รายงานการวจย

การศกษาวรรณกรรมจากคมภรใบลานลานนา เขตชมชนวดพชย หม ๑

ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง

A Study of Legend Literature from Palm Leaf Manuscript at

Pichai Community, Pichai District, Maung, Lampang Province

โดย

ตลาภรณ แสนปรน

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

งานวจยนไดรบทนอดหนนจากคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏลาปาง ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๔

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยฉบบนไดรบความอนเคราะหงบประมาณจากมหาวทยาลยราชภฏลาปางประจาป

งบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๔ จงขอขอบคณมา ณ โอกาสน

งานวจยนเปนงานวจยทตอยอดมาจากการจดโครงการอนรกษ ฟนฟ และปรวรรตคมภรใบลาน

ลานนา เพอการศกษาเรยนรบรณาการกบการเรยนการสอนรายวชาววฒนาการอกษรไทย ทไดมการสารวจ

ความตองการของชมชน และเปนงานวจยนารองเกยวกบการศกษาคมภรใบลานลานนา โดยมพนทในเขต

ชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง งานวจยนสาเรจลงได เพราะไดรบความ

อนเคราะหจากหนวยงาน ชมชน บคคลทเกยวของ

ขอกราบนมสการขอบพระคณเจาอาวาสและพระสงฆ วดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวด

ลาปาง ทใหความอนเคราะหขอมลตางๆ ตลอดจนใหความสะดวกในดานการสารวจ การจดหมวดหมคมภรใบ

ลาน เปนอยางด

ขอขอบพระคณอาจารยเกษวร สวางวงศ อาจารยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาเขตแพร หองเรยนวดบญวาทยวหารลาปาง ทไดใหความอนเคราะหในการศกษาวจยในครงน

ขอขอบพระคณคณาจารย นกศกษาสาขาวชาภาษาไทย (ศศ.บ.) และคณะผรวมทมสารวจซงทางาน

อยางรวดเรวและเขมแขง

ขอขอบพระคณชาวบานหม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง ทไดอนเคราะห และใหความ

รวมมอในดานงานวจยตางๆ ทาใหโครงการนทางานตอไดโดยสะดวก ความดของโครงการนถาม ขอมอบแด

ปราชญชาวบานทเหนคณคาของคมภรใบลานตลอดมา

ผวจย

คานา

สารบญ หนา

บทคดยอ ก

กตตกรรมประกาศ ข

สารบญ ค

บทท ๑ บทนา

ทมาและความสาคญของปญหา ๑

วตถประสงคของการวจย ๓

ขอบเขตของการวจย ๓

ประโยชนทไดรบจากการศกษาวจย ๔

วธการดาเนนการวจย และสถานททาการทดลอง/เกบขอมล ๔

ระยะเวลาทาการวจย ๔

ขอตกลงเบองตน ๔

นยามศพทเฉพาะ ๕

บทท ๒ สภาพโดยทวไปของชมชน ๖

บทท ๓ เอกสารและงานวจยทเกยวของ

๑. ความรเกยวกบคมภรใบลาน ๑๐

๒. แนวคดและทฤษฎทเกยวของทางดานวรรณกรรม ๒๓

๓. การอนรกษ ฟนฟ และปรวรรตเกยวกบคมภรใบลานลานนา ๒๔

บทท ๔ วธดาเนนการวจย ๓๓

บทท ๕ ผลการวจย ๓๖

การปรวรรตคมภรใบลาน

- ตานานมหาเจาทะโคง ๓๙

- ปทมมกมมารชาดก ๕๔

บทท ๖ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย ๘๑

อภปรายผล ๘๑ ขอเสนอแนะ ๘๑

บรรณานกรม ๘๓

ภาคผนวก ๘๔

Title A Study of Legend Literature from Palm Leaf Manuscript at Pichai

Community, Pichai District, Maung, Lampang Province

Author Miss Tulaporn Saenpron

Thai Language Major

Faculty of Humanities and Social Sciences

Lampang Rajabhat University

Period February 2010 – February 2011

_______________________________________________________________________________

Abstract

This research project aimed to study legend literary from palm leaf manuscripts and

transliterate content of them into Thai contemporary language for academicians and

persons who interested were able to use conveniently. Besides, this research was to

conserve palm leaf manuscripts sustainably living in community and proper to application.

The finding found that palm leaf manuscript of Pichai Community, Pichai district,

Maung, Lampang province was divided into 2 patterns that were 1) writing material and

2) content. The writing material was palm leaf manuscripts. There were 71 of them that

was complete preservation and the rest was incomplete. The content of palm leaf

manuscript divided into 3 categories that were religion, behavior, and linguistics.

Besides, the researcher found that 37 of 71 literatures having similar contents,

themes, and title might be the same. The most complete contents of literatures were

Legend of Ma Ha Chao Takong and Pathummagumara Jataka

ชองานวจย การศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา ชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย

อาเภอเมอง จงหวดลาปาง

ชอผวจย อาจารยตลาภรณ แสนปรน

สาขาวชาภาษาไทย

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลาปาง

ระยะเวลา กมภาพนธ ๒๕๕๔ - กมภาพนธ ๒๕๕๕

_______________________________________________________________________________

บทคดยอ

โครงการวจยนมวตถประสงคเพอศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา และปรวรรต

เนอหาในคมภรใบลานลานนาเปนภาษาไทยปจจบน เพอใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใชประโยชนไดสะดวก

เหมาะสมกบยคสมยตลอดจนการอนรกษและฟนฟคมภรใบลานลานนาทมอยในชมชนใหคงอย ไดรบ

การศกษาเรยนร และนามาใชใหเกดประโยชน

ผลการวจยพบวาวรรณกรรมคมภรใบลานชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวด

ลาปาง จาแนกไดเปน ๒ ลกษณะ ลกษณะแรก จาแนกตามวสดทใชรองเขยน ไดแก ใบลาน ทสมบรณ

ทงหมดจานวน ๗๑ ผก นอกจากนนเปนคมภรใบลานทไมสมบรณ ลกษณะทสอง จาแนกตามเนอหาทปรากฏ

ในเอกสาร จาแนกได ๓ หมวด ไดแก หมวดพระพทธศาสนา หมวดจรยศาสตร และหมวดภาษาศาสตร

นอกจากน ผวจยไดแบงวรรณกรรมในขอบเขตทศกษา โดยอาศยการปรวรรตและพมพเผยแพร โดย

มวตถประสงคเพอเผยแพร ใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใชประโยชนไดสะดวก เหมาะสมกบยคสมย

วรรณกรรมในขอบเขตทศกษามทงหมด ๗๑ ผก ในแตละเรองมเนอหาเฉพาะแตกตางกนออกไป โดยสามารถ

แบงวรรณกรรมทง ๗๑ ผกได โดยอาศยเนอหาและแกนเรองทคลายกน และวรรณกรรมหลายเรองมชอซากน

และคาดวาเปนเรองเดยวกน โดยสรปแลวมทงหมดจานวน ๓๗ เรอง และวรรณกรรมตานานจากคมภร

ใบลานในขอบเขตทศกษา โดยใชวธการปรวรรต ซงมวธการคดเลอกฉบบทสมบรณดานเนอหามากทสด ม

จานวน ๒ เรอง คอ ตานานมหาเจาทะโคง และปทมมกมมารชาดก

บทท ๑

บทนา

ทมาและความสาคญของปญหา

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ (๒๕๔๒ : ๑๐๕๔-๑๐๕๕) ไดอธบายความหมายของ

“วรรณกรรม” วา หมายถง งานหนงสอ งานประพนธ บทประพนธทกชนดทงทเปนรอยแกวและรอยกรอง : งาน

นพนธททาขนทกชนด ไมวาแสดงออกมาโดยวธหรอในรปอยางใด เชน หนงสอ จลสาร สงเขยน สงพมพ

ปาฐกถา เทศนา คาปราศรย สนทรพจน และหมายรวมถงโปรแกรมคอมพวเตอรดวย

กหลาบ มลลกะมาส (๒๕๑๗ : ๕) กลาววา วรรณกรรมมหลกฐานปรากฏครงแรกในพระราชบญญต

คมครองศลปะและวรรณกรรม พ.ศ. ๒๔๗๕ ใกลเคยงกบคาวา วรรณคด เพราะแปลมาจากคาวา “Literature”

แตวรรณกรรมหมายถง สงซงเขยนขนทงหมด ไมวาจะเปนไปในรปใดหรอเพอความมงหมายอยางใด ซงอาจจะ

เปนใบปลว หนงสอพมพ นวนยาย คาอธบายฉลากยาเปนตน วรรณกรรมทแตงด ไดรบการยกยองจากคนทวไป

เรยกวา วรรณคด นอกจากน ธวช ปณโณทก (๒๕๒๕ : ๔) กลาววา วรรณกรรม นยมใชตรงกบภาษาองกฤษวา

“Literary Work” หรอ “General Literature” หมายถง งานสรางสรรคทางเอกสารทมนษยไดสรางขนมา

ตงแตอดตจนถงปจจบน โดยมจดมงหมายอยางใดอยางหนง ไมจากดวางานเอกสารเหลานนจะมรปแบบชนดใด

ทาใหวรรณกรรมมความหมายรวมถง ศลาจารก เอกสาร ใบลาน สมดขอย หนงสอทวไป และเรองเลาสบทอดกน

มา ตลอดจนมการจดบนทกภายหลงดวย

ดงนนจงอาจกลาวไดวา วรรณกรรม หมายถง งานเขยนทกประเภท ไมวาจะเปนรปแบบใดหรอแตง

ขนมาเพอจดประสงคใด จะไดรบการยกยองวาแตงดหรอไมกถอวาเปนวรรณกรรม และถอไดวา วรรณกรรมเปน

การถายทอดความรสกนกคด จนตนาการ ตลอดจนประสบการณ โดยมภาษาเปนสอกลาง ถายทอดเปนเรองราว

หรอความรสกนกคดของสงคมมนษยตามทองถนตางๆ จนมการยอมรบอยางแพรหลาย จนในทสด กลายเปน

ขอบงคบ กฎเกณฑ เพอเปนบรรทดฐานทางสงคม

ตานานเกดจากการรวบรวมเรองราวตางๆ ทบอกเลาสบกนมา แลวนามาบนทกเปนลายลกษณอกษรใน

ภายหลง ตานานจงเปนบนทกเรองราวทยอนกลบไปในอดต มลกษณะเปนนทาน นยายปรมปรา มกเปนเรองราว

เกยวกบความเปนมาของราชวงศ กษตรย วรบรษ หรอบคคลสาคญ บานเมอง หรอสถานท ตลอดจน ปชนยวตถ

ปชนยบคคล (นาฏวภา ชลตานนท, ๒๕๒๔ : ๑๑๐)

นอกจากน ตานานยงเปนเรองทกลาวถงเหตการณตางๆ ทเกดขนในสมยโบราณ แตไมสามารถกาหนด

วน เดอน ป ทเกดเหตการณนนไดชดเจน ตานานมกเปนเรองราวเกยวกบบคคลสาคญ เรองการสรางบาน สราง

เมองเรองประเพณ และความเชอเกยวกบศาสนา ตลอดจนเรองการสรางและสถาปนาปชนยวตถหรอ

ปชนยสถาน ทงนเพราะประเทศไทยนบถอพทธศาสนามาตงแตสมยโบราณ เรองราวในตานาจงเปนเรองของการ

สรางวดถาวรวตถ รวมทงพระธาตเจดยในประพทธศาสนาเปนจานวนมาก เรองดงกลาวนมการเลาตอปากสบ

ทอดกนมาหลายชวอาย ในระยะหลงจงไดมการบนทกเรองราวตางๆ ทเลาตอปากกนนนเปนลายลกษณ (มนวภา

เจยจนทรพงษ, ๒๕๒๖:๒๗)

๒

คมภรใบลาน สามารถเรยกได ๒ แบบ คอ ใบลานยาว เราเรยกวา หนงสอผก สวนใบลานสน เรยกวา

หนงสอกอม ซงหมายถง ใบลานทใชบนทกเรองราวตางๆ ซงสวนใหญจะเปนเรองเกยวกบพทธศาสนา

ประวตศาสตรชาดก หรอธรรมคาว ซงจะใชตวอกษรธรรมลานนา (ตวเมอง) จารกลงบนใบลาน โดยใชเหลก

แหลมจาร (เขยน) ใบลานแตละใบทนามาใชจารกจะเปนรปสเหลยมผนผา กวางประมาณ ๒ นว ยาวประมาณ

๒๒ นว ใชจารกทงสองหนา กอนจะจารตองมการตเสนบรรทดกอนโดยทวไปนยมใชหนาลานละ ๕ บรรทด จาร

ตวหนงสอใตเสนบรรทดเหลานน

เมอจารขอความเสรจแลว ตองลบลานนนดวยเขมาไฟผสมดวยนามนยางทาใหทว เพอใหสดาของเขมา

ไฟเขาไปฝงอยในรองทเปนรปตวอกษรไวแลว การลบนนตองใชลกประคบถไปมาจนทว และจงใชทรายละเอยด

ตากแดดจนรอนมาโรยลงบนลาน แลวใชลกประคบสะอาดถบนทรายเพอลบเขมาไฟผสมนามนยางออกใหหมด

เมอจารใบลานจบเรองและทาการลบตวอกษรแลว การนามาเขาผกจะมใบลานประมาณ ๒๔ ลาน ถาเปนผกเลก

จานวนลานกจะนอยกวาน อาจมใบลานเปลาเปนปกหนาปกหลงกได ใชเชอกถกเรยกวา “สายสยอง” รอยตาม

รองทเจาะไว เรองหนงๆ จะมจานวนผกทไมเทากน บางเรองอาจมเพยง ๕-๖ ผกเทานน แตบางเรองอาจมถง

๓๐ ผกกได และในแตละเรองนบเปนคมภรหนง ผสรางคมภรนยมตกแตงคมภรทขอบดานขางของใบลานและใบ

ปกหนาปกหลง รวมทงไมประกบทงดานหนาและดานหลง จะนยมการจดทาไมประกบเหลานนใหเปนลวดลาย

ศลปะตางๆ เชน การปดทอง ประดบมก หรอประดบกระจก เปนตน และผาทจะนามาใชหอคมภรกจะเปนผา

อยางด เชนผาไหม เปนตน และจะเรยกหรอนบคมภรใบลานเปน “ผก” ซงในแตละมดจะมจานวนกเรองหรอก

ผกกได และในแตละผกกจะมจานวนใบลานไมเทากน ตวใบลานจะมร ๒ ร ซงจะใชสายสยองรอยรแลวผกสวน

ปลายเพอไมใหใบลานแยกออกจากกน

จากหลกฐานเทาทมปรากฏในสงคมทองถนลานนาพบวา “คมภรใบลาน” นาจะมมาตงแตสมย

พระพทธศาสนาเขามาสดนแดนแหงนแลว กลาวคอ ตงแตสมยพระนางจามเทวเปนตนมาจนถงสมยของพระ

เมองแกว พระสงฆชาวลานนาไดรบอทธพลศาสนาแบบ (พทธ) ลงกา และไดนาเอาคมภรพระไตรปฎกจาก

ประเทศนนมาดวยเปนจานวนมาก ความเปนไปทางดานศาสนาในระยะนนจะมการศกษาภาษาบาลกนอยาง

จรงจง พระภกษมความรในภาษาบาลอยางแตกฉานจนสามารถแตงคมภรเปนภาษาบาลไดหลายสบเรอง

(ปรยานช อนสเรนทร, ๒๕๔๐:๒๒-๒๓)

วดตางๆ ในจงหวดลาปางมคมภรใบลานเปนจานวนมาก ซงลวนแตเปนความร ภมปญญาของคนในแต

ละทองถนทสงสมสบทอดกนตอๆ มา การนาเอาความรและภมปญญาดานตางๆ มาจารหรอคดลอกไวในคมภร

ใบลาน เชน กฎหมาย โหราศาสตร ดาราศาสตร ไสยศาสตร ประวตศาสตร ตานาน ตารายา และวรรณกรรม

ทองถนตางๆ ทงทเปนรอยแกว และรอยกรองใหเปนมรดกตกทอดมาถงคนรนปจจบน

ดวยความเชอและความศรทธาในพระพทธศาสนาของชาวลานนา ทาใหมการจารและคดลอกคมภรใบ

ลานถวายไวตามวดตางๆ เปนจานวนมาก ชาวลานนามความเชอวา การจารคมภรใบลานดวยตนเองหรอแมแต

จางวานใหผอนจารแลวนาไปถวายไวกบวดเปนการสรางบญกศลทยงใหญเหมอนกบสรางพระพทธรป และใน

การถวายแตละครง ผจารหรอผถวายจะจารกชอของตน พรอมคาอธษฐานใหตนเองไดเขาสนพพานในภายภาค

หนาไวดวย

๓

คมภรใบลานทมผจารหรอถวายไวตามวด จะถกเกบรกษาโดยหอหรอมด แลวนาไปใสหบธรรมในหอ

ธรรม (หอไตร) หบธรรมเปนหบไมรปทรงตางๆ ทมการตกแตงลวดลายตางๆ ไวอยางสวยงาม สวนมากจะทาเปน

รปทรงสเหลยมมฝาเปด-ปด ดานบน หอธรรมทเปนทเกบหบธรรมและคมภรใบลานนนนยมสรางเปนอาคารสง

มลกษณะมดชดเพอปองกนนก หน คางคาว มด และสตวอนๆ เขาไปทารงซงจะสรางความเสยหายใหกบคมภร

ใบลานได บางแหงจะสรางหอธรรมไวกลางสระนา แลวทาบนไดหรอสะพานชวคราวทจะพาดเมอตองการเขาไป

ในหอธรรมเทานน ถาเสรจธระตองชกออกเสมอ ถอเปนภมปญญาในการเกบรกษาคมภรใบลานทบนทกพระ

ธรรมคาสอนของพระพทธเจาซงเปนศาสดาของพระพทธศาสนา

การสารวจคมภรใบลาน หรอ “การคดธมม” เปนงานดานการสารวจและอนรกษคมภรใบลานทเกบไว

ตามวดตางๆ เพอใหทราบจานวน ชอเรอง ตลอดจนถงสภาพคมภรใบลานเพอซอมแซมและเกบรกษาให

เหมาะสม คมภรใบลานจานวนมากมายทมอยในปจจบนบางแหงยงไมไดรบการดแลเอาใจใสเทาทควร ซงเมอ

ปลอยทงไวเปนเวลานานกถกทาลายจากสตวตางๆ ตลอดจนความรอนและความชนเมอเกบไวในสถานททไม

เหมาะสมกเปนสาเหตหนงของการผพงของคมภรใบลาน การเกบคมภรใบลานในหบธรรมเปนเวลานานทาให

ใบลานหมดอายเรวขนเพราะไมไดสมผสกบอากาศภายนอกและถกกดทบเปนเวลานานๆ มสวนทาใหใบ ลานงอ

หรอเสยหายได การสารวจและการอนรกษซอมแซมกเปนการยดอายของใบลานอกทางหนงดวย

ทผานมามนกวชาการ หนวยงาน และสถาบนตางๆ ไดสารวจทาทะเบยนและถายไมโครฟลมคมภรใบ

ลานตามวดตางๆ ในเขตภาคเหนอตอนบนแลวจานวนหนง หลงเสรจสนโครงการสารวจดงกลาวแลว ไดมการ

จดพมพหนงสอรายชอคมภรใบลานทสารวจเสรจแลว ซงนบเปนประโยชนอยางยงตอนกวชาการและผสนใจ

ทวไป และยงเปนการกระตนใหพระภกษ สามเณร ใหความสาคญกบการเกบรกษาคมภรใบลานมากขน แต

อยางไรกตามยงคงมคมภรใบลานอกจานวนมากมายมหาศาลในวดตางๆ ทวภาคเหนอทยงไมไดสารวจมากอน

ถาปลอยทงไวกอาจถกทาลายเสยหายได

การศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา จากชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง

จงหวดลาปาง เปนการศกษาเพอปรวรรตเนอหาในคมภรใบลานเปนภาษาไทยปจจบน เพอใหนกวชาการ ผสนใจ

นาไปใชประโยชนไดสะดวก เหมาะสมกบยคสมย และนาไปสการอนรกษและฟนฟคมภรใบลานลานนาทมอยใน

ชมชนใหคงอย ไดรบการศกษาเรยนร และนามาใชใหเกดประโยชน งานวจยดงกลาวไดตอยอดมาจากการจด

โครงการอนรกษ ฟนฟ และปรวรรตคมภรใบลานลานนา เพอการศกษาเรยนรบรณาการกบการเรยนการสอน

รายวชาววฒนาการอกษรไทย ซงโครงการดงกลาวเกดขนเนองมาจากการลงพนทสารวจความตองการของชมชน

และนาผลกลบมากแจงแกทประชม เพอวางแผนดาเนนงาน ผรบผดชอบโครงการไดนาผลการหารอของคณะ

กรรมการบรหารสาขาวชามาชแจงใหนกศกษาชนปท ๑ สาขาวชาภาษาไทย (ศศ.บ.) จานวน ๓๕ คน เขารวม

กจกรรม เนองจากนกศกษาสาขาวชาภาษาไทย (ศศ.บ.) ไดลงทะเบยนเรยนในรายวชาววฒนาการอกษรไทย

ผวจยเลงเหนวา การไดทากจกรรมรวมกบชมชน ทาใหตระหนกถงคณคาของภมปญญาทบรรพบรษไดสงสมมา

ตลอดจนไดรวมกบคนในทองถนเพอสบสานภมปญญา ดงนน การรอฟนคมภรใบลานลานนาถอเปนหนาทท

สาคญประการหนงของการทานบารงศลปวฒนธรรมแกชมชนและสงคม

๔

วตถประสงคของการวจย

๑. เพอศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา

๒. เพอปรวรรตเนอหาในคมภรใบลานลานนาเปนภาษาไทยปจจบน เพอใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใช

ประโยชนไดสะดวก เหมาะสมกบยคสมย

๓. เพออนรกษและฟนฟคมภรใบลานลานนาทมอยในชมชนใหคงอย ไดรบการศกษาเรยนร และ

นามาใชใหเกดประโยชน

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนมขอบเขตทาการวจยเฉพาะในพนทชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง

จงหวดลาปาง

ประโยชนทไดรบจากการศกษาวจย

การวจยครงน คาดวาจะไดรบประโยชนดงน

๑. ไดศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลาน

๒. มหาวทยาลยมบทบาทในการอนรกษ รวบรวม และปรวรรตเอกสารโบราณลานนา

๓. ไดปรวรรตเนอหาจากคมภรใบลานลานนา เพอเผยแพรองคความรใหแก บคคลทสนใจทวไป

๔. ไดองคความรเรองการอนรกษ และฟนฟคมภรใบลานลานนาทมอยในชมชนใหคงอย ไดรบการศกษา

เรยนร และนามาใชใหเกดประโยชน

วธการดาเนนการวจย และสถานททาการทดลอง/เกบขอมล

๑. สารวจ เกบขอมลคมภรใบลาน ซงคณะผสารวจตองตดตอประสานงานกบเจาของสถานทหรอ

ผดแลรกษาคมภรใบลานกอน เพอปองกนความเขาใจผดและเพอประสานความรวมมอในดานตางๆ

๒. รวบรวมขอมลและจดหมวดหมคมภรใบลานจากวดในกลมเปาหมายและเกบขอมลเกยวกบคมภร

ใบลาน เพอตรวจดจานวนคมภรใบลานทตองสารวจ และวางแผนในการดาเนนงานใหเหมาะสม

๓. ปรวรรตเนอหาจากคมภรใบลานลานนาและเผยแพรเพอประโยชนทางวชาการ

๔. ศกษาวจยเกยวกบคมภรใบลานลานนา เพอนาองคความรจากคมภรใบลานลานนามาใชใหเกด

ประโยชน

๕. จดทารายงานและนาเสนอผลการวจย

ระยะเวลาทาการวจย

๕

งานวจยนอาศยงบประมาณป ๒๕๕๔ ระยะเวลา ๑ ป ตงแตเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๔ ถงเดอน

กมภาพนธ ๒๕๕๕

ขอตกลงเบองตน

๑. เกณฑในการคดเลอกวรรณกรรมคมภรใบลานเพอใชในการปรวรรต มหลกเกณฑในการพจารณา

ดงน

๑.๑ คดเลอกฉบบทมความสมบรณดานเนอหามากทสด

๑.๒ มขอบกพรองทางการพมพนอยทสด

๑.๓ คดเลอกฉบบทบอกแหลงทมาและปทพมพชดเจน

๒. เกณฑในการปรวรรตอกษรลานนาเปนอกษรไทยกลาง การปรวรรตครงนเปนการศกษาจากตนฉบบ

คมภรใบลานทคดลอกดวยภาษาธรรมลานนาและอกษรลานนา ซงยงไมมการปรวรรตหรอจดพมพเผยแพรทวไป

ดงนนผศกษาจงไดปรวรรตคมภรใบลานลานนาจากอกษรและอกขรวธภาษาลานนาเปนอกษรและอกขรวธ

ภาษาไทยกลาง เพอนาขอมลมาศกษา แตไมใชการตรวจชาระ เพราะปรวรรตจากคมภรใบลานแตละเรองท

คดเลอกแลวเพยงฉบบเดยว โดยยดเกณฑการปรวรรตอกษรลานนาเปนอกษรไทยกลางทใชในการจดทาขอมล

สถาปนา (Archetype) ตานานพนเมองเชยงใหม ฉบบเชยงใหม ๗๐๐ ปมาเปนแนวทางในการปรวรรต ซงม

หลกเกณฑสาคญ (คณะอนกรรมการตรวจสอบและชาระตานานพนเมองเชยงใหม, ๒๕๓๘ : ก-ต) ดงน

๒.๑ เกณฑการปรวรรตตวอกษร (พยญชนะ สระตวสะกด ตวเลข และเครองหมายกากบอกษร

เพอใหรกษาอกขรวธและการออกเสยงใหตรงกบภาษาลานนามากทสด)

๒.๒ เกณฑในการปรบขอมล (ปรบระบบอกขรวธ พยญชนะ สระ วรรณยกต เครองหมาย

กากบสระ ตวสะกดและการนต และการปรบคาทยมมาจากภาษาอนเพอใหทราบถงรากศพท และวธการสะกดท

ถกตองตามอกขรวธ)

นยามศพทเฉพาะ

การปรวรรต หมายถง การถายถอดตวอกษรลานนาทจารในใบลานออกเปนภาษาไทย

ใบลาน หมายถง เอกสารโบราณทมผจารขอความตางๆ ไว และนามาใชในการบนทกเรองราว วถชวต

เหตการณทเกดขน ความเชอ ประวตศาสตร และศลปวทยาการ ตลอดจนถงองคความรดานตางๆ

บทท ๒

สภาพโดยทวไปของชมชน

บานพชย หมท ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง มเนอทประมาณ ๒.๕ ตารางกโลเมตร

ปจจบนมราษฎรอย ๑,๓๔๕ ครอบครว พลเมองประมาณ ๓,๕๖๐ คน นบรวมถงครอบครวขาราชการทอาศย

ในบานพก มณฑลทหารบกท ๓๒ คายสรศกดมนตร คอ บานเลขท ๑-๑/๕๐๙

อาณาเขต ทศเหนอ จดบานหมท ๒ (บานสามคค) ตาบลพชย

ทศใต จดลาหวยแมขะตบ (เขต ตาบลหวเวยง เทศบาลนครลาปาง)

ทศตะวนออก จดบานไรพฒนา (หลายเหมอง) และเขตวนอทยานมอนพระยาแช

ทศตะวนตก จดแมนาวง

ศาสนสถาน มวดอย ๓ วด คอ วดมอนครชย วดพชย และวดมอนพระยาแช

สาธารณสถาน มสาธารณสถานอย คอ หอประชม ๒ แหง ศาลเจาแมสชาดา ลานกฬา

เอนกประสงค ศาลาเอนกประสงค และสสานซงเปนสสานหนงใน ๔ มมเมอง เขตเทศบาลนครลาปาง (แต

สสานอยในเขตเทศบาลตาบลพชย)

ความเปนมา พนทแตเดมเปนพนทชายนาแมวงซงขณะนนยงมกระแสทางเดนของแมนาวงอยลก

เขาไปในหมบานในปจจบน พนทลกษณะนคนทางภาคเหนอเรยกกนวา “ปง” หรอ “ปงทา” ดวยเหตทเปน

พนทราบกวางปาอดมสมบรณ เขาใจวาคนโบราณจะมาจากในเมองไดเขาหกลางถางพงเขาไปอยอาศยทาไร

ทานา ทาสวน ตงแตสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย แตคงจะมไมมากประมาณ ๑๐๐ ครอบครว ประกอบอาชพ

ในแบบฉบบราษฎรในสมยนน โดยการทาไร ทานา ทาสวน เลยงสตว เปนหลก ตอมาเมอป พ.ศ. ๒๓๒๕ ม

ทหารคาดวาเปนระดบขนศกทางเหนอชอ โพธา หลงจากทไดพายศกแกพมาและไดถกพมาตามลากวาดลาง

ทานโพธาและพรรคพวกบรวารจงไดอพยพหลบหนลภย โดยทานโพธาไดอปสมบทเปนพระภกษ นยวาเปนการ

หลกภยจากการถกฆา เพราะสมยนนไมวาใครผใดหากเปนพทธศาสนกชนแลวหากจะหลกภยจากการถกฆา

ตายกตองบวชเปนพระ กเปนสวนหนงทจะทาใหตนเองปลอดภยได เพราะพวกตามลานนกเปนพทธศาสนกชน

เหมอนกนคอพวกพมา ครบาโพธา ขาทาส และพรรคพวกบรวารพรอมดวยครอบครวกไดอพยพหลบหนออก

จากเมองเชยงแสน (อาเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในปจจบน) ซงขณะนนตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลก รชการท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร (พ.ศ. ๒๓๒๕ สถาปนากรงรตนโกสนทร) ตรงกบ

สมยสมเดจพระสงฆราช (ศร) แหงวดบางหวาใหญ ซงภายหลงเปลยนชอเปน “วดระฆงโฆสตาราม” เปน

พระสงฆราชองคท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร

วดพชย ไดรบพระราชทานวสงคามสมา เมอวนท ๑๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๓ ตรงกบวนพฤหสบด

ขน ๑๓ คา เดอน ๑๐ เหนอ เขตวสงคมาสมากวาง ๔๐ เมตร ยาว ๘๐ เมตร ในสมยพระครพชยมงคลเปนเจา

อาวาสปกครอง

กลาวถงทานโพธา หลงจากอปสมบทเปนพระภกษแลวเพอหลกภยจากถกฝายตรงขามกวาดลาง

พรอมดวยพรรคพวกบรวารและครอบครว ไดอพยพเดนทางเทาลงมาตามสนเขาจนถงเมองพะเยาแถบภเขาผ

ปนนา (คอเทอกเขาทเปนจดแบงลานาแมวงและลานาแมลาว) จงอพยพตอโดยทางแพและเรอกนเวลาเปนครง

๗

คอนเดอน มาตามลานาแมวงแลวมาจอดขนฝง ณ บานพชย ซงเหนวาเปนทาเลทเหมาะ พนทอดมสมบรณด

เปนทราบกวางใหญพอทจะนาพาคณะตงรกรากขนใหมได โดยประสานสมพนธไมตรกบเจาถนเดม คอ ราษฎร

ทมาจากในเมองลาปางซงมาอยกอนหนานแลว กผสมผสานกนตามธรรมดาของมนษยชาตและกลายเปน

ราษฎรบานพชยในทสด

ทานโพธา เปนพระภกษแลวชาวบานจงเรยกขานวา “ครบาโพธา” ตอมาครบาโพธาจงได

บรณปฏสงขรณวดรางคอวดพชยในปจจบนใหเปนวดอยางสมบรณ (วดพชยเดมเปนวดรางตงแตปลายสมย

สโขทย แตยงคงมซากกเจดยเหลอรองรอยใหเหนอยในปจจบนในบรเวณสสานพชย) เหตทครบาโพธายายวด

จากทเดม ณ สถานทปจจบนกคงเนองมาจากสถานทเดมถกแมนาวงกดเซาะตลงพงเขาหาวดพงลงไปบางสวน

วดพชยเดมมมาตงแตสมยสโขทยเปนราชธานและไมทราบวาเจานายองคใดเปนผสรางขน

วดพชย เปนศาสนสถานอนสาคญของชาวบานพชยตงแตบดนนเปนตนมา คอ ตงแต พ.ศ. ๒๓๒๕

จากนนมาเปนเวลา ๒๒ ป มเจาอาวาสปกครองตดตอกนมา ๑๓ รป คอ

๑. ครบาเจาโพธา พ.ศ. ๒๕๒๓ - .........(สมย ร. ๑)

๒. ครบาเจาอนตะ พ.ศ. -

๓. ครบาเจาธรรมชย พ.ศ. -

๔. ครบาเจาญาณรงส พ.ศ. -

๕. ครบาเจาลงกา พ.ศ. -

๖. ครบาเจาธรรมเสนา พ.ศ. ๒๔๖๕ ๓ ........(สมย ร. ๕)

๗. ครบาเจาจนตา จนโท (พระครพชยมงคล) พ.ศ. ......- พ.ศ. ๒๕๒๒

เปนอาจารยของหลวงพอเกษมเขมโก

๘. พระอธการบญโยง โอภาโส พ.ศ. ๒๕๒๓ - พ.ศ. ๒๕๒๖

๙. พระอธการอรณ จตตปญโญ พ.ศ. ๒๕๒๖ - พ.ศ. ๒๕๓๑

๑๐. พระอธการทองคา ธมรตโต พ.ศ. ๒๕๓๑ - พ.ศ. ๒๕๔๒

๑๑. พระภกษเสรม กนฑะเครอ (รกษาการเจาอาวาส) พ.ศ. ๒๕๔๒ - พ.ศ. ๒๕๔๓

๑๒. พระมหาธรรมวทย รตนญาโณ พ.ศ. ๒๕๔๓ - พ.ศ. ๒๕๔๘

๑๓. พระมหาวฒนา สวทโฒ พ.ศ. ๒๕๔๘ - ปจจบน

ชอวดพชยมาจากสาเหตทวาสมยโบราณหากทหารเมองเขลางค (ลาปาง) จะยกทพไปรบขาศกกจะมา

รวมพลตงทพ ณ วดพชย เพอเอาฤกษเอาชย ประมาณวาคงจะมพระเกจทรงวทยาคณแกกลาจาพรรษาอยและ

ทาพธอานวยอวยชยประพรมนาพระพทธมนตใหเหลาทหารและชางศกมาศกใหเกดพลงแกกลาอยยงคง

กระพน

ในสมยทครบาเจาธรรมเสนาเปนเจาอาวาสวดพชยอยนน ตรงกบรชสมยสมเดจพระปยมหาราช (ร.๕)

ตรงกบสมยกรมหลวงชนวรณสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา องคท ๑๑ (วดราชบพธ) ครบาเจาธรรมเสนาได

ใชวดพชยใหเปนประโยชนในการศกษาโดยเปดสอนหนงสอพนเมองแกกลบตร กลธดาของศรทธาชาวบานมา

ตลอด กาลตอมาครบาเจาไดเลงเหนความสาคญของการศกษาหนกขนไปอก คอ เหนวาทางราชการทงนคร

บาลและภธร ไดตนตวสงเสรมสนบสนนใหกลบตรกลธดาของไทยแหงสยามประเทศไดรบการศกษาโดยทวถง

๘

ฉะนน ครบาเจาธรรมเสนาจงไดเรยกประชมปรกษาหารอกนระหวางแควน (กานน) แกบาน (ผใหญบาน)

พรอมดวยบคคลสาคญพอคาคหบด ขาราชการบางทานในสมยนนทอยในตาบลพชย รวมกนพจารณาจดตง

โรงเรยนประชาบาลแหงแรกในตาบลพชยขน ณ วดพชย ชอวา “โรงเรยนวดพชย” (แควนหรอกานนตาบล

พชยคนแรกนน คอ นายคา กณฑะคา และไดรบพระราชทานราชทนนามในสมยตอมา “ร. ๕” วา “ขนวชย

วชยชนารกษ” ซงเปนตนตระกล วชยชนารกษ แตตระกลนมทายาทสบสกลนอยคนนกจงไมแพรหลาย

เทาทควร) โรงเรยนวดพชย เปดการสอนชนเตรยมและชนประถมปท ๑ ในปแรก คอ พ.ศ. ๒๔๗๐ และขยาย

เปนชนประถมปท ๒ จนถงชนประถมปท ๔ ในปตอๆ มาปละชน เปนผลใหกลบตร กลธดาในตาบลพชยทใฝ

การเรยนไดเรยนจนจบชนประถมปท ๔ และไดเปนครบาอาจารย ขาราชการตางๆ เปนจานวนมาก จนมาถงป

พ.ศ. ๒๔๘๔ ทางราชการ คอ ศกษาธการอาเภอเมองลาปางไดของบประมาณ และไดรบงบประมาณจากทาง

ราชการจดสรางโรงเรยนบานพชยศกษาขน ณ บรเวณทดนสาธารณะตดทางหลวงสายลาปาง-เชยงราย กม.ท

๗ (ในขณะนน) ตรงทางออกเขาวดมอนพระยาแชสมยตอมาไดขยายหลกสตรเปดสอนถงชนประถมปท ๗ ตาม

ระบบการศกษาแผนใหมในขณะนน ซงปจจบนโรงเรยนบานพชยฯ ไดถกยบไปรวมกบโรงเรยนอนในตาบล

พชย เนองจากมนกเรยนจานวนนอยมาก และในทสดทางราชการกไดยกทดนและอาคารเรยนใหเปนของทาง

ราชการทหาร มณฑลทหารบกท ๗ คายสรศกดมนตร คอ ม.ท.บ.๓๒ ในปจจบนซงโรงเรยนบานพชย ได

กลายเปนสนามมวยคายสรศกดมนตร

เนองจากบานพชยมพลเมองจานวน ๘๓๕ หลงคาเรอน บวกกบครอบครวขาราชการทหารคาย

สรศกดมนตรอก ๕๑๐ ครอบครว รวมเปน ๑,๓๔๕ หลงคาเรอน/ครอบครว มวดอย ๓ วด ทจะตองเปน

ภาระหนาทพทธศาสนกชนในการทานบารง บรณปฏสงขรณ อยตลอด เพอใหบวรพระพทธศาสนา

เจรญรงเรองตามสมควร จงนบเปนภาระอนหนกพอสมควรเพราะเปนวดใกลตวเมองมพระภกษสามเณรมา

บวชเรยนพานกเปนจานวนมาก ซงสวนใหญกมาจากตางตาบลตางอาเภอ และตางจงหวด เลยเถดไปถง

ตางประเทศ คอ มาจากมณฑลยนนาน สาธารณรฐประชาชนจน ซงกเปนภาษาเดยวกนกบพวกไทยเหนอของ

เรา

ศรทธาชาวบานพชย ไดตงหมวดใสบาตรแบงหลงคาเรอนออกเปน ๗ กลม มหมวดท ๑-๗ คอ ตงแต

วนอาทตยกเปนหนาทของหมวดท ๑ เปนผใสบาตร วนจนทรกเปนหนาทของหมวดท ๒ อยางนเปนตน จนถง

หมวดท ๗ ครบสปดาหพอด กหมนเวยนกนไปเชนนตลอดมา พระบณฑบาตกไป ณ จดเดยว คอทบานของ

หวหนาหมวดใสบาตรแตละหมวด ทาใหสะดวกทงศรทธาและพระ ทาเชนนมาตงแตสมยผใหญปบ ฟนคาอาย

กลาวถงบานพชย มหวหนาหมบานปกครองกอนหนา พ.ร.บ. การปกครอง คอ กอนป พ.ศ. ๒๔๗๕

แบงแยกเปนมณฑล ภาค จงหวด (ไมทราบวาใครเปนหวหนาชาวบานหรอผนามากอน) แตมาภายหลงกพอ

ประตดประตอเรองราวจากผเฒาผแก (ซงตอนนไดลมหายตายจากกนไปหมดแลว) ผอาวโสทงหลายไดเลาสบๆ

กนมาพอสรปไดวา หลงจากรชกาลท ๕ ไดตรา พ.ร.บ. ลกษณะวาดวยการปกครองทองทพอทจะประมวลตว

ผปกครอง หรอหวหนาหมบาน ตาบลพชยไดดงน

๑. นายคา กณฑะคา (พ.ศ. ๒๔๖๕-๒๔๗๘) ราชทนนามคอ ขนวชย วชยชนารกษ เปนผนาชาวบาน

มากอน กานนคนแรก ตาบลพชย (กฎเกณฑมอยวาหมบานใดทคนในพนทเปนกานนแลวกใหกานนทาหนาท

ผใหญบานไปในตวดวย โดยไมตองมผใหญบานใหซาซอน กฎเกณฑนใชอยจนถงทกวนน)

๙

๒. ผใหญแดง วรรณสยะ หรอแกแดง (พ.ศ. ๒๔๗๙-๒๔๘๕) ตรงกบสมยกานนเสา คาบญทา บานไร

ศลาทอง

๓. กานนตน ยศหนก (พ.ศ. ๒๔๘๕-๒๔๘๘) เจาแควนตน เปนผมเชอเจาลาปางเปนราษฎรบานพชย

หม ๑ จงเปนผใหญบานไปดวย

๔. ผใหญแกว ธชางทอง หรอแกแกว (พ.ศ.๒๔๘๘-๒๔๙๓)

๕. ผใหญชาย ศรสข หรอแกจายหรอพอเลยงหนานจาย (พ.ศ. ๒๔๙๓-๒๔๙๕)

๖. ผใหญปบ ฟนคาอาย หรอพอเลยงปบ (พ.ศ. ๒๔๙๕-๒๕๑๑) ตรงกบสมยกานนอารย พระเชอ

บานมอนเขาแกว-ตนมน

๗. ผใหญจนทร เครอคาขาว (พ.ศ. ๒๕๑๑-๒๕๒๑)

๘. ผใหญมงคล จนทะมาลา (พ.ศ. ๒๕๒๑-๒๕๒๔)

๙. ผใหญวเลศ ขตยะสรนทร (พ.ศ. ๒๕๒๔-๒๕๒๖) ตรงกบสมยกานน ส.อ.ยนยง วลาวณ บานตา

หนาคาย

๑๐. ผใหญกรรณ จนทะวงศ หรอชอเดม ชยศร จนทะวงศ (พ.ศ. ๒๕๒๖-๒๕๔๗) ตรงกบสมยกานน

ชศกด ขนชยวงศ บานทรายใต

๑๑. ผใหญสมจตต วรรณสยะ (พ.ศ. ๒๕๔๗-ปจจบน) เปนหลานปของแกแดง ลาดบ ๒

การพฒนาหรอววฒนาการตามธรรมชาตภายในหมบาน

ในสมยเจาแควนตน ยศหนก (พ.ศ. ๒๔๘๕-๒๔๘๘) ไดระดมความคดเหนจากแกบาน คอ ผใหญบาน

บคคลสาคญหลายๆ หมบานในขณะนน รวมกนจดตงกลมฌาปนกจสงเคราะหขนทกหมบานกคอ สมาคม

ฌาปนกจสงเคราะหตาม พ.ร.บ. ปจจบนทอยในความควบคมดแลของกรมประชาสงเคราะหนเองโดยเกบเงน

คาสงเคราะหศพจากสมาชกเพยงครอบครวละ ๒๕ สตางค ตอมากลมฌาปนกจสงเคราะหซงปจจบนกลม

ฌาปนกจสงเคราะหตางๆ ของบานพชย กยงมไดจดทะเบยนใหถกตองตามกฎหมาย กคงปฏบตสบเนองเปน

ธรรมเนยมประเพณอยางซอสตยของคณะกรรมการและผเกยวของกไดพฒนาขนมาเรอยตามกาลสมยจนถง

ปจจบน มสมาชกรายครอบครวและรายบคคลเพมขนเปนจานวนมากจนแตละครอบครวทเปนสมาชกหากม

การลมหายตายจากจากไปแลว คนขางหลงกจะมเงนจดการศพไดเปนอยางดไมตองเดอดรอน และยงมเงน

เหลออยอกพอสมควร เพราะจนถงปจจบนนไดพฒนาการเรยกเกบเงนสงเคราะหศพจากสมาชกครอบครวละ

๔๐ บาท หากเปนรายบคคลกมทงคนละ ๕ บาท ๑๐ บาท และ ๕๐ บาท มอยหลายความนยมแลวแตสมาชก

จะสนใจเขารวมแตละกลม

ชาวบานพชย ยงมกลมออมทรพยแบบกได กลมแมบาน กลมหนมสาวเยาวชน กลมบคคลในและนอก

ราชการ กลมทหารนอกและในประจาการ กองทนหมบาน (ตามนโยบายรฐบาล) ซงแตละกลมกดาเนนการไป

ดวยความเรยบรอย ยกเวนกลมเกษตรกร ซงสมาชกกเงนจาก ธ.ก.ส. ยงมปญหาอยบางแตปจจบนทาง

ผใหญบานและคณะทางานรวมทมกไดพยายามแกไขปญหาอยางเรงดวน คงจะเรยบรอยในไมชาน เพราะบาน

พชยเพงไดผบรหารคณะใหมเมอ ๑๔ พ.ค. ๒๕๔๗ ทางานเตมทอยางมคณธรรม

๑๐

คาขวญบานพชย ตนขามสามรอยป ประเพณสามวด ชมทวทศนมอนพระยาแช กราบเจาแมสชาดา

แรงศรทธาครบาพชยมงคล ถนฐานคนบานพชย

บทท ๓

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในบทนประกอบดวยประเดนความรพนฐานทเกยวของกบเอกสารคมภรใบลานลานนา สามารถแบง

ออกเปน ประเดน คอ

๑. ความรเกยวกบคมภรใบลาน

๒. แนวคดและทฤษฎทเกยวของทางดานวรรณกรรม

๓. การอนรกษ ฟนฟ และปรวรรตเกยวกบคมภรใบลานลานนา

๑. ความรเกยวกบคมภรใบลาน

คมภรใบลานหรอเอกสารใบลาน จดเปนเอกสารโบราณ ประเภทหนงซง หมายถง หลกฐานทเปน

ภาษาและตวหนงสอแตเกากอน ซงสาเรจดวยหตถกรรม เปนเอกสารทบนทกสรรพวชาการของบรรพชนไทย

ดานประวตศาสตรของชาต อารยธรรมของสงคมกลมตางๆ ในประเทศไทย รวมถงวรรณกรรม วฒนธรรม

จรยธรรม และคณธรรม ซงเปนแบบอยางของอดตอนเปนพนฐานของสงคมในปจจบน เอกสารโบราณจงเปน

คารวมทใชเรยกหนงสอตนฉบบตวเขยน ตวชบ ตวจาร และตวจารก

เอกสารโบราณเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนงทสบทอดมาถงอนชนในยคปจจบน เปนผลงานอน

เกดจากภมปญญาของบรรพชน ทไดบนทกไวเปนลายลกษณอกษรในรปของหนงสอตวเขยนและจารก เอกสาร

โบราณเหลานมอยทวไปทกภมภาคของประเทศไทย เปนหลกฐานทบนทกเรองราวตางๆ ไวมากมาย เปน

เอกสารวชาการอนสาคญยง ใชเปนขอมลศกษาวจยเรองตางๆ เปนตนวา รปแบบอกษร ภาษา ทประจาอย

ตามทองถนทวประเทศ รวมถงใชเปนหลกฐานทางดานประวตศาสตร วรรณคด ศาสนา ศลปะ และอกษร

ศาสตร ฯลฯ

โครงสราง หรอ รปแบบทางกายภาพของเอกสารโบราณ ประกอบดวยวตถรองรบตวหนงสอและเสน

อกษร ซงประกอบดวย ตวอกษร และภาษาแตเกากอน อนสาเรจดวยหตถกรรม จาแนกออกไดเปนประเภท

ใหญๆ ๓ ประเภท คอ จารก ใบลานซงสาเรจรปเปนคมภรใบลาน และกระดาษในรปลกษณหนงสอสมดไทย

จารก เปนเอกสารโบราณประเภทหนงทบนทกลายลกษณอกษรลงบนวตถชนดตางๆ ทมความ

แขงแรง คงทนถาวร เกบรกษาไวไดนาน มรปทรงตางๆ เปนแทง เปนแผนบางๆ หรอเปนสวนหนงของ

ประตมากรรม และสถาปตยกรรม เชน ฐานพระพทธรป และเสาขอบประตปราสาท เปนตน จารกเหลาน

จากดใหเรยกชอตามชนดของวตถ เชน แผนศลา เรยกวา ศลาจารก แผนทอง เรยกวา จารกแผนทอง และบาง

ทกเรยกชอตามรปสณฐานของจารก เชน จารกฐานพระพทธรปนาคปรก เปนตน

ใบลาน เปนเอกสารโบราณทจดจารลายลกษณอกษรไวบนใบลานซงเปนวสดธรรมชาตไดมาจาก ใบ

ของตนลาน จงเรยกโดยทวไปวา หนงสอใบลาน แตเนองจากคนไทยโบราณนยมจารเรองเกยวกบ

พระพทธศาสนาลงในใบลาน จงนยมเรยกหนงสอใบลานวา คมภรใบลาน

๑๑

ใบลานใชจารตวอกษรได ๒ ดาน ดวยเหลกแหลม เรยกวา เหลกจาร ขดลงไปใหเปนรองรปอกษรบน

ใบลาน แลวใชเขมาไฟผสมนามนยางลบใหเหนตวอกษรเดนชด เมอจะทาใบลานใหเปนเลมหนงสอ ตองรอย

เชอกเรยกวา สายสนอง เขาไปในรทเจาะไวทางดานซาย เรยกวารอยห เพอรวมเปนผก หลายๆ ผกรวมเปน

คมภรหนง แตละคมภร จะมไมประกบหวทายกากบไว แลวมดรวมกนโดยมผาหอรอบนอกอกชนหนง นอกผา

หอคมภรจะเสยบฉลาก หรอปายบอกชอคมภรไวดวยกบยงนยมตกแตงขอบคมภร ใบปกหนา ใบปกหลง และ

ไมประกบดวยสและลวดลายตางๆ เชน ปดทองทบ ปดทองลองชาด และลายรดนา โดยเฉพาะไมประกบ

บางครงมการตกแตงเปนพเศษ เชน ประดบมก คราเงน คราทอง เปนตน ผาทใชหอคมภรกนยมใชผาชนด

เชน ผาไหม และแมฉลากคมภรกนยมประดษฐใหงดงาม ดวยวตถชนดตางๆ เชน ไม หรอ งา จาหลกนนตา

เปนลายดอกไมและลายอนๆกม

กระดาษ เอกสารโบราณประเภทกระดาษ ซงเขยนหรอชบลายลกษณอกษรไวบนกระดาษทเปนแผน

หรอเปนเลม และหรอบนวตถอน ซงสาเรจดวยวธเขยน หรอชบนน ถาเปนกระดาษแผนบาง ยาวๆ พบกลบไป

กลบมา เปนเลมสมด เรยกวา หนงสอสมดไทย

หนงสอสมดไทยม ๒ ส คอ สดา และสขาว เรยกวา สมดไทยดา และสมดไทยขาว ในเขตจงหวด

ภาคใต นยมเรยกวา บดดา บดขาว สาหรบภาคกลางนยมทาจากเปลอกตนขอย ทาใหมชอเรยกตามวสดทใช

วา สมดขอย สวนในจงหวดภาคเหนอนยมใชเปลอกตนสาทากระดาษ จงเรยกอกอยางหนงวา สมดกระดาษสา

และเรยกกระดาษ เพลา ซงเปนกระดาษแผนบางๆ วา กระดาษนาโทง ถาซอนกระดาษเปนปกแลวเยบรวมกน

ดานเดยว เรยกวา ปบสา วสดทใชเขยนมหลายอยาง เชน ดนสอขาว นาหมกสดา และนาหมกสเหลองทได

จากสวนผสมของรงกบหรดาล เปนตน

การเขยนหนงสอลงบนสมดไทยเขยนได ๒ หนาๆ ละประมาณ ๓-๕ บรรทด คนไทยโบราณนยมเขยน

อกษรใตเสนบรรทด การเขยนอกษรบนเสนบรรทดเพงจะมานยมเขยนกนในชวงปลายรชกาลท ๓ แหงกรง

รตนโกสนทร นเอง

เอกสารโบราณทง ๓ ประเภทไมเพยงแตจะมรปลกษณะทแปลก และแตกตางกนดงกลาวขางตน

เทานน องคประกอบทสาคญยงอกประการหนง คอ รปอกษร ภาษา และเรองราว ทปรากฏอยในเอกสาร

โบราณเหลานน จะเหนไดวาเอกสารโบราณแตละชนซงพบในภมภาคตางๆ สรางขนในยคสมยตางกน

รปอกษร และภาษาทใชกยอมแตกตางกนไปดวย คณคาของเอกสารโบราณจงมอยมากมายหลายสาขาวชา ม

ทงประวตศาสตร ภาษาศาสตร วรรณคด ศาสนา ศลปะ ขนบธรรมเนยม ประเพณ กฎหมาย เวชศาสตร

โหราศาสตร เปนตน

นอกจากน ดเรก วชรญาโณ (๒๕๔๕) ไดกลาวถงคมภรใบลานไววา เมอพระพทธศาสนาไดเขามา

เผยแพรในดนแดนลานนามาตงแตสมยทพระนางจามเทวมาครองเมองหรภญชยเปนตนมา พระพทธศาสนาก

เจรญรงเรองมาเปนลาดบ ตอมาเมอราชวงศมงรายปกครองเมองเชยงใหม มพระสงฆชาวลานนาหลายรปได

เดนทางไปศกษาพระพทธศาสนาทลงกา ทาใหมความร ความเชยวชาญ ดานภาษาบาลและหลกธรรมใน

พระพทธศาสนาเปนอยางด ไดคดลอกพระไตรปฎกและคมภรอนๆ มาสดนแดนลานนาดวย ในชวงรชสมยของ

๑๒

พระญาตโลกราชนน พระสงฆชาวลานนาหลายรปมความเชยวชาญดานภาษาบาลและพระพทธศาสนาถงขนท

สามารถทาสงคายนาพระไตรปฎกภาษาบาล ณ วดมหาโพธาราม (วดเจดยอด) เมอ พ.ศ. ๒๐๒๐ ซงนบเปน

การทาสงคายนาครงท ๘ (ตามมตการนบของไทย)

ตอมาพระสงฆชาวลานนาไดแตงคมภรตางๆ ทงทเปนภาษาบาลและภาษาลานนา เชน ชนกาลมาล

ปกรณ มงคลตถทปน สงขยาปกาสกฎกา จามเทววงศ ปญญาสชาดก และมลศาสนา เปนตน ดานวรรณศลปม

นกปราชญไดแตงโคลง ฉนท กาพย คราว ฯลฯ ไวมากมาย ผลงานตางๆ เหลานแสดงใหเหนถงความ

เจรญรงเรองดานตางๆ ทงพระพทธศาสนา วรรณกรรม วฒนธรรม และภมปญญาพนบานของชาวลานนาได

เปนอยางด

นอกจากนน ยงมการนาเอาความร และภมปญญาดานตางๆ มาจารหรอคดลอกไวในคมภรใบลาน

เชน กฎหมาย โหราศาสตร ดาราศาสตร ไสยศาสตร ประวตศาสตร ตานาน ตารายา และวรรณกรรมทองถน

ตางๆ ทงทเปนรอยแกว และรอยกรอง ใหเปนมรดกตกทอดมาถงคนรนปจจบน ดวยความเชอและความ

ศรทธาในพระพทธศาสนาของชาวลานนา ทาใหมการจารและคดลอกคมภรใบลานถวายไวตามวดตางๆ เปน

จานวนมาก ชาวลานนามความเชอวา การจารคมภรใบลานดวยตนเองหรอแมแตจางวานใหผอนจารแลวนาไป

ถวายไวกบวดเปนการสรางบญกศลทยงใหญเหมอนกบสรางพระพทธรป และในการถวายแตละครง ผจารหรอ

ผถวายจะจารกชอของตน พรอมคาอธษฐานใหตนเองไดเขาสนพพานในภายภาคหนาดวย

ขนตอนการผลตคมภรใบลาน

ใบลานเปนวสดธรรมชาตอยางหนงทมนษยรจกและนามาใชบนทกเรองราว วถชวต

เหตการณทเกดขน ความเชอ ประวตศาสตรและศลปวทยาการ ตลอดจนองคความรตางๆ เพราะใบลานม

ความทนทาน สะดวกในการเกบรกษา และงายตอการจารหรอบนทกขอความตางๆ ลงบนใบลาน จาก

หลกฐานทพบในปจจบน คมภรใบลานทมอายเกาแกทสด คอ คมภรใบลานชอ “ตงสนบาต” จารเมอ จ.ศ.

