลกษณะผลการวเคราะหขอมลทตองการ ตวทส าคญ คอ ST

ใหแสดงความคลาดเคลอนมาตรฐาน TV แสดงคาสถตท EF แสดงผลรวมอทธพลและอทธพลทางออม สวน MI RS ในทนไมจ าเปนนก เพราะการตรวจสอบความตรงของโมเดลท าไมได เนองจากเปนโมเดลเตมรป

272 บทท 7

เนองจากผเขยนน าขอมลชดนไปใชยกตวอยางการวเคราะหการถดถอยพหคณในบทท 3 ดวย ดงนน ถาผอานเปรยบเทยบการเขยนค าสงขางตนนกบการเขยนค าสงในตวอยาง 3.1 จะเหนวาคลายคลงกนในการก าหนดจ านวนตวแปร ชอตวแปร เมทรกซสหสมพนธ สงทแตกตางกน คอ ลกษณะขอมลจ าเพาะของโมเดล ในตวอยางท 3.1 ตวแปร LISAT ตวเดยง ถกก าหนดเปนตวแปรภายในสงเกตได สวนในตวอยางนตวแปรภายในสงเกตไดม 4 ตว และม PASS เปนตวแปรภายนอกสงเกตไดเพยงตวเดยว ในตวอยางท 3.1 มการประมาณคาเมทรกซ GA และ PS ไมมการประมาณคาพารามเตอร BE เหมอนในตวอยางน ค าสงส าหรบการวเคราะหอทธพลโมเดลความพงพอใจในชวตตามทฤษฎ มลกษณ ะเหมอนกบค าสงส าหรบโมเดลเตมรปเกอบทงหมด ค าสงทแตกตางกน คอ การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล เนองจากโมเดลแสดงอทธพลตามทฤษฎไมมเสนทางอทธพลหลายเสน ซงจะตองก าหนดใหพารามเตอรขนาดอทธพลนนมคาเปนศนย ดงนน ในบรรทดทตงตนดวยค าวา MO จงตองเปลยนค าสงใหม ดงน

MO NY=4 NX=1 BE=SD,FI GA=FU,FI PS=DI,FR

FR BE(2,1) BE(3.1) BE(3,2) BE(4,2) BE(4,3) GA(1,1) GA(2,1)

ในทนผเขยน ก าหนดใหเมทรกซ BE และ GA มสถานะก าหนดกอนแลวจงก าหนดพารามเตอรทตองการประมาณคาเปนพารามเตอรอสระ การเขยนค าสงอาจใชวธกลบกน คอ ก าหนดสถานะเปนเมทรกซอสระแลวจงก าหนดคาพารามเตอรทไมตองการประมาณคาใหเปนศนย ผลการวเคราะหขอมลทไดจากการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรล ส าหรบโมเดลเตมรปและโมเดลทางทฤษฎเสนอไวในภาคผนวก ฌ ผเขยนน าผลการวเคราะหสวนทเปนอทธพลทางตรงมาสรางโมเดลแสดงรปแบบอทธพลระหวางตวแปรดงภาพท 7.5 (ก) และ (ข) น าผลการวเคราะหการแยกคาสหสมพนธเสนอในตารางท 7.7 ผลการวเคราะหขอมลส าหรบโมเดลเตมรปตรวจสอบความตรงของโมเดลไมได โปรแกรมลสเรลรายงานคาไค-สแควรเปน 0.00 เพราะเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมทค านวณไดเทากบเมทรกซทไดจากขอมล สวนโมเดลทางทฤษฎไดคาไค -สแควรเปน 1.58 คาความนาจะเปน 0.664 ทองศาอสระเทากบ 3 และดชน GFI มคา 0.999 แสดงวา โมเดลมความตรงและกลมกลนกบขอมลดมาก เมอเปรยบเทยบโมเดลแสดงรปแบบอทธพลทไดจากโปรแกรมลสเรลตามภาพท 7.5 ซงเปนการประมาณคาพารามเตอรดวยวธไลคลฮดสงสด กบโมเดลทไดจากวธดงเดมตามภาพท 7.3 และ 7.4 ซงเปนการประมาณคาพารามเตอรดวยวธก าลงสองนอยทสด จะเหนวาโมเดลทไดมคาขนาดอทธพลทางตรงใกลเคยงกน ทงน เพราะกลมตวอยางส าหรบขอมลชดนมขนาดใหญมาก

273 บทท 7

เมอเปรยบเทยบผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธเปนอทธพลทางตรง อทธพลทางออมและผลรวมอทธพลจากโปรแกรมลสเรลในตารางท 7.7 กบผลการวเคราะหดวยวธดงเดมในตารางท 7.4

และ 7.6 เฉพาะโมเดลทางทฤษฎ จะเหนไดวาผลการวเคราะหดวยวธดงเดมแสดงอทธพลทางออมวาสงผานตวแปรใด ในการวเคราะหดวยวธดงเดมผเขยนเสนอผลการวเคราะหเฉพาะการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรสาเหตกบ LISAT มไดเสนอผลการวเคราะหคาสหสมพนธครบทกตวดงผลจากการวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรล แตเมอเปรยบเทยบคาขนาดอทธพลแลวจะพบวา มสวนแตกตางกนบางเลกนอย วธดงเดมในตารางท 7.4 และวธของ Alwin และ Hauser ในตารางท 7.5

ใกลเคยงกนมากกวาวธทไดจากโปรแกรมลสเรล ผลรวมอทธพลของตวแปร INCOME ทมตอ LISAT

ทไดจากโปรแกรมลสเรลมคาสงกวาวธดงเดม และวธของ Alwin, Hauser แตผลรวมอทธพลของตวแปร PASES, SES และ SPSES ทมตอ LISAT ในโปรแกรมลสเรลมคาต ากวาอก 2 วธ อทธพลทางออมของตวแปรทง 3 ทมตอ LISAT ในโปรแกรมลสเรลมคาต ากวาอก 2 วธเชนเดยวกน และอทธพลทางตรงในโปรแกรมลสเรลของตวแปร INCOME ทมตอ LISAT มคาสงกวาอก 2 วธ ผลทตางกนนเปนเพราะการประมาณคาพารามเตอรในโปรแกรมลสเรลเปนการประมาณคาพารามเตอรจากสมการโครงสรางทกสมการไปพรอมๆ กน เมอไดคาอทธพลทางตรงแตกตางกน จงมผลท าใหคาขนาดอทธพลทางออม และผลรวมอทธพลมคาแตกตางกนไปดวย

ถงแมวาโปรแกรมลสเรลจะไมใหผลการวเคราะหวา อทธพลทางออมสงผานตวแปรใดบางเหมอนในผลการวเคราะหวธดงเดม แตถานกวจยตองการกอาจน าผลการวเคราะหไปค านวณเองตามวธดงเดมได หรอจะอานและแปลความหมายจากผลการวเคราะหในตารางท 7.7 เพราะผลการวเคราะหบอกอทธพลทางตรงและทางออมของตวแปรสาเหตแตละตว ไปยงตวแปรทเปนผลทกตวในโมเดล เชน ตวแปร PASES มอทธพลทางตรงตอตวแปร SES ขนาด 0.406 และเมอดอทธพลของตวแปร SES ทมตอ LISAT จะเหนวามแตอทธพลทางออม ดงนน อทธพลจาก PASES ทผาน SES ไปยง LISAT เปนอทธพลทางออมทสงผานทาง SPSES และ INCOME เปนตน ถงแมคาขนาดอทธพลทไดจะแตกตางกนบาง แตเมออานและแปลความหมายผลการวเคราะหไดผลเชนเดยวกบผลการวเคราะหวธดงเดม จงไมเสนอการแปลความหมายในทน

274 บทท 7

.92 .88

SES .10

.41 -.01 INCOME

-.01 .24

PASES .02 .55 .08 .96

.14 LISAT

.05

SPSES

.79

( ก ) .92 .88

SES .10

.41 INCOME

.24

PASES .55 .96

.14 .08 LISAT

.05

SPSES

.79

( ข ) .92 .88

SES .14

.40 .87 INCOME

.24

PASES .54 .96

.15 .08 LISAT

.05

SPSES

.79

( ค ) ภาพท 7.5 โมเดลแสดงรปแบบอทธพลตอความพงพอใจในชวต

275 บทท 7

ตารางท 7.7 ผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปรดวยโปรแกรมลสเรล

