ระบบนิเวศแหล่งนํา (Aquatic ecosystem) 1.pdf · 2016-04-04 ·...

1

ระบบนเวศแหลงน�า(Aquatic ecosystem)

สราวธ คลอวฒมนตรคณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

Aquatic ecosystem

• มน�าเปนตวกลาง (medium)

– คณสมบตของน�ากาหนดลกษณะของส�งมชวตในน�า

• การปรบตวเพ�อดารงชวตในน�า– การเคล�อนท�– การเปล�ยนแปลงของสภาวะแวดลอม– osmoregulation

คณสมบตของน�า

• การเปล�ยนแปลงของอณหภมของน�าในแหลงน�าเกดข�นนอยกวา และชากวาระบบนเวศบก

– น�ามความรอนจาเพาะสงทาใหอณหภมของน�าเปล�ยนแปลงนอยในแตละชวงวน

– น�ามความหนดสงกวาอากาศ ชวยพยงรางกายของส�งมชวตในน�าไดด

Aquatic ecosystem

– น�ามความหนาแนนสงสดท� 4 oC ส�งมชวตในเขตหนาวจงสามารถอยรอดได ท�งทาใหเกดการหมนเวยนของสารอาหารในแหลงน�า

– น�าเปนตวทาละลายท�ด ท�งสารละลายตาง ๆ และแกส

• ความสามารถในการละลายลดลงเม�ออณหภมสงข�น

ประเภทของส�งมชวตในแหลงน�า• แพลงกตอน (Plankton)• เนคตอน (Nekton) • นวสตอน (Neuston) • เพอรไฟตอน (Periphyton) • และ สตวหนาดน (Benthos)

ประเภทของส�งมชวตในแหลงน�า• แพลงกตอน (Plankton)

– อาศยลองลอยอยในมวลน�า ไมสามารถวายทวนกระแสน�าได

– จาแนกตามหนาท�เชงอาหาร• แพลงกตอนพช (Phytoplankton) • แพลงกตอนสตว (Zooplankton)

2

ประเภทของส�งมชวตในแหลงน�า• แพลงกตอน (Plankton)

– จาแนกตามขนาด เชน • Microplankton (20-200 µm): ฟอแรมมน

เฟอรา ซลเอต โรตเฟอร• Mesoplankton (0.2-20 mm): หนอนธน ออ

สตราคอด โปรโตซวบางชนด• Macroplankton (2-20 cm): เคย หนอนธน• Megaplankton (20-200 cm): แมงกะพรน

หววน

ประเภทของส�งมชวตในแหลงน�า

• ตวอยางแพลงกตอนสตว– โรตเฟอร– ไรน�า (Daphnia)– Ostracod– Copepod: Calanoid, Cycloploid– แมงกระพรนน�าจด– โปรโตซวตางๆ


• เนคตอน (Nekton)

– อาศยลองลอยอยในมวลน�า มความสามารถวายน�าไดด (ทวนกระแสน�าได)

– เชน ปลา สตวสะเทนบกสะเทนน�า โลมา วาฬ

• นวสตอน (Neuston)

– อาศยอยเฉพาะท�ผวน�า เชนจงโจน�า


• เพอรไฟตอน (Periphyton)

– อาศยเกาะอยตามวตถอ�น ๆ ในน�า เชน พชน�า และวตถลอยน�าอ�น ๆ


• สตวหนาดน (Benthos) อาศยอยบรเวณผวดนในแหลงน�า

– ตวออนแมลงน�า เชน ชปะขาว (Baetidae) , ร�นน�าจด (Chironomidae), แมลงหนอนปลอกน�า (Hydroptilidae), แมลงปอ (Libellulidae)

– หอยตาง ๆ (Unionidae, Viviparidae, Thairidae)– ปน�าจด– หนอนแดง (Tubificidae)


– ตวอยางสตวหนาดนในทะเล

• ดอกไมทะเล

• ไสเดอนทะเล

• ดาวทะเล เมนทะเล ปลงทะเล

• หอยตาง ๆ

3

ประเภทของระบบนเวศแหลงน�า

• แบงประเภทไดตามปจจยตาง ๆ

• ประเภทหลกท�ใหญท�สดใชความเคม

– ระบบนเวศน�าจด (Fresh water ecosystem)

– ระบบนเวศน�าเคม (Marine ecosystem)

Aquatic ecosystem

• การแบงตามส�งแวดลอมอ�น ๆ

– ความลกและการไหลของน�า

– Substrate

– Dominant species

ความเคม (Salinity, S%o)

