การจัดการความรู้ Knowledge...

ส านกงานสหกรณจงหวดยโสธร

ระบบการขอการรบรองเกษตรอนทรย หนา 1

การจดการความร (Knowledge Management) ของส านกงานสหกรณจงหวดยโสธร เรอง ระบบการรบรองเกษตรอนทรย

โดย

กลมสงเสรมและพฒนาธรกจสหกรณ ส านกงานสหกรณจงหวดยโสธร



ค าน า

เกษตรอนทรยมความหมายมากกวาเฉพาะการไดรบการรบรองเทานน IFOAM ยอมรบการผลตตามหลกการเกษตรอนทรยถงแมจะไมขอการรบรอง เรยกวา เกษตรอนทรยไมขอการรบรอง หากเปนการขายตรงระหวางผผลตและผบรโภค แตหากผผลตอนทรยตองการกลาวอางและตดฉลากเปน ผลผลต หรอผลตภณฑ อนทรย หรอ Organic สามารถมระบบการรบรองได 2 แบบ ไดแก 1) ระบบการรบรองโดยบคคลทสาม หรอหนวยตรวจรบรอง (Third party Certification Body, CB) และ 2) ระบบการรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee Systems, PGS) ทงน เพอเปนการสรางความเชอมนใหกบผบรโภค และขยายชองทางการตลาดใหกบผผลตเกษตรอนทรย จงจ าเปนตองมการขอการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย กรมสงเสรมสหกรณ ไดเลงเหนความส าคญทจะตองขบเคลอนเกษตรอนทรยในสถาบนเกษตรกรใหสมพนธกบยทธศาสตรการขบเคลอนเกษตรอนทรยของกระทรวงเกษตรและสหกรณ พฒนาคณภาพการผลตตามมาตรฐานเกษตรอนทรย และน าไปสการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย เพอใหสนคาเกษตรอนทรยของสถาบนเกษตรกรเปนทยอมรบของผบรโภค และสามารถเขาสตลาดไดทงในและตางประเทศ

กลมสงเสรมและพฒนาธรกจสหกรณ ส านกงานสหกรณจงหวดยโสธร

กรกฎาคม 2559



สารบญ

หนา บทท 1 บทน า 1 บทท 2 ความรเกยวกบเกษตรอนทรย 3 บทท 3 ระบบการตรวจรบรองโดยหนวยตรวจรบรอง หรอการรบรองแบบกลมโครงการ 9 บทท 4 ระบบการรบรองแบบมสวนรวม พ จ เอส 15 บทท 5 ความแตกตางระหวางการรบรองแบบมสวนรวม กบการรบรองแบบกลมโครงการ 22 บทท 6 บทบาท หนาท ของคณะท างานขบเคลอนเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรอง

แบบมสวนรวม (PGS) จงหวดยโสธร 23

ภาคผนวก บรรณานกรม



การจดการความรของส านกงานสหกรณจงหวดยโสธร เรอง ระบบการรบรองเกษตรอนทรย

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บทท 1 บทน า

-----------------------------

เกษตรอนทรย (Organic Agriculture) เปนระบบการเกษตรทมหลกการเพอใหคงสภาพความสมบรณและการมสขทดของดน ระบบนเวศ และมนษย ซงเปนองครวมไมสามารถแยกจากกนได ดวยการจดการระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพ และการหมนเวยนของวงจรชวภาพในสภาพของทองถนนนๆ มากกวาการพงปจจยการผลตจากภายนอก โดยเชอมโยงกบวธการปฏบตทเปนวฒนธรรมของทองถน รวมกบการพฒนาประยกตใชความรภมปญญาทองถนกบวทยาศาสตรในการสรางความสมดลทเปนธรรมตอทกสรรพสง (Common Objectives and Requirements of Organic Standards, COROS) ซง FAO IFOAM และ UNCTAD ไดรวมกนก าหนดเปนวตถประสงครวมของมาตรฐานเกษตรอนทรยในการเทยบเคยงมาตรฐานของแตละประเทศ อยางไรจงจะเรยกวา “เกษตรอนทรย” เกษตรอนทรยจะมความหมายมากกวาเฉพาะไดรบการรบรองเทานน IFOAM ยอมรบการผลตตามหลกการเกษตรอนทรยตามทกลาวมาขางตนถงแมจะไมขอการรบรอง และ FAO เรยกวา เกษตรอนทรยไมขอรบรอง (non certified organic) หากเปนการขายตรงระหวางผผลตและผบรโภค แตหากผผลตเกษตรอนทรยตองการกลาวอางและตดฉลากเปน ผลตผล หรอผลตภณฑ “อนทรย” หรอ “organic” สามารถมระบบการขอรบรองได 2 ระบบ ไดแก 1) ระบบการรบรองโดยบคคลทสาม หรอหนวยตรวจรบรอง (Third party Certification Body, CB) และ 2) ระบบการรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee Systems, PGS) “ระบบการตรวจรบรองโดยหนวยตรวจรบรอง” ไดถกพฒนามามากกวา 50 ปมาแลวท าใหสนคาเกษตรอนทรยขายไปไดทวโลก แตระบบนมงรบรองรายสนคา ไมไดเปนค าตอบส าหรบเกษตรอนทรยทกระบบ เพราะมงเนนขายใหตลาดทไกลจากผผลต หรอเปนการสงออก ระบบรบรองมคาใชจายสง มระบบทซบซอน และใหความส าคญกบการบนทกและมเอกสารมากมาย จงเปนขอจ ากดส าหรบเกษตรรายยอยทท าเกษตรอนทรยแบบพนบาน ซงมผลผลตหลากหลายชนดในปรมาณไมมาก เปนการท าเกษตรอนทรยดวยจตวญญาณและเปนวถชวตการอยรวมกบธรรมชาต สงแวดลอม ท าใหเกษตรเกษตรเหลานตกจากการส ารวจหรอไมสามารถเขาสตลาดได บางรายลมเลกไป



“ระบบการรบรองแบบมสวนรวม Participatory Guarantee Systems, PGS” จงเกดขนจาก สมาพนธเกษตรอนทรยนานาชาต หรอ IFOAM ไดตระหนกถงปญหาน ทเกษตรกรรายยอยไมสามารถขยายชองทางตลาดได จงไดรวมกบเครอขายประเทศตางๆ พฒนาระบบ พ จ เอส ขนและทดลองน ารอง 8 ประเทศตงแตป 2547 เปนตนมา จนถงปจจบนมประเทศทน าระบบไปใชรบรองเกษตรอนทรยกวา 70 ประเทศ และ ก าลงเพมขนเรอยๆ เพราะพ จ เอส ท าใหเกดการขยายตวการท าเกษตรอนทรยในชนบทและมชองทางตลาดใหเกษตรกรขายตรงมากขน เชน ตลาดนดสเขยวในพนท ระบบสมาชกลวงหนา ระบบเครอขายดจตอล เปนตน เปนการพฒนาคณภาพชวตของคนในชนบทท าใหผบรโภคภายในประเทศเขาถงอาหารอนทรยในราคาทซอหาได รวมทงเปนการฟนฟทรพยากรธรรมชาต และสรรพสงใหมใชชวลกหลาน พ จ เอส เปนระบบทแตกตางจากระบบการรบรองดวยบคคลทสาม หรอหนวยตรวจรบรองทคนเคยกนมานาน โดยกระตนใหผผลตเกดการพฒนาการผลตเขาสมาตรฐานเกษตรอนทรย ดวยการแลกเปลยนเรยนร และเกดเครอขายระหวางผผลตและผบรโภค มผลท าใหเกดการวางแผนการผลตตามทตลาดตองการเมอเกษตรกรรายยอยไดรบการรบรองผลสดทายท าใหมการท าเกษตรอนทรยเพมขน เกดการพฒนาทยงยน ทงตอรายไดของเกษตรกร ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สขภาพของผผลตและผบรโภค และเกดสงคมเขมแขงในทสด การขบเคลอนเกษตรอนทรยตองพฒนาเปนองครวมตลอดหวงโซการผลต การแปรรป ถงการตลาดใหเปนการเกษตรททนสมย มนวตกรรม มการเชอมโยงการผลตจากชนบทสผบรโภคในเมองโดยระบบตางๆ เชน เศรษฐกจดจตอล โดยมกลมผผลตเปนศนยกลางการพฒนา และเปนเครอขายรวมพฒนาไปดวยกนจากทกภาคสวน ไดแก กลมเกษตรกร ผบรโภค ผประกอบการ หนวยงาน องคกร เอกชน เปนหนสวนรวมกนพฒนา ไมมสตรส าเรจ ซงโครงการ พ จ เอส อาจจ าแนกแนวทางการพฒนาได 3 แนวทาง ได แก 1) จากความตองการของตลาดหรอผบรโภค เปนสงกระตนใหเกดการผลต ซงตองมผประกอบการทมจตส านกการคาทเปนธรรมมารวมวางแผนการผลตและการตลาดรวมกบกลมเกษตรกร 2) การใหบรการสงเสรมสนบสนนจากภาครฐ หรอองคกร เชน การด าเนนงานของรฐตามแผนยทธศาสตรเกษตรอนทรยหรอจากองคกรเอกชนทตองการชวยเหลอเกษตรกร เปนตน และ 3) ขบเคลอนจากเกษตรกรผผลตเอง ทตองการพฒนาคณภาพชวต สงแวดลอม ความมนคงทางอาหาร เชน แนวทางเศรษฐกจพอเพยง ท าเพอครอบครวและเหลอขายบรเวณใกลเคยง หรอจ าหนายภายในประเทศ ท าใหเกดความยงยนในการผลตและการบรโภคอยางแทจรง