ตวแปรผล LISAT INCOME SPSES SES

ตวแปรสาเหต TE IE DE TE IE DE TE IE DE TE IE DE

โมเดลเตมรปไค-สแควร = 0.000, p = .000, GFI = 1.000

PASES .045 .029 .016 .066 .073 -.007 .366 .223 .143 .406 - -.046

(.014) (.007) (.015) (.012) (.007)(.012) (.032) (.020) (.029) (.031) - (.031)

SES .051 .063 -.011 .050 .047 .103 .549 - .549

(.015) (.011) (.018) (.011) (.007) (.013) (.028) - (.028)

SPSES .068 .021 .048 .085 - .085

(.017) (.005) (.017) (.013) - (.013)

INCOME .242 - .242

(.043) - (.043)

โมเดลทางทฤษฎ ไค-แสควร = 1.58, p = 0.664, GFI = 0.999

PASES .034 .034 - .072 .072 - .366 .223 .143 .406 - -.046

(.006) (.006) - (.007) (.007) - (.032) (.020) (.029) (.031) - (.031)

SES .061 .061 - .048 .046 .102 .549 - .549

(.008) (.008) - (.010) (.007) (.013) (.028) - (.028)

SPSES .067 .020 .047 .084 - .084

(.014) (.005) (.015) (.013) - (.013)

INCOME .237 - .237

(.042) - (.042)

หมายเหต ตวเลขในวงเลบ คอ คาความคลาดเคลอนมาตรฐาน

TE = ผลรวมอทธพล, IE = อทธพลทางออม, DE = อทธพลทางตรง

เมอพจารณาผลการวเคราะหขอมล จากโปรแกรมลสเรลในภาคผนวก ฌ ส าหรบโมเดลทางทฤษฎ จะพบวา การวเคราะหเศษเหลอไมมคาความคลาดเคลอนในรปคะแนนมาตรฐานคาใดมคาเกน 2.00 แตดชนดดแปรโมเดล แสดงวา คาไค-สแควรในการทดสอบความกลมกลนของโมเดลจะ

276 บทท 7

ลดลงไดอก ถาก าหนดใหอทธพลจาก PASES ไปยง LISAT หรอพารามเตอร GA(4,1) อทธพลจาก PASES ไปยง INCOME หรอพารามเตอร GA(3,1) อทธพลยอนกลบจาก LISAT ไปยง SES หรอพารามเตอร BE(1,4) และอทธพลยอนกลบจาก INCOME ไปยง SES หรอพารามเตอร BE(1,3) เปนพารามเตอรอสระโดยจะมผลท าใหคาไค-สแควรลดลงเทากบ .822, .347, .615 และ .347 ตามล าดบและจะท าใหพารามเตอรทง 4 เปลยนแปลงเปน .014, -.007, -.066 และ .146 ตามล าดบ ทง 4 พารามเตอรน ผเขยนพจารณาเหนวา อทธพลยอยกลบจากตวแปร INCOME ไปยง SES เปนตวทนาสนใจ เพราะสอดคลองกบความเปนจรงมากทสด จงไดปรบโมเดลโดยก าหนดใหพารามเตอร BE(1,3) เปนพารามเตอรอสระเพมขน และเขยนค าสงโปรแกรมลสเรลท าการวเคราะหโมเดลอทธพลยอนกลบของโมเดลความพงพอใจในชวตใหมค าสงทกบรรทดเหมอนกบค าสงส าหรบโมเดลทางทฤษฎ มบรรทดทตางกน คอ บรรทด MO เพราะตองก าหนดเมทรกซ BE ใหมรปแบบเตมรป และก าหนดพารามเตอร BE(1,3) เปนพารามเตอรอสระค าสงทเปลยนใหมมดงน

MO NY=4 NX=1 BE=FU,FI GA=FU,FI PS=DI,FR

FR BE(1,3) BE(2,1) BE(3,1) BE(3,2) BE(4,2) BE(4,3) GA(1,) GA(2,1)

ผลการวเคราะหขอมลเสนอไวในภาคผนวก ฌ ผลการทดสอดความกลมกลนของโมเดลทปรบแกแลว มไค-สแควร 1.23, p=0.540 ทองศาอสระ = 2 และ GFI = 0.999 แสดงวา โมเดลกลมกลนกบขอมลเชงประจกษดขนกวาโมเดลทางทฤษฎ เมอพจารณาดชนดดแปรโมเดลยงแสดงวาสามารถปรบใหโมเดลกลมกลนกบขอมลดมากขนไปอก แตเนองจากองศาอสระส าหรบโมเดลเหลอเพยง 2 การจะปรบจะท าไดอกเพยงครงเดยว ซงผเขยนมไดท าตอเนองจากเหนวา อทธพลทจะก าหนดใหเปนพารามเตอรอสะทโปรแกรมลสเรลเสนอไวไมสอดคลองกบความจรง ส าหรบผลการวเคราะหในสวนอนๆ คลายคลงผลการวเคราะหโมเดลทางทฤษฎทไดกลาวแลว ผเขยนจงเพยงแตน าคาอทธพลทางตรงจากผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรลมาเสนอโมเดลแสดงรปแบบอทธพล ดงภาพท 7.5 (ค) เทานน และเมอเปรยบเทยบขนาดอทธพลจะพบวาอทธพลระหวาง SES และ INCOME ชดเจนขนกวาในภาพท 7.5 (ข) การเสนอตวอยางการวเคราะหอทธพลโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวดทจะเสนอตอไปนเปนการวเคราะหอทธพลโมเดลความพงพอใจในชวต และโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนขอมลทไดจากโมเดลความพงพอใจในชวตมการวดรบตวแปรสงเกตได โดยตวแปรทอยในโมเดลทางทฤษฎเปนตวแปรแฝง เนองจากขอมลส าหรบโมเดลความพงพอใจในชวตในตวอยาง 7.2 และตวอยาง 7.1

ไดจากกลมตวอยางคนละชด และเครองมอการวจยตางกน แมจะมโมเดลทางทฤษฎแบบเดยวกน ผลการวเคราะหอาจตางกนได เพราะการวเคราะหโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวดรวมอยดวยยอม

277 บทท 7

มความถกตองมากกวา ส าหรบโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนเปนการเสนอผลการวเคราะหขอมลตามค าสงทเสนอไว ในบทท 2 แลว ขอมลในการวเคราะหโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนเปนชดเดยวกบทมผเขยนน าไปวเคราะหองคประกอบเชงยนยนในบทท 4 ดวย ตวอยางการวเคราะหโมเดล ทมความคลาดเคลอนในการวด ส าหรบโมเดลความพงพอใจในชวตเสนอไวในตวอยาง 7.2 และส าหรบโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนเสนอไวในตวอยางท 7.3 ดงน

ตวอยาง 7.2 การวเคราะหอทธพลโมเดลความพงพอใจในชวต (มความคลาดเคลอนในการวด) ขอมลในการวเคราะหส าหรบตวอยางท 7.2 ไดมาจากกลมตวอยางทสมแบบงายจ านวน 300

คน ประกอบดวยตวแปรสงเกตไดรวม 11 ตว วดจากแบบสอบถามใหเลอกตอบ รวม 11 ขอ และตวแปรแฝง 5 ตว ดงน Y2 = ระดบการศกษาของหนวยตวอยาง Y2 = อาชพของหนวยตวอยาง Y3 = ระดบการศกษาของคสมรส

Y4 = อาชพของคสมรส

Y5 = รายไดประจ าของหนวยตวอยาง Y6 = รายไดพเศษขอหนวยตวอยาง Y7 = การรบรวาฐานะอาชพของตนดกวาเพอนรนเดยวกน

Y8 = ความรสกพอใจในชวตความเปนอย Y9 = ระดบการศกษาของบดามารดาโดยเฉลย

X1 = ระดบการศกษาของบดามารดาโดยเฉลย

X2 = อาชพของบดามารดาโดยเฉลย

X3 = รายไดเฉลยของบดามารดา

PASES = ตวแปรแฝงฐานะอาชพของบดามารดา มอทธพลตอตวแปร X1-X3

SES = ตวแปรแฝงฐานะอาชพของหนวยตวอยาง มอทธพลตอตวแปร Y1, Y2

SPSES = ตวแปรแฝงฐานะอาชพของคสมรส มอทธพลตอตวแปร Y3, Y4

INCOME = ตวแปรแฝงรายไดของหนวยตวอยาง มอทธพลตอตวแปร Y5, Y6

LISAT = ตวแปรแฝงความพงพอใจในชวต มอทธพลตอตวแปร Y7, Y8

โมเดลความพงพอใจในชวตทางทฤษฎมลกษณะเหมอนกบทเสนอไวในตวอยาง 7.1 แตมอทธพลทางตรงเพมขนอก 1 ตว คอ อทธพลทางตรงจาก PASES ไป INCOME เนองจากผเขยนพจารณาวา ฐานะอาชพของบดามารดาวดจากตวแปรรายไดของบดามารดาดวยสวนหนง ซงม