๘๓๓ (พ.ศ. ๒๐๑๔) จารดวยอกษรลานนาภาษาบาล พบทวดไหลหน อาเภอเกาะคา จงหวดลาปาง ชาว

ลานนาไดสบทอดวธการนาใบลานมาตมและใชบนทกความร เรองราวตางๆ ตงแตอดตมาจนถงปจจบน แมจะ

ไมไดพบเหนไดงายนกเหมอนในอดต แตความรเหลานยงคงมและสบทอดกนอยในปจจบน

๑. การคดเลอกใบลานและการตมใบลาน ชาวลานนาจะคดเลอกใบลานทมอายและขนาดท

เหมาะสมมาตม นยมเอาใบลานกานท ๒-๓ จากยอดของตนลานลงมาเพราะถอวาใบลานไมออนหรอแกเกนไป

ชาวลานนาจะตมใบลานในชวงฤดหนาวเทานน (พฤศจกายน-กมภาพนธ) เมอตดใบลานมาแลวกกรดใบลานให

หลดจากกาน ใบลานใบหนงๆ จะกรดออกมาแลวคดเลอกใบลานทมขนาดความกวางอยางนอย ๑ นวขนไป

สวนหวของใบลานทกรดมาแลว จะพบครงแลวใชมดปาดใหเปนรขนาด ๑ เซนตเมตร เมอกรดใบลานจากกาน

จนหมดแลว ใชตอกรอยใบลานแผนแรกไว แลวมวนใบลานใหเปนกอนวงกลมไปเรอยๆ เมอมวนใบแรกเสรจก

สอดสวนหวของใบลานตอๆ ไปไวใตปลายของใบลานแผนแรกแลวมวนตอไปเรอย ทาอยางนไปจนไดมวนใบ

ลานทมจานวนใบลานประมาณ ๔-๕ ใบ แลวใชตอกทรอยใบลานใบแรกมดมวนใบลานไว

๑๓

เมอมวนใบลานจานวนตามทตองการแลวกนาเอามวนใบลานเหลานนไปตมในกระทะหรอปบ โดยใช

ไฟไมออนหรอแรงเกนไป ตมประมาณ ๑ วน โดยใสมะขามลงไปพอประมาณเพอทาใหใบลานมสขาวเหลอง

ทงไว ๑ คน หลงจากนนนาเอาใบลานทตมเสรจแลวมาแกะออกลาง นาไปตากกลางแจงใหไดรบแดดและ

นาคาง ๒-๓ วน หรอรอใหใบลานนนแหงสนทดแลว (จานวนวนขนอยกบสภาพอากาศดวย) เมอใบลานแหง

สนทดแลวนาใบลานตากนาคางไว ๑ คน แลวนพมามวนใหเปนกอนกลม โดยมวนกลบอกดานหนง เพอดด

ไมใหใบลานบดหรองอ เพอรอการคดแยกขนาดและเขากบตอไป

๒. การคดแยกขนาดและการเขากบ การคดแยกขนาดใบลาน จะแยกเปน ๒ ลกษณะ คอ

แยกตามความกวางของใบลาน และแยกตามความยาวหลงจากทแยกขนาดความกวางเสรจแลวโดยการทาไม

ประกบทมขนาดความยาว ๔๕-๕๐ เซนตเมตร กวาง ๔-๖ เซนตเมตร หรอตามขนาดทตองการ โดยตองหนา

ประมาณ ๑-๓ เซนตเมตร เพราะวาจะตองนาไมประกบไปมดแลวหนบใหแนน ถาไมประกบบางเกนไปอาจจะ

บดหรอหกได

ไมประกบสาหรบหนบใบลานนนนยมเจาะรทไมประกบ ๒ ร (ความกวางประมาณ ๐.๕ เซนตเมตร)

โดยเวนระยะจากดานซายและขวาเขามา ๑๕-๒๐ เซนตเมตร นาไมไผมาเหลาใหกลมทาปลายแหลมไวหนง

ดานเสยบเขากบรทงสองของไมประกบแผนหนง ใหสวนทแหลมยนออกมาสาหรบนาใบลานมากดทบลงไปตาม

ขนาดของไมประกบนน ถาใบลานยาวกวาไมประกบกตดออก ทาอยางนไปจนหมดใบลานทเตรยมไวแลวนาไม

ประกบอกแผนหนงมาประกบไว หลงจากนนใชมดทคมตดใบลานสวนทเกนไมประกบออก แลวใชกบไสไม

หรอกระดาษทรายละเอยดขดใหขอบหรอสนใบลานเรยบเสมอกน แลวนาไปเขาเครองบบอดเพอทาใหใบลาน

เรยบและเปนแผนตรง (หรอทาโครงไมสาหรบตอกลมเพออดใบลานใหแนน) โดยทงไวอยางนอย ๑ เดอน หรอ

ทงไวจนกวาจะถงเวลานาใบลานนนมาจาร

๓. การจารใบลาน ใบลานทเขากนแลว เมอจะนามาจารตองทาเสนบรรทดกอน โดยใชทดด

เสนบรรทด (ชาวลานนาเรยกวา “ทดดเสนประทด”) ซงเปนโครงไมสเหลยมมชองวางตรงกลาง ขาดความ

กวางและยาวกวาใบลานเลกนอย ใชตะปขนาดเลกประมาณ ๔-๕ ตว ตอกทสวนหวและทาย โดยเวนระยะ

ประมาณ ๑ เซนตเมตร แลวใชดายขงระหวางตะปทงสองดาน

การดดเสนบรรทดลงบนแผนใบลานนนนยมทาใหเปนเสน ๔-๕ เสน (หรอตามขนาดของใบลาน) โดย

ใชเขมาผสมนามนมะพราวหรอนามนยางมาทาตรงเสนดาย นาไปทาบกบใบลานแลวหยบเสนดายทแนบกบ

ใบลานขน เมอปลอยมอจะเกดเปนรอยเสนบรรทดสดาตดกบใบลาน การดดเสนประทดจะดดเปนเสนให

เหลอมกนเลกนอยระหวางใบลานทงสองดาน เพอปองกนใบลานทะลเปนรอยเวลาจาร การดดเสนประทดจะ

ดดเปนเสนใหเหลอมกนเลกนอยระหวางใบลานทงสองดาน เพอปองกนใบลานทะลเปนรอยเวลาจาร

สวนการจารนนจะใชเหลกจาร ทดามทาดวยไม ลกษณะคลายกบปากกาดามใหญ แตสวนปลายทเปน

เหลกแหลมจะฝนใหคมพอประมาณ เวลาจารจะใชสวนปลายทคมจารตวอกษรพอใหเปนรอยโดยใช

นวหวแมมออกขางหนงประคองเหลกจารไวเสมอ เมอจารเสรจแลวจะใชเขมาจากควนไฟผสมกบนามนยางลบ

ผานรอยทจารใหเขมาตดกบเนอเยอใบลานทถกขดเปนรอย จะทาใหเหนรอยนนเปนสดาชดเจนขน จากนนใช

แกลบหยาบหรอเมดทรายรอนขดใบลานใหสะอาด การลบหมกหรอขดทาความสะอาดใบลานจะตองลบหรอ

๑๔

ขดไปทางเดยวเสมอ หากลบหรอขดยอนไปมาอาจทาใหใบลานหกได เสรจแลวจงนาไปเขากบอกทหนงเพอ

ตกแตงทาชาดหรอรก แลวแตงแตมลวดลายดวยแผนทองไดตามตองการ

ลกษณะการจารใบลานดวยอกษรลานนานน จะจารตวอกษรหอยใตเสนบรรทดทขดไว โดยจะมพบมอ

(สาหรบรองมอเวลาจาร) ซงจะทาแลวแผนไมและทาทสาหรบสอดใบลานทจะจารไวไมใหหลดหรอเลอนขณะ

จาร การจารใบลานจะจารทงสองดาน

เวลาจารนยมเวนระยะจากขอบใบลานดานซายและขวาประมาณ ๒-๓ เซนตเมตร หากเปนลาน ๔

(ทาเสนบรรทดสาหรบจารไว ๔ เสน เพอจาร ๔ บรรทด) แถวแรกและแถวท ๔ จะจารไปตลอดความยาวของ

ใบลาน สวนแถวท ๒ และ ๓ จะเวนระยะจากรทเจาะกลางใบลานประมาณ ๑.๕-๓ เซนตเมตรทง ๒ ร แตหาก

เปนลานททาเปน ๕ บรรทด จะเวนระยะจากรตรงกลางในแถวท ๒, ๓ และ ๕ หรอเฉพาะแถวท ๓ กได

ใบลานทจารสวนเนอหาแตละแผนจะเขยนตวเลขหรอตวอกษรบอกลาดบของใบลานไวดานหลง โดย

ม ๒ ลกษณะ ดงน

การใชตวเลข จารตวเลขเรยงลาดบตงแต ๑ ๒ ๓ ๔ ๕... ไปจนหมดผก ซงจะใชตวเลขโหรา หรอ

ตวเลขในธรรมแบบใดกได

การใชตวอกษร มทงตวอกษรเดยวๆ คอเรมตงแต ก ข ค ฅ ง จ ฉ ช ซ ญ ฏ ฐ ด ฒ ณ ป ผ พ ภ ม ย

ร ล ว สส ห ฬ อ (หรอเรมตงแต อ อา อ อ อ อ เอ โอ กอนกได) และการประสมอกษรทเปนพยญชนะกบสระ

โดยจะเรมตงแต ก ตน กา ก ก ก ก เก แก ไก โก ก ก-ปลาย ข-ตน ขา ข ข ข ข เข แข ไข

โข ข ข-ปลาย... เปนตน

คมภรใบลานทพบอยทวไปนนมกจะมจานวนหนาลานทไมเทากน ผจารนยมจารใหจบเรองหรอจบ

ตอน (ในกรณทมหลายผก) ไมวาจะมเนอหาสนหรอยาวและบางครงกมการเขยนตวเลขหรอตวอกษรบอก

ลาดบหนาตอเนองกนไปจนจบเรองหรอเนอหา

การนบจานวนหนาลานนน คาวาคมภรใบลาน ๑ ผก มจานวน ๒๔ หนาลาน หากคมภรใบลานผกนน

มจานวนมากกวา ๒๔ หนาลาน แตไมจดเปนผกใหม เชน คมภรใบลานผกนนม ๓๐ หนาลานจะเรยกวา ๑ ผก

๖ หนาลาน และเรยกเครองหมายหรอตวเลขลาดบใบลานวา “องกา”

การจารใบลานองใชความอดทนและความตงใจ ผจารนอกจากจะไดบญจากการถวายคมภรใบลาน

แลว ยงไดรบความรจากเรองทจารหรอคดลอกอกดวย เพราะการจารคดลอกจากตนฉบบเดมนน ผจารตอง

อานขอความจากตนฉบบแลวจาขอความนนมาจารลงในใบลานของตน เมอจารเสรจตองอานตรวจดวาจารตก

หรอผดจากตนฉบบหรอไม

นอกจากนน ยงเปนการฝกความอดทน และฝกสมาธไปดวยเพราะการจารใบลานนนขณะลากเสนจะ

ฝดเลกนอย เมอจารผดไมสามารถลบได (หากจารผดจะทาเครองหมายหรอนาสมาปายทบไว หากจารตกหลน

ไปกจะแทรกคาทจารกตกไปไวดานบนหรอลางบรรทด ซงจะดไมสวยงาม)

๔. การตกแตงคมภรใบลาน นยมเอาชาดหรอรกมาทาตรงขอบหรอสนของใบลาน แลวทาเปน

ลวดลายตางๆ ดวยแผนทองคาเปลว บางครงอาจจะทาขณะทเขากบในครงแรกกได คมภรใบลานทจารเสรจ

๑๕

แลวจะนามารอยใหเขากนเปนผก โดยใชเชอกหรอดายทฟนใหเปนเสนยาวมารอยใบลานตรงรดานซายมอ

แลวผกเงอนมวนดายนนพนรอบใบลานผกนนแลวเหนบเงอนไว

หากคมภรใบลานเปนชดเดยวกนหรอมหลายผกเวลาเขากบจะไมมวนเชอกหรอดายนนรอบใบลาน

แตจะปลอยออกมาเพอไมใหเชอกหรอดายนนกดทบใบลานจนเปนรอยเพราะเวลาเขากบจะตองมดคมภรใบ

ลานเหลานนใหแนน โดยเหลาไมไผใหกลม ขนาดพอดกบรไมประกบและใบลาน สอดไมไผเขาไปทงสองรแลว

ตดสวนทเกนออกเพอยดคมภรใบลานใหตดกบไมประกบ

ไมประกบทใชหนบใบลานเวลาเขากบนนจะหนากวาไมประกบทนามาหนบใบลานทจารแลว ไม

ประกบทนามาหนบใบลานทจารแลวอาจเปนแผนไมประกบคมภรใบลานกมมวาจา นยมตกแตงใหสวยงามเปน

พเศษ

การเกบรกษาคมภรใบลาน

คมภรใบลานทมผจารหรอถวายไวตามวด จะถกเกบรกษาโดยหอหรอมดแลวนาไปใสหบ

ธรรมในหอธรรม (หอไตร) หบธรรมเปนหบไมรปทรงตางๆ ทมการตกแตงลวดลายตางๆ ไวอยางสวยงาม

สวนมากจะทาเปนรปทรงสเหลยม มฝาเปด-ปด ดานบน

หอธรรมทเปนทเกบหบธรรมและคมภรใบลานนนนยมสรางเปนอาคารสงมลกษณะมดชด

เพอปองกนนก หน คางคาว มด และสตวอนๆ เขาไปทารงซงจะสรางความเสยหายใหกบคมภรใบลานได บาง

แหงจะสรางหอธรรมไวกลางสระนาแลวทาบนไดหรอสะพานชวคราวทจะพาดเมอตองการเขาไปในหอธรรม

เทานน ถาเสรจธระตองชกออกเสมอ ถอเปนภมปญญาในการเกบรกษาคมภรใบลานทบนทกพระธรรมคาสอน

ของพระพทธเจาซงเปนศาสดาของพระพทธศาสนา

องคประกอบของคมภรใบลาน

คมภรใบลาน ๑ มด หรอ ๑ กบ หมายถง คมภรใบลานจานวนหลายๆ ผก ทจดอยในชด

เดยวกน หรอสรางขนพรอมกน อาจมหลายเรองหรอเปนเรองเดยวกนกได แตเมอมการถวายหรอจดเกบแลว

จะมดและหอเขาดวยกน คมภรใบลานแตละมดหรอกบจะมองคประกอบ ดงน

๑. บญชก คอ แผนปายทบอกชอคมภร ชอผจารหรอผถวาย วนเดอนปทถวาย จานวนผก

และคาอธษฐานตางๆ วสดทนามาทาบญชก ไดแก แผนไม งาชาง แผนทองเหลอง หรอแผนโลหะอนๆ ทม

ลกษณะเปนแผนเรยวยาว นยมประดบตกแตงดวยแผนทอง แกะสลก หรอประดบดวยกระจกสตางๆ สวนหว

เจาะใหเปนร สาหรบรอยเชอกเพอใชพนผาหอคมภรใหเปนมด

๒. ผาหอคมภร ใชหอเพอรวมคมภรใบลานเรองหรอชดเดยวกนไวไมใหแยกจากกน มทงท

เปนผสขาวธรรมดาและผาทมลวดลายตางๆ บางผนถกหรอทอผาหอคมภรโดยสอดแผนไมไผไวดานในสาหรบ

หอคมภรใบลานทมจานวนผกนอย

๓. คมภรใบลาน หมายความถงใบลานทจารแลว จะเรยกหรอนบคมภรใบลานเปน “ผก” ซง

แตละมดจะมจานวนกเรองหรอกผกกได และในแตละผกกมจานวนใบลานไมทากน ตวใบลานจะมร ๒ ร ซงจะ

๑๖

ใชเชอกเสนเลกๆ (สายสยอง) รอยรดานซายแลวผกสวนปลายเพอไมใหใบลานแยกออกจากกน นอกจากใช

เชอกในการรอยใบลานแลวยงพบการนาเสนผมมาฝนปนกบเสนดายเพอใชรอยใบลานดวย คมภรใบลานแตละ

ผกจะมสวนประกอบตางๆ ดงน

(๑) หนาทบลาน หมายถง ใบลานแผนแรก (หนาทบเคลา) หรอแผนสดทาย (หนาทบปลาย)

นยมจารชอคมภรและลาดบผก

(๒) เนอธรรม คอ ใบลานสวนทจารเนอหาโดยตรง หากเปนคมภรใบลานทจารเรองเกยวกบ

หลกธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนามกขนตนดวยคาวา “นโม ตสสตถฯ” ในคมภรใบลานผกแรกหรอทกๆ

ผก เวลาจบแตละผกจะลงทายดวยคาวา “นฏฐต กรยา สงวณณนาวเสส จาหองเหต...(ชอเรอง)...ผกถวน...ค

บงคมสมเรจสระเดจแลวเทานกอนแล” หรออาจจะจบดวยเครองหมายตางๆ แลวบอกลาดบผกไว เชน “มงคล

สตตผกตน แลวเทานกอนแล” แลวจารเนอหาตอไปในผกถดไปกได (สวนมากจะเปนคมภรใบลานทจารดวย

อกษรลานนา ภาษาบาล) หากเปนตารายา หรอเนอหาเกยวกบความร และความเชออนๆ อาจจะขนตนดวย

“นโม ตสสตถฯ” หรอคาอนๆ กได เชน “สรสวสสด ทนจกจาดวย...” หรอ “ทนจกจาดวย...” เปนตน

(๓) อวสานพจน คอ ขอความในสวนทายของคมภรใบลานหลงจากทจารเนอหาแลว

ขอความทเรยกวาอวสานพจนนเปนสวนทผจารสามารถเขยนขอความอะไรกได โดยทวไปแลวนยมจาร

ขอความทบอกถงวนเวลาทจารเสรจ ชอของผจาร เจาศรทธาจางวาน สถานทจาร และคาอธษฐานซงอาจเปน

ภาษาบาลหรอภาษาลานนา หรอทงสองอยางกได เชน

“จฬสกกราชะได ๑๒๔๐ ตว ขาลสนากมโพชภไสร เขามาในวสสานอตต อาสาฬหมาส พทธ

วาฬไถงไทยภาสาวาปลเปกย เดอน ๑๐ แรม ๑๐ ฅา เมงวน ๔ ไทยกาเหมา อห นาม พนทาภกข เขยนปลาง

เมออยอารามธปตวดชางเฅยนแกวกวางทาทางหนองปลาไน หนเพยบนพพ ปรสรพระนคอรพงคเชยงใหมวน

นนแล ขอเปนปจจยแกขาตอเทารอดนพพานแดเทอะ นพพาน ปจจโย โหต โน นจจ”

ขอความทายใบลานบางผก ผจารไดบอกถงอารมณและความรสกของตน หรอกลาวตาหนตนเองวา

จารไดไมสวย หรอบอกเหตการณทสาคญไว เชน

“ปญารสส เขยน ตวบสเลงหลาย เหตวาลางเมอคหมน ลางเทอคครานแลนายเหย คอยพจ

จรณาไพเทอะเจาเจาทไหวเหย ทตกคตก ทเหลอคเหลอแลนายเหย...”

“ตวขาชอวาทไชยลงกา เปนทบไดสกวสสาเทอ ตวหนงสอขาบงามหลายแล ขอพทแล

พระหนอยทงหลายพจจรณาดถๆ เทอะ ตวหนอยคเทาตาไก ควใหยคเทาตาควาย เหตบเคยชนานหลายแล”

“เขยนแลวเดอน ๑๑ ขน ๗ ฅา วน ๒ ปรปณณาแลวยามเทยงวน วนนนแล ภกขเขยนดวย

ตนเอง สกกะ ๑๒๙๑ ตว ปลกดไว เดอน ๑๑ ปลนขน ๓ ฅา วน ๗ ยามตดฅา แผนดนไหวฅกใหญ หมายไว

เปนสาคญแล”

การสารวจคมภรใบลาน

๑๗

การสารวจคมภรใบลาน หรอการคดธมม เปนงานดานการสารวจและอนรกษคมภรใบลานท

เกบรกษาไวตามวดหรอสถานทตางๆ เพอใหทราบจานวนชอเรอง ตลอดจนถงสภาพคมภรใบลานเพอซอมแซม

และเกบรกษาใหเหมาะสม

คมภรใบลานจานวนมากมายทมอยในปจจบน บางแหงไมไดรบการดแลเอาใจใสเทาทควร

หากปลอยทงไวเปนเวลานานอาจถกทาลายจากหน มอด ปลวก ฯลฯ ตลอดจนถงความรอนและความชนเมอ

เกบไวในสถานททไมเหมาะสมกเปนสาเหตหนงของการผพงของคมภรใบลาน

การเกบคมภรใบลานในหบธรรมเปนเวลานานทาใหใบลานหมดอายเรวขน เพราะไมไดสมผส

กบอากาศภายนอกและถกกดทบเปนเวลานานๆ มสวนทาใหใบลานงอหรอเสยหายได การสารวจและการ

อนรกษซอมแซมกเปนการยดอายของใบลานอกทางหนงดวย ทผานมามนกวชาการ หนวยงาน และ

สถาบนตงๆ เชน ดร.ฮารลด ฮนดอส, อ.สงฆะ วรรณสย, อ.สมหมาย เปรมจต, สานกสงเสรมศลปวฒนธรรม

มหาวทยาลยเชยงใหม และสถาบนวจนสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม ไดสารวจทาทะเบยนและถายไมโครฟลม

คมภรใบลานตามวดตางๆ ในเขตภาคเหนอตอนบนแลวจานวนหนง หลงเสรจสนโครงการสารวจดงกลาวแลว

ไดมการจดพมพหนงสอรายชอคมภรใบลานทไดสารวจเสรจแลว ซงนบเปนประโยชนอยางยงตอนกวชาการ

และผสนใจทวไป และยงเปนการกระตนใหพระภกษสามเณรใหความสาคญกบการเกบรกษาคมภรใบลานมาก

ขน แตอยางไรกตามยงคงมคมภรใบลานอกจานวนมากมายมหาศาลในวดตางๆ ทวภาคเหนอทยงไมไดรบการ

สารวจมากอน ถาปลอยทงไวกอาจจะถกทาลายหรอเสยหายไป

ลาดบขนตอนของการสารวจคมภรใบลาน

การไปสารวจคมภรใบลานตามสถานทตางๆ คณะผสารวจตองตดตอประสานงานกบเจาของ

สถานทหรอผดแลรกษาคมภรใบลานนนเสยกอน เพอปองกนความเขาใจผดและเพอประสานความรวมมอใน

ดานตางๆ นอกเหนอไปจากนนแลว สงทสาคญประการหนงคอควรใหเจาของสถานท ผดแล และชาวบานใน

ทองทนนมสวนรวมใหมากทสด เพราะการสารวจทไดรบความรวมมอจากบคคลดงกลาวมผลตอการดแลรกษา

และใชประโยชนหลงจากเสรจสนการสารวจแลว กลาวคอ ควรใหเจาของสถานทและชาวบานไดรถงคณคาของ

คมภรใบลานและพบสาเหลานนในฐานะทเปนเอกสารโบราณ เปนแหลงความรภมปญญาของบรรพบรษของ

ตนทควรอนรกษและสบทอดเอาไว คมภรใบลานทมอยตามวดตางๆ สวนมากจะไมไดจดใหเปนระเบยบหรอ

หมวดหม บางผกแยกออกจากกบหรอมด บางผกตวใบลานแยกออกจากกนเพราะสายสยองทใชรอยใบลาน

ขาดหรอหมดอายการใชงาน ดงนนการทางานตองดาเนนไปอยางมขนตอน ซงสามารถสรปได ดงน

(๑) การรวบรวมคมภรใบลานและพบสาทงหมดในวดหรอสถานทททาการสารวจ เพอตรวจด

จานวนคมภรใบลานทตองสารวจ และวางแผนในการดาเนนงานใหเหมาะสมวาจะตองใชระยะเวลาและ

บคลากรเทาใด

(๒) แยกคมภรใบลานในมดหรอกบทครบชดไวตางหากจากคมภรใบลานอนๆ การจะดวามด

หรอกบนนครบชดหรอไม สามารถดไดจากจานวนทบอกไวในบญชก หรอตรวจดลาดบผกวาเรยงลาดบครบ

หรอไม แลวตรวจดวาคมภรใบลานผกสดทายนนวาจบหรอยง

๑๘

(๓) นาคมภรใบลานทไมครบชดมาจดเรยงเพอหาผกทเปนชดเดยวกน โดยนาเอาคมภรใบ

ลานทงหมดมาเรยงกน โดยมขนตอนดงน

๑. เรยงตามความยาวของใบลานเพอจาแนกกลมตามความยาวเพราะวาใบลานทนามา

จารจะมขนาดความยาวทตางกน

๒. ตงสนคมภรใบลานทงหมดขนเพอแยกชดตามสและลวดลายทปรากฏตรงสนคมภร

๓. ตรวจนบจานวนผกและเนอหาในคมภรใบลานวาครบหรอไม หากครบกหอหรอมดไว

ชวคราวแลวนาไปจดอยในกลมทครบชดแลว

๔. แยกคมภรใบลานทไมเขาชดกนไวเปนอกสวนหนงโดยเฉพาะ

(๔) ทาความสะอาด ซอมแซม บนทกขอมล จดหมวดหม และมดหรอหอคมภรใบลานเพอ

นาไปเกบใยสถานททเหมาะสม

(๕) สรปบญชรายชอของคมภรใบลานและพบสาเหลานน โดยอาจทาไวทงบญชรายชอ

ตามลาดบมด บญชรายชอตามชอเรองเอกสารเรยงตามลาดบอกษรและบญชรายชอตามลาดบหมวดหม

เอกสาร

การบนทกขอมลจากคมภรใบลาน

การบนทกขอมลจากคมภรใบลาน ในการสารวจแตละครง หากบนทกรายละเอยดมากเทาใดกจะม

ประโยชนตอเจาของ ผสารวจ และผสนใจศกษาคนความากเทานน เพราะการทาทะเบยนจะทาใหทราบ

จานวนและชอเรองของเอกสารทมอย สวนขอมลอนๆ กจะบอกถงชอเอกสาร ชอผจาร ขอความทายใบลาน

เพอเปนขอมลเบองตนสาหรบผสนใจทจะศกษา การใชแบบสารวจในครงนจะใชแบบสารวจทปรบปรงจาก

แบบสารวจของโครงการสารวจคมภรใบลานของสานกสงเสรมศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม เพอ

ความสะดวกและเหมาะสมในการทางาน (ดเรก วชรญาโณ,พระ. ๒๕๔๕:๑๔-๒๒) ซงผวจยเหนวามความ

ละเอยดเพยงพอ ดงน

ตวอยางแบบสารวจคมภรใบลานและพบสา

เลขทะเบยน______________________________

สารวจเมอวนท_______/________/_________

สถานท________________________________________________________________________

ชอเรองเอกสาร__________________________________________________________________

หมวด_________________________________________________________________________

หนาทบเคลา____________________________________________________________________

บญชก________________________________________________________________________

หนาทบปลาย___________________________________________________________________

จานวน______________หนา จารหนาละ________________บรรทด

อกษร_____________________ภาษา___________________________

๑๙

ลกษณะเอกสาร ( ) ใบลาน ( ) พบสา ( ) อนๆ____________

สภาพเอกสาร ( ) ดมาก ( ) ด ( ) ชารด ( ) ชารดมาก

การซอมแซม ( ) ทาความสะอาด ( ) ซอมสายสยอง ( ) ซอมตวใบลาน

ขอความทายใบลาน (อวสานพจน)___________________________

จาร/เขยน เมอ จ.ศ.___________พ.ศ._______________ป (ปหนไท)____________

หมายเหตและขอสงเกตของผสารวจ_________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

ชอผสารวจ_______________________________________________

จากแบบสารวจดงกลาวน ผสารวจตองบนทกขอมลใหครบถวนเพอนาไปเปนฐานขอมลในการทา

ทะเบยนเอกสารและบญชรายชอตอไป การบนทกขอมลมวธการและคาอธบายประกอบตามลาดบ คอ

๑. เลขทะเบยน คอ เลขทบอกลาดบทของเอกสารทสารวจ (ตามลาดบผก) โดยเขยนอกษรยอของ

สถานท เครองหมายทบ (/) และตามตวเลข โดยเรมตงแต ๑ ๒ ๓... (หรอ ๐๐๑ ๐๐๒ ๐๐๓...) ไปเรอยๆ จน

ครบหมดทกผกทมอย เชน กม/๑๗ (หมายความวา เปนคมภรของวดกาศเมฆ ลาดบท ๑๗) เปนตน

๒. การบนทกวนทททาการสารวจ จะเปนขอมลทใชในการสรประยะเวลาในการดาเนนงาน และเปน

หลกฐานอางองอนๆ ซงผสารวจควรเขยนใหคราบถวน เชน ๒๕/กรกฎาคม/๒๕๕๒ เปนตน

๓. สถานท หมายถงแหลงทอยของเอกสาร เพอเปนแหลงขอมลอางองถงเอกสารวาเปนของวดหรอ

สถานทใด หากเปนเอกสารสวนตวของบคคลใดกใหบอกชอเจาของ และทอยไวโดยละเอยด

๔. ชอเรองเอกสาร คอ ชอของคมภรใบลานหรอพบสาทสารวจ หากมจานวนหลายผก ควรบอก

ลาดบผกของคมภรใบลานเรองนนๆ ดวย โดยผสารวจสามารถหาชอเรองเอกสารไดจากสวนตางๆ ของคมภร

ใบลานแตละเรอง ดงน

๔.๑ หนาทบธรรม (หรอหนารบธรรม) ทงหนาทบเคลาและหนาทบปลาย โดยปกตแลวผจาร

มกจะบอกชอคมภรไวในสวนของหนาทบ มกจะจารวา “หนาทบเคลา.....ผก.....แล” หรอ “หนาทบปลาย.ผก

....แล” เปนตน

๔.๒ ดานซายของคมภรใบลานใบแรก (สวนทเปนเนอหา) ซงผจารอาจจะบอกชอของเรอง

ของคมภรใบลานนนไว

๔.๓ ขอความทายใบลาน คอ ขอความทผจารไดจารตอทายจากเนอหาของคมภรใบลานเรอง

นนๆ (หลงจากคาวา “คบงคมสมเรจสระเดจ”) สวนมากจะบอกชอของคมภรกอน หรอบางครงผจารจะบอก

ชอของตนและชอเรองของคมภรใบลานนนน

๔.๔ บญชก คอ แผนไมหรอแผนโลหะทตดมากบมดหรอกบคมภรใบลาน ซงมกระบถงชอผ

จาร และชอคมภรใบลานในมดนนวามเรองอะไรบาง ซงขอมลนจะชวยใหบนทกชอเรองเอกสารในกรณทไม

ปรากฏในสวนอนๆ ของคมภรใบลานผกนนๆ ได

๒๐

๔.๕ หากไมสามารถหาชอของคมภรจากหนารบธรรม ดานซายของใบลานทเปนเนอหาแผน

แรก และอวสานพจนได สามารถหาชอเรองคมภรใบลานไดจากสวนทายของเนอหา เพราะบางครงจะสรป

เรองและบอกชอของคมภรนนไว

หากคมภรใบลานดงกลาวไมจบในเรอง คอ ไมมการสรปทาย ผสารวจควรอานคมภรใบลาน

ผกแรกของเรองนนเพราะบางครงกมการกลาวชอไวในสวนนนดวย หากผสารวจไมสามารถหาชอของคมภรใบ

ลานจากสวนตางๆ เหลาน ควรปรกษากบผอนทมความรกอน ถายงไมสามารถวนจฉยได ตองเขยนขอสงเกต

หรอขอสนนษฐานไวใน “หมายเหตและขอสงเกตของผสารวจ” ลงในแบบสารวจดวย

๕. หมวด หมายถง หมวดหมของเอกสาร โดยการสารวจแตละครงนนผสารวจควรมขอตกลงในเรอง

การจดหมวดหมเอกสารไวกอน โดยผสารวจตองมความเขาใจวธการแบงหมวดหมนนดวย เพราะการแบง

หมวดหมเอกสารจะทาใหทราบถงเนอหา และประเภทของคมภรใบลานทสารวจแลว

๖. บญชก หมายถง แผนไม แผนโลหะ หรอวสดอนๆ ททาเปนปายเพอบอกชอคมภร จานวนผก ชอ

ผสราง วนเดอนปทสราง และคาอธษฐานตางๆ ซงการสรางคมภรใบลานเปนมดหรอกบนน มกจะมการทาบญ

ชกตดไวเพอสะดวกในการคนหา ซงผสารวจอาจจะสามารถนาขอมลในบญชกไปบนทกขอมลเกยวกบชอเรอง

จานวนผก ชอผสราง และวนเดอนปทสราง ไดหากไมปรากฏในคมภรใบลานผกนนๆ ผสารวจควรบอกลกษณะ

วสดทใชหรอลกษณะอนๆ ทเหนวาจาเปนในแบบสารวจดวย

๗. หนาทบเคลา หมายถง ใบลานแผนแรกของคมภรใบลานแตละผก ผสารวจตองบนทกขอความท

ปรากฏอยในหนาทบเคลาดวย ซงบางครงเรยกวา “หนาทบเคลา” หรอ “หนารบใบเคลา” เปนตน ตามปกต

ผจารมกจะบอกชอและลาดบผกของคมภรใบลานนน บงครงกบอกชอผจาร หรอขอความอนๆ

๘. หนาทบปลาย หมายถง ใบลานแผนสดทายของผก ซงกมความสาคญและวธการบนทกขอมล

เหมอนกบหนาทบเคลา

๙. จานวนหนาลาน (หรอจานวนหนาของพบสา) ผสารวจตองบนทกจานวนหนาลานของคมภรใบ

ลานแตละผกโดยนบเฉพาะในสวนทเปนเนอหา (ไมนบหนาทบเคลา หนาทบปลาย ใบลานเปลา) เพราะจะทา

ใหทราบถงขนาดความยาวของเรองเพอเปรยบเทยบกบคมภรใบลานผกอนทมชอเรองเดยวกน โดยปกตแลว

คมภรใบลานแตละผก ผจารจะจารตวเลขหรอตวอกษรลาดบหนาไวดานซายหรอดานขวาของดานหลงใบลาน

๑๐. อกษร การบนทกขอมลเกยวกบตวอกษรทปรากฏในคมภรใบลานทสารวจนน แมวาโดยทวไป

คมภรใบลานลานนาจะจารดวยอกษรธรรมลานนา แตเนองจากลานนานนมการใชตวอกษรหลายระบบ คอ ม

ทงอกษรธรรมลานนา อกษรไทลอ อกษรไทใหญ สวนอกษรไทนเทศหรอตวขอมเมอง (มกจะจารหรอบนทก

วรรณกรรมประเภทโคลง) และอกษรฝกขาม (สวนมากใชบนทกหรอสลกลงแผนหน) การบอกลกษณะ

ตวอกษรจะทาใหทราบถงทมาของเอกสาร ชาตพนธของผจารซงจะมประโยชนตอการศกษาดานประวตศาสตร

อกษรศาสตร ฯลฯ ตอไป

โดยทวไปในสวนของเนอหามกจะจารดวยอกษรธรรม การใชอกษรอนๆ มกพบในหนาทบและ

ขอความทายใบลาน

๒๑

๑๑. ภาษา โดยทวไปภาษาทพบในคมภรใบลานนนจะม ๒ ภาษา คอ ภาษาลานนา (ไทยวน) และ

ภาษาบาล คมภรใบลานทจดอยในหมวดพทธศาสนานนจะแบงเปน ๓ ประเภท คอ

๑๑.๑ คมภรภาษาบาล หมายถง คมภรทเปนบทสวด คาถา หรอมเนอหาทเปนภาษาบาล

๑๑.๒ คมภรนสสย หมายถง คมภรทมลกษณะเปนการแปลภาษาบาลมาเปนภาษาลานนา

โดยนาเอาคาหรอคาถาภาษาบาลยกขนมากอนแลวแปลเปนภาษาลานนาสลบกนไปตลอดทงเรอง

๑๑.๓ คมภรโวหาร หมายถง คมภรทมเนอหาหรอดาเนนเรองดวยภาษาลานนา แตมการยก

ศพท คาถาหรอบทสวดภาษาบาลมาประกอบการดาเนนเรอง โดยนยมเรยกชอคมภรนนๆ ไปเลย หรออาจ

ขนตนชอดวยคาวา “โวหาร”

การแยกประเภทของภาษาทใชในคมภรใบลานนน ผสารวจตองตรวจดเนอหาทงหมดวาจดอยใน

คมภรประเภทใดจากทง ๓ ประเภท หากเปนคมภรทใชภาษาบาลตลอดทงผกหรอเกอบทงหมด ใหบนทกวา

เปนภาษาบาล แตหากจดอยในคมภรประเภทนสสยหรอโวหารแลว ใหบนทกวาเปนภาษาลานนา (หรอไท

ยวน)

๑๒. ลกษณะเอกสาร หมายถง ประเภทหรอลกษณะของวสดทใชบนทกอาจจะเปนใบลาน พบสา

หรอสมดขอย ซงผสารวจตอทาเครองหมาย “/” หนาประเภทของเอกสารนนๆ หากเปนวสดอนตองระบใน

ชอง “อนๆ” ใหชดเจน

๑๓. สภาพเอกสาร หมายถง สภาพความสมบรณของเอกสารวาอยในสภาพใด เพอบนทกเปน

หลกฐานประกอบการสารวจและดาเนนการในขนตอไป

๑๔. การซอมแซม หมายรวมไปถงการทาความสะอาดดวย เพราะคมภรใบลานบางผกมฝนหรอคราบ

สกปรกตดอย เพอยดอายของคมภรใบลาน ผสารวจตองทาความสะอาดตามความเหมาะสมของสภาพคมภร

ใบลานผกนนๆ เชน ใชผาธรรมดาเชดหรอลบฝนออก หรอใชแอลกอฮอลเพอเชดคราบสกปรกอนๆ หากคมภร

ใบลานผกใดมความจาเปนตองซอมแซมแลวผสารวจตองซอมแซมคมภรใบลานนนโดยดจากสภาพความ

เสยหาย

ในสมยโบราณหากคมภรใบลานหกหรอขาดวนไป มกใชใบลานมาซอมแซมโดยการเยบใหตดกน ถา

ทบตวอกษรกจารเพมตามตนฉบบ หรอใชทางมะพราวมาวางทาบแลวใชเขมและดายมาเยบตดกน หากสาย

สยองเปอยหรอขาด ควรเปลยนใหม นอกจากนน หากผาหอคมภรใบลานเกาหรอขาดกควรเปลยนใหมดวย

และจดทาผาหอคมภรสาหรบใบลานทยงไมม

๑๕. ขอความทายใบลาน หมายถง ขอความตางๆ ทปรากฏอยในสวนทายของใบลานหลงจากทจาร

เนอความตามคมภรนนๆ จบแลว กลาวคอ ถอเปนขอความทเปนสวนของผจารเอง ซงสวนมากจะบอกชอ

คมภร ชอผจาร วนเดอนปทจาร หรอชอผจางใหจาร (เจาศรทธา) สถานทจาร และคาอธษฐาน เปนตน

การจารขอความในสวนทายของคมภรใบลาน ถอเปนจารตนยมอยางหนงทมคณคาและความนาสนใจ

เพราะบางครงขอความในทายใบลานกแทรกความร สภาพเหตการณบานเมอง วถชวตของผคนในยคสมยนน

ดวย

๒๒

๑๖. ปทจาร การบนทกปทจารจะทาใหทราบถงอายของคมภรใบลานผกนนๆ โดยตองบอกทงปจล

ศกราช (จ.ศ.) ปพทธศกราช (พ.ศ.) และปหนไท

การหาปพทธศกราช และปจลศกราช

จลศกราช + ๑๑๘๑ = พทธศกราช

พทธศกราช - ๑๑๘๑ = จลศกราช

ผจารมกจะบอกปจลศกราชและบอกปหนไทกากบไวเสมอ ผสารวจตองบนทกชอปหนไทไว เพอใช

ตรวจสอบความถกตองของปทจาร

การตรวจสอบปจลศกราชกบปหนไท สามารถใชตารางตอไปน

๒๓

๒๔

๑๗. หมายเหตและขอสงเกตของผสารวจ การบนทกขอมลในสวนน ผสารวจควรบอกลกษณะท

พเศษอนๆ เชน ความสาคญของเนอหา อายของเอกสาร พบการใชอกขรวธพเศษ อกษรภาษาอน มลวดลาย

หรอรปภาพทนาสนใจ หรอขอสงสยในเรองชอเรองเอกสาร เปนตน

๑๘. ชอผสารวจ ผสารวจตองลงชอผสารวจดวยตวบรรจง เพอเปนหลกฐานวาใครเปนผสารวจ ซง

หากมขอสงสยเมอทาบญช หรอสรปผลการสารวจ ผทาบญชกสามารถซกถามเพอยนยนขอมลจากผสารวจ

จากรายชอทบนทกกากบไวได

การจดระบบขอมลคมภรใบลานลานนา แบงตามทสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม โดย

ผ.ศ. สมหมาย เปรมจตต และคณะซงไดรวบรวมคมภรโบราณทงใบลานและ “พบสา” หรอ “พบหนงสา” คอ

สมดขอยแบบลานนาและจารกชนดอน โดยนาใบลาน และ “พบสา”มาถายทาเปนไมโครฟลมเพอการอนรกษ

ไว โดยแยกหมวดหมของวรรณกรรมไดดงน

01 พระพทธศาสนา : Buddhism

01A พทธตานาน : Buddha’ s Legendary History

01B มหาชาตชาดก : Great Jataka Story

01C ทศชาตชาดก : Ten Jataka Stories

01D ชาดกทวไป : General Jataka Story

01๑E พระสตร : Suttanta Doctrine

01F พระอภธรรม : Abhidhamma Doctrine

01G พระวนย : Displinary Rules

01H ธรรมะทวไป : Religious Teachings

01I อานสงสตางๆ : Blessings

01J ทรรศนะเกยวกบจกรวาล : Cosmological View

01K ประวตพทธศาสนา : History of Buddhism

01L ตานานปชนยวตถ : Histiry of Sacred Objects

01M สาวกทมเชอเสยง : Famous Disciples

01N พยากรณเหตการณอนาคต : Prophercy

01O บทสวดและพธกรรม : Prayers and Rituals

01P พธกรรมสงฆ : Sangha Ceremonies

01Q เทพนยาย : Buddhist Myth

02 หมวดนทานพนบาน : Folk Tales

03 หมวดกฎหมายโบราณ : Customary Law

04 หมวดจรยศาสตร : Ethics

05 หมวดประวตศาสตร : History

๒๕

06 หมวดโหราศาสตร : Astrology

07 หมวดโคลงกลอน : Poetry

08 หมวดยาสมนไพร : Traditional Medicine

09 หมวดลทธพธกรรม : Rites and Rituals

10 หมวดไสยศาสตร : Magic

11 หมวดปกณกะ : Miscellaneus

๒. แนวคดและทฤษฎทเกยวของทางดานวรรณกรรม

วรรณกรรม เปนสงทมคณคาอยางยงตอคนในสงคม เพราะแสดงใหเหนถงความสามารถของคนใน

สงคม และสรางขนเพอคนในสงคมนน โดยมเอกลกษณเฉพาะทสะทอนความเปนทองถนนนๆ จากการศกษา

วรรณกรรมตานานลานนา ไดมผศกษาวเคราะหในแงมมทแตกตางกน กลาวคอ

ชาญวทย เกษตรศร อางถงใน วลกษณ ศรปาซาง (๒๕๔๑ : ๓) กลาวถงตานานวาเปนสมยหนงของ

ปรชญาประวตศาสตรไทย ดวยถอวาเปนผลงานของนกประวตศาสตรทเกยวพนกบพทธศาสนาอยางใกลชด

เรองราวของประวตศาสตรสะทอนถงอทธพลของพทธศาสนาในสงคมไทยในสวนนนและในกาลเวลาเชนนน

นอกจากน นาฏวภา ชลตานนท (๒๕๒๔) ไดแบงเนอหาของตานานออกเปน ๒ ฝาย คอ ตานานฝายวด และ

ตานานฝายเมอง ตานานฝายวดนนเปนผลงานจดบนทกของพระภกษหรอนกบวชในพระพทธศาสนา ผเขยน

มกจะยดถอศาสนาพทธเปนแกนกลาง แมในสวนทเกยวของกบกษตรย ราชวงศ และบานเมอง กจะอธบายวา

บานเมองและสถานททสาคญตางๆ นนเกดขนตามพทธทานาย มเนอหาทกลาวถงพทธศาสนาในอนเดยและ

ลงกา และอกสวนหนงจะเกยวของกบประวตศาสตรทองถน สวนตานานฝายเมองนน จดบนทกเรองราว

ปรมปรากงนทานพนบาน กลาวถงประวตศาสตรทองถนในลกษณะของการคดลอกกนตอๆ มา เนอหาจะเนน

เกยวกบเหตการณบานเมอง มนษย บรรพบรษ กษตรย ราชวงศ รวมทงความเปนมาของเมองและตาบลตางๆ

การจดแบงเนอหาของตานานเพอการศกษานน ยอมเกดจากทฤษฎ มมมองและทศนะของผศกษาเอง

เพอใหสอดคลองกบมมมองนนๆ

การศกษา วรรณกรรมตานานลานนา : การศกษาวธการสราง ของ วลกษณ ศรปาซาง (๒๕๔๑) ท

ไดศกษากลวธการแตงตานาน โดยศกษาวรรณกรรมตานาน จานวน ๖๙ เรอง จากวรรณกรรมตานานลานนาท

ปรวรรตหรอใชวธการเขยนทพมพเผยแพรแลว พบวาตานานลานนาหลายเรองมชอซากนและคาดวาเปนเรอง

เดยวกน สาหรบโครงสรางหลกของตานานทวไปนน สามารถกาหนดเปนองคประกอบหลกได ๓ สวน คอ แกน

เรอง ซงเปนใจความสาคญหลกทผแตงตองการนาเสนอเนอหาหลก เปนองคประกอบทชวยแสดงถง

ความสาคญใหแกแกนเรอง และเนอหารอง เปนองคประกอบทชวยเสรมใหตานานมความสมบรณยงขน

นอกจากน ยงมจารตนยมในการแตงดวย คอ จารตนยมประณามพจนและบนทกทายเรอง จารตนยมคาไหว

จารตนยมการยมเนอหาตานานและจารตนยมอนภาค ซงสามารถสรปจารตนยมในการเขยนตานานวามแบบ

แผนทปรากฏซาๆและถอปฏบตจนกลายเปนประเพณในการแตงตามลาดบตงแตตนจนจบ และทสาคญยงได

กลาวถงโครงสรางของตานานปชนยสถาน จานวน ๒๖ เรองวาประกอบดวยพทธเสดจ กลาวถงเรองเหต

ปรารภ ผตามเสดจ บคคลหรอสงททรงพบ การประทานพระธาต การรกษาพระธาต พทธทานาย กลาวถงเรอง

๒๖

พระพทธเจาทรงทานายวาเมอพระองคปรนพพานแลวจะมผนาพระบรมสารรกธาตมาบรรจเพมไว ณ ทบรรจ

เสนพระเกศานน และพทธสถาน คอเรองราวการสรางศาสนสถานหรอศาสนวตถตางๆ หรอการปฏสงขรณ ซง

มกมประวตศาสตรทองถนเขามาเกยวของดวย

นอกจากน ศวตา โนธายะ (๒๕๔๑) ยงไดศกษาวเคราะหวรรณคดพทธศาสนา เรอง ตานานเจดย

ชเวดากอง ในดานประวตความเปนมาของพระมหาเจดยชเวดากองจากตานาน รปแบบ กลวธการนาเสนอ

วเคราะหเนอหาในตานาน วเคราะหในเชงวรรณศลป และเชงสงคม ซงตานานเจดยชเวดากองเปนตานานพระ

บรมธาตทสาคญ อนเกดจากความศรทธาในพระพทธศาสนาของชาวมอญ จงไดสรางเจดยได ณ เมองรางกง

เพอระลกถงคาสอนของพระองค และเชอวาเจดยชเวดากองเปนทประดษฐานพระบรมธาตของพระพทธเจาท

เกาแกทสดในโลก และเปนทประดษฐานพระธาตของพระพทธเจาถง ๔ องค จงสะทอนใหเหนถงวถการ

ดารงชวตทางดานคานยม ความเชอ และประเพณของชาวมอญไดเปนอยางด

การวเคราะหตานานภาคเหนอเพอการสอนวรรณกรรมทองถน ของ วราภา เลาหเพญแสง (๒๕๔๕)

ไดวเคราะหตานานทมการบนทกเปนลายลกษณอกษร จานวน ๔ เรอง คอ ตานานสวรรณโคมคา ตานาน

สงหนวตกมาร ตานานจามเทววงศ-พงศาวดารเมองหรปญไชย และตานานพนเมองเชยงใหม และนาเสนอ

แนวทางการจดการเรยน การสอนตานาน เพอเปนขอเสนอแนะแกครสาหรบประกอบการสอนรายวชา

วรรณกรรมทองถน (ท ๐๓๕) การศกษาวรรณกรรมทกลาวมาแลวขางตน สวนใหญเปนการศกษาดานอกขรวธ

โครงสราง รปแบบและเนอหา คณคาเชงวรรณศลป และคณคาเชงสงคม ตลอดจนภาพสะทอนทางสงคมท

ปรากฏในวรรณกรรม เปนตน งานวจยเหลานสามารถเปนแนวทางในการศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภร

ใบลานลานนาไดเปนอยางด

ทผานมามการนาวรรณกรรมตานานมาศกษาวเคราะหในแงตางๆ เชน กตญ ชชน (๒๕๒๕) ได

ศกษา พระเจาเลยบโลกฉบบลานนา : บทวเคราะห โดยวเคราะหถงภมหลงทกอใหเกดการเขยนเรองขน

ตลอดจนเนอหาของเรอง ทกลาวถงการเสดจไปยงสถานทตางๆ ของพระพทธเจา และไดประทานเสนพระ

เกศาหรอประทบรอยพระพทธบาทไว แลวมพทธทานาย นอกจากนนกยงวเคราะหเนอหา สาระสาคญของ

แนวคดและปรชญาในการแตงวรรณกรรมตานานทางพระพทธศาสนาทผแตงสอดแทรกเอาไวดวย รวมทง

ความแพรหลายในอาณาจกรลานนาและอาณาจกรใกลเคยง

ขณะท เดวด เค. วยอาจ (David.K. Wyatt) อางถงใน วลกษณ ศรปาซาง (๒๕๔๑ : ๓) ไดแบงเนอหา

ของตานานไว ๓ ประเภท คอ ตานานทมเนอหาดกดาบรรพ เปนเรองเกยวกบเมองโบราณ เชน ตานานเชยง

แสน ตานานพนเมองเชยงใหม เปนตน ตานานทมเนอหาแบบ ประวตศาสตรสากล ตานานประเภทนเปนการ

เขยนประวตศาสตรแนวพทธศาสนา เชน ตานานจามเทววงศ ตานานมลศาสนา เปนตน แชละ ตานานปชนย

สถานและปชนยวตถ มเนอหาจดอยในกรอบของพทธศาสนาเนนเฉพาะเรองราวปชนยสถานและวตถตางๆ

๓. การอนรกษ ฟนฟ และปรวรรตเกยวกบคมภรใบลานลานนา

ความหมายของการอนรกษ

๑. ปกปองคมครอง หมายถงการเฝาระวงมใหสญหายจากการถกลกขโมย

๒๗

๒. ดแลรกษาใหคงสภาพ หมายถง การดแลเอาใจใสดวยประการตาง ๆ เชน ฉกขาด ขนรา บดงอ

เปนรอยขดขด แตกราว พงทลาย

๓. ลดอตราการชารดเสอมสภาพ ไดแก การควบคมอณหภม ความชน แสงสวาง ของอาคาร สถานท

ทจดเกบ จดแสดง เชน หอง ต

๔. ซอมแซม เสรมสรางความมนคงแขงแรง หมายถง การจดเกบหรอวางวตถใด ๆ หากไมแนใจวาจะ

ปลอดภย ตองหาวธปองกนไวกอนทจะเกดความเสยหายขน เชน วางวตถประเภทแตกงายอยาง

เครองปนดนเผา ตองหาผาสะอาด หรอกระดาษสาทเปนซาลาเปา หรอไสกรอก มารองรบ ปองกนการ

เคลอนท และตกแตก

๕. แกปญหาและปองกนการชารดเสอมสภาพ หมายถง เมอเกดความเสยหายแกวตถอาจจะมาหรอ

เพยงเลกนอยกตาม ตองรบแกปญหาเพอปองกนมใหลกลามไปมากกวาน เชน เกดแผนดนไหวทาใหเจดยทรด

หรอมรอยแตกราว กตองบรณะซอมแซมใหแขงแรงถกวธและโดยผร ผเชยวชาญ เพอปองกนการพงทลายท

อาจเกดขนในอนาคต หรอ หนงสอหายาก หรอคมภรใบลานฉกขาด ถกแมลงกดกน หากซอมไดกตองซอม ไม

โยนทง หรอปละละเลยจนเสยหายมาก การซอมตองใชกระดาษสาอยางบาง สขาวเทานน ไมใชเทปใส

กระดาษกาว ลวดเยบ หรอวสดอนใด เพราะจะทาใหตนฉบบเสยหายมากขน

หวใจสาคญในการดแลรกษาวตถพพธภณฑ หนงสอ และเอกสาร ตามมาตรฐานสากล ไดแก

๑. การรกษาความปลอดภยอยางเครงครด เพอปองกนการถกทาลาย สญหาย

๒. ความสามารถในการแยะแยะและวเคราะห ชนด คณสมบต จดออน จดแขงของวตถ พพธภณฑ

หนงสอ และเอกสาร ตลอดจนกระบวนการชารดเสอมสภาพ

๓. ความฉบไวในการแกปญหาเฉพาะหนา โดยเฉพาะอยางยงในเวลาทเกดเหตฉกเฉน

๔. การเคลอนยายวตถพพธภณฑ หนงสอ และเอกสาร ดวยวธการทถกตอง

๕. การจดแสดงและจดเกบวตถพพธภณฑ หนงสอ และเอกสาร ดวยวธการทถกตอง

๖. การควบคมสภาพแวดลอมใหเหมาะสม

๗. มาตรการในการปองกนปจจยเสยงตาง ๆ และความพรอมในการจดการกบปญหาตาง ๆ

สาเหตของการเสอมสภาพของวตถพพธภณฑ หนงสอ และเอกสาร

๑. สาเหตภายใน หมายถง กระบวนการชารดเสอมสภาพซงเกดจากตววตถพพธภณฑ หนงสอ และ

เอกสารเอง เชน กระดาษแหงกรอบ ผาไหมขาดเปนร โลหะเกดสนม

๒. เอกสารภายนอก ไดแก

๒.๑ มนษย เปนตวการสาคญทาใหเกดการชารดเสอมสภาพทงโดยตงใจและไมตงใจ สวน

ใหญเกดจากความสะเพรา รเทาไมถงการณ ขาดความระมดระวง ปลอยปละละเลย เชน การหยบจบ ความ

สกปรก การจดเกบ

๒.๒ อณหภม ความรอนหรอเยนเกนไป หรออณหภมไมคงท ทาใหคฯสมบตทางกายภาพ

ของวตถหลายชนดเปลยนแปลงไป เกดการหดตว ขยายตวสลบกนไป ทาใหวตถโกงงอ แตกราว

๒๘

๒.๓ ความชนและนา กอใหเกดการเปลยนแปลงหลายรปแบบ ทงทางกายภาพ ทางเคม และ

ทางชววทยา โดยอาจเขาทาปฏกรยาโดยตรงกบวตถ หรอชวยทาใหปฏกรยาระหวางวตถกบสงแวดลอมอน ๆ

เกดไดดยงขน นอกจากนยงสามารถละลายสารตาง ๆ ไดมากมาย เพราะนาเปนตวทาละลายทด เชน โลหะ

เกดสนม ผาขนรา กระดาษเปอยยย ฟลมละลาย

๒.๔ แสงสวาง ไดแก แสงอาทตย แสงไฟฟา พลงงานของแสงทกชนดจะถกดดซบเอาไวใน

โมเลกลของวตถ และทาใหเกดปฏกรยาตอไป ความรนแรงของปฏกรยาตาง ๆ ขนอยกบความเขมขนของแสง

ระยะเวลาทวตถไดรบแสง คณสมบตและพลงงานของแสง คณสมบตของวสดในการดดซบพลงงาน และ

คณสมบตของวสดในการเปลยนแปลงเมอไดรบแสง เชน สซดจาง แหงกรอบ

๒.๕ แมลง เชน ปลวก มด มอด แมลงสาบ

๒.๖ จลนทรย หมายถง สงมชวตขนาดเลกมาก บางชนด ไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา

ตองสองดอยกลองจลทรรศน จลนทรยทเรารจกกนเปนอยางด คอ รา แบคทเรย สาราย

๒.๗ สตวอน ๆ เชน นก หน คางคาว อาจจะกดกนทาใหวตถขาด หรอขบถายของเสยออกมา

ทาใหวตถสกปรกเปรอะเปอน

๒.๘ กาซตาง ๆ ในบรรยากาศ เมอทาปฏกรยากบนา จะทาใหเกดความเสยหายกบวตถ เชน

กาซ ไฮโดรเจนซลไฟด หรอกาซไขเนา ทาใหผวของเงน ทองเหลอง สารด ทองแดง หมองมว ขาดความมนวาว

มฝาสคลา ๆ

๒.๙ ฝนละออง ทาใหวตถเปรอะเปอนสกปรก หมนหมอง

๒.๑๐ เกลอ หมายถง สารเคมทเกดจากปฏกรยาระหวางกรดกบดาง เชน โซเดยมคลอไรด

หรอเกลอแกง โปตสเซยมไนเตรท หรอดนประสว ตวอยาสงเกลอทอยในดนทาปฏกรยากบทองแดง ซงเปน

สวนผสมของสารด ทาใหเกดสนมสเขยวบนผวของสารด

๒๙

วธอนรกษเอกสารโบราณ

แผนกระดาษบางชนแมจะเกาจนเปอย กรอบ ปร พรน อยางหาสภาพดมไดแตกลบมคายง กระดาษ

เหลานจาเปนทเราทานทงหลายควรจะถนอมรกษาไว เพอคณประโยชนแหงการศกษาของชาตตอไป ลกษณะ

ของกระดาษดงกลาวมขนาด สภาพ และชนดแตกตางกนกอนจะปฏบตการอนรกษกระดาษเหลานตองตรวจด

ทตววสด คอ กระดาษเสยกอนวาเปนอะไร เปนจดหมายหรอแผนท หรอหนงสอสมดไทย หรอหนงสอใบบอก

ฯลฯ เปนตน อนดบตอไปตองพจารณาดวาจะทาความสะอาดอยางไรกบกระดาษชนดใด ความสกปรกใน

แผนกระดาษมมากมายหลายประการแตทสาคญทสด คอ ความสกปรกอนเกดจากฝนละอองและรอยดาง ซง

ตดอยบนเนอกระดาษ กระดาษชนใดมฝนเกาะหนามาก ตองกาจดฝนออกใหหมดเสยกอน จงจะปฏบตการ

ตามวธการขนตอไปได รอยดางทปรากฏอยในเนอกระดาษอาจจะเกดจากเหตนานาประการ เชน นาหมกหก

รด รอยเปยกนา รอยกาว เปนตน รอยดางตางๆ เหลานจาเปนตองลบออกจะดวยวธใดวธหนงกตาม หลก

สาคญในการพจารณาวธเอารอยดางออกจากเนอกระดาษ คอ การตรวจดวาอะไรเปนสงชวยใหของสกปรกนน

ออกได วธทงายทสด คอ การทดลองเพอใหทราบวาอะไรจะชวยใหสงสกปรกดงกลาวออกหมด

การอนรกษกระดาษเกาๆ ทมคณคาตองปฏบตเปนขนตอนตามวธการอนถกตอง จงจกชวยใหสภาพ

ของกระดาษเหลานนกลบฟนคนชวต อยในสภาพทแขงแรงสามารถหยบอานไดโดยไมขาดอกตอไป กระดาษ

แตละชนดมลกษณะสภาพแหงความเกาแตกตางกนดงน

หนงสอสมดไทย ไดแกสมดกระดาษขอย และสมดกระดาษสา รวมทงใบบอก (กระดาษเพลาททาจาก

ขอย หรอ สา) กระดาษเหลานสภาพของความเกามลกษณะ เปอยยย เนอกระดาษหลดหายไป บางครงเกา

เพราะถกแมลงกดกนจนกระทงเนอกระดาษตดกนแนน แกะไมออก มรอยปรพรนอยทวไป

จดหมาย หนงสอพมพ แผนท วสดเหลานเปนกระดาษบางๆ ทเรยกกนวา กระดาษฝรง กระดาษปรฟ

กระดาษอาบนามน เปนตน สภาพของกระดาษเมอเกามากๆ มลกษณะเหลองกรอบ เปอย ถาถกจบตอง หรอ

คลออกจะขาดไปตามรปรอยนวมอทจบ และขาดตามรอยพบ ฯลฯ เปนตน

ลกษณะสภาพของกระดาษเหลาน มวธอนรกษแตกตางกน ดงจะไดกลาวถงวธแหงการอนรกษ

กระดาษแตละชนดเหลานนตามลาดบดงน

เมอจะทาการอนรกษเอกสารโบราณใดกตาม ตองปฏบตการตามลาดบขน พรอมทงจดบนทก

หลกฐานไวเปนขนตอน โดยเรมตนตงแตการสารวจสภาพทวๆ ไป ถายภาพกอนการอนรกษ ขณะปฏบตการ

อนรกษ และภายหลงททาการอนรกษแลว ลาดบตอไป คอ การทาแผนผง จากนนจงทาการทดสอบนายาเคมท

จะใชสาหรบการอนรกษเพอใหเกดความมนใจวา ประสบผลสาเรจสมความมงหมายมากทสด รายละเอยดของ

วธการปฏบตมดงตอไปน

การสารวจสภาพทวไป ขนตนตองตรวจดกอนวาเอกสารดงกลาวเปนวตถชนดใดกระดาษหรอใบลาน

ถาเปนกระดาษตองสารวจดวาเปนกระดาษชนดใด กระดาษหนาหรอบางเยอในเนอกระดาษเปนแนวเสนตาม

กนหรอสบสน ตวอกษรทปรากฏบนกระดาษนนมกดานเขยนดวยวสดประเภทใด ดนสอ หมก หรอส เขยนเปน

ภาษาและอกษรอะไร จากนนตองวดขนาดของเอกสาร ทงดานกวาง ยาว หนา พรอมทงนบจานวนหนาดวย

๓๐

ถาเปนกระดาษทมหลายหนา ตองพลกหนากระดาษสารวจดภายในทกหนา เพอใหทราบวากระดาษแตละหนา

ชารดมากนอยเพยงใดดวยลกษณะอยางใด

ถายภาพ ลาดบทสองตองถายภาพเอกสารโบราณทสารวจแลวทกดาน คอ ดานหนา ดานหลง และ

ดานขาง การถายภาพทกภาพตองใชไมบรรทดวางขนาบขางเอกสาร เพอจกไดใชเปนเครองเปรยบเทยบ และ

จกตองถายภาพไวทงดานหนาและดานหลง

ทาแผนผง ถาเอกสารโบราณทเตรยมอนรกษเปนกระดาษทเยบรวมเปนเลมตองศกษาวธการเยบเลม

สมดเสยกอนวาเยบดวยวธใด ถาใชเขมเยบตองตรวจดวาลงฝเขมบนเนอกระดาษกจงหวะ ใชดายกเสน วนดาย

ขนลงอยางไร จากนนวาดโครงรางเปนแบบแผนผงตามรปลกษณะการเยบเขาเลมพรอมทงกาหนดจดทา

เครองหมายการวนเสนดาย ปมตอของเสนดาย ความชารดและสมบรณของเสนดาย และกระดาษไวดวย

ประโยชนของการทาแผนผงไวน มมากมายยงนก ทสาคญทสดคอ หลงจากอนรกษเสรจแลวจะไดใช

เปนแนวทางเพอการเยบเขาทเดม

หลงจากทไดปฏบตการตามขนตอน ตามลาดบดงกลาวขางตนไวแลวนน ทาใหเราไดทราบวาสวนใด

ของเอกสารเกดการชารดดวยวธใด อาทเชน เกดเชอรา มรอยดาง เพราะถกนา ขาด ปร พรน พบซอน เปอย

มรอยปลวกกน หรอมรอยแหวงโหว เปนตน วธการปฏบตเพอใหทราบวาเอกสารโบราณนนๆ ชารดดวยสาเหต

ใด อาจทาไดดวยการทดลองพสจนทางเคมวทยาดวยวธการตางๆ ซงมอยหลายวธ คอ

๑. พสจนดวยการใชเครองมอทางวทยาศาสตร มรปรางเปนดนสอ เรยกชอวา ไฮเดรยน เพนซล ๑-๗

(Hydrion Pencil ๑-๗) โดยการใชสาลชบนากลนทาลงบนวตถทจะพสจนทงไวใหหมาด ขดดนสอสดงกลาวลง

บนรอยนากลนททาไว จะปรากฏสออกมา สทปรากฏนจะบอกไดทนทวามกรดอยบนวตถนนๆ มากนอยเทาใด

ถาสทปรากฏเปนสเขยวออนถงเขยวเขมจนเกอบนาเงน แสดงวามกรดนอยมากจนเกอบไมม ถาสทปรากฏเปน

สเขยวออนถงสนาตาล สเหลอง สออกแดง แสดงวามความเปนกรดเขมขนมาขนตามลาดบ

๒. พสจนไดโดยวธขดผวหนาของวตถเอกสารนนๆ ลงบนแผนกระจกเลกๆ แลวตรวจดวยกลอง

จลทรรศน เพอหาตวททาใหเอกสารเกดการชารด

การปรวรรต

คาวา ปรวรรต หมายถง หมนเวยน เปลยนแปลง เปลยนไป หรอแปรไป (พจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถานสถาน, ๒๕๒๕ : ๕๑๕) การปรวรรตตามหวขอน หมายถง การถอดอกษรธรรมลานนาหรอ

ตวเมองเปนอกษรไทยกลาง งานดานภาษาและวรรณกรรมลานนาทมผศกษาในปจจบนมกจะศกษาจากงาน

ปรวรรตแลวเปนสวนมาก กลาวสาหรบตานานลานนานน จากการสารวจเอกสารคมภรใบลานและพบสาใน

ภาคเหนอและจดเกบในรปไมโครฟลมของสถาบนวจย มหาวทยาลยเชยงใหม ระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๔ - ๒๕๓๓

มตานานลานนาทงสน ๗๒๒ ฉบบและบางฉบบมจานวนมากกวา ๑ ผก ทงหมดจารกดวยอกษรธรรมลานนา

การปรวรรตวรรณกรรมตานานลานนานน นบวาเปนปญหาสาหรบนกวชาการทไมสามารถอานจากตนฉบบได

และถงแมจะอานได แตการจะใชขอสนเทศกควรตรวจสอบทกๆ ฉบบดวย และจะทาเชนนนไดตองแตกฉานตว

เมองเปนพเศษ (สรสวด อองสกล, ๒๕๓๙ : ๑๒) ไมเชนนนจะเกดความผดพลาด ถาปรวรรตตนฉบบผด ขอมล

๓๑

ทจะนามาวเคราะหกยอมผดพลาดดวย และการใชขอมลจากเอกสารคมภรทยงไมมการศกษาสอบคนกบฉบบ

อนกยอมไดขอมลทผดพลาดเชนกน

การปรวรรตภาษาและวรรณกรรมลานนาเทาทปรากฏโดยทวไปนน มอยหลายวธ สรสงหสารวม ฉม

พะเนาว (๒๕๒๘) กลาวา การปรวรรตวรรณกรรมลานนา เทาทผานมาและทกาลงใชกนอยในปจจบน ยง

เปนไปคนละทศทาง ตามแตใจผปรวรรตจะเหนดเหนงามและงาย ผบรโภคทงหลาจงมกจะเกดความสบสน ผท

จดวางระบบการปรวรรตและทาตามระบบนนอยางเครงครดคอ พระธรรมราชานวตร (ฟ อตตสโว) ผเขยน

หลกภาษาไทยพายพ และพจนานกรมไทยพายพ และ สงฆะ วรรณสย ทงสองทานใชหลกคลายกน คอยดเอา

อกขรวธลานนา เปนหลกซงมระบบการกลายเสยงในพยญชนวรรคคอนขางตายตว วธการดงกลาวน นบเปน

ระบบการปรวรรตทแพรหลายและเปนแมแบบการปรบปรงวธการปรวรรตทเปนมาตรฐานทนยมกนในปจจบน

การปรวรรตตามวธการดงกลาวนน อาจไมสามารถตอบสนองการอานของคนทวไป ดงนน จงมการ

ปรวรรตตามเสยงทปรากฏ โดยไมไดยดระบบอกขรวธลานนา เชน ผลงานของเมองใจชยนลพนธ ซงเรมพมพ

คราวซอดวยอกษรไทยกลางเมอประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๕ และไดขายลขสทธใหแกนายประเทอง เภาวฒนสข

เจาของรานประเทองวทยา และนายประเทอง ไดนาวรรณกรรมคราวซอมาพมพดวยอกษรไทยกลางอกหลาย

เรองเมอประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๐ (อดม รงเรองศร, ๒๕๒๗ – ๑๙) ดวยเหตน วธการปรวรรตดงกลาว จงมบาง

ทานนยมเรยกวา วธการแบบรานประเทอง

ในป พ.ศ. ๒๕๒๘ มการสมมนาเพอกาหนดขอตกลงในการปรวรรตอกษรธรรมลานนาเปนอกษรไทย

กลาง เพอใหไปในทศทางเดยวกน ซงจดโดยโตรงการศนยสงเสรมศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยเชยงใหม ท

ประชมมมตรวมกนวา

...ในการปรวรรตวรรณกรรมจากระบบอกษรหนงไปสอกระบบหนงนน วรรณกรรมฉบบปรวรรตท

เกดขนยอมจะสญเสยเอกลกษณทางภาษาแบบเดมไปบาน ดงนนผทสนใจวรรณกรรมลานนาอยางจรงจง หรอ

นกวชาการนนควรจะศกษาวรรณกรรมลานนาทบนทกดวยตวอกษรธรรมลานนา จงจะเหมาะสมทสด

วรรณกรรมลานนาทปรวรรตเปนอกษรไทยกลางนเปนเพยงสอชวคราว ทจะชวยใหสาธารณชนทวไปสามารถ

เขาถงวรรณกรรมลานนาไดในชนแรกเทานน ในการอานวรรณกรรมลานนาฉบบปรวรรต ผอานพงตระหนกอย

เสมอวา วรรณกรรมทตนอานนน คอ วรรณกรรมลานนาและเปนภาษาลานนาอกษรไทยทปรากฏอยนน เปน

เพยงสอทอาจชวยใหผอานสามารออกเสยงและเขาใจความหมายไดตรงกบฉบบอกษรธรรมลานนา

การปรวรรตอกษรธรรมลานนาเปนอกษรไทยกลางดงกลาว อาจทาได ๓ ระดบ คอ

๑.การปรวรรตโดยการถายเทยบตวอกษรและเครองหมายทกชนด ทปรากฏในตนฉบบอยางเครงครด

วธการนทประชมเหนวา กรมศลปากรและมหาวทยาลยศลปากรไดรวมกนกาหนดไวเปนทแนนอนแลวจงไม

ขดของทจะใชวธเดยวกนนน ในการปรวรรตเอกสารประเภทจารกอกษรธรรมลนนาตอไป

๒.การปรวรรตโดยใชอกษรและวธผสมอกษรแบบไทยกลาง (ดรายละเอยดและตวอยางเพมเตมหนา

๕-๑๓) วธการดงกลาวถงรายละเอยดตอไป

๓.การปรวรรตโดยใชอกษรไทยกลางบนทกเสยงอานของชาวลานนา พธการนเหมาะสาหรบการ

เผยแพรวรรณกรรมลานนาใหแกคนในทองถนลานนาโดยทวไป ทงนเพราะเปนการปรวรรตโดยบนทกเสยง

๓๒

อานโดยไมคานงถงรปศพท (แบบรานประเทองวทยา) วธการตามขอนเปนไปไดยาก เพราะไมอาจบนทกเสยง

อานใหแมนตรงกบการออกเสยงทแทจรง อกทงการออกเสยงของคนในแตละพนถนกแตกตางกน...