บทท 2 ความรเกยวกบเกษตรอนทรย

-----------------------------

1. แนวคดของเกษตรอนทรย แนวคดพนฐานของเกษตรอนทรย คอ การบรหารจดการการผลตทางการเกษตรแบบองครวม ทใหความส าคญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศการเกษตร โดยเฉพาะอยางยงการฟนฟความอดมสมบรณของดน, การรกษาแหลงน าใหสะอาด และการฟนฟความหลากหลายทางชวภาพของฟารม ทงนเพราะแนวทางเกษตรอนทรยอาศยกลไกและกระบวนการของระบบนเวศในการท าการผลต จากแนวคดดงกลาวเกษตรอนทรยจงปฏเสธการใชสารเคมก าจดศตรพชและปยเคม เนองจากสารเคมการเกษตรเหลานมผลกระทบตอกลไกและกระบวนการของระบบนเวศ นอกเหนอจากการปฏเสธการใชสารเคมการเกษตรแลว เกษตรอนทรยยงใหความส าคญกบการสรางสมดลของวงจรของธาตอาหาร, การประหยดพลงงาน, การอนรกษระบบนเวศการเกษตร และการฟนฟความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากน เกษตรอนทรยยงใหความส าคญกบเกษตรกรผผลตและชมชนทองถน เกษตรอนทรยมงหวงทจะสรางความมนคงในการท าการเกษตรส าหรบเกษตรกร ตลอดจนอนรกษและฟนฟวถชวตของชมชนเกษตรกรรม แตในขณะเดยวกน เกษตรอนทรยกไมไดปฏเสธการผลตเพอการคา เพราะตระหนกวาครอบครวเกษตรกรสวนใหญจ าเปนตองพงพาการจ าหนายผลผลตเพอเปนรายไดในการด ารงชพ ดงนน เกษตรกรทหนมาท าเกษตรอนทรยจงจ าเปนตองพฒนาการเรยนรเกยวกบธรรมชาตและการบรหารจดการฟารมของตนเพมขนดวย ผลทตามมากคอเกษตรอนทรยจงเปนแนวทางการเกษตรทตงอยบนกระบวนการแหงการเรยนรและภมปญญา เพราะเกษตรกรตองสงเกต , ศกษา, วเคราะห-สงเคราะห และสรปบทเรยนเกยวกบการท าการเกษตรของฟารมตนเอง ซงจะมเงอนไขทงทางกายภาพ (เชน ลกษณะของดน ภมอากาศ และภมนเวศ) รวมถงเศรษฐกจ-สงคมทแตกตางจากพนทอน เพอคดสรรและพฒนาแนวทางเกษตรอนทรยทเฉพาะและเหมาะสมกบฟารมของตวเองอยางแทจรง จะเหนไดวาเกษตรอนทรยนนเปนระบบการเกษตรทมลกษณะเปนองครวม ทใหความส าคญในเบองตนกบการอนรกษและฟนฟระบบนเวศการเกษตร และทรพยากรธรรมชาต แตขณะเดยวกนกไมไดละเลยมตดานสงคมและเศรษฐกจ เพราะความยงยนทางดานสงแวดลอมไมอาจด ารงอยได โดยแยกออกจากความยงยนทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกร 2. ความหมายของ เกษตรอนทรย ความหมายของ “เกษตรอนทรย” หรอ “Organic Agriculture” ทไดรบการยอมรบอยางกวางขวางมากทสดเปนค านยามของสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต ( International Federation of Organic Agriculture Movements – IFOAM) ซงเปนเครอขายขององคกรดานเกษตรอนทรยระหวางประเทศทมสมาชกกวางขวางทสดในโลก มตทประชมใหญของสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาตซงจดขนเมอมถนายน พ.ศ. 2551 ณ เมองวกโนลา (Vignola) ประเทศอตาล ไดสรปความหมายหรอนยามของเกษตรอนทรยไววา

http://www.ifoam.org/




“Organic agriculture is a production system that sustains the health of soils, ecosystems and people. It relies on ecological processes, biodiversity and cycles adapted to local conditions, rather than the use of inputs with adverse effects. Organic agriculture combines tradition, innovation and science to benefit the shared environment and promote fair relationships and a good quality of life for all involved.”

“เกษตรอนทรย คอ ระบบการผลตทใหความส าคญกบความยงยนของสขภาพดน ระบบนเวศ และผคน เกษตรอนทรยพงพาอาศยกระบวนการทางนเวศวทยา ความหลากหลายทางชวภาพ และวงจรธรรมชาตทมลกษณะเฉพาะของแตละพนท แทนทจะใชปจจยการผลตทมผลกระทบทางลบ เกษตรอนทรยผสมผสานองคความรพนบาน นวตกรรม และความรทางวทยาศาสตรในการอนรกษสงแวดลอม และสงเสรมความสมพนธทเปนธรรม และคณภาพชวตทดของทกผคนและสงมชวตตางๆ ทเกยวของ” นยของเกษตรอนทรยตามนยามของสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาตมองเกษตรอนทรยในฐานะของการเกษตรแบบองครวม ทใหความส าคญในเบองตนกบการอนรกษและฟนฟระบบนเวศ การเกษตร และทรพยากรธรรมชาต แตขณะเดยวกนกไมไดละเลยมตดานสงคมและเศรษฐกจ เพราะความยงยนทางดานสงแวดลอมไมอาจด ารงอยไดโดยแยกออกจากความยงยนทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกรและสงคมโดยรวม นอกจากน ความหมายของเกษตรอนทรยทมการนยามโดยส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต ซงเปนหนวยงานระดบกรม ภายใตสงกดของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดใหไววา “เกษตรอนทรย (Organic Agriculture) คอ ระบบการจดการดานการเกษตรแบบองครวม ทเกอหนนตอระบบนเวศ วงจรชวภาพ และความหลากหลายทางชวภาพ โดยเนนการใชวสดธรรมชาต หลกเลยงวตถดบทไดจากการสงเคราะห และไมใชพช สตว หรอจลนทรยทไดมาจากการดดแปรพนธกรรม (Genetic Modification) หรอ พนธวศวกรรม (Genetic Engineering) มการจดการกบผลตภณฑ โดยเนนการแปรรปดวยความระมดระวง เพอรกษาสภาพการเปนเกษตรอนทรย และคณภาพทส าคญของผลตภณฑในทกขนตอน”ความหมายของเกษตรอนทรยทนยามโดยหนวยงานราชการของไทยดงกลาว พบวามใจความทมรายละเอยดชดเจน และจบตองไดมากกวาในฐานะเกษตรกรซงเปนผผลต สวนค านยามของสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาตจะใหความส าคญในหลายมตเชอมโยงเปนองครวม แตทงน ความหมายจากทงสองแหลงกยงคงหลกการทไมแตกตางกน ในการท าการเกษตรโดยหลกเลยงการใชสารเคมในทกขนตอนการผลต รวมไปถงการเกบเกยว และจ าหนายผลตผลดวย ในปจจบน นอกเหนอจาก “เกษตรอนทรย” ทเปนเครองหมายรบรองความปลอดภยของสนคาเกษตรทมอยในทองตลาดแลว เรายงอาจไดยนมาตรฐานสนคาเกษตรอนๆ ทมลกษณะคลายกน ซ งอาจท าใหเกดความสบสนแกผบรโภคถงความเหมอนหรอแตกตางกบสนคาเกษตรอนทรยได เชน ผกปลอดสารพษ ผกไรสาร ผกอนามย เปนตน เพอใหเขาใจคณลกษณะหรอขอก าหนดในการผลตสนคาเกษตรดงกลาว จงขอแสดงรายการเปรยบเทยบไวดงตารางน ทงนมาตรฐานทแตกตางกนของสนคาเกษตรดงกลาวเปนไปตามหนวยงานทรบผดชอบใหการรบรองทตางกน