278 บทท 7

อทธพลโดยตรงตอรายไดของบตร โมเดลแสดงรปแบบอทธพลทางทฤษฎทงในรปโมเดลสมการโครงสราง และโมเดลการวดไดแสดงไวในภาพท 7.6 (ก) เนองจากการก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดล การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลตลอดจนการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรล มลกษณะเหมอนกบตวอยางทไดอธบายแลว ดงนนส าหรบตวอยางท 7.2 และตวอยางท 7.3 ทกลาวตอไป จงมไดใหรายละเอยดในสวนนอก นอกจากนผเขยนมไดแสดงการเขยนค าสงโปรแกรมลสเรลดวย เพราะในผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล จะมขอความทเปนค าสงอยตอนตนของรายงานผลการวเคราะหแลว ส าหรบผลการวเคราะหอทธพลโมเดลความพงพอใจในชวตทมความคลาดเคลอนในการวดนนผเขยนน าเสนอไวในภาคผนวก ญ ซงผสนใจจะดค าสงได

ผเขยนน าผลการวเคราะหจากภาคผนวก ญ เฉพาะสวนทเปนอทธพลทางตรงและคารากทสองของความแปรปรวนความคลาดเคลอนมาเสนอเปนโมเดลแสดงรปแบบอทธพลดงภาพท 7.6 (ก) และมไดน าผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธเปนอทธพลทางตรงและทางออมมาเสนอ เนองจากผลการทดสอบความกลมกลน พบวา ไดคาไค-สแควร มคา 43.02, p=0.196 ทองศาอสระ = 36 และ GFI = 0.976 ผลการทดสอบแสดงวา โมเดลสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษอยในเกณฑด กราฟควพลอตไดเสนกราฟมความชดกวาแนวทแยงแตคาเศษเหลอในรปคะแนนมาตรฐานระหวางตวแปร Y3 และ Y5 มคา 2.980 ซงเกนกวาเกณฑทเหมาะสม (2.000) หมายความวา ตวแปร Y3 และ Y5 อาจมความคลาดเคลอนทสมพนธกน นอกจากน ดชนดดแปรโมเดล แสดงวา ตวแปร Y3 และ Y4

ไดรบอทธพลจากตวแปรแฝง INCOME ดวย ซงตามสภาพทเปนจรงแลวมความเปนไปไดอยมาก ผเขยนจงน าขอมลทงหมดปรบโมเดลความพงพอใจในชวตทมความคลาดเคลอนในการวดใหมความคลาดเคลอนสมพนธกนไดดวย รวมทงยอมใหมอทธพลจากตวแปรแฝง INCOME มาทตวแปร Y4

ดวย และไดตดอทธพลจากตวแปร SPSES ไป INCOME ออก ผลการปรบไดค าสงและผลการวเคราะหแสดงไวในภาคผนวก ญ ผเขยนน าผลการวเคราะหเฉพาะอทธพลทางตรงและคารากทสองของความแปรปรวนความคลาดเคลอนมาเสนอเปนโมเดลแสดงรปแบบอทธพลดงในภาพท 7.6 (ข) และน าผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธเปนอทธพลทางตรงและทางออมพรอมทงคาความเทยงของตวแปรสงเกตไดเสนอไวในตารางท 7.8

ผลจากการวเคราะหอทธพลโมเดลความพงพอใจในชวตดวยโปรแกรมลสเรล โดยผอนคลายขอตกลงเบองตนใหมความคลาดเคลอนในการวดตวแปร และคาความคลาดเคลอนสมพนธกนไดตามตวอยาง 7.3 น โดยเฉพาะอทธพลจาก SES ไปยง LISAT และ INCOME และอทธพลจาก PASES ไปยง LISAT และ INCOME ผลการทดสอบความกลมกลน พบวา โมเดลสอดคลองกลมกลนกบขอมลเชงประจกษดขนกวาโมเดลกอนการปรบแก คาความเทยงของตวแปรคอนขางต าอาจเปนเพราะตวแปรแตละตวเปนการวดดวยแบบสอบถามเพยงขอค าถามเดยว คา R SQUARE หรอ สปส.การ

279 บทท 7

พยากรณ โดยเฉพาะคาสปส.การพยากรณตวแปร LISAT สงขนกวา โมเดลทไมมความคลาดเคลอนในการวด แตยงไมดพอ เพราะตวแปรในโมเดลอธบายความแปรปรวนในตวแปร LISAT ไดเพยง 10%

และโมเดลสมการโครงสรางมคาสปส.พยากรณเทากบ 50% แสดงวา ยงมตวแปรทเปนสาเหตแตยงไมไดน ามารวมไวในโมเดล คาสปส.สหสมพนธระหวางตวแปรแฝงมคามากกวา และชดเจนกวาในโมเดลทไมมความคลาดเคลอนดวย

.82

1.00 Y1 .62 .71

SES=E1 .91

Y2 .64 Y6 .53

.91 .43

.57 .02 INCOME=E3 1.00 Y5 .68

.66 X1 .25 -.38 .75 1.00

1.00 PASESK1=K1 LISAT=E4 Y7 .41

.71 X2 .88 .94

1.25 -.22 0.7 Y8 .57

.55 X3 SPSES=ES 1.00 .95

1.21 Y3 .62

Y4 .49

.35

( ก )

280 บทท 7

.82

1.00 Y1 .62 .75

SES=E1 .91

Y2 .64 Y6 .51

.49 .44

.57 1.00 INCOME=E3 1.00 Y5 .59

.65 X1 -.15 -.38 .72 1.00

1.00 PASESK1=K1 LISAT=E4 Y7 .41

.71 X2 .88 .94

1.25 -.21 .10 Y8 .57

.55 X3 SPSES=ES 1.00 .95

1.38 Y3 .64

Y4 .45

.35

( ข )

ภาพท 7.6 โมเดลแสดงรปแบบอทธพลตอความพงพอใจในชวต (มความคลาดเคลอนในการวด)

281 บทท 7

ตารางท 7.8 ผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปร และคาสถตการวเคราะหอทธพล

โมเดลความพงพอใจในชวตทมความคลาดเคลอนในการวด และความคลาดเคลอน

สมพนธ

ตวแปรผล LISAT INCOME SPSES SES

ตวแปรสาเหต TE IE DE TE IE DE TE IE DE TE IE DE

PASES .122 .122 - .120 .281 -.161 .355 .570 -.214 .571 - -.570

(.054) (.054) - (.046) (.055) (.057) (.068) (.093) (.073) (.075) - (.075)

SES .454 .454 - .493 - .493 .998 - .998

(.119) (.119) - (.071) - (.071) (.100) - (.100)

SPSES .098 - .098

(.151) - (.151)

INCOME .723 - .723

(.242) - (.242)

คาสถต ไค-สแควร = 35.28, p = 0.455, df = 35; GFI = 0.980

ตวแปร Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y8 X1 X2 X3

ความเทยง .616 .593 .585 .799 .525 .739 .832 .679 .572 .495 .694

สมการโครงสรางตวแปร SES SPSES INCOME LISAT รวม

R SQUARE .327 .887 .442 .101 .503

เมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรแฝง SES SPSES INCOME LISAT PASES