วรรณกรรมตานานลานนาทปรวรรตและพมพเผยแพรแลว มเพยงบางเลมเทานนทกาหนดเกณฑการ

ปรวรรตไวซงถอเปนขอตกลงเบองตนในการอาน โดยจดประสงคกเพอใหผอานอานไดเขาใจงายยงขน ดงขอ

ยกตวอยางการกาหนดวธการปรวรรตของนกวชาการบางทานดงน

สงวน โชตสขรตน (๒๕๑๕ ก : คานา ค) กลาวถงปญหาในการปรวรรต (สงวนใช คาวา แปล) วา

“การแปลตวอกษรไทยยวนมาเปนอกษรไทยนนยากอยบาง เพราะอกษรไทยยวนออกเสยงไมเหมอนกนกบ

ไทยกลาง ....คาบางคาจะเขยนตามหลกเทยบตวอกษรกรสกกระดาก ๆ เชนคาวา ไป, ทงปวง หากแปล

เทยบตวอกษรกจะเปน ไพ, ทงพวง เพราะอกษรไทยยวนเขยนตวตว ปะ (พ)”

บาเพญ ระวน (๒๕๓๙) กาหนดวธการปรวรรตโดยกลาวไวในบทอารมภพากยวา

...ยดตามพจนานกรรมฉบบแมฟาหลวงโดยพยายามคงตนฉบบไวใหมากมสดสวนทเปลยนแปลงมาก

ทสดนนคอพยญชนะทาย เพราะพยญชนะทาย เพราะพยญชนะทายนน ตนฉบบเองกหาไดคงตวพอทจะยด

เปนเกณฑไดไม ไมเหมอนกบพยญชนะตน ทปรากฏอยางสมาเสมอพอยดเปนกฎเกณฑได ดงนนพยญชนะทาย

จงตองปรบโดยอาศยธรรมเนยมของลานนา และอกขรวธทใชอยในปจจบน การปรบโดยอาศยธรรมเนยมของ

ลานนา และอกขรวธทใชอยในปจจบน การปรบโดยอาศยธรรมเนยมลานนา คอการปรบโดยยดตวสะกด และ

เพมตวการนต เพอไมใหออกเสยงอยางภาษาบาล เชน กมม, ธมม, สคค, มคค, สจจ, สตต เปนตน บางคาท

ตองการใหออกเสยงพยญชนะทายอยางการออกเสยงภาษาบาล กเพมสระ ะ เชน บคคละ, พทธะ, เถระ,

ขตตยะ, ปมาทะ, อตถะ ดงนเปนตน การเขยนทผอานเหนแปลกทสด คอคาเปนตนวา ค (ก) ไป (ไป) พาย

(ภาย) อนทราย (อนตราย) ตรยนนตร (ตรยดนตร) คาตาง ๆ เหลานไดคงไวตามตนฉบบ สวนคาทมหลกฐาน

เชอถอไดวาเปน คาไทยแท หรอเปนคาภาษาถนตระกลไท กคงตวสะกดไวตรงตามมาตรา เชน เขาสาน ไมเปน

เปน “ขาวสาร” ตามอกขรวธปจจบนดงนเปนตน จงคงไวตามเดม สวนคาหรอวลทเปนของลานนาโดยเฉพาะ

เชน หมนคง (มนคง) สญญรางราม (วางเปลา) รางบ (ระงบ) เปนหลายชม (มหลายพวก) ดงนเปนตน จดวา

เปนลกษณะดงเดมหาควรเปลยนตามสมยนยมไม หากเปลยนแลว อรรถรสและสนทรยแหงภาษาดงเดมจะ

หายไปแลวไรเสนหโดยสนเชง...

สมหมาย เปรมจตต (๒๕๔๐ : หนาผแถลงของผตรวจชาระ) กลาวถงวธการตรวจชาระและเกณฑอน

ๆ ประกอบในหนงสอตานานทพมพเผยแพรแลว ดงน

๑. เขยนตามอยางอกขระเดม ในเมอเหนวาคาเหลานนจะสอความหมายได เชน กอง ไมเปน กลอง,

ทา หรอ ทา ไมเปน ทาม, หรภญไชย ไมเปน หรภญชย, พยาว ไมเปน พะเยา, ละพน ไมเปน ลาพน, ค ไมเปน

คอ, ทงหลาย ไมเปน ทงหลาย, สบหาย ไมเปน ฉบหาย, เขา ไมเปน ขาว ฯลฯ ทงนเพอจะใหผอานไดมองเหน

ขนตอนแหงววฒนาการของภาษาในยคทผานมา ซงจะเปนแบบเดยวกนทกภาษา

๓๓

๒. บรณะใหเปนระบบการเขยนปจจบน เชน ลคอร เขยน เปน ละคร ค เปน ก, ประกาน เปน

ประการ, กลาหาน เปน กลาหาญ, เกยร เปน เกลยน, เทยร เปน เทยน (ยกเวน เทยรยอม), มลา เปน มา,

ฯลฯ

๓. คาผสมทมรปคาศพทตางกน เชน พระยา เจาพระยา ทปรากฏในตานานนแตมความหมายอยาง

เดยวกน หรอคาผสมทมลกษณะแตกตางกนททายคา หรอสรอยคาและเปนคาขยายวสามานยนามเชนกน โดย

ความหมายเปนบคคลหรอตาแหนงเดยวกน แตเขยนตางกนในบางท กจะพอนวตรไปตามทเขยนในทนน ๆ

นอกจากระบบการปรวรรตตามปกตทเคยทามาแลว ไดปรบปรงใหดขนกวาเดมบาง เพออานวยความ

สะดวกแกผทตองการศกษาคนควาใหละเอยดยงขน โดยไดเพมเตมในเรองตอไปนคอ

๑. ทาเชงอรรถในกรณทขอความในตานานแตกตางกน หรอในกรณทขอความในฉบบทปรวรรตนตก

หลนไป แตมอยในตานานฉบบอน กจะนามาใสในเชงอรรถใหขอความสมบรณขน นอกจากนน หากมขอ

สนนษฐานทมาจะชวยใหเกดความกระจางขนกไดทาเชงอรรถไวดวย

๒. ตรวจสอบความถกตองของศกราช โดยอาศยการเปรยบเทยบกบตานานอนบางโดยการสอบทาน

กบปไทยเหนอท ระบไว

๓. จดทาศพทานกรมศพทยากไว เพอใหผอานทยงไมคนกบภาษาลานนาร เรองงายขน และ

ความหมายทใหไวนนจะเนนความหมายในตานานนเปนอนดบแรก สวนทรองลงมาเปนความหมายตามนยตาง

ๆ เทาททราบในขณะน แตยงมหลายคาทผตรวจชาระไมทราบความหมายและปลอยทงไวอยางนนกอน

จนกวาจะไดคนพบในโอกาสตอไป

๔. จดทาดรรชนคนคาทเปนชอบคคล ชอยศ ชอตาแหนง ชอเมอง ชอวด ชอแมนา ชอภเขา ฯลฯ ท

เหนวามความสาคญและเกยวของกบประวตศาสตร เมองเชยงใหมซงจะทาใหผอานไดเรยนรอะไรหลายอยาง

ในอดตทผานมา

๕. จดทาเรองยอตานานน ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ดวยหวงจะใหนกวจยตางชาตไดอานรเรอง

เพอใหตดสนใจไดเรวยงขนวาเปนเรองทเกยวกบการคนควาของตนหรอไม

๖. จดทาหวเรองใสในทองเรองเพอสะดวกแกการคนหาเพราะตนฉบบเดมนนไมมการจดวรรคตอน

และหวขอเรองเลย ซงลาบากแกการคนความาก

อดม รงเรองศร (๒๕๒๘) เขยนถงเกณฑการจดทาขอมลสถาปนา ตานานพนเมองเชยงใหม ซงเกณฑ

ดงกลาวนนคอวธการปรวรรตอยางละเอยด ถอวาเปนแบบฉบบทสมบรณและไดรบความนยมอยางแพรหลาย

โดยกาหนดรปอกษรธรรมลานนา การออกเสยงและรปอกษรปรวรรตแบงเปนพยญชนะตน สระ ตวสะกด

ตวเลขและเครองหมายกากบอกษร

สวน สรสวด อองสกล (๒๕๓๙ ข) กาหนดวธการปรวรรต และยกตวอยางคาทปรวรรตบางคาไว

ดงนคอ

๑. การปรวรรต อนโลมตามตวอกษรและรปศพทในภาษาไทยกลางตวพเศษในอกษรธรรมลานนาจะ

ปรบใชตามอกษรไทยกลาง เชน สะสองหอง ใช ส, ฅ คน, ค ควาย ใช ค ควาย อยางเดยว

๓๔

๒. พยายามปรวรรตตามตนฉบบ เชน ชอเฉพาะ บางครงตนฉบบเขยนไมเหมอนกน ไดแก ลานชาง –

ลานชาง ลานนา – ลานนา ไสย – ไส จะปรวรรตตามตนฉบบเพอใหผอานทราบวาตนฉบบเองกเขยนไม

แนนอน

๓. การปรวรรตยดหลกถายเทยบตวอกษรไมใชเสยงอาน เชน พว จะไมเปน เมองปว เทยว (เดน) ไม

แกเปน เตยว ยกเวน ไพ แกเปน ไป ทงหมด

๔. การปรบสระ อนโลมตามรปศพทในภาษาไทยกลาง เชน พรยา ปรบเปน พระญา สระสยงสน –

ยาว ปรบตามความเหมาะสม เชนคาวา ขดหว บางครงใช ขดหว จงแก ขดหว เปน ขดหว สระไอ “ไ” และ

“ใ” ใชตามความเหมาะสม (แตไมใช “อย” เนองจากไมเคยพบในลานนา)

๕. ศพทลานนาทมเสยงพเศษจะคงไว เชน แมยง (ไมใช แมหญง) หมนคง (ไมใช มนคง) เขา (ไมแก

เปน ขาว) คาพองเสยงคงรปศพทเดมไมแกไข เชน ชาย (ไมเปน ทราย) ขา (ไมเปน ฆา)

๖. ขอความในวงเลบเปนของผปรวรรต ลกษณะวงเลบมน ( ) จดทาเพออธบายความใหชดเจน

ลกษณะวงเลบแหลง < > เปนตวบอกเลขหนาคมภรใบลาน สวนวงเลบ [ ] ขยายขอความทสมบรณ

จะเหนไดวางานปรวรรตเลมสาคญ ๆ มนบอกเกณฑการปรวรรตไว แตถงอยางไรกตาม การปรวรรต

ตามเกณฑตาง ๆ ทไดกลาวมาแลวนน ถงแมจะกาหนดใหครอบคลมมากเทาใดแตการถายอกษรจากภาษาหนง

ไปสอกภาษาหนงนน ยงมปญหาทไมลงตวอยหลายประการ จะสงเกตเหนวาถงแมจะตกลงวธการปรวรรตให

ไปในทองเดยวกน แตเมอนาไปปฏบตกลบมขอแมปลกยอยอกหลายประการ เชนคาวา หอ ผปรวรรตบางทาน

อาจใหคาวา ให คาวา ไป บางทานใช ไพ ดงนเปนตน หรอ อกษร ฅ, อย ทมในอกษรธรรมลานนาเมอปรวรรต

ซงนาจะปรวรรตตามน บางทานกเลยงไปใช ค, หย แทน โดยใหเหตผลวา ทาใหผอานสบสนและอปกรณการ

พมพสวนมากไมไดกาหนดไว

อดม รงเรองศร (๒๕๓๘) กลาวสรปไวในเกณฑการปรวรรตอกษรทใชใน ตานานพนเมองเชยงใหมฯ

วา

... การปรวรรต หรอการใชอกษรไทยกลางมาบนทกขอมลจกเอกสารภาษาลานนาแทนตวอกษรธรรม

ลานนาน จาเปนตองอาศยรปอกษรและอกขรวธของภาษาไทยกลางมาเปนหลกพนฐาน โดยมสมมตวา ในเมอ

ภาษาลานนาและภาษาไทยกลางตางกเปนภาษาทสบเนองมาจากภาษาไทดงเดมซงยอมหมายความวา ในแง

โครงสรางของประโยคทงสองมสถานภาพเปนภาษาถนราชธานทมประวตศาสตร และวฒนาการของตนเอง จง

ทาใหภาษาทงสองนแผกเพยนดงกลาวอาจเกดขนทงจากการสรางสรรคภายในสงคม และอทธพลอนเกดจาก

วฒนธรรมภายนอกซงเขามามสวนชวยใหความแตกตางระหวางภาษาในสองถนนขยายตวมากขน แตกระนนก

ตามหากจะถอดภาษาลานนาจากอกษรธรรมลานนา และนามาบรรจในรปลกษณะของอกษรและอกขรวธใน

ภาษาไทยกลางกยอมจะเขาใจขอความนนไดเกอบจะสมบรณ และในทานองเดยวกน หากนาภาษาไทยกลาง

มาบนทกดวยอกษรธรรมลานนาแลว สงทปรากฏนน ผ ใชอกษรลนนายอมเขาใจไดเกอบจะครบถวน

เชนเดยวกน

แมวา “สาร” ทมอยในวฒนธรรมภาษาหนงจะสามารถสงผานสอไปใหผบรโภคในอกวฒนธรรมภาษา

หนงไดโดยระบบใดๆ กตาม แตสงทจะขาดหายไปในระหวางการสงทอดขอมลนนกคอจดเดนในระบบการ

๓๕

เขยน ดงทเหนไดจากระบบการเขยนดงทเหนไดจากระบบการเขยนอกษรธรรมลานนานน โดยปกตตวสะกด

มกจะอยดานลางของพยญชนะตน ซงจะชวยใหผอานสามารถจาแนกหนาทของตวอกษรทเขยนนนไดดกวา

การเขยนเรยงกนไปในแตละบรรทดและอกสงหนงทยงคงเปนอทธพลแฝงในการปรวรรตกคอ ในเมอภาษา

ลานนาปรากฏในรปลกษณของภาษาทปรวรรตดวยอกษรไทยกลางแลว ผอานกมกจะใชธรรมเนยมการออก

เสยงอกษรในภาษาไทยกลาง มาใชออกเสยงภาษาลานนาปรวรรตโดยความเคยชน ซงมผลทาใหความมงหมาย

ทจะใหผอานอกษรลานา – ไทยปรวรรตโดยออกเสยงตามภาษาลานนานนหยอนสมฤทธผล ครนจะนาความร

ทเปนภาษาลานนามาเสนอโดยใชอกษรธรรมลานนาอยางเตมรป กจะเปนการจากดจานวนผทตองการศกษา

และนาไปใชประโยชน

ประโยชนของการปรวรรตเอกสารโบราณ

รองศาสตราจารยมณ พยองยงค นกวชาการทางการปรวรรตอกษรธรรมลานนา (มณ พยอมพงค,

๒๕๒๘:๑๑๕) ไดกลาวถงประโยชนของการปรวรรตเอกสารโบราณไววา

๑. ดานอกษรศาสตร เปนทยอมรบกนทวไปวา อกษรในสมยโบราณซงคนยคโนนเขยนอานกน ยอมม

ความแตกตางกนดานรปแบบ วรรณยกต คนสมยใหมหากไมไดรบการศกษาหรอสนใจยอมไมสามารถจะแกะ

เอาความรจากจารกนนๆ ได

๒. ดานประวตศาสตร การปรวรรตอกษรโบราณทาใหรความเปนมาของสงตางๆ เชน ความเปนมา

ของอกษร ความเปนมาของบานเมอง และวถชวตชมชน

๓. ชวยเปนกญแจไขใหคนรนหลงเขาไปคนควาเอาศลปวทยาการ

๔. ชวยใหนกศกษาไดเรยนรโดยไมตองเสยเวลา

๕. ชวยเผยแผวฒนธรรมในแงตางๆ จากชนกลมหนงไปสชนอกกลมหนงหรอระหวางชาตตอชาต

๖. ชวยในทางหาเลยงชพของนกวชาการ นกแปลภาษาโบราณ หรอแปลภาษาตางประเทศใหทางาน

ได

๗. ชวยเปนสอใหความรสวนตางๆ ของโลกไดถายทอดไปสกนและกนได

๘. ชวยใหนกปรวรรตและนกแปลมชอเสยงเปนทปรากฏในวงวรรณกรรม

และมณ พยอมยงค ไดกลาวถงคณสมบตของผปรวรรตไวอยางนาสนใจวา บคคลผทาการปรวรรต

อกษรโบราณของไทย จะตองเปนผทมคณสมบตหลายประการ คอ

๑. เปนผเคยบวชเรยน รขนบธรรมเนยมของศาสนาเปนอยางด

๒. เปนผมความรทางอกษรโบราณทกยคสมย เชน อกษรขอม อกษรสโขทย อกษรขอมไทยหรอไทย

นเทศ อกษรตางประเทศ เชน ภาษาละตน โรมน จน และภาษาองกฤษ ฝรงเศส เยอรมน เปนตน

๓. เปนผสามารถเรยบเรยงเนอความเปนภาษาปจจบนได

๔. เปนผสามารถรศพทและอธบายศพทของโบราณไดอยางด

๕. เปนผมสายตาดและสขภาพด

๓๖

๖. เปนผมความอดทน วรยะ อตสาหะในการทางาน

๗. เปนผมความพอใจและรกในงานน

บทท ๔

วธดาเนนการวจย

วธดาเนนการวจย

๑. สารวจ เกบขอมลคมภรใบลาน ซงคณะผสารวจตองตดตอประสานงานกบเจาของสถานทหรอ

ผดแลรกษาคมภรใบลานกอน เพอปองกนความเขาใจผดและเพอประสานความรวมมอในดานตางๆ

๒. รวบรวมขอมลและจดหมวดหมคมภรใบลานจากวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวด

ลาปาง และเกบขอมลเกยวกบคมภรใบลาน เพอตรวจดจานวนคมภรใบลานทตองสารวจ และวางแผนในการ

ดาเนนงานใหเหมาะสมโดยการจดระบบขอมลคมภรใบลานลานนา ดงน

๑. แยกชนดของตนฉบบตามประเภทวสดทใช เปนใบลาน หรอพบสา

๒. แยกตนฉบบออกเปนหมวดตางๆ ตามเนอเรอง จานวน ๑๑ หมวดเรอง ไดแก

01 พระพทธศาสนา : Buddhism

01A พทธตานาน : Buddha’ s Legendary History

01B มหาชาตชาดก : Great Jataka Story

01C ทศชาตชาดก : Ten Jataka Stories

01D ชาดกทวไป : General Jataka Story

01E พระสตร : Suttanta Doctrine

01F พระอภธรรม : Abhidhamma Doctrine

01G พระวนย : Displinary Rules

01H ธรรมะทวไป : Religious Teachings

01I อานสงสตางๆ : Blessings

01J ทรรศนะเกยวกบจกรวาล : Cosmological View

01K ประวตพทธศาสนา : History of Buddhism

01L ตานานปชนยวตถ : Histiry of Sacred Objects

01M สาวกทมชอเสยง : Famous Disciples

01N พยากรณเหตการณอนาคต : Prophercy

01O บทสวดและพธกรรม : Prayers and Rituals

01P พธกรรมสงฆ : Sangha Ceremonies

01Q เทพนยาย : Buddhist Myth

02 หมวดนทานพนบาน : Folk Tales

03 หมวดกฎหมายโบราณ : Customary Law

๓๔

04 หมวดจรยศาสตร : Ethics

05 หมวดประวตศาสตร : History

06 หมวดโหราศาสตร : Astrology

07 หมวดโคลงกลอน : Poetry

08 หมวดยาสมนไพร : Traditional Medicine

09 หมวดลทธพธกรรม : Rites and Rituals

10 หมวดไสยศาสตร : Magic

11 หมวดปกณกะ : Miscellaneous

รายชอวรรณกรรมคมภรใบลานลานนา วดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง

ลาดบ ชอวรรณกรรม จานวนตนฉบบ

๑ ปทมมกมมารชาดก ๑

๒ แสงเมอง ๒

๓ ตานานดอนเตา ๑

๔ ชาดกเตาคา ๑

๕ อรนทมมราชชาดก ๑

๖ โสนนนกมมารชาดก ๑

๗ เสฏฐทง ๕ ๒

๘ เวสสนดรชาดก ๕

๙ พทธเสนกะ ๑

๑๐ ไตรปฎก/ปฎกทง ๓ ๑๓

๑๑ อานสงสธรรม ๑

๑๒ เนมราชชาดก ๓

๑๓ วนยปพพะชา ๑

๑๔ ตานานมหาเจาทะโคง ๓

๑๕ วนยดอกเดอ ๑

๑๖ จรยา ๑

๑๗ พระเจา ๑๐ ชาต ๑

๑๘ พทธนพพาน ๑

๑๙ ปฐมสมโพธ ๒

๒๐ โวหารสรสา/สรสากมมารชาดก ๑

๓๕

ลาดบ ชอวรรณกรรม จานวนตนฉบบ

๒๑ นพพานสตร ๒

๒๒ มหามลนพพานสตร ๕

๒๓ ปคละปญญต ๑

๒๔ ธรรมภรทต ๒

๒๕ หมพานต ๑

๒๖ อภธรรมมา ๑

๒๗ มหาสารบตรนพพาน ๑

๒๘ สตตโสมชาดก ๑

๒๙ ทศชาตรอม ๕

๓๐ กรรมวาจา ๑

๓๑ ฎกาพทธาผกตน ๑

๓๒ ตกนบาต ๑

๓๓ พทธาภเษก ทนตธาต ๑

๓๔ สรจฑามณชาดก ๑

๓๕ ครธรรมคาสอน ๑

๓๖ ปถมมลสทธา ๑

๓๗ อานสงสเวสสนตระ ๒

การปรวรรตคมภรใบลาน

ในการปรวรรตคมภรใบลานลานนา วดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง ม

หลกเกณฑในการพจารณาดงน

๑.๑ คดเลอกฉบบทมความสมบรณดานเนอหามากทสด

๑.๒ มขอบกพรองทางการพมพนอยทสด

๑.๓ คดเลอกฉบบทบอกแหลงทมาและปทพมพชดเจน

จากหลกเกณฑดงกลาวขางตน พบวามคมภรทปรวรรตดงน

๑.๑ ตานานมหาเจาทะโคง

๑.๒ ปทมมกมมารชาดก

๓๖

บทท ๕

ผลการวจย

ผลการวจย

การจดทาขอมลคมภรใบลานทสารวจพบในพนทชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง

จงหวดลาปาง สามารถจาแนกไดเปน ๒ ลกษณะ คอ

๑. จาแนกตามวสดทใชรองเขยน ไดแก ใบลาน ทสมบรณทงหมดจานวน ๗๑ ผก นอกจากนนเปน

คมภรใบลานทไมสมบรณ

๒. จาแนกตามเนอหาทปรากฏในเอกสาร ไดแก

๒.๑ หมวดพระพทธศาสนา มทงหมด ๓๕ เรอง ประกอบดวย

๑) พทธตานาน เปนตานานทเกยวกบพระพทธเจาทงในอดต ปจจบน และอนาคต ม

จานวน ๓ เรอง คอ

๑. พทธนพพาน

๒. ปฐมสมโพธ

๓. พทธาภเษก ทนตธาต

๒) ชาดก เปนเรองเลาทเปนประวตการบาเพญบารมของพระโพธสตว ซงเนอหาจะ

ประกอบดวย ๓ สวน คอ ปจจบนวตถ (เหตทพระพทธเจาทรงแสดงชาดก) อตตวตถ (ชาดกหรอเรองราวใน

อดตของพระโพธสตว) และสโมทาน (การบอกวาบคคลในชาดกนนในชาตปจจบนคอใคร) คมภรใบลานทจด

อยในหมวดชาดกน ไดแก นบาตชาดก มหานบาตชาดก (ทศชาต) มหาชาตชาดก ปญญาสชาดก และชาดก

นอกนบาต

- นบาตชาดก หมายถง ชาดกทมอยในพระสตตนตปฎก (ชาตก) แตงเปนคาถาม

ทงหมด ๕๔๗ เรอง ซงแตละเรองจะเลาถงประวตความเปนมาและการบาเพญบารมในอดตของพระพทธเจา

แบงเปน ๒๒ นบาต (รวมทงมหานบาต หรอทศชาต) ซงสงเกตไดจากชอคมภรทจะลงทายดวยคาวา “นบาต”

หรอ “นบาตชาดก” มจานวน ๑ เรอง คอ ตกนบาต

- มหานบาตชาดก หรอ ทศชาตชาดก หมายถง เปนชาดกทเปนเรองของการบาเพญ

บารม ๑๐ ชาตสดทายกอนทพระโพธสตวจะมาอบตและตรสรเปนพระพทธเจา คมภรใบลานในหมวดนมทง

ภาษาบาลและภาษาลานนา มจานวน ๕ เรอง

๑. เวสสนดรชาดก

๒. เนมราชชาดก

๓. พระเจา ๑๐ ชาต

๔. ธรรมภรทต

๓๗

๕. ทศชาตรอม

- มหาชาตชาดก เปนคมภรเวสสนดรชาดกทเปนพระชาตสดทายของการบาเพญ

บารม (ทานบารม) แบงเปน ๑๓ กณฑ มจานวน ๒ เรอง คอ

๑. หมพานต

๒. อานสงสเวสสนตระ

- ปญญาสชาดก หมายถง ชาดก ๕๐ เรอง (รวมกบเรองในภาคผนวกอก ๖ เรอง

เปน ๕๖ เรอง ปญญาสชาดกนเปนชาดกทแตงขนใหมโดยนกปราชญชาวลานนาในชวง พ.ศ. ๒๐๐๐-๒๒๐๐)

ซงทวไปแลวมการเรยกชอชาดกเหลานทงชอภาษาบาลและชอภาษาลานนา จากการศกษาพบวามวรรณกรรม

ทเปนปญญาสชาดก จานวน ๖ เรอง คอ

๑. ปทมมกมมารชาดก

๒. อรนทมมราชชาดก

๓. โสนนทกมมารชาดก

๔. สรสากมมารชาดก หรอ โวหารสรสา

๕. สตตโสมชาดก

๖. สรจฑามณชาดก

- ชาดกนอกนบาต เปนชาดกทไมปรากฏในพระสตตนตปฎก (นบาตชาดก) เปน

ชาดกทนกปราชญชาวลานนาแตงขนใหม บางเรองแตงจากนทานพนบานหรอนาโครงเรองจากนบาตชาดกมา

แตงใหม มจานวน ๔ เรอง

๑. แสงเมอง

๒. ชาดกเตาคา

๓. เสฏฐทง ๕

๔. พทธเสนกะ

๓) พระไตรปฎก เปนคมภรพระไตรปฎกทรวบรวมเอาหลกคาสอนตางๆ ทพระพทธเจา

ทรงแสดงไวเปนหมวดหม แบงออกเปน ๓ ปฎก คอ พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก

จากการศกษาวรรณกรรมคมภรใบลาน วดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวดลาปาง พบวามปรากฏ

ชอพระไตรปฎก มจานวน ๑๓ ชอ

นอกเหนอจากนนแบงออกเปน หมวด ๓ หมวด ดงน

- พระวนยปฎก เปนคมภรทมเนอหาวาดวยการอธบายพทธบญญต หรอพระวนย

ซงประกอบดวยคมภรตางๆ ซงมทงภาษาบาล นสสย และโวหาร ในการศกษาครงนพบจานวน ๒ เรอง คอ

๑. วนยปพพะชา

๓๘

๒. วนยดอกเดอ

- พระสตตนตปฎก /พระสตร เปนคมภรหมวดทวาดวยคาสอนตางๆ ทงทเปนสตรท

มเนอหายาวและสน ซงโดยทวไปแลวพระพทธเจาจะแสดงธรรม (พระสตร) กตอเมอมเหตการณเกดขนหรอมผ

ทลขอใหแสดง ในสวนเนอหาจะขนตนดวยคาวา “เอวมเม สตต เอก สมย...” และตอนทายจะบอกถงผลจาก

การแสดงธรรมนน ซงมทงทเปนภาษาบาล นสสย และโวหาร จากการศกษาครงนพบจานวน ๓ เรอง

๑. จรยาปฎก

๒. นพพานสตร

๓. มหามลนพพานสตร

- พระอภธรรมปฎก คอ คมภรทเปนหลกธรรมะชนสงวาดวยเรองจต เจตสก รป

และนพพาน (ปรมตถธรรม) มทงทเปนภาษาบาล นสสย และโวหาร โดยจะมชอขนตนดวยคาวา บาล นสสย

และโวหาร จากการศกษาพบวามจานวน ๒ เรอง

๑. ปคคละบญญต

๒. อภธรรมา

๔) อานสงส เปนคมภรทกลาวถงผลทไดรบจากการทาบญ หรอประโยชนทไดจากการ

กระทาสงตางๆ มจานวน ๑ เรอง คอ อานสงสธรรม

๕) ตานาน เปนเรองเลาทกลาวถงบคคล สถานทหรอวตถตางๆ ทแตงขนเพออธบายตาม

ความเชอ มจานวน ๒ เรอง

๑. ตานานดอนเตา

๒. ตานานมหาเจาทะโคง

๖) สาวกทมชอเสยง จดอยในตานานแบบหนง คอ ตานานพระสาวก เปนคมภรทกลาวถง

ประวตหรอเหตการณทเกยวของกบพระสาวกในสมยพทธกาลเทานน มจานวน ๑ เรอง คอ มหาสารบตร

นพพาน

๗) บทสวดและพธกรรม เปนคมภรทเปนบทสวด คาไหวตางๆ ทเปนทงภาษาบาล และ

ภาษาลาน ในสวนของพธกรรม ประกอบไปดวย พธกรรมทองถนซงจะกลาวถงการประกอบพธกรรมและทเปน

ความเชอของคนในทองถน พธกรรมสงฆ เปนคมภรทวาดวยการกราพธกรรมตางๆ ทเกยวกบพระสงฆหรอเปน

พธกรรมทางพทธศาสนา มจานวน ๒ เรอง คอ

๑. กรรมวาจา

๓๙

๒. ฎกาพทธาผกตน

๒.๒ หมวดจรยศาสตร เปนคมภรเนอหาเกยวกบคาสอน จรยศาสตรใหปฏบตตนอยใน

ศลธรรม และคณธรรมเพอความสงบเรยบรอยของคนในสงคม ไมไดกลาวถงบทลงโทษเหมอนกฎหมาย ม

จานวน ๑ เรอง คอ ครธรรมคาสอน

๒.๓ หมวดภาษาศาสตร เปนคมภรทวาดวยภาษาศาสตร อกษรศาสตร และอกขรวธตางๆม

จานวน ๑ เรอง ปถมมลสทธา

นอกจากน ผวจยไดแบงวรรณกรรมในขอบเขตทศกษา โดยอาศยการปรวรรตและพมพเผยแพร โดยม

วตถประสงคเพอเผยแพร ใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใชประโยชนไดสะดวก เหมาะสมกบยคสมย วรรณกรรม

ในขอบเขตทศกษามทงหมด ๗๑ ผก ในแตละเรองมเนอหาเฉพาะแตกตางกนออกไป โดยสามารถแบง

วรรณกรรมทง ๗๑ ผกได โดยอาศยเนอหาและแกนเรองทคลายกน และวรรณกรรมหลายเรองมชอซากนและ

คาดวาเปนเรองเดยวกน โดยสรปแลวมทงหมดจานวน ๓๗ เรอง โดยจาแนกตามเนอหาทปรากฏในเอกสาร

ไดแก

๑. ปทมมกมมารชาดก ๒. แสงเมอง

๓. ตานานดอนเตา ๔. ชาดกเตาตา

๕. โสนนทกมมารชาดก ๖. เสฏฐทง ๕

๗. เวสสนดรชาดก ๘. ปถมมลศรทธา

๙. พทธเสนกะ ๑๐. อานสงส

๑๑. ไตรปฎก/ปฎกทง ๓ ๑๒. เนมราช

๑๓. วนยปพพะชา ๑๔. ตานานมหาเจาทะโคง

๑๕. วนยดอกเดอ ๑๖. พระเจา ๑๐ ชาต

๑๗. ครธรรม ๑๘. พทธนพพาน

๑๙. ปฐมสมโพธ ๒๐. สรสากมมารชาดก/โวหารสรสา

๒๑. ปคคละบญญต ๒๒. ธรรมภรทต

๒๓. หมพานต ๒๔. อภธรรมมา

๒๕. มหามลนพพานสตร ๒๖. ทศชาตรอม

๒๗. กรรมวาจา ๒๘. พทธาภเษก ทนตธาต

๒๙. สรจฑามณชาดก ๓๐. นพพานสตร

๓๑. อรนทมมราชชาดก ๓๒. จรยาปฎก

๓๓. ตกนบาต ๓๔. มหาสารบตรนพพาน

๓๕. สตตโสมชาดก ๓๖. ฎกาพทธาผกตน

๔๐

๓๗. อานสงสเวสสนตระ

วรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานในขอบเขตทศกษา โดยใชวธการปรวรรต ซงมวธการคดเลอก

ฉบบทสมบรณดานเนอหามากทสด มจานวน ๒ เรอง คอ

๑. ตานานมหาเจาทะโคง

๒. ปทมมกมมารชาดก

๑. ตานานมหาเจาทะโคง

ใบลานหนาท ๑

/ นโม ตสสตถ สรสวสสด วนทตวา สรสสา อะหง พทธง ธมมง สงฆญจะ เทยยะ ภาสายะ วกขาม เก

สะวะรงอฏฐะวธะ ภวนต สขตต ตาจะสณาถะ สกกะจง อทาน เกสา / ธาตปะฐต ตงหาสาวะต รฐเฐ รมโม

อะหง อนวาขา วนทตวากไหวแลว พทธง ยงพระพทธเขา ตนตรสรยง สจจะธมมทง ๔ ดวยตนดวยด ธมมง ยง

พระนวโลกตตระ / ธมมเจา ๙ ประการ สบกบทงบรยตตธมมจะปนนะประการ ๑ พทธง ธมมงบเทาแต ขา

ไหวพระพทธเจาแลธมมสงเดยว อะหง อนวาขา วนทตวาไหวแลวอรยะสงฆะ แลสมตต / สงฆะ เจาทงหลาย

อตตมง อนอดมประเสฐยงนก สรสสาดวยหวแหงขาแล อะหงอนวาขา อะวะขาม กจกกลาวเกสะวรงยง เกสา

ธาตพระพทธเจาอนตนอนประเสฐ / อฏฐะวธงอนม ๘ เสน เทยยะภาสายะดวย ดวยตานานภาสาไทย จก

กลาวเมอหนานแล ภะวนตา อนวา สทานทงหลาย สกขตฏตาจะ อนผาถนามกเถงยงสก แลหอเปนประโยชะ

นะแกตนในโลกวนน แลโลกพายหนา //

ใบลานหนาท ๒

/ สนาถะจงฟงแลวจาเอาไวยงนทานตานานพระเกสาธาตเจานในกาลบดน เกสาธาต อนวา เกสาธาต

เจาสปะฏฐตง อนตงไวดวยด หงสาวตตรฐฐ ในเขตเมองหงสาวด / รมเม อนควรชนชมยนด สกกจจง ดวยอน

ครบเทอะ ดกราสปรสะ ทงหลายจงฟงตานานพระเกสาธาต พระพทธเจาอนถะปนนา ตงไวในดอยสงกตตระ

อนยงประเทศเขต / เมองหงสาวดแลรอชา ปรากฎไดชอวาทะโกง เปนทตงสารรกะธาต พระพทธเจาทงหลาย

๔ ตน ลวงแลว คอวา พระพทธเจากกสนธะ และพทธเจาโกนา / คะมะนะ แลพระพทธเจากสสปะ และ

พระพทธเจาโคตะมะแหงเรานแล ธาตพระพทธเจาทนประเสฐนก อาทเพอบงเกดหอแลวยงสมปตต ๓

ประการ แกคน / แลเทวดาทงหลาย เทยงแทดหลแล ในกาลเมอพระพทธเจาออกบวชแลวนนกะทาเพยรได ๖

วสสาในเมอเดอนวสาขาเพงเมงวนพดยามตระวนเยนพระพทธเจาเขาไปสเคลาไมมหาโพธ //

ใบลานหนาท ๓

/ นงเหนอแทนแกวอนเกดดวยบญสมปานแหงตนแลทนนพระยามารขชางตวชอวาเมกขะลามมอถอ

อาวธตางๆ กบตงหมรพลเขามามากนกเพอวาจกรขเอาแทนแกวแหงพระพทธ / เจาวนนนกมแลเมอนนพระ

๔๑

พทธมาราเพงเถงปารมธมมอนตนหากไดหอมเหยบมานนแผนดนอนหนาได ๒ แสน ๔ หมนโยชนะคะณะนาก

หวน / ไหวไพมามากนก เมอนน พยามารกบทงเสนารพลหมทงมวลบอาจจกจงตงตนอยไดกพายหนไปเสยงแล

เมอนนพระพทธเจากนงกปปแนว เชงอยแทบ / เคลาไมมหาโพธได ๗ วน เปนสตตาหะหวทกอนแล เมอนน

ความสะลงสงสยกบงเกดมแกเทวดาอนทาพรหมทงหลายวาเจา สทธตฏะไดตรสสพ / พญตญญาณเปนพระ

เจาเทอชะแล วาอน พระพทธเจากรใจอนทาพรหมทงหลายแลวพระพทธเจากสยองขนอากาศกลางหาว แลว

เทยวโจมโขมตน ๑ เปน ๒ คน ๓ คน ขนไปดวยลาดบพระพทธเจามาเน //

ใบลานหนาท ๔

/ รมตพระพทธรปหอเปนหลายตน มากนกเพอจกตดความสะลงสงสยแหงเทวดาอนทาพรหม

ทงหลายเสย หนแล เมอนน เทวดาอนทาพรหมทงหลายเปนอจจะรยะมากแลว จงหาคาสะลงสงสยบไดแล

เทวดา อนทา พรหม / ทงหลายกอยอปฏฐากรกสา ไหวปชาพระพทธเจาเลยง ๗ วนและพระพทธเจายนอย

หนอสานแหงลาไมมหาโพธ เจาเลยงดดวยตาทง ๒ บพรบได ๗ วนเทวดาอน / พรหมทงหลาจงมากอเปนเจต

ยะหลง ๑ ไวแตทนนเจตยะเจานนลวดไดชอวา อะนมสสเจตยะแลพระพทธเจาเทยวโจมโขมในหวานแหง

มหาโพธเจาแลหวานแหง / อะนมสสเจตยะกได ๗ วนในถานะทนนลวดไดชอวาอนมสสเจตยะรตตะนะจงกะ

มะแลแลวพระพทธเจากไปสหนวนตก แหงมหาโพธ อยในรตตณะฆะระ คอวา เรอนแกวกราเพงดปารมธมม

แหงตนกได ๗ วนในถานะทนนไดชอวา รตตะณะฆะระวาอนแล ถดนนพระพทธเจาเขาไปสเคลาไมราชยตตนะ

คอ ไมมวงแมงวนอยเสยง ๗ //

ใบลานหนาท ๕

/ วนแลวแลแดงแตพะพทธเจาไดตรสสปปญตญญาณ เปนพระเจามาได ๔๐ เกลา (๔๙) วนคบได

สนเขาเทอแลเมอนนพระยาอนจงเอามายงหมากสมอลก ๑ มาเคนหน พะพธเจาเพอหอเปนยาปจจบน / แก

พระพทธเจา แลวกเอาไมสฟนแลนาเอานาแตอโนมตตะสระมาหอเปนนาซวยหนา พระพทธเจาหนแล ในกาล

นนยงมพอคาเกวยน ๒ คนพนอง ผพชอวา ตปปสสะ ผพนองชอวา / พลกกะนนตามสสา เมงวา ตปสสะวา

พอคาแล มเกวยน ๕ รอยเหลมกบทงรวารกลกแตเมองพระยาอลาปะไปสเมองอเชฎฐนคร เหตวาเขาไดยน

ขราววาเมอง / ปวณพลเขาแพงนก วาอน เขาแคง ๑ คาตวมะ ๑ กหาทชอบไดวาอนพอคาเกวยนหารอย

เหลมพาเพงหอเตมแลวกไปสเมองปวณะ หนแล ในเมอไพเถงหนทาง / ดารปาท ๑ นนยงมเทวดาตน ๑ อยรก

สา ไมนโครธตน ๑ หากเปนยาตพนองแหงพอคาทง ๒ นน แต ชาตกอนนนมาหน ขาพนองมารอดพนนดงอน

รกขเทวดากหากเลงหน เพอจกหอเปนคณเปนบญ //

ใบลานหนาท ๖

/ มากนกแกพอคาทง ๒ วาอนกจง ชกเกวยนขาพนองไวบหอเกวยนกลเกยงหอผดไปไดหนแลขาพ

นองจงกวามาเปนเหตอนใด เกวยนแหงเราพอยบไปบผดขกอยนชารอยวาผอารกษ ผเสอ / ปาทนกอนเทอะวา

ทนนรกขเทวดาจงสาแดงตนหอผากฎหนแลวจงกลาววากนหากชกเกวยนส / ทงหลายไวเพอจกไครใหเปนสก

๔๒

มานกแลบนนพะพทธเจาจไดตรสสปปญตญาณเปนพระใหมไดสสบ ๙ (๔๙) วนนแลวบไดสนเขาเทอยงอยใน

ปาทนสทานทงหลายจง / รบเอาขาไปเคยนแกพทธเจาเทอะ วาอน แลวกกบหายไปแลขาพนงกมความชมช

อนดมากนก แลวกรบเอาขาสดกอนสดยอยไปเคนแกพระพทธเจา / วนนนกมแล เมอนน บาทแหง

พระพทธเจาคบมเทอแล ทนน บาท จตโลกบาลทง ๔ ตนจงเอาหน ๔ ลกอนมวณณะเปนดงหมากถวถมนนมา

แตทสสะทง ๔ มาเคนพระพทธเจาแล พระพทธเจาค //

ใบลานหนาท ๗

/ รบเอามาแลวจงอทฏฐานหอเปนลกเดยวคมแควม* ๔ อนแลว พระพทธเจาจงรบเอาขาวอนนนสน

หนแล เมอนน พอคาทงหลายแลเขาพนองจงขอสลสรณคมดวยกาวาจา ๒ อนวาอน อชชะตคเค ปานเปตะ

พท / ธง สรณง คจฉาม ธมมง สรณง คจฉาม มะยง อนวา ตขาทงหลาย คจฉามคเถงบดนแล พทธง ยง

พระพทธเจา สรณง อตวา เปนทเพง มะยง อนวาผขาทงหลาย คจฉาม คเถงบดน ธมมง / ยงพระสะธมม

สรณง อตวา เปนทเพง อชชตคเค แรกแตวนนเปนตน ปานเปตง ตราบอนมชวตแล พอคาทง ๒ พนองลวดชอ

วาเทวดาจกะแล เหตวา เอาพระพทธเจา / แลธมม เปนทเพงกอนทงมวลแล ยามนน สงฆะเจาคบมเทอแล

แลวครกสาสล ๕ สล ๙ เปนอปปาสกพระพทธเจาใหมหวทแทแล เมอนน พระพทธเจาจงมมหากรณา จง/

ยกขนยงมอขวาขนลบหวไดยงพระเกสาธาตเจา ๔ เสน หอแกตปสสะผพกอนแล ลบแถมท ๑ เลา คไดพระ

เกสาธาตเจา ๔ เสน หอแกปรกกกะ ผนองเลาหนแล //

ใบลานหนาท ๘

/ ขาพนองไดยงพระเกสาธาตเจา ๘ เสน นนแลว ลวดมใจชมชนยนดมากนก คตงไวเหนอหวแหงตน

แล ในกาลยามนน อนวาอาจารยะทงหลายคเกดมมากนกนาแมมหาสมทททง ๔ คขรา / เขรอกเยอกตฟอง

นองเยองขนแผนดนหลวงคไหวหวนไพมา เขาสเนโรราชคออนนอมคอมไพมา เทวดาอนทาพรหมทงหลายค

กะทาสกการะปชา/ ไหวนพครบสาธการมากนกคมแล ในกาลพอคาทง ๒ พนองจงไวพระพทธเจาวา พระเกสา

ธาตเจานจกหอตขาทงหลายจปนนาไวในถานะทใดชา / วาอน ทนนพระพทธเจาจงคกรราเพงดวาทใด

พระพทธเจาอนเปนแลว ในกาลเมอกอนยอมไวธาตทใดชา วาอนแลวพระพทธเจาราเพงดรวา / ดอยสงกตตระ

ทะโคง นนเปนทตงธาตพระพทธเจาทงหลายอนเปนแลวแตกอนแล พระพทธเจาจงมมหากรณาในพอคาทง ๒

จงกลาววา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ ผมกอนประเสฏนจงนาไปช //

ใบลานหนาท ๙

/ ไวทถปนนาทมงคละถานะทดอยอนชอวา ดอยสงกตตระในประเทสเขตเมองพระยาอปละนคอรพน

เทอะ วาอนแลว ขาพนองไหวพระพทธเจาดวยอนครบแลวคแผหนาเกวยนผารบเพอจกคนหน / แล ทนน พระ

อนทจงมาเนรมตเกวยนเหลมหนง มปราสาทแกวหลงหนง กลศแกวอน ๑ ไว ใสพระเกสาธาตเจานนแลว เอา

ขนตงเหนอเกวยนเหลมนนแลวนาไพ / ไวในทากลางเกวยนทงหลาย ๕ รอยเหลมนนแลวพระยาอนทจงไข

กลศแกวแลวคเอาพระเกสาธาตเจา ๘ เสนนนใสแลวคไหวปชามากนกแล เทวดา / อนทา พรหมทงหลายอน

๔๓

อยในชนฟาทง ๖ ชนคมาไหวปชาสกการะมากนกแลพระยาอนทคหอวสกมมเทวบตตแปลงหนทางหอราบ

เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองชยนนแล / ตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๒ กบทงบรวาร ๕ รอยคนแลเทวดา เทว

บตต พระยาอนท พระยาพรหมทงหลาย คมานาเอาธาตผมพระพทะเจาไปดวยอนเหลนมโหสพเสยง ๗ วน ๗

คน แล ตนไมทงหลายบใชเถงเมอระดอน //

ใบลานหนาท ๑๐

/ เปนดอกเปนลกคเกดมในกาลขณะยามนนคลวดไดปชายงพระเกสาธาตพระพทธเจายามนนคมแล

เมอนน คนแลเทวดา อนทา พรหมทงหลายได ๗ วนคมารอดเถงอเชษฐนคอร ลวดมารอดทาสะเพลา / ทนน

หนแล ทนนเกวยนอนพระยาอนทเนรมตนนคหากกบหายไพหนแลเทายงหลอแตปราสาทแกว แล กลศแกวอน

พระยาอนเนรมต หนแล ถดนน พระยาอนทคมา / เนรมตสะเพราทง ๗ เหลมหอแกพอคาทงหลายหนแล ยาม

นน พอคาทงหลายจงเอาปราสาทแกวกบทงกลศแกวอนใสพระเกสาธาตเจานนขนตงเหนอสะเพรา / ทนน หน

แล ทนน พระยาเชษฐนคอร รวาพอคาทงหลายมารอดจงราเพงวาแตกอนนพอคาทงหลายเทยวคายอมได

เดอน ๑ ตงมารอดเมองเราดาย ในกาลบดน พอคา / ทงหลายมาเทาได ๗ วน เขาพอยมาสนน รอยวาเขาม

ของคาอนวเสสอนใดอน ๑ แทแล ทนน พระยาจงหออามาตยไพหาพอคาทงหลายมาแลวถามวา ดกรา พอคา

ทงหลาย ทงหลายเปนอนพนมารอดบาน //

ใบลานหนาท ๑๑

/ เมองเราเหตใดอนชาฝงนนอนมา รอยวาผขาทงหลายกลวไภยอนทรายในหนทางแทแล รบมาเพอ

อนดาย วาอน ขาพนองจงวาคาลายนบดสกอนแล วา / อนแลว จงไหวพระยาวา ผขาทงหลายคไดของคาอนว

เสสมาคอวาไดนพพานมาดาย ผขาทงหลายนไดไหวพระพทธเจาตนไดตรสสพพญตญาณเปนพระใหม / แทบ

เคลาไมราชยตนะแลไดหอทานแกขาพระพทธเจาแลพระพทธเจาจงมมหากรณารบเอาแลวคหอยงพระเกสา

ธาต ๘ เสน แกผขาทงหลาย / ลวดนามารอดบานเมองมหาราชเจานแล พระยาไดยนคาเยองนนแลวคมใจ

อภรมยชมชนยนดมากนก คหอสาธการแลไหวสกการะปชามานกแลวคหอลาภะ / สกการะแกพอคาทงหลาย

แลวคจงกลาววา เราคใครหนใครไหวยงพระเกสาธาตเจา ๘ เสน มากนกแล วาอน พอคาทง ๒ อนเปนแกแหง

พอคาทงหลายคนามายงพระเกสาธาตเจามาหอ //

ใบลานหนาท ๑๒

/ แกพระยาไดไหวไดหนแลวพระยาคมความชมชนยนดมากนกแลววาจกตดคอตนกบทงขระโจมหว

ปชาพระเกสาธาตเจาวา อนนางเทวพระยาคหามเสยแลววามหาราชเจาแตยงมชวตเปนไพดง / อนคยงจกได

ไหวปชาอปฏฐากยงพระเกสาธาตเจาบขาดสกเทอดหล ชะแล วาอน พระยาคถอดเอาแตขระโจมหวปชาแพระ

เกสาธาตเจาทนน หนแล ปคคละ / ทงหลายผใดคด ไดสางไดเขยนยงตานานมหาธาตเจาทะโคงเจานไดเขยน

ดวยตนคด ผวาตนบชางเขยน ลางหอทานผอนเขยนแลวปชาเอาดวยวตถปจจยสบไพพายหนา / คเสมอนดง

ตนไดสรางไดเขยนแล แมนวาไดเทสนาหอทานผอนฟงคด แมนวาไหวนพครบอยาสกการะปชาดวเขาตอก

๔๔

ดอกไมคด ไดตามประทปนามนปชาคด ดอกไมคาแลดวง / คด ดอกเงนแลดวงคด ปคคละทงหลายฝงนนค

เสมอนดงตนไดปชาตนพระพทธเจาคมดงกลาวมานแล พระยากวาวา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ เขอทง ๒ ไดของ

คาอนวเสสมานคลางจก //

ใบลานหนาท ๑๓

/ เสยเปลาดายชะแล ดวยมแทพระเกสาธาตเจา ๒ เสน พระองคเราคจกเอาไวชะแล วาอน ขาพนอง

จงไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาผขาทง ๒ บลวงคาแหงพระพทธเจาไดสกคาแล วาอน / พระยาคกลาววา

เขอทง ๒ หอเราคจกเอาแมนวา เขอทง ๒ บหอเราคจกเอาแทแล วาอนแลวคไขรขระอบโกฏแกวแทแลคเอา

พระเกสาธาตออกไว ๒ เสน ยามพอคาทงหลาย / คลวดเอากนหนจากเมองอเชษฐนคอร คหอแปลงปราสาท

หลง ๑ ไวยงพระเกสาธาตเจาในทากลางเวยงแลว เหลนมโหสพสกการะปชายงพระเกสกาธาต / เจา ๒ เสน

ยามนน คมแล ทนน พอคาทงหลายลวดเอากนหนจากเมองอเชษฐนคอรไปได ๗ วน ๗ คน คไพรอดเกาะท ๑

แล อนวา เกาะนาสมทททนนยงมพระยานาคตว ๑ คอยในทนนแล ยาม / นน พระยานาคคอยกลางเกาะ

เหนอหน ทนนคหนอศจรรยมากนก พระยานาคคราเพงวาในสะเพราทน รอยวามของคาอนวเสสอนใดอนหนง

แทแลวาอน คลวดละเพทอนเปนนาคนนเสยแลวคขนไพ //

ใบลานหนาท ๑๔

/ สสะเพรามาหนยงพระเกสาธาตเจาคลวดลกเอา ๒ เสน เมอไวยงเมองนาคหนแล เทายงหลอพระ

เกสาธาตเจา ๔ เสนแล พอคาทงหลายคเปนทกขเปนยากมากนก คตอกรองไหมากนก จงกลาววา ทน รอย/

พระยานาคลกเอายงพระเกสธาตเจาไป ๒ เสนชะแล วาอน เขาคหนเสยเกาะทนนไปเถงดอยทนชอวาเมอง

ขอบแล ยงมชายผ ๑ ไปสสะเพลา สะเพลานนคแตก / เสยมนคออกไปอยดอย ทนนหาสงกนบไดมนหนสะ

เพลา ๗ เหลมมารอดทนนมนคลงมาขอกนเขาแกพอคาทงหลาย หนแล มนคถามวาเจาไพคาไดสงพรองชา /

พอคาทงหลายม ตปสสะ ปรกกะ เปนประธานกลาววา ตขาทงหลาย คไดของคาอนวเสสมาคอวาไดมหา

นพพานเจามาแล วาอน มนครแจงแลวคมใจอภรมยชมชนยนดมาก / นกแลวมนคราเพงวา คนจกไดเถงสข

บดน ชะแล วาอน มผาผน ๑ อนมนนงนนยาวคได ๒ ศอก กวางคได ๒ ศอก มกคซกซวกเสยแลวคปชาพระ

เกสาเจา หนแล พอคาทงหลายคเสยงสาธการมากนก //

ใบลานหนาท ๑๕

/ แมนวา เทวดา อนทา พรหมทงหลายคหอเสยงสาธการมากนก หนแล ดวยเตชะกสลบญอนชายผ

นนไดกะทาเทานนปราสาททพพหลง ๑ คเกดมแกชายผนนมนคลวดไดเสวยสมบตทพพอนมากนกคดวย / เต

ชะนาบญ อนนนคมแล สวนวา พอคาทงหลายคเอากนหนจากทนนไปเถงเมองธญวด อนเขามาแควนอปปาละ

นคอรราชธานคมแล พระยาตนชอวาอปปาละ อน / อยเสวยราชสมปตตเปนทาวพระยาในเมองทนน หนแล

พอคาทงหลายคเอาปราสาทแกวหลงนนตงไวเหนอเกาะ หนแลวคลวดกอเปนเจตยะทรายไวกอนแล ชาวเมอง

ทงหลายคมาไหว / สกการะปชามากนกเสยง ๗ วนแลว ตปสสะ ปรกกะ ทง ๒ พนอง จงไหว พระยาอปปาละ

๔๕

วา ขาแดมหาราชเจา ผขาทงหลายไปคาไดไหวพระพทธเจาดงอนจงไดตรส / สพพตญาณเปนพระใหมแทบ

เคลาไม ราชยตนะคไดหอทานแกขาพระพทธเจาแล พระพทธเจาคมมหากรณามาหอยงพระเกสาธาต ๘ เสน

แกผขาทง ๒ ลวดนามารอด //

ใบลานหนาท ๑๖

/ เมองอเชษฐนคอรหน พระยาอเชษฐนคอรลวดเอาเสย ๒ เสนหนจากทนน ไพรอดเกาะสมททท ๑

พระยานาคคมาลกเอาไพ ๒ เสนบดนเทายงหลอ ๔ เสน ผขานามารอดอาณารฐบานเมองมหาราชเจา / นแล

มหาราชเจาเปนตนประเสฏลาเลสกวาทาวพระยาในสกกะชมพทปทงมวลแลตนใดแลจกเสมอดงมหาราชเจาค

บมแล เมอนน พระยาคมใจชมชนยนด / มากนกแลวคหอมหาอามาตยใหญมาแลวแตงแปลงเสนาสนะ ๔

ประการ แลวเพอจกไพไหว หนแล สวนพอคาแลคนทงหลายคหอขยวคาแลคนแลเหลมแลวคหอไพกอนหนา /

สวนตนพระยาอปปาละคขนขชางมงคลตวประเสฏ แลวคไพตามหลงแล คนพระยาไพรอดพระเกสาธาตเจา

แลวคกะทาปทกขณา ๓ รอบคปชาดวยเครองขยา / ทงมวลแลวพระยาอทฏฐานวา ผพระสพพญมมหา

กรณาหอขาไดถปนนาธาตพระพทธเจาแทดงอน ขอหอขาไดหนพระเกสาธาตเจาทง ๘ เสนแด วาอนแลวคไข

ขระอบแกวค //

ใบลานหนาท ๑๗

/ หนยงพระเกสาธาตเจาทง ๘ เลนดหลแล วาอน คลวดถอดขระโจมหวอนมยอดไดแลพนปชาพระ

เกสาธาตเจาหนแล ยามนน พระยาคกลาวแกตปสสะ ปรกกะวา / ดกรา พอคาทง ๒ ทานทงหลายควรกลาว

ธาตพระเจาเทาม ๔ เสนวา สาม ขาแกมหาราชะ ขาแดเจาตน / มบญสมพารอนมากนก พระเกสาธาตเจาจง

