การเลี้ยงกระบือไทย -...

คมอ

การเลยงกระบอไทย

กรมปศสตว

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

http://gotoknow.org/file/sainum/DSCN2851.jpg�

คมอการเลยงกระบอไทย กลมวจยและพฒนากระบอ สานกพฒนาพนธสตว กรมปศสตว

คมอการเลยงกระบอไทย

ลขสทธ

กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

www.dld.go.th

เรยบเรยงโดย

นกร สางหวยไพร

สวช บญโปรง

ประภสสร วฒปาณ

พจตรา เดชสงเนน

กลมวจยและพฒนากระบอ สานกพฒนาพนธสตว กรมปศสตว

โทร. 0 2653 4452 ตอ 3231- 3232 โทรสาร 0 2653 4922

จดพมพโดย

กลมเผยแพรและประชาสมพนธ

สานกสงเสรมและพฒนาการปศสตว กรมปศสตว

69/1 ถนนพญาไท ราชเทว กรงเทพฯ 10400

โทร. 0 2653 4444 ตอ 3358 โทรสาร 0 2653 4934

พมพท

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด

79 ถ. งามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

พมพครงท 1 : พ.ศ. 2556 จานวน : เลม

http://www.dld.go.th/�


คานา ปจจบนความสาคญของกระบอทม ต อสงคมไทยเปลยนไป

โดยเฉพาะอยางยงในชวงตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบ

ท 4 เปนตนมา ชาวนาไดนาเอาเครองมอเครองใชและความรสมยใหมท

เกยวกบการทานาเขามาใชแทนทกระบอมากขน ทาใหการใชแรงงานกระบอ

รวมทงเครองมอเครองใชและความรแบบพนบานลดความสาคญลงและขาด

การพฒนาใหทนสมย ดงนนโอกาสทกระบอจะไดเขามามสวนรวมในการ

สรางสรรคสงคมจงลดลง แตสงทกระบอไดเคยสรางสรรคไวแลวหลายอยาง

ยงคงรบใชสงคมอยได แตจะอยไดนานแคไหนเพยงใดและอยางไรนน ใน

อนาคตคนเปนผกาหนด

คมอการเลยงกระบอไทยเลมน ไดรวบรวมเนอหาความรทวไป

ทางดานความสาคญและประโยชนทกระบอใหแกคน รวมทงดานพนธกระบอ

ลกษณะรปรางกระบอทดในการคดเลอกเพอไวทาพนธ อาหารและการเลยงด

ในระยะตางๆ ตลอดจนหลกการสขาภบาลทวไป ซงทางคณะผจดทา หวงวา

คมอเลมนจะเปนประโยชนตอเกษตรกร และผสนใจทวไป เพอประกอบเปน

คมอการเลยงกระบอไทยใหคงอย และเปนอาชพทม นคงยงยนคเกษตรกร

ไทยตลอดไป

คณะผจดทา


สารบญ

เนอเรอง หนา

ความสาคญของกระบอไทย

ประโยชนทกระบอใหแกคน

พนธกระบอ

ลกษณะทวไปของกระบอไทย

หลกการเลยงกระบอทวไป

การคดเลอกและผสมพนธกระบอ

การปฏบตดแลกระบอในระยะตางๆ

โรคและพยาธทสาคญในกระบอ

บทสรปกระบอไทย

เอกสารอางอง

1

2

4

8

12

17

21

23

26

27


ความสาคญของกระบอไทย

ประเทศไทย เปนประเทศเกษตรกรรมทตงอยในเขตรอนชน ประชากร

สวนมากมอาชพทาการเกษตร มพนทถอครองนอย สวนมากทาการเกษตรผสมผสาน

ปลกพช-เลยงสตวบนพนฐานของการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยในทองถนมาใชใหเกด

ประโยชน ไดแก ดน อากาศ นา พนธพช พนธสตวทองถน ประเทศไทยมทาเลเหมาะแก

การปลกขาว ชาวนาไทยไดเรยนรการพงพาปจจยการผลตทเปนทรพยากรในทองถนมา

ใชประโยชนเพอการดารงชพ เชน การนากระบอมาใชประโยชนรวมกบการปลกขาวทก

ขนตอน จนเกด วถชวต วฒนธรรมตางๆทงดงาม ใหคนอยอยางเกอกลกบธรรมชาต

เพอใหใชประโยชนไดยงยน จนกอเกดเปนภมปญญาในการจดการตางๆมากมาย

ขอไดเปรยบของการเลยงกระบอ

1. เลยงงาย ลงทนตา ไมตองพงพาเทคโนโลยการผลตขนสง ทนทานตอสภาพแวดลอม

และใชประโยชนจากอาหารหยาบทมคณภาพตาไดด

2. เหมาะกบระบบการเกษตรแบบพอเพยง หรอเกษตรยงยน สาหรบเกษตรกรทมพนท

ทากนนอยเพราะเกษตรกรมภมปญญาและพนทเลยงอยแลว โดยเลยงกระบอไวใช

แรงงาน ใชมลเปนป ยปรบปรงดน และผลตลกขายเพมรายได

3. กระบอทมการคดเลอกพนธ การจดการเลยงด การปองกนโรคทถกตองจะใหผลผลต

สงไดเทาเทยมกบโคพนธตางประเทศทเลยงในสภาพเดยวกน

4. พนทวางเปลาหรอทนาทวมขงบางฤด เหมาะทจะใชเลยงขนกระบอในระยะสนไดด

1


ประโยชนทกระบอใหแกคน

1. การใชเปนแรงงาน กระบอมรปรางลกษณะเหมาะกบการใชเปนแรงงานในพนท

เปนโคลนตมไดด เพราะขาทงสขางรบนาหนกไดด มกบเทาใหญและแขงแรงเดนไดดใน

โคลน และมขอกบและขอขาทเคลอนไหวคลองตว ทาใหเดนไดดในทนาขรขระ กระบอ

เปนแรงงานหลกทสาคญของชาวนา เชน ใชในการเตรยมดนไถนาและคราด การนวด

ขาว ลากเกวยน ไถไร หรอไถวชพชระหวางรองมนสาปะหลงหรอรองออยในบางพนท

กระบอสามารถไถนาไดวนละประมาณ 5 ชวโมง โดยใชงานเฉพาะในชวงเชา และเยน

และไถไดวนละ 0.2-0.9 ไร กระบอถกใชงานหนกในชวงเดอนพฤษภาคม - กนยายน ป

ละประมาณ 4-5 เดอน และถกฝกใหไถนาเมออาย 2-3 ป และจะใชงานจนรางกายหมด

สภาพจงถกขายเขาโรงฆาเปนเนอ สวนมากกระบอทถกปลดจากการใชงานมอาย

มากกวา 15 ปขนไป การใชกระบอไถนา หากชาวนามทนา 20 ไร ดวยแรงงานใน

ครอบครวและกระบอ 2 ตว ใชเวลาไถนาประมาณ 15 วน (วนละ 5 ชวโมง) ทาให

ชาวนาลดรายจายในการเตรยมดนไรละ 400 บาท หรอ 8,000 บาท ตอทนา 20 ไร

(จนตนา, 2552)