3. หลกการของเกษตรอนทรย หลกการเกษตรอนทรยทยอมรบกนทวไปคอ หลกการทก าหนดโดยสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต (International Federation of Organic Agriculture Movements – IFOAM) ซงเกดจากการระดมความคดเหนนกวชาการและผเชยวชาญทมประสบการณดานเกษตรอนทรยโดยตรงจากทวโลก ทประชมใหญสหพนธฯ ไดลงมตรบรองหลกการเกษตรอนทรยทประกอบดวย 4 มต คอ สขภาพ,นเวศวทยา, ความเปนธรรม และการดแลเอาใจใส (health, ecology, fairness and care) มรายละเอยดโดยสรปดงน (1) มตดานสขภาพ “เกษตรอนทรยควรจะตองด ารงไวและสรางเสรมสขภาพของดน พช สตว มนษย และโลกอยางเปนองครวม ไมสามารถแบงแยกได” ดนทมความอดมสมบรณท าใหพชพรรณตางๆ ทผลตจากผนดนดงกลาวมสขภาวะทด และจะสงผลสขภาวะของสตวเลยงและมนษยทอาศยพชพรรณเหลานนเปนอาหาร การมสขภาวะทดไมใชเพยงแคปราศจากโรคภยไขเจบ หากแตรวมถงการด ารงไวแหงความเปนอยทดทางกายภาพ จตใจ สงคม และสภาพแวดลอมโดยรวม ซงแสดงใหเหนไดจากการมภมตานทานตอโรค ความสามารถในการฟนตวของรางกายจากการเจบปวย เปนตน เกษตรอนทรยมงผลตอาหารทมคณภาพสง มคณคาทางโภชนาการ เพอสนบสนนใหมนษยไดมสขภาวะทดขน ดวยเหตนจงเลอกทจะปฏเสธการใชปยเคม สารเคมก าจดศตรพช เวชภณฑสตว และสารปรงแตงอาหาร ทอาจสงผลใหเกดอนตรายตอสขภาพของดน พช สตว มนษย โดยรวมดงกลาว (2) มตดานนเวศวทยา “เกษตรอนทรยควรจะตองตงอยบนรากฐานของระบบนเวศและวฏจกรทมชวต โดยการท างานรวมกบมน เลยนแบบวถทางธรรมชาต และชวยด ารงไวซงระบบนเวศและวฏจกรทมชวตดงกลาว” มตดานนเวศวทยามองเกษตรอนทรยในฐานะองคประกอบหนงของระบบนเวศทมชวต ดงนน การผลตจงตองอยบนพนฐานของวถแหงระบบนเวศ และการหมนเวยน การเพาะปลก เลยงสตว หรอหาของปา จะตองสอดคลองกบวฏจกรธรรมชาตและความสมดลของระบบนเวศ ซงแตละทองถนอาจจะมลกษณะของระบบนเวศทเปนเฉพาะพนท ดงนน การจดการเกษตรอนทรยจงตองสอดคลองกบสภาวะของทองถน ภมนเวศ วฒนธรรม และเหมาะสมกบขนาดการผลต ปจจยการผลตทงทเปนวสด สงของ และพลงงานควรใชในปรมาณทลดลงโดยใชหลกการหมนเวยน การใชซ า และการใชอยางมประสทธภาพเพอลดการใชทรพยากรและอนรกษคณภาพสงแวดลอมใหมความยงยน ผทมหนาทเกยวของกบการผลต การแปรรป การคา และการบรโภคผลผลตเกษตรอนทรยควรชวยกนในการอนรกษสงแวดลอม ทงในแงของภมทศน สภาพอากาศ ถนทอยอาศยของพชและสตว ความหลากหลายทางชวภาพ คณภาพอากาศและน า (3) มตดานความเปนธรรม “เกษตรอนทรยควรด าเนนอยบนความสมพนธทมความเปนธรรมระหวางสงแวดลอมโดยทวไปและโอกาสในการด าเนนชวต” ความเปนธรรมหมายรวมถงความเทาเทยมกน ความเคารพกน ความยตธรรม และการมสวนในการพทกษโลกททกสงอาศยอยรวมกน ทงระหวางมนษยดวยกนเอง และกบสงมชวตอนๆ และกบธรรมชาต ทงน ผทด าเนนการดานเกษตรอนทรยจะตองตระหนกถงความสมพนธทเปนธรรมตอกนกบชนทก


http://www.greennet.or.th/article/1006#health

http://www.greennet.or.th/article/1006#ecology

http://www.greennet.or.th/article/1006#fair

http://www.greennet.or.th/article/1006#fair

http://www.greennet.or.th/article/1006#care



กลมและทกระดบทเกยวของกบการด าเนนการเกษตรอนทรย ทงเกษตรกร คนงาน ผแปรรป ผจดจ าหนาย ผคา และผบรโภค กลาวคอเกษตรอนทรยจะมอบโอกาสในการมคณภาพชวตทดใหกบทกคน ผลตอาหารทมคณภาพอยางเพยงพอ และชวยลดปญหาความยากจน ส าหรบความเปนธรรมตอสตว เกษตรอนทรยตองจดสภาพการเลยงใหสอดคลองกบลกษณะตามธรรมชาตของปศสตว และดแลเอาใจใสความเปนอยอยางเหมาะสม ความเปนธรรมตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน การใชทรพยากรในการผลตและการบรโภคควรมความเปนธรรมทงทางสงคมและทางนเวศวทยา ค านงถงผลกระทบตอชนรนหลง ภายใตมตน ความเปนธรรมถกน ามาใชกบระบบการผลต การจดสง และการคาเกษตรอนทรย ซงจะตองเปดเผยและยตธรรม มการน าตนทนทางสงคมและสงแวดลอมมาพจารณาเปนตนทนการผลตดวย (4) มตดานการดแลเอาใจใส “การบรหารจดการเกษตรอนทรยควรจะตองด าเนนการอยางระมดระวงและรบผดชอบ เพอปกปองสขภาพและความเปนอยของผคนทงในปจจบนและอนาคต รวมทงสภาพแวดลอมโดยรวมดวย”เกษตรกรสามารถด าเนนการเพอใหเกดเพมประสทธภาพและเพมผลผลตจากการท าเกษตรอนทรย แตการด าเนนการดงกลาวตองไมตงอยบนความเสยงทจะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพและสภาพความเปนอย การน าเทคโนโลยและกรรมวธการผลตใหมๆ เขามาใชกบเกษตรอนทรยจะตองมการประเมนความเสยงอยางจรงจงและรอบดานตอผลกระทบทอาจมตอระบบนเวศ เราจงตองด าเนนการตางๆ ดวยความระมดระวงเอาใจใสและรบผดชอบ ภายใตมตการดแลเอาใจใสน อาจอาศยความรทางวทยาศาสตรเปนสงยนยนเพอใหมนใจวาการท าเกษตรอนทรยนนสรางเสรมสขภาพ ปลอดภย และเหมาะสมกบระบบนเวศ แตเราไมสามารถอาศยความรทางวทยาศาสตรแตเพยงอยางเดยวในการประเมนผลกระทบได หากแตจะตองอาศยประสบการณจากการปฏบตและภมปญญาทองถนทสะสมถายทอดกนมารวมเปนสงยนยน และควรหลกเลยงความเสยงจากการใชเทคโนโลยใหมทผลลพธไมมความชดเจน เชน เทคโนโลยพนธวศวกรรม การตดสนใจใดๆ จะตองพจารณาถงความจ าเปนและคณคาของผทอาจไดรบผลกระทบ อาศยกระบวนการทมความโปรงใสและการมสวนรวมของผไดรบผลกระทบตางๆ 4. ท าไมตองเกษตรอนทรย การท าการเกษตรโดยทวไปมการใชสารเคมในระบบการผลตทงในรปของ ปยเคม ยาก าจดศตรพช ฮอรโมน และอนๆ เกษตรเคมแมจะใหผลผลตตอไรสง แตกอผลเสยตอสขภาพของผผลต ผบรโภค และอนตรายตอสงแวดลอม รวมทงใชตนทนทสงขนดวย เพราะปยเคม รวมทงสารเคมตาง ๆ ท าใหดนและสภาพแวดลอมเสยหาย เมอใชไปหลายปตองใชปยและยาปราบศตรพชจ านวนมากขนตามล าดบ จงท าใหเกษตรกรเปนหนเพมขน การเกษตรสมยใหมหรอเกษตรเคมกอใหเกดปญหาทางการเกษตรมาก ดงน ความอดมสมบรณลดลง ตองใชปยเคมในปรมาณทเพมมากขนทกปจงจะไดรบผลผลตเทาเดม เกดปญหาโรคและแมลงระบาดท าใหเกดความยงยากในการปองกนและก าจด แมน าและทะเลสาบปนเปอนดวยสารเคมและความเสอมโทรมของดน พบสารเคมปนเปอนในผลผลตเกนปรมาณทก าหนด ท าใหเกดพษภยตอผบรโภค สภาพแวดลอมถกท าลายเสยหายจนยากทจะเยยวยาใหกลบคนมาดงเดม