• คอคาปรมาณเกลอท�ละลายอยในน�า

• เกลอตาง ๆ ท�ละลายในน�าธรรมชาตเชน NaCl, MgSO4, CaSO4, HCO3

-

• น�าจด (Fresh water) <0.5 ppt

• น�ากรอย (Brackish) 0.5-30 ppt

• น�าเคม (Saline) 30-50 ppt

• น�าเกลอ (Brine) >50 ppt

Aquatic ecosystem

• ระบบนเวศน�าจด (Freshwater ecosystem)– ระบบนเวศน�าไหล (Lotic ecosystem) ex. Stream– ระบบนเวศน�าน�ง (Lentic ecosystem) ex. Lake

• ระบบนเวศน�ากรอย (Estuary)• ระบบนเวศน�าเคม (Marine ecosystem)

– บรเวณชายฝ�ง (Coastal ecosystem) – บรเวณทะเลเปด (Open sea ecosystem)

Aquatic ecosystem

• ระบบนเวศบรเวณชายฝ�ง อาจเรยกวาเปนเขตน�าข�นน�าลง (Intertidal zone)

– จาแนกจากซบสเตรต

• ระบบนเวศหาดเลน (Mud flat ecosystem)

• ระบบนเวศหาดทราย (Sandy beach ecosystem)

• ระบบนเวศหาดหน (Rocky shore ecosystem)

4

Aquatic ecosystem

• ระบบนเวศบรเวณชายฝ�ง

– จาแนกจากส�งมชวตเดน

• ระบบนเวศแนวปะการง (Coral reef ecosystem)

• ระบบนเวศหญาทะเล (Sea grass ecosystem)

ระบบนเวศแหลงน�าจด

• การปรบตวตอแหลงอาศยท�ละลายเกลอออกจากรางกาย

– การกาจดน�าสวนเกนออกจากรางกาย

– การดดซมเกลอแรจากน�าเพ�อทดแทนเกลอแรท�สญเสยไป

– ตวอยางเชน การปรบตวของปลาน�าจด

ระบบนเวศแหลงน�าจด

• เหงอกปลาดดซมเกลอเขาสรางกาย

• ไตดดซมเกลอกลบเขาสกระแสเลอด +ขบถายปสสาวะท�เจอจางมาก

Lake: Lentic ecosystem

• ระบบนเวศแหลงน�าน�ง

– พ�นดนท�กกเกบน�าไว และไมมการเคล�อนไหว

• ขนาดของแหลงน�าน�ง

– เลกเรยกวาบง (Pond)

– ใหญมากเรยกวาทะเลสาบ (Lake)

• ความแตกตางดานความลกอาจลกไมเกน 1 เมตรจนลกเกน 2,000 เมตร


• บงมกมความลกไมมากไมยนตนหลายชนด

สามารถหย �งรากและเตบโตได

• ทะเลสาบบางแหงอาจลกและกวางจนคลายคลงกบมหาสมทร

• ระบบนเวศแหลงน�าน�งมกมการเช�อมตอกบลาธาร ซ� งบางชวงลาธารน�อาจแหงไป โดยเฉพาะชวงฤดแลง

5


• การถายเทน�ามนอย มกแยกออกจากแหลงน�าอ�น

• แหลงน�าน�งอาจเกดจากสาเหตทางธรณวทยา

– ปากปลองภเขาไฟ หลมยบ ดนถลม การเปล�ยนทศของแมน�า (เชน บงโขงหลง) หรอจากส�งมชวตสรางข�น เชน บเวอรท�สรางเข�อนขวางลาน�าทาใหเกดบง


• ระบบนเวศแหลงน�าน�งเปนระบบนเวศท�มขอบเขตชดเจน

– เขตชายฝ�ง ผวน�า และพ�นดนใตน�า

• ขอบเขตของแหลงน�าน�งท�ชดเจนทาใหระบบนเวศแหลงน�าน�งแตละแหงมความแตกตางกนตามลกษณะขอบเขต และขนาดอยางชดเจน

ปจจยท�มผลตอแหลงน�าน�ง

• ปรมาณแสงสองผานลงในแหลงน�าน�งอาจลดลง

– มอนภาคแขวนลอยจานวนมาก

– ปรมาณแพลงกตอนในแหลงน�า

– อทธพลของแสงทาใหเกดการกระจายของปจจยทางกายภาพอ�น ๆ และส�งมชวตท�แตกตางกนตามปรมาณแสง


• ปรมาณออกซเจนละลายน�า (Dissolved oxygen, DO)