SES 1.000

SPSES .918 1.000

INCOME .631 .618 1.000

LISAT .229 .373 .315 1.000

PASES .572 .373 .190 .074 1.000

หมายเหต ตวเลขในวงเลบ คอ คาความคลาดเคลอนมาตรฐาน

TE = ผลรวมอทธพล IE = อทธพลทางออม DE = อทธพลทางตรง

282 บทท 7

ตวอยาง 7.3 การวเคราะหอทธพลโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน (มความคลาดเคลอนในการวด) การสรางโมเดลผลสมฤทธทางการเรยนตวแปรในโมเดล การก าหนดขอมลจ าเพาะของโมเดลและค าสงโปรแกรมลสเรลทงภาษาลสเรล และภาษาซมพลสไดน าเสนอไวแลวในบทท 2 ผเขยนน าเสนอผลการวเคราะหเปนตวอยางในบทนดวย เพราะพจารณาเหนวา โมเดลนแตกตางจากโมเดลความพงพอใจในชวต ตรงทโมเดลผลสมฤทธทางการเรยน มตวแปรภายนอกแฝง 2 ตว วธการเขยนค าสงจงมความแตกตางกน โดยเฉพาะการก าหนดพารามเตอรขนาดอทธพลในเมทรกซ GA ผลการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมลสเรล แสดงผลทงในภาษาลสเรลและภาษาซมพลสไดเสนอไวแลวในภาคผนวก ก ในทนผเขยนน าผลการวเคราะหทเปนโมเดลแสดงรปแบบอทธพลตอผลสมฤทธทางการเรยนเสนอในภาพท 7.7 และเสนอผลการวเคราะหแยกสหสมพนธเปนอทธพลทางตรงและทางออม พรอมทงคาสถตอนๆ ไวในตารางท 7.9

จากผลทไดตามตารางท 7.9 และภาพท 7.7 แสดงวา โมเดลมความสอดคลองกลมกลนกบขอมลอยในเกณฑด ผลการวเคราะหขอมลจากการวเคราะหเศษเหลอในรปคะแนนมาตรฐานในการวดตวแปรแตละตวทเปนตวแปรภายในอยในเกณฑด แตความเทยงของตวแปรภายนอกคอนขางต า ตวแปรในโมเดลมความสมบรณด ดจากคา สปส.การพยากรณตวแปรภายในแฝงแตละตว และสมการโครงสรางรวมมคาตงแตรอยละ 30 ถง 50 เมอดคาอทธพลจากตวแปร SES พบวา คาผลรวมอทธพลตอตวแปร ACHIEVEM มคาเพยง 0.291 แตมอทธพลทางออมสงถง .732 และอทธพลทางตรงเปน -.441 แสดงวา สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมของพอแมนกเรยน เปนสาเหตท าใหพอแมสนบสนนทางออม ใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนด แตกลบมผลทางตรงท าใหผลการเรยนตามการรบรต าลง โมเดลผลสมฤทธทางการเรยนนไมสามารถอธบายได เพราะไมรวมตวแปรคนกลางทจะชวยอธบายปรากฏการณนได ตวแปรความคาดหวงมอทธพลตอผลสมฤทธทางการเรยนคลายคลงกบสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม นกเรยนทพอแมมความมงหวงสงเปนสาเหตท าใหมผลการเรยนตามการรบรของนกเรยนต า แตมผลทางออมผานความอยากไดอยากมท าใหรบรวา ผลการเรยนไม ดเทาพอแม ส าหรบอทธพลจากการสนบสนนของพอแมทมตอความอยากไดอยากม และผลสมฤทธทางการเรยนตามการรบรของนกเรยนมอยในระดบสงทศทางบวกตามทไดคาดหมายไว

283 บทท 7

.82

1.00 Y1 .63

.77 X1 E1 1.08

1.00 .97 Y2 .37

.81 X2 .84 -.44 .18 .09 .69

.20 K1 .29 E3 1.00 Y5 .21

.66 X3 1.00 .49 .39 .76

.91 K2 Y6 .54

.77 X4 -.17 1.39

.74 1.00 Y3 .49

.89 X5 E2 1.19

.79 Y4 .45

ตวแปรสงเกตได X1 = ความมเกยรตยศชอเสยง Y1 = การสงเสรมใหเรยนพเศษ

X2 = รายไดของบดามารดา Y2 = การตดตามดแลการเรยน

X3 = การหารายไดเสรมของบดามารดา Y3 = ความอยากเรยนใหเทาหรอสงกวาบดามารดา X4 = ความมงหวงดานการศกษาของบตร Y4 = ความตองการมอาชพดกวาบดามารดา

X5 = ความมงหวงดานอาชพของบตร Y5 = การรบรวาตนเรยนดกวาบดามารดา

Y6 = ความภาคภมใจในผลการเรยนของนกเรยน

ตวแปรแฝง K1 = SES E1 = SUPPURT = การสนบสนนของบดามารดา K2 = EXPECTN E2 = ASPIRATN = ความอยากไดอยากม E3 = ACHIEVEM = ผลสมฤทธทางการเรยน

ภาพท 7.7 โมเดลแสดงรปแบบอทธพลตอผลสมฤทธทางการเรยน

284 บทท 7

ตารางท 7.9 ผลการวเคราะหแยกคาสหสมพนธระหวางตวแปร และคาสถตการวเคราะหอทธพล

โมเดลผลสมฤทธทางการเรยน

ตวแปรผล ACHIEVEM ASPIRATN SUPPORT

ตวแปรสาเหต TE IE DE TE IE DE TE IE DE

SES .291 .732 -.441 .461 .174 .287 .975 - .975

(.133) (.171) (.175) (.090) (.039) (.096) (.160) - (.073)

EXPECTN .154 -.238 .392 - .171 - -.171

(.104) (.096) (.114) (.061) - (.061)

SUPPORT .340 .249 .091 .179 - .179

(.065) (.050) (.058) (.305) - (.305)

ASPRATN 1.394 - 1.394

(.147) - (.147)

คาสถต ไค-สแควร = 39.56, p = .236, df = 34; GFI = 0.981

ตวแปร Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 X1 X2 X3 X4 X5

ความเทยง .603 .860 .762 .800 .955 .588 .407 .344 .562 .408 .216

สมการโครงสรางตวแปร SUPPORT ASPIRATN ACHIEVEM รวม

R SQUARE .323 .383 .525 .492

เมทรกซสหสมพนธระหวางตวแปรแฝง SUPPORT ASPIRATN ACHIEVEM SES EXPECTN

SUPPORT 1.000

ASPIRATN .541 1.000

ACHIEVEM .421 .665 1.000

SES .568 .476 .260 1.000

EXPECTN .280 .043 .220 .493 1.000

หมายเหต ตวเลขในวงเลบ คอ ความคลาดเคลอนมาตรฐาน

TE = ผลรวมอทธพล IE = อทธพลทางออม DE = อทธพลทางตรง

285 บทท 7

ผลการวเคราะหขอมลในภาคผนวก ก ในสวนทแสดงดชนดดแปรโมเดลยงแสดงใหเหนวา นกวจยอาจปรบโมเดลใหกลมกลนกบขอมลดขน โดยการก าหนดพารามเตอร LY (6.2) ใหเปนพารามเตอรอสระ แตผเขยนมไดปรบแกเนองจากจดประสงคของการเสนอตวอยางน ตองการใหเหนการวเคราะหโมเดลทมตวแปรภายนอกแฝง 2 ตวเทานน

สรป

ในการวจยนกวจยใหความส าคญกบลกษณะความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรและพยายามพฒนาวธการศกษาความสมพนธเชงสาเหต การวจยเชงทดลองไดรบการพฒนาใหสามารถศกษาความสมพนธเชงสาเหตไดอยางมประสทธภาพ โดยการจดกระท าตวแปรทเปนสาเหตและการใชกระบวนการสมควบคมตวแปรอนๆ ทอาจจะมอทธพลตอตวแปรตาม แตการวจยเชงทดลองมขอจ ากดเนองจากตวแปรจดกระท าบางครงไมสามารถน ามาท าการทดลองได เพราะอาจเปนอนตรายหรอเกดผลรายกบผเกยวของ และมขอจ ากดเนองจากไมสามารถศกษาอทธพลของตวแปรทเปนสาเหตไดพรอมกนหลายตวแปร ดวยเหตนจงมการพฒนาวธการวเคราะหอทธพลขน เพอศกษาความสมพนธเชงสาเหต วธการนไดรบการพฒนาจากวธดงเดมมาเปนวธการวเคราะหโมเดลลสเรล ซงมประสทธภาพ มขอตกลงเบองตนนอยลง สาระในบทน เปนการน าเสนอประวตความเปนมาของการวเคราะหอทธพล วตถประสงคการวเคราะหอทธพล และขนตอนการวเคราะหอทธพล ซงเหมอนกบขนตอนการวเคราะหโมเดลลสเรลทไดเสนอไวในบทท 2 จากนนผเขยนไดยกตวอยางการวเคราะหอทธพลส าหรบโมเดลความพงพอใจในชวต เรมตงแตการสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎ รวมทงทมาของการก าหนดขอตกลงเบองตนในโมเดล การน าเสนอโมเดลในรปสมมตฐานวจยและโมเดลสมการโครงสราง การใชทฤษฎสมประสทธอทธพลแสดงการแยกคา สปส.สหสมพนธระหวางตวแปรในโมเดล เพอเปนพนฐานกอนเสนอการวเคราะหขอมลในเรองการวเคราะหขอมลผเขยนไดแสดงวธการประมาณคาพารามเตอรในโมเดล รวมทงการระบความเปนไดคาเดยว การตรวจสอบความตรงของโมเดลและการวเคราะหแยกคา สปส.สหสมพนธทงวธดงเดมและวธของ Alwin, Hauser โดยแสดงวธการวเคราะหใหเหนโดยตลอดในตอนทายบทเปนการเสนอโมเดลลสเรลส าหรบการวเคราะหอทธพลและไดแสดงตวอยางการวเคราะหอทธพล 3 ตวอยาง คอ การวเคราะหอทธพลส าหรบโมเดลทไมมความคลาดเคลอนในการวด การวเคราะหอทธพลส าหรบโมเดลทมความคลาดเคลอนในการวดกรณตวแปรภายนอกแฝงตวเดยว และกรณตวแปรภายนอกแฝง 2 ตว โดยทในแตละตวอยางไดเสนอวธการปรบโมเดลโดยลดขอตกลงเบองตนยอมใหเปนโมเดลอทธพลยอนกลบ และโมเดลมความสมพนธระหวางความคลาดเคลอนดวย นอกจากน การเสนอตวอยางของผเขยนยงพยายามใชขอมลชดเดยวกนในการวเคราะหวธดงเดม และ