นอกจากนนการเลยงสตวแบบอตสาหกรรมซงเปนการเลยงสตวจ านวนมากในพนทจ ากด ท าใหเกดโรคระบาดไดงายจงตองใชยาปฏชวนะจ านวนมากท าใหตกคางในเนอสตวและไข สงผลตอผบรโภค โรคววบาทเกดขนจงเปนเหมอนสญญาณอนตรายทบอกใหรวาการลยงสตวแบบอตสาหกรรมไมเพยงเปนการทรมานสตว แตอาจเปนภยคกคามตอความอยรอดของมนษยดวย การท าการเกษตรโดยใชแนวคดของเกษตรอนทรยหรอแบบธรรมชาตโดยใชปยอนทรย ทเกษตรกรสามารถท าการผลตเองไดจากวตถดบมลสตว ซากพชทเกดจากในฟารม หรอซอไดในราคาต ากวาปยเคมทตองสงเขา จะชวยลดตนทนคาใชจายและการเปนหน (ของทงเกษตรกรและประเทศ) เกษตรกรแบบอนทรยสามารถปรบปรงดนโดยใชปยอนทรยหรอปยชวภาพ และสรางผลผลตเกษตรอนทรยทมคณคาทางโภชนาการสง ปลอดภยจากสารเคมตกคาง หรอพชทมการตดแตงพนธกรรม ลดมลภาวะตอพนทเพาะปลกและระบบนเวศ ผลผลตทไดมความปลอดภยตอสขภาพของผผลต ผบรโภคในการจดจ าหนายผลผลตทเปนเกษตรอนทรย เนองจากกรรมวธการผลตเนนการด าเนนการและการใชปจจยการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมและสขภาพ หลกเลยงการใชสารเคมรวมทงพนธพชและสตวทมการตดตอพนธกรรม ปจจยการผลตดงกลาวมตนทนทลดลงจากครงเมอเปนเกษตรเคม ขณะทสามารถขายผลผลตไดราคาสงขนโดยมการคดตนทนทางส งแวดลอมผนวกเขาไวดวย แตผซอกยนดทจะจายเพราะมนใจในคณภาพและความปลอดภย เมอมองในภาพรวม การท าการเกษตรอนทรยกอใหเกดความยงยนตอความเปนอยของเกษตรกรและอาชพเกษตรกรรมทงในระดบชมชนและระดบประเทศ สรางความเปนธรรมใหกบทงเกษตรกร ผบร โภค และสงแวดลอม และเปนการขจดผลกระทบทเกดจากการท าการเกษตรแบบเคมทสงผลดานลบทงตอสขภาพ สงแวดลอม เศรษฐกจ -สงคม ความมนคงการประกอบอาชพของเกษตรกร ทงระดบชมชนจนถงระดบประเทศ

5. สนใจจะท าเกษตรอนทรย ท าอยางไร การปรบเปลยนรปแบบการท าเกษตรกรรมจากเกษตรทวไปใหเปนเกษตรอนทรย เกษตรกรสามารถเรมตนดวยการศกษาคนควา หรอตดตอเพอรบค าปรกษาจากส านกงานเกษตรในพนท เพอใหทราบหลกการ ขอก าหนด และมาตรฐานของเกษตรอนทรย (ประเทศสวนใหญรวมทงประเทศไทยยดมาตรฐานเกษตรอนทรยในระบบ IFOAM) จากนนเกษตรกรสามารถเรมตนท าการเกษตรโดยการปรบเปลยน เชน ลดใชปยเคมลงจนหยดใชโดยสนเชง ใชปยอนทรยหรอปยชวภาพทดแทนในการบ ารงดน หลกเลยงการใชสารเคมก าจดศตรพช เปนตน ในการทเกษตรกรจะปรบเปลยนเปนเกษตรอนทรยชาหรอเรวนนอยทการท าความเขาใจเกษตรอนทรยใหทองแท มความตงใจจรง มความขยนหมนเพยรไมทอถอยตอปญหาหรออปสรรคใด ๆ โดยตระหนกวาเกษตรอนทรยเปนเรองททกคนสามารถปฏบตไดจรง เมอปฏบตอยางเครงครดและตอเนองตามมาตรฐานเกษตรอนทรย กจะไมยากทจะเปนเกษตรอนทรย เพอใหเชอถอไดวาเปนเกษตรอนทรยทสมบรณและไดรบการยอมรบจากคคา เกษตรกรจะตองขอเอกสารรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยจากหนวยงานทไดรบการรบรองจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดแก กรมวชาการเกษตร หรอส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ซงเปนหนวยงานเอกชน เพอรบการตรวจประเมน และหากผานจะไดรบใบรบรองเพอยนยนการเปนเกษตรอนทรยทสมบรณ สามารถน าผลผลตทมตรารบรองเกษตรอนทรยไปท าการจ าหนาย และบรโภคไดอยางมนใจ และไดราคาตามมาตรฐานผลผลตเกษตรอนทรยซงสงกวาราคาจ าหนายผลตผลการเกษตรทวไป



6. หนวยงานรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยของไทย เกษตรอนทรยประกอบดวยกจกรรมการผลตทางการเกษตรและผลตผลตผลทหลากหลาย ไดแก การเพาะปลก การเลยงสตว รวมทงการเพาะเลยงสตวน า เปนตน จงมการก าหนดมาตรฐานจ าแนกตามชนดของผลตผลทผลตจากฟารมเกษตรอนทรย เชน มาตรฐานขาวอนทรย ผกอนทรย ปลาสลดอนทรย เปนตน นอกจากน มาตรฐานเกษตรอนทรยยงสามารถแบงออกไดตามระบบการก าหนดมาตรฐานหรอหนวยงานผใหการรบรองมาตรฐานซงอาจเปนหนวยงานของรฐบาลประเทศตางๆ เชน สหภาพยโรป สหรฐอเมรกาสวตเซอรแลนด หรอหนวยงานเอกชนระหวางประเทศทไดรบการยอมรบระดบสากล เชน สหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต (IFOAM) ส าหรบประเทศไทย หนวยงานทท าหนาทตรวจสอบและใหการรบรองสนคาเกษตรอนทรย (Certification Body : CB) และตรารบรอง มดงน

มาตรฐาน ตรารบรอง หนวยงานรบรอง เรมป พ.ศ. เกษตรอนทรย

ส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.)

2538

เกษตรอนทรย

กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2544

เกษตรอนทรย

องคกรมาตรฐานเกษตรอนทรยภาคเหนอ

ทงน หนวยงานรบรองสนคาเกษตรอนทรยดงกลาว มส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มกอช.) กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนผตรวจประเมนเพอรบรองระบบงานดานเกษตรอนทรย (Accreditation Body : AB) ใหกบหนวยงานรบรองสนคาเกษตรอนทรยของไทยดงกลาว รวมทงตรวจรบรองใหกบหนวยงานรบรองสนคาเกษตรอนทรยของตางชาตทตองการเขามาด าเนนการในประเทศไทยอกดวย เพอใหมนใจถงคณสมบตของหนวยงานทท าหนาทรบรองสนคาเกษตรอนทรยทตองเปนมาตรฐานเดยวกนในประเทศไทย



บทท 3 ระบบการตรวจรบรองโดยหนวยตรวจรบรอง หรอการรบรองแบบกลมโครงการ

----------------------------- ระบบควบคมภายในส าหรบกลมเกษตรกร ระบบควบคมภายใน คอ ระบบประกนคณภาพทใชในการบรหารจดการภายในกลมเกษตรกรทตองมระบบเอกสารสนบสนนในการบรหารจดการกลม โดยกลมเกษตรกรจะตองด าเนนการการตรวจตดตามคณภาพในอยางนอยปละ 1 ครง เหตผลความจ าเปนของระบบควบคมภายในส าหรบกลมเกษตรกร

1. เกษตรกรรายยอยมจ านวนมาก 2. เกษตรกรรายยอยมรายไดนอย 3. เกษตรกรรายยอยเขาสระบบมาตรฐานไดนอยราย ประโยชนของระบบควบคมภายในส าหรบกลมเกษตรกร - ประหยดงบประมาณ และเวลา - สรางความเขมแขงและความยงยนในการผลตใหกบกลม - เพมอ านาจตอรองทางการคา - ไดรบสนบสนนจากภาครฐมากขน

หลกเกณฑและเงอนไข ในการรบรองระบบการผลตขาว GAP การรบรองแบบกลม (Group Certification) รบรองผผลตแบบกลม หรอนตบคคล ทมสมาชกอยางนอย 5 รายขนไป โดยมสมาชก 3 รายขนไป