– สงผลตอองคประกอบท�มชวต

– ข�นกบกจกรรมการสงเคราะหดวยแสงของผผลต การหายใจของผบรโภค และอณหภม

• อณหภมสงข�น DO ลดลง


• อณหภม

– มการเปล�ยนแปลงไปตามฤดกาลและความลก

– อณหภมของน�าท�เปล�ยนแปลงตามความลกทาใหเกดการแบงช�นของน�า (Thermal stratification)

– น�าท�ความหนาแนนต�ากวาจะจมตวอยดานลาง และน�าท�ความหนาแนนนอย จะลอยอยขางบน


• อณหภม

– น�าท�ความหนาแนนนอย เชน น�าท�อณหภมสงหรอน�าแขง

– ระดบความลกท�อณหภมเปล�ยนแปลงอยางรวดเรวเรยกวา เทอรโมไคลน (Thermocline)

6

Thermal stratification การแบงเขตของระบบนเวศแหลงน�าน�ง

• แบงออกเปนเขตตาง ๆ ตามปรมาณแสงสองผานและการสงเคราะหแสงของผผลต

– เขตชายฝ�ง (Littoral Zone) หรอเขตน�าต�น

– เขตลมเนตก (Limnetic zone)

– เขตโปรฟนดอล (Profundal zone)

– เขตเบนธก (Benthic zone) หรอเขตหนาดน

การแบงเขตของระบบนเวศแหลงน�าน�ง

• เขตชายฝ�งเปนเขตน�าต�นบรเวณชายฝ�ง • แสงสามารถสองถงพ�นทองน�า • มความหลากหลายมากกวาเขตอ�น ๆ

– มแสงสองถงมากกวา – พชน�าจานวนมากอาศยอยได

• พชท�จมน�าบางสวน และชสวนของลาตนหรอใบเหนอน�า เชน กก ธปฤาษ ตาลปตรฤาษ พทธรกษา


• พชท�ใบอยท�ผวน�า หรอ โผลพนน�าเฉพาะใบ เชน บวหลวง บวสาย บวบา หรอตบเตาใหญ และ กระจบ

• พชท�จมน�าท�งหมดมท�งท�เปนพชดอก เชน สาหรายหางกระรอก สาหรายพงชะโด สาหรายขาวเหนยว พลบพลงธาร

• สาหรายเซลลเดยวตาง ๆ


• พชลอยน�าท�รากไมหย �งลงถงพ�นดน แตมโครงสรางเพ�อลอยอยท�ผวน�า เชน แหน จอกหหน และ ผกตบชวา

– สตวตาง ๆ ท�อาศยในเขตน�ไดแก หอยตาง ๆ ไฮดรา ฟองน�า โปรโตซว แมลงน�าตาง ๆ เชน ตวออนแมลงปอ ดวงด�ง มวนกรรเชยง แมลงหนอนปลอกน�า หนอนแดง และปลาท�เขามาอาศย หลบภย และหาอาหาร


• เขตลมเนตก

– อยหางจากชายฝ�งออกไป และลกกวา

– ส�งมชวตท�อาศยอยในเขตน�ไดแก แพลงกตอนพช (Phytoplankton) แพลงกตอนสตว (Zooplankton) และ เนคตอน (Nekton) เชน ปลาตาง ๆ

7


– ปลาในแหลงน�าน�งจะวายน�าไดไมดเทาปลาในแหลงน�าไหลท�กลามเน�อมการพฒนาเพ�อวายทวนกระแสน�าเช�ยวไดดกวา

– มแพลงกตอนเปนส�งมชวตหลก

– หวงโซอาหารหลกจะเร�มตนจากแพลงกตอนพช และถายทอดพลงงานไปยงแพลงกตอนสตวขนาดเลกจนถงปลาขนาดใหญ


• เขตลมเนตกเปนเขตท�ไดรบแสงอาทตยอยางเตมท�

– แพลงกตอนพชอยใกลบรเวณผวน�าอยางหนาแนน ซ�งดงดดแพลงกตอนสตว

– ซ� งอาจทาใหเกดปรากฎการณการอพยพตามแนวด�งของแพลงกตอนสตวในชวงวนตามแพลงกตอนพช


• เขตโปรฟนดอลคอเขตท�ลกลงไปจากเขตลมเนตก

– แสงสองถงไดนอยหรอไมม เรยกอกอยางวาเปนเขตลมเนตกท�ไมมแสง (aphotic zone)

• แบงดวยเขตคอมเพนเสตของแสง(compensation level of light) ซ� งเปนจดท�สมดลระหวางอตราการสงเคราะหดวยแสง และอตราการหายใจ