2) การใหมลเปนป ย มลกระบอมความสาคญมากในการฟนฟความอดมสมบรณของ

ดน เนองจากทนาไดใชป ยเคมตดตอกนหลายป ทาใหดนเสอมคณภาพแขงเปนดนดาน

แตถาใสปยคอกจากมลกระบอเปนการเพมอนทรยวตถใหกบดน จะทาใหโครงสรางของ

ดนรวนซย เพมธาตอาหารใหกบพช และใหธาตอาหารพชในลกษณะตอเนอง และยงทา

ใหเกดฟนฟสงมชวตในดน เชน จลนทรย ใสเดอน แมลงตางๆ จากผลการวเคราะหธาต

อาหารในมลกระบอ โดย พศาล และคณะ (2550) พบวา ในมลกระบอมธาตไนโตรเจน

1.39 %, ฟอสฟอรส 0.97 % และโปตสเซยม 0.43 % ของนาหนกแหง สาหรบปรมาณ

2


มลทผลตไดตอตว กระบอโตเตมทจะถายมลคดเปนนาหนกแหงปละ 2-3 ตน จาก

การศกษาของไพบลย และคณะ (2524) พบวา กระบอถายมลเฉลยวนละ 6 ครงๆ ละ

นาหนกเฉลย 0.9% ของนาหนกตว หรอถายมลวนละ 5.4% ของนาหนกตว สมมต

กระบอแมพนธนาหนก 350 กก. จะถายมลปละ 6,898 กก. คดเปนนาหนกแหงปละ 2

ตน ดงนนการปลอยเลยงกระบอในนาขาว กระบอจะถายมลเพมความอดมสมบรณ

ใหกบดน นอกจากนมลกระบอในคอก ชาวนาจะนาไปใสนาปละครงกอนไถนาประมาณ

เดอน เมษายน การใชมลกระบอแทนป ยเคมจงทาใหประเทศชาตลดการสญเสยเงนตรา

ซอป ยเคมจากตางประเทศมมลคาหลายพนลานบาท

3) การใหเนอ เนอกระบอถอวาเปนเนอทมคณภาพตอผบรโภค สญชยและคณะ

(2553) รายงานวา ในหลายประเทศมการพฒนาอตสาหกรรมการผลตอาหารโดยให

ความสาคญกบผบรโภคเปนหลก และหาวธการเพอใหไดมาซงอาหารทมคณภาพและ

เปนประโยชนกบผบรโภคมากขน โดยความคาดหวงทสาคญทสดของคณภาพเนอคอ

คณภาพการบรโภค ซงปจจบนความตองการบรโภคเนอมความหลากหลายในการเลอก

บรโภคมากขน โดยเฉพาะเนอกระบอดวยเหตผลดานรสชาตทด เปนเนอทมปรมาณ

ไขมน และไตรกลเซอไรดนอยเมอเทยบกบเนอไก เนอโค และเนอปลา แตเสนใยม

ลกษณะหยาบกวาเนอโค อตสาหกรรมการผลตอาหารจากเนอกระบอมแนวโนมใน

การเจรญเตบโตทสงขน เนองจากมความเสยงนอย จากสารเคมทมาจากการกาจด

ศตรพชและการรกษาโรคสตวเมอเทยบกบการผลตเนอโคในประเทศทพฒนาแลว ซง

เนอกระบอผลตในทวปเอเชยเปนสวนมากถงรอยละ 98.7 เมอเทยบกบทวโลก

โดยเฉพาะในอนเดยผลตมากถง 1.43 ลานตนตอป กระแสความตองการบรโภคเนอ

3


กระบอทสงขนเนองจากเปนเนอคณภาพพเศษทเรยกวา natural grass-fed beef ซง

ไดรบความนยมมากในกลมผบรโภคทรกสขภาพทตองการบรโภคเนอทมไขมนตา

พนธกระบอ กระบอ สามารถแยกไดเปน 2 กลม คอ กระบอปา และกระบอบาน สาหรบ

กระบอบานกแบงไดเปน 2 ชนด คอ กระบอปลก (Swamp buffalo) และกระบอแมนา

(River buffalo) กระบอทงสองชนดจดอยในวงศตระกลและสายพนธเดยวกน คอ

Bubalus Bubalis แตกมความแตกตางกนทางสรระวทยา รปราง และผลผลตตางๆ

อยางเหนไดชดเจน จากการศกษาทางดานชวโมเลกลพบวา กระบอปลกมจานวน

โครโมโซม 24 ค สวนกระบอแมนาจะมจานวนโครโมโซม 25 ค และสามารถผสมขาม

พนธระหวางกนได

กระบอปลก (Swamp buffalo)

กระบอปลกเปนสตวทมถนฐานอยในประเทศตางๆ ทางตะวนออกไกล ซง

ไดแก ประเทศไทย ฟลปปนส มาเลเซย อนโดนเซย เวยดนาม พมา จนตอนใต กมพชา

และลาว เปนตน ในสมยกอนเกษตรกรจะเลยงไวเพอใชแรงงานในไรนา ใชบรรทก

สงของและลากจง เมอกระบออายมากขนกจะสงเขาโรงฆาเพอใชเนอเปนอาหาร สาหรบ

ประเทศไทย กระบอพนเมองจะเปนกระบอปลก อาจจะเปนเพราะวาลกษณะทวไปของ

กระบอชนดนจะชอบนอนแชปลก ชอบลงนาเมอมอากาศรอน มรปรางลาสน ลาตวหนา

ลก ทองใหญ หวยาวแคบ เขามลกษณะแบนโคงไปขางหลง หนาสน หนาผากแบนราบ

ตานนเดนชด ชวงระหวางรจมกทงสองขางกวาง คอยาว และบรเวณใตคอจะมบงคอซงม

ขนขาวเปนรปตวว (Chevron) หวไหลและอกนนเหนไดชดเจน ผวหนงมสเทาเขมเกอบ

ดา ทเปนสขาวเผอกกมอยบางเหนไดทวไป

4


เคยมผรวบรวม (ผดง, 2522 และ ประสบ, 2531) และจดจาแนกกระบอไทย

ตามรปรางลกษณะ การเรยกชอ และถนทอย ซงแตกตางกนออกไป ดงน

1. กระบอทย อยในแถบจงหวดลาพน ลาปาง และอตรดตถ มผวหนงสดา ขน

หนาสดา หวยาว ตวเมยคอยาว และลก ในตวเมยจะมเตานมใหญกวาชนดอนๆ สง

ประมาณ 140 ซม. นาหนกตวประมาณ 450 กก.

2. กระบอแขม อยในแถบจงหวดลาพน และลาปาง กระบอแขมทจงหวดลาปาง

จะมขนาดเลกกวาในจงหวดลาพน กระบอชนดนมขนาดเลก นาหนกตวประมาณ 350

กก. มกชอบหากนใบไม หนงและขนมสเทา หว คอ และลาตวสนกวากระบอทย สง

ประมาณ 130 ซม.

3. กระบอจาม อยทจงหวดลาปาง มลกษณะเหมอนกระบอทย ผวหนงสดา ขน

หนาสดา หวยาว แตตวเลกกวากระบอทย

4. กระบอประ อยทอาเภอลาดยาว จงหวดนครสวรรค คาดวาเปนกระบอท

ตอนมาจากอาเภอแมสอด จงหวดตาก มขนาดเลก ไมคอยมกลามเนอ ตนเลก นาหนก

ประมาณ 300-450 กก. และมลกษณะคอนขางเปรยวมาก

5. กระบอมะรด เดมเปนกระบอพมา เขามายงประเทศไทยทางจงหวด

ประจวบครขนธ ลกษณะเหมอนกระบอทางภาคกลางสวนใหญ แตมขนาดเลก รปรางได

สดสวน แขงแรง ขาตรง สคลา ขนยาวกวากระบอชนดอน ตวผหนกประมาณ 325-350

กก. ตวเมยหนกประมาณ 300 กก.

6. กระบอต (กระบอท) อยทางภาคตะวนออกของประเทศไทย เปนกระบอทม

กระดกขาใหญ เขากาง มโครงกระดกใหญ

7. กระบอนาวา อยทจงหวดนาน มลกษณะเชนเดยวกบกระบอทย แตมขนาด

ใหญมาก เกอบ 1 ตน

8. กระบอในภาคกลาง อยในจงหวดอทยธาน คาดวาอพยพมาจากหลายท ทง

ภาคอสานและกระบอทยทางภาคเหนอ สงประมาณ 135-145 ซม. หนกประมาณ 700-

750 กก.

9. กระบอแกลบ อยแถบอาเภอกยบร จงหวดประจวบครขนธ ลกษณะเหมอน

กระบอทางภาคกลางแตตวเลกกวา นาหนกประมาณ 300-400 กก.

10. กระบอจอน อยทางภาคใตของประเทศไทย ในอาเภอควนขนน จงหวด

พทลง คลายกระบอแกลบ มขนาดเลก หเลก นาหนกประมาณ 300 กก.

5


กระบอปลกพอพนธ กระปลกแมพนธ

กระบอแมนา(River buffalo)

กระบอแมนาพบมากใน ประเทศอนเดย ปากสถาน บงคลาเทศ อยปต ประเทศ

ในยโรปตอนใตและยโรปตะวนออก เปนกระบอทใหนมมากและมลกษณะเปนกระบอนม

เลยงไวเพอรดนม กระบอแมนาจะมหลายสายพนธ เชน พนธมราห พนธนลราว พนธเม

ซาน พนธเซอต และพนธเมดเตอเรเนยน เปนตน กระบอประเภทนจะมขนาดใหญ

รปรางแขงแรง ลกษณะทวไป มผวหนงสดา หวสน หนาผากนน เขาสนและบดมวนงอ

สวนลาตวจะลกมาก ประเทศไทยเคยนาเขากระบอพนธมราหโดยกรมปศสตวเมอป

พ.ศ. 2521 จานวน 90 แม จากประเทศอนเดย มาเลยงเพอศกษาทางดานแนวทางการ

เพมผลผลตนานมทสถานบารงพนธสตวหนองกวาง จ.ราชบร ในขณะนน และมการผสม

ขามพนธกบกระบอปลกไทย แตดวยเหตผลทางดานนโยบายและกระแสการอนรกษสาย

พนธกระบอไทย จงไดหยดการดาเนนการลง แตในปจจบนยงคงมการเลยงอยบางโดย

เอกชนไมกรายในแถบภาคกลาง และภาคตะวนออก ในสวนของกรมปศสตวเองม

การเลยงกระบอพนธเมซานาหรอเมซาน ซงรฐบาลอนเดยไดนอมเกลาถวาย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จานวน 50 แม เมอป พ.ศ. 2542 ปจจบนทาการเลยงเพอ

ศกษาวจยอยท สถานวจยทดสอบพนธสตวบรรมย จ.บรรมย เพอศกษาวจยเกยวกบ

ปรมาณและองคประกอบของนานมกระบอเมซาน และการผลตชสและมแผนทจะ

ดาเนนการโครงการวจยตอเนองเกยวกบการแปรรปผลตภณฑนมกระบอเมซาน เชน

ชส โยเกรตและนมเปรยว พรอมทาการศกษาเกยวกบระบบการตลาดของนมกระบอใน

ประเทศไทย และสงเสรมใหเปนอาชพกบเกษตรกรตอไป

6


กระบอเมซานพอพนธ ฝงกระบอเมซานแมพนธ

กระบอลกผสม (Crossbred buffalo)

กระบอลกผสมเปนการผสมขามสายพนธระหวางกระบอปลกและกระบอแมนา

ลกผสมทไดมลกษณะของทงสองพนธผสมกน คอ เขาไมมวนขดมากเหมอนพนธแท แต

โคงออกขางและชข นบน หรอบดเลกนอย ผวหนงมจดสดา(dark pigmentation) หวม

ลกษณะไปทางกระบอแมนา แตหนาผากไมนนเดนมาก เตานมเจรญดกวากระบอปลก

ใชงานไดดเชนเดยวกบกระบอไทย ตวผหนกประมาณ 730-800 ก.ก. ตวเมยหนก

ประมาณ 630-650 ก.ก. จานวนโครโมโซมเทากบ 2n=49 ในชวท 1(F-1) สวนในชวท 2

และชวตอๆไป จะมตงแต 2n=48 หรอ 2n=49 หรอ 2n=50 ระบบการสบพนธปกต

เหมอนกระบอพนธแททวไป

กระบอลกผสม (กระบอแมนา x กระบอปลก)

7


ลกษณะทวไปของกระบอไทย ลกษณะภายนอกของกระบอไทย โดยทวไป ลาตวกายาลาสน(stocky) ซง

เหมาะสมกบการใชแรงงาน ขนาดใหญและมนาหนกมาก ลาตวคอนขางลก รอบอกใหญ

ทองกางใหญ คอใหญ หนาอกกวางอวบแขงแรง หวลกษณะคอนขางยาว หนาผากแคบ

บางตวเขาสนกด บางตวเขาโคงแอนหลงเลกนอยแลวงอนเขาหากน หรอบางตวอาจจะม

เขายาวจดและกางแยกออกจากกนขนานกบระดบพนดน แลวโคงขนเลกนอย หลงไม

ตรง บรเวณบนทายหกลาด หางยาวลงไปประมาณถงขอเขาหลง หรอยาวกวาเลกนอย

และมพหางเปนพวงไมใหญนก เทามขนาดใหญ กบเทาทงคชดกนแขงแรง ผวหนง

ตลอดรางกายเปนสเทาแก แตไมถงกบดาจด ขนปกคลมรางกายทวๆไป จดวามขนบาง

มาก และคอนขางหยาบ บรเวณทมขนอยมากคอเทาทง 4 และบรเวณหว (พลทพ,

2504)

สของกระบอไทย ม 2 ส คอสเทาดาและสขาว (เผอก) สของกระบอเปนสของ

ผวหนงและสขน กระบอมขนนอยประมาณ 25-40 เสนตอผวหนง 1 ตารางนว จานวน

กระบอเผอกพอยงพบเหนอยบางประปราย โดยเฉพาะทางภาคเหนอโดยเฉพาะท จ.