286 บทท 7

วธวเคราะหดวยโปรแกรมลสเรล เพอใหผอานเขาใจการวเคราะหในโปรแกรมลสเ รลดขน และเหนความแตกตางของผลการวเคราะห


ใหนกศกษาสรางโมเดลแสดงอทธพลทางทฤษฎพรอมทงอธบายทฤษฎสมประสทธอทธพล (Path Coefficient Theory) จากขอมลทก าหนดใหใชในการวเคราะหขอมล

287

บรรณานกรม

กรรณการ สขเกษมและสชาต ประสทธรฐสนธ. (2550). คมอประยกตใชโปรแกรมลชเรล. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: สามลดา.

กลยา วานชบญชา. (2540). การวเคราะหขอมลดวย SPSS for Window. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จกรกฤษณ ส าราญใจ. (27 พฤศจกายน 2544). การก าหนดขนาดของกลมตวอยางเพอการวจย.

สบคนวนท 25 ธนวาคม 2551, จากhttp://www.jakkrit.lpru.ac.th/pdf/27_11_44/9.pdf

จราพร ผลประเสรฐ. (2542). การประยกตการวเคราะหโครงสรางคาเฉลย และความแปรปรวนรวมแบบกลมพหท มตวแปรแฟนทอม ในการศกษาความสมพนธระหวางตวบงชสถานภาพของโรงเรยน ความพงพอใจ และความผกพนในอาชพ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชาย โพธสตา. (2547). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ . พมพครงท 1. นครปฐม:

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. ชศร วงศรตนะ. (2549). เทคนคการเขยนเคาโครงการวจย : แนวทางสความส าเรจ. นนทบร : ไทย

เนรมต. นงลกษณ วรชชย. (2542). โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นงลกษณ วรชชย. (2551). โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: ภาควชาวจย

การศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นงราม เศรษฐพานช. (2526). โมเดลเสนทาง : การวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปร.

ขาวสารวจยการศกษา. 6(6): 3-16.

นงลกษณ วรชชย. (2531). แผนแบบการวจย. วารสารศรนครนทรวโรฒวจยและพฒนา. 1(2): 31-

37.

นงลกษณ วรชชย. (2533). การวเคราะหอทธพล (Path Analysis) วารสารการวดผลการศกษา. 11(33): 39-50.

นงลกษณ วรชชย. (2535). การวเคราะหประมาณคาสวนประกอบความแปรปรวน (Analysis of

Variance Component Estimation. ขาวสารวจยการศกษา. 15(4): 9-14.

288

นงลกษณ วรชชย. (2536). ลสเรล (LISREL). เอกสารประกอบการประชมปฏบตการเพอพฒนาบคคลกร เรอง Introduction to MV 7, LISREL and LISCOMP. บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ (เอกสารอดส าเนา)

นงลกษณ วรชชย. (2537). การวเคราะหอทธพล (Path Analysis). วารสารพฤตกรรมศาสตร. 1(1):

71-85.

นงลกษณ วรชชย. (2541). ความไมแปรเปลยนของแบบจ าลองการเปนสมาชกดวยใจรกครระหวางบคคลากร 2 กลม : การประยกตใชการสรางแบบจ าลองสมการโครงสรางชนกลยทธกลมพห. วารสารส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. 30(1/2): 117-134.

นงลกษณ วรชชย และคณะ. “คมอการเขยนโครงการวจย”. วารสารการวดผลการศกษา. ปท 12

ฉบบท 35 (ก.ย.-ธ.ค. 35).

เนาวรตน พลายนอย. (2539). ความสมพนธระหวางยทธวธการพฒนาชนบทกบการยายถน . ปรญญานพนธหลกสตรปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาพฒนศกษาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

บญชร แกวสอง. (2539). รปแบบทางสมคม-จตวทยาส าหรบการอธบายการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการพฒนา. ปรญญานพนธหลกสตรปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาพฒนศกษาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ประสทธ ไชยกาล. (2539). การเปรยบเทยบประสทธภาพระหวางโมเดลลสเรล 3 แบบทใชในการศกษาตวแปรทสมพนธกบการเปลยนแปลงในระยะยาวของผลสมฤทธทางการเรยนวชาคณตศาสตร. วทยานพนธปรญญมหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประชย เปยมสมบรณ. (2524). การวเคราะหเสนโยงทางสงคมและพฤตกรรมศาสตร . คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (เอกสารอดส าเนา).

ประชย เปยมสมบรณ และ สมชาต สวางเนตร. (2535). การวเคราะหเสนโยงดวยลสเรล: สถตส าหรบนกวจยทางวทยาศาสตรสงคมและพฤตกรรม. กรงเทพ: โครงการสงเสรมเอกสารวชาการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

บญเรยง ขจรศลป. (2547). สถตวจย II. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เบสทกราฟค.

เพชรนอย สงหชางชย. (2546). หลกการและการใชสถตการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทางการพยาบาล. พมพครงท 2. สงขลา: ชานเมองการพมพ.

พวงรตน ทวรตน. (2543). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร พมพครงท 8,

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธรพงศ แกนอนทร. (2533). การวเคราะหเสนทาง (Path Analysis). วธวทยาการวจย. 5(1).

289

ธรวฒ เอกะกล. (2543). ระเบยบวธวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. อบลราชธาน :

สถาบนราชภฎอบลราชธาน. มนตทวา ไชยแกว. (2542). การเปรยบเทยบผลการเปลยนแปลงระยะยาวโดยใชโมเดลประยกต

โคงพฒนาการทมตวแปรแฝงเมอมอตราการขาดหายของขอมล ชวงเวลาการวด และจ านวนครงทวดแตกตางกน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2524). พจนานกรมศพทสงคมวทยา. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. วรรณ แกมเกต. (2540). การพฒนาตวบงชประสทธภาพการใชคร: การประยกตใชโมเดลสมการ

โครงสรางกลมพหและโมเดลเอมทเอมเอม. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรรณ แกมเกต. (2551). วธวทยาการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. (พมพครงท 2).กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. วารณ ลกนโชคด. (2540). การวเคราะหอทธพลปฏสมพนธทมตวแปรปรบหนงตวโดยใชกลยทธ

กลมพหในลสเรล. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรชย กาญจนวาส. (2532). โมเดลเชงสาเหต: การสราง และการวเคราะห. วธวทยาการวจย. 4(3):

1-24.

ศรพร หตะศร, นาวาอากาศตรหญง (2533). รปแบบส าหรบการท านาย และอธบายการยอมรบกจกรรมกลมสงเสรมคณภาพของขาราชการในกองทพอากาศ. ปรญญานพนธหลกสตรปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาพฒนศกษาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ.