– ส�งมชวตในเขตน�ไดรบอาหารจากเขตลมเนตกในรปของซากอนทรย และสารอนทรยในรปแบบอ�น ๆ

– กจกรรมการยอยสลายกบสารอาหารท�ไดรบมาจากน�าช�นบนเปนปจจยท�มผลตอปรมาณออกซเจนของน�าในเขตน� สง


– หากมสารอาหารตกลงมามากจลนทรยตาง ๆ จะยอยสลายสารอนทรยมากข�น ความตองการออกซเจนจงมากข�น และทาใหปรมาณออกซเจนลดลง

– หากจลนทรยใชออกซเจนหมด การหายใจของจลนทรยจะหายใจโดยไมใชออกซเจนแทน และทาใหเกดสภาวะมลภาวะเกดข�น


• เขตเบนธก คอสวนของพ�นทองน�าหรอหนาดน

• เขตน� เปนท�อยของสตวหนาดนและจลนทรยตางๆ โดยเฉพาะกลมท�หายใจแบบไมใชออกซเจน หรอ ทนตอสภาวะออกซเจนต�าไดด

• ส�งมชวตตาง ๆ อาจคบคลานอยตามผวหนาดนในแหลงน�าหรอฝงตวอยในโคลน

8


• เม�อความลกของน�าเปล�ยนการปรากฏของส�งมชวตตาง ๆ ในเขตน�อาจเปล�ยนตามไปดวย

• ส�งมชวตท�มรปแบบคลายกน คอ เพอรไฟตอน เชน สาหรายเซลลเดยว และ ไดอะตอม แตจะเกาะตดอยบรเวณผวของพชน�า และมกอยในเขตท�แสงสองถง

ระบบนเวศแหลงน�าน�ง

• ระบบนเวศแหลงน�าน�งอาจเปล�ยนแปลงตามสภาพแวดลอมโดยรอบ

– การไหลเขาของน�า

– การพดพาสารอาหาร

– ตะกอนลงสแหลงน�า


• แหลงน�าท�มสารอาหารมากเรยกวาภาวะยโทรฟ (Eutrophy)

– พชน�าและสาหรายตาง ๆ จะเจรญเตบโตไดด

– สของน�าในแหลงน�าอาจเปล�ยนเปนสเขยวตามความหนาแนนของสาหรายเซลลเดยว

– เม�อส�งมชวตตาง ๆ ตายจะจมลงสสวนท�ลกลงไป


– แบคทเรยจะยอยสลายซากอนทรยและสารอนทรยตาง ๆ

– ออกซเจนลดลง – ส�งมชวตท�ทนตอการขาดออกซเจนไมไดจะ

หายไปจากบรเวณน� – ความหลากหลายลดลง แตมวลชวภาพและ

ความหนาแนนของส�งมชวตในเขตเบนธกยงคงไมเปล�ยนแปลง


• แหลงน�ามสารอาหารนอยเรยกวาภาวะโอลโกโทรฟ (Oligotrophy)

– มกเปนแหลงน�าทมสดสวนผวน�าตอปรมาตรนอย (มความลกมาก)

– ใส

– เปนสน�าเงนจนถงเขยวแกมน�าเงนเม�อไดรบแสงแดด


– สารอนทรยท�ตกสบรเวณกนแหลงน�าต�า

– ความตองการใชออกซเจนนอย

– จลนทรยท�อยกนแหลงน�ามประชากรนอยกวาและมกจกรรมนอยกวา ในภาวะยโทรฟ

9


• ในกรณสารอาหารร�วไหล (ป ย +ของเสยจากครวเรอน) เขาสแหลงน�าจานวนมาก จะเกดภาวะไฮเปอรโทรฟ (Hypertrophy)

– มสารอาหารมากเกนไป

– ทาใหสาหรายเซลลเดยวเพ�มจานวนมากผดปกต


– ผลท�อาจตามมาคอแสงสามารถสองลงในแหลงน�าไดนอยลง

• สาเหตของการขาดแคลนออกซเจน

– ทาใหสตวน� าตายและเกดน�าเนาเสยในท�สด


• การหมนเวยนของน�าในแหลงน�าน�งอาจมการหมนเวยนตามแนวด�งจากผลของอณหภมของน�าท�เปล�ยนแปลงตามฤดกาล เรยกวา overturn