มาพรอมกนทง ๘ เลนแลวแล วาอน พระยาคมใจอภรมยชมชนยนดมากนกคหอเมองเครอง ๑ เปนราชรางวล

/ แกขาพนองแลวลวดนามายงพระเกสาธาตเจาแตเองธญวด เมอตราบเถงเมองอปาละนครอรราชธานนนค

เตมไพดวยหมเทวาด อนท พรหม แลคน / ทงหลายหาหวางหาชองบไดคมารอดมาเถงเมองอปปาละนคอร

แลวพระยาคหอตกลองรองปาวหวเวยงทงมวล ๗ วน ๗ คน วาปคคละผใดรทสงกตตระนนชา วาอน จกมผใด

ผ ๑ แล จกกลาววา ขารแล //

ใบลานหนาท ๑๘

/ วาอนคบมไผรจกรหาบไดสกคนแล พระยาอปปาละแลตปสสะ ปรกกะ พนองคมความทกขนอยใจ

มากนก หนแล พระยาจงกลาววา เราทงหลายคหาดทดอยสงกตตระบไดดงอน เราจกจไวในถานะทใดท ๑ /

กอนเทอะ วาอน ขาพนองไหวพระยาวา ผขาทง ๒ บลวงคาพระพทธเจาไดแล วาอนแลว ขาพนองคตอก

รองไหมากนก หนแล ในกาลยามนน แผนดนหลวงคหวนไหวเขา / สเนรราชคออนนอมคอมไพมา นาแม

มหาสมททสาคอรคตฟองนองชนขนมามากนกแล ทนน พระยาอนทาราเพงวาพระยาอปปาละแลตปสสะ ปรก

๔๖

กะ เซาะหาดอยสงกตตระบไดเทอแล ชอวาดอยสง / กตตระนน ผใดจกรคบมแล ไพสกคนแลคเทามแตคอน

ทาธราชรสงเดยวแล วาอน แลวพระยาอนทาคหอหาวสสกมมเทวบตตมาแลวกลาววา / ดกรา วสสกมมเทว

บตตทานจงเอาเทวดาอนเปนปรวารแหงทานลงไปแตงแปลงเผยวถากถางยงทดอยสงกตตระหอราบเพยงเรยง

งาม หอเปนหวหนากองไชยนนเทอะ เมอนน วสสกมมเทว //

ใบลานหนาท ๑๙

/ บตตครบเอาคาอาญาพระยาอนทาแลวเขาไพหาขาพนองอนยงรองไหอยนนจงถามวา ดกรา ตปส

สะ ปรกกะ เขอทานรองไหเหตใดชา ขาพนองจงกลาววาแกเจาคพระพทธเจาหอยงพระเกสา / ธาตเจา ๘ เสน

แกเผอขาหอมาจไวในดอยสงกตตระนนวาสนน ผขาทงหลายกบทงพระยาอปปาละเปนเจาแผนดนทนมาเซาะ

หาทดอยสงกตตระคบไดยงเปน / ทกขยากมากนก จงรองไหเพออนแล วาอน เมอนนวสสกมมเทวบตตคได

สดบรบฟงเอาอาญาพระยาอนทเปนอนแจงเตมใจแลวจงกลาววาในวนพรงนเมอเชา ยามนน / ขาหากจกมา

บอกทดอยสงกตตระนนแกเจาหอรแจงทง ๒ ชะแล คนวา เทยงคหนแลว วสสกมมเทวบตตคเอาหมปรวาร

แหงตนลงไปแปลงยงทดอยสงกตตระนนหอราบ / เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชย นนหนแล เถงเมอยาม

จกใกลรงแจง ตปสสะ ปรกกะ ทง ๒ พนอง ตปสสะผพหลบฝนหนวาพราหมณผ ๑ ถอดอกบว ๘ ดวงลก

แตทสสะหนวนออกมาแล //

ใบลานหนาท ๒๐

/ ปรกกะผนองหลบฝนหนตนตวดาลงนาถองแผนดนแลวมาตมดวยมอ แหงตนวาอนแลวคสะดงตน

รงแจงหนแลวจงจกแกคาฝนแกกนไพมา หนแล ปรกกะผนองหอพรแกผพกอนวาหลบฝนหน / พราหมณผ ๑

ถอเอาดอกบว ๘ ดวงเขามาแตทสสะหนวนออกมาเปนทสสะอตตมะดนกแทแล พคจกมความยนดแลจกมอาย

หมนยนยาวมากนกแล ดอกบว ๘ ดวงนนคอวาได / พระเกสาธาตเจา ๘ เสนนนอนราทง ๒ หากมานรา* พ

นองจกไดไหวอปฏฐากตราบอนมชวตชะแล ผพคหอพรแกผนองวาเจาฝนหนลงดาแผนดนลงไพ / แลมาตมไว

ดวยมอทง ๒ นน ในกาลอนจกมาพายหนานกสลบญทงมวลอนมในขนธะสนตระตนแหงเจาหนคยงจกไดโผด

สตตโลกทงมวลมหนคจกมบอยา / ชะแล วาอน ขาพนองคแกคาฝนแกกนไพมาแลว สายสรยะอาทตยค

ออกมาสนทการ* แจงนก ขาทง ๒ คเลงแลหนดอยสงกตตระ ดวอายภาวะแหงวสสกมมเทวบตตนน แผนดน

ทนนคราบ //

ใบลานหนาท ๒๑

/ เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชยนนคมแล ปรกกะผนองคกลาววานมตฝนแหงราคมาเปนแมนนก

แทแล อนวาดอยสงกตตระนนครอยวาอนนแทแล ขาพนองเลงแหลแผผอดถานะทนนเปนอนแจงนก / แลว

พระสพพญเจาสงมาแมนนกแทแล วาอน แลวจงไหวนบครบอยา....สกการะปชามานกแล ขาพนองจงไหว

พระยาวา ขาแดมหาราชเจา ตนเปนใหญในสกการะชมพทวปทงมวล / บดนผขาทง ๒ คไดหนทอนชอวาดอย

สงกตตระนนแลวแลพระยาไดยนคาขาพนองจงกลาววา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ นามชอวา ชอวาเหลน ๔

๔๗

ประการอน ๑ คอ / ไฟดาบเขอ* พอยมาเหลนอน ๑ คอไฟดาย พอยมาเหลนอน ๑ ทาวพระยาดาย เขอพอย

มาลายเหลน อนชาวเจาสมณพราหมณดาย เขอพอยมาเหลนอนชา วาอน ๔ ประการบควรเหลนคาอน / ใดบ

ม เขอพอยมาลายเหลนแกเราอนเปนทาวพระยานอนชา วาอน ขาพนองจงกลาววาคนวาบมเผอขาทง ๒ บ

อาจจกวาไดแล คนวามผขาทง ๒ พนองจงจกวาไดไหวสามหาราชเจา //

ใบลานหนาท ๒๒

/ ดหลแล ทนน พระยาจงใชชายผ ๑ ชอวา สะชะ คใชไพดทนนคนใชคหนทนนแทเปนอนงามมากนก

ลาวจงราเพงวาถานะทนงามนกแทหลอคควรจธาตพระพทธเจาแทแล วาอนแลวชายผนนคมใจชมชนยนดมาก

นก / มนจงกลาววา ชาตวาเปนคนใชอนเปนคนขนน*เจาใชไพตอถอยชนคานยอมไดลาภสกการะมากนกดาย

บดนคอนพระยาเจาหากใชมาดทอนประเสฏกวาททงหลายแล วาอนแลวจงเอาผา / ใสไวบน* ๑ ปชาทนน

แลวลวดตงคาปรารภวาดวยเตชะกศลบญอนขาไดเอาผาปชาถานะทนขออยาหอขาไดเปนขน*สกชาตเทอะ จง

หอขามพแกวนองแกวลกเมย / แกวแลมขาวของสมปตตมากนกแทเทอะ วาอนแลว คจงคนเมอไหวพระยาอป

ปาละนนหอเปนราชทานแกมนแลวพระยาคจงขนขคอชางมงคละแลวคไปดวยปรวารแหงตนหนแล / คนวา

ไพรอดแลวคกะทาปทกขณา ๓ รอบแลวยนอยเลงแลดถานะทนนแลวคคระนงใจวาถานะทดอยสงกตตระนนค

รอยวาทนเปนอนราบเพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชยนนแล ดงวาเปนคนเราจกสรางจกแปลงท //

ใบลานหนาท ๒๓

/ นนนานประมาณปนดงพนปลจงจกแลว ทนควรอาจรยะมากนกแล พระยาคถอดขระโจมหวอนม

ยอดไดแลเพยรมคามากนกปชาในทนนแล คนทงหลายคไหวสกการะปชามากนกหนแล พระยาคหอหามายงต

ปสสะ ปรกกะแลวค / ถามวา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ พระเกสาธาตเจาเราจกควรจไวในถานะทนนเทอะ วาอน

ขาพนองไหวพระยาวาหมาราชเจาจงยงอยหนอย ๑ กอนเทอะ พระพทธเจา / ยงสงเผอขาทง ๒ มาวา ในถา

นะทนพระพทธเจาทงหลายนพพานไพแตกอนนนยอมมาไวธาตทดอยนเสยงแล บดนเราทงหลายคหาทอน

ชธาตแตกอนนนบไดเทอะ / วาอน พระยาไดยนคาขาพนองจงจกหอหามายงผเถา ผแก อนมอายยน พอขม

เทาเขามาแลวจงถามดขาทง ๒ เถาวา ดกรา ผชายอนมอายยนกวาทานทงหลาย ยงรท / อนปณณาธาตพระ

เจาอนเปนแลวแตกอนนนอนชะรอ ผวาทานยงรแทดงอน ตวแหงขาทานกบทงลกแลเมย ญาตแหงทานเราค

จกหอทางสขมากนกชะแล ชายผนนไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาผขา //

ใบลานหนาท ๒๔

/ คบรไหนไดแล แมนผมอายยนยาวกวาตขาคบอาจจะรไดสกคนแลวาอน พระยากบทงพอคาทง ๒

ไดยนคาอนนนคนอยใจมากนกแล ในกาลยามนนพระยาอนทตนเปนเจาเปนใหญกวาเทวดาเทวบตตทงหลาย

จงหอ / วสสกมมเทวบตตตกลองรองปาวในสองสวรรคชนฟาทงมวลแลววาหอเทวดา เทวบตตทงหลายลงไป

เหลนมหรสพในดอยสงกตตระอนถปนนาชพระเกสาธาตเจากบ / ดวยเราชตนชตนเทอะ วาอน ทนน พระ

วสสกมมเทวบตตครบเอาอาญาอนทาธราชแลวคไพตกลององปาวหนแล สวนตน พระยาอนทคขนขคอชาง

๔๘

เอราวณ แลวมหมเทวดา / เทวบตตทงหลายเปนปรวารแลวคลงมาจากสวรรคชนฟาแลวแมนมหาพรหมทง

หลายคลงมาจากพรหมโลกแลขอบจกรวาลทงมวลคเตมไพดวยเทวดา เทวบตต อนท พรหมทงหลายมาเปนอน

/ มดมวอคการมากนกคสะดง ตกใจกลวมากนก หนแล เมอนน พระยาอนทารเหตอนนนจงจกกลาวแกคนทง

หลายวาสอยาไดสะดงตกใจกลวเทอะ วาอน หนแล พระยาอนทค //

ใบลานหนาท ๒๕

/ ลงมาจากคอชางแลวมานงเหนออาสนาทพพกบดวยพอคาทง ๒ หนแล ขาพนองจงจกไหวพระยา

อนทวา ขาแกสมเดจมหาราชเจา ยงรทตงธาตพระพทธเจา ๓ ตน อนนพพานไพแลวชะรอ พระยาอนทากลาว

วาอายเราเทา / มพนปลบดายแล ผวานบเปนปลในเมองคนเราได ๘ ตอ ปลาย ๖ ลานปลบดายแล เหตดงอน

เราบรไหนแล ผรผหนยงมบอยาชะแล วาอน พระยาอนทคหอหามายงเทวบตต / อนอยรกสาไมเดอตน ๑ ม

อายยนนกหอมานงอาสนาทพพกบดวยตนแลวถามดหนแล เทวบตตกลาววา ขาแกมหาราชเจากปอนนมาผา

เปน ๓ สวน อายขา / เทาสวน ๑ เหตดงอนผขาบรบหนไดแล เทาวายงมเทวบตต ๒ ตน มอายยนยงนก ตน ๑

ชอวาอนทาสาน ตน ๑ ชอวาโควนทะ รชะแลวาอน พระยาอนทคหอหายงเทวบตต / ๒ ตนนนมาแล หอนง

อาสนาดวยตนแลวคถามเทวบตต ๒ ตนนนวา พระพทธเจา ๓ ตนอนนพพานไพแลวมาชธาตไวทน วาอน ทาน

ยงรอนชะรอ เทวบตตตน ๑ ไหวพระยาอนทาวาอายขาทง ๒ เทามเกงกป //

ใบลานหนาท ๒๖

/ ๑ บดาย ผขาบรไนไดแล เทาวายงมเทวบตต ๔ ตน ตน ๑ ชออมตตะ อยปลายไมตมนา* ตน ๑ ชอ

สปนนะ อยปลายไมพนคา ตน ๑ ชอโลหณ อยปลายไมสมสกขะ ตน ๑ ชอวาทกขณะ อยดอยเหลกแล เขาเจา

๔ ตนนรแท / ชะแลวาอน พระยาอนทคหอหามายงเทวบตต ๔ ตนนนมาแลวคหอมานงอาสนากบดวยตนทง

๒ นน แลวพระยาอนทาจงถามเทวบตตตนชออมตตะ อยปลายไมทม* กอนวา อายเจายนเทา / ใดชา เทว

บตตตนนนคไหวพระยาอนทาวา อายผขายนไดกป ๑ แล วาอน พระยาอนทาวาทอนชธาตพระพทธเจา ๓ ตน

อนนพพานไพแลว แตกอนนนเจายงรอนชะรอ เทวบตต / ตนนนไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาในอนาคต

ภาวะอนกอนนผขาไดเปนยกษผ ๑ แสวงหากนชางแลวนตวคจงอมแล ยงมในวน ๑ ขาหาสงกนบได ขาค /

แสวงหากน ขาคหนพระพทธเจาไปบณฑบาตขาว ขาคลวดไลเอาพระพทธเจาอนยนอยทเดยวนน ขาหาก

แลนคหากอดหวมากนกคบอาจเพอจกเอาได เมอนน พระพทธเจาวามงบรจกคอนชะ //

ใบลานหนาท ๒๗

/ รอวาอน ขาคบรจกเจาคแล คาอนพระพทธเจากลาวแกขาวา ผอนคจกใสทณฑกมมอนใหญแกมง

ชะแล อน ขาควาทณฑกมมโทสะอนนนเปนชะรอชา พระพทธเจากลาววา คจกหอมงรกสาสล ๕ วาอน /

ตราบตอเทาอนมชวตแหงมงชะแล วาอน ขาควารกสาบได พระพทธเจากลาววาผอนมงรกสา ๗ ปล ๑ เทอะ

วาอน ขาควารกสาบไดผอนมงรกสา ๗ เดอน ๑ เทอะ ขาค / วารกสาบไดแล พระพทธเจากลาววา ผอนมงรก

สาเดอน ๑ บไดเทอ ขาควารกสาบไดแล พระพทธเจาจงจกกลาว ผอนมงรกสา ๗ วน / นนคหากจกไดชะแล

๔๙

ทนน เขยวขาอนลารมปากออก ๔ เสนนน คลวดหลอนเสย หนแล เมอนน พระพทธเจากกสนธะเจาจงจก

หอธมมขะขอก* แกขาแลขาคไดมาชไวใน / ทนแล ในทอนขาไดหนพระพทธเจาหวท ทนนจงไดชอวา ดอยท

หน นน คาเมงวาทมยาทตามคาไทยวาดอยหน วาอน ตราบตอเทาเถงกาละบดนแล ทอนจาสลนนชอวา

แจกขะหม* ตามคาไทยวาทพระเจาบวชใหม //

ใบลานหนาท ๒๘

/ วาอนตอเทาเถงกาลบดนแล ทอนรบเอาธมมขรอก*นน ชอวาถอกเหลอ* เมงวาอน จกไขรคาไทยวา

ขบ*เขา ตอเทาเถงกาละบดนแล ทอนจาสลนนชอวา แจกขะหม* ตามคาไทยวาทพระเจาบวชใหมวาอน / ตอ

เทาเถงกาละบดน ทอนรบเอาธมมขรอก* นน ชอวาถอกเหลอ* เมงวาอนจกไขรคาไทยวา ขบ*เขา ตอเทาเถง

กาละบดนแล พระยาอนทาซาถามเทวบตตตนอนอยปลายไมพนคาดวย / ในสนเดยวนนแล เทวบตตตนนน

ไหวพระยาอนทาวา ขาแกมหาราชเจาเมอพระพทธเจาโคนาคมณะ เปนพระในโลกน วนนนขาคไดเปนยกข ผ

ขาคไดมาพบพระพทธเจา / มายงอยจอมดอยท ๑ ขาควาจกเอาพระพทธเจากน วาอน คนวา ขายายตนไพวา

จกเอาพระพทธเจา ดงอน พระพทธเจายนอยทนนคเปนอนยดขนสงนกกวาเกาเราบอาจจกเอาได พระพทธเจา

/ กลาววามงบรจกคเทอกา วาอน ทนน ขนคงขาคลกชเสน เปนอนกลวมากนก ขาคลวดขราบไหว

พระพทธเจาโคนาคนณะเจาแลพระพทธเจาสงสอนหอสล ๕ แกขาแลวเขยวขาลาปากออกนนคหลอนเสย

ขาค //

ใบลานหนาท ๒๙

/ ลวดเองดอยอยแล อนนนไดชอวา ททรายส วาอน ตามภาษาไทยวาดอนเอง วาอน ตราบเถงกาละ

บดนแล พระพทธเจาโคนาคนณะสงคหะคลวดหอไมเทาแกขาคไดมาชไวในทนแล พระยาอนทาคถาม / เทว

บตตตนชอวา โลหณ ดวยในสนเดยวนนเลา เทวบตตตนนนจงไหวพระยาอนทาวา ขาแด มหาราชเจา เมอ

พระพทธเจากสสปปะยงธอรมานอยสาราญสงสอนปณณสตตทงหลาย วนนน / ขาคไดเปนยกขผ ๑

พระพทธเจาคมขรณาแกขาวาอยาหอขาสตตตวมชวตมาเลยงชวตตนบดวาอน ขาครบเอาคาสอนพระพทธเจา

แล พระพทธกสสปปะเจาคลวดหอ / ผาอาบผน ๑ แกขาแลขาคไดมาชไวในทนแล พระยาอนทาคซาถามเทว

บตตตนชอวา ทกขณะ อยดอยเหลกนนดวยในสนเดยวนแล เทวบตตตนนนไหวพระยาอนทา / วาขาแก

มหาราชเจา เมอพระพทธเจาโคตรมะเจาไดตรสสพพตญาณเปนพระใหมแลว หอยงเกสาธาตเจาทง ๘ เสน

แก ตปสสะ ปรกกะ พนอง ขาคหนจมแทแล ในกาลพายหนาเมอพระ //

ใบลานหนาท ๓๐

/ อรยเมตไตยเจาอนจกมาพายหนามหน ขาคจกยงไดเอาดกหนาผากมาชไวในทนแล ขาคยงจกไดอย

รกสาอปฏฐากยงพระมหาธาตเจาทงมวลตอเทาเสยงกปปนมหนชะแลวาอนแลวยงมเทวบตต / ตน ๑ ชอวา

โหหโร คเขามาไหวพระยาอนทวา ขาแกมหาราชเจา คนวา เราทงหลายมาชยงพระธาตเจา เมอพายลน เมอ

พายหนาคยงจกไดกอสรางแรกสรางแถม ๓ ทจงจกแลวชะแล / ขาคยงไดรกสาอปฏฐากธาตพระพทธเจาทง

๕๐

มวล ตอเทาเสยงกปมหนชะแล วาอน หนแล พระยาอนทไดยนคาเทวบตร ๕ ตนนน คมคายนดมากนกคโถม

นากณ* เทวบตต ๕ ตนนนแถม / ดวยคาวาสมพารเจาทงหลายคมมากนกแทแล สวนวา เทวบตตตน ๑ คร

พระ / พทธกกสนธะเจาตน ๑ คร พระพทธโกนาคมณะเจาตน ๑ คร พระพทธกสสปปะเจาตน ๑ คร พระ

พทธโคตมะเจาแหงเราหอพระเกสาธาตเจาแกตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๘ เสน นนแมนพระอรยเมตไตยตน

อนจกมาพายหนาคยงจกไดรไดหนจมแทแล วาอน ตนคยงจกไดอปฏฐากรกสายงพระ //

ใบลานหนาท ๓๑

/ เกสาธาตเจาตอเทาเสยงกปน วาอน เจาทงหลาย ๕ ตนน แมนวา จกปรารถนาเปนพระพทธเจาใน

กาลอนจกมาพายหนานคยงจกสมรทธแกเจาทงหลายบอยาชะแล ทนน เทวบตตทง ๕ ตนนนจงมมอถอเอา

เสยม / แลวคไพขด แมนพระยาอนทถอเสยมแลวคเอากนขดลงเลกประมาณ ๓๕ ศอก จาเปนวาม ๔ วา

ปลาย ๓ ศอก หอราบเพยงเรยงงามนกพระยาอนทคเนรมตกอนดนระอดคา ๖ กอน ลวงยาว / ๔ ศอก ลวง

กวาง ๔ ศอก ๑ ไวรองพน ๔ กอน เปนฝา ๔ ดาน แลวกอน ๑ ปกพายบน แลวยามนนทาวพระยาทงหลายแล

คนทงมวลคเอาขาวของ เงนคา แลแกว ๗ ประการ ลงใสในพนแลวแปลง / แทนคาไว ๔ แจง แลวเอาแทน

แกวไวทากลางแลวไวจกขวฒทง ๔ อนแวดไว แลวเอาปราสาทแกวกบทงโกฏแกวอนใสพระเกสาธาตเจาหนขน

เหนอแทนแกวหนแล พระยา / อนทคเนรมตรปตน กบรปเทวดา ๔ ตน หอแลวตมยงแทนแกวอนพระเกสา

ธาตเจาแลวคเนรมตรปพระยาอปปละแลรปนางพระยาแลรปนางเทวดาทงหลาย ไวจมกนในทนนแลว พระยา

อนทาธราชจงเจยรจา //

ใบลานหนาท ๓๒

/ กบดวยเทวบตตแลเทวดาแลพระยาอปปละแลกยทงตปสสะ ปรกกะ วาเราทงหลายคบควรนาอโน

ตนตะ*สระอนหานาหาแหงบไดแล สายลายนาบไดมารงพระเกสาธาตเจาคบประเสฏ / แมนวาเอานาแมใหญ

ทง ๔ มาสรงคบควรเอา แมนวาจกเอานาสระใหญ ๗ อนมาสรงคบประเสฏแล เหตใดแล วาอนชา เหตวา

พระพทธเจาบปลงอานญาตแลเหต / วาพระเกสาธาตเจาประเสฏแล ทดอยสงกตตระนเปนอนประเสฏนกแล

วาอนแลว ทนน อนทาธราชคเนรมตยงนาบอทพพอน ๑ ไวทใกลพระเกสาธาตเจา / หนแล ทนนแล พายลม

พนนาบอทนนคเนรมตสระ ๗ อนเลาแล สระแลอนมไหแกว ๗ ลก ไวคสระหนแล ไหแกวทงมวลม ๔ สบเกา

ลกแล พระยาอนทคหอเทวดา / ๔ สบ ๙ ตน ถอเอาไหแกวทงหลายมวลฝงนนมาสรงพระเกสาธาตเจา ยาม

นนหนแล ในขณะยามนน คนแลเทวดา อนท พรหม ทงหลายเปนอนเจอจานไพมาหาหวางหาชองบไดคมเมอ

นน หนแล ยามนน พระ //

ใบลานหนาท ๓๓

/ เกสาธาตเจาคกะทาปาฏหารยสยองขนพนประตละอากาศ ๗ เชน ตนตานแลวคลงมากบเปน

พระพทธรป ๔ อนอย ในทสสะทง ๔ เปลงออกยงปณณรงสรสมขนเถงพรหมโลกบน ยามนน สตตนรกแล /

๕๑

เปรตทงหลายคด คนแลเทวดา อนทพรหม ทงหลาย คหนกนไพมา ในขณะยามนนคมเสยงแล แมนวาคนตา

บอดคเลงหนเปนอนแจงนก เปคอมทงหลายคลกยางเทยว / ไพมาดนกแล แมนวา คนหหนวกคไดยนยงเสยง

สทธะรมมนะภาสาเปนอนแจงนก แมนวาคนเสลยงหกขาหาน คนเหงยงเอวหดคดคคเอยยดซอไพเสยงหนแล

อาจรยะ / ทงหลายมตนวาแผนดนคไหวหวน เสยงฟาลนทนกน เขาสเนโรรชราช คเปนอนออนนอมคอมปชา

ยงพระเกสาธาตเจาหนแล หาฝนชลธาราคไหลหลงถงตกลง / มาสรงพระเกสาธาตเจา ยามนน คมมากนกแล

เหตพระเกสาธาตพระพทธเจามบญเตชะอานภาวะมากนกแล ตตนไมแลเครอเขาทงหลายบใชกาลระดเปน

ดอกเปนลกคไดปชาพระเกสาธาต //

ใบลานหนาท ๓๔

/ ยามนนหนแล เหตใดพอยเปนดอกเปนลกสนนชา ดวยมแทพระพทธเจา เมอเปนโพธสตตไดราเพง

ปารมธมมหอไดทานเยองใดคดบใชยามกาลหอทานเหตดงอนไมทงหลายบใชระดกาลเมอเปน / ดอกเปนลกค

เกดมเปนดอกเปนลก เพออนแล แมนวาดอกบวมากกวาหมนกวาแสนคมมากนกแล ไดปชาพระเกสาธาตเจา

แมนวานางเทวดาอนเปนเมยแหงพระยาอนททง ๔ / นางนนคไดปชาแลนางสชาดาอนเปนเคลาคไดปชาพระ

เกสาธาตเจาขระโจมหวแล นางสธมมาคไดปชาพระเกสาธาตเจาดวยผาเองอกกบแหวนธา / รงแลนางสจตตาค

ไดปชาพระเกสาธาตเจาดวยปนเกลาอนประดบ / ดวยแกว ๗ ประการแล นางสนนทะคปชาพระเกสาธาตเจา

ดวยตางแกวอนประดบดวยแกวทงมวล คมยามนนแล ดงตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๒ คปรารถนาเปนพระอน

จกมาพายหนานแล พระยาอปปละคปรารถนาเปนพระพทธเจาตนอนจกมาพายหนาน มหนชะแล แมนวาคน

แลเทวดาทงหลาย //

ใบลานหนาท ๓๕

/ คไหวนบครบอยาแยงสกการะปชาอปฏฐากยงพระเกสาธาตเจามากนกแล แมนวา พระเกสาธาตเจา

จฬามณ อนมในตาวตงสาสวรคเทวโลกนคบเสมอดวยพระเกสาธาตเจา / ทะโคงทนสกแสงไดแล พระยาอนทา

พระยาพรหม แลเทวบตต เทวดาทงหลายแลคนทงหลายคไหวสาสกการะปชามากนกแล พระมหาเกสาธาตเจา

มทง ๘ พระองค นนค / สระเดจลงมาอยเหนอผาพอกหวแหงอบาสกทง ๒ พนองอนเปนอบาสกพระเกสาธาต

พระพทธเจาแลวคเปลงออกยงรสมรงสหอรงเรองมากนกรสมพระมหาเก / สาธาตเจามวณณะเปนดงแกวคอ

นนแล เกสาธาตพระพทะเจายาวมประมาณ ๒ นวมอขางขวาแล อบาสกพระมหาเกสาธาตเจามคายนดมากนก

แล ในเมอจกเอา / พระเกสาธาตไวในขระอบแกวนน อบาสกทง ๒ ผอนรกสาพระเกสาธาตเจานนครองไหรา

ไรวาพระเกสาธาตเจานไดพรากจากผขาไพสนนเผอขาทง ๒ คบไดทนใสเหนอหวแหง //

ใบลานหนาท ๓๖

/ เผอขาเสยแลวแล ผขาทง ๒ คบไดเลงหนยงพระเกสาธาตเจาซาพอ ๒ วาอนแลวคตอกรองไหมาก

นก หนแล ในวนอนจกใกลชธาตพระพทธเจานน เปนวนเดอน ๖ เพงเมงวนพธบรสททดวยหมนกขตตะ /

ฤกษ อนด ไวลกขณะพรณณะรงสพระยาอนทคไขรขระอบแกวแลวเอาพระเกสาธาตเจาใสไวชนใดแลเอา ขระ

๕๒

อบแกวลงไวทากลางปราสาทแลวเอาลงไวในพระอโมงค / หนแล คนแลเทวดาทงหลายคเอาแกวแหวนเงนคา

ถอดลงในทนน ขาวของเงนคาถมกนลงเตมสะเพลาคาทนนแลวพระยาอนทาคเอาหนอนแลวดวยแทนคาทง /

มวลมาปกงาอโมงค ทนนแล พายเหนออโมงคทนนพระยาอนทคมาแปลงเจตยะทรายหลง ๑ สงไดซาวศอกตง

ไวอโมงคทนนแล ตงแตคนแลเทวดาเอาขาว / ของเงนคาแกวแหวนปชาถมไวในทนนชน ๑ กอนแลวเอาคากอ

เปนเจตยะกวมไวในทนนเปนชนถวน ๒ แลวเอาเหลกกอกวมไวชน ๑ เปนถวน ๓ กอนแลวเอาดนระอดกอ

กวมไวท ๑ ๒ ท //

ใบลานหนาท ๓๗

/ ๓ ท ๔ ท ๕ ททงมวลเปน ๖ ชนแล แลวมากอเปนเจตยะทดอยสงกตตระนแล เจตยะอนมในสกกะ

ชมพทวปทงมวลจกเสมอเหมอนดงดอยสงกตตระนคบมไหนสกแหงแล พระยาอน คนวาสรางแปลงแลวยงเจต

ยะ / เจาไวหอปรากฏแกคนแลเทวดาทงหลายแลวจงวาแกทาวพระยาทงหลายมพระยาอปราชเปนประธานวา

เมอพายลนจงหอทานทงหลายทาสทายไวเทอะ วา / อนแลว พระยาอนทคเอาขระโจมหวอนประดบดวยแกว

๗ ประการ ปชาธาตพระพทธเจาแลวจงกลาววา ดกรา ขระโจมหวมงจงเปนเทวดาตน ๑ ผรกสาธาต

พระพทธเจาทนเทอะ วา / อน ดวยเตชะอานภาพ แหงพระยาอนทไดปชาดวยขระโจมหวอนนนคบงเกดเปน

เทวดาตน ๑ ชอวาพนธนละ คอยรกสาพระมหาเกสาธาตเจาทนนคมแล พระยามหาพรหม / คตกลองปชาค

เนรมตยงกองทง ๒ หอเปนเทวดา ๒ ตน ตน ๑ เมงวาชอฐอมปกกรหาวา คอยรกสามหาธาตเจายงตอเทาเถง

กาลบดนเสยงชตนแล เมอนนเทวดาทงหลายคเอาเสอแลผา เครองประ //

ใบลานหนาท ๓๘

/ หมมอาพอรปชาพระมหาธาตเจาทนคพอถมถองกองกนขนถวมเจตยะเจาคจมอยแล ทนนพระยา

อนทคหอเพกลงไวทนกอนหนแล ในดอยสงกตตระนนชอวาธญวดนคอรแลทสสะหนเหนอนนชออปปาละ /

นคอรแล ททสสะหนวนตกดอยชอวาอสทญจนนนทนคอร ยงมแมนาใหญ ๔ อน แมนาคอยในทสสะทง ๔ แล

แม ๑ ชอจตรงคนท คตงอยทสสะตะวนออกแล แม ๑ ชอวา นลล / คณณะ คตงอยทสสะหนใต แม ๑ ชอวา

อสทญจนท คตงอยหนวนตกแล แม ๑ ชอวาสวณนท คตงอยทสสะหนเหนอ ดอยสงกตตระนนคมแล ดอยท

นนมชอได ๔ ประการ / ดอยอน ๑ ชอวาตรหกมพะ อน ๑ ชอวาดอยสตตพรหมม อน ๑ ชอวาดอยธญวตต

อน ๑ ชอวาดอยโบกขรวตต อน ๑ ชอดอยสหททชชา อน ๑ ชอวาดอยสงกตตระแล เหตใดพอย / มชอวา

ตรหกมพะ นนชา ทนนยงมประตปาหมพานต ๓ อน มารอดทนนมทสสะทง ๓ มารอดทนน เปนดงหวดวงนน

แลลงมากะทาแวดลอมทนนไว เหตดงอนจงไดชอวาดอยตรหกมพะ //

ใบลานหนาท ๓๙

/ เพออนแล เหตอนใดพอยมชอวาดอยสตตภมมนนชา ดอยทนนมวณณะ ๗ ประการ คอวา ดนดาอน

๑ ดนแดงอน ๑ ดนเหลองอน ๑ ดนหมนอน ๑ ดนหอมรดอน ๑ หอมอบแล เหตดงอนจงไดชอวาดอยสตตภม

มแล เหตใด / พอยชอวาดอยธญวตตนนชา เมองทนนมขาวเปลอกแลแกวแหวนเงนคามากนกแล ปคคละผ

๕๓

ปฏบตอนดคมมากนกแล ผมสทธาปญญาคมากนกเหตดงอนจงไดชอวาดอย / ธญวตตนน เพออนแล เหตใด

พอยไดชอวาดอยโบขรวตตนนชา ทนนมทสสะ ๔ สบเกาทแวดลอมเปนดงดอกบว ๔ สบเกาพวงแวดลอมนอม

มาดวยตนแลบานงามเมอกลางวน / เทยงนนแล เหตดงอนไดชอวาโบกขรวตตเพออนแล เหตใดพอยไดชอวาส

หททชชานนชา ทนนเปนดงรกขณะหลงราชสหนนเหตดงอนไดชอวาดอยสหททชชาเพออนแล เหตใด / พอย

ไดชอวาดอยสงกตตระนนชา เมอนนยงมจกเขบตว ๑ กนชางแลวนแลตวคจงพออมแลมนอยทนนมนกนชาง

แลวยอมคาบเอางาชางมากองไวในทนนหนแล เหตดงอนจงไดชอวาดอยสงกตตระเพออนแล จกเขบตวนน //

ใบลานหนาท ๔๐

/ อยในทนนปางเมอพระพทธเจากกสนธะเกดมาเปนพระในโลกวนนนรอชา ปรากฏมากนกมอายคยน

มากนกแล สวนวาจกเขบตวนนกนชางแลวนแลตวคจงพออมพอมนกนแลวมนคยอมคาบงาชางมากองไวใน /

ทนนหนแล มนกนชวนชคน ชเดอนชยาม ชางในปาทนนคเปนอนสบหายเสยเสยงแล มนเขาในปาทใดกนชางท

นนคเสยงมนคเขาไพไลชางในปาหมพานตชางทงหลายค / เปนอนอดหวมากนกมนคกนเสยงมากนกแล แมน

มนไพกนทใดคด จกเขบตวนนมนคยอมคาบเอางาชางมากองไวในทนนสงเดยวเสยงแล จกเขบตวนนมนไพหา

กนชางลางคายพนมา / ลางคาบคนานมาหนแล เมอนนยงมเจารสสบเอดตนมาอยในปา ทนน ตน ๑ ชอ

วาธมมสก ตน ๑ ชอวาสรณ ตน ๑ ชอวาขมะ ตน ๑ ชอวาเอโก ตน ๑ ชอวาอปปนะ ตน ๑ ชอวานโครธ ตน ๑

ชอวาตา / ปสสะ ตน ๑ ชอวากณณะ ตน ๑ ชอวาโรคะ ตน ๑ ชอสมภรรสแล ลารสสบเอดตนนน สวนวา

สมภรรส เปนแกกวารสทงหลาย คหากอยตางกนแล คเทาหอวตกตตกาแกกน ในกาลนนเมอกลางคนแลมาเถง

ตางตน //

ใบลานหนาท ๔๑

/ ตางดงไฟชตนหนแล ยงมในวน ๑ บหนไฟสมภรรสแลเหตพยาธอนชอวาปปลวะ เกดมแกสมภรรสค

ลวดจตตายไพหนแล รสทงหลายสบตนนนคนรงแลวเถงรงเชาคเอากนไพเลก / ซากสงสการตามปเวณแหง

เจารสมากแตกอนคมแล สมภรรสตายลางไดเมอเกดเมองพรหมโลกดาย บดนพอยไดมาเกดเปนคนมาเปนพระ

ยาพาราณสไดเสวย / ราชสมปตตรงเรองมากนกเทาวาพยาธเจบหวเกดมแกพระยาบหอนหายสกเทอแล พระ

ยาคถามคนทงหลายผใดผ ๑ จกกลาววาใสอยาเยองนหายแล วาอนคบมไผจกวา / ไดสกคนแล พระยาเปนอน

ลาบากมากนกคมคาตาคอยนอยใจมากนกแล พระยาพาราณสจงถามอามาตยทงหลายแล อามาตยทงหลายจง

ไหววา ขาแด มหาเจา ควรเอาขาวตอกดอก / ไมไพปชาเทวดาแลขอพอรแกเทวดาหอบอกยาพชทพพแกเรา

เทอะ วาอน ทนน พระยาคกะทาพลกมมปชาเทวดาตามคาอามาตย หนแล ในกลางคนนน พระยาคมาหายง

นมตอนเทวดามาหอพระยาฝน //

ใบลานหนาท ๔๒

/ หนวา หอมหาราชเจาแปลงสะเพลา ๗ เหลม หอแลวเพยรนกแลวจงหอเอาแกนจนทแดงใสในสะ

เพลาทง ๗ เหลมนนหอเตมแลวจงไพไหวเจารสตน ๑ อนอยในถานะทดอยสงกตตระพนเทอะ วาอน แลว /

๕๔

พระยาสะดงตนมารยงนมตอนเทวดามาบอกแจงแลว คหอรบแปลงยงสะเพลา ๗ เหลมหอแลวพนนก แลวค

เอาแกนจนทแดงสะสะเพลาทง ๗ เหลม หอแลววน ๑ วนเดยว อนประกอบดวยนกขตต / ฤกษกบโชคชยอนด

ดงอน พระยาพาณารสคลงจากเมองไพสสะเพลาเพอจกไพสดอยสงคตตระคไพดวยมหาสมททหนแลวคไพรอด

เจารสในดอยสงกตตระแลวคหอเอาแกนจนท / แดงออกไพไหวเจารสแลวคนงอยในทควรแกตน หนแล ทนน

เจารสเลงหนพระยาครจกแจงแลวคจงกลาววา ดกรา มหาราช ในกาลเมอกอนวนนน ในทน ยงมเจารสสบ /

เอดตนยนดเซงกนไพมาคอยหนแล ลารสสบเอดตนนนมสมภรรสเปนแกกวารสทงหลายแล สมภรรสนนคไดตน

มหาราชนแลเทามพยาธเกดกบดวยตนคจตตายไพแลวคไดมาเกดเปนคน //

ใบลานหนาท ๔๓

/ คอวามหาราชนแล แตกอนวนนนคไดมาเปนพระยาแลวมาละเสยยงราชสมผตตอนเปนทาวพระยา

นนคมดงนแล แลวมาเกดเปนสขมารยงผอนมนรวาผไลขบมน มนคแลนกอนแลวเมอพายลนมนพอยมาไลผเลา

/ เหตโลภะตวนมนหากมาชกยงมหาราชไวบหอไดเมอเกดยงเมองพรหมชะแล คนวา พระยารแลวคยนดกบ

ดวยคาเจาระสมากนกแล เจาระสจงถามพระยาพาราณสวาเปนเหตการณเยองใด / มหาราชพอยมารอดเรา

ทนอนชา ทนน พระยากลาววา ขาแกเจาค พยาธอนเจบหวคมแกขาเปนอนลาบากมากนกแล ขาคถามคนทง

หลายผใดผ ๑ แล จกรวาใสยาเยองนนหายเจบ / หวแล วาอน คหาไผวาบไดสกคนแล ขาคกะทาพลกมมปชา

เทวดาคจงมาบอกแกขาวาหอแปลงสะเพลา ๗ เหลม แลวหอเอาไมจนทใสหอเตมชเหลมแลวหอเอามาไหวเจา

/ คในดอยสงกตตระพน วาอน ขาจงมาไหวเจาคนแล เจาระสคกลาววา มหาราชจงเอาแกนจนทแดงฝนใสหว

มหาราชเทอะ พยาธอนจกเจบหวนนคหากจกหายไพแกมหาราชเจาแท //

ใบลานหนาท ๔๔

/ ชะแล ทนน พระยาคเอาแกนจนทแดงอนนนฝนใสหวแล พยาธอนนนคลวดหายไพแกพระยาแท หน

แล ทนน พระยาจงราเพงวา คคจกออกไพแอวดสณฐานประเทศเขตทนสะหนอยกอนเทอะ วาอน พระยาคไพ

แอวดค / หนงาชางอนจกเขบตวนนหากเอามากองไวในทนน พระยาจงกลาววา งาชางอนนหาผจกรกสาบได

ไวทนบมประโยชนะสกอนแล คเทาลางเปนของเราสงเดยวแล วาอน / แลวพระยาคหอคนทงหลายขนเอา

งาชางใสสะเพลา หอเตมทง ๗ เหลม นนแลวพระยาพาราณสคไหวเจาระสสงอาลาแลวคขนขสะเพลาดวยอน

รบคชกสายหมอชา*ขนใสสะ / แลวคไพวนนนแล สวนวาจกเขบตวนนมนคหากนในปาทไกลนกมนจงมารอด

ยามคา มนบหนงาชางมนดงอน มนจงขนสเหนอจอมดอยแลวผอเรยงดมนหนพระยาพาราณสอน / ไพดวยสะ

เพลาหนแล มนจงคระนงใจวารอยพระยาตนมาลกเอางาชางคชะแล วาอน มนจงมใจเคยดมากนกมนคลวด

ลอยนาสมททไพตามสะเพลาพระยาพาราณสหนแล เมอมนลอยนามหาสมททไพนน นา //

ใบลานหนาท ๔๕

/ มหาสมททคฟมเฟอกยาวเยอกตฟองนองขนมากนกแล หนแล ชาวสะเพลาหนจกเขบตวนนไลขบ

ตามดงอน เขาคยนกลวมากนก เขาคจงไหวพระยาพาราณส หนแล พระยาจงกลาววาเราทงหลายบลางจกแพ

๕๕

/ มนชะแล เราทงหลายจกเขาไพจอดอยในเมองโบกขรวตตกอนเทอะ เขาปลงลงยงสายสะเพลาทง ๗ เหลม

นนแลวเขาไพจอดอยในเมองโบกขรวตต หนแล คนวาบใชกมมแล / เวรแหงเราทงหลาย สะเพลา ๗ เหลม

นนคหากจกพนจกเขบตวนนบอยาชะแล คพนจากไภยแท หนแล ในกาลนน ยงมจกขราว* คอวาปตวใหญตว

๑ คอยในทนนหนแล จกขราว* / ตวนนใหญนกมนเทยรยอมผานไย*ไว แลวมนคอยในนามหาสมทททนน คน

วา วตถอนใดมาครดครอถกตองมนคคบเอาหนแล สวนวาสะเพลา ๗ เหลมนนครอดไพดวยหวางคมแล มนคบ

ถก / ตองหนแล สวนวาจกเขบตวนนใหญนกมนคไลขบตามสะเพลานนดวยหวางคมจกขราว* ตวนนใหญคอวา

ปตวนนดงอนคถกตองคด คอ ยงมจกขราว* ตวนนมนคคบทากลางจกเขบตวนนคปดเกงไพหนแล มนคลวด //

ใบลานหนาท ๔๖

/ ตายคเหตโลภะแหงมนนนหนแล สวนอนวาซากจกเขบตวนนอนปลา แลเตากงทงหลายมากนบเสยง

แล ซากจกเขบอนปลาแลเตากงทงหลายกนบเสยงนน คนทงหลายเรยกวา พงพอน วาอน ตอเทาเถงกาลบดน

อนวาตน / แหงจกเขบทงมวลได ๙๐๙ ตคลวดแตเปนแมนาหนอยใหญได ๙๐๙ แมยงตอเทารอดกาลบดนแล

เมอพระพทธเจาแหงเราจกใกลนพพานวนนนคยงสงมหาอานนทะ / เถรเจาไววา ดกรา อานนทะเถร เมอค

พระตถาคตนพพานไพแลวนน ธมมคอน ๘ หมน ๔ พนขนธนคหากจกเปนคาสงสอนแกปณณสตตทงหลายใน

โลกนมหนชะแล ประการ / ๑ ธาตคพระตถาคตทงมวลอนกะทากอแปลงเปนเจตยะคด มหาโพธคด พทธรปค

ด อนแลวไมแลหนแลดนสะทาย (สะตาย) คด แลวดวยแกวแลเงนแลคาคด แตมดวยผานาแตมคดแล / แลว

ดวยชะหวน* แลชนดาคดทองคดแล พระเกสาธาตเจายงดอยสงกตตระคอวาทะโคงแลพระเกสาธาตจรมณใน

ดาวตงสาแลเจตยอนมพรหมโลกแลยงเกาะลงกาทวปคด ยงเมองมคครฏฐะแลเมองหง //

ใบลานหนาท ๔๗

/ สาวตตคด คหากเปนธาตคพระตถาคตอนตวอยในททงมวลฝงกลาวมานอนคนแลเทวดาอนทพรหม

แลสมณพราหมณทงหลายแลปคคละยงชายทงหลายฝงใดไดไหวปชายงธาตคพระตถาคตฝง / นดงอน คอวาได

หบประตอบายทง ๔ แลเกดมามากกวาแสนกปปชาตคบหอนวาจกรยงทกขสกชาตแล เหตผลอานสงสกาง

ขวางมากนกตราบตอเทานพพานสงเดยวแล ปคคละผใดไดสราง / ไดเขยนยงตานานพระมหาเกสาธาตเจายง

ทะโคงนสบสบไพพายหนาคด ปคคละผใดบไดเขยนดวยตนคดเทาใดจางหอทานผอนเขยนหอแลวปชาเอาดวย

วตถปจจยสบไพพายหนาคเสมอ / ดงตนไดสรางไดเขยนแลวดงเกลาแล แมนวาเขยนดวยตนคดไดฟงคดไดเทส

นาหอทานผอนฟงคดไดไหวนพครบอยาคด ไดสกการะปชาคดแลตามประทปนามนจนทหอมปชา / คดแลดวย

ขาวตอกดอกไมแลดวง ๒ ดวงคดดอกเงนดอกคาแลดวง ๒ ดวงคด คนทงหลายฝงนนคเสมอดงไดปชา

พระพทธเจาในกาลเมอกอนวนนนคมดงกลาวมานแทแล พระพทธเจาคสงสอนมหาอานนทะ //

ใบลานหนาท ๔๘

/ เถรเจาไววาสนนคมแล มหาธาตเจาเมอพายลน ทาวพระยาทงหลายคลวดมากอแปลงเจตยะหลง ๑

กวมไวพายบนเราเพอหอเปนทไหวสกการะปชาแกคนแลเทวดาทงหลาย / หนแล เมอพายลนพระยาอนทคกอ

๕๖

เปนเจตยะมาดวยลาดบมาเถงดนระอดกอกวมนนเปน ๖ ชนแลมาเถงเมอทาวพระยาทงหลายกอกวมนเลาเปน

๗ ชน คมตอเทาเถงกาลบด / นแล ลวงกวางตนแทนตดลวงชอกอได ๘ รอย ๔ ศอก ลวงสงกอได ๘ รอย ๓๐

ศอก คมแล ปคคละผใดผหญงคด ผชายคด คนทงหลายฝงนนผใดไดไหวสกการะปชายงมหาธาต / เจายงทะ

โคงนดงอนคดคอวาหบประตอบายทง ๔ คบหอนวาจกไดไพตกทรายสกคาบแลคเสมอดงไดไหวสกการะปชา

ตนพระพทธเจาเมอยงธอรมานวนนนคมดงกลาวมา / นแทจงแล ปคคละผใดไดสรางธมมพระพทธเจาหอทาน

แลวปคคละผนนคเสมอดงผหอทานยงนพพานแลวแล ปคคละผใดไดเขยนคด ไดเทสนาคด ไดฟงคด ไดอานคด

ไหวนพครบอยาคด ไดปชาดวย //

ใบลานหนาท ๔๙

/ ขาวตอกดอกไมคด ดอกเงนคด ดอกคาคด ไดตามนามนปชาคดแลประทปแลดวง ๒ ดวงคดคมผละ

อานสงสมากนกแกคนแลเทวดาทงหลายคมดวยประการดงกลาวมานแล ขยาอนกลาวยงตานานมหาธาตเจา /

ทะโคงดวงอนประเสฏคสมเรจสระเดจแลวบวรมวลควรแกกาลธมมเทสนาเทานกอนแล สระเดจแลวยามทเจา

สนงายแกขาแลนายเหยทไหวดวยเต / ชะกศลบญอนขาไดสรางไดเขยนยงตานานทะโคงนขอมประหญา

ปญญาอนเฉลยวฉลาดเปนดงพระพทธบาทเจาหากเทสนาไวนเทอะ หลอนวาขาเกด / มาภาวะชาตอนใดขาขอ

หอมรปโสมอนงาม ขออยาหอมขขากขเขยน ขเฮอด แลขทดแลอนใดคแลว ขาขอเวนจากทางบดมอบายเปน

ตนขอเวนจากทงมวลแลขอหอม / ขาวของสมปตตทงมวลยทางเททานแดเทอะ จลสกขาดได ๑๒๓๘ ตว ปล

ดบไจ เดอน ๑ แรม ๔ คา พราวาไดวน ๔ แกขาแลตนตวแหงขาครบากกนามมะกอนชอไววา อตตมะแล //

๒. ปทมมกมมารชาดก

ใบลานหนาท ๑

/ นโม ตสสตถ ปาสาหตว มหาราชาต พทธ สตถา เชตวนเน วหรนโต อารพภ กเถส สาธโว ดกรา สป

ปรสสะทงหลาย อนมาอยายกนแวดลอมตงหนานอมอยฟงธมมมา / ประกอบดวยคาอนยงโสมนสชนชมบาน

หวใจหวานตนตองชนแตหองหรทยอนมาพรอมกนในวหารใหญ จงหนาไฝดาฟง ยงปทมมกมมารชาดกอน

ประเสฏในกาเนดไขบท ในเมอพระสมเดจตน / วเสฏยาณเพทพจารณาการเมอยงธอรมาน พระโผดสงสาร

หลายหมในทอยเชตวนอนเปนอารามแหงนายอนาถบณฑกสสะมหาเสฏฐ หากสรางเปนดวยสทธาใจกวาง /

ทานแตงสรางเปนทานแกพระสพพญตญาณเปนเคลาแล สาวกเจาอยทรงธมมคมแล อารพภเถส พระค

ปรารภเซงภกขตน ๑ อนชอดวยสทธารกสายงพอแลแมหอเปนเหตแกธมมเทสนาพระ / คกลาวเปนคาถาวา

ปาสาหตว มหาราชา ดงนเปนเคลา พระพทธเจาตนปราบเหงาแกโลกาปลงกรณาแกปณณสตตไจๆ กลาวยง

ชาตไววา ปทมมชาดก พระกยกออกมาวาดงน พระคกลาวชเทสนาวา ในกาลเมอ //

๕๗

ใบลานหนาท ๒

/ กอน ยงมเจาภกขตน ๑ บผอนดวยสทธามใจกรณาพอแม ใจกวางแปรเปนกตญ มใจมทรรอดแจง

ตรสแจงจอด กตเว ทานครกสาพาททกคาเชา รกสาพอแมเปนเจาชวน คนวามผาผนควรคาแพง / ใหญแตงไว

ถาทามา มทงโภชนาพรอม คเจาคแตงไหวถาชอน เจาคปฏบตไพชวนจะไจ บหอพอแมไดเคองใจ คมบาทมา

แปลงเปนพนไวเหลอกวางนนจงจกสนแลนา ตงแรกแตนนไพพาย / หนา เจาภกขดาตเตยนมหาเถรเจาตนนวา

บชอบปลองเลยวเลยบหลวงหลายเทาขงขวายมาเลยงคนคระหสถอยเทยงบขาดเพยรสกวน ทานคไพชวนบยง

ควรเราเอาเจาภกขตนนไพเลา / ไพไหวพระเจาตนปราบโลกาคชอบแกเราแล วาอน เมอนน คนวาเจาภกขทง

หลายกลาวอบายดงนแลวเขาครบแสวแขวนไพแควนไวพลนบอย รบเขาไพสพระมณ จาคามหลายสงเซง / เจา

ตนยงสตถาวา ขาแดพระพทธเจาตนวเสสภกขตนนกระทาผดบด ปฏบตอฏฐ อยไจๆ ดงผขาไดไพหนไหวสา

ตามบอกเหตเซงพระเจาตนวเสสองคคาบดนแลนา เมอนนพระสตถาตนประเสฏตนลา //

ใบลานหนาท ๓

/ เลส องคคาคไดยนคาเจาภกขมาเลากลาววาเจาภกขตนนบด พระมณคตรสแจงจอดคระนงรอด

ประญาความไพคถามวาดงน ภกขเว ดรา ภกขทงหลายอนเอานยายมากบอกวาเจาตนนสอกกอกบด เลยงอฏฐ

ฝงเทยงบอกหอเสยง / สายทกวน ทานหากไดปฏบตตามแทอนชะรอ อามภนเต ขาแกเจาคตนเปนครแกโลก

พนจากโทสสงสารเจาภกขตนนนคยอมอคาถาตงเคลาไหวพระเจาทรสานวา ขาแด / พระทสสะพนตนวเสส

คาเหตอนนหากมแทบคลาดดวยดงภกขตนน หากมากลาวแกพระเจาตงแตเคลาคามาดงพระสตถาไดแจงเทยง

ตามดงไดรเสยงชประการนแล เมอนน พระพทธเจา / ตนปราบเหงาโลกโลกาทานมประญาจบเพทรดวยเหต

ตรองตรสวาบดนนา ทานเลยงคนคระหสถฝงใดฝงอนอนมาลนมาเคยอนชะรอ รวาเปนปตตามาดาพอแมทาน

จงกลาวแกปนมา ตถา ในกาลนน //

ใบลานหนาท ๔

/ เลา เจาภกขตนนนจงคเขาทรสานยอมอวานใสเกลาวา ขาแก พระพทธเจาตนปราบเหงาโลกา ขา

ปฏบตมาหลายเผาเชอคาเกลาไหวสามา ขาปฏบตมาบพราก เขานนหากมคณหากเปนบญเหลอแหลหาก /

เปนพอแมแหงขาควรอยา ขาจกบอกตามคาหอแจงกลาวหอรแหงคามแลนา โปราณก เมอนน พระพทธเจา

กลาวหามตามคา หลางมมาวา ภกขเว ดกรา ภกขทงหลาย นยายอนนนาองอาจ อยาไดประมาทแท / ราสา

อยาไดจาคาขรงขราบ อยาจาคาลายราดราว หากเปนปาเวณมาแตกอน ควรปฏบตบผอนมเพยร บเปนบาปแก

มหาเถรสกอยาดอยานบ ตอบปจฉาวาภกขตนนนาบชอบบ / ประกอบดวยวไนย เมอกาละพนไพเมนมากบนบ

ไดหากเมนนานบณฑกอาจารยผประเสฏเทยรยอมมใจกวางเกฏกรณารกสายงพอแมบาเรญแทดหล ชวตแมนบ

ไวขวกออกไดตายตางในกลวงดง / หลวงแหลงไหลแกปาไมเฟอยหนาเทวดายอคณมาก อนทาเจาฟาหากลงมา

วนนนแลนา วาอน แลวตนแกวสพพญตนเปนครแกโลกกลาวแกโทสมหาเถร คนวา เจาเทสนาเมยนแลวลวด

หบกระอบแกวบ //

๕๘

ใบลานหนาท ๕

/ เจยรจา เพอจกหอเปนครภาสาอนองอาจ ยามนนเจาภกขตนสลาดโวหารจงนมสการขราบไหวพระ

บาทไธธรสานวา ขาแด พระทสพลอญาณปนเกลา ตนเปนเจาแกโลกา อนวา ตานานอนนนา แต / กอนบร

หอนยนมา ผขาขอราธนาพระเจาจงนามายงเคลาอตตธมมมาไขบอกแจงหอรแหงเคลาคามาแดเทอะ วาอน

เมอนน ตนแกวสพพญตนเปนครเลสแลวนงแทนแกวเทสนาธมมกลาว / ตามคาอนตนไดสรางในชวกวางแต

พายหลง เมอยงเทยวสงสารบขาดในมนสยชาตเมองคนเจาคไดยนคาภกขตนสลาดนบพระบาททรสาน

นมสการขราบไหวราธนาจะไจ ขอธมม / ยามนน พระองคคาจกกลาวหอรขราวพายหลง ตามอนมหอแจง

แหงชาตอนบวรสททแกมหาสารบตรเปนเคลาตราบตอเทาปณณสตตอนใครตรสแจงสวาง พระบาทไธ จงเทส

นาวา อตเต ภกขเว / ดกรา ภกขทงหลายนยายอนนนา สวกสวาทหอแจงชาตพายหลงจงฟงเนอเจา ภกขตน

สลาด ครอนเปนนกปราชญจกเทสนาไขรกรยาบอกเหตเซงเจาตนวเสสองคราญอนนมสการขราบไหวราธนา

พระบาทไธเทสนา //

ใบลานหนาท ๖

/ ในกาลนนนา เมอกอนลวงขามพนผอนเมนนาน ยามนน ยงมพระภบาลตน ๑ องอาจอาจเปนชน

เชอชาตขระสตรา ชอวาอนงคราชา เชอนกปราชญมบรยาทสลไสมเสนาไพแวดลอมออมเปนป / รวารโยธา

หลามหลายหมนคนคนเคลาไหลมาถวายปณณการของฝากทกดาวหากนนเนองรพลเรองบนอย เตชะพระยอด

สรอยรอชา ในเมองอนงคราชาธราช มนามชาตชอวาสเมกขรา มสรโสภายงแยม / ปางดงเทพทพพแตมหาก

แปลงมา อนวา สรระรปเจานางหนมเหนาหากสมเสลยว หางตาเขยวองอาจ ควคอมวาดพมพทอง สองตาไหล

ควแควงามอแหลมปนชม ลาคอกมใสสรอยแกวเลยบ / รอยสงวาล ตนนางงามเสมอหลอเบา นมสองเตาอรถา

อปญจรามแอวกลมเรยงราบตามสกราบวาอฏฐหมวดเกสปกปนเกลาราตนเจาใสปดทสมนางดบผอนเนอเกลยง

ออนปนรก ตนผมชกแลบ / ลวน ควออนอวนเขยวใส ชายใดหนใครได นางนาดไธสเมกขลาเรรนหาจะไจ รอง

ราไห ปขวน*มใจผนชผ ใครชมรปไธหนอนาง เมองสรบญเรองเหยหนอเหนาไดเปนเจาแกเทว สมนางดแปลง

ปลอดงามยง //

ใบลานหนาท ๗

/ ยอดเหลอคน เหมอนนางบนแหลงหลา อยาดแตฟาลงมา โสมนางนนนาเลสลารอดชกางา กายางาม

พอตา ผวผองควคอมกองสอบงามพอตาช ผใฝเปนชชมชาย สมนางงามหมายตาโลก งามชอยโชตเรองไร / รส

มใสบวรยาด เหมอนนางฟาหยาดลงมานนแลนา ตถา ในกาลเมอนนนา หนอพระพทธาตนบญมากคจตฟาดส

ตาลงมาเอาปฏสนธในทองแมบญเจาแกเนองนองเจา / สระเดจลงมาจากหองประเทสทองตาวตงสามาตงอยใน

ทองนางสรพมพาผประเสฏงามลาเลศพอตา ผชอวาสเมกขลาแลนา สวนวาขระกลทาวพระยาในอณาชดาวทก

เทสทาว / ยอด มาชขงชมพเขารขาวสนระซาวรบยนดปณณาการมแสนสา เมองใหญนอยพราทรสานคดวยเต

ชะบญสมพารยศซะราบตนปราบแพแกแดนดนดวยเตชะสลบญมากเจาไดปราบแพ / หมโลกา เมอหนอพทธา

๕๙

ยงอยในทองแมบญเจาแปรทวอาณาแลนา ตถา ในกาลนนเลาทาวหนมเหนามหากระสตตเกดมาตรสอนงคราช

ลมฟาอาจเององค หากเปนนองพระจอมวงศ เปนพงศาบ //

ใบลานหนาท ๘

/ คลาด เกดในขรงปราสาทชนเชอชาตกระสตรา ชอวาพระยาคตตราช ปรากฏอาจรอชา ในรฏฐะเทส

ทองประเทสหองกตตรนคอร หลายเมองซอนขรงเขตมดาวประเทสแควนไกล เขาบหนไดยนเสยง / ขราวโสม

นางทาวทวอาณา วานางสเมกขลางามยงใตฟาขงใคร ปานหาไหนจกแทกเทยมนางบได รปหนอไธแมนงคราญ

เปนดงนางในวมานฟา ฟารปหนอหลาไผบเทยมทน ทาวนนบหน / เทาไดยนขราวอกรอนผะผาวเปนควน ยน

ใครหนอยแทไจๆ ตณหาไหมทงทรวง คดเถงทพดวงดอกไม คดใครไดราเรรนแลนา โสราชา อนวา พระยากต

ตราชตนนน ทาวอยหนคระนงใจ / เถงจตใจเทงคดจอด ราเพงรอดยงนางทาวยอดเทว คดใครหนนางสรหนอ

ไธ คดใครไดรบเรรน พนจงเรยกหาเสนาคนผสลาดหอไพปาวอามาตยและโยธาจตรงคเสนาแสนสา หอมา

พรอมพรา / วนเดยวหอรบขบเขยวเจยรจา คาพรากหองนคอรเสนานองระรน ทกดาวอนนานา เขาไหลมาเทา