สทธ ธรสรณ. (2552). เทคนคการเขยนรายงานวจย. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สน พนธพนจ. (2553). เทคนคการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร : วทยพฒน. สมหวง พธยานวฒน และคณะ (2539). รายงานการวจยประสทธภาพการใชคร: การวเคราะหเชง

ปรมาณระดบมหภาค. กรงเทพมหานคร ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร.

สาโรจน แพงยง. (2563). ปจจยเชงสาเหตทสงผลตอการยอมรบนวตกรรม และเทคโนโลยการศกษาของนกฝกอบรมในประเทศไทย. ปรญญานพนธหลกสตรปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาเทคโนโลยการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

290

สชาต ประสทธรฐสนธ . (2523). การวเคราะหเสนทาง. คณะสถตประยกต สถาบนบณฑตพฒน บรหารศาสตร (เอกสารอดส าเนา).

สชาต ประสทธรฐสทธ และ ลดดาวลย รอดมณ. (2528). เทคนคการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพ: ห.จ.ก. ภาพพมพ.

สภมาส องศโชตและคณะ. สถตวเคราะหส าหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร : เทคนคการใชโปรแกรม

สพฒน สกมลสนต. (2532). การใชโปรแกรม PLS เพอการวจย. ขาวสารวจยการศกษา. 12(3): 3-

14.

สงวร งดกระโทก. (2541). การใชโมเดลสมการโครงสรางพหระดบตรวจสอบ ความตรงของโมเดลสมการโครงสรางแสดงความสมพนธระหวางปจจยคร ปจจยโรงเรยนกบความพงพอใจในการปฏบตงานของคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

โสภา เทพวรชย. (2526). การวเคราะหอทธพลของปจจยทางการศกษาทมผลตอการสอบคดเลอกของนสตคณะแพทยศาสตร. วทยานพนธปรญญาสถตศาสตรมหาบณฑต ภาควชาสถต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ส าเรง บญเรองรตน. (2526). เทคนคการวเคราะหตวแปรพหคณ. กรงเทพ: บรษทศกษาพรจ ากด. อรณ ออนสวสด. (2537). การวดการเปลยนแปลงการเรยนร . วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อทธพงษ ตงสกลเรองไล. (2541). การเปรยบเทยบประสทธภาพของโมเดลโคงพฒนาการทมตว

แปรแฝง 4 รป ในการศกษาการเปลยนแปลงระยะยาวของการพฒนาการทางกายและผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรของนกเรยนประถมศกษา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อทมพร จามรมาน. (2532). วธวเคราะหตวประกอบ (Factor Analysis Methods). กรงเทพ:

โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. องอาจ นยพฒน. (2551). วธวทยาการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพทางพฤตกรรมศาสตรและ

สงคมศาสตร. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: สามลดา.

291

Alwin, D.F. and Hauser, R.M. (1975). The Decomposition of effects in path analysis.

American Sociotogical review. 40:37-47.

Anderson, J. and Gerbing, D.W. (1984). The effects of sampling errors on convergence,

Improper solution and goodness of fit indices for maximum likelihood

Confirmatory factor analysis. Paychometrika. 49: 155-173.

Asher, H.B. (1983). Causal Modeling. Newbury Park : Sage Publications.

Babbie, E. (1992). The Practice of Social Research. Belmont, California: Wadsworth

Publishing Company.

Bagozzi, R.P. and Yi, Y. (1989) On the use of structural equation models in

experimental designs. Journal of Marketing Research. 26:271-284.

Banister, P., Bruman, E., Rarker, I., Tayloy, M., and Tindoll, C. (1994). Qualitative

Methods in Psychology: A Reader Guide. Milton Keynes: Open University

Press.

Barr, R., Dreeben, R. with Wiratchai, N. (1983). How Schools Work. Chicago: The

University of Chicago Press.

Bentler, P.M. and Bonnett, D.G. (1980). Significance tests and goodness-fit in the

analysis of covariance structures. Psychological Bulletins. 88:588-600.

Bergan, J.R. et al. (1991). Effects of a measurement and planning system on

kindergartner’s cognitive development and educational programming. American Educational Research Journal. 28:683-714.

Bermard, H.R. (1994). Research Methods in anthropology: Qualitative and

Quantitative Approaches (2nd ed.) Walnut Creek, CA: Altamira.

Berry, W.D. (1984). Nonrecursive Causal Models. Beverly Hills: Sage Publication.

Bidwell, C.E. and Kasarda, J.D. (1975). School district organization and student

achievement. American Sociological Review. 40:55-70.

Blalock, H.M. (1964). Causal Inferences in Nonexperimental Research. Chapel Hill:

University of North Carolina Perss.

Bock, R.D. (1975). Multivariate Statistical Methods in Behavioral Research. New

York: McGraw-Hill, Inc..

Bollen, K.A. (1989). Structural Equations with Latent variables. New York: John

Wiley & Sons.

292

Bryk, A.S. and Raudenbush, S.W. (1992). A Hierarchical Linear Model: Application

and Data Analysis Methods. Newbury Park: Sage Publications.

Burr, J.A. and Nesselroade, J.R. (1990). Change measurement. In A. von Eye (Ed.)

Statistical Methods in Longitudinal Research Volume 1 : Principles and

Structural Change. Boston : Academic Press, Inc..

Burstein, L. (1978). The Role of Levels of Analysis in the specification of

Educational Effects. Chicago: Educational and Productivity Center,

Department of Education, The University of Chicago.

Campbell, D.T. and Stanley, J.C. (1966). Experimental and Quasi – Experimental

Designs for Research. Boston: Houghton Mifflin.

Chatfield, C. and Collins, A.J. (1980). Introduction to Multivariate Analysis. New

York: Chapman and Hall.

Cheung, K.C. and Keeves, J.P. (1990). The problems with current analytical

procedures. International Journal of Educational Research. 14: 233-244.

Creswell J. W. (1998). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five

Traditions. Thousand Oaks, CA: Sage.

Cooley, W.W. and Lohnes, P.R. (1971). Multivariate Data Analysis. New York : John

Wiley & Sons, Inc..

Cronbach, L.J. and Furby, L. (1970). How should we measure change – or should we?

Psychological Bulletin. 74: 68-80.

Datta, L. (1994). The Paradigm Wars: A basis for Peaceful Coexistence and Beyond. In

C. S. Reichardt and S. F. Rallis (Eds.), The Qualitative-Quantitative Debate:

New Perspectives (pp. 23-36). San Francisco: Jossey-Bass.

Duncan, O.D. (1996). Path analysis: sociological examples. American Journal of

Sociology. 72: 1-16.

Duncan, T.E., Duncan, S.C., Alpert, A. and Hops, H. (1997). Latent variable modeling of

longitudinal and multilevel substance use data. Multivariate Behavioral

Research. 32(3): 275-318.

Engei, V. and Reinecke, J. (1996). Analysis of change: Advanced Techniques in

Panel Data Analysis. Berlin: Walter de Gruyter.

293

Fergusson, D.M. (1997). Annotation: structural equation models in developmental

research. Journal of Child Psychology and Psyciatry. 38(8): 877-887.

Finn, J.D. (1974). A Gencral Model for Multivariate Analysis. New York: Holt,

Rinehart and Winston Inc..

Fry, L.W., Futrell, C.M., Parasuraman A. and Chmielewski, M.A. (1986). An analysis of

alternative causal models of saleperson role perceptions and work related

attitudes. Journal of Marketing Research. 23: 153-163.

Gage, N. L. (1989). The Paradigm Wars and Their Aftermait: A “Historical” Sketch Of

Research on Teaching Since 1989. Educational Researcher, 18(7): 4-10.

Ghosh, S.K. (1991). Econometrics: Theory and Application. Englewood Cliff, New

Jersey: Prentice Hall, International, Inc..

Glass, G.V., McGaw, B. and Smith, M.L. (1981). Meta-analysis in Social Research.

Beverly Hills, California: Sage Publications.

Goldstein, H. (1987). Multilevel Models in Educational and Social Research.

London: Oxford University Press.

Gottman, J.M. (1995). The Analysis of Change. Mahwah, New Jersey: Lawrence

Erlbaum Associates, Publishers.

Green, D.P. and Palmquist, B.L. (1991). More tricks of the trade: reparameterizing

LISREL models using negative variances. Psychometrika. 56(1): 137-145.

Guba, E. G. (1990). The alternative Paradigm Dialog. In E. G. Guba (Ed.) The Paradigm

Dialog (pp. 17-27). Newbury Park, CA: Sage.