เชยงราย มรายงานวาประมาณ 15 % สวนในภาคอสานพบเหนประมาณ 2-4 % สวน

ทางภาคกลางและภาคใตเหลออยนอยมาก

ขวญ เปนลกษณะประจาตวของกระบอ สามารถพบเหนไดตามสวนตางๆของ

รางกาย มตงแต 1-9 ขวญ กระบอแตละตวมจานวนขวญและตาแหนงของขวญไมเทากน

จะพบมากทหว ไหล และซอกขา แตไมคอยพบแถวคอ หนาอก และหนาแง ตาแหนง

ของขวญนนในสมยกอนมอทธพลตอการซอขายกระบอของชาวบานมาก เปนความเชอ

ทางโชคลาง

เขา กระบอไทยโดยทวไปหรอสวนมากมเขากางออกสองขางของศรษะ ปลาย

เขาโคงเขาหากน ลกษณะเขากระบอสวนลางเปนสเหลยมรปมนผวขรขระเปนปลอง

สวนบนกลมเรยวปลายแหลมผวลน กระบอบางตวมเขาผดปกต คอเขาสนทหรอเขา

หลบหอยลงสองขางศรษะ ขนาดของเขากระบอจะยาวประมาณ 60 – 120 ซม. ซง

ชาวบานสามารถสงเกตรอยหยกของสนเขาในการประเมนอายของกระบอไดอยาง

คราวๆ ปจจบนมเกษตรกรนาเขากระบอไปแปรรปเปนหตถกรรมสรางมลคาไดอยาง

มหาศาลเลยทเดยว

8


ฟน กระบอมฟน จานวน 2 ชด คอฟนนานมกบฟนแท ฟนนานมมขนาดเลก

กวาฟนแทมาก ผวของฟนนานมเรยบกวาและมสขาวชดกวาฟนแท เราสามารถ

ประเมนอายกระบอจากการดฟนได

ฟนนานม มจานวน 20 ซ เปนฟนบน (กราม) 6 ซ ฟนลาง 14 ซ (ฟนหนา

8 ซ ฟนกราม 6 ซ) การขนของฟนนานมใชประมาณอายของกระบอไดดงน (ดทฟนลาง)

1) ฟนนานมคแรกอยตรงกลาง มตงแตแรกเกดหรอภายในสปดาหแรก

2) ฟนนานมคท 2 อยขางฟนคแรกขางละซ เมอมอาย 2 สปดาห

3) ฟนนานมคท 3 อยขางฟนคท 2 ขางละซ เมอมอาย 3 สปดาห

4) ฟนนานมคท 4 อยขางฟนคท 3 ขางละซ เมอมอาย 4 สปดาห

ฟนแท มจานวน 32 ซ เปนฟนบน (กราม) 12 ซ เปนฟนลาง 20 ซ (ฟนหนา

8 ซ ฟนกราม 12 ซ) จะประมาณอายกระบอโดยตรวจฟนแท (ฟนหนา) ไดดงน

1) ฟนนานมคแรกเรมหลด เมออายประมาณ 2 ป ฟนแทคแรกจะขนแทนเมอ

อาย 2.5 - 3 ป

2) ฟนนานมคท 2 เรมหลด เมออายประมาณ 3 ป ฟนแทคแรกจะขนแทนเมอ

อาย 3.5 - 4 ป


อาย 4.5 - 5 ป


อาย 5 - 5.5 ป

ฟนนานม ฟนแท

9


ตารางท 1 เกณฑการตดสนและการใหคะแนนรางกายในการประกวดกระบอปลก

สวนของรางกาย ลกษณะ คะแนน

ก. รปรางทวไป 20

1. ขนาด ใหญสมสวน กลมกลน 5

2. รปราง ลก หนา ยาว รางตน ไดสดสวนกบความสง 3

3. คณภาพ ขนเรยบละเอยด ผวเปนมน กระดกใหญ เรยบ บกบน 2

4. ทาทาง ยนสงา เดนคลองแคลว นมนวล 4

5. อากปกรยา ปราดเปรยว อารมณด ไมดราย 2

6. สภาพรางกาย สขภาพด มกลามเนอเตม นนเดน 4

ข. หวและคอ 10

1. หว เรยบ กวาง สน รบกบเขา 2

2. หนาผาก กวาง นนเตม 1

3. ตา ใหญเตมเบา เดน แจมใส 1

4. ห ขนาดปานกลาง ผวเรยบ 1

5. เขา ขนาดปานกลาง ดาเปนมน เทากนทงสองขาง รบกบหวและ

ใบหนา

1

6. หนาแง กวาง ปากใหญ รจมกใหญ 1

7. กรามลาง อาไดกวาง มความจ ดเรยบ 1

8. คอ หนาบกบน หลอดลมใหญ รบกบไหลและหว 2

ค. สวนหนา 20

1. ไหล คอยๆลาดเอยง มเนอมาก กะทดรด 4

2. ขาหนา สน มกลามเนอมากนนเดน 3

3. เขา กวาง ตรง แขงแรง เรยบ 2

4. แขงหนา ยาว ใหญ เรยบ กลมกลนแขงแรง 2

5. นอง สน กลม แนนหนา 2

6. ขอเทา ใหญ แขงแรง ตมเทาเรยบ แนนหนา 2

7. ขอกบ สน หนา แขงแรง ลาดพอด 2

8. เทา ใหญ สนกวาง พนกบบมขน สนกบนน แนนหนา ดเหมอน

ขผ ง

3

10


ง. สวนลาตว 12

1. อก เตม ลก กวาง รอบอกใหญ 3

2. ซโครง กวาง ยาว โกงพองาม 2

3. หลง กวาง ตรง มกลามเนอเตม แขงแรง 5

4. บนเอว หนาดวยกลามเนอ กวาง สน 1

5. พนทอง หยอนพองาม ซอกขาเตม 1

จ. สวนทาย 30

1. ตะโพก กวาง ลาดไดระดบ มกลามเนอเตมนนเดน 5

2. กน กวาง ยาว มกลามเนอ โคนหางเรยบ ไมมขน 4

3. กระดกเชงกราน หาง ไมนนเดน 1

4. ขาออน ลก กวาง แขงแรง มกลามเนอ 2

5. หนาขา อวบดวยกลามเนอ ลก 3

6. นองขา ลก กวาง อวบ 1

7. ตนขาหลง ยาว กวาง เรยบ มกลามเนอมาก 2

8. แขงหลง สน กวาง เรยบ เอนเดนชดแขงแรง 2

9. นอง กวาง ลก แขงแรง เรยบ ตมเทาเดน แนนหนา 1

10. ขอกบ สน แขงแรง เรยบ 2

11. เทา ใหญ สนกวาง พนกบบมขน กบแนนหนาด

เหมอนขผ ง

4

ฉ. อวยวะสบพนธ (ผและ

เมย)

8

1. อณฑะ ใหญ ขนาดสมาเสมอกน ไมบดเบยว ไมหยอนยาน 5

2. นม เพศผ หวนม อยในตาแหนงเหมาะสม ไมชดกน 1

3. ลงค ลดตดพนทอง ไมบดเบยว 2

1. อวยวะเพศ ใหญ สมาเสมอ ไมบดเบยว 2

2. เตานม ม 4 เตา ขนาดสมาเสมอกน 3

3. หวนม เพศเมย อยในตาแหนงหางกนพองาม ขนาดไมเลก หรอ

ใหญเกนไป

2

4. เสนเลอด มองเหนเสนเลอดบรเวณเตานม นนเดน 1

คะแนนรวม 100

ทมา : ดดแปลงจาก จรญ (2527)

11


ภาพแสดงสวนตางๆ ของรางกายภายนอกของกระบอ

หลกการเลยงกระบอทวไป 1. โรงเรอน (คอกกระบอ)