อย ไหลลเขามา...หาฝงโยธาหมนน ใจกากนปานผ ใจบดสกผ ขมาพกลาดากาแลนไพมาเหยาะแหยง ข //

ใบลานหนาท ๙

/ มาแลนไพมาโยธาหนา ลางพรองถอแพงเหลานนคม เคลาแลนชอมหลงเสยงมาดงหอแหนเสยงชาง

แสนสะเคยนเสยงหมเกวยนดงซะซาวมาชดาวบดบนคนหลายพนหลายหมนสนระตนเตมเมองเสนาเรอง ลาง

พรองต / พาทยคองแลกลองวงเครองนนตรตางๆ โยธาลางพรองขมาแกวกอกหวเขยวแลนสลบเสลยวบนอย

ลางพรองถอวอมวอยหมวกหวแดงเขาเฝอแฝงกนมาบนอย โยธาลางพรองขมาใสดาวคาฟยแดงดาใสสรอย /

จามรยอย หรอกคนคาคนเงนขาวบงกานบอาจอานคณนา โยธาลางพรองขชางพวงคาคนหาญทงหลายหมมา

สะสสะสนมาระรนมาระลาด มาสภวนาทภมนทร ปานแผนดนจกเกลอนปาน / ดงดอยถาเถอนจกพงมาคะชง

มาคะชาดมาบขาดตดกนมาทงวน บยง หมเสกคลงเปนฟองรพลนองสระอาดคองกลองพาทยเภรหมนนตรกอง

อากาศปานดงเสยงฟารองลวนลมฝน ทาวคหอเสนาตน / ผรทขนขมาแลนนาพน เขาคชวนกนไพบออนไพบ

ผอนเปนสายเตมเดอนปลายจงรอดตงทพจอดตนเวยงทงไชยเรยงสระอาดคองกลองพาทยเภรหอรดแปลงใหม

กลองไชยใหญรายคา กลองวงกาต //

ใบลานหนาท ๑๐

/ ตอย ปลแตนอยเปากบตาม เพยะพณงามเสยงสวาง ฝงชมชางซะนาง ลางพรองคดดซงแลเปาป ยง

ซอควเปนสาย พรองคจานยายดวยชาต สองหนาทาวธราชปนฟง เสยงเนองนนมกอง ดงทวหองการณ / ส

เสนาดตกลองหลวง ทะทวนอยเหลนมวนตามสข หมรพลเสกปางใหญแหงพระบาทไธองการทาวคหอเอา

ขราวสารไพปาวรองเอนกลาวแกพระยาตนปราบพาลาเมอฝ มงเจาตนยศยงอ / นงคราชา ผวาจกสวานเลา

ตามสภาพบานเมองราบสวสดจงหอเอาสาวสรมาฝากผ หากจกสรบกวนเกลากบหมรพล เราตงตอขออยาอย

ชาเมนนาน ผวาจกขามตงอย เรา / คจกเขาลประจนเอาชะแล อถราช สวนวา พระยาอนงคราช ตงปราสาทห

๖๐

ฟงยงขาเสกกลาวทาวคบหาวใจหวาน พระองการใจกอน เรากลวไพรฟาผอนสบหาย เววนตายมวลมาก

เราคควรอยตามส / ภาพคองธมมแล วาอนแลว เมอรพลแกวหมเสนาจตรงคพลนกาย ๔ หม พรอมสะพรเนอง

นน มาไหวสาพระยาอนงคราชนบนอมบาททรสานวา ขาแดพระภบาลอยเกลา บดนขาเสกเขามาเมอง //

ใบลานหนาท ๑๑

/ ผขายนเครองใจมากพระเจาฟาอยาคดยากดวยรพรอง* พระอยาหมองใจหมองอยไวหอตขาอา

มาตยไธหากจกอาสาบอาจจกคณนานบไดถวายชวตใหแกพระจอมเมองเสนาเนองนอมไหวพระ / พระเจอง

เจาภทรสานอนงคราชาตนองอาจวา ขาแดพระบาทเจาราชาตนเปนกระสตราปลระเกลา*ตนนงเกลาบนหว

อนวาโยธาหมนนา เจาขาขอพระเจาฟาอยาขนใจ โยธาเราม / หลายหมนขอพระเจาฟาชนชมบาน อยาผานใจ

โสกไหม ไวตขาบาทไธหมเสนารพลเราหนาบนอยขอพระยอดสรอยจงดาฟง ยงกาลงหมตขา จกยายทพกลา

ยทธกากบ / ดวยเสนาผใจดา ทาวกลาอนพรองขาพเจาฟา เพอนางหนอหลาสเมกขลา ขอพระราชาอยาค

ดยาก อยาไดพรากจากคาทรวง อยากลวเมองหลวงใหญหยง อยากลวเราแตกฟงสบหาย / เทอะ ตวจะ ขา

แดสมเดจธมมกราชาธราช ขออญเชญพระเจาฟาอยสาราญในทามกลางประสาทแทนแกวลาดหรอคาแดเทอะ

เทาผอตขาเสนาพระเจาฟาอาจอาสาขบกนมาช //

ใบลานหนาท ๑๒

/ ผ เสกอนนนแควนสใจหาญจกหรางคชสานตงตอบราย* ชางตอชชน พพลเรามหลายมาก ไวตขา

พระบาทเจาจกปราบธอรณชะแล อถราชา สวนวา พระยาอนงคราช ตนองอาจราชา ไดยนเสนา / ตนอวดอาง

วาจกชนชางตอชางยอพลมลางกวนเกลา รพลเราตงตอตนหนอทาวทานกรณาพระราชาจกหามเพอบหอขาม

ลวงคาจา จงกลาวคาถารวา อห สทานทงหลายมวลหม อยาวาจกสกวน / เกลา สจงตามคาเราไขรขราวเราจก

เอนกลาว...ยน สอยาขนเหลอคทาว สอยาหาว วาจกยายยอพล สอยาวาจกชนตอชาง อยาวาจกมลางกวน

เกลา กลวเปนบาปแกตนเรา / พายหนา เราคกลวเปนบาปกลาแล กมมเวร สจงเสถยรอยถาเอยยววาหมไพร

ฟาคจกสบหาย กองกนตายมวยมอด บาปอนนนคจกมาครอบตนเรา สจงคอยดเขากอนเทอะ ห ดวยมแทแล

เรา / หามสทานทงหลายจงดาฟงดวย เตชะทานเรามมาก เตชะสลหากสดใสเรานบใชคนใจบาป เราคอยตาม

สภาพคองธมม เราหากจานาสอนสงหอพนฝงสงสาร พนจากมาร ๕ สง กะทาบญยงนานา //

ใบลานหนาท ๑๓

/ เราคบมโกรธาเคองขราบ เราคบกะทารายราชเบยนไผ เราคบกะทาสลไหมใสโทษหอทานลวดสบ

หายดวยอบายบดเบยน เราคมสจจะมนเทยงกบตนสจงฟงคาเราผเปนทาว สอยา / หาววาจกกวนเกลา สจงฟง

คาเรากอรถาเพอนเอย เอว ราชา สวนวาพระยาตนองอาจ ชอวา อนงคราชภบาลตนใจหวานบนอยกลาวถ

ถอยหลวงหลาย ทาวคปราย* คางามองอาจทาวคหามอา / มาตยแหงตนวาดงนแลว สวนอามาตยแกวแกนคน

หาญเขาคบฟงพระภบาลสกอยาด เขาคนบนอมลาลงวาจกประจญอยแทไจๆ วา เราอยาไหวเมนมาน เราอยา

ฟงพระภ / บาลกลาวหาม อยาหอขาเสกหยามดแควน ชาวเรายงแสนโกฏ บไลโหดโยธา หอขบกนมาชดาว

๖๑

นนซะซาวทวธอรณ กลองไชยตทะทวน เสยงระลวนเนองนน เสยงพลนกนบขาด / แลนสะสนสะสาด หรอก

ดาบฟาจนกนอะมอกคนหาบคางไสลอตางนาไพอะมอกในบอกใหญใสนกได ๘ พนอะมอกขนอายหมนคนคน

เคลาหลวงหลายมาเปนสานแคนคลงทกท หลงไหลมาเปน ม //

ใบลานหนาท ๑๔

/หาโยธา อนมากยกยายยาด ทรา* ไพคนหลามไหลเปนหมไพสะสสะสนไพเยยะระรนระลาด เปนดง

ฟาจกอยาดลงมาปานดงมหาเมฆหนาหนด ทองฟามดบดฝน ปานตนอนทาตนองอาจ ปานดงเขา / สเนนราช

คนธอร นดงดอยดงระดอนจกเกลอน ปานดงดอยถาเถอนจกพง ปานดงแผนดนดงจกลน เสยงสนเนองนน

เสนา คนหมเจาเขาพรอมกนเปนใจเดยว พากนพราพรอม / เปน ๔ หม ยอมจตรงคโยธาวงแวดขางชาง คนวา

ชางจกชนคนควา คนจกแลนมาควา มาจกหอแหนแลนไพมา อาชาไนยไวแวนขมาแกวแกวนขบไพรถควา รถ

จกไกว / กง ดงซะซาว สนระทวดาวออทอ ฝงนายตหรอกดาบ ลางพรองถอหนาไมพาดปนอยา ลางพรองถอ

ผาลากบดาบ ลางพรองกราบสนาทใสสงครามเขาไหลหลามออกจากนคอรพรากเวยงไพปะตหลวงไขไวกวาง /

ลวดหางทพชางอยชชนทานแลนา ยสนเต สวนวาเสนาแลอามาตยแหงพระยาอนงคราชทาวตนองอาจภบาล

หาญควาแควนหาญเหลอขระขาดหาญอางอาสาเขานนนาดองอาจเทาบมผเจาอาจนาพนเขาค //

ใบลานหนาท ๑๕

/ ขบกนชนตอหนา ถบชางกลาใสไพในกลางเสก ปางใหญหมรพลไพรกวนเกลารพลเขาขรอกขายทก

เบองฝายเวยนวง หมกองหลงแวดลอม ตกแตงพรอมกน แทงฝงเสนาแหงอนงคราช ทาวตนองอาจชอ /

ภมนทรเขายนหาญหาดหาวหาญดงกลาวแทดหล เทาบมผเปนเจาขบไพรเขาฟนหลง โอย ทกข แทแล หนอ

เขานนนาฟงพายพกหนาหวายหนคนคนเปนผนพายคานเสกใหญไลตามมาขาเสกดาเอาได / เลยไลไตมาหลง

ไลเตมทนจะไจ เขาคลวดพายคาน ทานหนคนคนเปนผนเลยไลเขาคหกเตนไตมาเมองเมอนนแลนา อถราชา

เมอนน สวนวา พระยาอนงคราช ทาวตนอาจทรงพล / รวาเสนาตนพายคานเสกใหญอางทงหลงทาวหนบดค

ลวดฟงทาวคหลงเขาไพสโรงใน เขาไพสจอมใจนองนาท ผสลาดชอสเมกขรา อคคชายายอดแยมเปนทแอม

หอรทยวาแมจง / มใจตอง ตนแมจงอยในหอหองชนสวสด แมจงจาเรญสรใสสอง แมจงรกสาลกในทองแด

ตามธมมเนแมเนอ บดน วบากกมมมาไควแลว พจกไดสงนองแกวไวลาดรามชมสรอดมเอยย //

ใบลานหนาท ๑๖

/ นองนอยแมจงอยเสวยราชสวสดกบดวยญาตกานางเนอ บดน วบากกมมมาตอง พจกไดพรากนองพ

ไพไกลพบหวงจกไดคนมาครอบพบหวงจกไดหอบนองนาทเชยชมสรอดมเอยย เจาพวนนพ / จกไดละนองอย

พอยตนวนน พจกไดละมนเทยน ปราสาทแกวงามเลศแลวยงเวยงยนต วนนพจกไดละชางมงคลแลปราสาทพ

จกไดละอามาตยหมโยธา นางจงอยในรฏฐาเมองมงคอยอยเทอะ / นางแกวยงอดม วนนพจกไดละนางนาท

สนมแฝงใฝกบนางหนอไธแมเทว พบหวงจกไดรวมรสสรเสยแลวแลเจา วนนพจกสงเทวนองเหนาพรากไคล

คลาคอยอยเทอะ / เนอ สเมกขราเหย หนอหลาวนนพจกไดอวายหนาพรากไพพอยคอยอยเทอะเนอแมกลอย

๖๒

ใจหนมนอย พจกไดไพเปนเพอนอคอยทะมอยดง พจกไพเปนเพอนสงสงในปากวาง พจกไดไพอยเสพสรางปาร

/ ม พจดไพบวชเปนระสอยในครนอยใหญแทบปาไมหมพานต พจกไพเปนเพอนกวางฟานหลายสา พจกไพอย

ปาไมพราตนเดยว พจกไดไพจระเดนขงเขยวหาหวมนแลลกไมเพอเอามาไวฉนตาง /

ใบลานหนาท ๑๗

/ ขาวตมใบเหมาใสไวเหนอตอง คหากเปนคองระสมาแตเกาทกคาเชาไวเปยวไฟเขาเจากะทาไพแต

กอนแทบผอนเสยกา พจกไพสดงหนายานกวาง พจดไพเปนเพอนแรดชางอย / สงเสพสรางกะทาเพยรแลนา

แมนจงหออยเสถยรในรฏฐาเมองมง จงหออายเจายงยนยาว จงหอแมมเนอขาวเหมอนตาง จงหอมอายเจา

สวางทฆา อยารบชราถอยเถา ขออยารบทาวเขาสมรณา วนนพมาเปนทกขเวทนาลาบากเปนแตกมมวบากจา

จนหอรา ๒ คนไดเจยรจากหองจกหอราพนองไดพรากเสยกน หวอกพเปนควนคเพอเจา เปนทกขรอนเลา /

ยงกวาไฟรน พนบหวงจกเปนคนยนยาวไดเพราะวาจดไดพลดแกวแกนไธหนอนงคราญคอยอยเทอะเนอ สบว

บานเอยย ยอดสรอยนางจงคอยอยสรางเมองราเทอะเนด สเมกขราเหยกาพรา / คอยอยเทอะเนอ สรอยฟาแม

สมเสวยชวตพอยเดยวหายากรา บควรหอเพนขาขาดตนตายแลนา จงคอยอยกบดวยหมญาตกานองแกวนาง

จงอยแลวดวยสวสดแมเนอ ตสตวา บรมธดาเทสทาว //

ใบลานหนาท ๑๘

/ รอทวดาวนานา ชอวา สเมกขรายงแยม อนอยแอมแฝม ตนนางไดยนผวตนมากลาว อกนางรอนผะ

ผาวหนกหนา นางคมนาตาตกบนอย เปฌนทกขดวยทาววาทชะแล กลางโรงแทบในขรงปราสาท นางแกวนาท

สเมกข / รา คมนาตาไหลซงเปนทกขดวยทาวมาสงขอหอเปนทกขดวยผวสรจกพรากขางยนเปนทกขอนจกได

เปนแมราง จกพรากขางราไพ นางนงไวยตนนอง คมโสกทกขตองโสกา นางคเวทนารองไห / มอซายแมเชด

นาตา ปนกรณาใชนอย นางครองไหซอยๆ หากปนผานเชนแลนา นางนงคราญคบอาจจกอดอยได รอนวไหม

ปานไฟเปนทกขใจนางปานดงจกขาดนางคนบนอมบาท / ทรสานยอมอวานใสเกลา นางคยอเอาตนพระเจาฟา

ใสเหนอหว นางมาเปนทกขมวเมาโสกไหม เยยะรองไหคเยยะเจยรจา วาขาแดพระสมมตเทพดาเหยเปนเจา

ตนเปนเหงาแก / โลกา ทานจกดาอวายหนาพอยมาสงขาแลวจกหนไพพระจอมใจเหยยอดสรอยสงบเอา

ขานอยมอนไพตามดงรอ พระองคงามพอยจกมาละขาไวหอเปนกาพราอยคนเดยวนชา พระสมเสวยเหย //

ใบลานหนาท ๑๙

/ เลศหลานางสรอยฟาจงนอมหนากลาวคาถาวา อชชรา ขาแดพระราชาธราชตนองอาจทรงนาม ขา

ขอไพทวยตามพระเจาพระปนเกลาราชา ขอหอไดอยทฆาเทยงเทาตงแตอาย ขาพเจาพอก / ได ๑๕ ปล ขาค

ไดมาเปนเทวแฝงพระบาทเจาจอมลาดบญขาง บดนเจาจกเทยวทางไพเลา ขาจกไพตามพระเจาฟาทกแดนดน

คนวา ขาบหนพระนรนทรตนลาเลศขานอยแม / แหแหน* ตายวอดวาวายแควนปราเสฏแควนลาเลศกวาเปน

คนอนไดพรากผวตนแล เด พระขาขอพระเจาฟาอยาละขานอยสเมกขราขอพระจงกรณาปรายแผขอจง / เอา

ขานอยแมสเมกขราอนเปนเมยเทยมตากาพราแหงพระเจาฟาพไพตามแดเทอะ ขาแดพระราชเจาตนปราบ

เหงาธอรณ อนวาหวยใดบมนาแหงขาดเขนซายคนทงหลายคนวา หวย / อนนนขาดเสย สรเมองใดบมขนสฏฐ

๖๓

เสวยราชเพอนควาเมองอนนนคลาดจากสมปตตหลายสงเพอนควาเมองอนนนหลงจากราชา ยงใดบมผวนนนา

พระขาคนทงหลาย //

ใบลานหนาท ๒๐

/ ควายงผนนใบชวชาผวชงอนนนแล มสนใดคนทงหลายคยงเลาไว คหากมาไดแกขานอยแมคนเดยว

ขาขอพระสมเสรยวยอดสรอย อยาละขานอยอยเรอนราม ขอจงเอาขาไพตามเทอะเจา ต สตวา สวน / พระ

ยาอนงคราชทาวไดยนคานางนองนาทเทว จาคาดออนออย เซงพระยอดสรอยขอไพ ทาวคมใจรกยง รกขอนขง

เสมอตา เจจาคปลงกรณาอนญาต / หอนางนองนาทไพชอม เทยวทางรอม เอากนกาวไพสปาดงหนา เจาคม

วาจาสอนสง หอสมฤดดงคานางวา แมจงรส*ยงเปลยนจนแลเครองงา แมจงรส*ทงผนแผนผาเครองฝง / ดทง

บดทเปลยนจนตางแกวทงสะเองคาดแควสองนม นางจงรส*ยงเครองประดบตนแสนสง เสอผายงชองค นางคม

ใจรกพระจอมเธยรผวแกวยนรกบแลวเสมอใจสรนางไวยศยงนางทาวมงแสน / สรสมบตมแลไวเปลา นางคนง

เครองอนลายเกาดาไพเอาเกสตนเปนดงแมคาเดนตางหนาเทยวไกลเจาคหนไพกบดวยเหต เยยะแตงหนาเพส

ชาวเมองเพอบหอขราวสานเรองสกอยาด เจาคพา /

ใบลานหนาท ๒๑

/ กนคลอยคลาดจากเวยงไพเทามแต ๒ สรนงไวย เพอนพองเทามแตสองเจาพนองกระสตรา คเอากน

ลลาจากหอง ตงหนาเขาไพสประเทสทองหมพานตเมอนนแลนา เตส เมอนนสองกระสตรา /พนองเจยรจาก

หองรฏฐาพรากไคลคลาปราสาท ไพอยอาวาสกลางไพร สองกระสตราคอยไพคคอยถากมหนาสหนทางพนตน

บางยนเจบเมอยเหตเจาเทสเหนอยบเคยเทยวไพตามดง / เขยวเปนหนแหรเปนทกขแทพรายนผานทาวเคย

มยวยานหามสนแสว ทาวเคยเทยวยางแอวโรงทอง เคยมเกบคารองรบบาททาว เคยอยเหนอแทนแกวลวาด /

อาสนาแล ทาวบเคยแปรผวนแอวลา ทาวคบเคยแอวกวาหากนปนอนด ๒ หนอทาวเปลยน*ขนเหวหราดหวย

ผาชน ลางททาวคซะเลซะลาพลาด ทาวฟะเฟองฟาวซะเลลง ลางททาว / คผนเกาะกอบงแลปาหญา ลางท

ปานดงจกขนฟาทดอยสง ลางททาวคจง ลางททาวคจองเดนดงชองเครอหวายทกขเหลอหลายเปนเลอดผาย

หนามยาดเนอหนงขาดเปนรอย ทกขกลอย /

ใบลานหนาท ๒๒

/ ใจ หนอหลา หนามยาดฝาบาทายาหนผาตนแตก ทกรอนแรกหวใจ ทกขทรวงในเทาฟา ปนอนด ๒

หนอหลาเปนกาพราพรากเมองมาแทแลหนอ โอยหนอ ปนกรณาบใชนอย ปนอนดพระ / ยอดสรอยสดใจ เอา

กนเทยวทางไกลเมนมากไพแทหากเยนวอยเลาแล เตมคา ๒ กระสตรา พนองเจยรจาหองพาลาเทยวมคาเทส

ทองไพสหองดงไพรเสยงคราวไกลยาว / ยานยนเปนทกข ดวย ๒ หนอทาวจกไดเจยรจากดาวสงดยนเปนทกข

ดวยมหากระสตราสองเจาทกขรอนเลาตรอมใจซาวบากมารอมแถมใหม เจาคไพรอดแมนาอน ๑ ใหญไหล

ขวาง / ไขวหนทาง ในทกลางดงหลวงปากวางในทาทางทดงไพรทกขเหลอใจหลายซาเปนทกขดวย ๒ กาพรา

ไดอวายหนาพรากเมองไพแลนา ตตถะ คนตวา คนวาพระราชาไพรอดแลวคหอนางนอง / แกวนงเซาแรง

๖๔

ทาวคไพแสวงหายงไมรบซวะไซวบมทางทาวคไพหารากไมซางเหลมใหญทาวคไพฟนไดนามาแตงเปนแพตรา

พวงหมนในทนนเทาตนเดยวคนไพสมเสลยวแตงแลว //

ใบลานหนาท ๒๓

/ ทาวคเรยกหานางหนอกวเทวอนเปนภรยาดขนขรวมเนอทเรยงองคแพอนนนบอาจจกทรงยง ๒

พระองคยอดทาวยบยาบยาวเทาดาจม ทาวอดมคฟงอวายหนาหลงแปลงแพไพเอาไมมา / แถมเลาแอมเหลม

เกาแปลงด เทาคเรยกเอานางเทวขนขรวมทเกาสนเดยว ทาวคลวดสบเสลยวเอากนกวาพรากทนนคาไพสอง

เจาคชวนกนไพยะยองทาวคบรทชองทาง / ด ไพเถงกลางนทอดมาก รอยวบากทาว ๒ ตน บาปมาจนถกตอง

เจาพระพนองทานทง ๒ จกปองดงรอคบไดคลวดตกใตนาแมวงใส ๒ เจาคซาลวดไหลไพวนนนแล เตสทส สวน

วา / บาปกมมมาสยองตอบ ๒ เจาคมาพลดพรากจากเสยกนไพพายหลงมาแปลงตางคนคตางตกตางแหงตก

ทองแทงคงคาวบากหนามาเหนงหนบหอฟองนาถบไกลกน จกกะทาดงรอคบได ตางคนคตาง / รองไหเวทนา

เลาแลนา สาปโข สวนวาสเมกขรานางนาทกบทงทาวอนงคราชราชา ชคนชกตตนาปรายแผ ชคนชรองเรยกหา

กน ชคนชผนกลงเกลอก ชคนชรองเรยกหากน ชคนคชผนผายผอ ชคน //

ใบลานหนาท ๒๔

/ ชหวายหนาลอหากน ยามนน สมพารอนงคราชาตนวเสส มดวยเหตโพธสมพาร อนอยในสนดาน

ทองแม คบพอตกทรายแกกลางฟอง ลมพดไปตามคองวะวาด สวน ๒ ทาวราชเทว คไพดวยดดวยงาย คไพ

รอด / ฝายเบองหนาคบพอเปนทกข นางแมฟาตนบญแลนา ราชบตโต คเหตบญราชบตรผายโผดคไดพนโศก

สวสดแลนา อโต ปถาย ตงแรกแตนนไพพายหนา สวนแม / หนอฟาชอสเมกขรา สรโสภานาทนอง ไดพนจาก

หองความตายคบสบหายพนกอนนางคบผอนเลงหายงทาวราชาอนงคราชตนองอาจชอภธอร อนตกอยกลางวง

วอนกลง / เกลอก นาพดเพกไพมา ในกลางคงคารวล ตกทองทกลางฟอง นางจกรพรองสนใดคบได เทาหน

ทาวไหอยจมฟ จมฟ นางอนดครองไห แสนโสกไหมเรรน ตอกตนรอนราบ นาตาอยาดเปน / สาย นางคเสยบ

ตายสายสน ปานดงปนพษปนปกตกนนแลนา อโห วตเม สเมกขรานางนองทกขถกตองยงตระหนด อนดทาว

กระสตตบแลว ทาวผผานแผวทรงธมม วา อโห โอยหนอ กมมอนใดมาทนถก //

ใบลานหนาท ๒๕

/ ตอง หอทาวไดพรากหองเรรน บาปอนใดมาจนหอทาวไดจมแมนา บดน ซาหอไดพรากจากเสยกน

จกมอนใดแลจกมาผนออกได จกมอนใดแล จกมาเปนทเพงแกทาวไธ หอพนออกได / เปนคนเลานชา เทาทแต

ขาสเมกขราผายผอควรคนางคด ตออทฏฐานเสยงดวยบญสมพารคแม นบนอมแปรขอถวายเซงเทวดาทงหลาย

แหลงหลาถวายสจจะตอหนาบเขงขาม / นางคกลาวคางามองอาจ นบนอมเกลาสวาทเปนคาถาวา สนนต โภน

เต เทวตาโย ขาแดเทวดาทงหลายมวลหมอนอยดาวเขตอาณา ขานอยชอสเมกขรา ไดมาเปน / อครชายา

เทยมแทงทาวเจยรจากดาวเมองมา ขาคเปนภรยาแฝงพระบาทแหงทาวอนงคราชบญเรอง เมอขาไดมาบาเรญ

อปฏฐากทกคาเชา หากบอรบต ปฏถวนถ เอาเปนเจาท / เทยมใจมสจจะขาบไหวมแมนบรายแทแกนมจงดง

๖๕

อน สจเจ อนวา สจจะ ฝงนหากมเทยงดวยขานอยเสยงทรสานแลวดวยสมพารแหงขา อนวา มหาคงคาจงคะ

ดางซาบดเดยวเสมอดงแผนธอรณ //

ใบลานหนาท ๒๖

/ เทยวทองได ขาจกไพซวะไซวรบเรวพลน ขาจกไพเอาพระจอมขวญ จงออกพนพายนอกคงคา ขอ

หมเทวดาเลงหนแดพอ โผดขานอยแมชอสเมกขรา ขอพระอนทาผายแปร หอผวขาไดพนจากนาแดบดเดยว /

แดเทอะ ตสสม ขเณ ในขณะบดนนบเมนนานดวยเตชะทานผายโผดนาคลวดลอนแกสจจะนางในกลางดงปา

กวางนาคคะดางบดเดยวมใจเสลยวเพยรเชยวดวยเตชะเสยงดวยสมพารนางคมใจบานชม /ชน โสมนส ตน

ยนดเปนดงมเจตนาตอบ นาคประกอบดวยมททะยงสเมกขราผายแปรกวาง นาคะดางลวดบไหลเพอเตชะสล

ใสบเศราคพรอมกบดวยนางทาวแม / อทฏฐานคมวนนนแลนา สา ทวส สวนวา นางสเมกขราคหนนาคงคาคะ

ดาง นางคมใจควสวางชมบานมโสมนสชมชนใจตองตนยนดปตมชนยาวเพราะจกไดหนหนาทาวทเทยมองค

นางปลงใจด / ชนยาว นางคฟงฟาวแลนไพเอาพระองคเราธราช วาขาแด พระบาทเจาจอมหวสวนขาสเมกขรา

ยงปปบตา*บขาดเจาอยาวา จกไดวนาศสบหายไวขาพระปนผายเถงเจาขาพระบาทเจาแม //

ใบลานหนาท ๒๗

/ จกตายตางบรม บญขวาง จงสระเดจออกพนพายนอกคงคาแดเทอะ ตถา ในกาลนนสมเดจอนงค

ราชา คมโสมนสชมชนปตตนยนดกบดวยสรนงไวยนางนาทเจาคเอาทาวอนงคราชออกพนจากนาคง / คา วาส

เมกขราเอยยงามแงรวาบญเจาแตหลงมาหอราไดสมสยองบพรากบเคยหอราไดพรากเสยกนบเคยหอราทง ๒

ไดเจยรจากบเคยหอราไดพดพรากเสยกน / พคยนอศจรรยใจไจๆ ชวตพไดคเพอบญนางเปนทเพงพคอาศยเซง

เจาสเนหาพคยนอศจรรยนกหนาบแลวดวยอทฏฐานหนอแกวกลาวคางามบญมาตามขราเขรอกยะ / ยาวเยอก

ยนดปตมชมชนใจตองตนสบายสายอดมเหยเทสไธชวตพไดคเพอบญนางสรสมพารแปรกวางนงแทบขางพค

หากมสขพนจากทกขทยากคเพอบญเจา / หากพาฟแลนา เต อพโภ สวนวา ๒ กระสตราคเอากนลลาเจยรจาก

ออกพนพรากอนทรายรางบหายไพคเพอนางผายผอ ๒ เจาคอวายหนาลอหมพานตไพตามผานโสกไหม ๒

หนอไธคเอากนไตทางไพ //

ใบลานหนาท ๒๘

/ วนนนแล ตสสมง ขเณ ในขณะบดนนบเมนนาน สวรคบลลงการแทนแกว ทรงอยแลวแหงอนทา

สชาดาเทยมคเสวยสข อยตาวตงสาสวรค ทาวอนทาธราชรแจงอาทตรองตรส ทาวครวามหากระสตร ๒ เจา /

ไตทางมาสมาอยปาเปนช ทาวอนทาธราชตนองอาจดวยประยาไธอนจกใชวสสกมมเทวบตรลงมาลมฟา ทาว

ตนหนมหนาอนทาคแหนวาสนนบอกกลาวชทกอนวา ตาต ดกรา วสสกมมเทวบตต / ตนสลาดทาวจงไพส

มนสยชาตเมองคน บดนทาว ๒ ตนวเสสจกมาสดาวเขตหมพานต ทานจงไพเนรมตไวยงสาลากลางดงหนา ๒ ท

ไธหอ ๒ เจาพนองอยปรารม / ทานจงเนรมตยงจมขม* พรอมคหอเปนทอยเมอวน เนรมตทงนาสนแลนาอาบ

มทใกลขางโรงไฟหอเปนทอาไศรทกคาเชา ทานจงเนรมตทงทรสเจาอยกะทาธมมทงมะหมากคา / แลไมเทา

๖๖

ทานจงเนรมตทงคระเชาอนเปนเครองเจารสแลเครองปรขารมหลายประการดยงพรอมแลวจงขนมาสปรงค

ปราสาทแกว ราชเมองเราไพเทอะ ต สตวา โสตถ วสสกมมเทว /

ใบลานหนาท ๒๙

/ บตต ไดยนแลวยงตนแกวทาวอนทาปราไสรสอนสง เจาคบอรบตดงคาสอนตามกอนคาถถอยแหง

พระยอดสรอยอนทาคสระเดจลงมาจากแลวเจาคสระเดจจากชนฟาแกวตาวตงสาสระเดจลงมา / ตามคาสง

เจาคเนรมตไวยงสาลาในดงหนา ๒ ทใจเจาควชมบาล มทงปรขารและปรวาร เครองบวชเจาคลวดแตงบอ

รมวลแลวตามดงตนแกวสงลงมา เจาคแตม / หนงสอตราใสไวในใบลานตามอนทาคราญสงไว วาทาวไธเจาตน

ใดมใจใสมกใครบวชสรางประหมวดเชยชมเปนสรมอยเสพสรางในปากวางเปนช / จงเอาเครองรสฝงนบวช

สรางประหมวดเปนช อยกลางครเสพสราง ยงปากวางเขาเขยว เพร* เทอะวาอนแลว สวนตนแกวคสระเดจคน

เมอสชนฟาแกวตาวตงสา สวรคเทวโลก / แหงตนพนเลาแลนา อถราชา เมอนน พระยาอนงคราชกบทงนาง

นาทนองสเมกขราคเอากนยาตราไพตาม ๒ นงไวยใจปลองเจาคไพรอดหองสาลาในดงหนา แกวก /

ใบลานหนาท ๓๐

/ สาวเจาคอยสบายเมอนน แลนา อถ ราชา เมอนน มหากระสตรา ๒ เจา ทาวคเขาไพสสาลาคไพหน

หนงสอตราอนวเสสอนทาววสสกมมเทเวศเจาไขบอกไวหลวงหลาย / เจาใจผายอานได เจาครไวชอนมสวรค ๒

สรพนองคมใจแจงสองในหนงสอ ทานครวาขนอนทาเทสไธมาแตงไวหอแกตน ทาวคไขปะตโขงเขาไพด / ทก

เยองใจ เจาคหนเครองรสของบวรโภคมทกสง ๒ เจาคซายงชมบาน ทางองคคราญตนประเสฏ เจาคบงเกดใจ

ขระสตตเจาคลาลดปลดปลงไวยงเครองทาวไธราชาอนตรทรงมาเสยแลว / กทา ณจวรา สวนวาราชาผเปนเจา

กบนางหนอเหนาสเมกขรา ๒ ขระสตราแกนไธ คนงผาเปลอกไม คสอดเกบไดมยมาย นงหนงเสอลายพรอก

พรอย พาดบาหอยดเพงมากแลนา อถ รา //

ใบลานหนาท ๓๑

/ รา ทาวคผกชฎาเกลาเกศ เลงดแทเพทสมงาม เครองปรขารตามบเสา กตวา ทาวคถอไมเทาเทยว

ทองเขาสสาลา เครองปรฌภคามพรอมพรา เจาคตงใจหมนภาวนา เจาคเทยวโจม / โขม (จงกรม) ไพมาแถม

เลา เหมอนระสเกาเมนนานนนแล อโห สกข ทาวคนาเอามายงอททานคถาถถอยวาปารมสกข พระยอดสรอย

ไขบทในวงกฎแกวก ทาวคอยสรางสมพารกะทาพรมว / หารอยเทยงตราบตอเทาเสยงชวตตายไพเมอนนแลนา

/ ตโต สวนนางสเมกขราตนวเสสคทรงเพทเปนรสณ ขอคนรเกยวลก โม* ขอดเกลาในเปนชฎานงหนง / เสอ

ลายสนถใบไมควรองนอน นางคขอพอรเซงเจา นางคขอดเกลาอยเปนช กลาวคาดขราบไหว นพบาทไธทรสาน

วา ขาแด พระภบาลผวขา พระเจายอดฟาตนอดม เจาจง / อยสรางการสรมสกสวาทเจาจงอยในอาวาทสาลา

เจาจงตงใจภาวนาพะพรา ขาบาทไธหากจกอปฏฐากเจาชวน ขาจกอปฏฐากพระจอมธมมนอมเกลา ขาจก

อปฏฐากพระเจาฟาจอม //

๖๗

ใบลานหนาท ๓๒

/ หวตนเปนผวแหงขา บหอพระเจาฟายากเคองใจแลนา / นางสเมกขราวาอนแลว ต สตวา สวนพระ

หนอแกวรสไดยนคาเทวนาทไธ มาบวชไดเปนชเปนรสมาอยปามคาวา / ขอพอรเซงพระภธอรจอมราช ทาวค

วาทถอยจาด พระรสตานตอบวา สาธ ครอบใจเราเชนแล นางเหย สาปโข จาเนยรแตนน กาลนนไพพายหนา

นางหนอหลารสณ คปฏบต / ดบเสา ทกคาเชาแลงงาย กวาดเผยวไพชแหง ผบทกแจงโรงไฟ นางคปฏบตไพ

หอกม สวนนางหนมเหนารสณ คลองวดมบหอขาด นางทาวราชอดมคปฏบต / อาสรม นางคกะทาหมดใสด

งามชอบ นางคปฏรอดโจมโขม (จงกรม) ปฏบตทงโรงอาบนากฎแตงเปนดชกลา แตงไวพรอมชอนทงไมสฟน

แลนาซวยหนา นางคแตงไว / ถาชวน ทงนาสนแลนาอาบ นางคตกตวหาบนามาไวแลวสวนนางแกวสเมกขราค

สงอาลาขราบไว พระบาทไธผวตน เพอจกไพหาหวมนแลลกไมนางคไพเซาะไซไดนาถวายแกพระราชาตน /

ใบลานหนาท ๓๓

/ แล นางตายกวามาละขา ไสอยแกปาดงไพรดงรอ พระบเอาขานอย พระมอนขอยแมไพชอมเลานชา

ดงรอ เจาพอยมาละดอมขานอยอยเจาเปนคขาจงคนมากอนเทอะ บดนดงรอ เจาพอยมาละขา / นอยอยตน

เดยวในดงเขยวเถอนหวยในปากลวยมดดงตนขาบหวนหนหนาทาวหนมเหนาเลา สองทชะแลนา โอยหนอ

พระเจาฟาพอยมากมหนาพรากตายไพ พอยมาละเมยสายใจไวเปนกาพรา / นาพระเนตรขาอยาดไหลตก ยน

เปนทกขเหลอขระหนาดเพออนงคราชเจาผวขวญ เมอเมองสวรคเสยกวาจอย มาละขานอยเปนกาพราผานผว

จกเยยะดงรอ เด เจาขอยพอยมาละ / ขานอยอยแกกลางดงพอยมาละขาอยกลวงพงใหญกวางขายงหวงเมอ

เสยสรางประเทสทางทเมองหลงขายงหวงคนเมอครอบเมองเกลาเสวยสขเลา ๒ ท โอย ทกข แทแลหนอ ขายง

/ หวงเพงสมพารขายงหวงชนบานพายหนาปางนบลางจกไดหนหนาเลา ๒ ท บดนพอยตายเปนผพรากขาเมย

กาพราพรากคาไพบดนพอยมาละขานไวตายพรากหนาเสยกนคดอยทงวนแฝงใฝ //

ใบลานหนาท ๓๔

/ แตม คดอยไดคเทาเสยดายแลนา บดนเจาซามาตายเสย ขาพเจาฟาเทาเมอมอน ขาจกซาวงวอน

แถมเลา รายกวาเกาแสนท แลนา ดงวายงอยในปรเมองใหญกวาง ขาจกหางใสลงลาย / ปราสาทหลายเทยม

ยอด ขดลายลอดทกพาย ประดบตนซายองอาจ เหลอยวะยายวาบผวคาเหลอมวนตางๆ ขาวเขยวดางแดงดา

ขาจกหางปราสาทคา ๗ ยอด รปกอดเกยวเกาะกน รปหลายอนตางแตม แลว / สวางหนงามคนหลามไหลเปน

หมมาพรอมคหลวงหลายประสาทยายทองเทอก ขาจกเลอกซากเจาสงสการเปนผงองคราญแหงขา บหอชาเสย

ไผ จกกลาวฉตรแรไสคราดเหลอมยวะอยวาด / ผวแดง ขาจกแปลงกองหลวแอมกองใหญ ขาจกเอาเจาใสเผา

เสย ขาจกแตมรปเทวดาแอนฟอนเยาะแอยงอยอนหากน ขาจกแตมรปมณวนแกมดอกทกสลอกลายจนมลง /

ตน ตนแอวยอมแตมรปพรอมนานา ดนตรดาสงเสพ คองกลองเลยบกองไชย กางฉตรไพยวะอยวาด หาง

ปราสาทบญขวาง ขาจกหอเปนมหาปางอนใหญใตฟายอมรอชาชะแล บดนเจาพอยมาตายเสย /

๖๘

ใบลานหนาท ๓๕

/ ในเถอนบมไผเปนเพอนขาเทยมใจจกมไผมาไหทาวราชจกมไผมาอมทาวอาจเพงพาวไผจกมาชวยขา

เอาอาบนา บดนไผพอยจกมาชวยขาแถมเลาบดนไผจกมาชวยขาอมหอบทาวสร / ไส บดนไผจกมาชวยขาอม

เหาะ ไผจกมาชวยขาขนไมกอกองหลว บดนพระเหนอหวพอยมาตายเสย ขาหอไดเปนกาพราอยพายหลงนชา

หนอ ดงรอแล ขาจกอยไดใจทาวขาดเปนผดง / รอ ขานจกมบญสบสรางจกอยแกปากวางยงเดยวเลานชา นาง

คเวทนารองไหนบบาทไธผวตนเยยะเจยรจาคเยยะไหจะไจ ลาคาผานวาพระองคราญเหย เจาจอม / ราช บดน

เจาพอยมาดบจตขาดตายเสยขานชา เอโก ขาเทาตนเดยวบมเพอนเปนคอยในเถอนเทยมทนวนน พระจอม

ขวญเจาชาง ตายพรากขางแมไพไกลเสยแทแลหนอ บด / นพระบวบานยงบไดเมอเสวยราชทาวพอยมาคลอย

คลาดตายไพบดน ไผจกมาสอนสง จกมไผมาตรสสลงสงกาผใดแลจกมประหยาอนสลาดเชอนกปราชญสลไสไผ

แล จกมานาหอหนไกลจากบาปการราย //

ใบลานหนาท ๓๖

/ ราชผดธมม ไผแลจกมานาไพในทางอนชอบหอประกอบดวยคองดนชา อนงคราชา สวนวา สมเดจ

ทาวอนงคราชเชอนกปราชญบญเรองแตเมอไดพรากเสยเมองมาเลาคเทาแตขานอย / แมมาตามตกคงคางาม

แงคเทาแตขานอยแมอทฏฐานเมอเทยวทางมากลางเถอนคเทาขานอยเปนเพอนเทยมเหงามาอยในกลางเขา

เถอนกวาง ขาคหากเปนเพอนพระเจาชาง / อยเสพสรางภาวนาแลนา ขาแดพระบญเรองเหย เจาฟา บาปอน

ใดมาสยองตอบขาหอไดกบเจายอดฟาสเนหายงสมเดจพระราชาตนประเสฏอนเปนผวแกวเกดกบตน / นชา

หนอ ขาแดธมมกราชาจอมเจองเจา เทาแตขานอยเปนเพอนเจาตนเดยวอยในดงเขยวขอบหวยแกปากลวยแล

เครอหนามยนเปนผานเมยกาพราเปนทกขดวยผวแหงขาตายไพเชนแลเด เอ / ว สเมกขราเยยะเจยรจาคเยยะ

ไหจะไจลาเรรน หายงทาวอนงคราชบแลว ยนเสยดายผวแกวทเทยมหวนางคจงกอกองหลวสงอนใหญนางค

เอาตนทาวขนใสสงสการยงพระภบาลเสยแลว นางแกวแมคจงคน //

ใบลานหนาท ๓๗

/ มาสสาลาแหงตนดงเกาเลาแลนา ตมตถ ภกขเว ดกราภกขทงหลายนยายอนนนาองอาจเจาตน

สลาดทรงธมมมประหยาจาเลกแลบรแจงแชบพจารณาอนวาพระราชาตนวเสสนามเทสทาวกระสตราตน / ชอ

อนงคราชาธราช ทาวคมพยาธแทหนกหนาลวดมลางปญจขนธะตายกวาแล นางแกวกาพราเพอนเมยขวญละ

นางนงคราญไวเสยเปลา ตนนางทาวเทาคนเดยวอยไพรเขยวกลางปา ยนเปนทกขเทาฟาอยเรรน นาง / คนอม

หวตนแทบเกลา นางคไหวพระเจาแทบกบดน ปทกษณ ๓ รอบ ไหวนบนอบวนทา นางคขอสมมาไจๆ ถวาย

ดอกไมปชา นางจงเผาสรระซากเจา นางคนงอยเฝาดงไฟเปยวถงไพ / ชกลา ไฟไหมซกเปนกระจวน นางค

ตระหมวนฝนเฝยด นางคเหมยดไว หากดด สวนนางรสณหนอแกว คนวาเหมยดไวแลว คจงคนมาเขาไพสสา

ลาแกวกอนเปนทอยแหงตนเมอนน แลนา ตสสมง ขเณ / ทวเส ในวนนน นางบมคลาด อนวา ลมกมมชวาท

๖๙

หาเปนบวราณคเกดมาในสนดารเทสทองในเขตหองนงคราญมลกขณางามลาเลศ ผประเสฏใสสดเหลอมนสย

ชาตเปนผองอาจดวยปญญา นางคมาประสตดวยบตตา //

ใบลานหนาท ๓๘

/ ผประเสฏเปนทเพงอยสาลาสรโสภาลาเลศหากปราเสฏยงโลกาแลนา ตทสวา นางคหนลกตนเกด

มาแลว สวนนางแกวราชเทวคมใจยนดอยคอย วาลกนอยเปนหนอพทธงกรตนใหญ นางคเปกสรใสชอเจาลก /

หนอเหนาองคราญ ชอวาปทมม กบเหตเพอเปนลกทาวตนวเสสสดใจนนแลนา สาสวรค อนงคชายา เลสแลว

หนลกแกวเกดกบอก นางยนปนทกขโสกเสา นางเลงหนหนาลกเตาคเยยะเจยรจาวา ตาต ดกรา เจาลกรกสาย

ใจแมเหย เจาเกดมาคเปนกาพรา ไดหนแตหนาแมมาดาบไดกนพระปตตาพอเจาแสนโสกทกข เจาคยงกวาไฟ

เผาแลนา เจาลกเหย / ปองดงวาเจาแมยงเกดมายงเวยงหลวงใหญกวางในประเทสทางนคอรชางมลาซอน

หลายซาเงนคาพราหลวงหลายสรสายใจเหยเจาแมแสนสวยพรอมชอน ยามเมอแมได / เสวยรฏฐะเมองเรา

เมอกอนแมบไรผอนสกอนจนแรลาผาผอนมแตกอนหลวงหลายญาตหลายคลนเคลาเขาจกมารบเอาเจาประดบ

อาพอรสนสบสอดแกยอดหลาแมกลอยใจ /

ใบลานหนาท ๓๙

/ รสสมใสบเสา เขาคจกมารบเอาเจาประดบรปเจาแลวแมคจงมาเอา มทงผากระเชางามผานแผว ผา

กระไสงามลสแลวเอามาอทมลาเผาปานนนนวรอรยรจตใจกบผากาสใสเลส / ลา เขาจกเอามาคาเจากาพรา

แมองคเดยวกบทงคนทคาแลไตรแกวใสมาแลวทงไตรคาเขาคจกนาไพนามาอาบเจา อยาหอเนอเสาเปนเวา

เขาคจกมา / ขดสเราแหงเจาลกหนอเหนาแมหมดใส เขาคจกกะทาไพบขาดฝงนางนาทธดา เขาคจกประกบสร

รารปเจา เขาเครองพรอมมากนานา บปผาดาแตงสรอยดอกไม / รอยเปนแถวประดบงามองอาจดวลาสสรใส

บดน บไดหนสายใจพอเจาทาวหนมภบาลตนใจหวานธราชมาเปนทกขแมขระหนาดขบเขยวแตตนเดยวคแม

ตองทกขผานใจปาน / ไฟลนลกลบเปนทกขถกตองนางทาวแม ๒ ทแลนา เอว วตวา ราชเทวครองไหอยซอยๆ

นางคอมเอาลกนอยมาสระสรงชาระองคลกแลวนางคหอลกแกวดดกนนมเมอนนแลนา ตโต ปถาย แรก //

ใบลานหนาท ๔๐

/ แตนนไพพายหนา สวนวา นางแกวกาพราสเมกขราคคอยรกสาเลยงลกเตาอยตนเดยวในดงเขวผาย

แผ แมคเขาไพสปาไมแกหมพานตไพแสวงหาหวมนบขาดนางคบมพยาธ / สกอน ๒ แมลก คเอากนอยหนวน

นนแล มหาสตโต สวนวา มหากระสตตเจาพระหนอเหนาองคราญ รปโสมงามปราเสฏ เจาไดเกดมากลางดง

ไพรปากวาง เจาคอมพอยางแอวเหลนไพมา เจา / คถามเซงพระมาดาแหงตนวา ขาแดสรพมพาเหยแมเปนเจา

แตเมอขานอยเกดมารพอยบหนยงปตตาแหงขา บดนคเทาหนแมแหงขาเปนกาพราอยตนเดยวในดงเขยว /

ทกคาเชาสวนพอเปนเจาสงเลาบหนมานชาหนอ แตกอนพอขาผอนหนไพหายไพไหนเสยขา ละลกกาพรากบ

แมอยกลางไพรนชา แมเหย เมอนนแมพระเจาตนวเสส / ชอชนวา สเมกขรา จกกตตนาหอลกกลาวถอยถก

ตามคามวา ตาต ดกรา เจาลกรกสายใจแมเหย พอเจาบเคยผายแผหอเจาลกรกแมไดหนยงจอมขวญแหงขาลก

หลาแมตนเดยวแลนา สายอดมเหย //

๗๐

ใบลานหนาท ๔๑

/ ลกเตาแมจกเลาแตเคาคามาหอปตตาไดร ลกเตาแมจงตรองตรสวาเจาจอมกระสตตเหยไวแวนฟา

สวนพอพระลกหลาคหากตายไพตายเสยใจลกแกวละแมแลวกวาเอยนวอยแลวดาย / สวนสรสายใจพอเจาตน

ปราบเหงาพาลานามมองอาจชออนงคราชมประหยาปญญาไวใสอาจเปนทาวอาจทรงพล อยเมองตนสบสราง

ยสทาวกวางทวแดนดนรอชา วาพระภมนทรระเรองโรจน ๓ รอย / โกฏคณนา เมอนน ยงมพระยาตน ๑ นา

องอาจมนามชาตชอวา กตตราชราชา คหางรพลมารบตอ มารบพอเจากระสตรา พอพระยาจงพาแมมาอย

เถอนเปนเพอนพอเจาบวช / เปนช เปนรสอยเสพสรางในปากวางภาวนา สวนพอเจาคมพยาธนานาตางๆ สวน

แมนคบชางเอยาหยา เหตวาอยในกลางภกขาปาไมสวนพอเหงาไธเจาคลวดมรณามาละแมมาดา / เปนกาพรา

พรดพรากหนาแมตายไพแมจงตรอมใจโสกไหมแมคเทารองไหผอเลงแยง แมคมาแปลงกองไฟหลวงอนใหย

แมคเอาทาวตนพอเจาขนใสแลวเผาเสยแลนา ปตตาบวบานเหย ลกแกว //

ใบลานหนาท ๔๒

/ พระแม คาอนนคมแลวแตพายหลงมาแล กอนหวใจแมเหย ต สตวา มหาสตโต สวนวา มหาสตต

เจาไดยนคาแมเลาเจยรจาตามมาตาไขกลาวหอรขราวพายหลงวาพระปตตาบยง / ตายกวาเสยจากเจาหนอฟา

ตนเดยว วาอน ยามนนเจาคมนาตาตกทกขคดอกผะผาวรองไหกลางคาผานวา โอยหนอ คเกดมปลางนบมพอ

ทกขลาตอเหลอใจเกดมาในดงไพรกลางปา / มาเปนทกขอนเปนกาพราพอตายไพ ทกขเหลอใจแทหนอ ทกข

เหลอคอถกตองมาเปนทกขอนไดมาเกดประเทสทองครไพรเปนแตผสงอนใดมาเยยะบาปมาเปนทกข / หลาย

หากเหลอใจแทแลนา แมเหย นมนธ ขาบเคยไดหนหนาพอเปนทกขแหงเจาแทหนอเหลอแรง วบากสงมา

แปลงหอไดพรากหอขาแล แมไดเปนทกขลาบากอยพายหลง / นชาหนอโอย ทกข แทแลหนอแมนอ บดนคมา

ละขาแลแมไวแกพง พอมาละยงราแมลกไวแกกลางพงปาหยา พอมาละยงราแมลกนไวหอเปนกาพราอยพาย

หลง โอย ทกข //

ใบลานหนาท ๔๓

/ แทแลนอแมหนอ อนวาราแมลกนนอแกนเปนทกขนกแกทกขแทเลาแปรเปนผานทกขบสาราญม

มากทกขลาบากเหลอใจอยกลางไพรปากวางอยปาซางแครดงเขยวขาคหนแมผเดยวบม / เพอนอยในเถอนดง

หนาแมคเทาไพหาหวมนแลลกไมเอามาเลยงลกแกวแกนไธชวน คอตนขานแลนา ตสสมง ขเณ ในขณะบดนน

พระกระสตราตนลกคคดถกในใจวาบควรหอ / แมกไดทกขยาก อยาหอแมกไดลาบากเคองใจดวยอนไพหา

หวมนแลลกไมมาหอแมแหงคไดไพหวหอดอยาหอแมแหงกไพรอดภผาอยาหอแมแหงกไพครม / หนามหนาแล

เหวหาดหวยเทอะ วาอน คนเจาคระนงใจดงนแลวตนแกวคเจยรจากบพระมาดาวาดงน อมม เมยห ขาแดพระ

มาดาเปนเจาขออยาไดเขาปาไมเคองใจเทอะ แมเหย วาอนแลว / ตนแกวเจากมสานสาพระมาดาแกนไธตาง

ดอกไมปชาวาแรกแตวนนไพพายหนาขอแกวกพาราจงคอยอยสวสสด ขอแมอยาขวใจจงอยในแกวกสาลาตาม

สขเทอะแมเหย ขาจกไพจรเดนหา //

๗๑

ใบลานหนาท ๔๔

/ เอามายงลกไม ขาจกไพเซาะไซเลอกเอามายงหวมนแลลกไมตามแตไดเอามาไวหอมาอนเจาสนเปน

คราบเขาชวน ทงมลลมนแลหวซวาก* บราลาหากกบตามฝงอมพางามหลายสง หมากมวงยงหอม / อนมกลาง

ดงรอมปาไมขาบาทไธหากจกไพแมจอมใจจงอยในแกวกสาลาขาจกไพเอามาหลายสาทงหมากชาแลหมากชมพ

ทงหมากขระตมดลกใหญขาไธแมจกเอามาหอเปนของกน / พระมาแมเจาทงแตงเตาแลมวงสลา ขาจกไพเอา

มาพรอมกบหมากขระจบมาหลายมากทงมนออนซวาก* แลมนมอเสอมนแกลเครอแรบรอย หมากไมสอย

ปลายพวงในดงหลวงม / หมากลกนอย หากจกคอยไพหาขงขวายมาหอไดยงหมากไมลกทงมวล แมอยาผานใจ

อวนอวนออน ขนจกกะทาแทบผอนชวน ขาจกไพเอามาหอแมไดสนทกคาเชา แมเปนเจาอยาไดเคองใจพระ /

มาดาอยาไดไพลาบากไว ขาอนเปนลกกาพราหากจกไพนาเอามาหอแมไดกนชะแล แมเหย ต สตวา สเมกขรา

หนมเหนาไดยนคาลกเตาปทมมกมมารกลาวคาหวานถถอยนางคมนาตายอยตกลง //

ใบลานหนาท ๔๕

/ นางจงกลาวเซงพระจอมวงศยอดสรอยวา เจายงหนมหนอยจาวจในครไพรปากวางมทงแรด ชางแล

กวางทราย เสอหมควายมมาก เสอโครงหากเปนชม ฝงสตวซมหลายสง วอกคางวงปลาวเฟย เจาบไดจกเคย /

เหมอนดงแม สตวลายแพรเตมไพ บางบนไพวะวน ปรกลวนกแกเจาลกรกแมอยาไพเนอ พระบตตาเหย เจาแม

เจาจกไพเดนดนแกเครอหวายเจาจกเปนทกขหลวงหลายเจบแสบ / ทางทบแทบผาชาบาดบาทานอยนาท

หนามเกยวยากสกพองพนตนถองเลอดยอย หนามเสยบรอยเปนรอยเปนทกขกลอยใจเจบแสบทางชอมแคบผา

คมบาดตนจมเจบไหม / แกวแกนไธแมอยาวาจกไพเนอ เจาแมเนอ คนวานางทาวผเปนแมหามตนลกสนนแลว

สวนนางหนอแกวสเมกขราอนเปนมาดแหงเจา นางคยบไมเทากบขอแลเสยมไมแงม / เทยมสกกวะ หมากคระ

เชาหากนาไพจรเดนดงไพรเถอนถองไตตามชองทางเทยวรอดเขาเขยวขอบหวยดอยเลกชวยปรกว* นางคเทา

มวเมาหาลกไมเซาะไดแลวคเอามาเลยงบตตาหนอพระเจาตนหนม //

ใบลานหนาท ๔๖

/ เหนา ชอปทมมกมมารวนนนแลนา มหาสตโต สวนมหาสตตเจาตนหนมเหนาปทมมกมมารคคดใจ

ผานอยไจๆ วาแมแกวแกนไธแหงคจกไพในกลางเถอนคบมเพอนเทยมตนหลอนมอนทรายอนใด / อน ๑ แด

คคบรทแมคไพควรคผนไพไตเตาเขาปาไมทวยหาไพตามแมมาดาเปนเจาในเถอนเสาดงตน คนคไดหนแมแลว

จกคลาดแคลวคนมานอนในสาลาอยถาคอยทางแม / แหงขาจกมายามเมอพระมาดากาพราสงลกหลาจกพระ

เจาคคระนงใจวาดงนแลวตนแกวคไพตามเถงเมอยามแมเจาจกมารอด เจาคคอยดนสอดเครอหวายผาย / ตน

คนมากอนมาอยถากอนแมมาดาอยสาลายงถาหนหนาแมคอยทางเหมอนดงตามแตกอน ตงสตบผอนสนน คน

หนแมเทวมารอด ตรแลนตอนกอนเกาะตนไหเจยรจาออนแอ / ไหออนแมกนนมแมคชมจอมขวญแลวจบแกม

อยยวายแยมคอยเจยรจาสองกระสตราแมลกคชวนกนเขาสสาลานางคปลดถงพาไวแลวคอมเอาลกแกวแมมา

ชมปนกนนมอม //

๗๒

ใบลานหนาท ๔๗

/ หอบปาตานตอบปสสากบมาดา ๒ เจาปาตานเลาเจยรจากนผาลาแลหมากไมนางแกวแกนไธหาก

กนออนมคาสอนปอนลกวาอนนราจกไวกนวนพรกยามงายกนเทอะสายใจเหยเจาแม / ลกแกวแมจงสนลนคา

แลวชวนกนนอนกวา สวนนางแกวกาพราคกลอมลกหลาตนนอนคหากมในกาลกอนพนแลวผอนเมนนานคมวน

นนแลนา ปนนทวเส ในวนลนรงเจาแมพระเจาส / เมกขราคคระนงหายงผาลาลกไม นางคสงลกแกวแกนไธ

แหงตนวาสรดงดมเหยเจาหลาแมจกไพหาลกไมแกกลางดงเจาอยาประสงคแอวหลาเหลนเนอคาบเคนเอา /

ไพชา เจาแมปาไมหากมเสอแล เจาแมเหย วาอนแลว นางหนอแกวรสณคพรากสาลาหนกวาเขาสปาดงไพร

นางคไพแสวงหาหวมนแลลกไมไดแลวไตเทยวมาสสาลายาม / คาตาวนจกดาตกตาลบดอยไกลจอยวอยนาง

รอดนางคคดเถงยอดเทาจอมใจเขญมในไพรเปนเหตทองฟาเปนเมฆบดบวเปนโกลาหลเกดกองเสยงฟารองลวน

ลมฝนสายฟาลมยาวแมบเสยงแผแผดเปน //

ใบลานหนาท ๔๘

/ สายฝนประผายตกหลงไมขนคานหกลงในกลางดงบดมดคาชะชดบหนทางสเมกขรานางผแมนางค

กลวตายแตอนทรายกลวเปนเภยยะหลวงหลายเหนงหนบ นางครบหยหายนางคปรายตวเขาไพสคมไมหม /

เครอหนาม นางคอยตาม อเชจ* แหงตนหนแลนา ตสสมง ธมมก ยามนนยงมจอมปลวกหลวงอน ๑ เปนทเพง

แหงฝงงเขาอยในรกลวงใหญสอดแลวไลสนกนหางเกยวกนเกาะกอดเกยวสนสอดไพมา / เขาอาไสรอยหนในท

นนหลวงหลายยงมงลายตว ๑ ใหญอยในบงหนคะคลายมพษผายนกแกไดยนนางทาวแมสเมกขราคายตวมาแว

หนทดนนอาไสรมนบมใจ / กรรากาโขดวานางทาวจกมากะทาโทสแกมนคกระสนเคยดมากมนคออกจากรมา

มนคผพษใสตาประผาวนางทาวแมคแปรตนทาวทงยน นางคนอนเหนอผนแผนหลา อนดสรอยฟาสเมกขรา /

เชนหนอ สา อตตโน สวนวานางทาวสเมกขรานางคเวทนาลาบากนางคบยดยากดวยตน นางคเทาคดเถงพระ

จอมวงศยอดสรอย นางคมาคดอยคอยๆ บวาง นางคมาทรงโสกาโสกเสราเวทนาหาเจารา /

ใบลานหนาท ๔๙

/ ชบตตาแสนโสกาหมอดไหม นางหนอไธคเลงเวทนาเจบปวดงลายสกขบเจบ นางคมาเมอยเหนด

แสบไหม นางคมารองไหแหบเสยงเซยวา อชชไนนแมคมาเปนเคราะหเสยลาบากงพษหากขบ / ตายเสยลกเตา

วนนแมคจกควาหนาทาวเปนผปางนแมบหลางจกไดหนสรบวบานลกเตาปางนแมบหลางจกไดหนเจาลกรกแม

พอย ๒ ชะแล หนอเจาราแมโอยหนอ ยนอนดสรบวทองแวน / ฟา พระหนอหลาเปนกาพราพอคบหน บดนซา

วบากบเสยงเทามแตแมผเดยวอยเลยงคซาชวตเลาตายเสยเลาแลหนอ ยนอนดเจาปทมมกมมารปตตา คราญ

งามแงวน / นเจาจกไดเปนกาพราอยแกกลางดง อนดปทมมกมมารไดทรงทกขยากวนนเจาคเทาจกกนอยาก

แลงงายชะแล หนอเจาแมหนอ อนดปทมมกมมารกลอยใจเจาแมวนนเจาคจกนงไห / แลอยคอยทางแมแล

หนอ ตามดงชวนมาแตกอนคนแมเมอรอดหองสาลา คนวาวางกระเชาไวแลว ลกแกวยอมมาหากนแลนา เจา

ลกรกแมผเดยวเหย ยนอนดปทมมกมมารลกเตา เจาคจก //

๗๓

ใบลานหนาท ๕๐

/ ไดนอนเหนอดนดายพดแมวนนเจาลกรกแมจกไดออนแอหาไผนชาหนอชวนเจาลกรกสายใจหนแม

มาแลนตอนไหออนแมกนนม ยนอนดปทมมกมมารหนอไธไผแลจกมาอปฏฐากเจา / กะทาวตรหากพอใจ ไผ

แลจกมาขดสไครยามเมอเจาอาบนา ไผแลจกมาอนเนอเจาเมอยามนอน ไผแลจกมาซอนหมผา ยนอนดปทมม

กมมารสายใจแหงขา ยนอนดลกหลาแม / สมเสรยว ยนอนดลกชายเดยวตนสลาด วนนแมจกไดละอาวาทไว

เสยเปลาเยนวอยชะแล กลอยใจเหย เจาแมวนน เจาคจกไดแลอยคอยทางบหนคนางเมอรอด คจก / รองไห

หอดหวตายชะแลหนอ อนดปทมมกมมารหนมหนอยหนาชนชอยสอบอ* บดนอาสรมบทนอคจกเยนวอยวง

เปนทกขยงหนกหนา อนดปทมมกมมารสายตากาพราลกหลาแมตนเดยวอยกลางดงเขยว / ปากวางเจาจกได

อยเปนเพอนชางแลเสอหม เจาจกไดเปนเพอนราชสหสงหใหญ อยกลางปาไมมดดงขยว เจาคจกอยคนเดยว

คอยๆ อนดปทมมกมมารนาทนอยหนอกลอยใจเจาคเทยงจกอยกลางไพรปากวาง /

ใบลานหนาท ๕๑

/ เปนเพอนชางหมกวางทราย เจาคบมสหายมาเปนค เจาลกรกแมเทาจกไดอยตนเดยวในดงเขยวปา

ไม อนดลกแกวแกนไธแมเขญใจ นางคมนาตาไหลเรรน รองไหยนเปนทกข ดวงดอกไมแมเหลอ / อก นางคซา