– เกดไดปละ 2 คร� ง

• ชวงฤดใบไมผล

• ชวงฤดใบไม


• การเปล�ยนแปลงของอณหภมทาใหความหนาแนนของน�าเปล�ยนแปลง

• น�าท�ความหนาแนนต�าจะจมลงสกนทะเลสาบ เม�อน�าท�ผวน�าหนาแนนมากกวาจะจมตวลง

• ทาใหมการผสมของน�า และมการนาสารอาหารจากกนทะเลสาบข�นมาดานบน

• ทาใหการหมนเวยนสารอาหารเกดข�น

Stream: Lotic ecosystem

• เกดจากน�าปรมาตรหน�งไหลไปตามหนาดน

• อาจแหงไปในฤดแลง

• มกมจดกาเนดมาจาก

– แหลงตนน�าท�เปนแหลงน�าซบ น�าพ ตาน�า

– หมะบนยอดเขา


• พ�นท�เหลาน�มกอยในท�สง

– น�ามการรวมกนมากข�นและไหลไปตามหนาดน

– เกดเปนหวย ลาธาร คลอง และกลายเปนแมน�าในท�สด

– ไหลไปรวมกบทะเลหรอทะเลสาบตอไป

10


• ลกษณะสณฐานของแหลงน�าไหลมความหลากหลายสง

– ระดบความลกท�แตกตางตามปรมาณน�าท�อาจเปล�ยนแปลงตลอดท�งป

– การไหลของน�ามกกดเซาะสวนตาง ๆ ของลาน�า เชนพ�นทองน�า และชายฝ�ง ทาใหแหลงน�ามสวนท�ลกและต�น


– ลาน�าท�ถกกดเซาะตามชายฝ�งอาจทาใหมลกษณะท�โคงมากข�น จนคดเค�ยว

– บางกรณอาจทาใหกลายเปนแหลงน�าท�มรปรางคลายเกอกมา (Oxbow lake)


• มความหลากหลายของอณหภมตลอดลาน�า

– จากการไหลของน�า

• อณหภมบรเวณตนน�าต�ากวาปลายน�า

– เน�องจากมรมเงาจากพชบรเวณรมน�าปกคลม

–ไดรบแสงอาทตยนอยกวา


• ม DO สงกวาแหลงน�าน�ง

– ผวน�ามการสมผสกบอากาศสงกวาแหลงน�าน�ง

• โดยเฉพาะบรเวณน�าตก

– ส�งมชวตท�อาศยในแหลงน�าไหลมกทนทานตอการขาดออกซเจนไดนอย


• ความเรวของกระแสน�าทาใหซบสเตรตท�พ�นทองน�าแตกตางกน

– หากน�าไหลเรว (เรวกวา 50 ซม. ตอวนาท)

• พ�นทองน�ามกเปนหน และกรวดขนาดใหญ (ใหญกวา 5 มม.)

• ซบสเตรตท�เลกกวาจะถกน�าพดพาไป


– เม�อน�าไหลเอ�อย

• พ�นทองน�ามซบสเตรตท�ขนาดเลกลง

–กรวดขนาดเลก ทราย และโคลนละเอยด

• น�าจากตนน�าไหลเรว (อยในพ�นท�ลาดชน)

• แหลงน�าท�หางไกลจากพ�นท�ตนน�าจะเปนพ�นราบมากข�น ทาใหความเรวของน�าลดลง

– ลาน�าในสวนน�มกมลกษณะคดเค�ยว

11


• ผลของความเรวของน�าตอส�งมชวต

– ในลาธารท�ไหลเช�ยวจะมผลกระทบโดยตรงจากการไหลของน�า

• สตวท�ยดเกาะกบซบสเตรตท�แขงแรง

• สตวท�วายน�า มกลามเน�อดานขาง (Lateral muscle) ท�พฒนาดเพ�อการวายทวนกระแสน�า


• สตวบางสวนหลบอยตามวตถตาง ๆ เน�องจากตานทานแรงกระแสน�าไมได

• สตวบางชนดสรางใยหรอเมอกเพ�อเช�อมตดกบหน

• สตวหนาดนตาง ๆ ท�พบไดแก หอยตาง ๆ พลานาเรย ตวออนของแมลงน�ากลมตาง ๆ เชน แมลงเกาะหน แมลงชปะขาว แมลงหนอนปลอกน�า และร�นดา