ตอประเภทขาว ในพนทใกลเคยงกน ประเภทขาว ไดแก - ขาวหอมมะลไทย (ขาวดอกมะล 105 และ กข 15 - ขาวทวไป (นอกเหนอจากขาวหอมมะลไทย) ยกเวน ในกรณขอรบรองระบบการผลตเมลดพนธขาวตองเปนขาวตองเปนขาวพนธเดยวกน และอยใน

ขอบขายทขอการรบรอง และเปนผรบผดชอบระบบควบคมในกลม (Internal Control System) คณสมบตของผยนค ารอง

1. ในกรณเปนกลมเกษตรกรอาจจดทะเบยนกลมหรอไมได 2. สมาชกตองเปนเจาของ หรอผถอสทธครอบครองพนทการผลตหรอเปนผทไดรบมอบหมายจากเจาของ หรอผถอสทธครอบครองใหด าเนนการ หรอไดรบการรบรองจากผน าทองถน 3. ตองมสมาชกในกลมทท าการผลตขาวตามมาตรฐาน GAP ตงแต 5 รายขนไป โดยมสมาชกอยางนอย 3 รายตอประเภทขาวและทตงแปลงอยในพนทใกลเคยงกน 4. ตองสมครใจขอรบการรบรอง และยนดทจะปฏบตตามหลกเกณฑและเงอนไขตางๆ ทกองตรวจสอบและรบรอง มาตรฐานขาว กรมการขาว ก าหนด



5. ไมเปนกลมทถกเพกถอนการรบรอง เวนแตพนระยะเกน 6 เดอน หลกเกณฑและเงอนไขในการตรวจประเมนขาว GAP - ผผลตแบบกลม/นตบคคล มคณสมบตตามทกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาวก าหนด - ผลตขาวเปลอก : ขาวหอมมะลไทย และ/หรอ ขาวทวไป - ใบรบรองออกในนามกลมหรอนตบคคล เกษตรกรสมาชกถอเปน “ผท าการผลต” ใหกบกลม - การผลตของสมาชก ตองมรปแบบการผลตและการบรหารจดการทเหมอนกน - ไมสามารถขอการรบรองแบบเดยวและแบบกลมในแปลงเดยวกนได - กลมตองมระบบควบคมภายในและน าไปใชอยางมประสทธภาพ - การตรวจประเมนเพอการรบรองเปนการสมตรวจตามเงอนไขทกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาวก าหนด - กรณมการเปลยนแปลงภายในกลมตองแจงใหกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาวทราบ

ขนตอนการจดท าระบบควบคมภายใน

จดโครงสรางองคกร

ขนทะเบยนสมาชก/รบสมคร

จดท าระบบเอกสาร

น าระบบเอกสารไปปฏบต

ตรวจตดตามคณภาพภายใน



โครงสรางองคกร

ระบบเอกสารของกลม ระบบเอกสารทจดท าตองเหมาะสมกบกจกรรมการผลตของกลม ระบบเอกสารทจ าเปน ไดแก - คมอการจดการระบบควบคมภายใน - คมอการตรวจตดตามคณภาพภายใน - แบบฟอรมในเรองตางๆ ไดแก การประเมนความเสยง ใบสมครสมาชก แผนการผลต/บนทกการผลต Checklist การตรวจแปลง/การตรวจระบบ ICS ทะเบยนเกษตรกร/สถานะสมาชก การฝกอบรม การจดการขอรองเรยน

คมอการจดการระบบควบคมภายใน ตวอยางเนอหาประกอบดวย - บทน า - ขอบขาย/นโยบาย/วตถประสงค - โครงสราง/การจดการองคกร/การบรหารงาน - การบรหารจดการกลม - คณสมบตและการฝกอบรม - การควบคมเอกสารและบนทก - การตรวจตดตามคณภาพภายใน และกระบวนการรบรองภายใน - กระบวนการผลต

ประธานกลม

ผประสานงานระบบ ICS

เกษตรกรสมาชก คณะผตรวจตดตามคณภาพภายใน คณะกรรมการรบรอง



ตวอยางแบบฟอรม - แบบประเมนความเสยงส าหรบแปลงใหม - ในสมครสมาชก - แผนการผลตของสมาชก - แบบบนทกเกษตรกร - รายการตรวจประเมนแปลง - รายการตรวจประเมนระบบควบคมภายใน - ทะเบยนเกษตรกร - สถานะการรบรอง - บนทกการฝกอบรม - บนทกขอรองเรยน

การควบคมเอกสาร

การควบคมบนทก - เกบเปนหมวดหม แยกฤดการผลต โดยเกบไวอยางนอย 3 ป หรอตามทลกคาก าหนด - บนทกขอมลสมาชก : รายชอ ทอย ทตงแปลง ขนาดพนทผลต ประเภทขาวเปลอกทขอการรบรอง - บนทกแผนการผลตของกลม ประมาณการผลผลตของสมาชก - รายการปจจยการผลต ทอนญาตใหใช หรอหามใช

บทก าหนดโทษของสมาชก (ถาม) - การตกเตอน - ท าทณฑบน/การพกใช - เชญออกจากการเปนสมาชก

ท าใหม/แกไข ตรวจสอบ อนมต แจกจาย ณ จด

ปฏบตงาน

เอกสารลาสมย/ยกเลก ตองน าออกจากพนทปฏบตงาน



การจดการขอรองเรยน - แนวทางการรบรเรองรองเรยน - การสบสวนหาสาเหต - การก าหนดแนวทางการแกไข - การตดตามผลการแกไข - การตอบกลบไปยงผรองเรยน

การฝกอบรม - ระบบการผลตขาว GAP - ขาว : มกษ.4401-2551 - ขาวหอมมะลไทย : มกษ.4400-2552 - ระบบควบคมภายใน (ICS) - ส าหรบผตรวจประเมนคณภาพภายใน - เทคนคการตรวจประเมนแปลง - การตรวจตดตามคณภาพภายใน (Internal Audit)

ความรทสมาชกตองทราบ/ไดรบ - คมอเกยวกบระบบการผลตขาว GAP - หลกเกณฑเงอนไขในการรบรอง - หลกเกณฑเงอนไขในการตรวจประเมน - หลกเกณฑเงอนไขของกลม

การตรวจตดตามคณภาพภายใน - ด าเนนการอยางนอยปละ 1 ครง - ตรวจประเมน 2 เรอง - ตรวจประเมนระบบควบคมภายใน ณ ทท าการกลม - ตรวจประเมนแปลงสมาชกครบทกราย - ตองมบนทกการตรวจประเมนเปนหลกฐาน



กระบวนการรบรองภายในกลม

ตรวจประเมนแปลงตามแผน

แจงผลการตรวจประเมน

พจารณาตดสน

ผานการรบรอง ไมผานการรบรอง

แกไขขอบกพรอง



บทท 4 ระบบการรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee Systems : PGS)

----------------------------- การรบรองแบบมสวนรวม เปนการรบประกนคณภาพผลผลตอนทรยโดยชมชน ทเหมาะสมกบสภาพ

ภม - สงคม วถชวต วฒนธรรมและการเกษตรของทองถน โดยมเปาหมายการผลตเพอจ าหนายในชมชน หรอจ าหนายตรง เนนกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ไดแก ผผลต ผประกอบการ นกพฒนา นกวชาการ และผบรโภค โดยอาศยกระบวนการทางสงคมการมสวนรวม พบปะแลกเปลยน ความซอสตย ไววางใจ โปรงใส ความเชอมน และมการพฒนาอยางตอเนอง ปรบปรงเปลยนแปลงไดตลอดเวลาจากเวทของผมสวนไดสวนเสย โดยใหมเอกสารหรอใหเกษตรกรกรอกแบบฟอรมนอยทสด