มนาตาตกแถวถง นางครองไหสงเจาปทมมกมมารดวยประการดงนไจๆ ซายนเปนทกขแสบไสในตนเปนทกข

นางเรรนจะไจวาทกขอนนคบอาจไดแกขาคนเดยวฝงคนเทยวในโลก / คเทยงไดตองทกขโสกเสมอกนเทาบได

หนหนาลกนอยเจาตนหนมหนอยปทมมกมมารคซาเตอมแถมผานแทแลนา อท ทกข อนวา ทกขอนนนาสาย

สนปานดงปนพษปนปกตานแลนา ปตตสส / ขอเทพดาเจาทงหลายพอผายผอหอขาไดหนหนาลกแกวหนอ

สายใจทกขคลาไคลหายแด หอเจาลกนอยแมอยสวสสดแดเทอะ เจาแมเหย อชชะในวนน ความอนทรายคมใน

ปาพษงลายค / ซาลาเตมตนเลาแลนา เอว ราชา นางสเมกขราคมารองไหจะไจรารนหายงเจาราชบตตาแคน

คงพษงลายถงคลวดลมโสรมนางคมลมดงอนขาดนางทวคลวดมรณาตายไพเสยแทแลนา //

ใบลานหนาท ๕๒

/ ยนอนดนางสเมกขรากาพราตายพรากหนาลกตนไพ ละสายใจพระหนอหลาไวหอเปนกาพราอยลน

หลงโอยทกขงแทแลหนอ นางสเมกขราตายไพแลวละลกแกวตนแลวกวาเยนวอย นางคตายไพพอยบถา ละ

ลกแกว / กาพราเหมอนบไรแทแลหนอ ตถา ในกาลนน มหาสตโต สวนวามหาสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกม

มารเจาคมคาผานนกแกวาวนนแมสงแลนางมาเปนเหตสนใดชา ในปาแมคไพ / แอวลาแสวงหายงผาลาลกไม

มาบไดเกดเปนลางชะรอ รวาแมขาไพเปนสนใดในปา แมขาลวดบหนมานชา บดนนาตาวนไสตกตกตาออย

ชอยคายนวอนนกนอนคอนจบกง / รองหลายสงเนองนน นอนคอนขนรองเรยก คาไมไกเรยงกน รอยวามอน

ทรายมาผนแดบงเกดแมขาสเมกขราเจาคคองหาแมตนไจๆ วาแกนไธเปนเหตสนใดนชา หททย เจาค / คระนง

ใจดงนแลวทาวหนอแกวตนปราบโลกา เจาคพรากสาลาไพเลา ไพเซาะหาแมเปนเจามาดาในดงหนา ทกทค

เปนสงดชบหนทาง เจาคคอยไพตามแนวทางทาวตนแมตามแตกอนแมเคยไพใน //

๗๔

ใบลานหนาท ๕๓

/ กลางไพรเถอน ซาทกทานาแลดอยดง เหมอนดงราชหงสพลดแม ทกขนกแทเลหอใจ บมไผมาสอด

เสยวบนแอวเกยวแสวงหาในดงหนาปาไมไพหาแกนไธแหงตนวนนนแล มหาสตโต สวนมหากระสตตเจา / ทาว

หนอเหนาปทมมกมมารเจาคมคาผานโสกไหม พระหนอไธเยยะไหคเยยะแลนไพหาเจาคบไดยนเสยมาดาสก

อยาด เจาคบไดยนเสยงปากแมเจานาทหนอยสกคา เจาคกลวตาวน / ตกตามวมดคา หนหนเจาเรรนรองไหหา

แมออกไธนางเมอง พระบญเรองธราช เจาหนอยนาทกมมาร เจายนผานรองไห อยไจๆ นาตาตก เปนทกขคด

อกบแลว ตนแกวกลาวคาถา / วา อมม กถ ขาแดสรมาดาเหย เปนเจาขาลกเตาจรเดนดนหายงพระมาดาแกน

ไธ บดนนแมเปนเจาไพอยททางใดนชาหนอ แมสรสายใจแหงขา ออกมาหาลกนอยแมสกคาแด / เทอะ แมเอย

รวาแมเทยวทางมาอดมากแมลาบากบดใจแมลงไพสไครแลอาบนา รวาแมยงอยในเถอนถาแลคหา รวาแมไพ

แสวงหาผาลาบผอนเหมอนดงแตกอนคนหลงนนชา รวาแม //

ใบลานหนาท ๕๔

/ ขาพรากดงหนามาแลว นางแกวคอยเทยวมารอดสาลาลมกวางกลางทาทางดงดอน แมขาหลอน

ลาบากอดพก หากหลบนอนแทบเหมอนขอนเอยยดไว นางแกวแกนไธแมหลบไพกลางดงไพร ยงบตนหลบบ

ชนลวดลม / มาชะรอ รวาแมขาไพอยแกหนปรา* เทยวไพมาพลาดกงเหวหาดชงตกดอยอนชะรอ บดนแมขา

ไพกลางดงไพรผบปาแสวงหาแอวลาผบดง งเหลอมหลวงไลขา คนเอาแกวกาพราแมพระขาไพ กน / อนชะรอ

รวาแมขาไพกนนายงทาปาใหญลามาหนมนมใจผนอยากเนอลวดชกเอาแมอนเนอไพกนชะรอ ปลาทงหลายใน

นาปลามดคาอะอดปลาสมดแล*ปลาจาดมทงหลาซะลากแลปลาบก อย / วงเลกตวใหญ ปลาเหลอมใหญกน

คน ปลาพวนสนแอวลา มทงปลาหวาแลปลาซะเพยน มทงปลาเหยงแลปลาบอก ปลาเอยยดลวดชมวง ปลาคง

หนงผวสอทงกมกอกแล ปลาพงหอมปลาใหญพรอมนานา หนมาดาลงอาบยบ / ไดจวาบไพกนชะรอ รวาฝง

เสอสงหแอวหลาหนแลวควาเอาแมขาไพกนอนชะรอ บดนนแมขาไพกลางดงไพรปากวางทกประเทศทางคร

ราชสหเดนดนชองเสอโครง อยองเตมทนเสอเหลอง //

ใบลานหนาท ๕๕

/ หนไลขา คนคาบควาเอาแมขาไพกนนชา รวานกหสดลงคบนอากาศซดไดยาดพาไพตกแดนไกลบ

หนซาก ลกนอยหากเดนหานแลนา แมเหย โอยเปนสนใดชา นางทาวแมไพอย / แกแดนใดนชา ขาไพจรเดน

หาทกดาวดานขอบหวยปรานลาวผา* ขาไพเรยกรองหาไจๆ กลางปาไมหลายท แมขามทงใดชา ขาคบรทเยน

สงดชบไดยนเสยงขาน บดนแมขา / ไพหมพานตปาไมแมแหงขาบาทไธมาบไดแ ตายไพแทชา บดนแมมาละลก

นอยไหซะซดซะซอยอยกลางไพร บดนแมมาละลกสายใจตายกวามาละขาเปนกา / พราอยลนหลงนชา ขา

แหนตายไพคแควนประเสฏลาเลศมาเปนคน คนวาแมตนตายพรากหนา เปนกาพรานคหากแควนผานแทแล

นา แมเอย มพอผเดยวคบหนหนา ยงคาแมแหง / ขาผเดยวมาอยกลางดงเขยวเถอนถอง ทกขถกตองมมวล ๒

แมลกชวนกนมาอยในแกวกดงหนา แมมาดาคมาพลดพรากซามาละลกไวหากเปนผานแทแล คาหนอแมหนอ

เมอนน เจาปทมมกมมาร คม //

๗๕

ใบลานหนาท ๕๖

/ คาผานโสกไหมในกลางปาไมดงไพร เจาจรเดนไพหาแมตนไจๆ ไหออนแอปรวอน เจาคไพหาในดง

ดอนทกท คสงดกชเยนวอยแลนา เอว มหาสตโต สวนพระมหากระสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมาร ลาคา

/ ผานถอยถเจานางนาทคบควกงวล เจาคตอกตนรองไหจะไจแลนรนหายงพระมาดาแกนไธ ในปาหมพานตคม

ดวยประการดงนวนนนแล อนทกาเม เจาปทมมกมมาร คมใจรกแมไหออน / แอไพหายงมาตาแมเจา เขาปาไม

ตนเดยว เทยวตามรอยดนชองตามรอยแมทาวทองเทยวไพเสยงคราวไกลรวลครอดทเคลาไมเฟอยพวงรอดจอม

ปลวกหลวงทหนคมไมนนหากเพง / กลวเชนแล เมอนน สวนตนแกวปทมมกมมารเจาคมคาผานรองไหเขาไพส

คมไมเฟอยหนา เจาไพเซาะหาแสวงสอด เจาคไพรอดททางทาวตนแมเจาทอดตนตายเหนอดนดายเดยรดาด

ยามนน / ใจเจาปานดงจกขาดตายไพตามแมแลนา สรร เจาปทมมกมมารทาวตนคราญหนมหนอย รถถอยกร

ยาจากคาดรกแมไหออนแอนอนแฝง จาคาแพงรกแม แกปาหญานางนอนแทบเหมอนขอนเอยยดซอ //

ใบลานหนาท ๕๗

/ ทนนชอวาออนเดกออนชอนไกลเทยงเยนสงดเทยงคน ตาบมนหลบกวากลางเถอนฟาดงเขยว ตน

เดยว นางตายแลวละลกแกวเยนวอยเจาตนพอยรกแมแผหนาขบเหนออกเจาตกใจฟงฟาวเหตนางทาวแมตาย

ไพกลางดง / ไพเถอนถองมอลบทองแมมาดาเจยรจาคาถอยถ วาแมคนเปนสนใดยงมใจรวาบมชาหนอ ราชา

เหนอเหนาหนอพระเจาปทมมกมมารมสมพารบถอยเจาคคอยคาดแลว หวใจแมแกวสเมกข / รา ครสภาวะอน

ยงอนมะมนตองในมอเจาคลบหยบถออยคอย มอนอยพลาดอกนางลบบวางเสยเปลา ปากตานเลาเจยรจา แหง

มาดาตนแม ไหออนแอวอนคนเปนดงจกมนตามา / ปาซนแทหากหนมไพยามนนใจเจาปานจกขาดทกลนชาต

เหลอแรงเจาคแปลงคอนางทาวแมหอแทบแทดวยดเจาคยออญชลใสเกลา ไหวพระบาทแมมาดาเจาคยกเอาบา

ทาแหง / มาดาตนแมขนไหวแตบนหว สนทงตวชกลา นองเนตรนาตาไหลยนทกขถนดใจผะผาว เจาครองไห

กลาวคาถาวาดงน อฏเฐห ขาแดแมเทวเปนเจา ขาลกเตาปตตาขอแมคนมารบแท ขายนทกข /

ใบลานหนาท ๕๘

/ แกเหลอใจเชนแลนา แมเอย ดงรอ แมเปนเจาพอยมาละลกเตาไวหอเปนกาพราอยลนหลงนชา โอย

ทกขงแทแลหนอ แมเอย ขาลกหนอยหนอปตตาไพขบหาในปากวางเถอนฟาดงเขยวขาเทยว / หาทกแหงทก

เงมแกหนผา ทกหนามหนาเถอนถา ทกทานาลอมคา ในดงหนาเถอนกวาง ประเทสทางดอยดง ในพงไพรปาไม

ขาคเซาะไซไห ผนหายงมาตาแมขาแมกาพราตนเดยวแล / แมเหย เอว โพธ สตโต สวนบรมโพธสตตเจา ทาว

หนมเหนาปทมมกมมารหนาตาปานหนมหนอย หนาชนชอยสมเสลยว แสวงสอดเทยวทาวคไพรอดตนนางนอน

หงายคางหลบ / อยตาย ไพสเมองผ กลางครปาไม เจาหนอไธคเสยบตายดนสนระสายตามชอมแมทาวแผหนา

ลมคงเปนทกขจงใจมากคาลาบากเถงตวใจเมามวไหรกแมแกตนไธมาดา คนวาเจาไดสตมาแลว / ตน

แกวคอทฏฐานเสยงสมพารผายแผเจาคตงปจจะแกเทวดาในดงหนาปากวางประเทสทางหมพานตพระองค

คราญหนอไธ นบนอมไหวเจยรจาเซงเทวดาทงหลาย อนอยายกนอยทกเถอนถา คโคหาอนอยในภกขา //

๗๖

ใบลานหนาท ๕๙

/ ปากวางทงกแกวทาวอนทาวา สนนต โภนเต เทวสงฆาโย ดกรา เจาหมเทวดาทงหลาย มวลหมอน

อยปาไมหมพานต ทกสณฐานแสนสา ในเถอนถาแลคหา ทงขนอนทาธปตตราช จงตงปราสาทดาฟง ยงคา

สจจะแหง / ขาในเถอนฟาเทาตนเดยวในเขาเขยวแกวก อนเปนทอยแหงขา ในกลางปาไมหมพานตแดเทอะ

อนวาแมมาดาแหงขาทกขเทาฟาธอรณตายเปนผไพอนาถ ขอเทวดาราชเจาทงหลายจงปลาย / ตาเลงผอ

สจจะตอเรวพลนแดเทอะ หททย ดกรา เทว ๒* สวรค ตงอยเจาฟาหมเทพาขอกรณาผายแผพอโผดแกขาบด

เดยว ขอพนเชยวชวยแด อยาหอแมแหงขาคนมา / ขาปตตาลกเตาขอเซงเจาฟาอนทาปนยาดแกขา จกอยาแม

กาพราคนมาขอขนอนทาชวยกา หอคนมาซาเปนคนกบเปนตนคนมาเลาเพอเตชะอยาแหงเจาจงถวยเลา ๒ ท

หออย / สวสสดดงเกาดวยบญแหงเจาแล รทธ อยาในกลางดงหนาปาไมขอชชวยไดกรณาชอวาสรราแหงขาลก

กาพราจกเปนทาน เพอสมพารผายแปร หอชวตแมแหงขาคนมาแมจกเอาหวใจออกเปนอยาค /

ใบลานหนาท ๖๐

/ ไดขออนทาเทพไธโผดปราณแดเทอะ คนใดดเสลยวสลาดชางเหยาอยาพยาธหอเหยหาย บหอแมขา

ตายอนาถ ขาจกหอตาองอาจเปนทาน อยาเพอหอหายโรคาพยาธหอแมขาไดสตอาจคนมาแดเทอะ / ตสสมง

ขเณ ในขณะบดนนบเมนนาน สวนทาวตนคราญวเสส สหเนตรพนตา ขนอนทาเทสทาว อนอยดาวขรงสวรค

นางหลายพนแวดลอม เจานอมหนาผอลงมา เจาคหนดวยตาแจงสอง ในแหงหองหม / พานต เจาคหนกมมาร

นาทหนอยไหอยซอยๆ อทฏฐานเซงตนองคราญเจาฟา วาแมหนอหลาตายไพในกลางดงไพรปาไม ควรคชวยได

กรณารองดประหยาแหงเจาตนหนมเหนากระสตราหนอ / ไธ ชชวยไดปารม อนทาราเพงหนดงนแลวคสระเดจ

จากชนฟาแกวลงมาในดงหนาปาไม เนรมตเพทไธเปนพราหมณ จรเดนถามทางเกมอนจกกวาเซงหนอหลา

ปทมมกมมารอนเปนทกข / ผานใจบชน ไหสะอนตายไพตายไพดวยแมจอมใจแหงเจา ทาวหนอเหนาทมมกม

มาร ยามกลางคนหลบพรณ* ไกลเทยงคกกลางคนมายนถามทจมไกลจกถามเซงหนอไธกมมารดวยประการดง

นแลวตนแกว //

ใบลานหนาท ๖๑

/ จงถามไพพายหนาวา มหาสตโต ดกรา กมมารทานไธทาเกดไดหลายปลสรนามเทสไธ แมเจาใสชอ

เจาไววาสนใด นางจอมใจหนมเหนาใสชอเจาวารอชา ขอกรณาบอกแดเลา / ชอเจาแกลงพนเทอะ เมอนน

กระสตราเจาตนนหมเหนาปทมมกมมารมโวหารเผาะผอย เจาคคอยปากตานเจยรจาวาสรมาดาแมแกนไธใส

ชอขาไวปทมมกมมาร อนอยมานานหลายขวบ บได / บไดจวบเปนปราน ตราบเถงแมขาหลานตายกวาอายขา

ได ๘ ปลนแล ลงเอย วาอนแลว ทาวหนอแกวมหากระสตราจงจกถามไพพายหนาเลาเซงพราหมณเถาอนทา

สกกะพราหมณวา ดกรา ลง / ผเถาลกเถอนเสาไหนมาไตเทยวหาแอวลามารอดขากลางคนมาอยนซกถามขา

เซงหนอหลากลางไพนชา วาอน เมอนน อนทาสกกะพราหมณคบอกตามคาตรเพทเซงทาววเสสสมเสลยว / วา

๗๗

หลานรกเอยหนมหนา สวนตนขาผเดยวเดนดงเขยวหลงเถอน บมเพอนพอ ๒ ขาปองหาเนอในปา มาแอวลา

ในดง ขาอยในขรงเขตกวางในประเทสพาราหลงเถอนมาอดหอดขาจกเมอทางนรอด //

ใบลานหนาท ๖๒

/ บชา เจาหลานจงบอกแกขาเถาเลาไวอยฟงพนแดเทอะ เมอนน หนอสพพญตนปราเสฏเจาคเลาถ

ถอยเจยรจากบดวยอนทาสกกะพรามหณผวเสสอนกบเพทหนาเปนคนตรตนหลงเขตในทอง / เทสดงไพรถาม

ทางไพเซงหนอหลาเจากาพราปทมมกมมารเจาคกลาวถอยตอบคางาม วาขาแดลงพราหมณผวเสสอนจรเดน

เทสแผวมาขาจกบอกหนทางเมอไดดงเอย เถอนกวาง หอ / รอดทาทางรฏฐะนคอร รฏฐะวอรเมอเมองคาสงน

ขอพอรขาบรอนเมอรอดเมองทาวยอดพารามไกลคา รวามไกลขาบาทไธคบตรองตรสลงมาถามกบหลาน

กาพราพาย / พนขาคหากยนตนแทแล ลงเอย เมอนน อนทาสกกะพราหมณผเถาอนจกถามเซงเจากมมารตน

องคราญประเสฏลาเลสดวยปญญาคซาปจฉาถามไพพายหนาวาดงรอหลานแหงขาเทาตนเดยวมา / อยดงเขยว

กลางเถอนบมไผเปนเพอนพอสองขาหวงคองมหมขาผอยจงถามหลานสวนหนทางหลานยงจาไวพอบอกขาไต

เมอเมองพรองเทอะ เมอนน โพธสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารคบอกตามตนบร //

ใบลานหนาท ๖๓

/ เซงเจาปขนอน วาขาแดเจาลงผหลงเถอนบมเพอนเดนมาลงมาถามหนทางเซงขาหลานกาพราเทา

ตนเดยว อยกลางดงเขยวเถอนกวาง ในทาทางหมพานตเปนทกขผานลาเลสเพอ / ขาเกดกลางดงเหตนน ขา

จงบรหนทางเพออนแล ขาคเทารแตละมงแลแรดชางในปากวางดงร เทารแตเสอหมแลแอนชะแครจอนแจแลน

เหลนกลางดง / มทงราชสหหลวงตวองอาจงวเถอนคะวาดในไพรเหนไพเปนหมเหนคกอยเปนชม นางนหม

อยอกเหลน หมวอกคองเตนปลาวเฟอย มทงกวางเขาเงยแลกวางเถอน จงจอก / เพอนหมาใน ฟานยไพเปน

หมลวะไลวสอดไพมาเขาคบหงสากะทาโทสเมตตาแลวลวดกรณาแลพราหมณเหย สตตทงหลายในปา เสอ

โครงลานนเนอง เสอเหลองครางกลางปา หมเนอลาไน / ดง ราชหงสไพเปนหมแมชางคตวพายมทงกวางทราย

แลละมงยนสะพรงอยปรดหมทอกทนมเหลอแหลมาแอวลาแกกลางไพรสตตทงหลายคยงมมาก เสอหมหากปร

กลวเขาคบมวเมาหอโสกไหมเราคมาเปน //

ใบลานหนาท ๖๔

/ ทกขดวยแมแกวแกนไธตนเดยวนแล ลงเหย ดงรอ ขาจกรไดทางเทสไธจกเมอทางไตเหนอเถอน

กวางทกลางเทสทางดงดอน อนวาหนทางพระนคอรเมองมงเวยงแกวยงปรมทางใดขาคบร ลงคเทาม / คาฟจา

หวานมาถามขาหลานกลางเถอนกวางในประเทสทางกลางครขาคบมคาสงจกกลาวหอรขราวทางเมอแล ลงเหย

เมอนน อนทาสกกะพราหมณ ลงเถาถามเซงเจากมมารหลานรกเอย ผ / วเสส เจามาอยประเทสกลางไพรยง

เปนไพบยากยงพราบเขาแลแลงงายขงขวายหายงไดหมากไมหากพอสนแลรอ ตถา ในกาลเมอนน หนอพระเจา

ปทมมกมมาร / มคาหวานตานตอบวา ขาแดลงพราหมณเอย ผประกอบดวยคาถามยงหนทางเซงตนขาสวน

๗๘

ตนหลานหนมหนาคยงคอยเปนไพในไพรหนาปากวางไมแวดขางอยใจไครไหม / ไมเหลมใสยาวยดลมกวางมด

มงตาไมนานามบหนอย เปนลกยอยปลายพวงในดงหลวงมมากมทงหมากฟาแลไมคลางสอยหางปลามมากทง

ชบาเทสใบหนา ...ลมพดชนพดเยน //

ใบลานหนาท ๖๕

/ มทงหมากเกวนแลไมมวงมน ไมฝงอนนานา ในดงหนามมาก หมากมนหากตกลง ไมชมพดงมมาก

กระหมนหาเปนยวง หมากมวงหลวงเตมปา ทงเดอหวาหากเตมไพร หมากแฟนอยายเปน / ถอย หมากแหน

หนอยหากลาสงขกมอกดมมาก ลกไมหากพอกนแลนา ลงเหย ของสนหาบยาก หมากไมหากพอกน หมากนอด

มเปนถอย มบหนอยหากหลวงหลาย มทงเหมาสายแลออยชาง / หากมแวดขางตนไพร หมากหาดอยายเปน

ถอย หวานบหนอยหากกนอยาง ทงหมากซางหวานเปลอกผอย มทงหมากนอยแลหมากนมเปด มทงสมเหดแล

ไมขอย มทงออยปลองนอยหากกน / หวาน กาซะลองบานเปนถอย มทงทองหนอยดอกแดง มทงหลองแหลง

แลไมเปลา มทงไมเสาแลลมแลง มทงผาแปงแลไมฝาง มทงไมคางแลไมกอก มทงไมซอแลไมหกวาง มทงไมยาง

แล / ไมเดอ ดอกทองเหลอจดเจอ มทงไมเกลอแลไมเกม มทงไมผกเลอกใบเขยว ขาตนเดยวหลานป ลกไม

หากอยกนแล ปเอย ไมทงหลายมมาก ไมเลยนหากใบยาว มไมคระชาวแลปาเสยน มทง //

ใบลานหนาท ๖๖

/ หมากเกยงแลซอแมว หมไมแหวมมาก หมากแระหากเจอ เครอลกไมมเหลอแหล หมากดกแกสกดา

สมหวานลาสกกลา หมากหมอกชากนลา หมากมวคาสกแหมปานดงแกมสาวลามเชอทานพราหมณกน / แด

ลกไมแมขาหากหามาแล ลงเอย ไมทงหลายมมากหมากกวดหากตกดน หมากไมดกนมพราพรอม มทงหมาก

พองสกเหลอง มทงเฟองหากเปนเหลยม ชะเอมแกกนหวาน หมากไฟงามเปนถอย / มทงออยแกมตาล มทง

ลานแกมพราว มทงกลวยคลาวสกทงเครอ กลวยจนเจอลกใหญ กลวยตบคาไชยสามาน กนหอมหวานมมาก

หมากกอกหากกนเยน หมากปรางมเตมปา หมาก / ลางคาเรอนไพ ในกลางไพรมมาก มทงหมากหลอดแลไม

กวาว มทงหมากนาวแลไมไคร มทงผกไผแลผกขวง มทงไมจวงแลผกดด มทงหมากพนแลผกขม ในอาสรมม

มาก หมากคอหากเตมดง / คบทองสนมมาก หลนจากขวนตกดน ลกไมดกนมมาก สกบขาดสกยาม เชญทาน

พราหมณกนแดลานกแกกนหวานแทแล ลงเอย ไมทงหลายนานาตาง ๆ มแวดขางเขาเขยวเทาตนเดยวดายเผอ

ขาแมลก //

ใบลานหนาท ๖๗

/ ทกขยากแทเหลอใจ อยกลางไพรปากวาง ประเทสทางหมพานตจกลา สงขยาบได ลาหมไมคหาก

ยนผานแลนา ดอกไมนนามหลายถานพรองคควกานจงาม ลางพรองทลามเปนดอกหมนกดออกหลายทแล วน

มอ ๒ เผา / บนรอนเราเรยกกนมา นกนานาตางๆ แววคอดางขาวเขยวรองเซยวๆ เสยงมวนบนรองรอนผบดง

ตปกตนแอนฟาฟอนสองหนาปรดนกยงพตวใหญนกยงแมเซาะหากนนกเขาขนเตมปา นก / ขวาลาหาคอน นก

ยางพอรตวขาวมากตระเหวาหากตวดา นกยงคาหมแอนฟอนสงสรดอยอนหากนปนอศจรรยสดทหนแลว ควใจ

๗๙

บานแลลงเหยเถงระดเดอน ๓ แลเดอน ๔ ดอกไม / ควรวายเรง กนหอมเนงเตมปา ดอกไมซวาดเตมดง ในพง

ไพรปาไม มบไรสกอน นกนนเนงเตมปา หมนกลาตอมดวงฟาพงพวงอยคอมนมเนกออมสาขาลม เอามาหอม

ดอกลมพดออกผบดงในพง / ไพรปากวาง ดอกไมกวาวผวเหลอง ดอกไมเนงเตมเถอน นกหงสเรอนบนมา

แสวงหาตอมดอก นกเปลาตอบเปนคาทงตระเหวาดาแล เปดปองขอดของรองเสยงหวาน กะทาขนเสยงมวน

สง คะโสรด* รองกลางคน นกกวกฝนแถม //

ใบลานหนาท ๖๘

/ เลาตอรอลาวอนใจเชนแลนา ดงรอแล ขาจกรไดขาคเทาอยในปาไมแกดง อนวาขาคเทาหนแตกนร

เอยาะแอยงอยอนกลางปกฟอนหากปรเรยนทงนกเขยนรองเสยงมวนกาลาบลวนปรกลวมทงถวจบคลม / นก

เจาชมชมนา มทงนกกะทาผวสอ เปดปลองรองขานขน มทงนกชนขางไขนกตไฝแฝงรง มทงนกเตนฝงอยนา

นกแซวซาชางเจยรจา นกลางนาแลกาลาบจบจาบซาสระสร นกอยองปลปากเสาแต / แวดเฝากนปลา นก

นานามเปนหม นกเขาตคขนเลย นกเขาเดยมไชชา นกมลาแหตอดสบขอน นกผกกาดจอนบนลา นกกาบาแล

ตระไหน นกลางไพหากนเหยอ นกไฟเรอเรองแดง / นกกลงแรงสนสอน นกเยยวคอดเปนชม นกกลมตวโสก

นกคะโทกหางหวด มทงนกปรหด* แลแขกเตายางขอกเคลาขาวใส นกขไถปกปน นกเขาหมนชางจบเฟอย ม

นกเขาเดอยขนชาง มทงนกเอยง / ดางแลตระเหวาดา มทงหงสคาแลไกเถอน หงสแดงเลอนกลางหาว หงส

ขาวหลายเปนหม หสดลงคอยกลางดง จาคคพาก* ลงอาบนา กาลาบซาเสยงวอนเอยงคาจอรกนหมากนกแร

ปากเสยงเชยกฏ* ลอยเวยวงกองสวาสรองหาเปน //

ใบลานหนาท ๖๙

/ ชมนกยางหมอยอนอยานนกจอกลานชางนอนรงเขาคพากนมาอยงอยายอยจบกนไมคสาขากนผาลา

ชมดอก ดาวสรอกหมพานต ปรใจบานชมชน ปรสนกตนลมใจนกในไพรเปนคเปนเพอนขาอยในดงแลนา ลง

เหย ดงรอแล ขาจก / รไดทางจกออกปาไมเมอเมองนนชา ขามาอยปาเหงนานเปนผานแสยไหมทกขยากไร

เหลอใจเชนแล ยามเมอสรนงไวยทงคแมขาอยในเมองเปนทกขเคองใจมากพลดพรากเจาเมองมาปตตากบ /

มาดาแหงขาอยปาไมพราเมนนาน พระปตตาหลานคมาตายกวาละแกวกาพราแหงขาอยตนเดยวในดงเขยว

แกวคละแมขาอยสาลากลางไพรหนาปาไมทกขยากไรเหลอใจ / อยเปนรสใสเสพสราง ในปากวางหมพานต

กะทาพรหมวหารไพบขาด บหอคลาดคลาวนเพอใครหอพลนแผวรอดเวยงแกวยอดเนรพาน ยามนนแมคพา

มานตนขาหลานกาพราอยในองคในดงเขยว / ยงบเกดยงอยในทองแมผปราเสฏชอสเมกขราอนงคราชาพอ

ขาคมาขวาหนาสเมองผละแมเทวแหงขาหอเปนกาพราอยลนหลง ยามนน ขาคจงเกดในกาเนดเปนคนอยกบ

ตนแมขาคหากพราชา //

ใบลานหนาท ๗๐

เหนานางตงแตหลานเกดมาเถงหนอายปลางได ๘ ปลอยในครดอยเถอน คบมเพอนเพลาพง เหตนน

ขาจงบชางกลาวชชองขราวทางไพแหงหนใดแกลงเถาบชางบอกเคลา / แหงทางไพแล ลงเหย บดน แมขาเขา

๘๐

ปาไมไพเซาะไซแสวงหายงผาลามนแลลกไม จกเอามาเลยงลกแกนไธปตตาคอตนแหงขาตงแตเชาลอดหลาเถง

ขวาย / แมสายใจแหงขาคมาตายพรากหนาคาไพ แมคยงอาไลยตนขาลกกาพราแมอยสาลางคมาขบแมขาน

ตายแตกองทรายปาไมแทบทใกลจอมปลวก / หลวงเพราะวาไพขงขวายหาเลยงปากทกขลาบากเหลอใจ หวง

วาจกเอาเมอเลยงสายใจลกแกว บดนแมขาคมาตายเสยแลวกวาเยนวอยเลาแลนา ลงเหย ดงรอ แมขาจก /

คนมานชาวบากขาเปนสนใดแมขาตายละขาหอเปนทกขลกกาพราแมอยตนเดยวนชา โอยหนอ เปนกาพราพอ

บแลวบดนแมผเปนแกวคซาวาตายไพเสยขาแถมเหลานหนอ ทกขงแท //

ใบลานหนาท ๗๑

/ แลหนอ ลงเหย จกเยยะดงรอ จกไดชวตแกวแกนไธแมคนมานชา เจาคเวทนาหาแมแหงตนดงนหน

แล ตทา ในกาลนน มหากระสตราเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารมคาผานโสก / เสา ทกขรอนเราเสยบตาย

เหนอดนดายดะดาว สองหนาทาวขนอนทตายลมคงไพ มวยมงหนอย ๑ จงคนมาเจาปจฉาถามแถมเลาเซงทาว

เจาทานขนอนท วาบดนขายนใจมมากคาลาบาก / เคองใจเยยะสนใดคบชางครางคา*ขาตนเดยวในดงเขยวบม

แมพอขอคอยแปรกรณาปนอยาดแกขาจกอยาแมกาพราคนมา จงกรณาปงทอด บดนแมขา / งพษคมาตอดตน

ตายทานยงร อยาหายพยาธหอคลาคลาดจากเสยตนหอเปนคนคนมาเลา ดวยเตชะอยาบดเดยว ขอพลนเชยว

บอกแด หอไดชวตแมแหงขาคนมาดวยอยาตนวเสสจงกลาว / อปเทสอนวเสสเซงอยาแกมาตาแหงขาอนขวา

หนาสเมองผนแดเทอะ วาอนแลว ทาวหนอแกวปทมมกมมารเยยะเจยรจาคเยยะไหไจๆ ลาคาผานวามาเปน

ทกขดวยแมขาหลานตายกวา //

ใบลานหนาท ๗๒

/ แควนดมาเปนทกขดวยเทวแมขาแกวกาพราอนแมพรากหนาตายไพนแลนา เมอนน ขนอนทคซา

ปราไสรแถมเลา อนจกลองดทาวหนมเหนาปทมมกมมารวาหลานรกเหย หนมเหนาขาเถา / ปทรงหนบดนด

เปนการอนหยาบบสภาพเอยนใจในกลางไพรปาไมทกขยากไรในดงยงมแมองคเดยวคซามาตายกวาละลกไว

เปนกาพราอยลนหลงเจาอยาหวงอยหนในทนบเอยน / ครพายลนกลวลาบากแมเจาคหากตายไพแลวละ

ลกแกวกวาเยนวอยดงรอ แมเจาพอยจกคนมาเลาละคราบเนาไวเสยดายแล หลานเอย อนวา คนทงหลายเทยว

สงสารหลาย / ชาตมจจราชหากขบมาคหากเปนธมมดามาแตกอนตายแลวคบหอนคนมามจจราชธมมขบไพ

ไจๆ บหอนไวแกคนใดมนคหากตายไพแลว อยาคลาดแคลวกนแหนง จงแปลงใจ / ดเขาออก แมเจาบหอนจก

พอกคนมาหาสง อยาบไดกลางปาไมคบมสงแล หลานเฝย บดนคนเจาจกอยบมคพอ ๒ ไผจกมาปลองชวย

สราง เจาจกอยกลางปาไมตนเดยวดงรอชา เจาอยา //

ใบลานหนาท ๗๓

หนาจกอยเมอชอมปในเมองพนเทอะ วาอนแลว เมอนนตนแกวปทมมกมมาร มวาจาขานตอบวาขา

แดลงผประกอบดวยปจฉามาจรทานเซงขาถามเอาหลานกาพราปเมอชอมดงรอแล / ขาจกดอมเสยไดยงแกน

๘๑

ไธตนเดยวในดงเขยวปาไมคเปนดงปไดมาหนนแลนา ดงรอแล ขาจกละไดยงแมแกวแกนไธขาตนเดยวนชา ขา

บาอาจจกละเสยไดขอนดอกไมแมสก / ยามแล ปเหย คยลงบเชยวชวยขาคจกขวาหนาตายไพคธรแควน

ประเสฏลาเลสกวาเปนคนแล มาละแมตนแหงขาในเถอนฟาตนเดยวนแลนา บดนขาคพรองผายแปรขอ / แต

เจากรณาปนอยาดแกขาหลานกาพราปตนเดยวขออยาเชยวพนแดหอแมเปนเจาคนมาแดเทอะ วาอน ตทา ใน

กาลนนเลา สวนทาวเจาทานขนอนท สตวา ไดยนแลวยงคาหนอ / แกวเจาปทมมกมมารมวาจาขาน

เผาะผอยอะมอยหนาปรรกลกขณางามลวนถวนเนอออนอวนขาวใส ทาวจกไดคาบอกเหตอปเทสเซงอยาวา

ตาต ดกรา หลานรกเผย อนมาอยกลางปาไม //

ใบลานหนาท ๗๔

/ ดงหนา ขาจกบอกอยาแกเจาหอแมหนมเหนาคนมา อนวาหวใจหลานนนาชนชอยไดออกหนอย ๑

คเปนอยาลกมายามเดยวนงใกลชวตแมไดคนมาบสงไสรชะแล หลานเฝย หนมเหนาแมเจาคจกคอยสบายชะ

แล โพธ / สตโต สวนบรมโพธสตตเจาทาวหนมเหนาปทมมกมมารไดยนคาพราหมณบอกกลาวหอรขราวเซงอ

ยาเจาคมโสมนาชนอยาว ใจหนอทาวชนชมบาน ปานดงจกกอนบานควถกตองทอรณณาเจาคสก / เสน

พราหมณกลาวแกคดชอบแทคระนงไพวาจกเอาหวใจนนาคยงแควนยากควรคหากอทฏฐานเสยงสมพารผาย

แปรตงสจจะแกเทวดา เมอนน หนอพทธาตนประเสฏลาเลส / กวาโลกา มหากระสตราตนหนมเหนาหนอพระ

เจาปทมมกมมารมใจหวานรกแมหวายหนาแผเมอบนมกใครเอาหวใจตนไวพายนอกหอเปนอยาจงจกกะทากร

ยาวาจาตอตงสจจะรอเทวดาจม / กลาวคาถาวาดงน สจเจ เทวตาโย ดกรา หมเทวดาทงหลายมวลหมอนอย

ปาไมหมพานตบดนขาใครเอาหวใจบานไขออกไวพายนอกเปนอยาหอเปนประโยชนะแกแมขาอนขวาหนาส

กลางดงนแลนา ผวาขาจกไดเปน //

ใบลานหนาท ๗๕

/ พระตน ๑ หอเปนทเพงแกฝงสตต คนขาไดตรสประหยาเปนกระสตราในโลก ขาจกยกสตตขามพน

จากโอฆวฏฏสงสารไพตามบญแหงขารอดฝงกลาหนาคอนพพานดวยปารมยานยอดฟา / ขอจงหอดาบทพพ

กลาตกลงมาแดเทอะ วาอน ในกาลเมอนนบเมนนาน ตาว เทวดา อนอยในสวกายเถอนถาคมาคาสมพารแหง

พระองคราญหนอหลาดาบทพพกลาคอยาด / แตฟาลงมาจมบาทาพระบาทหนอทาวราชกมมารพรอมกบ

ดวยอทฏฐานบญแผนมตแกเนงนองหนงหวพองยาวเยกนาพมเพกไพมาในดงหนาเกดกองมตนวาฟารองแล

ดอย / ครางเปนดงจกเกนจกพงรอนเลาสนนกองเทาภเขาใหญกมหนาใหกมมารมอาการไหววะวาดมใจสวาท

ชมบานยอมอสานตงตอตงสจจะรอขนอนทตงแตงดนเทสทองรอดแตหองขง / เทพาทงมวลมาชมชนปตตน

ยนดดวยปารมเจาสรางเหตแมเจามลางตายไพ นางนงไวยผแม เทวดาคยนชอบแทหนหนายอมอสาใสเกลาเซง

หนอพระเจาตนบญแลนา มหาสตโต ปทมม //

ใบลานหนาท ๗๖

๘๒

/ กมมาโร สวนวา เจาปทมมกมมารหนมเหนาพราะเจาฟาตนปราบโลกาเจาคมประหยาองอาจตน

สลาดดวยปญญาอยกบดวยมาตาพระบาทยวายแยมสวาทยนดเอาสรกญไชยเถยนกลาอยาดแตฟาลงมามอขวา

กาเอา / แลวยงดาบแกวกญไชย เจาคอทฏฐานใจกลาวรอตงหนาตอใจจตวาชวตเหย จงยนยาวแด ขอไดหน

หนาแมแหงขาคนมาสรโสภาเหย ชนชอย อยาหอขานอยรบมรณา คนวา หนอพทธา / กลาวแลว เจาคถอเอา

ดาบแกวสรกญไชยปาดทดหวใจหอเลอดงามไหลออกพนพายนอกสวายตวออกยอถวายเปนอยาหายพยาธแก

ทาวราชแดงงาม เปนอยาแกสรนงรามหนมเหนา / หอไดชวตแมคนมาแลนา สกโก เมอนน อนทาสกกะ

พราหมณผเถาคเอาหวใจเจาปทมมกมมารอนทานเอาออกไวพายนอกสนดานในทามกลางดงดานดาว หอ

เปนอยานางทาวแมคนมาดวยอชญา*อนยงพษง / จงเหยหายดวยหวใจผายลกเตาทาวหนมเหนาพทธงกร เจา

ตนบญผานแผวยแกตนเลศแลวทาวขนอนทตนกน ๒ สวรคชนฟาในแหลงหลาตาวตงสาอนเปนผวนางสชาดา

ชนฟา ทานอยถาผอเลงดหนแลนา //

ใบลานหนาท ๗๗

/ ต สตวา โพธสตโต สวนวาบรมโพธสตตเจาทาวหนมเหนาปทมมกมมารเจาคหนพระองคราญหาย

พยาธเจาคนบแทบบาทบงคมยอประนมมอขนไหวขอสมมาแมแกนไธมาดาเจาควนทา / นอมกมขราบเจาบ

อาจจกตงตนอยไดเจาคสยบทาว ๒ ท ทใกลราชเทวตนแม เจาคซาแผสยบตายสนระสายยะยนตาคมปนลมคง

เปนทกขเซงใจมากลกแกวคซาพราก / ตนไพเลาแล นางคซาเวทนาแถมแลวเปนทกขกวาเกา ๒ ทลาแลนา สก

โก เมอนน ขนอนทาเจาฟาคเอาหวใจเจาหนอหลาออกไวเปน / อยาหอแมใสปากแกเจากมมารทาวองคราญ

ตนวเสสหอชวตเนสบานงามเปนคนตามดงเกาแมเปนเจาจงยนดเมอนนแลนา มหาสตโต สวนพระมหาสตตเจา

ทาว / หนอเหนาปทมมารตนองคราญหนมหนอย หนาชนชอยสมเสรยวยามเดยวหายพยาธลกทาวราชคนมา

เพอขนอนทาชวยคาคนมาซาเปนคนในกลางดง ๒ เผา เพอทาวเจาทานขนอนททานอนดลงมาโผด //

ใบลานหนาท ๗๘

/ เปนตนเลาคนมาปตตากบมาดาแมลกเกาะกอดจบกนชมปลอบขวญดมขระหมอมลบเกศเกลา

กอม*จอมหว เจยรจาใครหวยวายแยม แมจบแกมเจาทงวนปากจาหวานออนออยพระจาเซงลกหนอยแหงตน

วา / ตาต ดกรา สรองคราญเหย เจาแมจกแมงละคราบไวแกกลางดงรา ๒ คนแมลกจกแมงบไดจบชมกนแลนา

สายอดมเหย เจาแมบดนเปนแตบญราไดสรางในปากวางเปนช ปา / รมมาชวยบหอตกถอยซาเพอสมพารแล

นา ปตตาคราญเหย ลกเตาอายเจาจงอยทฆากบมาดาผเปนแมบญคาแผปราณแดเทอะ วาอนแลว ทาวหนอ

แกวกระสตรา / กบทงสเมกขราผแมชนมาแทสวสดบมความทกขโสกเสาใจเจาชนชมบานคนมาปานหลบตน ๒

เจาชนชมกนในดงตนปาไม ยามนนเจาหนอไธกมมารคทรสานขราบไหวแม / แกนไธสเมกขราอนเปนมาตาแหง

เจาทาวหนอเหนาปทมมกมมาร อนจกถามนามะนามแหงเจาตนปรานเผา*อนทาสกกะพราหมณ ดวยคางาม

ผานแผวอนทรงเพทแลวเปนพราหมณลงมาคาสมพาร //

ใบลานหนาท ๗๙

๘๓

/ แหงเจาในเถอนเสาดงหนา เจาคกลาวคาถาวาดงน พรมเห* ดรา พราหมณผวเสส ทาจบเพทดวย

เซงอยา ทานมาเถงตนขาในเถอน ขาบมเพอนอยในไพรกลางคนใสแหลงหลาทานมาโผดขาแม / ลมคนมา

ดวยอยาอนบวรสททจกวาเปนเทวบตต รวามนสยชาต รวาเปนนกปราชญเจาเมองใดทานอยไกลรวาอยไกลร

วาเปนเทพไธเจาขนอนทขออนดบอกขาอนเปนหลานกาพราปน / ยนแดเทอะ อฏฐะสกโก ในกาลนน ทาว

องอาจพระอนทาไขกรยาบอกเหตยงชอทาวตนวเสสรทธแรงเรองเรอแหงองอาจเหลอยะยวาดเรองไรรสมใส

สองหนาจกบอกวา / ตนเปนเจาฟาขนอนทกน ๒ สวรคฟากฟาสระเดจอวายหนาลงมาคกลาวคาถาวาดงน

ตาต ดกรากมมารผวเสส ขานคอสหเนตรพนตาเปนพระยาตนองอาจอนอยปราสาทแกวเมองสวรค นางหลาย

/ พนแวดลอมอยายอยาดออมเปนปรวารลอชยสมพารทวดาวชอวาเทพทาวอนทาลงมาคาสมพารแหงเจา

หลานหนมเหนากระสตรา ขาจงสระเดจลงมาชวยเจาบหอโสกเสาในไพรขาอยในดานดาว //

ใบลานหนาท ๘๐

/ ประเทสทาวแดนไกล สทธวไสรตาผอจกกตตนาตอสงขยาบอาจจกกตตนากลาวได ทางเทสไธหาก

ยนไกล ขาปราไสรพระบาทลงมาอยาทาวราชทง ๒ ขาจงปลองเขามาสเจาแมลกอยในไพรสบเสรยว / ไชชา ไผ

บดงขาสกคน ในเมองบนหาบได ยากแทไสหากเหลอกใจบมไผจกอาจเอาชวตราชคนมากบมาดาแหงเจานาง

ยอดเหงาสเมกขราขาอนทาปรายแผปราเสฏแทดคราญ / คนใดแลสละตนทานบโหดหวงหวายโลกสงสาร

สพพญตญาณขาอนคราญชชวยบหอถอยสมพารเปนการอนประเสฏลาเลศกวาฝงคน ยถา พระมาดาตนแม

ตองตนแปรยนดกบ / สรบตตาลกเตาชมชนเลาใจบานแดเทอะ หททย ขาคหอยงหวใจเปนทานแลวสวนหลาน

แกวเจาทง ๒ จงเอากนกะทาคองเสพสาง อยารบมลางจากขนธาจงเอากนอยในสาลาแกวก จง / หอเจาแมลก

ไดอยเมตตาภาวนาไพหมนเทยง อยารบเสยงอายอยทฆาเทอะ บดน ขาจกสงอาลายงมหากระสตราทงคขาเถา

ปจกลาเมอหนเสย เขอ ๒ เจาจงเอากนอยเฝาพระปณณสาลา //

ใบลานหนาท ๘๑

/ กอนเทอะ หลานเฝย วาอนแลว อตวตวา คนวาอนทาผานแผวสงแลวสกเสนบญยกยอคณทานแลว

สงหลานแกวบวรมวล กาลควรพระบาทคสระเดจคลาดคลาไพสเวไชยนตชนฟาในแหลงหลาขง / สวรคพนแล

นา ตมตถ ปณณาเสนโต สตถา อาห สตถาสพพญ พระพทธเจาตนเปนเหงาแกโลกทง ๓ สตตหลามใหลเขาส

ในทอยพระมณฝงสตตมบหนอย สตถาพระยอดสอย / สยมภ พทโธ ตนเปนครแกโลกรางบโสกหลวงหลาย นา

โถ ตนเปนนายนาหมนาสตตเขาสนพพานดวยศลทานเทพไธ หนอพระเจาโพธพยาก นาสตตพนจากสงสาร

ประจนแกมาร ๕ สง เปนแกวยงโลกา ยงอถะนนาไปแจง พระจงแสงเทสนา กลาวเปนคาถาแกมหาสารบตต

เถรเปนเคลา แกสาวกเจาทงมวลดวยเสยงอนมวนเพราะวา ภ / กขเว ดกรา ภกขทงหลาย นยายอนนควรงด

ปาไมมดดงหนา ปตตากบมาดาอยเถอน ลกรกเพอนกนนอน ทกจตรอมใจลนเชนแมลกเปลยนกนตายในดง

หนาปาไมเทพไธโผดกรณา //

ใบลานหนาท ๘๒

๘๔

/ เทวดามาอยเฝา สวนตนเจาชอขนอนททานอนดมาปรายแผตนเปนเจาแกเทวบตตเปนผวสชาดาชน

ฟาทานอวายหนาลงมาคากระสตราเปนเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารกบทงนางนง / คราญ ผแมเปนแก

กลางดง พระยาอนทาตนองอาจลงมาอยาพยาธหอหายสองไดสบายชนแลวคสงหนอแกวปทมมกมมารวาหอ

อยในสมพารอาวาทกบนางนาทแกวสเมกขรา ทาวคสร / เดจลลาเมอสในทอยเมองสวรคเวเชยยนตปราสาท

เปนคแกวราชสชาดาราชกญญาแวดลอมอยายอยาดออมสมเสรยว หางตาเขยวควคอม เขยวชยอมเขยวมนปร

ใจ / พนบหนอยหนาชนชอยปรแยงอยแฝงตนทาวราชในปราสาทมณเทยรเจาเสถยรอยแลวชนฟาแกวตาวตง

สา ทานคสงอาลายงพระมหากระสตตเจา ทาวหนมเหนาปทมมกมมาร ตานคาจาขาดแลว / สงหนอแกวหน

เมอพนแลนา มหาสตโต สวนวาพระมหาสตตเจา ทาวหนอเหนาปทมมกมมาร คมใจบานตองตน ปสสาชน

นานา กบสเมกขราผแมอยสรางแกกลางดงปลงใจตนอยปาเจาค //

ใบลานหนาท ๘๓

/ รกสาแมแกวกาพราเทวบหอทกขโสกเสา ทกคาเชาหากลมรา ปฏบตมาตาอปฏฐากบหอแมเจาได

ลาบากเคองใจดวยการอนใดสกคราบเจาคอปฏฐากชวน ชวน ทงหวมนแล / ลกไม เซาะไซไดหาบเอามาเลยง

พระมาตาแหงเจา ตมใบเหมาใสไวเหนอตอง ทงหมากคบทองแลหมากเกยง เอามาเลยงแมมาดา ไพแสวงหา

ทกคาเชา บยหอแมได / โสกเสาสกวน เจาไพพนบพราก บหอแมไดกนอยากหาหาร บหอเปนผานทกขยาก บ

หอแมลาบากเคองใจสง เจาคไพทงวนอปฏฐากบหอแมไดพรากสาลาแลนา / เต อพโพ สวนวา นางสเมกขรา

ชนชอย นางคอยกบดวยลกหนอยแหงตนในดงไพรปาไม ๒ หนอไธคอยเสถยรกลางดงเพยงปากวาง อย

เสพสางปารมธมม กะทาพรหมวหารบหอขาดตราบเมยน / ชาตในไพรคเอาตนไดเมอเกดชนฟามประเสฏตส

ตาสวรคเทวโลกคมแล สตถา อม ธมมเทสน อหรตวา ชาฎก สโมทาเนส สตถา อนวา สพพญพระพทธเจาตน

เปนเหงา //

ใบลานหนาท ๘๔

/ แกโลกโลกาจงจกนาเอามายง อตตธมชาตเสยงขนาดเมนนานเปนอาการอนวเสสออกมาเทสเทสนา

วา ดกรา บณฑตนกปราชญตนสลาดดวยปญญา วากาลเมนนานมาเมอกอนบรผอนกจจกาน / สละชวตตาย

ตางแมแลกเอาชวตแมคนมาคมในกาลเมอกอนมบผอนหลวงหลายเปนนยายลวงแลว เปนดงพระพทธเจาหาก

ไขกระอบแกวเทสนามานแล เมอนน พระสตถา / ตนประเสฏลาเลศกวาโลกา คนเจาเทสนายงปทมมชาดกอน

นแลวคซาชกเอามายงอดตปจจบนมาเทยมกนหอแจงพระคแสงโสดเปนโวหารชมนมตามชาตบ / หอขาด

ตดกนเปนปจจบนชกตอชกชรอพายหลงสาแดงมาหอแจงพระจงแสงกลาวคาถาวา กตตราชา ภกขเว ดกรา

ภกขทงหลาย เอากนอยอยายสะพรง อยาสลงในใจทรงสลใสบวรยาด อนวาทาวกตตราช / กระสตรามอจฉา

เคองโขดรายราวขบทาวอนงคราชหนจากหอง มแตพระพนอง ๒ องคในอยพงไพรปากวาง พระเจาชางลวด

ตายไพวนนนนา บใชปคคละผใด คอ หากไดทานเทวทตผใจกลาใจชว //

๘๕

ใบลานหนาท ๘๕

/ ชาอธมมกะทาเวรมาทกชาตบหอขาดเทยมไพเปนคนหาญใจบาปแทขนาดหนกหนาปองขาพระ

ตถาคตมาบรแลวตราบไดนงแทนแกวเทสนาธมมในกาลบดนแลนา สกโก ราชา อนวาพระยาอนทาธราช /

ทาวองอาจสมเสรยวหลงดงเขยวตรเพทผวเสสเปนพราหมณแกลงมาถามหนทางเซงเจาทาวหนอเหนาปทมม

กมมารมคาหวานชนชอยวาหลานหนอยเหยเจามาอยกลางดงขาหลงหนทางมารอดเจาตนหนม / เหนามบญ

พายลนถามทางกลาวเซงทาวหนอหลากมมารมใจหวานชนชอยวาหลานหนอยเหยเจาปอนมาอยกลางดงขา

หลงหนทางรอดเจาฟายอดตนบญญาพายลนถามหนทางเซง / หนอหลากมมารวาสรนงคราญเหย หลานหนอย

ขอคอยบอกทางไพแกขาอนเทยวทางไกลอดหอดเจายอดฟาลวดขอเอาชวตแมคนมาวนนนนา บใชคนใดไทตาง

หนาตาทพพกลาเลงหนไกลสาย / ตาไวใชหนอย ทานคอยแปรกรณา คอ หากไดอนรทธเถรตนบญญากลานน

ตอหนาเทยมทนปฏบตทกวนบขาดเปนลกพระมณราชโคดมไดเปนลกสกขตนสลาดเทยมตามโอวาทแหง ต /

ใบลานหนาท ๘๖

/ ถา ในกาลบดนแล มหากระสตราอนงคราชาธราช เปนทาวตนองอาจเสวยเมองบหอเคองไพรเมอง

ทาวใหญหนอยทาวไธสรยวงศาอปราชาผนองอยตางหองเมองไกลหาง / รพลใสมาตองใจเปลยนคองกนเมอง ร

พลแถวถงหลงไหลเขามาชทาวยนอยบไดพระบาทไธเจาใจบญพายลนกลวเปนบาปบสภาพคองธมมกลว

เปนกมมอนใหญทาวนน / ใชสามาน เจาองคราญตนวเสส หนจากเขตแดนเมองรฏฐะ เรององอาจทางอนง

คราชคาไพกบดวยนางนงไวยผนองไพอยหองสาลาลวดมรณาตาย / กวา ละนางแกวกาพราอยพายหลงวนนน

นา บใชทาวตนใดไทตางหนาตางโลกหลาดหล บดนคอหากได สรสทโธทนราชอคคราชปตตา คอ หากไดพอ

แหงคพระตถา / คต ในกาลบดนแลนา / สเมกขรา อนวา นางสเมกขราไวยแวน เชอทาวแกนปตรอยกลางคร

ปากวางกบดวยลกหนอยอยสางสมพารวนนนนางนาทไธบใชคนใดบใชยงสามาน //

ใบลานหนาท ๘๗

/ ใครอนหนาชอยชนโสภา คอหากไดนางสรมายาบญแปรไดมาเปนแมคพระตถาคต ในกาลบดนแล

ปทมมกมาโล ภกขเว ดกรา ภกขทงหลายนยายอนนนาองอาจชนเชอชาตสรยวงศทานทรง / สลใสบวรยาด

อนวาเจาหนอยนาทปทมมกมมาร กบนางนงคราญผแมไพอยแกกลางดงกะทาพรหมวหารไพบขาดในอาวาสปา

กวางหมพานตเปนทกขผานแสบไหมกลางปาไมอยเมนนาน / นางขงขวายหาหวมนแลลกไมมาบไดเปนลางง

ตอด นางตายกวาในกลางปาผเดยวนางตายเขยวขวาหนากลางเถอนฟาเปนผในครปาไม พระบาทไธแลนไพ

ชอม / ไตทางรองหาแม ไหออนแอกลางดง ในพงไพรปากลวย ในเถอนหวยจอยวอย เจาไพพอยเดยวรอง

แปรรองหาแมกลอยใจวาสรนงไวยเหย พระขาลกกาพราวอนหามดจวน / ตาคาแลวแมเปนเจาไพอยททางใด

เจาคซาเทยวไพเซาะหาแสวงหาแอวจวบแมแลวแตกลางดงเทามาหนละครายตนนางแกวตายไพแลวบคนมา

เจาคเวทนารองไหเปนดงทกขดวยแกน //

๘๖

ใบลานหนาท ๘๘

/ ไธหากตายไพ เจาจกเอาหวใจตนออกไวพายนอกหอเปนอยาหอแมมาดาหายเจบปวดนางไดชวต

แลวลวดคนมาดวยปตตาลกเตาทาวหนอเหนาปทมมกมมารวนนนนา ทาวหนอไธบใชไดคนใดไทตางหนาหนอ

พระ / เจาฟาตนบญมกตอบคณพอแมเปนเจาแกโลกา คอหากไดหนอพทธาตนสวกสวาดเปนนกปราชญแหง

ฝงคนเปนเจาตนประเสฏลาเลศกวาฝงสตตเจาคไดตรสประหยาแลวตนแกวสพพญใจ / มทท*แกโลกนาสตต

ขามพนจากโอฆสงสารรอดประการเวยงแกวจจอดแลวเนรพานควรเอาปทมมกมมารสงสอนปฏบตคจงเปนบญ

หอไดกะทาคณตอพอแมบญจงกวางแปรมทท* หอ / กลางหฟงดถ เอาแหงหนไวสงสอนใจควรใชสอยอยา

ครานทกเมอสางการเรอนอปฏฐากบาเรญอยาครานหอหมนเยยะสางเวยกการงานปตตาครานลกเตาหอหมน

รกสายงพอแมเปนเจาทกคา / เชา แลงงายหอหมนไพขงขวายมาเลยงพอแมหอใจออนแอกะทาเพยนอยา

เบยนเกยนกะทาโทสหอพอแมไดตองทกขโสกโสกา อยาหอพอแมไดนาตาตกใหญเยองนนบใชคองดอยาตดไม

//

ใบลานหนาท ๘๙

/ สรมหาโพธ อยามกสาโทสใสสลไหม อยาเปนคนดาใจบาป หอตงอยตามสภาพคองธมม หอครพอยา

พอแมพนองแตลงตา ฝงนาอาปาป / ครบาหมมตรสหาย ยงชายฝงแถวเถา จงสอนสบเลากนไพ อยาใจโมโห

โสกเสา อยากนเหลาแลเมาอยา อยามลางสาสนาแลพทธรป อยามลางสถปแลกฎ / ของสงมอยาลกเอาจาย

ดวยอนงายสพพน เทสนาเปลยนหอแจง อยา...เสพเมยทาน ผยงคอยาไดหมายจากผวตนเปนคน จงหอไดร

เยองอยาหอพอแมไดบาทเบองเคอง / ใจ เสอผาแปลงแตงไวขวบเมอไดเปนทานแกพระองคราญพอแมหอมใจ

กวางแปรมทท* คนเถงระดปลใหมลกเตาหนอยใหญสมมายงปตตามาดาเปนเจาเลยงลกเตาคหอ / เปนคณ

เปนบญอยาผอน หอมใจออนกรณา อยาปมาทาประหมาด อยาเคองขราบโกธา อยามวาจาเคองหาว อยาเบง

รองดาเสยงแขงเอยยวกนแหนงเมอพายหนาวาบไดตอบคณพอ //

ใบลานหนาท ๙๐

/ แม ขาสกคาซาเสยงกมมตายไพกวาละลกไวเปนกาพราอยลนหลงจกเยยะสงคบชางทกขเมออางจา

เถงชะดาย นยายอนนนาปราบเหงาพระเจาจงเทสนากลาวเปนคาถาวา มาตาปตต อปฏ / ฐานดงนเปนเคลา

พระเจายอมยอคณกะทาบญอปฏฐากพอแมมเมตตาแปรมทท* ผนนดปราเสฏลาเลศกวาฝงคนเปนผละผล

หลายสง เปนบญยงแควนหลายคนยงชายแถว / เถา เอากนเขามาฟง จงเอากนทรงจาไวคเทยงจกไดเถงสขพน

ทกข ทกชาตบไรราชสมบตอสสะ มลาตวแพงคางามองอาจ หตถชางแกวราชตวแพง เงนคา / เขาของบวรโภค

บไร โหสของดทาสมบหนอย ทาสาคอยตดตาม ปตตางามลกแกว ปตตงามเลศแลวเปนคณผลบญไดสางเพอน

หากชางรอมมา คนคลาดคลาจากหนในชาตนน ตาย / ไพลวดนาตวขนเมอเกดตสตา ในตาวตงสา เทวโลกคจก