• สตวท�อาศยในแหลงน�าเช�ยวมกมความตองการออกซเจนสง

– ปกตแหลงน�ามการเคล�อนไหวสง DO จงสง

– สตวตาง ๆ จะไดรบออกซเจนจากน�าท�ไหลผานรางกายโดยปกต

– หาก DO ต�ากวาปกตแมเพยงเลกนอย สตวหลายชนดอาจไมสามารถดารงอยได


• พชน�าตาง ๆ มกเกาะตดกบพ�นผวของซบเสตรต โดยเฉพาะหนขนาดใหญ

– สาหรายท�มรปแบบเปนเสนสายใชโฮลฟาสต (Holdfast) ยดเกาะผวหน


• แหลงน�าไหลท�น�าไหลเอ�อย – ปลาท�อาศยอย

• กลามเน�อดานขางมพฒนาการนอย• มรางกายแบน (Compressed body) เพ�อการวาย

น�าในดงพรรณไมน�า – สตวอ�น เชน Pulmonate snail ปลาท�หากนตามพ�น

โคลน หรอทรายละเอยด เชน ปลาดก ปลากด– ท�บรเวณผวน�ามจงโจน�าอาศย เน�องจากผวน�าม

การเคล�อนไหวนอยลง

12


• สตวไมมกระดกสนหลงท�อาศยอยในแหลงน�าไหลแบงไดออกเปน 4 กลมตามการกนอาหาร

– เชรดเดอร (shredders)

– คอลเลคเตอร (collectors)

– เกรซเซอรหรอสเครปเปอร (grazers or scraper)

– เกาเจอร(gougers)


• เชรดเดอร

– เปนกลมท�กนซากอนทรยขนาดใหญ (coarse particulate organic matter; CPOM) เชน ใบไมท�รวงสแหลงน�า

– ใบไมเหลาน� จะนมลงเพราะซากใบไมดดซบน�าเขาไป

– นอกจากน�แบคทเรยและราตาง ๆ เร�มเขายอยสลายเศษใบไมเหลาน�


– ตวอยางของสตวกลมน� ไดแก ตวออนของแมลงวนขายาว (crane fly) แมลงหนอนปลอกน�า และ แมลงเกาะหน

– เชรดเดอรทาให CPOM มขนาดเลกลง

• พลงงานท�ไดจาก CPOM มไมมาก

• สวนใหญไดจากพลงงานแบคทเรยและราท�อยท�ใบ


– เชรดเดอรไดพลงงานจากการกน (ยอยและดดซบได) CPOM ประมาณรอยละ 40

– รอยละ 60 ของ CPOM กลายเปนอจจาระ

• กลายเปนซากอนทรยขนาดใหญ (fine particulate organic matter; FPOM)

• และถกนาไปใชโดยส�งมชวตกลมอ�นตอไป


• คอลเลคเตอร

– กลมท�เกบรวบรวม FPOM เพ�อเปนอาหารโดยอาจใชการกรอง (filtering) หรอการเกบสะสม (gathering)

– ตวอยางของคอลเลคเตอรท�ใชวธการกรองไดแก ตวออนของแมลงน�าเชน ร�นดา แมลงหนอนปลอกน�าท�สรางใย (net spinning caddis fly)


– คอลเลคเตอรท�ใชวธรวบรวม FPOM ตามพ�นโคลนไดแก ตวออนของร�น (midge)

– คอลเลคเตอรไดสารอาหารสวนมากมาจากแบคทเรยท�เกาะอาศยอยกบ FPOM ท�มนกนเขาไป

13


• เกรซเซอร

– กลมท�กนสาหรายตามผวหน และกอนกรวด

– ตวอยางของเกรซเซอร เชน เหรยญน�า (water penny; Psephenus spp.) ตวออนของแมลงหนอนปลอกน�ากลมท�ไมเกาะตดกบซบสเตรต

– การขดกนอาหารตามพ�นผวของเกรซเซอรทาใหเกด FPOM ในแหลงน�า


• เกาเจอร

– กลมสตวท�เจาะรบนซากไมตาง ๆ ท�รวงหลนลงสแหลงน�า

– เปนตวท�ทาใหซากไมมขนาดเลกลงอยางชา ๆ


• เกาเจอร

– กลมสตวท�เจาะรบนซากไมตาง ๆ ท�รวงหลนลงสแหลงน�า

– เปนตวท�ทาใหซากไมมขนาดเลกลงอยางชา ๆ


• สตวท�งส�กลมจะถกกนโดยปลา

– เชน ปลาเทราต ปลาสกล Cottus

– ผลาอ�น ๆ เชน ตวออนของแมลงชางกรามใหญ (Dobsonfly)