ความส าคญของการมระบบรบรองแบบมสวนรวม

“เกษตรอนทรย” เปนกลยทธในการขบเคลอนเกษตรกรรายยอยเพอการพฒนาอยางยงยนและแกปญหาตางๆไดแกดานสงแวดลอมดานเศรษฐกจชมชนความมนคงทางอาหารลดความยากจนและสรางภมคมกนตอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศตามทองคกรทเกยวกบการพฒนาการเกษตรและอาหารแหงสหประชาชาต (FAOและ IFAD) ไดเรยกรองใหประเทศตางๆมนโยบายเกษตรอนทรยและเกษตรอนทรยไมไดจ ากดวาตองไดรบการรบรองจากหนวยตรวจรบรองเทานนแตเปนการเกษตรทางเลอกส าหรบเกษตรกรรายยอยเรยกวา“non certified organic” ซงหมายถงระบบการเกษตรทกชนดทใชกระบวนการธรรมชาตมากกวาการพงปจจยจากภายนอกและการผลตอาหารทดตอสขภาพและสงเสรมเศรษฐกจชมชนเนนการผลตเพอยงชพผลผลตทมากเกนพอจงจ าหนายใหเพอนบานและตลาดทองถนทผผลตและผบรโภคสอสารกนไดโดยตรงซงการปฏบตของผผลตเปนไปตามหลกการเกษตรอนทรยแตไมเนนการขอการรบรองจากบคคลท 3เนองจากการตรวจรบรองโดยหนวยตรวจรบรองมคาใชจายสงไมคมกบผลผลตทมไมมากพอและเปนกระบวนการยงยากในการท าระบบเอกสาร ตลาดสนคาเกษตรอนทรยมความเปนสากลและมมาตรฐานกฎระเบยบควบคมอยการตดฉลากค าวา “อนทรย” บางประเทศเปนกฎหมายบงคบวาจะตองไดรบการตรวจรบรองจากหนวยรบรองตามมาตรฐานเกษตรอนทรยบางประเทศไมบงคบแตผผลตเกษตรอนทรยในประเทศก าลงพฒนาสวนมากเปนเกษตรกรรายยอยตอมา IFOAM ไดคดกระบวนการรบรองแบบกลม (Grower Group Certification) ขนเพอลดคาใชจายการตรวจรบรองแตกยงเปนกระบวนการทซบซอนส าหรบผผลตทเปนเกษตรกรรายยอยหรอผทปรบเปลยนมาท าเกษตรอนทรยใหมกระบวนการรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee System, PGS) เปนแนวทางหนงในการรบประกนความเปนอนทรยเปนกระบวนการทางสงคมของผมสวนไดสวนเสยเพอปรบปรงสภาพภมสงคมของทองถนและสรางแรงจงใจใหกบเกษตรกรรายยอยเปนผผลตและผประกอบการในการพฒนาตลาดทองถนซงท าใหลกคาสามารถแยกผลตภณฑอนทรยจากสนคาปกตได “กระบวนการรบรองเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม” เปนกระบวนการเบองตนทจะสงเสรมใหเกษตรกรปรบเขาสการผลตมากขนน าไปสการสรางตลาดทางเลอกเศรษฐกจอาหารทองถนและใชพลงงานในการผลตและการขนสงอาหารสนลงและสรางสงคมชมชนใหอยรวมกบธรรมชาตอยางเกอกลสงผลใหเกดการพฒนาอยางยงยน



หลกการและองคประกอบของระบบรบรองแบบมสวนรวม กลม พ จ เอส ทไดรบการยอมรบในระดบประเทศและสากล จะตองมการจดการกระบวนการกลมภายใตหลกการ พ จ เอส IFOM และใชมาตรฐานเกษตรอนทรยในการรบรองเปนทยอมรบของประเทศนนๆ หลกการส าคญของระบบการรบรองแบบมสวนรวม คอ 1. การแลกเปลยนความคดเหน เปนจดแขงของกระบวนการ เชน การจดใหมการประชมกลมประจ าเดอน เพอใหมเวทรวบรวมขอคดเหน แนวคด เปาหมายการท าเกษตรอนทรยของผผลต ก าหนดกรอบมาตรฐานและแนวทางพฒนาไปสเกษตรอนทรย จากเวทท าใหทราบวาผผลตจะตองพฒนาเรองอะไรบาง อยางไร และสอสารใหกบผบรโภค เขาใจการผลตไปพรอมๆ กน ซงสามารถก าหนดเปนวสยทศนของโครงการได รวมทงการแลกเปลยนเรยนรพฒนาการผลตระหวางสมาชก 2. การมสวนรวม บนพนฐานการมสวนรวมของผมสวนไดเสยทสนบสนนเปนเจาของโครงการรวมกน ตงแตเรมวางแผน ตดสนใจรวมกนในการด าเนนกจกรรม ก าหนดระเบยบตางๆ เชน ก าหนดมาตรฐานเกษตรอนทรยของกลม ก าหนดบทลงโทษ ก าหนดกระบวนการตรวจเยยมเพอน ก าหนดการประชมโดยผผลตตองเขารวมกจกรรมกลม กระบวนการเรยนรรวมกน การฝกอบรม การมสวนรวมรบผดชอบ และการไววางใจซงกนและกน 3. ความโปรงใส กลมตองจดท าระบบการรบประกนการผลต ซงจะตองวางแผนรวมกน เชน การมเอกสารทชดเจน ไดแก มาตรฐานขอก าหนดการผลต ระบบการตรวจประเมนภายใน บทลงโทษหากไมปฏบตตาม รายชอ ทอย สมาชกผผลต และแผนการผลต พรอมแผนผงฟารมของสมาชกแตละราย หากเปนกลมเลกๆ อาจท าเปนแบบสอบถาม หรอการน าขอมลผไดรบการรบรองจดท าเปนฐานขอมลในเวบไซตสวนกลาง หรอสามารถเขาไดงายดวยสอสมยใหม หากเปนกลมระดบฐานรากอาจใชกระบวนการจดเวทใหสมาชกมาน าเสนอวธการปฏบตเทยบเคยงกบมาตรฐานและการตดสนใจรวมกน เปนตน 4. ความไววางใจ เปนกระบวนการทท าตงแต ขอ 1 – 3 เพอเปนกระบวนการทมนใจวาผผลตแตละคนปกปองธรรมชาตและสขภาพของผบรโภคดวยการผลตตามหลกการเกษตรอนทรย ซงความไววางใจและเชอมน (trust) สรางขนไดโดยมกระบวนการทโปรงใส ใหผบรโภคสามารถตรวจสอบเขาถงสมาชกผผลตไดทกราย เชน การจดกจกรรม ก าหนดใหมวนเยยมผผลต หรอการน าขอมลผผลตเผยแพรทางสอออนไลน หรอการกลาวค าปฏญาณรวมกนรวมกน เปนตน 5. ความสมพนธแบบแนวราบ ผมสวนได สวนเสยทกภาคสวนมความเสมอภาค โครงสรางกลมเปนแนวราบ ใชระบบประชาธปไตย ดวยการแลกเปลยน หมนเวยน ความรบผดชอบ ยนยอมใหคณะตรวจสอบตรวจฟารมและยอมรบการตดสนใจของคณะกรรมการรกลม เปนการรวมพลงสานสมพนธแนวราบจากทกภาคสวนทเกยวของในหวงโซ 6. กระบวนการเรยนร รปแบบขนตอนการรบรองและการตรวจเยยมเพอนเปนการประเมนในลกษณะเรยนรรวมกนและเปนการตรวจสอบความเขาใจในมาตรฐาน ทวนสอบวธปฏบตในฟารม และใหค าแนะน า เสนอแนะ แลกเปลยนเรยนรกนถงแนวทางการปฏบตตามมาตรฐาน



7. การด าเนนงานในรปเครอขาย การขบเคลอนระบบนอยภายใตการด าเนนงานของเครอขายทหลากหลาย การท าใหระบบมความโปรงใส และเขาถงไดทงจากผประกอบการและผบรโภคนน องคกรจดท าระบบตองพฒนากลม และเชอมโยงเครอขายใหมกจกรรมรวมกนและสามารถท าฐานขอมลสมาชกทงหมดรวมทงกระบวนการผลตขนเวบไซตของระบบ พ จ เอส รวมทงมการตรวจตดตามกลมสลบเครอขายอยางตอเนอง

รปภาพ : หลกการและองคประกอบ พ จ เอส

ลกษณะเฉพาะของ พ จ เอส พ จ เอส เปนการจดระบบการตรวจและรบรองเกษตรอนทรยของสมาชกกลมเกษตรกรทเปนเครอขายกนใหสามารถรบรองผผลตไดอยางเปนทนาเชอถอ ไมไดยงหยอนไปกวาการรบรองโดยหนวยตรวจรบรองภายนอก ซงไมมระบบการรบรองใดสมบรณแบบ 100% หากผผลตไมมความซอสตย กจะหาแนวทางจนได แตระบบพ จ เอส สรางความเชอมนใหผบรโภคดวยกระบวนการทางสงคม กระบวนการรบรองออกแบบมาใหเหมาะสมกบทองถน เปดโอกาสใหผมสวนไดเสย ไดแก ผผลต ผประกอบการ นกพฒนา นกวชาการ และผบรโภค โดยอาศยกระบวนการทางสงคม การมสวนรวม พบปะแลกเปลยน บนพนฐานของความซอสตย ความไววางใจ ความโปรงใส ความเชอมนและมการพฒนาอยางตอเนอง ปรบปรงเปลยนแปลงไดตลอดเวลา