ในอดตเกษตรกรสวนมากมกนยมใหกระบออยใตถนบาน เนองจากปญหา

ทางดานโจรผราย แตในปจจบนจะไมคอยพบเหนกนมากเทาใดนก การปลกสรางเปน

โรงเรอนถาวรไมคอยพถพถนเหมอนกบในโค แตถาเลยงกระบอเปนจานวนมากกควรจะ

สรางคอกใหอยเปนสวนสดตางหาก โรงเรอนควรจะเปนคอกรวมฝงมหลงคากนแดดฝน

ควรมเนอทประมาณ 4-5 ตารางเมตรตอตว พนคอกควรจะเปนพนคอนกรตเพอความ

สะดวกในการทาความสะอาด ดานหนาควรมรางใสอาหาร พนคอกควรลาดเอยงไป

ทางดานหลง ซงมรองคอยรบสงโสโครกใหไหลลงไปรวมทบอหมกเพอใชเปนป ยตอไป

อางนาดมควรอยในลานขางนอกเรอนโรงเพอปองกนไมใหกระบอเขาไปนอนแช ซงอาจ

ทาใหอางนาแตกชารดไดงาย ตวคอกและบรเวณคอกควรจะอยในทสงสามารถระบาย

สวนหวและคอ สวนลาตว สวนหนา สวนทาย

12


นาไดดเพอปองกนการตปลก และควรสรางใหหางจากบานพกอาศยพอประมาณเพอให

ถกสขลกษณะและควรใหหางจากแหลงนาดมนาใชพอสมควรดวย

2. ระบบการยอยอาหารในกระบอ

กระบอเปนสตวเคยวเอองซงมกระเพาะรวมประกอบดวย 4 สวนทาใหสามารถ

ยอยอาหารหยาบไดโดยจลนทรยในกระเพาะชวยยอยเยอใยใหอยในรปทนาไปใชได

เมอกระบอกนอาหารพวกหญาเขาไป จลนทรยในกระเพาะจะเจรญเตบโตและทวจานวน

ในอาหารนนและจะยอยอาหารนนดวย เมออาหารผานไปตามกระเพาะสวนตางๆพวก

จลนทรยนนจะถกยอยเปนอาหารโปรตนของกระบอไปดวย มรายงานสรปสอดคลองกน

วา ปรมาณการกนไดและการยอยไดของอาหารหยาบในกระบอสงกวาในโค (Wanapat

et al.,1994 และ Castillo, 1981) ความสามารถในการใชไนโตรเจนไดดกวาโค โดยท

กระบอมความสามารถในการกกเกบไนโตรเจนไดดกวาโค (Devandra, 1985) และระดบ

แอมโมเนยในรเมนของกระบอมมากกวาของโคเมอไดรบอาหารหยาบคณภาพต า

เหมอนกน เชน ฟางขาว ซงปรมาณแอมโมเนยทมากกวานทาใหปรมาณจลนทรยใน

กระบอปลกสงกวาโค (Suwanlee and Wanapat, 1994) เมอกระบอกนอาหารเขาไป

แลวกระเพาะสวนตางๆจะทาหนาทดงน

1) รเมน (Rumen) เปนกระเพาะแรกทใหญทสด ผนงดานในเปนขนๆคลาย

ผาขรว เปนกระเพาะสวนทใชเกบอาหารเมอกระบอกนเขาไป มรายงานวากระบอปลกม

ขนาดรเมนและระบบยอยอาหารทงหมดสงกวาในโค โดยความจของอาหารในรเมน

(Digesta) ประมาณ 245-295 กรม/นน.ตว

2) เรตคลม (Reticulum) เปนกระเพาะทสอง ผนงภายในมขอบเปนตาราง

เหมอนรงผง เมอกระบอพกผอนมนจะเคยวเออง โดยการขยอกอาหารทกนเขาไปพกไว

ทรเมนขนมาเคยวอกครงแลวจงกลนลงมาไวทกระเพาะเรตคลมน จากนนอาหารจะถก

หมกบดโดยเชอจลนทรยตอไปในกระเพาะทสาม มรายงานวาในกระบอมการเคยวเออง

นานกวาโคทไดรบอาหารชนดเดยวกนและปรมาณเทากนประมาณ 40 % จงเปนสาเหต

ใหอาหารไหลผานระบบยอยอาหารไดเรวกวาโค

3) โอมาซม (Omasum) มลกษณะเปนกลบๆทชาวบานเรยกสามสบกลบ ม

หนาทหมกบดอาหารดวยเชอจลนทรยเพอใหอาหารเปอยยยตอไปอก

4) อะโบมาซม (Abomasum) เปนกระเพาะสดทาย เปนกระเพาะจรงมผนงดาน

ในเรยบๆแบบกระเพาะสตวอนๆทวไป ในกระเพาะนจะมนายอยตางๆหลงออกมาเพอ

13


ยอยอาหารทผานมาจากโอมาซม ตวจลนทรยปะปนมากบอาหารกจะถกยอยดวย

อาหารทถกยอยนจะผานไปยงลาไสเลกเพอดดซมไปยงสวนตางๆของรางกาย กาก

อาหารทดดซมไมได จะเลยตอไปยงลาไสใหญเพอรอการถายออกมาเปนมลตอไป

3. อาหารและการใหอาหารกระบอ

อาหารทรางกายกระบอตองการ จาแนกออกไดเปน 5 ประเภทหลกๆไดแก

1) พลงงาน ไดจากสารอาหารจาพวกแปงหรอคารโบไฮเดรต เชน มน

สาปะหลง ขาวโพด ปลายขาว กากนาตาล และจากไขมน เชน ไขมนจากสตว และ

ไขมนจากพช เปนตน

2) โปรตน มทงโปรตนจากพชและสตว เชน กากถวเหลอง กากถงลสง ปลา

ปน เลอดปน ฯลฯ เปนตน

3) แรธาต แรธาตทสาคญในกระบอมประมาณ 15 ชนด แบงเปน กลมแร

ธาตทกระบอตองการมาก ไดแก แคลเซยม ฟอสฟอรส โซเดยม คลอรน แมกนเซยม

กามะถน และโปตสเซยม กบกลมทกระบอตองการนอย ไดแก เหลก สงกะส ทองแดง

แมงกานส โคบอลท ไอโอดน ซลเนยม และโมลบดนม

4) วตามน แบงเปนวตามนทละลายในไขมน มกพบในพชสดและบางครงตอง

เสรมใหกระบอ ไดแก วตามน เอ ด อ เค เปนตน สวนวตามนอกพวกคอวตามนทละลาย

ในนา เชน วตามนบตางๆ ไดแก บ 1 บ 2 บ 6 และ บ 12 วตามนพวกนกระบอ

สามารถสรางขนเองไดจากแบคทเรยในกระเพาะ

5) นาเปนสงทขาดไมไดในสงมชวตทกชนด นาเปนสงจาเปนในการเลยง

กระบออยางมาก โดยปกตแลวกระบอทโตเตมท ประมาณ 400 – 500 กก. จะดมนา

ประมาณ 45 ลตร/ตว/วน ถาเปนกระบอทใหนมจะดมนามากขนตามสวน นาดมควรม

ใหกนตลอดเวลาทคอก

สารอาหารหรอโภชนะทง 5 ประเภทน กระบอจะนาไปใชเพอใหเกดประโยชน

กบรางกายในหลายๆลกษณะดวยกน ดงน

1) เพอการดารงชพ ใหอยไดตามปกต เชน ตองการพลงงานเพอการหายใจ

การสบฉดเลอด การสรางความอบอนใหกบรางกายและการเคลอนไหว กระบอตองการ

โปรตนเพอซอมแซมอวยวะสวนทสกหรอ เปนตน

2) เพอการเจรญเตบโต การสรางกลามเนอและการขนใหอวน เปนตน

14


3) เพอการสบพนธ ในกระบอพอพนธเพอตองการสารอาหารไปใชในการผลต

นาเชอ สวนในแมพนธเอนาไปใชในการสรางลกในทอง

4) เพอการผลตนานม ในแมพนธ

5) เพอการใชแรงงาน เชน การลากเกวยน การไถนา เปนตน

อาหารหยาบ เนองจากกระบอสามารถสงเคราะหโปรตนตางๆทจาเปนขนใช

เอง รวมทงวตามนบางชนดดวย ดงนนอาหารหลกของกระบอจงไดแก อาหารหยาบ

ชนดตางๆ เชน หญาสด หญาแหง หญาหมก ฟางขาว และเศษเหลอจากผลผลตทาง

การเกษตรอนๆเชน ตนขาวโพด ยอดออย ใบมนสาปะหลงแหง ตนถวลสง ตนถวเหลอง

ฯลฯ ในการเลยงกระบอทวๆไปแลวถาไมมเนอทสาหรบใหกระบอกนหญามากพอ

เราอาจปลกหญาไวใหกระบอกน หญาทปลกมหลายชนดแลวแตความเหมาะสมในแต

ละทองถน พนธหญาทกรมปศสตวสงเสรมใหเกษตรกรทวไปปลกเลยงสตวไดแก หญา

รซ หญากนนสมวง หญาเนเปยร หญาขน หญาแพงโกลา และหญาอนๆ ทใหผล

ผลตสง เพอเพมคณคาทางอาหารของแปลงหญา ถาทาไดควรปลกพชจาพวกถวปน

กบหญาดวย เชน ถวฮามาตา ถวคาวาลเขต ถวเซนโตรซมา ถวซราโต ถวสไตโล

กระถน แคฝรง ไมยราพ และอนๆ หากเลยงจานวนนอยกอาจจะปลกหญาแบบสวน

ครวแลวตดมาใหกนหลงกลบเขาคอกตอนเยน

หญาแหง ทาจากหญาทลาตนเลก สามารถตากแหงไดเรว เชนหญาขน หญา

หญารซ หญากนนสมวง หญาโรด หญาแพงโกลา เปนตน การตดหญาและถวโดยทวไป

ควรตดใหเหลอลาตนสงจากพนดนประมาณ 1 คบ (6-7 นว) ถาตดสงเกนไปจะให

ผลผลตนอย ตดตาเกนไปจะไดสวนของลาตนทแขงและยงกระทบกระเทอนตอตนพช

มากเกนไป ทาใหพชตายหรอไมสามารถขยายพนธ ตองปลกใหมเปนเหตใหตองเสย

คาใชจายเพมขนในฤดปลกปตอไป การทาหญาแหงทาไดสองวธคอการตากหรอผง

แดดใหแหง และการใชเครองมอชวยทาใหแหง หญาแหงทดควรมความชนประมาณ 15

% เมอเกบไวจะไมเปนราหรอเกดความรอนจากการหมกซงอาจทาใหเกดไฟไหม จง