ไดบวรโภคของแพงในเวยงแสงปราสาทแทนแกวราชวมานคา นางฟางามบหนอย บรกรอยสงขยาบอาจจก //

ใบลานหนาท ๙๑

๘๗

/ คณนานบได นางนาทไธทงมวลเปนทควรสนกยงมทกสงนานา มทฆายงโยชน พนจากโทสสงสาร บ

มการเจบปวด บไดโสกมแรง บญมาแฝงบหนอย บถอยเถาชรา คนมรณาตายกวาพนจาก / ทางอบายเหตนน

คนทงหลายยงชายอนเอากนมาอยายสะพรงแวดลอมนงฟงธมมอยาใจดาประมาทฟงแลวอาจจาเอาหอเขาใจ

เราเสยงไวหมน / เทยงทกคน ตงจตตนฟงดถ หอรทแหงอถธมมพระองคคากลาวช บอกหอถแทเทสนาแก

สตตคนาหลายหมคเทยงจกเถงสขพนจากทกขในสงสารมน / พพานเวยงแกว เปนทแลวเมอพายลนแกสทาน

ทงหลายบอยาชะแล ปทมมชาฏก นฏฐต กรยาอนสงวณณาวเสส เทสนายงหองปทมมชาดกคแลวเทานกอน

แล / แลวยามเทยงวน ๖ ไทย กาบส ปลกาไส เดอนเจยงแรม ๙ คา สกกราชได ๑๒๕๕ ตว ตฏฐอนวเสสเหต

นนหมายม ปถมภมเทพเปนประทาน ถดนน เชยยะสานเปนผแตมคา //

ใบลานหนาท ๙๒

/ สาสนาพระโคดมเจา ใหไวเปนประไจยทแกนพพานเจาเปนยอด ขอดเปนตรากบสาสนาพระเจา น

พานปจจโยโหนตโน นจจ ธว ธว

บทท ๖

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรองการศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา ชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย

อาเภอเมอง จงหวดลาปาง มวตถประสงค เพอศกษาวรรณกรรมตานานจากคมภรใบลานลานนา และปรวรรต

เนอหาในคมภรใบลานลานนาเปนภาษาไทยปจจบน เพอใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใชประโยชนไดสะดวก

เหมาะสมกบยคสมย ตลอดจนเปนการอนรกษและฟนฟคมภรใบลานลานนาทมอยในชมชนใหคงอย ไดรบ

การศกษาเรยนร และนามาใชใหเกดประโยชน

จากการศกษาคมภรใบลานทสารวจพบในพนทชมชนวดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอเมอง จงหวด

ลาปาง สามารถจาแนกไดเปน ๒ ลกษณะ คอ จาแนกตามวสดทใชรองเขยน ไดแก ใบลาน และ จาแนกตาม

เนอหาทปรากฏในเอกสาร ไดแก

- หมวดพระพทธศาสนา มทงหมด ๓๕ เรอง ประกอบดวย พทธตานาน ๓ เรอง ชาดก ๒๕ เรอง

อานสงส ๑ เรอง ตานาน ๒ เรอง สาวกทมชอเสยง ๑ เรอง บทสวดและพธกรรม ๒ เรอง

- หมวดจรยศาสตร มจานวน ๑ เรอง

- หมวดภาษาศาสตร มจานวน ๑ เรอง

จากการจาแนกหมวดหมพบวาหมวดพระพทธศาสนามมากทสด แสดงใหเหนวาพระพทธศาสนานนม

บทบาทตอชมชนตงแตอดตจนถงปจจบน

นอกจากน ผวจยไดแบงวรรณกรรมในขอบเขตทศกษา โดยอาศยการปรวรรตและพมพเผยแพร โดยม

วตถประสงคเพอเผยแพร ใหนกวชาการ ผสนใจนาไปใชประโยชนไดสะดวก เหมาะสมกบยคสมย วรรณกรรม

ในขอบเขตทศกษามทงหมด ๗๑ ผก ในแตละเรองมเนอหาเฉพาะแตกตางกนออกไป โดยสามารถแบง

วรรณกรรมทง ๗๑ ผกได โดยอาศยเนอหาและแกนเรองทคลายกน และวรรณกรรมหลายเรองมชอซากนและ

คาดวาเปนเรองเดยวกน โดยสรปแลวมทงหมดจานวน ๓๗ เรอง

วรรณกรรมจากคมภรใบลานในขอบเขตทศกษา โดยใชวธการปรวรรต ซงมวธการคดเลอกฉบบท

สมบรณดานเนอหามากทสด มจานวน ๒ เรอง คอ ตานานมหาเจาทะโคง และปทมมกมมารชาดก

อภปรายผล

จากการออกสารวจคมภรใบลานลานนาในเขตพนทการศกษา คอ วดพชย หม ๑ ตาบลพชย อาเภอ

เมอง จงหวดลาปาง ทาใหเหนวาคมภรใบลานมการเกบรกษาไวอยางด เพราะเจาอาวาสในวดใหความสนใจ

และเกบรกษาไวอยางด มจานวนนอยมากทเสยหาย คณะผวจยจงไดทาความสะอาด บางผกซอมสายสยอง

บางผกจดทาไมประกบ และบญชก พรอมทงเยบผาหอคมภรใบลาน แลวจดเกบใหใหม นอกจากน ยงไดนา

คมภรใบลานทมการปรวรรตเสรจเรยบรอยไปถวายวดเพอใหเจาอาวาสหรอพระสงฆไดอาน หรอเทศนาให

ชาวบานในวนสาคญทางพระพทธศาสนาตอไป

๘๒

ขอเสนอแนะ

๑. ควรมการประสานงานระหวางหนวยงานอยางจรงจงเพอสรางความเขาใจในชมชมและนาไปสการ

อนรกษคมภรใบลานตอไปในอนาคต

๒. ควรมการจดทาเครอขายในการอนรกษคมภรใบลานเพอใหเกดความเขมแขง

๓. ควรมการสารวจ และปรวรรตคมภรใบลานใหครบทกวดในจงหวดลาปาง

๔. ควรมการฝกอบรมภาษาลานนาและวธอรรกษคมภรใบลานเบองตนใหกบผสนใจทงชาวบาน

นกวชาการ

๕. ควรมการศกษาเอกสารโบราณจากการปรวรรตเพอเปนการตอยอดองคความรตอไปในอนาคต

ภาคผนวก

ตานานทะโคง

ใบลานหนาท ๑

/ นโม ตสสตถ สรสวสสด วนทตวา สรสสา อะหง พทธง ธมมง สงฆญจะ เทยยะ ภาสายะ วกขาม เก

สะวะรงอฏฐะวธะ ภวนต สขตต ตาจะสณาถะ สกกะจง อทาน เกสา / ธาตปะฐต ตงหาสาวะต รฐเฐ รมโม

อะหง อนวาขา วนทตวากไหวแลว พทธง ยงพระพทธเขา ตนตรสรยง สจจะธมมทง ๔ ดวยตนดวยด ธมมง ยง

พระนวโลกตตระ / ธมมเจา ๙ ประการ สบกบทงบรยตตธมมจะปนนะประการ ๑ พทธง ธมมงบเทาแต ขา

ไหวพระพทธเจาแลธมมสงเดยว อะหง อนวาขา วนทตวาไหวแลวอรยะสงฆะ แลสมตต / สงฆะ เจาทงหลาย

อตตมง อนอดมประเสฐยงนก สรสสาดวยหวแหงขาแล อะหงอนวาขา อะวะขาม กจกกลาวเกสะวรงยง เกสา

ธาตพระพทธเจาอนตนอนประเสฐ / อฏฐะวธงอนม ๘ เสน เทยยะภาสายะดวย ดวยตานานภาสาไทย จก

กลาวเมอหนานแล ภะวนตา อนวา สทานทงหลาย สกขตฏตาจะ อนผาถนามกเถงยงสก แลหอเปนประโยชะ

นะแกตนในโลกวนน แลโลกพายหนา //

ใบลานหนาท ๒

/ สนาถะจงฟงแลวจาเอาไวยงนทานตานานพระเกสาธาตเจานในกาลบดน เกสาธาต อนวา เกสาธาต

เจาสปะฏฐตง อนตงไวดวยด หงสาวตตรฐฐ ในเขตเมองหงสาวด / รมเม อนควรชนชมยนด สกกจจง ดวยอน

ครบเทอะ ดกราสปรสะ ทงหลายจงฟงตานานพระเกสาธาต พระพทธเจาอนถะปนนา ตงไวในดอยสงกตตระ

อนยงประเทศเขต / เมองหงสาวดแลรอชา ปรากฎไดชอวาทะโกง เปนทตงสารรกะธาต พระพทธเจาทงหลาย

๔ ตน ลวงแลว คอวา พระพทธเจากกสนธะ และพทธเจาโกนา / คะมะนะ แลพระพทธเจากสสปะ และ

พระพทธเจาโคตะมะแหงเรานแล ธาตพระพทธเจาทนประเสฐนก อาทเพอบงเกดหอแลวยงสมปตต ๓

ประการ แกคน / แลเทวดาทงหลาย เทยงแทดหลแล ในกาลเมอพระพทธเจาออกบวชแลวนนกะทาเพยรได ๖

วสสาในเมอเดอนวสาขาเพงเมงวนพดยามตระวนเยนพระพทธเจาเขาไปสเคลาไมมหาโพธ //

ใบลานหนาท ๓

/ นงเหนอแทนแกวอนเกดดวยบญสมปานแหงตนแลทนนพระยามารขชางตวชอวาเมกขะลามมอถอ

อาวธตางๆ กบตงหมรพลเขามามากนกเพอวาจกรขเอาแทนแกวแหงพระพทธ / เจาวนนนกมแลเมอนนพระ

พทธมาราเพงเถงปารมธมมอนตนหากไดหอมเหยบมานนแผนดนอนหนาได ๒ แสน ๔ หมนโยชนะคะณะนาก

หวน / ไหวไพมามากนก เมอนน พยามารกบทงเสนารพลหมทงมวลบอาจจกจงตงตนอยไดกพายหนไปเสยงแล

เมอนนพระพทธเจากนงกปปแนว เชงอยแทบ / เคลาไมมหาโพธได ๗ วน เปนสตตาหะหวทกอนแล เมอนน

ความสะลงสงสยกบงเกดมแกเทวดาอนทาพรหมทงหลายวาเจา สทธตฏะไดตรสสพ / พญตญญาณเปนพระ

เจาเทอชะแล วาอน พระพทธเจากรใจอนทาพรหมทงหลายแลวพระพทธเจากสยองขนอากาศกลางหาว แลว

เทยวโจมโขมตน ๑ เปน ๒ คน ๓ คน ขนไปดวยลาดบพระพทธเจามาเน //

ใบลานหนาท ๔

/ รมตพระพทธรปหอเปนหลายตน มากนกเพอจกตดความสะลงสงสยแหงเทวดาอนทาพรหม

ทงหลายเสย หนแล เมอนน เทวดาอนทาพรหมทงหลายเปนอจจะรยะมากแลว จงหาคาสะลงสงสยบไดแล

เทวดา อนทา พรหม / ทงหลายกอยอปฏฐากรกสา ไหวปชาพระพทธเจาเลยง ๗ วนและพระพทธเจายนอย

หนอสานแหงลาไมมหาโพธ เจาเลยงดดวยตาทง ๒ บพรบได ๗ วนเทวดาอน / พรหมทงหลาจงมากอเปนเจต

ยะหลง ๑ ไวแตทนนเจตยะเจานนลวดไดชอวา อะนมสสเจตยะแลพระพทธเจาเทยวโจมโขมในหวานแหง

มหาโพธเจาแลหวานแหง / อะนมสสเจตยะกได ๗ วนในถานะทนนลวดไดชอวาอนมสสเจตยะรตตะนะจงกะ

มะแลแลวพระพทธเจากไปสหนวนตก แหงมหาโพธ อยในรตตณะฆะระ คอวา เรอนแกวกราเพงดปารมธมม

แหงตนกได ๗ วนในถานะทนนไดชอวา รตตะณะฆะระวาอนแล ถดนนพระพทธเจาเขาไปสเคลาไมราชยตตนะ

คอ ไมมวงแมงวนอยเสยง ๗ //

ใบลานหนาท ๕

/ วนแลวแลแดงแตพะพทธเจาไดตรสสปปญตญญาณ เปนพระเจามาได ๔๐ เกลา (๔๙) วนคบได

สนเขาเทอแลเมอนนพระยาอนจงเอามายงหมากสมอลก ๑ มาเคนหน พะพธเจาเพอหอเปนยาปจจบน / แก

พระพทธเจา แลวกเอาไมสฟนแลนาเอานาแตอโนมตตะสระมาหอเปนนาซวยหนา พระพทธเจาหนแล ในกาล

นนยงมพอคาเกวยน ๒ คนพนอง ผพชอวา ตปปสสะ ผพนองชอวา / พลกกะนนตามสสา เมงวา ตปสสะวา

พอคาแล มเกวยน ๕ รอยเหลมกบทงรวารกลกแตเมองพระยาอลาปะไปสเมองอเชฎฐนคร เหตวาเขาไดยน

ขราววาเมอง / ปวณพลเขาแพงนก วาอน เขาแคง ๑ คาตวมะ ๑ กหาทชอบไดวาอนพอคาเกวยนหารอย

เหลมพาเพงหอเตมแลวกไปสเมองปวณะ หนแล ในเมอไพเถงหนทาง / ดารปาท ๑ นนยงมเทวดาตน ๑ อยรก

สา ไมนโครธตน ๑ หากเปนยาตพนองแหงพอคาทง ๒ นน แต ชาตกอนนนมาหน ขาพนองมารอดพนนดงอน

รกขเทวดากหากเลงหน เพอจกหอเปนคณเปนบญ //

ใบลานหนาท ๖

/ มากนกแกพอคาทง ๒ วาอนกจง ชกเกวยนขาพนองไวบหอเกวยนกลเกยงหอผดไปไดหนแลขาพ

นองจงกวามาเปนเหตอนใด เกวยนแหงเราพอยบไปบผดขกอยนชารอยวาผอารกษ ผเสอ / ปาทนกอนเทอะวา

ทนนรกขเทวดาจงสาแดงตนหอผากฎหนแลวจงกลาววากนหากชกเกวยนส / ทงหลายไวเพอจกไครใหเปนสก

มานกแลบนนพะพทธเจาจไดตรสสปปญตญาณเปนพระใหมไดสสบ ๙ (๔๙) วนนแลวบไดสนเขาเทอยงอยใน

ปาทนสทานทงหลายจง / รบเอาขาไปเคยนแกพทธเจาเทอะ วาอน แลวกกบหายไปแลขาพนงกมความชมช

อนดมากนก แลวกรบเอาขาสดกอนสดยอยไปเคนแกพระพทธเจา / วนนนกมแล เมอนน บาทแหง

พระพทธเจาคบมเทอแล ทนน บาท จตโลกบาลทง ๔ ตนจงเอาหน ๔ ลกอนมวณณะเปนดงหมากถวถมนนมา

แตทสสะทง ๔ มาเคนพระพทธเจาแล พระพทธเจาค //

ใบลานหนาท ๗

/ รบเอามาแลวจงอทฏฐานหอเปนลกเดยวคมแควม* ๔ อนแลว พระพทธเจาจงรบเอาขาวอนนนสน

หนแล เมอนน พอคาทงหลายแลเขาพนองจงขอสลสรณคมดวยกาวาจา ๒ อนวาอน อชชะตคเค ปานเปตะ

พท / ธง สรณง คจฉาม ธมมง สรณง คจฉาม มะยง อนวา ตขาทงหลาย คจฉามคเถงบดนแล พทธง ยง

พระพทธเจา สรณง อตวา เปนทเพง มะยง อนวาผขาทงหลาย คจฉาม คเถงบดน ธมมง / ยงพระสะธมม

สรณง อตวา เปนทเพง อชชตคเค แรกแตวนนเปนตน ปานเปตง ตราบอนมชวตแล พอคาทง ๒ พนองลวดชอ

วาเทวดาจกะแล เหตวา เอาพระพทธเจา / แลธมม เปนทเพงกอนทงมวลแล ยามนน สงฆะเจาคบมเทอแล

แลวครกสาสล ๕ สล ๙ เปนอปปาสกพระพทธเจาใหมหวทแทแล เมอนน พระพทธเจาจงมมหากรณา จง/

ยกขนยงมอขวาขนลบหวไดยงพระเกสาธาตเจา ๔ เสน หอแกตปสสะผพกอนแล ลบแถมท ๑ เลา คไดพระ

เกสาธาตเจา ๔ เสน หอแกปรกกกะ ผนองเลาหนแล //

ใบลานหนาท ๘

/ ขาพนองไดยงพระเกสาธาตเจา ๘ เสน นนแลว ลวดมใจชมชนยนดมากนก คตงไวเหนอหวแหงตน

แล ในกาลยามนน อนวาอาจารยะทงหลายคเกดมมากนกนาแมมหาสมทททง ๔ คขรา / เขรอกเยอกตฟอง

นองเยองขนแผนดนหลวงคไหวหวนไพมา เขาสเนโรราชคออนนอมคอมไพมา เทวดาอนทาพรหมทงหลายค

กะทาสกการะปชา/ ไหวนพครบสาธการมากนกคมแล ในกาลพอคาทง ๒ พนองจงไวพระพทธเจาวา พระเกสา

ธาตเจานจกหอตขาทงหลายจปนนาไวในถานะทใดชา / วาอน ทนนพระพทธเจาจงคกรราเพงดวาทใด

พระพทธเจาอนเปนแลว ในกาลเมอกอนยอมไวธาตทใดชา วาอนแลวพระพทธเจาราเพงดรวา / ดอยสงกตตระ

ทะโคง นนเปนทตงธาตพระพทธเจาทงหลายอนเปนแลวแตกอนแล พระพทธเจาจงมมหากรณาในพอคาทง ๒

จงกลาววา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ ผมกอนประเสฏนจงนาไปช //

ใบลานหนาท ๙

/ ไวทถปนนาทมงคละถานะทดอยอนชอวา ดอยสงกตตระในประเทสเขตเมองพระยาอปละนคอรพน

เทอะ วาอนแลว ขาพนองไหวพระพทธเจาดวยอนครบแลวคแผหนาเกวยนผารบเพอจกคนหน / แล ทนน พระ

อนทจงมาเนรมตเกวยนเหลมหนง มปราสาทแกวหลงหนง กลศแกวอน ๑ ไว ใสพระเกสาธาตเจานนแลว เอา

ขนตงเหนอเกวยนเหลมนนแลวนาไพ / ไวในทากลางเกวยนทงหลาย ๕ รอยเหลมนนแลวพระยาอนทจงไข

กลศแกวแลวคเอาพระเกสาธาตเจา ๘ เสนนนใสแลวคไหวปชามากนกแล เทวดา / อนทา พรหมทงหลายอน

อยในชนฟาทง ๖ ชนคมาไหวปชาสกการะมากนกแลพระยาอนทคหอวสกมมเทวบตตแปลงหนทางหอราบ

เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองชยนนแล / ตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๒ กบทงบรวาร ๕ รอยคนแลเทวดา เทว

บตต พระยาอนท พระยาพรหมทงหลาย คมานาเอาธาตผมพระพทะเจาไปดวยอนเหลนมโหสพเสยง ๗ วน ๗

คน แล ตนไมทงหลายบใชเถงเมอระดอน //

ใบลานหนาท ๑๐

/ เปนดอกเปนลกคเกดมในกาลขณะยามนนคลวดไดปชายงพระเกสาธาตพระพทธเจายามนนคมแล

เมอนน คนแลเทวดา อนทา พรหมทงหลายได ๗ วนคมารอดเถงอเชษฐนคอร ลวดมารอดทาสะเพลา / ทนน

หนแล ทนนเกวยนอนพระยาอนทเนรมตนนคหากกบหายไพหนแลเทายงหลอแตปราสาทแกว แล กลศแกวอน

พระยาอนเนรมต หนแล ถดนน พระยาอนทคมา / เนรมตสะเพราทง ๗ เหลมหอแกพอคาทงหลายหนแล ยาม

นน พอคาทงหลายจงเอาปราสาทแกวกบทงกลศแกวอนใสพระเกสาธาตเจานนขนตงเหนอสะเพรา / ทนน หน

แล ทนน พระยาเชษฐนคอร รวาพอคาทงหลายมารอดจงราเพงวาแตกอนนพอคาทงหลายเทยวคายอมได

เดอน ๑ ตงมารอดเมองเราดาย ในกาลบดน พอคา / ทงหลายมาเทาได ๗ วน เขาพอยมาสนน รอยวาเขาม

ของคาอนวเสสอนใดอน ๑ แทแล ทนน พระยาจงหออามาตยไพหาพอคาทงหลายมาแลวถามวา ดกรา พอคา

ทงหลาย ทงหลายเปนอนพนมารอดบาน //

ใบลานหนาท ๑๑

/ เมองเราเหตใดอนชาฝงนนอนมา รอยวาผขาทงหลายกลวไภยอนทรายในหนทางแทแล รบมาเพอ

อนดาย วาอน ขาพนองจงวาคาลายนบดสกอนแล วา / อนแลว จงไหวพระยาวา ผขาทงหลายคไดของคาอนว

เสสมาคอวาไดนพพานมาดาย ผขาทงหลายนไดไหวพระพทธเจาตนไดตรสสพพญตญาณเปนพระใหม / แทบ

เคลาไมราชยตนะแลไดหอทานแกขาพระพทธเจาแลพระพทธเจาจงมมหากรณารบเอาแลวคหอยงพระเกสา

ธาต ๘ เสน แกผขาทงหลาย / ลวดนามารอดบานเมองมหาราชเจานแล พระยาไดยนคาเยองนนแลวคมใจ

อภรมยชมชนยนดมากนก คหอสาธการแลไหวสกการะปชามานกแลวคหอลาภะ / สกการะแกพอคาทงหลาย

แลวคจงกลาววา เราคใครหนใครไหวยงพระเกสาธาตเจา ๘ เสน มากนกแล วาอน พอคาทง ๒ อนเปนแกแหง

พอคาทงหลายคนามายงพระเกสาธาตเจามาหอ //

ใบลานหนาท ๑๒

/ แกพระยาไดไหวไดหนแลวพระยาคมความชมชนยนดมากนกแลววาจกตดคอตนกบทงขระโจมหว

ปชาพระเกสาธาตเจาวา อนนางเทวพระยาคหามเสยแลววามหาราชเจาแตยงมชวตเปนไพดง / อนคยงจกได

ไหวปชาอปฏฐากยงพระเกสาธาตเจาบขาดสกเทอดหล ชะแล วาอน พระยาคถอดเอาแตขระโจมหวปชาแพระ

เกสาธาตเจาทนน หนแล ปคคละ / ทงหลายผใดคด ไดสางไดเขยนยงตานานมหาธาตเจาทะโคงเจานไดเขยน

ดวยตนคด ผวาตนบชางเขยน ลางหอทานผอนเขยนแลวปชาเอาดวยวตถปจจยสบไพพายหนา / คเสมอนดง

ตนไดสรางไดเขยนแล แมนวาไดเทสนาหอทานผอนฟงคด แมนวาไหวนพครบอยาสกการะปชาดวเขาตอก

ดอกไมคด ไดตามประทปนามนปชาคด ดอกไมคาแลดวง / คด ดอกเงนแลดวงคด ปคคละทงหลายฝงนนค

เสมอนดงตนไดปชาตนพระพทธเจาคมดงกลาวมานแล พระยากวาวา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ เขอทง ๒ ไดของ

คาอนวเสสมานคลางจก //

ใบลานหนาท ๑๓

/ เสยเปลาดายชะแล ดวยมแทพระเกสาธาตเจา ๒ เสน พระองคเราคจกเอาไวชะแล วาอน ขาพนอง

จงไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาผขาทง ๒ บลวงคาแหงพระพทธเจาไดสกคาแล วาอน / พระยาคกลาววา

เขอทง ๒ หอเราคจกเอาแมนวา เขอทง ๒ บหอเราคจกเอาแทแล วาอนแลวคไขรขระอบโกฏแกวแทแลคเอา

พระเกสาธาตออกไว ๒ เสน ยามพอคาทงหลาย / คลวดเอากนหนจากเมองอเชษฐนคอร คหอแปลงปราสาท

หลง ๑ ไวยงพระเกสาธาตเจาในทากลางเวยงแลว เหลนมโหสพสกการะปชายงพระเกสกาธาต / เจา ๒ เสน

ยามนน คมแล ทนน พอคาทงหลายลวดเอากนหนจากเมองอเชษฐนคอรไปได ๗ วน ๗ คน คไพรอดเกาะท ๑

แล อนวา เกาะนาสมทททนนยงมพระยานาคตว ๑ คอยในทนนแล ยาม / นน พระยานาคคอยกลางเกาะ

เหนอหน ทนนคหนอศจรรยมากนก พระยานาคคราเพงวาในสะเพราทน รอยวามของคาอนวเสสอนใดอนหนง

แทแลวาอน คลวดละเพทอนเปนนาคนนเสยแลวคขนไพ //

ใบลานหนาท ๑๔

/ สสะเพรามาหนยงพระเกสาธาตเจาคลวดลกเอา ๒ เสน เมอไวยงเมองนาคหนแล เทายงหลอพระ

เกสาธาตเจา ๔ เสนแล พอคาทงหลายคเปนทกขเปนยากมากนก คตอกรองไหมากนก จงกลาววา ทน รอย/

พระยานาคลกเอายงพระเกสธาตเจาไป ๒ เสนชะแล วาอน เขาคหนเสยเกาะทนนไปเถงดอยทนชอวาเมอง

ขอบแล ยงมชายผ ๑ ไปสสะเพลา สะเพลานนคแตก / เสยมนคออกไปอยดอย ทนนหาสงกนบไดมนหนสะ

เพลา ๗ เหลมมารอดทนนมนคลงมาขอกนเขาแกพอคาทงหลาย หนแล มนคถามวาเจาไพคาไดสงพรองชา /

พอคาทงหลายม ตปสสะ ปรกกะ เปนประธานกลาววา ตขาทงหลาย คไดของคาอนวเสสมาคอวาไดมหา

นพพานเจามาแล วาอน มนครแจงแลวคมใจอภรมยชมชนยนดมาก / นกแลวมนคราเพงวา คนจกไดเถงสข

บดน ชะแล วาอน มผาผน ๑ อนมนนงนนยาวคได ๒ ศอก กวางคได ๒ ศอก มกคซกซวกเสยแลวคปชาพระ

เกสาเจา หนแล พอคาทงหลายคเสยงสาธการมากนก //

ใบลานหนาท ๑๕

/ แมนวา เทวดา อนทา พรหมทงหลายคหอเสยงสาธการมากนก หนแล ดวยเตชะกสลบญอนชายผ

นนไดกะทาเทานนปราสาททพพหลง ๑ คเกดมแกชายผนนมนคลวดไดเสวยสมบตทพพอนมากนกคดวย / เต

ชะนาบญ อนนนคมแล สวนวา พอคาทงหลายคเอากนหนจากทนนไปเถงเมองธญวด อนเขามาแควนอปปาละ

นคอรราชธานคมแล พระยาตนชอวาอปปาละ อน / อยเสวยราชสมปตตเปนทาวพระยาในเมองทนน หนแล

พอคาทงหลายคเอาปราสาทแกวหลงนนตงไวเหนอเกาะ หนแลวคลวดกอเปนเจตยะทรายไวกอนแล ชาวเมอง

ทงหลายคมาไหว / สกการะปชามากนกเสยง ๗ วนแลว ตปสสะ ปรกกะ ทง ๒ พนอง จงไหว พระยาอปปาละ

วา ขาแดมหาราชเจา ผขาทงหลายไปคาไดไหวพระพทธเจาดงอนจงไดตรส / สพพตญาณเปนพระใหมแทบ

เคลาไม ราชยตนะคไดหอทานแกขาพระพทธเจาแล พระพทธเจาคมมหากรณามาหอยงพระเกสาธาต ๘ เสน

แกผขาทง ๒ ลวดนามารอด //

ใบลานหนาท ๑๖

/ เมองอเชษฐนคอรหน พระยาอเชษฐนคอรลวดเอาเสย ๒ เสนหนจากทนน ไพรอดเกาะสมททท ๑

พระยานาคคมาลกเอาไพ ๒ เสนบดนเทายงหลอ ๔ เสน ผขานามารอดอาณารฐบานเมองมหาราชเจา / นแล

มหาราชเจาเปนตนประเสฏลาเลสกวาทาวพระยาในสกกะชมพทปทงมวลแลตนใดแลจกเสมอดงมหาราชเจาค

บมแล เมอนน พระยาคมใจชมชนยนด / มากนกแลวคหอมหาอามาตยใหญมาแลวแตงแปลงเสนาสนะ ๔

ประการ แลวเพอจกไพไหว หนแล สวนพอคาแลคนทงหลายคหอขยวคาแลคนแลเหลมแลวคหอไพกอนหนา /

สวนตนพระยาอปปาละคขนขชางมงคลตวประเสฏ แลวคไพตามหลงแล คนพระยาไพรอดพระเกสาธาตเจา

แลวคกะทาปทกขณา ๓ รอบคปชาดวยเครองขยา / ทงมวลแลวพระยาอทฏฐานวา ผพระสพพญมมหา

กรณาหอขาไดถปนนาธาตพระพทธเจาแทดงอน ขอหอขาไดหนพระเกสาธาตเจาทง ๘ เสนแด วาอนแลวคไข

ขระอบแกวค //

ใบลานหนาท ๑๗

/ หนยงพระเกสาธาตเจาทง ๘ เลนดหลแล วาอน คลวดถอดขระโจมหวอนมยอดไดแลพนปชาพระ

เกสาธาตเจาหนแล ยามนน พระยาคกลาวแกตปสสะ ปรกกะวา / ดกรา พอคาทง ๒ ทานทงหลายควรกลาว

ธาตพระเจาเทาม ๔ เสนวา สาม ขาแกมหาราชะ ขาแดเจาตน / มบญสมพารอนมากนก พระเกสาธาตเจาจง

มาพรอมกนทง ๘ เลนแลวแล วาอน พระยาคมใจอภรมยชมชนยนดมากนกคหอเมองเครอง ๑ เปนราชรางวล

/ แกขาพนองแลวลวดนามายงพระเกสาธาตเจาแตเองธญวด เมอตราบเถงเมองอปาละนครอรราชธานนนค

เตมไพดวยหมเทวาด อนท พรหม แลคน / ทงหลายหาหวางหาชองบไดคมารอดมาเถงเมองอปปาละนคอร

แลวพระยาคหอตกลองรองปาวหวเวยงทงมวล ๗ วน ๗ คน วาปคคละผใดรทสงกตตระนนชา วาอน จกมผใด

ผ ๑ แล จกกลาววา ขารแล //

ใบลานหนาท ๑๘

/ วาอนคบมไผรจกรหาบไดสกคนแล พระยาอปปาละแลตปสสะ ปรกกะ พนองคมความทกขนอยใจ

มากนก หนแล พระยาจงกลาววา เราทงหลายคหาดทดอยสงกตตระบไดดงอน เราจกจไวในถานะทใดท ๑ /

กอนเทอะ วาอน ขาพนองไหวพระยาวา ผขาทง ๒ บลวงคาพระพทธเจาไดแล วาอนแลว ขาพนองคตอก

รองไหมากนก หนแล ในกาลยามนน แผนดนหลวงคหวนไหวเขา / สเนรราชคออนนอมคอมไพมา นาแม

มหาสมททสาคอรคตฟองนองชนขนมามากนกแล ทนน พระยาอนทาราเพงวาพระยาอปปาละแลตปสสะ ปรก

กะ เซาะหาดอยสงกตตระบไดเทอแล ชอวาดอยสง / กตตระนน ผใดจกรคบมแล ไพสกคนแลคเทามแตคอน

ทาธราชรสงเดยวแล วาอน แลวพระยาอนทาคหอหาวสสกมมเทวบตตมาแลวกลาววา / ดกรา วสสกมมเทว

บตตทานจงเอาเทวดาอนเปนปรวารแหงทานลงไปแตงแปลงเผยวถากถางยงทดอยสงกตตระหอราบเพยงเรยง

งาม หอเปนหวหนากองไชยนนเทอะ เมอนน วสสกมมเทว //

ใบลานหนาท ๑๙

/ บตตครบเอาคาอาญาพระยาอนทาแลวเขาไพหาขาพนองอนยงรองไหอยนนจงถามวา ดกรา ตปส

สะ ปรกกะ เขอทานรองไหเหตใดชา ขาพนองจงกลาววาแกเจาคพระพทธเจาหอยงพระเกสา / ธาตเจา ๘ เสน

แกเผอขาหอมาจไวในดอยสงกตตระนนวาสนน ผขาทงหลายกบทงพระยาอปปาละเปนเจาแผนดนทนมาเซาะ

หาทดอยสงกตตระคบไดยงเปน / ทกขยากมากนก จงรองไหเพออนแล วาอน เมอนนวสสกมมเทวบตตคได

สดบรบฟงเอาอาญาพระยาอนทเปนอนแจงเตมใจแลวจงกลาววาในวนพรงนเมอเชา ยามนน / ขาหากจกมา

บอกทดอยสงกตตระนนแกเจาหอรแจงทง ๒ ชะแล คนวา เทยงคหนแลว วสสกมมเทวบตตคเอาหมปรวาร

แหงตนลงไปแปลงยงทดอยสงกตตระนนหอราบ / เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชย นนหนแล เถงเมอยาม

จกใกลรงแจง ตปสสะ ปรกกะ ทง ๒ พนอง ตปสสะผพหลบฝนหนวาพราหมณผ ๑ ถอดอกบว ๘ ดวงลก

แตทสสะหนวนออกมาแล //

ใบลานหนาท ๒๐

/ ปรกกะผนองหลบฝนหนตนตวดาลงนาถองแผนดนแลวมาตมดวยมอ แหงตนวาอนแลวคสะดงตน

รงแจงหนแลวจงจกแกคาฝนแกกนไพมา หนแล ปรกกะผนองหอพรแกผพกอนวาหลบฝนหน / พราหมณผ ๑

ถอเอาดอกบว ๘ ดวงเขามาแตทสสะหนวนออกมาเปนทสสะอตตมะดนกแทแล พคจกมความยนดแลจกมอาย

หมนยนยาวมากนกแล ดอกบว ๘ ดวงนนคอวาได / พระเกสาธาตเจา ๘ เสนนนอนราทง ๒ หากมานรา* พ

นองจกไดไหวอปฏฐากตราบอนมชวตชะแล ผพคหอพรแกผนองวาเจาฝนหนลงดาแผนดนลงไพ / แลมาตมไว

ดวยมอทง ๒ นน ในกาลอนจกมาพายหนานกสลบญทงมวลอนมในขนธะสนตระตนแหงเจาหนคยงจกไดโผด

สตตโลกทงมวลมหนคจกมบอยา / ชะแล วาอน ขาพนองคแกคาฝนแกกนไพมาแลว สายสรยะอาทตยค

ออกมาสนทการ* แจงนก ขาทง ๒ คเลงแลหนดอยสงกตตระ ดวอายภาวะแหงวสสกมมเทวบตตนน แผนดน

ทนนคราบ //

ใบลานหนาท ๒๑

/ เพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชยนนคมแล ปรกกะผนองคกลาววานมตฝนแหงราคมาเปนแมนนก

แทแล อนวาดอยสงกตตระนนครอยวาอนนแทแล ขาพนองเลงแหลแผผอดถานะทนนเปนอนแจงนก / แลว

พระสพพญเจาสงมาแมนนกแทแล วาอน แลวจงไหวนบครบอยา....สกการะปชามานกแล ขาพนองจงไหว

พระยาวา ขาแดมหาราชเจา ตนเปนใหญในสกการะชมพทวปทงมวล / บดนผขาทง ๒ คไดหนทอนชอวาดอย

สงกตตระนนแลวแลพระยาไดยนคาขาพนองจงกลาววา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ นามชอวา ชอวาเหลน ๔

ประการอน ๑ คอ / ไฟดาบเขอ* พอยมาเหลนอน ๑ คอไฟดาย พอยมาเหลนอน ๑ ทาวพระยาดาย เขอพอย

มาลายเหลน อนชาวเจาสมณพราหมณดาย เขอพอยมาเหลนอนชา วาอน ๔ ประการบควรเหลนคาอน / ใดบ

ม เขอพอยมาลายเหลนแกเราอนเปนทาวพระยานอนชา วาอน ขาพนองจงกลาววาคนวาบมเผอขาทง ๒ บ

อาจจกวาไดแล คนวามผขาทง ๒ พนองจงจกวาไดไหวสามหาราชเจา //

ใบลานหนาท ๒๒

/ ดหลแล ทนน พระยาจงใชชายผ ๑ ชอวา สะชะ คใชไพดทนนคนใชคหนทนนแทเปนอนงามมากนก

ลาวจงราเพงวาถานะทนงามนกแทหลอคควรจธาตพระพทธเจาแทแล วาอนแลวชายผนนคมใจชมชนยนดมาก

นก / มนจงกลาววา ชาตวาเปนคนใชอนเปนคนขนน*เจาใชไพตอถอยชนคานยอมไดลาภสกการะมากนกดาย

บดนคอนพระยาเจาหากใชมาดทอนประเสฏกวาททงหลายแล วาอนแลวจงเอาผา / ใสไวบน* ๑ ปชาทนน

แลวลวดตงคาปรารภวาดวยเตชะกศลบญอนขาไดเอาผาปชาถานะทนขออยาหอขาไดเปนขน*สกชาตเทอะ จง

หอขามพแกวนองแกวลกเมย / แกวแลมขาวของสมปตตมากนกแทเทอะ วาอนแลว คจงคนเมอไหวพระยาอป

ปาละนนหอเปนราชทานแกมนแลวพระยาคจงขนขคอชางมงคละแลวคไปดวยปรวารแหงตนหนแล / คนวา

ไพรอดแลวคกะทาปทกขณา ๓ รอบแลวยนอยเลงแลดถานะทนนแลวคคระนงใจวาถานะทดอยสงกตตระนนค

รอยวาทนเปนอนราบเพยงเรยงงามเปนดงหนากลองไชยนนแล ดงวาเปนคนเราจกสรางจกแปลงท //

ใบลานหนาท ๒๓

/ นนนานประมาณปนดงพนปลจงจกแลว ทนควรอาจรยะมากนกแล พระยาคถอดขระโจมหวอนม

ยอดไดแลเพยรมคามากนกปชาในทนนแล คนทงหลายคไหวสกการะปชามากนกหนแล พระยาคหอหามายงต

ปสสะ ปรกกะแลวค / ถามวา ดกรา ตปสสะ ปรกกะ พระเกสาธาตเจาเราจกควรจไวในถานะทนนเทอะ วาอน

ขาพนองไหวพระยาวาหมาราชเจาจงยงอยหนอย ๑ กอนเทอะ พระพทธเจา / ยงสงเผอขาทง ๒ มาวา ในถา

นะทนพระพทธเจาทงหลายนพพานไพแตกอนนนยอมมาไวธาตทดอยนเสยงแล บดนเราทงหลายคหาทอน

ชธาตแตกอนนนบไดเทอะ / วาอน พระยาไดยนคาขาพนองจงจกหอหามายงผเถา ผแก อนมอายยน พอขม

เทาเขามาแลวจงถามดขาทง ๒ เถาวา ดกรา ผชายอนมอายยนกวาทานทงหลาย ยงรท / อนปณณาธาตพระ

เจาอนเปนแลวแตกอนนนอนชะรอ ผวาทานยงรแทดงอน ตวแหงขาทานกบทงลกแลเมย ญาตแหงทานเราค

จกหอทางสขมากนกชะแล ชายผนนไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาผขา //

ใบลานหนาท ๒๔

/ คบรไหนไดแล แมนผมอายยนยาวกวาตขาคบอาจจะรไดสกคนแลวาอน พระยากบทงพอคาทง ๒

ไดยนคาอนนนคนอยใจมากนกแล ในกาลยามนนพระยาอนทตนเปนเจาเปนใหญกวาเทวดาเทวบตตทงหลาย

จงหอ / วสสกมมเทวบตตตกลองรองปาวในสองสวรรคชนฟาทงมวลแลววาหอเทวดา เทวบตตทงหลายลงไป

เหลนมหรสพในดอยสงกตตระอนถปนนาชพระเกสาธาตเจากบ / ดวยเราชตนชตนเทอะ วาอน ทนน พระ

วสสกมมเทวบตตครบเอาอาญาอนทาธราชแลวคไพตกลององปาวหนแล สวนตน พระยาอนทคขนขคอชาง

เอราวณ แลวมหมเทวดา / เทวบตตทงหลายเปนปรวารแลวคลงมาจากสวรรคชนฟาแลวแมนมหาพรหมทง

หลายคลงมาจากพรหมโลกแลขอบจกรวาลทงมวลคเตมไพดวยเทวดา เทวบตต อนท พรหมทงหลายมาเปนอน

/ มดมวอคการมากนกคสะดง ตกใจกลวมากนก หนแล เมอนน พระยาอนทารเหตอนนนจงจกกลาวแกคนทง

หลายวาสอยาไดสะดงตกใจกลวเทอะ วาอน หนแล พระยาอนทค //

ใบลานหนาท ๒๕

/ ลงมาจากคอชางแลวมานงเหนออาสนาทพพกบดวยพอคาทง ๒ หนแล ขาพนองจงจกไหวพระยา

อนทวา ขาแกสมเดจมหาราชเจา ยงรทตงธาตพระพทธเจา ๓ ตน อนนพพานไพแลวชะรอ พระยาอนทากลาว

วาอายเราเทา / มพนปลบดายแล ผวานบเปนปลในเมองคนเราได ๘ ตอ ปลาย ๖ ลานปลบดายแล เหตดงอน

เราบรไหนแล ผรผหนยงมบอยาชะแล วาอน พระยาอนทคหอหามายงเทวบตต / อนอยรกสาไมเดอตน ๑ ม

อายยนนกหอมานงอาสนาทพพกบดวยตนแลวถามดหนแล เทวบตตกลาววา ขาแกมหาราชเจากปอนนมาผา

เปน ๓ สวน อายขา / เทาสวน ๑ เหตดงอนผขาบรบหนไดแล เทาวายงมเทวบตต ๒ ตน มอายยนยงนก ตน ๑

ชอวาอนทาสาน ตน ๑ ชอวาโควนทะ รชะแลวาอน พระยาอนทคหอหายงเทวบตต / ๒ ตนนนมาแล หอนง

อาสนาดวยตนแลวคถามเทวบตต ๒ ตนนนวา พระพทธเจา ๓ ตนอนนพพานไพแลวมาชธาตไวทน วาอน ทาน

ยงรอนชะรอ เทวบตตตน ๑ ไหวพระยาอนทาวาอายขาทง ๒ เทามเกงกป //

ใบลานหนาท ๒๖

/ ๑ บดาย ผขาบรไนไดแล เทาวายงมเทวบตต ๔ ตน ตน ๑ ชออมตตะ อยปลายไมตมนา* ตน ๑ ชอ

สปนนะ อยปลายไมพนคา ตน ๑ ชอโลหณ อยปลายไมสมสกขะ ตน ๑ ชอวาทกขณะ อยดอยเหลกแล เขาเจา

๔ ตนนรแท / ชะแลวาอน พระยาอนทคหอหามายงเทวบตต ๔ ตนนนมาแลวคหอมานงอาสนากบดวยตนทง

๒ นน แลวพระยาอนทาจงถามเทวบตตตนชออมตตะ อยปลายไมทม* กอนวา อายเจายนเทา / ใดชา เทว

บตตตนนนคไหวพระยาอนทาวา อายผขายนไดกป ๑ แล วาอน พระยาอนทาวาทอนชธาตพระพทธเจา ๓ ตน

อนนพพานไพแลว แตกอนนนเจายงรอนชะรอ เทวบตต / ตนนนไหวพระยาวา ขาแกมหาราชเจาในอนาคต

ภาวะอนกอนนผขาไดเปนยกษผ ๑ แสวงหากนชางแลวนตวคจงอมแล ยงมในวน ๑ ขาหาสงกนบได ขาค /

แสวงหากน ขาคหนพระพทธเจาไปบณฑบาตขาว ขาคลวดไลเอาพระพทธเจาอนยนอยทเดยวนน ขาหาก

แลนคหากอดหวมากนกคบอาจเพอจกเอาได เมอนน พระพทธเจาวามงบรจกคอนชะ //

ใบลานหนาท ๒๗

/ รอวาอน ขาคบรจกเจาคแล คาอนพระพทธเจากลาวแกขาวา ผอนคจกใสทณฑกมมอนใหญแกมง

ชะแล อน ขาควาทณฑกมมโทสะอนนนเปนชะรอชา พระพทธเจากลาววา คจกหอมงรกสาสล ๕ วาอน /

ตราบตอเทาอนมชวตแหงมงชะแล วาอน ขาควารกสาบได พระพทธเจากลาววาผอนมงรกสา ๗ ปล ๑ เทอะ

วาอน ขาควารกสาบไดผอนมงรกสา ๗ เดอน ๑ เทอะ ขาค / วารกสาบไดแล พระพทธเจากลาววา ผอนมงรก

สาเดอน ๑ บไดเทอ ขาควารกสาบไดแล พระพทธเจาจงจกกลาว ผอนมงรกสา ๗ วน / นนคหากจกไดชะแล

ทนน เขยวขาอนลารมปากออก ๔ เสนนน คลวดหลอนเสย หนแล เมอนน พระพทธเจากกสนธะเจาจงจก

หอธมมขะขอก* แกขาแลขาคไดมาชไวใน / ทนแล ในทอนขาไดหนพระพทธเจาหวท ทนนจงไดชอวา ดอยท

หน นน คาเมงวาทมยาทตามคาไทยวาดอยหน วาอน ตราบตอเทาเถงกาละบดนแล ทอนจาสลนนชอวา

แจกขะหม* ตามคาไทยวาทพระเจาบวชใหม //

ใบลานหนาท ๒๘

/ วาอนตอเทาเถงกาลบดนแล ทอนรบเอาธมมขรอก*นน ชอวาถอกเหลอ* เมงวาอน จกไขรคาไทยวา

ขบ*เขา ตอเทาเถงกาละบดนแล ทอนจาสลนนชอวา แจกขะหม* ตามคาไทยวาทพระเจาบวชใหมวาอน / ตอ

เทาเถงกาละบดน ทอนรบเอาธมมขรอก* นน ชอวาถอกเหลอ* เมงวาอนจกไขรคาไทยวา ขบ*เขา ตอเทาเถง

กาละบดนแล พระยาอนทาซาถามเทวบตตตนอนอยปลายไมพนคาดวย / ในสนเดยวนนแล เทวบตตตนนน

ไหวพระยาอนทาวา ขาแกมหาราชเจาเมอพระพทธเจาโคนาคมณะ เปนพระในโลกน วนนนขาคไดเปนยกข ผ

ขาคไดมาพบพระพทธเจา / มายงอยจอมดอยท ๑ ขาควาจกเอาพระพทธเจากน วาอน คนวา ขายายตนไพวา

จกเอาพระพทธเจา ดงอน พระพทธเจายนอยทนนคเปนอนยดขนสงนกกวาเกาเราบอาจจกเอาได พระพทธเจา

/ กลาววามงบรจกคเทอกา วาอน ทนน ขนคงขาคลกชเสน เปนอนกลวมากนก ขาคลวดขราบไหว

พระพทธเจาโคนาคนณะเจาแลพระพทธเจาสงสอนหอสล ๕ แกขาแลวเขยวขาลาปากออกนนคหลอนเสย

ขาค //

ใบลานหนาท ๒๙

/ ลวดเองดอยอยแล อนนนไดชอวา ททรายส วาอน ตามภาษาไทยวาดอนเอง วาอน ตราบเถงกาละ

บดนแล พระพทธเจาโคนาคนณะสงคหะคลวดหอไมเทาแกขาคไดมาชไวในทนแล พระยาอนทาคถาม / เทว

บตตตนชอวา โลหณ ดวยในสนเดยวนนเลา เทวบตตตนนนจงไหวพระยาอนทาวา ขาแด มหาราชเจา เมอ

พระพทธเจากสสปปะยงธอรมานอยสาราญสงสอนปณณสตตทงหลาย วนนน / ขาคไดเปนยกขผ ๑

พระพทธเจาคมขรณาแกขาวาอยาหอขาสตตตวมชวตมาเลยงชวตตนบดวาอน ขาครบเอาคาสอนพระพทธเจา

แล พระพทธกสสปปะเจาคลวดหอ / ผาอาบผน ๑ แกขาแลขาคไดมาชไวในทนแล พระยาอนทาคซาถามเทว

บตตตนชอวา ทกขณะ อยดอยเหลกนนดวยในสนเดยวนแล เทวบตตตนนนไหวพระยาอนทา / วาขาแก

มหาราชเจา เมอพระพทธเจาโคตรมะเจาไดตรสสพพตญาณเปนพระใหมแลว หอยงเกสาธาตเจาทง ๘ เสน

แก ตปสสะ ปรกกะ พนอง ขาคหนจมแทแล ในกาลพายหนาเมอพระ //

ใบลานหนาท ๓๐

/ อรยเมตไตยเจาอนจกมาพายหนามหน ขาคจกยงไดเอาดกหนาผากมาชไวในทนแล ขาคยงจกไดอย

รกสาอปฏฐากยงพระมหาธาตเจาทงมวลตอเทาเสยงกปปนมหนชะแลวาอนแลวยงมเทวบตต / ตน ๑ ชอวา

โหหโร คเขามาไหวพระยาอนทวา ขาแกมหาราชเจา คนวา เราทงหลายมาชยงพระธาตเจา เมอพายลน เมอ

พายหนาคยงจกไดกอสรางแรกสรางแถม ๓ ทจงจกแลวชะแล / ขาคยงไดรกสาอปฏฐากธาตพระพทธเจาทง

มวล ตอเทาเสยงกปมหนชะแล วาอน หนแล พระยาอนทไดยนคาเทวบตร ๕ ตนนน คมคายนดมากนกคโถม

นากณ* เทวบตต ๕ ตนนนแถม / ดวยคาวาสมพารเจาทงหลายคมมากนกแทแล สวนวา เทวบตตตน ๑ คร

พระ / พทธกกสนธะเจาตน ๑ คร พระพทธโกนาคมณะเจาตน ๑ คร พระพทธกสสปปะเจาตน ๑ คร พระ

พทธโคตมะเจาแหงเราหอพระเกสาธาตเจาแกตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๘ เสน นนแมนพระอรยเมตไตยตน

อนจกมาพายหนาคยงจกไดรไดหนจมแทแล วาอน ตนคยงจกไดอปฏฐากรกสายงพระ //

ใบลานหนาท ๓๑

/ เกสาธาตเจาตอเทาเสยงกปน วาอน เจาทงหลาย ๕ ตนน แมนวา จกปรารถนาเปนพระพทธเจาใน

กาลอนจกมาพายหนานคยงจกสมรทธแกเจาทงหลายบอยาชะแล ทนน เทวบตตทง ๕ ตนนนจงมมอถอเอา

เสยม / แลวคไพขด แมนพระยาอนทถอเสยมแลวคเอากนขดลงเลกประมาณ ๓๕ ศอก จาเปนวาม ๔ วา

ปลาย ๓ ศอก หอราบเพยงเรยงงามนกพระยาอนทคเนรมตกอนดนระอดคา ๖ กอน ลวงยาว / ๔ ศอก ลวง

กวาง ๔ ศอก ๑ ไวรองพน ๔ กอน เปนฝา ๔ ดาน แลวกอน ๑ ปกพายบน แลวยามนนทาวพระยาทงหลายแล

คนทงมวลคเอาขาวของ เงนคา แลแกว ๗ ประการ ลงใสในพนแลวแปลง / แทนคาไว ๔ แจง แลวเอาแทน

แกวไวทากลางแลวไวจกขวฒทง ๔ อนแวดไว แลวเอาปราสาทแกวกบทงโกฏแกวอนใสพระเกสาธาตเจาหนขน

เหนอแทนแกวหนแล พระยา / อนทคเนรมตรปตน กบรปเทวดา ๔ ตน หอแลวตมยงแทนแกวอนพระเกสา

ธาตเจาแลวคเนรมตรปพระยาอปปละแลรปนางพระยาแลรปนางเทวดาทงหลาย ไวจมกนในทนนแลว พระยา

อนทาธราชจงเจยรจา //

ใบลานหนาท ๓๒

/ กบดวยเทวบตตแลเทวดาแลพระยาอปปละแลกยทงตปสสะ ปรกกะ วาเราทงหลายคบควรนาอโน

ตนตะ*สระอนหานาหาแหงบไดแล สายลายนาบไดมารงพระเกสาธาตเจาคบประเสฏ / แมนวาเอานาแมใหญ

ทง ๔ มาสรงคบควรเอา แมนวาจกเอานาสระใหญ ๗ อนมาสรงคบประเสฏแล เหตใดแล วาอนชา เหตวา

พระพทธเจาบปลงอานญาตแลเหต / วาพระเกสาธาตเจาประเสฏแล ทดอยสงกตตระนเปนอนประเสฏนกแล

วาอนแลว ทนน อนทาธราชคเนรมตยงนาบอทพพอน ๑ ไวทใกลพระเกสาธาตเจา / หนแล ทนนแล พายลม

พนนาบอทนนคเนรมตสระ ๗ อนเลาแล สระแลอนมไหแกว ๗ ลก ไวคสระหนแล ไหแกวทงมวลม ๔ สบเกา

ลกแล พระยาอนทคหอเทวดา / ๔ สบ ๙ ตน ถอเอาไหแกวทงหลายมวลฝงนนมาสรงพระเกสาธาตเจา ยาม

นนหนแล ในขณะยามนน คนแลเทวดา อนท พรหม ทงหลายเปนอนเจอจานไพมาหาหวางหาชองบไดคมเมอ

นน หนแล ยามนน พระ //

ใบลานหนาท ๓๓

/ เกสาธาตเจาคกะทาปาฏหารยสยองขนพนประตละอากาศ ๗ เชน ตนตานแลวคลงมากบเปน

พระพทธรป ๔ อนอย ในทสสะทง ๔ เปลงออกยงปณณรงสรสมขนเถงพรหมโลกบน ยามนน สตตนรกแล /

เปรตทงหลายคด คนแลเทวดา อนทพรหม ทงหลาย คหนกนไพมา ในขณะยามนนคมเสยงแล แมนวาคนตา

บอดคเลงหนเปนอนแจงนก เปคอมทงหลายคลกยางเทยว / ไพมาดนกแล แมนวา คนหหนวกคไดยนยงเสยง

สทธะรมมนะภาสาเปนอนแจงนก แมนวาคนเสลยงหกขาหาน คนเหงยงเอวหดคดคคเอยยดซอไพเสยงหนแล

อาจรยะ / ทงหลายมตนวาแผนดนคไหวหวน เสยงฟาลนทนกน เขาสเนโรรชราช คเปนอนออนนอมคอมปชา

ยงพระเกสาธาตเจาหนแล หาฝนชลธาราคไหลหลงถงตกลง / มาสรงพระเกสาธาตเจา ยามนน คมมากนกแล

เหตพระเกสาธาตพระพทธเจามบญเตชะอานภาวะมากนกแล ตตนไมแลเครอเขาทงหลายบใชกาลระดเปน

ดอกเปนลกคไดปชาพระเกสาธาต //

ใบลานหนาท ๓๔

/ ยามนนหนแล เหตใดพอยเปนดอกเปนลกสนนชา ดวยมแทพระพทธเจา เมอเปนโพธสตตไดราเพง

ปารมธมมหอไดทานเยองใดคดบใชยามกาลหอทานเหตดงอนไมทงหลายบใชระดกาลเมอเปน / ดอกเปนลกค

เกดมเปนดอกเปนลก เพออนแล แมนวาดอกบวมากกวาหมนกวาแสนคมมากนกแล ไดปชาพระเกสาธาตเจา

แมนวานางเทวดาอนเปนเมยแหงพระยาอนททง ๔ / นางนนคไดปชาแลนางสชาดาอนเปนเคลาคไดปชาพระ

เกสาธาตเจาขระโจมหวแล นางสธมมาคไดปชาพระเกสาธาตเจาดวยผาเองอกกบแหวนธา / รงแลนางสจตตาค

ไดปชาพระเกสาธาตเจาดวยปนเกลาอนประดบ / ดวยแกว ๗ ประการแล นางสนนทะคปชาพระเกสาธาตเจา

ดวยตางแกวอนประดบดวยแกวทงมวล คมยามนนแล ดงตปสสะ ปรกกะ พนองทง ๒ คปรารถนาเปนพระอน

จกมาพายหนานแล พระยาอปปละคปรารถนาเปนพระพทธเจาตนอนจกมาพายหนาน มหนชะแล แมนวาคน

แลเทวดาทงหลาย //

ใบลานหนาท ๓๕

/ คไหวนบครบอยาแยงสกการะปชาอปฏฐากยงพระเกสาธาตเจามากนกแล แมนวา พระเกสาธาตเจา

จฬามณ อนมในตาวตงสาสวรคเทวโลกนคบเสมอดวยพระเกสาธาตเจา / ทะโคงทนสกแสงไดแล พระยาอนทา

พระยาพรหม แลเทวบตต เทวดาทงหลายแลคนทงหลายคไหวสาสกการะปชามากนกแล พระมหาเกสาธาตเจา

มทง ๘ พระองค นนค / สระเดจลงมาอยเหนอผาพอกหวแหงอบาสกทง ๒ พนองอนเปนอบาสกพระเกสาธาต

พระพทธเจาแลวคเปลงออกยงรสมรงสหอรงเรองมากนกรสมพระมหาเก / สาธาตเจามวณณะเปนดงแกวคอ

นนแล เกสาธาตพระพทะเจายาวมประมาณ ๒ นวมอขางขวาแล อบาสกพระมหาเกสาธาตเจามคายนดมากนก

แล ในเมอจกเอา / พระเกสาธาตไวในขระอบแกวนน อบาสกทง ๒ ผอนรกสาพระเกสาธาตเจานนครองไหรา

ไรวาพระเกสาธาตเจานไดพรากจากผขาไพสนนเผอขาทง ๒ คบไดทนใสเหนอหวแหง //

ใบลานหนาท ๓๖

/ เผอขาเสยแลวแล ผขาทง ๒ คบไดเลงหนยงพระเกสาธาตเจาซาพอ ๒ วาอนแลวคตอกรองไหมาก

นก หนแล ในวนอนจกใกลชธาตพระพทธเจานน เปนวนเดอน ๖ เพงเมงวนพธบรสททดวยหมนกขตตะ /

ฤกษ อนด ไวลกขณะพรณณะรงสพระยาอนทคไขรขระอบแกวแลวเอาพระเกสาธาตเจาใสไวชนใดแลเอา ขระ

อบแกวลงไวทากลางปราสาทแลวเอาลงไวในพระอโมงค / หนแล คนแลเทวดาทงหลายคเอาแกวแหวนเงนคา

ถอดลงในทนน ขาวของเงนคาถมกนลงเตมสะเพลาคาทนนแลวพระยาอนทาคเอาหนอนแลวดวยแทนคาทง /

มวลมาปกงาอโมงค ทนนแล พายเหนออโมงคทนนพระยาอนทคมาแปลงเจตยะทรายหลง ๑ สงไดซาวศอกตง

ไวอโมงคทนนแล ตงแตคนแลเทวดาเอาขาว / ของเงนคาแกวแหวนปชาถมไวในทนนชน ๑ กอนแลวเอาคากอ

เปนเจตยะกวมไวในทนนเปนชนถวน ๒ แลวเอาเหลกกอกวมไวชน ๑ เปนถวน ๓ กอนแลวเอาดนระอดกอ

กวมไวท ๑ ๒ ท //

ใบลานหนาท ๓๗

/ ๓ ท ๔ ท ๕ ททงมวลเปน ๖ ชนแล แลวมากอเปนเจตยะทดอยสงกตตระนแล เจตยะอนมในสกกะ

ชมพทวปทงมวลจกเสมอเหมอนดงดอยสงกตตระนคบมไหนสกแหงแล พระยาอน คนวาสรางแปลงแลวยงเจต

ยะ / เจาไวหอปรากฏแกคนแลเทวดาทงหลายแลวจงวาแกทาวพระยาทงหลายมพระยาอปราชเปนประธานวา

เมอพายลนจงหอทานทงหลายทาสทายไวเทอะ วา / อนแลว พระยาอนทคเอาขระโจมหวอนประดบดวยแกว

๗ ประการ ปชาธาตพระพทธเจาแลวจงกลาววา ดกรา ขระโจมหวมงจงเปนเทวดาตน ๑ ผรกสาธาต

พระพทธเจาทนเทอะ วา / อน ดวยเตชะอานภาพ แหงพระยาอนทไดปชาดวยขระโจมหวอนนนคบงเกดเปน

เทวดาตน ๑ ชอวาพนธนละ คอยรกสาพระมหาเกสาธาตเจาทนนคมแล พระยามหาพรหม / คตกลองปชาค

เนรมตยงกองทง ๒ หอเปนเทวดา ๒ ตน ตน ๑ เมงวาชอฐอมปกกรหาวา คอยรกสามหาธาตเจายงตอเทาเถง