Guba, E. G. and Lincoln, Y. S. (1994). Competing Paradigms in Qualitative Research. In

N. K. Denzin and Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research (pp.

105-117). Thousand Oaks, CA: Sage.

Guilford, J.P. (1954). Psychometric Methods. New York: McGraw-Hill Book Company,

Inc..

Gujarati, D. (1978). Basic Ecnometrics. New York: McGraw-Hill, Inc..

Hays, W.L. and Winkler, R.L. (1970). Statistic: Probability, Inference and Decision.

New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc..

294

Heck, R.H., Larsen, T.J. and Marcoulider, G.A. (1990). Instructional leadership and

school achievement: validation of a causal model. Educational

Administration Quarterly. 26(2): 94-125.

Heise, D.R. (1975). Causal Analysis. New York: John Wiley & Sons, Inc.

Hair, J.F., Anderson, R.E., Tatham, R.L. and Black, W.C. (1998). Multivariate Data

Analysis. (Fifth Edition). Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall.

Hershberger, S.L., Molenaar, P.C.M. and Corneal, S.E. (1996). A hierarchy of univariate

and Multivariate structural time series models. In G.A. Marconlides, and R.E.

Schumacker, (Eds.) (1996). Advanced Structural Equation Modeling: Issues

and Techniques. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Hill, J.E., and Kerber, A. (1976). Models, Methods and Analytical Procedures in

Education Research. Detroit, Michigan: Wayne State University Press.

Holloway, I. (1997.) Basic Concepts for Qualitative Research. London: Blakwell

Science.

House, E. R. (1994). Integrating the Quantitative and Qualitative. In C. S. Reichardt And

S. F. Rallis (Eds.), The Qualitative-Quantitative Debate: New Perspectives (pp.

13-22). San Francisco: Jossey-Bass.

Hossler, D. and Stage, F.K. (1992). Family and high school experience influences on

the postsecondary educational plan of ninth grade students. American

Educational Research Journal. 29(2): 425-451.

Howe, K. R. (1988). Against the Quantitative-Qualitative Incompatibility Thesis or

DogmDie Hare. Educational Researcher, 17: 10-16.

Hunter, J.E., Schmidth, F.L. and Jackson, G.B. (1982). Meta-Analysis Cumulating

Research Findings Across Studies. Beverly Hills: Sage Publication.

Hunter, J.E., and Schmidt, F.L. (1990). Methods of Meta-Analysis: Correcting Error

and Bias in Research Findings. Newbury Park: Sage Publications.

Jaccard, J. and Wan, C.K. (1996). Lisrel Approaches to Interaction Effects in

Multiple Regression. Thousand Oaks: Sage Publications.

Johnson, R.A. and Wichern, D.W. (1988). Applies Multivariate Statistical Analysis.

Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc..

Johnston, J. (1972). Econometric Methods. New York: McGraw-Hill Book Company.

295

Joreskog, K.G. and Sorbom, D. (1982). Recent development in structural equation

modeling. Journal of Marketing Research. 4: 404-416.

Joreskog, K.G. and Sorbom, D. (1989). LISREL 7: User’s Reference Guide. Chicago:

Scientific Software, Inc..

Joreskog, K.G. and Sorbom, D. (1993). LISREL 8: User’s Reference Guide. Chicago:

Scientific Software International, Inc..

Joreskog, K.G. and Sorbom, D. (1993a). LISREL 8: Structural Equation Modeling with

the SIMPLIS Command Language. Chicago: Scientific Software International,

Inc..

Joreskog, K.G. et al. (1999). LISREL 8: New Statistical Features. Chicago: Scientific

Software International, Inc..

Joreskong, K.G. and Yang, F. (1996). Nonlinear structural equation models: the Kenny-

judd models with interaction effects. In G.A. Marcoulides, and R.E.

Schumacker, (Eds.) Advanced Structural Equation Modeling Issues and

Techniques. Mahwah, New Jersey. Lawrence Erlbaum.

Kanjanawasee, S. (1989). Alternative Strategies for Policy Analysis: An Assessment of

School Effects on Student’s Cognitive and Affective Mathematics

Outcomes in Lower Secondary School in Thailand. Doctoral Dissertation

University of Califormia, Los Angeles.

Kaplan, D. and Elliot, P.R. (1997). A model based approach to validating education

indicators using multilevel structural equation modeling. Journal of

Educational and Behavioral Statistics. 22(3): 323-347.

Kaplan, D. and Elliot, P.R. (1997a). A didactic example of multilevel structural

equation modeling applicable to the study of organizations. Structural

Equation Modeling. 4(1): 1-24.

Kenny, D.A. and Zautra, A. (1995). Methodological developments: the trait-state-error

model for multiwave data. Journal of Counseling and Clinical Psychology.

63(1): 52-59.

Kerlinger, F.N. (1973). Foundations of Behavioral Research. New York: Holt,

Rinehart and Winston, Inc..

296

Kim, J. and Kohout, F.J. (1970) Special topics in general linear model. In N.H. Nie, et

al. SPSS: Statistical Package for Social Sciences. New York: McGraw- Hill

Book Company. 468-514.

Kim, J.O. and Mueller, C.W. (1978). Factor Analysis: Statistical Methods and

Practical Issues. Beverley Hills: Sage Publication.

Kirk, R.E. (1982). Experimental Design: Procedures for the Behavioral Sciences.

Belmont. California: Brooks/Cole Publishing Company.

Klauer, K.C. and Batchelder, W.H. (1996). Structural analysis of subjective categorical

data. Paychometrika. 61(2): 199-240.

Kirk, R.E. (1995). Experimental Design: Procedures for the Behavioral Sciences

(Third Edition). New York: Brooks/Cole Publishing Company.

Knight, W.E. (1991). An examination of freshmen to senior general education gains

across a national sample of institutions with different general education

requirements using a mixed effect structural equation model. Research in

Higher Education. 34(1).

Krueger, R.A. (1998). Analyzing & Reporting Focus Group Results. Focus Group Kit #

6. Thousand Oaks: Sage.

Kuhnel, S.M. (1996). Linear panel analysis of ordinal data using LISREL: reality or

science fiction? InU. Engel and J. Reinecke, (Eds.) Analysis of Change:

Advanced Techniques in Panel Data Analysis. New York: Walter de

Gruyter.

Kuhnel, S.M. (1998). Testing MANOVA desing with LISREL. Sociological Methods and

Research. 16: 504-523.

Kuhn, T. S. (1970, 1962). The Structure of Scientific Revolution. Chicago: University Of

Chicago Press.

Lee, S.Y. (1986). Estimation for structural equation models with missing data.

Paychometrika. 51: 93-99.

LeCompte, M.D. and Schensul, J. J. (1989). Analyzing and Interpreting Ethnographic

Data. (Ethnographer’s Toolkit Vol. 5). Walnut Creek, CA: Altamira Press. LeCompte, M. D. and Schensul, J. J. (1999a). Designing & Conducting Ethnographic

Researh (Ethnographer’s Toolkit Vol. 1.). Walnut Creek, CA: Altamira Press.

297

Lincoln, Y. S. and Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Bevery Hills, CA: Sage.

Lincoln, Y. S. and Guba, E. G. (2000). Paradigmatic Controversies, Contradictions, And

Emerging Confluences. In N. K. Denzin and Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of

Qualitative Research, Second Edition, (pp. 163-188). Thousand Oaks, CA: Sage.

Loether, H.J. McTavish, D.G. (1974). Descriptive Statistics for Sociologists: and

Introduction. Boston: Allyn and Bacon, Inc..

Loether, H.J. and McTavish, D.G. (1974). Inferential Statistics for Sociologists: and

Introduction. Boston: Allyn and Bacon, Inc..

Long, J.S. (1983). Confirmatory Factor Analysis. Beverly Hills: Sage Publications, Inc..

MacCallum, R.C., Brownne, M.W. and Sugawara, H.M. (1996). Power analysis and

determination of sample size for covariance structure modeling.

Psychological Methods. 1(2): 130-149.

Marsh, H.W. (1991). Failure of high-ability high schools to deliver academic benefits

commensurate. With their students’ ability level. American Educational

Research Journal. 28(2): 445-480.

Marascuilo and McSweeney (1977). Nonparametric and Distribution-Free Methods

for the Social Sciences. Monetary: Brooks/Cole Publishing Company.

Marshall, C. and Rossman, G. B. (1989). Designing Qualitative Research. Newbury

Park: CA: Sage.

Maykut, P. and Morehouse, R. (1994). Beginning Qualitative Research: A Philosophic

and Practical Guide. Philadelphia: Palmer Press.