ควรตากพชไวประมาณ 2-3 แดด จะไดหญาแหงทมความชนพอด หลงจากนนกอด

ฟอนหรอมดเกบไวในโรงไวใหกระบอกนในฤดแลงเชนเดยวกบฟางขาว

หญาหมกหรอพชหมก หมายถงพชอาหารสตวชนดตางๆ ทเกบรกษาไวใน

สภาพความชนสงในทไมมอากาศ การตดถาใชตนขาวโพด ขางฟาง ควรตดเมอพชตด

เมลดออนๆ โดยยงมลกษณะเปนนานมอย เมอมเมลดดจะมนาสขาวในในเมลดแบบแปง

15


ละลายนา ถาปลอยใหแกลาตนจะมกากเพมขน สาหรบหญาอนๆ ควรตดในระยะท

หญาเรมออกดอก เมอตดแลวควรหนเปนชนๆ ขนาดยาวประมาณ 1 นว เมอนาลงถง

หรอหลมตองอดยาใหแนนเพอไลอากาศออกใหหมดหรอเหลอนอย จากนนควรใช

พลาสตกคลมแลวหาวสดปดทบใหแนน เพอไมใหอากาศหรอนาฝนซมเขา หลงจากนน

ประมาณ 3-4 สปดาหกเปดใชไดหรอจะเกบไวใชแทนหญาสดในฤดแลง หญาหมกทม

คณภาพดควรมสเขยวแกมเหลอง ไมมราขน มกลนหอมของกลนแอลกอฮอลปนบางๆ

ไมใชกลนของพชเนา

อาหารหลกของกระบอไดแกหญาและพชตางๆ แปลงหญาทปลกไวเลยง

กระบอจะตองมเนอทประมาณ 4-5 ไร/ตว ขนอยกบความอดมสมบรณของดนและชนด

ของหญาทปลก หากเปนแปลงหญาธรรมชาตจะตองใชมากกวาน ทงนเพราะกระบอท

โตเตมทแลวนาหนกประมาณ 400-500 กก. จะกนหญาสดเฉลยประมาณวนละ 30-40

กก./วน

อาหารขน หมายถงอาหารทมความเขมขนทางโภชนะอยสง โดยเฉพาะ

โปรตน และมเปอรเซนตเยอใยตา เมอสตวกนเขาไปสามารถยอยไดงาย ในการเลยง

กระบอหากมหญาอดมสมบรณแลวโดยเฉพาะในชวงฤดฝนไมจาเปนตองใหอาหารขน

เลย นอกจากในกรณทกระบอสขภาพไมดหรอในภาวะทอาหารพชสดขาดแคลนมากเชน

ในฤดแลงจงควรใหเสรมบาง ยกเวนในกรณการเลยงขนในเชงธรกจ ซงการใหอาหาร

ขนเสรมจะทาใหกระบอลดการกนหญาลง เมอเรมใหอาหารขนเสรมชวงแรกกระบออาจ

ไมคอยชนกบอาหารจงไมคอยกน หลงจากทแนใจวากระบอเรมกนหมดจงคอยเพม

ปรมาณตามทตองการหากใหอาหารขนมากเกนไปจะทาใหกระบอยอยอาหารหยาบได

ลดลง จาแนกอาหารขนออกเปนดงน

1) อาหารขนชนดเดยว ไดแก รา ปลายขาว ขาวโพดบด กากถวเหลอง

กากถวลสง กากปาลม มนเสน ฯลฯ เปนตน

2) อาหารขนสาเรจรป ใชเลยงเสรมรวมกบอาหารหยาบ สามารถนามาใชเลยง

กระบอไดเลยโดยผเลยงไมจาเปนตองนาวตถดบอยางอนมาผสมอกอาจอยในรป

อาหารผงหรออดเมด สวนใหญประกอบดวย รา ปลายขาวหรอขาวโพดบด กากถว

เหลอง กากถวลสงหรอกากปาลม ปลาปน ใบกระถนปน วตามน และแรธาต

3) หวอาหาร เปนอาหารททประกอบดวยวตถดบทมอาหารโปรตนสงผสมกน

เชน กากถวเหลอง กากถวลสง ปลาปน วตามน และแรธาต เมอผเลยงจะใชจะตองนา

16


วตถดบอาหารอยางอนซงสวนใหญเปนวตถดบอาหารสตวทใหพลงงานสงทสามารถหา

ไดงายในทองถนมาผสมตามสดสวนทผผลตหวอาหารกาหนดไว จงจะไดคณคาอาหาร

ตามทตองการ วตถดบทนามาผสม เชน รา ปลายขาว ขาวโพดบด มนเสน ฯลฯ เปน

ตน

4) อาหารสาเรจรป หรอ ท เอม อาร (TMR : Total Mixed Ration) เปน

อาหารผสมระหวางอาหารหยาบและอาหารขน สามารถนาไปใชในการเลยงกระบอได

เลยโดยไมตองใหอาหารหยาบ เชนหญาสดอก เหมาะสาหรบฟารมทหาอาหารหยาบ

ยาก

การคดเลอกและผสมพนธกระบอ การคดเลอก (selection) ในทางการเลยงสตวเพอปรบปรงและขยายพนธ

หมายถงกระบวนการทสตวตวใดในฝงมโอกาสมากกวาสตวตวอนทจะผสมพนธเพอสบ

ทอดชวอายตอไป ดงนนในการคดเลอกพอแมพนธกระบอเพอเกบไวทาพนธจาเปนตอง

มการบนทก การสงเกต จดจาของเกษตรกรผเลยง ซงเรามกจะไดยนเสมอวากระบอ

ไทยไดชอวาเปนกระบอปลกทดทสดในแถบเอเชยอาคเนย แตในปจจบนทงขนาดและ

คณภาพไดลดลง เนองจากเกษตรกรผเลยงกระบอมการคดเลอกในทางลบ เชน การ

ตอนกระบอเพศผทเตบโตเรวและมลกษณะทดเพอไวใชงาน เหลอแตตวทมลกษณะเลว

และโตชาไวทาพนธ หรอเวลาขายผซอกมกจะคดเลอกเอาแตกระบอทดๆ ออกไปจากฝง

ดงนนเกษตรกรควรคดเลอกกระบอตามหลกเกณฑงายๆตอไปนเพอไวทาพนธ ไดแก

1) เกดจากพอแมทมลกษณะด โตเรว ใหลกดก

17


2) กระบอเพศผมอณฑะทปกต ไมตอนหรอมอณฑะขางเดยว สวนตวเมยไม

เปนหมน

3) มอายระหวาง 3.5 – 10 ปในเพศผ และ 2.5 – 12 ป ในเพศเมย

4) มอวยวะเพศสมบรณไมผดปกต ทงเพศผและเพศเมย

5) ไมเปนโรคตดตอ เชนวณโรค โรคแทงตดตอ (บรเซลโลซส) เปนตน

6) มลกษณะทางเพศชดเจน เชนตวผมเปลยวขน ตวเมยมลกษณะความเปน

แม มเตานมเจรญดไมผดปกต เปนตน

7) มสเทาหรอสเทาดา ไมเปนกระบอทมลกษณะทไมพงประสงค เชน หนาดาง

หางดอก เปนตน

8) ขนาดตวผ มสวนสงตงแต 130 ซม.ขนไป และมรอบอกไมตากวา 195 ซม.

ขนไป สวนในตวเมยสง 125 ซม.ขนไป และมรอบอกไมตากวา 180 ซม.ขนไป

9) กระบอทมนสยดรายไมเชอง หรอแคระแกรนไมเจรญเตบโตตามอายสวนสด

ไมไดขนาด สขภาพไมสมบรณ ไมควรเกบไวทาพนธ

การผสมพนธ มจดมงหมายทผลตสตวใหมคณลกษณะทดทสด เพอใหบรรล

วตถประสงค เชนเพอการใชงาน เพอใหเตบโตเรวใหเนอมาก หรอเพอการรดนม โดย

การคดเลอกตวผท ดทสดผสมกบตวเมยทดทสด การผสมพนธกระบอม 3 วธ ไดแก

การปลอยพอพนธคมฝง การจงเขาผสม และการผสมเทยม

1) การปลอยพอพนธคมฝง การผสมโดยวธนมขอดคอ ผเลยงไมตอง

เสยเวลาในการตรวจสอบการเปนสดของแมกระบอ พอกระบอสามารถตรวจพบการเปน

สดไดดกวาคน ซงบางทตวเมยอาจเปนสดตอนกลางคน เปนทนาสงเกตวาพอกระบอ

มกมพฤตกรรมในการตดตามตวเมยทมนไดผสมแลวตอไป โดยไมคอยใหความสนใจกบ

ตวอนในระยะเวลาไลๆกน ดงนนหากปลอยใหพอพนธคมฝงขนาดใหญเกนไปอาจทาให

มผลตอการผสมตดได อตราสวนทแนะนาในตวผตอตวเมยควรเปน 1:15-20 ทงน

ขนอยกบการจดการและอายของพอกระบอดวย ในการใชพอพนธคมฝงนน ในตอนเชา

เมอปลอยแมกระบอออกไปเลยงในทงหญาแลว ควรขงพอพนธไวในคอกและหาหญา นา

สะอาดใหเพยงพอ เพอพกและบารงรางกายหากปลอยคมฝงตลอด พอพนธมกจะไม

สนใจกบการกนหญา หรออาจจะมปญหาในการชนกนกบพอตวอนได ดงนนพอพนธ

ควรมเวลาอยกบตวเมย และมโอกาสผสมพนธในชวงเยน กลางคน และเชาตร การขง

18


พอพนธไวในคอกจะทาใหมอายการใชงานยาวนาน และมประสทธภาพในการผสมตดสง

มสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรง พรอมทจะทาการผสมกบแมพนธไดเสมอ

2) การจงเขาผสม ไดแกการจงพอกระบอมาผสมกบตวเมย หรอจงตวเมยไป

ผสมกบพอ วธนจะแยกพอพนธเลยงไวตางหากจากฝง ทาใหสามารถดแลพอพนธใหม

สขภาพสมบรณแขงแรงไดด และพอตวหนงสามารถผสมพนธกบตวเมยไดจานวน

มากกวาวธแรก แตมกมขอเสยคอผเลยงจะตองคอยสงเกตการเปนสดของของแมพนธ

ถาพลาดการสงเกตการณเปนสดแลวจะทาใหแมพนธสญเสยโอกาสในการผสมพนธไป

อก 1 รอบ (ประมาณ 21 วน) และปญหาในกระบอเพศเมยคอการแสดงอาการเปนสด

ออกมาไมเดนชดเทาในวว ทาใหตรวจการเปนสดไดยากหรอพบกเมอเปนระยะทเลยไป

หรอผสมตดยาก และอกประการหนงในกระบอสาวสวนใหญมกจะไมแสดงอาการเปน

สดหรอทเรยกวา การเปนสดเงยบ (Silent Heat)