• โครงสรางของลาน�าแตละชวงตลอดลาน�าจนถงปากอาวอาจเปล�ยนแปลงไปตามปจจยทางส�งแวดลอม

• บรเวณตนน�า

– น�ามกไหลเช�ยว เยน และอยใตรมเงาของตนไมตาง ๆ

– แหลงอาหารของส�งมชวตตาง ๆ จะมาจากระบบนเวศบกท�อยโดยรอบเปนหลก

14


– แหลงอาหารจากภายนอกอาจมสดสวนสงถงรอยละ 90 ของสารอนทรยท�เขาสระบบ

– มการสรางพลงงานในระบบมบทบาทในระบบนเวศนอยกวา CPOM จากภายนอก

– ส�งมชวตเดน• กลมของเชรดเดอร • กลมของเกรซเซอรมนอยท�สด (สะทอนถง

อตราการผลตของผผลตมนอย)

Coarse particulateorganic matter

Fine particulateorganic matter


• ในลาธารท�ใหญข�น

– พชรอบแหลงน�าจะมบทบาทนอยลง

– ผวน�าท�สมผสกบแสงอาทตยมมากข�น

– น�ามอณหภมสงข�น

– ความลาดชนของพ�นท�ลดลง

– กระแสน�าไหลชาลง


– แหลงน�าในชวงน�พ�งพาระบบนเวศบกท�อยรอบขางนอยลง

– การสงเคราะหแสงเกดไดมากข�น

– อตราผลผลตจากสาหรายและพชน�าสง

– ในลาธารชวงน�จะมอตราผลผลตรวมสงกวาอตราการหายใจ


– เม�อ CPOM ลดลงกลมเชรดเดอรจงมสดสวนลดลงตาม

– กลมส�งมชวตเดนเปนกลมของ คอลเลคเตอรและเกรซเซอร

• คอลเลคเตอรจะกน FPOM ท�ไหลมาจากตนน�า

• เกรซเซอรจะขดกนพชน�าและสาหราย


– ผลามการเปล�ยนเปนชนดท�อาศยอยในน�าท�อณหภมสงข�น

– มปลาท�หากนตามพ�นโคลนมากข�น

– ชวมวลของปลาในแหลงน�าสงกวาในเขตตนน�า

15

Coarse particulateorganic matter

Fine particulateorganic matter


• ลาธารใหญจนกลายเปนแมน�า

– ลาน�าจะกวางและลกข�น

– มปรมาตรน�าไหลผานมากข�น แตกระแสน�าจะชาลง

– ตะกอนตาง ๆ จะมการทบถมกนตามพ�นทองน�ามากข�น

– อตราผลผลตของผผลตในแหลงน�าและจากพ�นท�ชายฝ�งลดลง


– โครงสรางทางพลงงานกลบไปพ�งพาพลงงานจาก FPOM ท�ไหลมากบตนน�าเปนตนกาเนดของพลงงาน

– ส�งมชวตเดนเปล�ยนเปนกลมของสตวท�อาศยอยตามพ�นทองน�า


• การขวางทางไหลของน�าเชนการสรางเข�อนสรางผลกระทบตอท�งการไหลของน�า นเวศวทยา และชววทยาของส�งมชวตในแหลงน�า

– เร�มเปล�ยนจากระบบนเวศแหลงน�าไหลเปนระบบนเวศแหลงน�าน�งแทน

– ในภาวะปกตแหลงน�าไหลจะพบกบความผนแปรตามฤดกาล


• น�าหลากในฤดฝนทาใหเกดการพดพาของตะกอนและสารอนทรย

• ในฤดแลงระดบน�าลดลงมาก

–พ�นดนรมน�าไดสมผสกบอากาศมากข�น

– เกดการยอยสลายสารอนทรยไดสมบรณมากข�น

–ทาใหเกดพลวตท�คงสภาพของแหลงน�าไหลได


• เม�อเกดการก�นน�าของเข�อนจะเปล�ยนท�งการหมนเวยนสารอาหารและความตอเน�องของสายน�า

• บรเวณทายเข�อนจะมปรมาณน�านอยกวาปกต

• บรเวณเหนอเข�อนจะกลายสภาพเปนแหลงน�าน�ง (ทะเลสาบ)

– แตมน�าไหลเขาตลอดเวลา

16


– น�าพดพาสารอนทรยตาง ๆ มาดวย ทาใหมสารอนทรยปรมาณมากสะสมอยในเข�อน

– เม�อสารอนทรยยอยสลายจะกระตนการเตบโตของสาหรายและพชน�า

• ทาใหเกดแพลงกตอนบลม (Plankton bloom)