มมาตรฐานทก าหนดและยอมรบรวมกน

มก าหนดการประชม และกจกรรมอยางตอเนอง

มระบบการจดการเอกสาร และกระบวนการตรวจ

ประเมนแปลง

มค าปฏญญารวมกน มการใชตราสญลกษณรวมกน

และมกลไกทวนสอบสอบ

มขอสรปการไมปฏบตตาม

มกลไกสนบสนนผผลต

เปนองคกรชาวบาน เหมาะกบวถชวต

ผบรโภคมสวนรวมในการตรวจแปลงได

มการแลกเปลยนประสบการณระหวางตรวจประเมน



จากเวทของผมสวนไดเสย โดยใหมเอกสารหรอใหเกษตรกรกรอกแบบฟอรมนอยทสด และรวมก าหนดกฎเกณฑตางๆ ทส าคญ ไดแก - ก าหนดขอก าหนดของเกษตรอนทรยของกลม จากหลกปรชญาเกษตรอนทรยสากล โดยประยกตและอางอง จากมาตรฐานเกษตรอนทรยทยอมรบของประเทศ เชน มกษ.9000 เกษตรอนทรยเลม 1 และเลม 2 เขยนเปนภาษางายๆ สนๆ ใหสมาชกเขาใจงาย โดยพจารณาใหเหมาะสมกบลกษณะการผลตเกษตรอนทรยของกลม สภาพเศรษฐกจ – ภมสงคม และทรพยากรในทองถน - ก าหนดวธการในการควบคมตรวจสอบผผลตใหปฏบตตามกฎทก าหนด ใหสอดคลองกบสภาพการผลต ขนาดฟารม และเศรษฐกจ – สงคม ของแตละทองถน - ก าหนดขนตอนกระบวนการใหการรบรองการผลต “เกษตรอนทรย” โดยการฝกปฏบตการตรวจฟารมใหกบเกษตรกรและเรยนรรวมกนในการปฏบตใหสอดคลองกบมาตรฐาน เปนผตรวจประเมนของกลมในขนตอนการตรวจเยยมแปลงเพอน อนญาตใหสมาชกกลม ผบรโภค ผประกอบการร วมการตรวจ และใหค าแนะน ากนได และการรบฟารมตองผานทประชมกลมเหนชอบ และเกษตรกรตองรวมกระบวนการกลมตลอดเพอพฒนาจนไดรบการรบรอง พ จ เอส เปนกระบวนการทไมมสตรส าเรจ มความเฉพาะของแตละทองถน ตามทรพยากรสงแวดลอมในชมชน ซงเหมาะสมกบการท าฟารมขนาดเลก ขายตรง มการพบปะแลกเปลยนเปนประจ าระหวางผผลตและผบรโภคหรอผประกอบการ ผผลต พ จ เอส ทกคนเปนผปฏบตจรงจากจตวญญาณ มากกวาเปนผผลตทตองพสจนใหผตรวจของหนวยตรวจรบรองบคคลท 3 จากการดบนทกและเอกสารเปนหลก ถงแมวากลมทท า พ จเอส ในประเทศตางๆ จะมวธการทหลากหลาย แตทกกลมตองอยภายใตหลกการเดยวกน

คณสมบตของกลมผผลตเกษตรอนทรยทเขารวมโครงการ

1) มการรวมกลมผผลตทมลกษณะการผลตเกษตรอนทรยทคลายกนหรออยหมบานเดยวกน 5 รายขนไป และพนทการผลตเหมาะสมกบระบบเกษตรอนทรย

2) กลมผผลตตองมแนวคดมงมนทจะท าเกษตรอนทรย ไมเปลยนกลบไปกลบมากบการผลตปกต เพอพฒนาคณภาพชวตทด มความซอสตย และมความรบผดชอบตอผบรโภค ตอทรพยากร และตอสงแวดลอม

3) กลมผผลตมความสมครใจ และตองการมการรบรองตามมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม เพอสรางความเชอมนใหผบรโภค และขยายฐานการตลาด

4) กลมมความเขมแขงดานศกยภาพของคนในชมชน การบรหารจดการกลม เชน การรวมกลมผลต และจดการดานการตลาด ซงเปนหลกประกนในความส าเรจของโครงการ

5) มภาคเครอขายจากภาครฐ สถาบนการศกษา องคกรทองถน เอกชน เปนพเลยง หรอเปนผสนบสนน หรอสงเสรมการเรยนร หรอจดหาชองทางตลาด



รปภาพ : แผนภมบทบาทแตละกลมในการใหการรบรอง

- ป ช - ข ว ฝ อ ฐ อ ย - ญญ ปฏ ฎ - ข ว จ ค ญของ

คณะกรรมการตรวจประเมนฟารม(3 คน) - ใชรายการตรวจประเมน checklistsตรวจฟารม - ตดตามจากแบบสอบถามเกษตรกรหรอแผนการ

ผลตของฟารม - ตรวจประเมนความเขาใจของเกษตรกรตอ

มาตรฐานเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม

เกษตรกร(ผผลต) - เปนสมาชกกลมเกษตรอนทรย - เขารวมฝกอบรมมาตรฐานเกษตร

อนทรย - ท าสญญาการปฏบตตามกฎ กตกากลม - เขารวมกจกรรมส าคญของกลม

กลมเกษตรกร - รวบรวมฐานขอมลของเกษตรกร - ตรวจสอบความสมบรณของรายงานการ

ตรวจประเมน หรอตรวจฟารมกรณจ าเปน - พจารณาผทควรไดรบการรบรอง - สงสรปผลใหกบคณะกรรมการภาค

คณะกรรมการภาค - ตรวจสอบความสมบรณของเอกสารสรปผล - ตรวจตดตามความไมสอดคลองกบมาตรฐาน - สงขอมลรายชอฟารมทไดรบการรบรองใหกบ

คณะกรรมการกลางระดบประเทศ - รบหมายเลขผไดรบการรบรองจากสวนกลาง

สงตอใหผผลต - ออกใบรบรองใหกบสมาชก

คณะกรรมการระดบประเทศ (มลนธฯ) - จดท าทะเบยนผไดรบการรบรองตามหมายเลข ใน

ระบบออนไลน - ลงทะเบยนกลมเกษตรกร - สมตรวจสารตกคาง - จดท าระบบตรวจสอบยอนกลบ - ตรวจเยยม สมตรวจฟารม



ค ป อ

ช องค อง วยง ว ช ง

อ ย จ อ

- อง ย ฐ ว -อ ว จ อ ของ -คง ว อป ป ง อ ง- จ ช ค อง ย อง- ช อ ยง ค อข ย ป ช

จ อ

ยง วจป

ว วจ ป ง ว งป

ช อง

อง



คาธรรมเนยมการขนทะเบยนและการตรวจรบรอง พ จ เอส เปนระบบทออกแบบมาเพอ ใหมคาธรรมเนยมต าทสด ฉะนน เพอใหมลนธสามารถบรหาร

จดการดแลระบบฐานขอมลสมาชก และการด าเนนงานสวนกลางมความยงยน ควรมงบประมาณสวนหนงสนบสนน ทส าคญคอ กลมจะตองตกลงกนในการเกบคาธรรมเนยมของกลม จากการลงทะเบยนของสมาชกทไดรบการรบรอง ซงมลคาเทาใดอาจขนอยกบมลคาของผลตผลทขายได โดยกลมอาจตกลงกนตงแตตน สมทบกบการบรจาคหรอจากหนวยงานรฐทเปนเจาของโครงการ

รปภาพ : ขนตอนการใหการรบรองในระบบการรบรองแบบมสวนรวม

ขนท 1 กลมแตงตง - คณะตรวจประเมนฟารม - คณะกรรมการตดสนใหการรบรอง

ขนท 2 ตรวจฟารม โดยผตรวจของกลม 3 คน โดยใชแบบประเมนฟารม checklists

เกษตรกรผผลต จดท า -ประวตฟารม -แผนผงแปลงทกแปลง

-ชนดพช-สตวทเลยง -ปรมาณผลผลต -วธปฏบตในฟารม

ขนท 3 น าผลการตรวจฟารมเขาทประชมสมาชกกลม - วเคราะหวจารณทกฟารม -ตดสนใหการรบรองโดยคณะกรรมการลงนามทกคน

ผาน ไมผาน

-ก าหนดระยะเวลาใหแกไข

ขนท 4 กลมจดท า -ท าทะเบยนผผานการรบรอง องคกรพเลยงเซนตก ากบ -แนบรายงานผลการตรวจทมลายเซนกรรมการตดสน -จดท าประวตฟารมเพอน าขนเวบไซท