McArdle, J.J. and Aber, M.S. (1990). Pattern of change within latent variable structural

equation models. In A. von Eye (Eds.) Statistical Methods in Longitudinal

Research Volume I: Principles and Structuring Change. San Diago,

Califormia: Academic Press.

McArdle, J.J. and Epstein, D. (1987). Latent growth curve within developmental

structural equation models. Child Development. 58: 110-133.

McArdle, J.J. and Hamagami, F. (1991). Modeling incomplete: longitudinal and cross

sectional data using latent growth structural models. Ln L.M. Coilins and J.L.

Hom. (Eds.). Best Methods for the Analysis fo Change. Washington, D.C.:

American Psychology Association. Page 276-304.

298

McArdle, J.J. and Hamagami, F. (1996). Multilevel models from a multiple group

structural equation perspective. In G.A. Marcoulides, and R.E. Schumacker,

(Eds.). Advanced Structural Equation. Modeling: Issues and Techniques.

Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Mehrens, W.A. and Lehmann, I.J. (1984). Measurement and Evaluation in

Education and Psycology. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Meredith, W. (1995). Latent variable models for studying differences and change. In

L.M. Collins and J.L. Horn (Eds.) Best Methods for the Analysis of Change.

Washington, D.C.: American Psychological Association.

Meredith, W. and Tisak, J. (1990). Latent curve analysis. Psychometrika. 55: 107-122.

Miles, M.B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis. An Expanded

Sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.

Minnaert, A and Janssen, P.J. (1992). Success and progress in higher education: a

model of studying. British Journal of Educational Psychology. 62: 184-192.

Mok, M. and Flynn, M. (1998). Effect of catholic school culture on students’ achievement in the higher school certificate examination: a multilevel path

analysis. Educational Psychology. 18(4): 409-432.

Morse, J. M. (1991). Qualitative Nursing Research: A free-for-all. In J. M. Morse (Ed.),

Qualitative Nursing Research: A Contemporary Dialogue (2nd ed., pp. 14-22).

Newbury Park, CA: Sage.

Mueller, R.O. (1988). An Introduction to Path Analysis: AERA Mini Course. AERA,

New Orleans.

Muthen, B. (1987). LISCOMP: Analysis of Linear Structural Equations with a

Comprehensive Measurement Models. Mooresville: Scientific Software, Inc..

Muthen & Muthen. (1999). Announcements Mplus; Mplus Demo Version 1.0.

http://www.stat model.com/support/demo.html. Search Date 25/3/1999.

Norusis, M.J. (1988). SPSS/PC+Advanced Statistics V. 2.0. Chicago: SPSS, Inc..

Nygreen, G.T. (1971). Interactive Path analysis. American Sociologist. 6: 37-43.

Patton, M. Q. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods. Second Edition.

Newbury Park, CA: Sage.

299

Pedhazur, E.J. (1982). Multiple Regression in Behavioral Research. New York: Holt,

Rinehart and Winston.

Popper, K. (1968a). Conjectures and Refutations. New York & Row.

Popper, K. (1968b). The Logic of Scientific Discovery (2nd Edition). New York: Harper &

Row.

Popper, K. (1976). The Logic of Social Sciences. In T. Adorno et al. (Eds.) The Positivist

Disute in German Sociology (pp. 87-104). New York: Harper Torchbooks.

Raykov, T. (1993). A structural equation model for measuring residualized change and

discerning patterns of growth or decline. Applied Psychological

Measurement. 17: 53-71.

Raykov, T. (1994). Studying correlates and predictors of longitudinal change using

structural equation modeling. Applied Psychological Measurement. 18: 63-

77.

Reynolds, A.J. (1991). Early schooling of children at risk. American Educational

Research Journal. 28: 392-422.

Rogosa, D. (1995). Myths and methods: “Myths about longitudinal research” plus supplemental questions in J.M. Gottman (Eds.). The Analysis of Change.

Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Rose, D. and Sullivan, O. (1993). Introducing Data Analysis for Social Scientists.

Buckingham: Open University Press.

Rosenthal, R and Rosnow, R.L. (1991). Essentials of Behavioral Research: Methods

and Data Analysis. New York: McGraw-Hill, Inc..

Rossi, P. H. (1994). The warbetween the Quals and the Quants: Is a Lasring Peace

Possible? In C. S. Reichardt and S. F. Rallis (Eds.), The Quantitative-

Quantitative Debate: New Perspectives (pp. 23-36). San Francisco: Jossey-

Bass.

Saris, W.E. and Stronkhorst, L.H. (1984). Causal Modelling in Nonexperimental

Research: an Introduction to the LISREL Approach. Amsterdam:

Sociometric Research Foundations.

300

SAS. (1999). Latent variable, structural-equation modeling with PROC CALIS.

http://www.Sas.com/usergrous/sugi/sugi21/abstracts/abs34.html.Search Date:

25/3/1999.

Schwandt, T. A. (2001). Dictionary of Qualitative Inquiry (Second Edition). Thousand

Oaks, CA: Sage.

Schumacker, R.E. and Lomax, R.G. (1996). A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling. Mahwah, New Jersey: Lawrence Earlbaum.

Scientific Software International, Inc. (1999). All new version 8:30 of Interactive LISREL

released. http://www.ssicentral.com/lis830.htm#NEWINTERFACEFEATURES.

Search Date: 25/3/1999.

Siegel, S. (1956). Nonparametric Statistics for the Behavioral Sciences. New York:

McGraw-Hill Book Company, Inc..

SmallWaters. (1999). White Paper by Smallwaters. http://www.smallwaters.com/

Whitepapers/ Search Date: 25/3/1999.

SPSS Base 8.0 for Windows User’s Guide. (1998). Chicago: SPSS Inc..

Stevens, J. (1995). Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences.

Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

Stoclmiller, M. (995). Using latent growth curve model to study developmental

process, In J.M. Gottman, (Ed). The Analysis of Change. Mahwah, New jersey:

Lawrence Earlbaum.

Strauss, A. L. and Corbin, J. (1990). Basic of Qualitative Research: Grounded Theory

Procedures and Techniques. Newbury Park, CA: Sage.

Tashakkori, A. and Teddlie, C. (1998). Mixed Methodology: Combining Qualitative And

Quantitative Approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.

Tatsuoka, M.M. (1971). Multivariate Analysis: Techniques for Educational and

Psychological Research. New York: John Wiley & Sons, Inc..

Theil, H. (1971). Principles of Econometrics. New York: John Wiley & Sons, Inc..

Tisak, J. and Meredith, W. (1990). Longitudinal factor analysis. In A. von Eye (Ed.).

Statistical Methods in Longitudinal Research Volume 1: Principles and

Structuring Change. San Diago: Academic Press.

http://www.sas.com/usergrous/sugi/sugi21/abstracts/abs34.html.Search

301

Tucker, L.R. and Lewis, C. (1973). A reliability coefficient for maximum likelihood

factor analysis. Psychometrika. 35: 417-437.

Tuijnman, A (1990). Adult education and the quality of life. International Review of

education. 36(3): 283-298.

Waller, N.G. (1993). Software review seven confirmatory factor analysis programs: EQS,

EzPATH, LINCS, LISCOMP. LISREL 7, SIMPLIS and CALIS. Applied Psychological

Measurement. 17(1): 73-100.

Weiss, D.J. (1972). Canonical correlation analysis in counseling psychology. Journal of

Counseling Psychology. 19: 241-252.

West, S.G., Finch, J.F. and Curran, P.J. (1995). Structural equation models with

nonnormal variables: problems and remedies. In R.H. Hoyle, (Ed.). Structural

Equation Modeling: Concepts, Issues and application. Thousand Oaks:

Sage Publications.

Willemsen, E.W. (1974). Understanding Statistical Reasoning. San Francisco: W.H.

Freeman and Company.

Willet, J.B. and Sayer, A.G. (1994). Using covariance structure analysis to detect

correlates and predictors of individual change over time. Paychological

Bulletin. 116: 363-381.

Willet, J.B. and Sayer, A.G. (1996). Cross-domain analyses of change over time:

combining growth modeling and covariance structure analysis. In G.A.

Marcoulides, and R.E. Schumacker (Eds.). Advanced Structural Equation

Modeling: Issues and Techniques. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum.

อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/173y8x2uyh3x6y391G4e.pdf ·...

Documents

Transcript of อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/173y8x2uyh3x6y391G4e.pdf ·...