3) การผสมเทยม มกไมคอยไดผลเทาใดนกในกระบอเนองจากปญหาการ

สงเกตการณเปนสดในตวเมยดงไดกลาวไวขางตน ( ชวงทกระบอแสดงพฤตกรรมในการ

เปนสดประมาณ 1 – 1.5 วน ในกระบอมกจะแสดงอาการเปนสดเงยบ และมกจะแสดง

อาการเปนสดในเวลากลางคน ) และอตราการผสมตดคอนขางตากวาในโค ดงนน

การคนควาวจยเพอปรบปรงเทคนคการตรวจการเปนสดและการผสมเทยมใหดขนนาจะ

เปนผลดตอการปรบปรงพนธและขยายพนธกระบอทดในอนาคตตอไป

ขอสาคญในการผสมพนธกคอ ตองไมผสมเลอดชดหรอไมผสมกระบอทม

สายเลอดรวมกน เชน ผสมลกกบพอหรอแม และไมผสมระหวางลกหลานกบป ยา ตา

ยาย หรอเครอญาต เพราะลกทออกมาจะออนแอและมกมอาการทผดปกต และม

ลกษณะทเลวปรากฏ ถาสายเลอดทรวมกนเลยชน ป ยา ตา ยาย ขนไปแลวอนโลมให

ใชได ถาจะใหดทสด พอและแมทใชไมควรมสายเลอดรวมกนเลย เชน เกษตรกรควรไป

หาซอพอพนธทดมาจากตางจงหวดหรอภาคอน เปนตน

อายเมอเรมผสมพนธ อายทสามารถผสมพนธไดของกระบอจะแตกตางกน

ตามเพศและพนธ มรายงานวา ในกระบอสาวทมอายหรอมนาหนกนอยเกนไป มกจะทา

ใหแมกระบอชะงกการเจรญเตบโตและมปญหาในเรองการเลยงลกทาใหลกไมสมบรณ

ในกระบอหนมกเชนเดยวกนหากใชพออายนอยเกนไปเปนพอพนธจะมผลเสยเนองจาก

นาเชอยงไมสมบรณเทาทควร และทสาคญคอพอพนธไมยอมขนผสมแมพนธทมขนาด

ใหญกวา กระบอเพศผจะเรมเปนหนมหรอถงวยเจรญพนธ (puberty) เมออายประมาณ

19


20 เดอน แตพอพนธจะพรอมใหบรการผสมพนธเมออายประมาณ 3.5 - 4 ปขนไป หรอ

ตามทภาษาชาวบานเรยกวา "ขนเปรยว" หรอมหนอกเหนไดชด แตถาไดรบการเลยงด

ใหอาหารทดจะทาใหถงวยเจรญพนธและพรอมผสมไดเรวยงขน พอพนธทโตเตมทจะม

อายประมาณ 5 ปขนไป ซงใชคมฝงแมพนธไดในอตราสวน พอพนธ 1 ตว ตอ แมพนธ

20-25 ตว (หากปลอยใหพอพนธอยกบแมพนธทพรอมผสมพนธในเวลาเดยวกน) แตถา

เปนแมพนธในหมบานซงเปนสดไมพรอมกน พอพนธหนงตวสามารถผสมพนธได

มากกวา 25 ตว สวนในกระบอสาวจะถงวยเจรญพนธ ซงหมายถง การเปนสดครง

แรก หรอพรอมทจะผสมพนธใหลกได เมอ อาย 2-3 ป มนาหนกตวเฉลย 250-270 ก.ก.

(ขนอยกบสายพนธและการเลยงด) สวนมากไมใหผสมพนธเมอเปนสดครงแรก เพราะจะ

ใหลกมนาหนกหยานมตา และมผลกระทบตอชวงหางการตกลกในลาดบตอมาจะยาว

ทสด แมกระบอสาวควรผสมพนธเมออาย 2 ปครงขนไป (อญชล และคณะ,2549 ;

จนตนา, 2552)

ฤดกาลผสมพนธ กระบอไทยเปนสดไดตลอดทงป แตเนองจากในฤดทานา

กระบอมกจะถกขงในคอกหรอเลยงแบบผกลามและหาหญามาให เปนผลทาใหกระบอ

เสยโอกาสในการผสมพนธ แตหลงจากพนฤดการทานาแลวกระบอจะถกปลอยใหหากน

รวมกนเปนฝง และจะมโอกาสในการผสมพนธกนสงขนในระยะดงกลาว กระบอไทย

จะตกลกสวนมากอยระหวางชวงเดอนสงหาคม ถง มกราคม และผสมพนธกนระหวาง

เดอน พฤศจกายน ถง เมษายน (ทม และคณะ,2518) เปนทนาสงเกตวาในฟารมของ

กรมปศสตวเองทมระบบการผสมพนธกระบอตลอดป แตกระบอมแนวโนมทจะตกลก

สอดคลองกบรายงานขางตนทกลาวมา มรายงานวากระบอผสมพนธกนไดดภายหลง

ฤดกาลเกบเกยวตงแตเดอนธนวาคม ถง มกราคม (ผกาพรรณ, 2537; เลศรก และ

ประกต, 2530)

การเปนสด ในกระบอเพศเมยทจะผสมตดไดจะตองอยในระยะเปนสด ซง

เปนระยะทแสดงอาการหรอมอารมณทางเพศและพรอมทจะไดรบการผสมพนธ อาการ

แสดงการเปนสดในกระบอไมคอยชดเจนเหมอนในโค มรายงานวาประมาณ 30 – 40 %

จะมอาการเปนสดไมชดเจนหรอเปนสดเงยบและสวนใหญจะแสดงอาการเปนสดในเวลา

กลางคน ซงอาการทแสดงออกคอ กระบอจะมอาการกระวนกระวายกวาปกต ไลทบตว

อนหรอยอมใหตวอนขนทบ มอวยวะเพศบวมกวาปกต ผนงดานในชองคลอดจะมสชมพ

ออกแดง ในชวงตนของการเปนสดอาจมอาจมเมอกใสๆไหลออกมาและในชวงหลงๆ

20


นาเมอกจะขนและเหนยวขน เมอคลอดลกแลวปกตแมกระบอจะกลบมาเปนสดอก

ภายในระยะ 60 – 90 วน แตระยะเวลาทงนมหลายปจจยเกยวของ เชน อาย สขภาพ

อาหาร ถาแมผอมเกนไปกจะกลบมาเปนสดชาลงและผสมตดยาก ระยะการเปนสดจะ

ใชเวลาประมาณ 12 – 42 ชวโมง (เฉลย 30 ชวโมง) หากไมไดรบการผสมแมกระบอจะ

กลบมาเปนสดใหมอกประมาณ 20 - 28 วน (เฉลย 21-22 วน)