ขนท 5 ระดบเครอขาย - ตรวจสอบความถกตองและ - ตรวจสอบความเขมแขงของกลม ขอรองเรยนหากม

ไมอนมตทงกลม

-แจงกลมพรอมเหตผลเปนลายลกษณอกษร

อนมต

ขนท 6 ขนทะเบยนกบมลนธ

-ขนทะเบยนผไดรบการรบรอง -ออกหมายเลขสมาชกรายฟารม -ท าฐานขอมลฟารมขนเวบไซต

ขอขนทะเบยน

ไมมขอสงสย มขอสงสย

แจงแกไข

แจงกลม ตรวจสอบ

ขอขนทะเบยน -แจง

หมาย

เลขส

มาชก

รายฟ

ารม

อนญา

ตใหใ

ชตรา

สญลก

ษณ

มอบใบรบรอง



บทท 5 ความแตกตางระหวางการรบรองแบบมสวนรวม กบการรบรองแบบกลมโครงการ ICS

----------------------------- การรบรองแบบมสวนรวม การรบรองแบบกลมโครงการ

1. เปนการรบรองโดยกลมเกษตรกร ภายใตกฎเกณฑทก าหนด จากเวทของผมสวนไดเสย

1. เปนการรบรองจากกลมองคกรภายนอก (หนวยตรวจรบรอง) เปนผก าหนด กฎระเบยบ การปฏบต

2. เปาหมาย คอ ตลาดทองถน ตลาดภายในประเทศ การขายตรง เปนการรบรองผลผลตทงฟารม

2. เปาหมายการตลาด เปนสนคาเฉพาะอยาง ไมรบรองทงฟารม

3. กลมเกษตรกรเปนเจาของโครงการ 3. มผประกอบการเปนเจาของโครงการ 4. ระบบการใหการรบรอง 4.1 ผผลตมความรบผดชอบในกระบวนการมากกวา การตรวจฟารมโดยกลม เนนการมสวนรวมและตรวจดวธปฏบตในฟารม รวมกบใหค าแนะน า จากทปรกษากลม และตรวจทกฟารม 100% 4.2 มเอกสารใหบนทกนอยทสด 4.3 ใหการรบรองระบบการท าฟารม และ ทกชนดของสนคาทผลตในฟารม 4.4 ผผลตแตละรายเปนเจาของใบรบรอง และสามารถขายสนคาไดอยางอสระ 4.5 ผบรโภคสามารถรวมตรวจประเมนฟารมฟารมได 4.6 คาตรวจรบรองตกลงกนภายในกลม

4. ระบบการใหการรบรอง 4.1 ผตรวจจากหนวยตรวจรบรองภายนอก จะตรวจระบบควบคมภายในกลม เนนบนทกการจดการฟารม ปจจยการผลต และสมตรวจบางฟารม จ านวนตามสภาพความเสยง (โดยมผตรวจระบบควบคมภายในของกลม ตรวจฟารมทกฟารมของสมาชกกอน100% แลวกลมแจงใหผตรวจจากหนวยตรวจรบรองภายนอกเขามาตรวจรบรอง) 4.2 ผผลตตองบนทกการปฏบตในฟารมอยางละเอยด รวมทงปจจยการน าเขา 4.3 ใหการรบรองเฉพาะสนคาเปาหมาย 4.4 ใบรบรองออกในนามของกลม และจะตองจดการสนคาในรปแบบกลม ผผลตไมสามารถขายไดอยางอสระ 4.5 ผบรโภคไมมสวนเกยวของกบการรบรอง 4.6 คาตรวจรบรองคอนขางแพง

5. สงทเหมอนกนคอ 5.1 ตองปฏบตตามหลกการและมาตรฐานเกษตรอนทรยเหมอนกน แตการรบรองแบบมสวนรวมประยกตมาตรฐานใหเขากบ ทรพยากร วถชวตและประเพณปฏบตทองถน 5.2 มระบบควบคมภายใน (internal control system) คลายกน เชน มโครงสรางกลม คมอปฏบต กฎระเบยบ บทลงโทษ และทะเบยนสมาชก และแผนผงฟารม เหมอนกน แตการรบรองแบบกลม เนนการมบนทกการปฏบตเปนเอกสารเปนลายลกษณอกษร แตการรบรองแบบมสวนรวมเนนจตวญญาณของผปฏบต และตรวจการปฏบตในฟารมเทยบเคยงกบมาตรฐาน ใหสมาชกแนะน าและควบคมกนเองเปนหลก



บทท 6 บทบาท หนาท ของคณะท างานขบเคลอนเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรองแบบมสวนรวม

(PGS) จงหวดยโสธร -----------------------------

ตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณและจงหวดยโสธร ไดรวมกนจดท าบนทกขอตกลงความรวมมอโครงการพฒนาเกษตรอนทรยวถยโสธร เพอรวมกนสงเสรมและผลกดนการพฒนาใหจงหวดยโสธรเปนจงหวดตนแบบดานเกษตรอนทรยของประเทศ ทงน ไดมแนวทางสงเสรมการผลตทไดรบการรบรองคณภาพตามระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) ซงเปนระบบการรบรองเกษตรอนทรย โดยชมชนการมสวนรวมอยางเขมแขง และตอเนองของผมสวนไดสวนเสยของชมชน ภายใตหลกการพนฐาน ความไววางใจซงกนและกน การเปนเครอขายทางสงคม และการแลกเปลยนเรยนร (ตามค าจ า กดความของ IFOAM) เปนการสรางความเชอมนแกผบรโภค เพอเปนการขบเคลอนการพฒนาเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) ของจงหวดยโสธรเปนไปอยางมประสทธภาพ เกดความยงยน จงหวดยโสธร จงแตงตงคณะท างานขบเคลอนเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม (PGS) จงหวดยโสธร ตามค าสงจงหวดยโสธร ท 2769/2559 สง ณ วนท 12 พฤษภาคม 2559 โดยแตงตงคณะท างาน ดงน 1. คณะกรรมการอ านวยการขบเคลอนเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) มอ านาจหนาท ดงน 1) ก าหนดระบบการบรหารจดการ ด าเนนการ ตดตาม ก ากบดแล แกไขปญหา ตามระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) ของจงหวด ใหเปนไปตามเปาหมาย ผลสมฤทธทก าหนด 2) จดท าหลกสตรและองคความรทเกยวของตาม ระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) 3) จดท าระบบการตรวจสอบยอนกลบในสอทเหมาะสม เชน การจดท าฐานขอมลสมาชกทไดรบการรบรองในระบบสารสนเทศ 4) จดท าขอก าหนดมาตรฐานเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) ของจงหวด 5) ประชาสมพนธ ใหความรบรโภค จดหาตลาดในระดบประเทศในสอตางๆ 6) รวมดแลการจดการระบบประกนคณภาพของเครอขาย สรางเครอขาย และขยายผลเครอขายเพมเตม 7) แตงตงคณะท างานเพอชวยปฏบตงานตามความเหมาะสม 2. คณะท างานประสานงานเกษตรอนทรยดวยระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) มอ านาจหนาท ดงน 1) เปนพเลยง หรอผชวยเกษตรกรเปนผจดการด าเนนการดานเอกสารและธรการ 2) เปนผจดฝกอบรมใหความร เชน การเรยนรเรองมาตรฐาน การศกษาดงานใหกบเกษตรกร ปฏบตใหสอดคลองกบมาตรฐาน



3) จดท าแผนด าเนนงาน แผนปฏบตการ รวมจดท ามาตรฐานและจดท าระบบเอกสาร 4) ประสานรวบรวมการขนทะเบยนเพอขอรบรองฟารมของสมาชกลมตางๆ และสงเรองขนทะเบยนใหกบสวนกลาง เพอออกเลขทะเบยน 5) ประสานการรบรองเลขทะเบยนผไดรบการรบรองจากสวนกลาง แลวออกใบรบรองประจ าป กบเกษตรกร และสงใบประกาศผลการรบรองกลบใหกบผไดรบการรบรอง 6) รวมสมตรวจฟารมกบคณะกรรมการตรวจประเมนของกลม หรอเกบตวอยางตรวจสารตกคาง กรณไดรบการรองเรยนหรอมความเสยง 7) สรางความเชอมนในกระบวนการรบรองโดย 7.1 จดท ารายชอผไดรบการรบรองทกฟารมใหเขาถงได เชน เอกสาร สอดจทล 7.2 สรางการยอมรบรวมกน โดยจดใหมการตรวจประเมนระหวางกลมหรอเครอขาย 7.3 จดวนเยยมชมฟารมใหกบผสนใจและผบรโภค 8) รายงานผลการปฏบตงานใหผทเกยวของทราบ 9) ปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย



บรรณานกรม

มลนธเกษตรอนทรยไทย (มกอท.).คมอ การรบรองเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม พ จ เอส.กรงเทพฯ. บรษท คอมมา ดไซตแอนดพรนท จ ากด.พมพครงท 1, 2559. กองสงเสรมมาตรฐาน ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มกอช.).เอกสารประกอบการ สมมนาเพอเผยแพรความรเรองมาตรฐานเกษตรอนทรย.กรงเทพฯ,2559. ส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.).http://www.actorganic-cert.or.th สหกรณกรนเนท จ ากด.http://www.greennet.or.th ค าสงท 2769/2559 เรอง แตงตงคณะท างานขบเคลอนเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม (PGS) จงหวดยโสธร

การจัดการความรู้ Knowledge...

Documents

Transcript of การจัดการความรู้ Knowledge...