• มพชลอยน�าเพ�มจานวนจนปกคลมท�ผวน�าอยางหนาแนน


– ปลาท�เหมาะสมกบแหลงน�าน�งจะเขามาแทนปลาชนดเดมท�เหมาะสมกบการอาศยในแหลงน�าไหล


• ประเภทของเข�อนสงผลตอระบบนเวศแตกตางกน

– เข�อนปองกนน�าทวม

• ควบคมปรมาณน�าไมใหไหลเรวเกนไป

• ขนาดของแองน�าเหนอเข�อนคอนขางเลก

• สรางผลกระทบคอนขางนอย


– เข�อนเอนกประสงค ท�สรางสาหรบการผลตกระแสไฟฟา การชลประทาน และวตถประสงคอ�น ๆ

• ทาใหเกดแองน�าขนาดใหญเหนอเข�อน

• มการขยายตวของเขตชายน�าอยางมาก

• ส�งมชวตท�อยบรเวณชายน�าเดมอาจตายท�งหมด


• ขณะปลอยน�าเพ�อป�นไฟสตวหนาดนอาจตองประสบกบความลาบากจากกระแสน�าท�เปล�ยนแปลงจากกจกรรมของเข�อน

ชะวากทะเล (Estuary)

• ชะวากทะเล

– เปนบรเวณท�น�าจดไหลพบกบน�าทะเล พบบรเวณปากแมน�า

– บรเวณน�น�าทะเลจะถกเจอจางดวยน�าจดจากแผนดน

– ชะวากทะเลแตละสถานท�จะแตกตางกนไปตามขนาด รปราง และปรมาตรของน�าท�ไหลลงสทะเล

17


– ขณะท�น�าจดไหลปะทะกบน�าทะเลทาใหตะกอนท�แขวนลอยกบน�าตกตะกอนอยท�บรเวณน�

– ตะกอนตาง ๆ จะสะสมอยท�พ�นทองน�าบรเวณปากแมน�า (Delta)

– ตะกอนดนท�สะสมอาจสงพอท�จะโผลพนน�าในชวงน�าลง


– ขณะเดยวกนน�าทะเลจะกดเซาะตะกอนตามชายฝ�งเชนกน

– หากการทบถมมากกวาการกดเซาะจะทาใหเกด

• เกาะแกงตาง ๆ

• หาดสนดอน (Barrier beach)

• ทะเลสาบน�ากรอย (Brackish lagoon)


• โครงสรางของชะวากทะเลจะเปล�ยนแปลงไปตามการปะทะกนของน�าจดกบน�าทะเล

– ข�นกบฤดกาล และน�าข�น-น�าลง – หากน�าจดมปรมาณมากและไหลเรวล�มน�าจด-

ล�มน�าเคมจะมลกษณะแหลม • น�าเคมท�มความถวงจาเพาะสงกวาจะอย

ดานลาง • ล�มน�าจดจะอยดานบน


– หากน�าจดมปรมาณนอย

• ล�มน�าจดจะมลกษณะปานมากข�น

• ท�งน� ข�นกบปรมาณน�าเคมและน�าข�น-น�าลงดวย


• อตราผลผลตของระบบนเวศชะวากทะเลโดยท�วไปสงมาก

– สารอาหารมาจากท�งแมน�าและทะเลเกดการตกตะกอนเม�อมการปะทะกน

– อตราผลผลตของแพลงกตอนพชตอป (Annual phytoplankton primary productivity) เฉล�ยอยท� 252 g C m−2 yr−1 ซ� งอาจสงไดถง 1,890 g C m−2 yr−1

18


• แมอตราผลผลตสงแตความแปรปรวนของสภาพแวดลอมท�งดานความเคม ระดบน�า และอณหภม

– ทาใหระบบนเวศชะวากทะเลมความหลากหลายทางชวภาพต�า

– ส�งมชวตท�อาศยอยไดจาเปนตองสามารถดารงชวตอยไดในสภาวะแวดลอมท�เปล�ยนแปลงตลอดเวลา


• เชน ปลาท�มชวงความทนทานตอความเคมกวางมาก (Euryhaline)

• ส�งมชวตใดท�สามารถทนอยกบสภาพแวดลอมท�เปล�ยนแปลงบอยของชะวากทะเลจะมจานวนมากเน�องจากมอาหารอดมสมบรณ

ระบบนิเวศแหล่งนํา (Aquatic ecosystem) 1.pdf · 2016-04-04 ·...

Documents

Transcript of ระบบนิเวศแหล่งนํา (Aquatic ecosystem) 1.pdf · 2016-04-04 ·...