การปฏบตดแลกระบอในระยะตางๆ ระหวางตงทอง แมกระบอทไดรบการผสมแลว ถาไมกลบมาเปนสดอก

ภายใน 20 - 28 วน ถอวาผสมตด โดยปกตกระบอจะตงทองประมาณ 308 – 337 วน

(10.5 – 11 เดอน) ในระหวางทแมกระบออมทองควรงดการใชงาน แมกระบอทตงทอง

ในระยะแรก 1 – 2 เดอนแรกควรงดการกระทบกระแทกเพราะโอกาสแทงมสง ไมควร

ใหแมกระบอปนตลงสงชนหรอเขาคอกคด ควรไดรบอาหารอยางสมบรณรวมทงเกลอ

แร วตามน เพออาหารจะไดไปบารงลกทอยในทอง การถายพยาธและฉดวคซนควรทา

ในระยะ 3 เดอนแรกของการอมทอง ในระยะ 3 เดอนสดทายกอนคลอดเปนระยะท

สาคญอกระยะหนงเพราะแปนระยะทลกในทองกาลงมการเจรญเตบโตสงถง 70 – 80 %

และแมมการเตรยมตวทจะใหนมเลยงลก ถาใหอาหารไมดแมกระบอจะสญเสยนาหนก

และมผลตอการกลบมาเปนสดหลงคลอดชาลง ทาใหการใหลกหางขน ซงในระยะนควร

ใหอาหารทมคณภาพเพอแมกระบอจะไดมนาหนกตวเพมขนเตรยมตวเพอชดเชย

นาหนกทจะสญเสยเมอคลอด โดยเฉพาะในแมสาวเปนสงทจาเปนอยางมาก ประมาณ 1

อาทตยควรแยกใหแมกระบออยในคอกทสะอาดมฟางหรอหญาแหงรองรบการคลอด

แมกระบอใกลคลอดจะมเตานมขยายใหญขน เมอจะคลอดจะสงเกตเหนทองลด คอ

หยอนลง อวยวะเพศขยายบวมใหญ เพอขยายเตรยมใหลกออก แมกระบอจะมอาการ

กระวนกระวาย หากรดนมดจะมนานมออกมาและมนาเมอกไหลออกมาทางชองคลอด

เมอคลอด เมอแมกระบอคลอดลก ผเลยงตองคอยชวยเหลอแมกระบอบาง

ตวทมปญหา เชน คลอดไมออกเพราะไมมลมเบงหรอผดทา การคลอดทปกตคอ ลก

กระบอจะเอาเทาหนาโผลหลดออกมากอน แลวตามดวย จมก ปาก หว ซงอยระหวางขา

คหนา ในทาพงหลาว การคลอดทาอนทนอกเหลอจากนเปนการคลอดทผดปกต อาจ

21


จาเปนตองใหการชวยเหลอ หรอตามสตวแพทยหรอผชานาญมาดาเนนการ โดยปกต

จะใชเวลาประมาณ 1.5 – 2 ช.ม. เมอลกออกมาพนจากตวแมแลว ผเลยงควรเขาไป

ชวยเหลอโดยใชผาขรว หรอฟางแหงเชดถตวลกกระบอ เชดปากและจมกลกกระบอ ซง

อาจมเยออดตนและเมอตวลกแหงดแลว จงตดสายสะดอ การตดสายสะดอใชดายเหนยว

แชนายาฆาเชอโรค แลวมดสายสะดอหางจากสะดอลงมาประมาณครงนวใหแนน และ

มดอกเปาะหนงหางกนลงมาอกครง นว ใชมดคมๆทเชดดวยนายาฆาเชอหรอ

แอลกอฮอล ตดสายสะดอใหตาลงมาจากเปาะลางประมาณ ครงนวเชนกน แลงใชสาล

ชบทงเจอรไอโอดนแตะทสะดอและสายสะดอใหทว แลวควรพาลกกระบอเขาไปดดนม

แมใหไดเรวทสดเทาทลกกระบอจะดดได หรออยางชาภายใน 24 ช.ม. เพราะนมทลก

ดมครงแรกนคอ นมนาเหลอง ซงมคณคาทางอาหารสงมากและมภมคมกนโรคจากแมท

ถายทอดมาสลก หากลกกระบอทไมสามารถดดนมนาเหลองเองได ควรรดนมจากแม

มาปอนใหลกกนจนแขงแรง หลงจากคลอดลกประมาณ 8 – 12 ช.ม. ถารกยงไมหลด

ออกมาแสดงวารกคาง ตองทาการลวงออก

ในระยะ 7 วนแรก ควรขงกระบอแมลกออนนไวในคอกกอน หลงจากนนจง

ปลอยออกไปเลยงตามฝง ภายใน 1 -3 วน เพอปองกนการหลงลม ควรทาเครองหมาย

ประจาตวลกกระบอเกดใหม เชนการสกห และชงนาหนกวดความยาวสวนสง และ

ลงทะเบยนไวในสมดประจาฝง ลกกระบอในระยะ 1 – 2 เดอนแรกตองคอยดแลใหด

เพราะในระหวางนลกกระบอจะมอตราการตายสง ควรมการถายพยาธไสเดอน ลก

กระบอเพศเมยตองไดรบการฉดวคซนปองกนโรคแทงตดตอ (โรคบรเซลโลซส) เมออาย

3 – 8 เดอน และเมออายได 4 เดอน ควรทาการฉดวคซนโรคปากและเทาเปอย

ในระยะ 2 – 3 เดอนแรกลกกระบอจะเรมหดกนหญาบางแลว เมอเหนลก

กระบอเรมหดกนหญาไดควรควกเอาเอองทแมกาลงเคยวอยใสเขาไปในปากลก เพอให

ไดรบจลนทรยทจะไปชวยยอยพช การฝกใหลกกระบอหดกนหญาและอาหารไดเรวจะ

ชวยใหลกกระบอมการเตบโตไดเตมท การใหอาหารขนเสรมแกลกกระบอจะชวยใหโต

เรวขน มนาหนกหยานมสงกวาเมอไมไดใหอาหาร

การหยานม เกษตรกรโดยทวไปมกปลอยใหลกกระบออยกบแมจนโตกระทง

แมกระบอคลอดลกตวใหม ซงจะมผลเสยอยางมากทาใหแมขณะอมทองใกลคลอดม

สขภาพไมสมบรณ เพราะตองแบงอาหารทกนไปใหทงลกทอยในทองและลกตวเดมอก

ดวย ดงนนจงควรหยานมลกกระบอทอายประมาณ 8 เดอน ซงเปนเวลาทเหมาะสม

22


การหยานมลกไดเรวเทาใดกย งมผลตอการฟนฟสขภาพแมเทานน การหยานมลก

กระบอตองแยกเอาลกไปขงรวมกนไวตางหากจากแม และในชวงนตองมการชงนาหนก

และสดสวนรางกาย มการทาเครองหมายประจาตวดวย

การตอน เมอลกกระบอตวผอายประมาณ 4 – 5 เดอน ควรตอนตวทไม

ประสงคหรอลกษณะไมดออกไป เพอไมใหมโอกาสขยายพนธ สาหรบกระบอตวผทไม

ตองการใชขยายพนธ แตตองการเกบไวใชงานควรตอนเมออายประมาณ 3 – 4 ป

เพอใหกลามเนอสวนหนาของรางกายไดพฒนาตามลกษณะเพศผไดเตมทกอน เพราะ

กลามเนอสวนหนาเปนสวนทจะทาใหกระบอทางานไดแขงแรง การตอนทาไดหลายวธ

เชน การทบแบบพนบาน การผาเอาอณฑะออก การตอนทสะดวกทสดคอใชเบอรดสโซ

(Burdizzo) ซงมลกษณะเปนคมหนบ โดยการลมกระบอใหนอนลง มดขาทง 4 ใหแนน

ใชมอบบดนใหเสนขวอณฑะขางใดขางหนงใหชดถงอณฑะดานนอก ใชคมหนบเสนขว

อณฑะประมาณ 3 วนาท เพอใหทอนาเชอเหนออณฑะอดตน และทาทข วอณฑะหนง

แบบเดยวกน โดยใหมผวหนงทไมถกหนบระหวางรอยหนบทง 2 ขางใหมากทสด หาก

รอยหนบเชอมตอกนจะทาใหอณฑะเนาได เมอเสรจทาดวยทงเจอรไอโอดน

โรคและพยาธทสาคญในกระบอ ปญหาเรองโรคตดตอในกระบอ มความแตกตางกนในแตละประเทศ แตละ

ทองถน สาหรบในประเทศไทยนน มโรคตดตอทสาคญทเปนปญหาในกระบอไดแก โรค

ปากและเทาเปอย (Foot and mouth disease) โรคคอบวม (Hemorrhagic septicemia)

โรคแทงตดตอ (Brucellosis) โรควณโรค (Tuberculosis) นอกจากนมโรคทนานๆจะ

เกดขนครงหนง ไดแก โรคแอนแทรกหรอกาล (Anthrax) และมโรคทหมดไปจาก

ประเทศไทยแลว แตในแถบประเทศเพอนบานยงพบเหนอย คอ โรคลงแดง

(Rinderpest) ซงโรคตดตอเหลาน สามารถปองกนไดโดยการฉดวคซน

ปญหาเรองโรคพยาธนบวาเปนปญหาหลกทสาคญซงมกจะทาใหเกดความ

สญเสยทางเศรษฐกจอยางมากประการหนง จากสภาพการเลยงดตามสภาพเกษตรกรใน

ชนบท ในปหนงๆมลกกระบอตายเพราะพยาธเปนจานวนมาก พยาธทสาคญไดแก

พยาธตวกลม ซงสามารถตดตอมาจากนานมแมได และมกทาใหลกกระบอซบผอม

จนถงตายได วธปองกนและกาจดพยาธ คอการใหยาถาย ซงในปจจบนมใชกนหลาย

23


ชนดทงกนและฉด สาหรบในกระบอทโต พยาธทสาคญ คอพยาธใบไมในตบ โดยมาก

พบในกระบอทมอายมากกวา 1 ป ขนไป ทเลยงอยในทองทใกลหนองบง หรอในทลมท

มนาขงตลอดป เนองจากพยาธตวนมวงจรชวตทตวออนตองผานหอยชนดหนง แลวไป

เจรญเตบโตเปนตวแกในตบ หรอทอนาด ทาใหตบเสยหาย หรอทอนาดอดตน การ

ปองกนและรกษาโรคพยาธใบไมในตบ ตองใชยาเฉพาะทใชกาจดพยาธน และควบคม

การแพรกระจายโดยการกาจดหอยทเปนพาหะของพยาธนดวย

นอกจากโรคพยาธภายในแลว ยงมพยาธภายนอกทเปนปญหากบการเลยง

กระบอของบานเรา คอ พยาธในตา ซงทาใหเกดการระคายเคองกบตา ตาอกเสบ

ตลอดเวลา และถามจานวนมากๆอาจทาใหตาบอดได พยาธชนดนมแมลงเปนตวนา

การกาจดพยาธนโดยใชยาเฉพาะ หยอดตา และหมนปองกนแมลงตอมตา โรคเรอนท

ผวหนงกระบอ เปนอกปญหาหนงทเกดกบกระบอทวไปทกขนาด สวนใหญมกเกดในฤด

แลง ทกระบอไมไดนอนแชปลก หรออาบนา ทาใหเกดการคนและมกถสวนทคนกบ

ตนไม หรอเสาคอก จนบางทเกดเปนแผลอกเสบ ตกสะเกด ถาเปนระยะเวลานานๆจะ

ทาใหหนงหนาขนและขรขระ สาเหตเกดจาก พยาธทมชอ Sarcoptis spp. สาหรบการ

รกษาและการกาจดพยาธนใชยารกษา โดยทาทผวหนง เชน ยาดลดรน เปนตน

นอกจากโรคดงกลาวนแลว ยงมโรคอนทเกดขนเฉพาะบางชวงฤดกาล หรอบางทองท

และบางโรคยงไมสามารถสรปสาเหตทแนชดได เชน โรคหรออาการทเนองจากขาด

สารอาหาร หรอแรธาตบางชนด หรออาการทเกดจากการกนพชมพษ เชน ใบมน

สาปะหลง โรคขากะเผลกทยงหาสาเหตทชดเจนไมได รวมทงโรคทเกยวของกบการ

สบพนธดวย เชน มดลกทะลก รกคาง เตานมอกเสบ ไขนานม สะดออกเสบในลกทเกด

ใหม เปนตน

สาเหตของการเกดโรคในกระบอ เกดขนไดจากหลายสาเหต ไดแก

1. เกดจากการตดเชอโรคตางๆ เชน แบคทเรย ไวรส เชอรา

2. เกดจากการขาดสารอาหาร หรอไดรบสารอาหารไมเพยงพอ

3. เกดจากการไดรบสารพษจากภายนอก รวมทงยาฆาแมลงตางๆ

4. เกดจากโรคทางพนธกรรมทถายทอดจากพอแม

5. เกดจากอบตเหต จนไดรบบาดเจบ

6. เกดจากความผดปกตของอวยวะตางๆ

24


ขอปฏบตในการปองกนโรค การปลอยใหกระบอเปนโรคนอกจากจะ

สนเปลองคาใชจาย และเสยเวลา หรออาจรกษาไมหายแลวยงอาจสามารถตดตอไปยง

สตวตวอนไดอก ดงนนจงควรปฏบตดงตอไปน

1. การนากระบอใหมเขามาในฝง ตองแยกและกกเลยงตางหากประมาณ 2

สปดาห จนกวาจะแนใจวาไมเปนโรค แลวทาการถายพยาธและฉดวคซนกอนนาไปรวม

กบฝงเดม

2. แยกกระบอทปวยออกจากฝง วธนจะประหยดและไดผลด ผเลยงจะตอง

หมนสงเกตอาการผดปกต หรออาการปวยตงแตระยะเรมแรก เพอจะไดแยกสตวทปวย

ออกมารกษาไดทน และถามอาการปวยมากกวา 2 ตวในระยะเวลาใกลเคยงกนและม

อาการเหมอนกน ใหสงสยวาอาจเปนโรคระบาดใหรบตามสตวแพทยมาชวยทาการ

ปองกนไมใหการระบาดลกลาม

3. กระบอทตายโดยไมทราบสาเหต หรอเปนโรคระบาดควรตามสตวแพทยมา

ชวยตรวจด เพราะอาจเปนโรคตดตอถงคนได ถาเปนโรคระบาดควรเผาหรอฝงซากให

ลก โรยดวยปนขาวหรอยาฆาเชอ ซากควรอยลกกวาผวดนไมนอยกวา 1 เมตร

4. กาจดและทาลายสตวทเปนโรคตดตอรายแรง ควรมการตรวจทดสอบโรค

เปนประจา เชน วณโรค โรคบลเซลโลซส(แทงตดตอ) เพอปองกนไมใหโรคตดตอไปยง

สตวอน

การตดตอหรอระบาดของโรคไปยงสตวตวอน

1. ตดตอโดยตรงระหวางตวปวยและตวทปกต เชน หายใจรด การเลย การ

สมผส

2. ตดตอทางอปกรณเครองใช หรอคนเปนพาหะ

3. แมลงหรอสตวอนเปนพาหะ เชน เหบ เหลอบ นก หน แมลง

4. ตดตอจากดน เชอโรคบางชนดเมอเปนแลว จะคงทนอยในดนนานหลายป

เชน บาดทะยก แอนแทรก

5. ตดตอโดยปนมากบนาและอาหาร

6. ตดตอโดยทางอากาศหรอลมหายใจ โดยการไอหรอจามออกมาจากสตว

ปวย แลวเชอปนไปกบอากาศหรอฝนละออง

25


การปองกนและกาจดโรค

1. ฉดวคซนปองกนโรคแทงตดตอในลกกระบอเพศเมย อาย 3 – 8 เดอน แลว

เจาะรทใบหดานขวาเปนสญลกษณไว

2. ฉดวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย เมอกระบออาย 6 เดอน และทาการ

ฉดซาทกๆ 6 เดอน

3. ฉดวคซนปองกนโรคคอบวม เมอกระบออาย 6 เดอน และทาการฉดซาทกๆ

6 เดอน

4. ตรวจสอบโรคแทงตดตอและวณโรค เปนประจาทกป

5. ในลกกระบอ ควรถายพยาธตวกลม 2 - 3 ครง หางกน 2 สปดาห ถายครง

แรกเมออาย 3 สปดาห

6. กระบอทเลยงอยในบรเวณทลมใกลหนองนา ควรฉดยากาจดพยาธใบไมใน

ตบทก 0.5 – 1 ป

7. กาจดพยาธในกระเพาะและลาไส ปละครง

8. กาจดพยาธทผวหนง(โรคเรอน) เปนครงคราวตามความจาเปน

บทสรปกระบอไทย เรองราวของกระบอกบสงคมไทยทเกดขน เปนผลสบเนองจากการทคนไทย

สวนใหญเปนชาวนา และไดใชกระบอในการทานามาเปนเวลานาน ทาใหคนกบกระบอม

ความผกพนกนอยางใกลชด ไดพงพาอาศยซงกนและกนตามแนววฒนธรรมพนบาน

กระบอจงมบทบาทในการสรางสรรคสงคมดานตางๆ เชน ความเชอ คตความคด ความ

มนคง ความกนดอยด เปนตน ตอมาเมอการดารงชพแบบพนบานเรมเปลยนแปลงไป

ความสาคญของกระบอทมตอสงคมไทยจงเปลยนไปดวย โดยเฉพาะอยางยงในชวง

ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 เปนตนมา ชาวนาไดนาเอา

เครองมอเครองใชและความรสมยใหมทเกยวกบการทานาเขามาใชแทนทกระบอมากขน

ทาใหการใชแรงงานกระบอรวมทงเครองมอเครองใชและความรแบบพนบานลด

ความสาคญลงและขาดการพฒนาใหทนสมย ดงนนโอกาสทกระบอจะไดเขามามสวน

รวมในการสรางสรรคสงคมจงลดลง อยางกตาม สงทกระบอไดเคยสรางสรรคไวแลว

หลายอยางยงคงรบใชสงคมอยได แตจะอยไดนานแคไหนเพยงใดและอยางไรนน ใน

26


อนาคตคนเปนผกาหนด ทงนอยท การเปลยนแปลงทกาลงเกดขนและตอไป เพราะวา

“ สรรพสงทงหลายในโลกจะดารงอยไดกตอเมอมบทบาทหนาท หากหมด

บทบาทหนาทลงเมอใดกจะหมดความหมายและเสอมสลายไปเมอนน ความจรง

ข อ น เ ป น จ ร ง ท ง ก ร ณ ม น ษ ย แ ล ะ ส ต ว โ ล ก ท ว ไ ป ”

เอกสารอางอง จรญ จนทลกขณา. 2527. ควายในระบบไรนาไทย. ไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ. 165

หนา.

จนตนา อนทรมงคล. 2552. ภมปญญาไทยการจดการการเลยงกระบอปลก. กรมปศ

สตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 98 หนา.

ทม พรรณศร, สรเชษฐ อษณากรกล และ สารกจ ถวลประวต. 2518. ฤดกาลผสมพนธ

ของควายไทย. สตวแพทยสาร. 26(4): หนา 1-10.

ประสบ บรณมนส. 2531. ควายและการรกษา. สานกพมพไทยวฒนาพานช. กรงเทพฯ.

284 หนา.

ผดง สเดชะ. 2522. เอกสารประกอบคาบรรยายเรองควายและการเลยงควายสาหรบ

เจาหนาทของกรมปศสตวและผสนใจ. วารสารปศสตว 5(6) : หนา 41-67.

ผกาพรรณ บณยะเวชชวน, สตรตน แสงดษฐ และ จรญ จนทลกขณา. 2537. แนวโนม

ของแหลงพลงงานในการทาฟารมและปจจยเกยวกบการใชงานทมผลกระทบ

ต อ ก า ร ส บ พ น ธ ข อ ง ก ร ะ บ อ . ส ถ า บ น ส ว ร ร ณ ว า จ ก ก ส ก จ .

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 48 หนา.

พศาล จงศรพรปกรณ พชต ชเสน และ ฉลองชย ชมชน. 2550. การศกษาการถายมล

27


ของกระบอ.รายงานผลงานวจยประจาป 2550, กองบารงพนธสตว กรมปศ

สตว.

ไพบลย ใจเดด และ สถตย พงษไพโรจน. 2524. ป ยมลกระบอ. รายงานประจาป 2524,

โครงการวจยและพฒนากระบอแหงชาต, กรงเทพฯ.

เลศรก นมแกว และ ประกจ ออนนช. 2530. การศกษาผลผลตของกระบอในหมบานใน

ภ า ค อ ส า น . ร า ย ง า น ก า ร ป ร ะ ช ม ว ช า ก า ร เ ก ษ ต ร ศ า ส ต ร .

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. หนา 45-52.

สญชย จตรสทธา ศวพงษ ยะมะกะ นราภรณ ชยวง อญชล ณ เชยงใหม มชาเอล ครอย

เซอร และมชาเอลวคเค.2553. ผลของนาหนกฆาตอลกษณะเสนใยกลามเนอ

และคณภาพ เ นอของกระบอปลก . การประช มทางวช าการของ

มหาวทยาลย เกษตรศาสตรคร งท 48 :สาขาสตว 3 -5 ก .พ . 2 553

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ. หนา 17-26

อญชล ณ เชยงใหม สพรชย ฟาร และ วชระ ศรตนต. 2549. คมอการเลยงกระบอ.

กลมวจยและพฒนากระบอ กองบารงพนธสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตร

และสหกรณ. 38 หนา.

Castillo, L. S. 1981. The nutrition of swamp buffaloes. In recent advances in

buffalo research and development. FFCT book series. No. 22.

Devendra. C. 1985. Comparative nitrogen utilization in Malaysia swamp buffalo

and Kedah-Kalanton cattle. In. Proc. 3rd AAAP Animal Science

congress, Seoul, South Korea.

Suwanlee, S. and M. Wannapat. 1994. Effect of ruminal ammonia nitrogen on

total volatile fatty acids, bacterial population and digestibility in swamp

buffaloes. In proc. The 1st Asian buffalo association congress. Khon

Kaen Pub. co., Khon Kaen, Thailand.

Wanapat, M., K. Sommart, C. Wachirapakorn, S. Uriyapongson and C.

Wattanachant. 1994. Recent advances in swamp buffalo nutrition and

feeding. In .Proc. The 1st Asian buffalo congress. Khon Kaen pub. co.,

Khon Kaen, Thailand.

28

การเลี้ยงกระบือไทย -...

Documents

Transcript of การเลี้ยงกระบือไทย -...