กาลบดนเสยงชตนแล เมอนนเทวดาทงหลายคเอาเสอแลผา เครองประ //

ใบลานหนาท ๓๘

/ หมมอาพอรปชาพระมหาธาตเจาทนคพอถมถองกองกนขนถวมเจตยะเจาคจมอยแล ทนนพระยา

อนทคหอเพกลงไวทนกอนหนแล ในดอยสงกตตระนนชอวาธญวดนคอรแลทสสะหนเหนอนนชออปปาละ /

นคอรแล ททสสะหนวนตกดอยชอวาอสทญจนนนทนคอร ยงมแมนาใหญ ๔ อน แมนาคอยในทสสะทง ๔ แล

แม ๑ ชอจตรงคนท คตงอยทสสะตะวนออกแล แม ๑ ชอวา นลล / คณณะ คตงอยทสสะหนใต แม ๑ ชอวา

อสทญจนท คตงอยหนวนตกแล แม ๑ ชอวาสวณนท คตงอยทสสะหนเหนอ ดอยสงกตตระนนคมแล ดอยท

นนมชอได ๔ ประการ / ดอยอน ๑ ชอวาตรหกมพะ อน ๑ ชอวาดอยสตตพรหมม อน ๑ ชอวาดอยธญวตต

อน ๑ ชอวาดอยโบกขรวตต อน ๑ ชอดอยสหททชชา อน ๑ ชอวาดอยสงกตตระแล เหตใดพอย / มชอวา

ตรหกมพะ นนชา ทนนยงมประตปาหมพานต ๓ อน มารอดทนนมทสสะทง ๓ มารอดทนน เปนดงหวดวงนน

แลลงมากะทาแวดลอมทนนไว เหตดงอนจงไดชอวาดอยตรหกมพะ //

ใบลานหนาท ๓๙

/ เพออนแล เหตอนใดพอยมชอวาดอยสตตภมมนนชา ดอยทนนมวณณะ ๗ ประการ คอวา ดนดาอน

๑ ดนแดงอน ๑ ดนเหลองอน ๑ ดนหมนอน ๑ ดนหอมรดอน ๑ หอมอบแล เหตดงอนจงไดชอวาดอยสตตภม

มแล เหตใด / พอยชอวาดอยธญวตตนนชา เมองทนนมขาวเปลอกแลแกวแหวนเงนคามากนกแล ปคคละผ

ปฏบตอนดคมมากนกแล ผมสทธาปญญาคมากนกเหตดงอนจงไดชอวาดอย / ธญวตตนน เพออนแล เหตใด

พอยไดชอวาดอยโบขรวตตนนชา ทนนมทสสะ ๔ สบเกาทแวดลอมเปนดงดอกบว ๔ สบเกาพวงแวดลอมนอม

มาดวยตนแลบานงามเมอกลางวน / เทยงนนแล เหตดงอนไดชอวาโบกขรวตตเพออนแล เหตใดพอยไดชอวาส

หททชชานนชา ทนนเปนดงรกขณะหลงราชสหนนเหตดงอนไดชอวาดอยสหททชชาเพออนแล เหตใด / พอย

ไดชอวาดอยสงกตตระนนชา เมอนนยงมจกเขบตว ๑ กนชางแลวนแลตวคจงพออมแลมนอยทนนมนกนชาง

แลวยอมคาบเอางาชางมากองไวในทนนหนแล เหตดงอนจงไดชอวาดอยสงกตตระเพออนแล จกเขบตวนน //

ใบลานหนาท ๔๐

/ อยในทนนปางเมอพระพทธเจากกสนธะเกดมาเปนพระในโลกวนนนรอชา ปรากฏมากนกมอายคยน

มากนกแล สวนวาจกเขบตวนนกนชางแลวนแลตวคจงพออมพอมนกนแลวมนคยอมคาบงาชางมากองไวใน /

ทนนหนแล มนกนชวนชคน ชเดอนชยาม ชางในปาทนนคเปนอนสบหายเสยเสยงแล มนเขาในปาทใดกนชางท

นนคเสยงมนคเขาไพไลชางในปาหมพานตชางทงหลายค / เปนอนอดหวมากนกมนคกนเสยงมากนกแล แมน

มนไพกนทใดคด จกเขบตวนนมนคยอมคาบเอางาชางมากองไวในทนนสงเดยวเสยงแล จกเขบตวนนมนไพหา

กนชางลางคายพนมา / ลางคาบคนานมาหนแล เมอนนยงมเจารสสบเอดตนมาอยในปา ทนน ตน ๑ ชอ

วาธมมสก ตน ๑ ชอวาสรณ ตน ๑ ชอวาขมะ ตน ๑ ชอวาเอโก ตน ๑ ชอวาอปปนะ ตน ๑ ชอวานโครธ ตน ๑

ชอวาตา / ปสสะ ตน ๑ ชอวากณณะ ตน ๑ ชอวาโรคะ ตน ๑ ชอสมภรรสแล ลารสสบเอดตนนน สวนวา

สมภรรส เปนแกกวารสทงหลาย คหากอยตางกนแล คเทาหอวตกตตกาแกกน ในกาลนนเมอกลางคนแลมาเถง

ตางตน //

ใบลานหนาท ๔๑

/ ตางดงไฟชตนหนแล ยงมในวน ๑ บหนไฟสมภรรสแลเหตพยาธอนชอวาปปลวะ เกดมแกสมภรรสค

ลวดจตตายไพหนแล รสทงหลายสบตนนนคนรงแลวเถงรงเชาคเอากนไพเลก / ซากสงสการตามปเวณแหง

เจารสมากแตกอนคมแล สมภรรสตายลางไดเมอเกดเมองพรหมโลกดาย บดนพอยไดมาเกดเปนคนมาเปนพระ

ยาพาราณสไดเสวย / ราชสมปตตรงเรองมากนกเทาวาพยาธเจบหวเกดมแกพระยาบหอนหายสกเทอแล พระ

ยาคถามคนทงหลายผใดผ ๑ จกกลาววาใสอยาเยองนหายแล วาอนคบมไผจกวา / ไดสกคนแล พระยาเปนอน

ลาบากมากนกคมคาตาคอยนอยใจมากนกแล พระยาพาราณสจงถามอามาตยทงหลายแล อามาตยทงหลายจง

ไหววา ขาแด มหาเจา ควรเอาขาวตอกดอก / ไมไพปชาเทวดาแลขอพอรแกเทวดาหอบอกยาพชทพพแกเรา

เทอะ วาอน ทนน พระยาคกะทาพลกมมปชาเทวดาตามคาอามาตย หนแล ในกลางคนนน พระยาคมาหายง

นมตอนเทวดามาหอพระยาฝน //

ใบลานหนาท ๔๒

/ หนวา หอมหาราชเจาแปลงสะเพลา ๗ เหลม หอแลวเพยรนกแลวจงหอเอาแกนจนทแดงใสในสะ

เพลาทง ๗ เหลมนนหอเตมแลวจงไพไหวเจารสตน ๑ อนอยในถานะทดอยสงกตตระพนเทอะ วาอน แลว /

พระยาสะดงตนมารยงนมตอนเทวดามาบอกแจงแลว คหอรบแปลงยงสะเพลา ๗ เหลมหอแลวพนนก แลวค

เอาแกนจนทแดงสะสะเพลาทง ๗ เหลม หอแลววน ๑ วนเดยว อนประกอบดวยนกขตต / ฤกษกบโชคชยอนด

ดงอน พระยาพาณารสคลงจากเมองไพสสะเพลาเพอจกไพสดอยสงคตตระคไพดวยมหาสมททหนแลวคไพรอด

เจารสในดอยสงกตตระแลวคหอเอาแกนจนท / แดงออกไพไหวเจารสแลวคนงอยในทควรแกตน หนแล ทนน

เจารสเลงหนพระยาครจกแจงแลวคจงกลาววา ดกรา มหาราช ในกาลเมอกอนวนนน ในทน ยงมเจารสสบ /

เอดตนยนดเซงกนไพมาคอยหนแล ลารสสบเอดตนนนมสมภรรสเปนแกกวารสทงหลายแล สมภรรสนนคไดตน

มหาราชนแลเทามพยาธเกดกบดวยตนคจตตายไพแลวคไดมาเกดเปนคน //

ใบลานหนาท ๔๓

/ คอวามหาราชนแล แตกอนวนนนคไดมาเปนพระยาแลวมาละเสยยงราชสมผตตอนเปนทาวพระยา

นนคมดงนแล แลวมาเกดเปนสขมารยงผอนมนรวาผไลขบมน มนคแลนกอนแลวเมอพายลนมนพอยมาไลผเลา

/ เหตโลภะตวนมนหากมาชกยงมหาราชไวบหอไดเมอเกดยงเมองพรหมชะแล คนวา พระยารแลวคยนดกบ

ดวยคาเจาระสมากนกแล เจาระสจงถามพระยาพาราณสวาเปนเหตการณเยองใด / มหาราชพอยมารอดเรา

ทนอนชา ทนน พระยากลาววา ขาแกเจาค พยาธอนเจบหวคมแกขาเปนอนลาบากมากนกแล ขาคถามคนทง

หลายผใดผ ๑ แล จกรวาใสยาเยองนนหายเจบ / หวแล วาอน คหาไผวาบไดสกคนแล ขาคกะทาพลกมมปชา

เทวดาคจงมาบอกแกขาวาหอแปลงสะเพลา ๗ เหลม แลวหอเอาไมจนทใสหอเตมชเหลมแลวหอเอามาไหวเจา

/ คในดอยสงกตตระพน วาอน ขาจงมาไหวเจาคนแล เจาระสคกลาววา มหาราชจงเอาแกนจนทแดงฝนใสหว

มหาราชเทอะ พยาธอนจกเจบหวนนคหากจกหายไพแกมหาราชเจาแท //

ใบลานหนาท ๔๔

/ ชะแล ทนน พระยาคเอาแกนจนทแดงอนนนฝนใสหวแล พยาธอนนนคลวดหายไพแกพระยาแท หน

แล ทนน พระยาจงราเพงวา คคจกออกไพแอวดสณฐานประเทศเขตทนสะหนอยกอนเทอะ วาอน พระยาคไพ

แอวดค / หนงาชางอนจกเขบตวนนหากเอามากองไวในทนน พระยาจงกลาววา งาชางอนนหาผจกรกสาบได

ไวทนบมประโยชนะสกอนแล คเทาลางเปนของเราสงเดยวแล วาอน / แลวพระยาคหอคนทงหลายขนเอา

งาชางใสสะเพลา หอเตมทง ๗ เหลม นนแลวพระยาพาราณสคไหวเจาระสสงอาลาแลวคขนขสะเพลาดวยอน

รบคชกสายหมอชา*ขนใสสะ / แลวคไพวนนนแล สวนวาจกเขบตวนนมนคหากนในปาทไกลนกมนจงมารอด

ยามคา มนบหนงาชางมนดงอน มนจงขนสเหนอจอมดอยแลวผอเรยงดมนหนพระยาพาราณสอน / ไพดวยสะ

เพลาหนแล มนจงคระนงใจวารอยพระยาตนมาลกเอางาชางคชะแล วาอน มนจงมใจเคยดมากนกมนคลวด

ลอยนาสมททไพตามสะเพลาพระยาพาราณสหนแล เมอมนลอยนามหาสมททไพนน นา //

ใบลานหนาท ๔๕

/ มหาสมททคฟมเฟอกยาวเยอกตฟองนองขนมากนกแล หนแล ชาวสะเพลาหนจกเขบตวนนไลขบ

ตามดงอน เขาคยนกลวมากนก เขาคจงไหวพระยาพาราณส หนแล พระยาจงกลาววาเราทงหลายบลางจกแพ

/ มนชะแล เราทงหลายจกเขาไพจอดอยในเมองโบกขรวตตกอนเทอะ เขาปลงลงยงสายสะเพลาทง ๗ เหลม

นนแลวเขาไพจอดอยในเมองโบกขรวตต หนแล คนวาบใชกมมแล / เวรแหงเราทงหลาย สะเพลา ๗ เหลม

นนคหากจกพนจกเขบตวนนบอยาชะแล คพนจากไภยแท หนแล ในกาลนน ยงมจกขราว* คอวาปตวใหญตว

๑ คอยในทนนหนแล จกขราว* / ตวนนใหญนกมนเทยรยอมผานไย*ไว แลวมนคอยในนามหาสมทททนน คน

วา วตถอนใดมาครดครอถกตองมนคคบเอาหนแล สวนวาสะเพลา ๗ เหลมนนครอดไพดวยหวางคมแล มนคบ

ถก / ตองหนแล สวนวาจกเขบตวนนใหญนกมนคไลขบตามสะเพลานนดวยหวางคมจกขราว* ตวนนใหญคอวา

ปตวนนดงอนคถกตองคด คอ ยงมจกขราว* ตวนนมนคคบทากลางจกเขบตวนนคปดเกงไพหนแล มนคลวด //

ใบลานหนาท ๔๖

/ ตายคเหตโลภะแหงมนนนหนแล สวนอนวาซากจกเขบตวนนอนปลา แลเตากงทงหลายมากนบเสยง

แล ซากจกเขบอนปลาแลเตากงทงหลายกนบเสยงนน คนทงหลายเรยกวา พงพอน วาอน ตอเทาเถงกาลบดน

อนวาตน / แหงจกเขบทงมวลได ๙๐๙ ตคลวดแตเปนแมนาหนอยใหญได ๙๐๙ แมยงตอเทารอดกาลบดนแล

เมอพระพทธเจาแหงเราจกใกลนพพานวนนนคยงสงมหาอานนทะ / เถรเจาไววา ดกรา อานนทะเถร เมอค

พระตถาคตนพพานไพแลวนน ธมมคอน ๘ หมน ๔ พนขนธนคหากจกเปนคาสงสอนแกปณณสตตทงหลายใน

โลกนมหนชะแล ประการ / ๑ ธาตคพระตถาคตทงมวลอนกะทากอแปลงเปนเจตยะคด มหาโพธคด พทธรปค

ด อนแลวไมแลหนแลดนสะทาย (สะตาย) คด แลวดวยแกวแลเงนแลคาคด แตมดวยผานาแตมคดแล / แลว

ดวยชะหวน* แลชนดาคดทองคดแล พระเกสาธาตเจายงดอยสงกตตระคอวาทะโคงแลพระเกสาธาตจรมณใน

ดาวตงสาแลเจตยอนมพรหมโลกแลยงเกาะลงกาทวปคด ยงเมองมคครฏฐะแลเมองหง //

ใบลานหนาท ๔๗

/ สาวตตคด คหากเปนธาตคพระตถาคตอนตวอยในททงมวลฝงกลาวมานอนคนแลเทวดาอนทพรหม

แลสมณพราหมณทงหลายแลปคคละยงชายทงหลายฝงใดไดไหวปชายงธาตคพระตถาคตฝง / นดงอน คอวาได

หบประตอบายทง ๔ แลเกดมามากกวาแสนกปปชาตคบหอนวาจกรยงทกขสกชาตแล เหตผลอานสงสกาง

ขวางมากนกตราบตอเทานพพานสงเดยวแล ปคคละผใดไดสราง / ไดเขยนยงตานานพระมหาเกสาธาตเจายง

ทะโคงนสบสบไพพายหนาคด ปคคละผใดบไดเขยนดวยตนคดเทาใดจางหอทานผอนเขยนหอแลวปชาเอาดวย

วตถปจจยสบไพพายหนาคเสมอ / ดงตนไดสรางไดเขยนแลวดงเกลาแล แมนวาเขยนดวยตนคดไดฟงคดไดเทส

นาหอทานผอนฟงคดไดไหวนพครบอยาคด ไดสกการะปชาคดแลตามประทปนามนจนทหอมปชา / คดแลดวย

ขาวตอกดอกไมแลดวง ๒ ดวงคดดอกเงนดอกคาแลดวง ๒ ดวงคด คนทงหลายฝงนนคเสมอดงไดปชา

พระพทธเจาในกาลเมอกอนวนนนคมดงกลาวมานแทแล พระพทธเจาคสงสอนมหาอานนทะ //

ใบลานหนาท ๔๘

/ เถรเจาไววาสนนคมแล มหาธาตเจาเมอพายลน ทาวพระยาทงหลายคลวดมากอแปลงเจตยะหลง ๑

กวมไวพายบนเราเพอหอเปนทไหวสกการะปชาแกคนแลเทวดาทงหลาย / หนแล เมอพายลนพระยาอนทคกอ

เปนเจตยะมาดวยลาดบมาเถงดนระอดกอกวมนนเปน ๖ ชนแลมาเถงเมอทาวพระยาทงหลายกอกวมนเลาเปน

๗ ชน คมตอเทาเถงกาลบด / นแล ลวงกวางตนแทนตดลวงชอกอได ๘ รอย ๔ ศอก ลวงสงกอได ๘ รอย ๓๐

ศอก คมแล ปคคละผใดผหญงคด ผชายคด คนทงหลายฝงนนผใดไดไหวสกการะปชายงมหาธาต / เจายงทะ

โคงนดงอนคดคอวาหบประตอบายทง ๔ คบหอนวาจกไดไพตกทรายสกคาบแลคเสมอดงไดไหวสกการะปชา

ตนพระพทธเจาเมอยงธอรมานวนนนคมดงกลาวมา / นแทจงแล ปคคละผใดไดสรางธมมพระพทธเจาหอทาน

แลวปคคละผนนคเสมอดงผหอทานยงนพพานแลวแล ปคคละผใดไดเขยนคด ไดเทสนาคด ไดฟงคด ไดอานคด

ไหวนพครบอยาคด ไดปชาดวย //

ใบลานหนาท ๔๙

/ ขาวตอกดอกไมคด ดอกเงนคด ดอกคาคด ไดตามนามนปชาคดแลประทปแลดวง ๒ ดวงคดคมผละ

อานสงสมากนกแกคนแลเทวดาทงหลายคมดวยประการดงกลาวมานแล ขยาอนกลาวยงตานานมหาธาตเจา /

ทะโคงดวงอนประเสฏคสมเรจสระเดจแลวบวรมวลควรแกกาลธมมเทสนาเทานกอนแล สระเดจแลวยามทเจา

สนงายแกขาแลนายเหยทไหวดวยเต / ชะกศลบญอนขาไดสรางไดเขยนยงตานานทะโคงนขอมประหญา

ปญญาอนเฉลยวฉลาดเปนดงพระพทธบาทเจาหากเทสนาไวนเทอะ หลอนวาขาเกด / มาภาวะชาตอนใดขาขอ

หอมรปโสมอนงาม ขออยาหอมขขากขเขยน ขเฮอด แลขทดแลอนใดคแลว ขาขอเวนจากทางบดมอบายเปน

ตนขอเวนจากทงมวลแลขอหอม / ขาวของสมปตตทงมวลยทางเททานแดเทอะ จลสกขาดได ๑๒๓๘ ตว ปล

ดบไจ เดอน ๑ แรม ๔ คา พราวาไดวน ๔ แกขาแลตนตวแหงขาครบากกนามมะกอนชอไววา อตตมะแล //

ปทมมกมมารชาดก

ใบลานหนาท ๑

/ นโม ตสสตถ ปาสาหตว มหาราชาต พทธ สตถา เชตวนเน วหรนโต อารพภ กเถส สาธโว ดกรา สป

ปรสสะทงหลาย อนมาอยายกนแวดลอมตงหนานอมอยฟงธมมมา / ประกอบดวยคาอนยงโสมนสชนชมบาน

หวใจหวานตนตองชนแตหองหรทยอนมาพรอมกนในวหารใหญ จงหนาไฝดาฟง ยงปทมมกมมารชาดกอน

ประเสฏในกาเนดไขบท ในเมอพระสมเดจตน / วเสฏยาณเพทพจารณาการเมอยงธอรมาน พระโผดสงสาร

หลายหมในทอยเชตวนอนเปนอารามแหงนายอนาถบณฑกสสะมหาเสฏฐ หากสรางเปนดวยสทธาใจกวาง /

ทานแตงสรางเปนทานแกพระสพพญตญาณเปนเคลาแล สาวกเจาอยทรงธมมคมแล อารพภเถส พระค

ปรารภเซงภกขตน ๑ อนชอดวยสทธารกสายงพอแลแมหอเปนเหตแกธมมเทสนาพระ / คกลาวเปนคาถาวา

ปาสาหตว มหาราชา ดงนเปนเคลา พระพทธเจาตนปราบเหงาแกโลกาปลงกรณาแกปณณสตตไจๆ กลาวยง

ชาตไววา ปทมมชาดก พระกยกออกมาวาดงน พระคกลาวชเทสนาวา ในกาลเมอ //

ใบลานหนาท ๒

/ กอน ยงมเจาภกขตน ๑ บผอนดวยสทธามใจกรณาพอแม ใจกวางแปรเปนกตญ มใจมทรรอดแจง

ตรสแจงจอด กตเว ทานครกสาพาททกคาเชา รกสาพอแมเปนเจาชวน คนวามผาผนควรคาแพง / ใหญแตงไว

ถาทามา มทงโภชนาพรอม คเจาคแตงไหวถาชอน เจาคปฏบตไพชวนจะไจ บหอพอแมไดเคองใจ คมบาทมา

แปลงเปนพนไวเหลอกวางนนจงจกสนแลนา ตงแรกแตนนไพพาย / หนา เจาภกขดาตเตยนมหาเถรเจาตนนวา

บชอบปลองเลยวเลยบหลวงหลายเทาขงขวายมาเลยงคนคระหสถอยเทยงบขาดเพยรสกวน ทานคไพชวนบยง

ควรเราเอาเจาภกขตนนไพเลา / ไพไหวพระเจาตนปราบโลกาคชอบแกเราแล วาอน เมอนน คนวาเจาภกขทง

หลายกลาวอบายดงนแลวเขาครบแสวแขวนไพแควนไวพลนบอย รบเขาไพสพระมณ จาคามหลายสงเซง / เจา

ตนยงสตถาวา ขาแดพระพทธเจาตนวเสสภกขตนนกระทาผดบด ปฏบตอฏฐ อยไจๆ ดงผขาไดไพหนไหวสา

ตามบอกเหตเซงพระเจาตนวเสสองคคาบดนแลนา เมอนนพระสตถาตนประเสฏตนลา //

ใบลานหนาท ๓

/ เลส องคคาคไดยนคาเจาภกขมาเลากลาววาเจาภกขตนนบด พระมณคตรสแจงจอดคระนงรอด

ประญาความไพคถามวาดงน ภกขเว ดรา ภกขทงหลายอนเอานยายมากบอกวาเจาตนนสอกกอกบด เลยงอฏฐ

ฝงเทยงบอกหอเสยง / สายทกวน ทานหากไดปฏบตตามแทอนชะรอ อามภนเต ขาแกเจาคตนเปนครแกโลก

พนจากโทสสงสารเจาภกขตนนนคยอมอคาถาตงเคลาไหวพระเจาทรสานวา ขาแด / พระทสสะพนตนวเสส

คาเหตอนนหากมแทบคลาดดวยดงภกขตนน หากมากลาวแกพระเจาตงแตเคลาคามาดงพระสตถาไดแจงเทยง

ตามดงไดรเสยงชประการนแล เมอนน พระพทธเจา / ตนปราบเหงาโลกโลกาทานมประญาจบเพทรดวยเหต

ตรองตรสวาบดนนา ทานเลยงคนคระหสถฝงใดฝงอนอนมาลนมาเคยอนชะรอ รวาเปนปตตามาดาพอแมทาน

จงกลาวแกปนมา ตถา ในกาลนน //

ใบลานหนาท ๔

/ เลา เจาภกขตนนนจงคเขาทรสานยอมอวานใสเกลาวา ขาแก พระพทธเจาตนปราบเหงาโลกา ขา

ปฏบตมาหลายเผาเชอคาเกลาไหวสามา ขาปฏบตมาบพราก เขานนหากมคณหากเปนบญเหลอแหลหาก /

เปนพอแมแหงขาควรอยา ขาจกบอกตามคาหอแจงกลาวหอรแหงคามแลนา โปราณก เมอนน พระพทธเจา

กลาวหามตามคา หลางมมาวา ภกขเว ดกรา ภกขทงหลาย นยายอนนนาองอาจ อยาไดประมาทแท / ราสา

อยาไดจาคาขรงขราบ อยาจาคาลายราดราว หากเปนปาเวณมาแตกอน ควรปฏบตบผอนมเพยร บเปนบาปแก

มหาเถรสกอยาดอยานบ ตอบปจฉาวาภกขตนนนาบชอบบ / ประกอบดวยวไนย เมอกาละพนไพเมนมากบนบ

ไดหากเมนนานบณฑกอาจารยผประเสฏเทยรยอมมใจกวางเกฏกรณารกสายงพอแมบาเรญแทดหล ชวตแมนบ

ไวขวกออกไดตายตางในกลวงดง / หลวงแหลงไหลแกปาไมเฟอยหนาเทวดายอคณมาก อนทาเจาฟาหากลงมา

วนนนแลนา วาอน แลวตนแกวสพพญตนเปนครแกโลกกลาวแกโทสมหาเถร คนวา เจาเทสนาเมยนแลวลวด

หบกระอบแกวบ //

ใบลานหนาท ๕

/ เจยรจา เพอจกหอเปนครภาสาอนองอาจ ยามนนเจาภกขตนสลาดโวหารจงนมสการขราบไหวพระ

บาทไธธรสานวา ขาแด พระทสพลอญาณปนเกลา ตนเปนเจาแกโลกา อนวา ตานานอนนนา แต / กอนบร

หอนยนมา ผขาขอราธนาพระเจาจงนามายงเคลาอตตธมมมาไขบอกแจงหอรแหงเคลาคามาแดเทอะ วาอน

เมอนน ตนแกวสพพญตนเปนครเลสแลวนงแทนแกวเทสนาธมมกลาว / ตามคาอนตนไดสรางในชวกวางแต

พายหลง เมอยงเทยวสงสารบขาดในมนสยชาตเมองคนเจาคไดยนคาภกขตนสลาดนบพระบาททรสาน

นมสการขราบไหวราธนาจะไจ ขอธมม / ยามนน พระองคคาจกกลาวหอรขราวพายหลง ตามอนมหอแจง

แหงชาตอนบวรสททแกมหาสารบตรเปนเคลาตราบตอเทาปณณสตตอนใครตรสแจงสวาง พระบาทไธ จงเทส

นาวา อตเต ภกขเว / ดกรา ภกขทงหลายนยายอนนนา สวกสวาทหอแจงชาตพายหลงจงฟงเนอเจา ภกขตน

สลาด ครอนเปนนกปราชญจกเทสนาไขรกรยาบอกเหตเซงเจาตนวเสสองคราญอนนมสการขราบไหวราธนา

พระบาทไธเทสนา //

ใบลานหนาท ๖

/ ในกาลนนนา เมอกอนลวงขามพนผอนเมนนาน ยามนน ยงมพระภบาลตน ๑ องอาจอาจเปนชน

เชอชาตขระสตรา ชอวาอนงคราชา เชอนกปราชญมบรยาทสลไสมเสนาไพแวดลอมออมเปนป / รวารโยธา

หลามหลายหมนคนคนเคลาไหลมาถวายปณณการของฝากทกดาวหากนนเนองรพลเรองบนอย เตชะพระยอด

สรอยรอชา ในเมองอนงคราชาธราช มนามชาตชอวาสเมกขรา มสรโสภายงแยม / ปางดงเทพทพพแตมหาก

แปลงมา อนวา สรระรปเจานางหนมเหนาหากสมเสลยว หางตาเขยวองอาจ ควคอมวาดพมพทอง สองตาไหล

ควแควงามอแหลมปนชม ลาคอกมใสสรอยแกวเลยบ / รอยสงวาล ตนนางงามเสมอหลอเบา นมสองเตาอรถา

อปญจรามแอวกลมเรยงราบตามสกราบวาอฏฐหมวดเกสปกปนเกลาราตนเจาใสปดทสมนางดบผอนเนอเกลยง

ออนปนรก ตนผมชกแลบ / ลวน ควออนอวนเขยวใส ชายใดหนใครได นางนาดไธสเมกขลาเรรนหาจะไจ รอง

ราไห ปขวน*มใจผนชผ ใครชมรปไธหนอนาง เมองสรบญเรองเหยหนอเหนาไดเปนเจาแกเทว สมนางดแปลง

ปลอดงามยง //

ใบลานหนาท ๗

/ ยอดเหลอคน เหมอนนางบนแหลงหลา อยาดแตฟาลงมา โสมนางนนนาเลสลารอดชกางา กายางาม

พอตา ผวผองควคอมกองสอบงามพอตาช ผใฝเปนชชมชาย สมนางงามหมายตาโลก งามชอยโชตเรองไร / รส

มใสบวรยาด เหมอนนางฟาหยาดลงมานนแลนา ตถา ในกาลเมอนนนา หนอพระพทธาตนบญมากคจตฟาดส

ตาลงมาเอาปฏสนธในทองแมบญเจาแกเนองนองเจา / สระเดจลงมาจากหองประเทสทองตาวตงสามาตงอยใน

ทองนางสรพมพาผประเสฏงามลาเลศพอตา ผชอวาสเมกขลาแลนา สวนวาขระกลทาวพระยาในอณาชดาวทก

เทสทาว / ยอด มาชขงชมพเขารขาวสนระซาวรบยนดปณณาการมแสนสา เมองใหญนอยพราทรสานคดวยเต

ชะบญสมพารยศซะราบตนปราบแพแกแดนดนดวยเตชะสลบญมากเจาไดปราบแพ / หมโลกา เมอหนอพทธา

ยงอยในทองแมบญเจาแปรทวอาณาแลนา ตถา ในกาลนนเลาทาวหนมเหนามหากระสตตเกดมาตรสอนงคราช

ลมฟาอาจเององค หากเปนนองพระจอมวงศ เปนพงศาบ //

ใบลานหนาท ๘

/ คลาด เกดในขรงปราสาทชนเชอชาตกระสตรา ชอวาพระยาคตตราช ปรากฏอาจรอชา ในรฏฐะเทส

ทองประเทสหองกตตรนคอร หลายเมองซอนขรงเขตมดาวประเทสแควนไกล เขาบหนไดยนเสยง / ขราวโสม

นางทาวทวอาณา วานางสเมกขลางามยงใตฟาขงใคร ปานหาไหนจกแทกเทยมนางบได รปหนอไธแมนงคราญ

เปนดงนางในวมานฟา ฟารปหนอหลาไผบเทยมทน ทาวนนบหน / เทาไดยนขราวอกรอนผะผาวเปนควน ยน

ใครหนอยแทไจๆ ตณหาไหมทงทรวง คดเถงทพดวงดอกไม คดใครไดราเรรนแลนา โสราชา อนวา พระยากต

ตราชตนนน ทาวอยหนคระนงใจ / เถงจตใจเทงคดจอด ราเพงรอดยงนางทาวยอดเทว คดใครหนนางสรหนอ

ไธ คดใครไดรบเรรน พนจงเรยกหาเสนาคนผสลาดหอไพปาวอามาตยและโยธาจตรงคเสนาแสนสา หอมา

พรอมพรา / วนเดยวหอรบขบเขยวเจยรจา คาพรากหองนคอรเสนานองระรน ทกดาวอนนานา เขาไหลมาเทา

อย ไหลลเขามา...หาฝงโยธาหมนน ใจกากนปานผ ใจบดสกผ ขมาพกลาดากาแลนไพมาเหยาะแหยง ข //

ใบลานหนาท ๙

/ มาแลนไพมาโยธาหนา ลางพรองถอแพงเหลานนคม เคลาแลนชอมหลงเสยงมาดงหอแหนเสยงชาง

แสนสะเคยนเสยงหมเกวยนดงซะซาวมาชดาวบดบนคนหลายพนหลายหมนสนระตนเตมเมองเสนาเรอง ลาง

พรองต / พาทยคองแลกลองวงเครองนนตรตางๆ โยธาลางพรองขมาแกวกอกหวเขยวแลนสลบเสลยวบนอย

ลางพรองถอวอมวอยหมวกหวแดงเขาเฝอแฝงกนมาบนอย โยธาลางพรองขมาใสดาวคาฟยแดงดาใสสรอย /

จามรยอย หรอกคนคาคนเงนขาวบงกานบอาจอานคณนา โยธาลางพรองขชางพวงคาคนหาญทงหลายหมมา

สะสสะสนมาระรนมาระลาด มาสภวนาทภมนทร ปานแผนดนจกเกลอนปาน / ดงดอยถาเถอนจกพงมาคะชง

มาคะชาดมาบขาดตดกนมาทงวน บยง หมเสกคลงเปนฟองรพลนองสระอาดคองกลองพาทยเภรหมนนตรกอง

อากาศปานดงเสยงฟารองลวนลมฝน ทาวคหอเสนาตน / ผรทขนขมาแลนนาพน เขาคชวนกนไพบออนไพบ

ผอนเปนสายเตมเดอนปลายจงรอดตงทพจอดตนเวยงทงไชยเรยงสระอาดคองกลองพาทยเภรหอรดแปลงใหม

กลองไชยใหญรายคา กลองวงกาต //

ใบลานหนาท ๑๐

/ ตอย ปลแตนอยเปากบตาม เพยะพณงามเสยงสวาง ฝงชมชางซะนาง ลางพรองคดดซงแลเปาป ยง

ซอควเปนสาย พรองคจานยายดวยชาต สองหนาทาวธราชปนฟง เสยงเนองนนมกอง ดงทวหองการณ / ส

เสนาดตกลองหลวง ทะทวนอยเหลนมวนตามสข หมรพลเสกปางใหญแหงพระบาทไธองการทาวคหอเอา

ขราวสารไพปาวรองเอนกลาวแกพระยาตนปราบพาลาเมอฝ มงเจาตนยศยงอ / นงคราชา ผวาจกสวานเลา

ตามสภาพบานเมองราบสวสดจงหอเอาสาวสรมาฝากผ หากจกสรบกวนเกลากบหมรพล เราตงตอขออยาอย

ชาเมนนาน ผวาจกขามตงอย เรา / คจกเขาลประจนเอาชะแล อถราช สวนวา พระยาอนงคราช ตงปราสาทห

ฟงยงขาเสกกลาวทาวคบหาวใจหวาน พระองการใจกอน เรากลวไพรฟาผอนสบหาย เววนตายมวลมาก

เราคควรอยตามส / ภาพคองธมมแล วาอนแลว เมอรพลแกวหมเสนาจตรงคพลนกาย ๔ หม พรอมสะพรเนอง

นน มาไหวสาพระยาอนงคราชนบนอมบาททรสานวา ขาแดพระภบาลอยเกลา บดนขาเสกเขามาเมอง //

ใบลานหนาท ๑๑

/ ผขายนเครองใจมากพระเจาฟาอยาคดยากดวยรพรอง* พระอยาหมองใจหมองอยไวหอตขาอา

มาตยไธหากจกอาสาบอาจจกคณนานบไดถวายชวตใหแกพระจอมเมองเสนาเนองนอมไหวพระ / พระเจอง

เจาภทรสานอนงคราชาตนองอาจวา ขาแดพระบาทเจาราชาตนเปนกระสตราปลระเกลา*ตนนงเกลาบนหว

อนวาโยธาหมนนา เจาขาขอพระเจาฟาอยาขนใจ โยธาเราม / หลายหมนขอพระเจาฟาชนชมบาน อยาผานใจ

โสกไหม ไวตขาบาทไธหมเสนารพลเราหนาบนอยขอพระยอดสรอยจงดาฟง ยงกาลงหมตขา จกยายทพกลา

ยทธกากบ / ดวยเสนาผใจดา ทาวกลาอนพรองขาพเจาฟา เพอนางหนอหลาสเมกขลา ขอพระราชาอยาค

ดยาก อยาไดพรากจากคาทรวง อยากลวเมองหลวงใหญหยง อยากลวเราแตกฟงสบหาย / เทอะ ตวจะ ขา

แดสมเดจธมมกราชาธราช ขออญเชญพระเจาฟาอยสาราญในทามกลางประสาทแทนแกวลาดหรอคาแดเทอะ

เทาผอตขาเสนาพระเจาฟาอาจอาสาขบกนมาช //

ใบลานหนาท ๑๒

/ ผ เสกอนนนแควนสใจหาญจกหรางคชสานตงตอบราย* ชางตอชชน พพลเรามหลายมาก ไวตขา

พระบาทเจาจกปราบธอรณชะแล อถราชา สวนวา พระยาอนงคราช ตนองอาจราชา ไดยนเสนา / ตนอวดอาง

วาจกชนชางตอชางยอพลมลางกวนเกลา รพลเราตงตอตนหนอทาวทานกรณาพระราชาจกหามเพอบหอขาม

ลวงคาจา จงกลาวคาถารวา อห สทานทงหลายมวลหม อยาวาจกสกวน / เกลา สจงตามคาเราไขรขราวเราจก

เอนกลาว...ยน สอยาขนเหลอคทาว สอยาหาว วาจกยายยอพล สอยาวาจกชนตอชาง อยาวาจกมลางกวน

เกลา กลวเปนบาปแกตนเรา / พายหนา เราคกลวเปนบาปกลาแล กมมเวร สจงเสถยรอยถาเอยยววาหมไพร

ฟาคจกสบหาย กองกนตายมวยมอด บาปอนนนคจกมาครอบตนเรา สจงคอยดเขากอนเทอะ ห ดวยมแทแล

เรา / หามสทานทงหลายจงดาฟงดวย เตชะทานเรามมาก เตชะสลหากสดใสเรานบใชคนใจบาป เราคอยตาม

สภาพคองธมม เราหากจานาสอนสงหอพนฝงสงสาร พนจากมาร ๕ สง กะทาบญยงนานา //

ใบลานหนาท ๑๓

/ เราคบมโกรธาเคองขราบ เราคบกะทารายราชเบยนไผ เราคบกะทาสลไหมใสโทษหอทานลวดสบ

หายดวยอบายบดเบยน เราคมสจจะมนเทยงกบตนสจงฟงคาเราผเปนทาว สอยา / หาววาจกกวนเกลา สจงฟง

คาเรากอรถาเพอนเอย เอว ราชา สวนวาพระยาตนองอาจ ชอวา อนงคราชภบาลตนใจหวานบนอยกลาวถ

ถอยหลวงหลาย ทาวคปราย* คางามองอาจทาวคหามอา / มาตยแหงตนวาดงนแลว สวนอามาตยแกวแกนคน

หาญเขาคบฟงพระภบาลสกอยาด เขาคนบนอมลาลงวาจกประจญอยแทไจๆ วา เราอยาไหวเมนมาน เราอยา

ฟงพระภ / บาลกลาวหาม อยาหอขาเสกหยามดแควน ชาวเรายงแสนโกฏ บไลโหดโยธา หอขบกนมาชดาว

นนซะซาวทวธอรณ กลองไชยตทะทวน เสยงระลวนเนองนน เสยงพลนกนบขาด / แลนสะสนสะสาด หรอก

ดาบฟาจนกนอะมอกคนหาบคางไสลอตางนาไพอะมอกในบอกใหญใสนกได ๘ พนอะมอกขนอายหมนคนคน

เคลาหลวงหลายมาเปนสานแคนคลงทกท หลงไหลมาเปน ม //

ใบลานหนาท ๑๔

/หาโยธา อนมากยกยายยาด ทรา* ไพคนหลามไหลเปนหมไพสะสสะสนไพเยยะระรนระลาด เปนดง

ฟาจกอยาดลงมาปานดงมหาเมฆหนาหนด ทองฟามดบดฝน ปานตนอนทาตนองอาจ ปานดงเขา / สเนนราช

คนธอร นดงดอยดงระดอนจกเกลอน ปานดงดอยถาเถอนจกพง ปานดงแผนดนดงจกลน เสยงสนเนองนน

เสนา คนหมเจาเขาพรอมกนเปนใจเดยว พากนพราพรอม / เปน ๔ หม ยอมจตรงคโยธาวงแวดขางชาง คนวา

ชางจกชนคนควา คนจกแลนมาควา มาจกหอแหนแลนไพมา อาชาไนยไวแวนขมาแกวแกวนขบไพรถควา รถ

จกไกว / กง ดงซะซาว สนระทวดาวออทอ ฝงนายตหรอกดาบ ลางพรองถอหนาไมพาดปนอยา ลางพรองถอ

ผาลากบดาบ ลางพรองกราบสนาทใสสงครามเขาไหลหลามออกจากนคอรพรากเวยงไพปะตหลวงไขไวกวาง /

ลวดหางทพชางอยชชนทานแลนา ยสนเต สวนวาเสนาแลอามาตยแหงพระยาอนงคราชทาวตนองอาจภบาล

หาญควาแควนหาญเหลอขระขาดหาญอางอาสาเขานนนาดองอาจเทาบมผเจาอาจนาพนเขาค //

ใบลานหนาท ๑๕

/ ขบกนชนตอหนา ถบชางกลาใสไพในกลางเสก ปางใหญหมรพลไพรกวนเกลารพลเขาขรอกขายทก

เบองฝายเวยนวง หมกองหลงแวดลอม ตกแตงพรอมกน แทงฝงเสนาแหงอนงคราช ทาวตนองอาจชอ /

ภมนทรเขายนหาญหาดหาวหาญดงกลาวแทดหล เทาบมผเปนเจาขบไพรเขาฟนหลง โอย ทกข แทแล หนอ

เขานนนาฟงพายพกหนาหวายหนคนคนเปนผนพายคานเสกใหญไลตามมาขาเสกดาเอาได / เลยไลไตมาหลง

ไลเตมทนจะไจ เขาคลวดพายคาน ทานหนคนคนเปนผนเลยไลเขาคหกเตนไตมาเมองเมอนนแลนา อถราชา

เมอนน สวนวา พระยาอนงคราช ทาวตนอาจทรงพล / รวาเสนาตนพายคานเสกใหญอางทงหลงทาวหนบดค

ลวดฟงทาวคหลงเขาไพสโรงใน เขาไพสจอมใจนองนาท ผสลาดชอสเมกขรา อคคชายายอดแยมเปนทแอม

หอรทยวาแมจง / มใจตอง ตนแมจงอยในหอหองชนสวสด แมจงจาเรญสรใสสอง แมจงรกสาลกในทองแด

ตามธมมเนแมเนอ บดน วบากกมมมาไควแลว พจกไดสงนองแกวไวลาดรามชมสรอดมเอยย //

ใบลานหนาท ๑๖

/ นองนอยแมจงอยเสวยราชสวสดกบดวยญาตกานางเนอ บดน วบากกมมมาตอง พจกไดพรากนองพ

ไพไกลพบหวงจกไดคนมาครอบพบหวงจกไดหอบนองนาทเชยชมสรอดมเอยย เจาพวนนพ / จกไดละนองอย

พอยตนวนน พจกไดละมนเทยน ปราสาทแกวงามเลศแลวยงเวยงยนต วนนพจกไดละชางมงคลแลปราสาทพ

จกไดละอามาตยหมโยธา นางจงอยในรฏฐาเมองมงคอยอยเทอะ / นางแกวยงอดม วนนพจกไดละนางนาท

สนมแฝงใฝกบนางหนอไธแมเทว พบหวงจกไดรวมรสสรเสยแลวแลเจา วนนพจกสงเทวนองเหนาพรากไคล

คลาคอยอยเทอะ / เนอ สเมกขราเหย หนอหลาวนนพจกไดอวายหนาพรากไพพอยคอยอยเทอะเนอแมกลอย

ใจหนมนอย พจกไดไพเปนเพอนอคอยทะมอยดง พจกไพเปนเพอนสงสงในปากวาง พจกไดไพอยเสพสรางปาร

/ ม พจดไพบวชเปนระสอยในครนอยใหญแทบปาไมหมพานต พจกไพเปนเพอนกวางฟานหลายสา พจกไพอย

ปาไมพราตนเดยว พจกไดไพจระเดนขงเขยวหาหวมนแลลกไมเพอเอามาไวฉนตาง /

ใบลานหนาท ๑๗

/ ขาวตมใบเหมาใสไวเหนอตอง คหากเปนคองระสมาแตเกาทกคาเชาไวเปยวไฟเขาเจากะทาไพแต

กอนแทบผอนเสยกา พจกไพสดงหนายานกวาง พจดไพเปนเพอนแรดชางอย / สงเสพสรางกะทาเพยรแลนา

แมนจงหออยเสถยรในรฏฐาเมองมง จงหออายเจายงยนยาว จงหอแมมเนอขาวเหมอนตาง จงหอมอายเจา

สวางทฆา อยารบชราถอยเถา ขออยารบทาวเขาสมรณา วนนพมาเปนทกขเวทนาลาบากเปนแตกมมวบากจา

จนหอรา ๒ คนไดเจยรจากหองจกหอราพนองไดพรากเสยกน หวอกพเปนควนคเพอเจา เปนทกขรอนเลา /

ยงกวาไฟรน พนบหวงจกเปนคนยนยาวไดเพราะวาจดไดพลดแกวแกนไธหนอนงคราญคอยอยเทอะเนอ สบว

บานเอยย ยอดสรอยนางจงคอยอยสรางเมองราเทอะเนด สเมกขราเหยกาพรา / คอยอยเทอะเนอ สรอยฟาแม

สมเสวยชวตพอยเดยวหายากรา บควรหอเพนขาขาดตนตายแลนา จงคอยอยกบดวยหมญาตกานองแกวนาง

จงอยแลวดวยสวสดแมเนอ ตสตวา บรมธดาเทสทาว //

ใบลานหนาท ๑๘

/ รอทวดาวนานา ชอวา สเมกขรายงแยม อนอยแอมแฝม ตนนางไดยนผวตนมากลาว อกนางรอนผะ

ผาวหนกหนา นางคมนาตาตกบนอย เปฌนทกขดวยทาววาทชะแล กลางโรงแทบในขรงปราสาท นางแกวนาท

สเมกข / รา คมนาตาไหลซงเปนทกขดวยทาวมาสงขอหอเปนทกขดวยผวสรจกพรากขางยนเปนทกขอนจกได

เปนแมราง จกพรากขางราไพ นางนงไวยตนนอง คมโสกทกขตองโสกา นางคเวทนารองไห / มอซายแมเชด

นาตา ปนกรณาใชนอย นางครองไหซอยๆ หากปนผานเชนแลนา นางนงคราญคบอาจจกอดอยได รอนวไหม

ปานไฟเปนทกขใจนางปานดงจกขาดนางคนบนอมบาท / ทรสานยอมอวานใสเกลา นางคยอเอาตนพระเจาฟา

ใสเหนอหว นางมาเปนทกขมวเมาโสกไหม เยยะรองไหคเยยะเจยรจา วาขาแดพระสมมตเทพดาเหยเปนเจา

ตนเปนเหงาแก / โลกา ทานจกดาอวายหนาพอยมาสงขาแลวจกหนไพพระจอมใจเหยยอดสรอยสงบเอา

ขานอยมอนไพตามดงรอ พระองคงามพอยจกมาละขาไวหอเปนกาพราอยคนเดยวนชา พระสมเสวยเหย //

ใบลานหนาท ๑๙

/ เลศหลานางสรอยฟาจงนอมหนากลาวคาถาวา อชชรา ขาแดพระราชาธราชตนองอาจทรงนาม ขา

ขอไพทวยตามพระเจาพระปนเกลาราชา ขอหอไดอยทฆาเทยงเทาตงแตอาย ขาพเจาพอก / ได ๑๕ ปล ขาค

ไดมาเปนเทวแฝงพระบาทเจาจอมลาดบญขาง บดนเจาจกเทยวทางไพเลา ขาจกไพตามพระเจาฟาทกแดนดน

คนวา ขาบหนพระนรนทรตนลาเลศขานอยแม / แหแหน* ตายวอดวาวายแควนปราเสฏแควนลาเลศกวาเปน

คนอนไดพรากผวตนแล เด พระขาขอพระเจาฟาอยาละขานอยสเมกขราขอพระจงกรณาปรายแผขอจง / เอา

ขานอยแมสเมกขราอนเปนเมยเทยมตากาพราแหงพระเจาฟาพไพตามแดเทอะ ขาแดพระราชเจาตนปราบ

เหงาธอรณ อนวาหวยใดบมนาแหงขาดเขนซายคนทงหลายคนวา หวย / อนนนขาดเสย สรเมองใดบมขนสฏฐ

เสวยราชเพอนควาเมองอนนนคลาดจากสมปตตหลายสงเพอนควาเมองอนนนหลงจากราชา ยงใดบมผวนนนา

พระขาคนทงหลาย //

ใบลานหนาท ๒๐

/ ควายงผนนใบชวชาผวชงอนนนแล มสนใดคนทงหลายคยงเลาไว คหากมาไดแกขานอยแมคนเดยว

ขาขอพระสมเสรยวยอดสรอย อยาละขานอยอยเรอนราม ขอจงเอาขาไพตามเทอะเจา ต สตวา สวน / พระ

ยาอนงคราชทาวไดยนคานางนองนาทเทว จาคาดออนออย เซงพระยอดสรอยขอไพ ทาวคมใจรกยง รกขอนขง

เสมอตา เจจาคปลงกรณาอนญาต / หอนางนองนาทไพชอม เทยวทางรอม เอากนกาวไพสปาดงหนา เจาคม

วาจาสอนสง หอสมฤดดงคานางวา แมจงรส*ยงเปลยนจนแลเครองงา แมจงรส*ทงผนแผนผาเครองฝง / ดทง

บดทเปลยนจนตางแกวทงสะเองคาดแควสองนม นางจงรส*ยงเครองประดบตนแสนสง เสอผายงชองค นางคม

ใจรกพระจอมเธยรผวแกวยนรกบแลวเสมอใจสรนางไวยศยงนางทาวมงแสน / สรสมบตมแลไวเปลา นางคนง

เครองอนลายเกาดาไพเอาเกสตนเปนดงแมคาเดนตางหนาเทยวไกลเจาคหนไพกบดวยเหต เยยะแตงหนาเพส

ชาวเมองเพอบหอขราวสานเรองสกอยาด เจาคพา /

ใบลานหนาท ๒๑

/ กนคลอยคลาดจากเวยงไพเทามแต ๒ สรนงไวย เพอนพองเทามแตสองเจาพนองกระสตรา คเอากน

ลลาจากหอง ตงหนาเขาไพสประเทสทองหมพานตเมอนนแลนา เตส เมอนนสองกระสตรา /พนองเจยรจาก

หองรฏฐาพรากไคลคลาปราสาท ไพอยอาวาสกลางไพร สองกระสตราคอยไพคคอยถากมหนาสหนทางพนตน

บางยนเจบเมอยเหตเจาเทสเหนอยบเคยเทยวไพตามดง / เขยวเปนหนแหรเปนทกขแทพรายนผานทาวเคย

มยวยานหามสนแสว ทาวเคยเทยวยางแอวโรงทอง เคยมเกบคารองรบบาททาว เคยอยเหนอแทนแกวลวาด /

อาสนาแล ทาวบเคยแปรผวนแอวลา ทาวคบเคยแอวกวาหากนปนอนด ๒ หนอทาวเปลยน*ขนเหวหราดหวย

ผาชน ลางททาวคซะเลซะลาพลาด ทาวฟะเฟองฟาวซะเลลง ลางททาว / คผนเกาะกอบงแลปาหญา ลางท

ปานดงจกขนฟาทดอยสง ลางททาวคจง ลางททาวคจองเดนดงชองเครอหวายทกขเหลอหลายเปนเลอดผาย

หนามยาดเนอหนงขาดเปนรอย ทกขกลอย /

ใบลานหนาท ๒๒

/ ใจ หนอหลา หนามยาดฝาบาทายาหนผาตนแตก ทกรอนแรกหวใจ ทกขทรวงในเทาฟา ปนอนด ๒

หนอหลาเปนกาพราพรากเมองมาแทแลหนอ โอยหนอ ปนกรณาบใชนอย ปนอนดพระ / ยอดสรอยสดใจ เอา

กนเทยวทางไกลเมนมากไพแทหากเยนวอยเลาแล เตมคา ๒ กระสตรา พนองเจยรจาหองพาลาเทยวมคาเทส

ทองไพสหองดงไพรเสยงคราวไกลยาว / ยานยนเปนทกข ดวย ๒ หนอทาวจกไดเจยรจากดาวสงดยนเปนทกข

ดวยมหากระสตราสองเจาทกขรอนเลาตรอมใจซาวบากมารอมแถมใหม เจาคไพรอดแมนาอน ๑ ใหญไหล

ขวาง / ไขวหนทาง ในทกลางดงหลวงปากวางในทาทางทดงไพรทกขเหลอใจหลายซาเปนทกขดวย ๒ กาพรา

ไดอวายหนาพรากเมองไพแลนา ตตถะ คนตวา คนวาพระราชาไพรอดแลวคหอนางนอง / แกวนงเซาแรง

ทาวคไพแสวงหายงไมรบซวะไซวบมทางทาวคไพหารากไมซางเหลมใหญทาวคไพฟนไดนามาแตงเปนแพตรา

พวงหมนในทนนเทาตนเดยวคนไพสมเสลยวแตงแลว //

ใบลานหนาท ๒๓

/ ทาวคเรยกหานางหนอกวเทวอนเปนภรยาดขนขรวมเนอทเรยงองคแพอนนนบอาจจกทรงยง ๒

พระองคยอดทาวยบยาบยาวเทาดาจม ทาวอดมคฟงอวายหนาหลงแปลงแพไพเอาไมมา / แถมเลาแอมเหลม

เกาแปลงด เทาคเรยกเอานางเทวขนขรวมทเกาสนเดยว ทาวคลวดสบเสลยวเอากนกวาพรากทนนคาไพสอง

เจาคชวนกนไพยะยองทาวคบรทชองทาง / ด ไพเถงกลางนทอดมาก รอยวบากทาว ๒ ตน บาปมาจนถกตอง

เจาพระพนองทานทง ๒ จกปองดงรอคบไดคลวดตกใตนาแมวงใส ๒ เจาคซาลวดไหลไพวนนนแล เตสทส สวน

วา / บาปกมมมาสยองตอบ ๒ เจาคมาพลดพรากจากเสยกนไพพายหลงมาแปลงตางคนคตางตกตางแหงตก

ทองแทงคงคาวบากหนามาเหนงหนบหอฟองนาถบไกลกน จกกะทาดงรอคบได ตางคนคตาง / รองไหเวทนา

เลาแลนา สาปโข สวนวาสเมกขรานางนาทกบทงทาวอนงคราชราชา ชคนชกตตนาปรายแผ ชคนชรองเรยกหา

กน ชคนชผนกลงเกลอก ชคนชรองเรยกหากน ชคนคชผนผายผอ ชคน //

ใบลานหนาท ๒๔

/ ชหวายหนาลอหากน ยามนน สมพารอนงคราชาตนวเสส มดวยเหตโพธสมพาร อนอยในสนดาน

ทองแม คบพอตกทรายแกกลางฟอง ลมพดไปตามคองวะวาด สวน ๒ ทาวราชเทว คไพดวยดดวยงาย คไพ

รอด / ฝายเบองหนาคบพอเปนทกข นางแมฟาตนบญแลนา ราชบตโต คเหตบญราชบตรผายโผดคไดพนโศก

สวสดแลนา อโต ปถาย ตงแรกแตนนไพพายหนา สวนแม / หนอฟาชอสเมกขรา สรโสภานาทนอง ไดพนจาก

หองความตายคบสบหายพนกอนนางคบผอนเลงหายงทาวราชาอนงคราชตนองอาจชอภธอร อนตกอยกลางวง

วอนกลง / เกลอก นาพดเพกไพมา ในกลางคงคารวล ตกทองทกลางฟอง นางจกรพรองสนใดคบได เทาหน

ทาวไหอยจมฟ จมฟ นางอนดครองไห แสนโสกไหมเรรน ตอกตนรอนราบ นาตาอยาดเปน / สาย นางคเสยบ

ตายสายสน ปานดงปนพษปนปกตกนนแลนา อโห วตเม สเมกขรานางนองทกขถกตองยงตระหนด อนดทาว

กระสตตบแลว ทาวผผานแผวทรงธมม วา อโห โอยหนอ กมมอนใดมาทนถก //

ใบลานหนาท ๒๕

/ ตอง หอทาวไดพรากหองเรรน บาปอนใดมาจนหอทาวไดจมแมนา บดน ซาหอไดพรากจากเสยกน

จกมอนใดแลจกมาผนออกได จกมอนใดแล จกมาเปนทเพงแกทาวไธ หอพนออกได / เปนคนเลานชา เทาทแต

ขาสเมกขราผายผอควรคนางคด ตออทฏฐานเสยงดวยบญสมพารคแม นบนอมแปรขอถวายเซงเทวดาทงหลาย

แหลงหลาถวายสจจะตอหนาบเขงขาม / นางคกลาวคางามองอาจ นบนอมเกลาสวาทเปนคาถาวา สนนต โภน

เต เทวตาโย ขาแดเทวดาทงหลายมวลหมอนอยดาวเขตอาณา ขานอยชอสเมกขรา ไดมาเปน / อครชายา

เทยมแทงทาวเจยรจากดาวเมองมา ขาคเปนภรยาแฝงพระบาทแหงทาวอนงคราชบญเรอง เมอขาไดมาบาเรญ

อปฏฐากทกคาเชา หากบอรบต ปฏถวนถ เอาเปนเจาท / เทยมใจมสจจะขาบไหวมแมนบรายแทแกนมจงดง

อน สจเจ อนวา สจจะ ฝงนหากมเทยงดวยขานอยเสยงทรสานแลวดวยสมพารแหงขา อนวา มหาคงคาจงคะ

ดางซาบดเดยวเสมอดงแผนธอรณ //

ใบลานหนาท ๒๖

/ เทยวทองได ขาจกไพซวะไซวรบเรวพลน ขาจกไพเอาพระจอมขวญ จงออกพนพายนอกคงคา ขอ

หมเทวดาเลงหนแดพอ โผดขานอยแมชอสเมกขรา ขอพระอนทาผายแปร หอผวขาไดพนจากนาแดบดเดยว /

แดเทอะ ตสสม ขเณ ในขณะบดนนบเมนนานดวยเตชะทานผายโผดนาคลวดลอนแกสจจะนางในกลางดงปา

กวางนาคคะดางบดเดยวมใจเสลยวเพยรเชยวดวยเตชะเสยงดวยสมพารนางคมใจบานชม /ชน โสมนส ตน

ยนดเปนดงมเจตนาตอบ นาคประกอบดวยมททะยงสเมกขราผายแปรกวาง นาคะดางลวดบไหลเพอเตชะสล

ใสบเศราคพรอมกบดวยนางทาวแม / อทฏฐานคมวนนนแลนา สา ทวส สวนวา นางสเมกขราคหนนาคงคาคะ

ดาง นางคมใจควสวางชมบานมโสมนสชมชนใจตองตนยนดปตมชนยาวเพราะจกไดหนหนาทาวทเทยมองค

นางปลงใจด / ชนยาว นางคฟงฟาวแลนไพเอาพระองคเราธราช วาขาแด พระบาทเจาจอมหวสวนขาสเมกขรา

ยงปปบตา*บขาดเจาอยาวา จกไดวนาศสบหายไวขาพระปนผายเถงเจาขาพระบาทเจาแม //

ใบลานหนาท ๒๗

/ จกตายตางบรม บญขวาง จงสระเดจออกพนพายนอกคงคาแดเทอะ ตถา ในกาลนนสมเดจอนงค

ราชา คมโสมนสชมชนปตตนยนดกบดวยสรนงไวยนางนาทเจาคเอาทาวอนงคราชออกพนจากนาคง / คา วาส

เมกขราเอยยงามแงรวาบญเจาแตหลงมาหอราไดสมสยองบพรากบเคยหอราไดพรากเสยกนบเคยหอราทง ๒

ไดเจยรจากบเคยหอราไดพดพรากเสยกน / พคยนอศจรรยใจไจๆ ชวตพไดคเพอบญนางเปนทเพงพคอาศยเซง

เจาสเนหาพคยนอศจรรยนกหนาบแลวดวยอทฏฐานหนอแกวกลาวคางามบญมาตามขราเขรอกยะ / ยาวเยอก

ยนดปตมชมชนใจตองตนสบายสายอดมเหยเทสไธชวตพไดคเพอบญนางสรสมพารแปรกวางนงแทบขางพค

หากมสขพนจากทกขทยากคเพอบญเจา / หากพาฟแลนา เต อพโภ สวนวา ๒ กระสตราคเอากนลลาเจยรจาก

ออกพนพรากอนทรายรางบหายไพคเพอนางผายผอ ๒ เจาคอวายหนาลอหมพานตไพตามผานโสกไหม ๒

หนอไธคเอากนไตทางไพ //

ใบลานหนาท ๒๘

/ วนนนแล ตสสมง ขเณ ในขณะบดนนบเมนนาน สวรคบลลงการแทนแกว ทรงอยแลวแหงอนทา

สชาดาเทยมคเสวยสข อยตาวตงสาสวรค ทาวอนทาธราชรแจงอาทตรองตรส ทาวครวามหากระสตร ๒ เจา /

ไตทางมาสมาอยปาเปนช ทาวอนทาธราชตนองอาจดวยประยาไธอนจกใชวสสกมมเทวบตรลงมาลมฟา ทาว

ตนหนมหนาอนทาคแหนวาสนนบอกกลาวชทกอนวา ตาต ดกรา วสสกมมเทวบตต / ตนสลาดทาวจงไพส

มนสยชาตเมองคน บดนทาว ๒ ตนวเสสจกมาสดาวเขตหมพานต ทานจงไพเนรมตไวยงสาลากลางดงหนา ๒ ท

ไธหอ ๒ เจาพนองอยปรารม / ทานจงเนรมตยงจมขม* พรอมคหอเปนทอยเมอวน เนรมตทงนาสนแลนาอาบ

มทใกลขางโรงไฟหอเปนทอาไศรทกคาเชา ทานจงเนรมตทงทรสเจาอยกะทาธมมทงมะหมากคา / แลไมเทา

ทานจงเนรมตทงคระเชาอนเปนเครองเจารสแลเครองปรขารมหลายประการดยงพรอมแลวจงขนมาสปรงค

ปราสาทแกว ราชเมองเราไพเทอะ ต สตวา โสตถ วสสกมมเทว /

ใบลานหนาท ๒๙

/ บตต ไดยนแลวยงตนแกวทาวอนทาปราไสรสอนสง เจาคบอรบตดงคาสอนตามกอนคาถถอยแหง

พระยอดสรอยอนทาคสระเดจลงมาจากแลวเจาคสระเดจจากชนฟาแกวตาวตงสาสระเดจลงมา / ตามคาสง

เจาคเนรมตไวยงสาลาในดงหนา ๒ ทใจเจาควชมบาล มทงปรขารและปรวาร เครองบวชเจาคลวดแตงบอ

รมวลแลวตามดงตนแกวสงลงมา เจาคแตม / หนงสอตราใสไวในใบลานตามอนทาคราญสงไว วาทาวไธเจาตน

ใดมใจใสมกใครบวชสรางประหมวดเชยชมเปนสรมอยเสพสรางในปากวางเปนช / จงเอาเครองรสฝงนบวช

สรางประหมวดเปนช อยกลางครเสพสราง ยงปากวางเขาเขยว เพร* เทอะวาอนแลว สวนตนแกวคสระเดจคน

เมอสชนฟาแกวตาวตงสา สวรคเทวโลก / แหงตนพนเลาแลนา อถราชา เมอนน พระยาอนงคราชกบทงนาง

นาทนองสเมกขราคเอากนยาตราไพตาม ๒ นงไวยใจปลองเจาคไพรอดหองสาลาในดงหนา แกวก /

ใบลานหนาท ๓๐

/ สาวเจาคอยสบายเมอนน แลนา อถ ราชา เมอนน มหากระสตรา ๒ เจา ทาวคเขาไพสสาลาคไพหน

หนงสอตราอนวเสสอนทาววสสกมมเทเวศเจาไขบอกไวหลวงหลาย / เจาใจผายอานได เจาครไวชอนมสวรค ๒

สรพนองคมใจแจงสองในหนงสอ ทานครวาขนอนทาเทสไธมาแตงไวหอแกตน ทาวคไขปะตโขงเขาไพด / ทก

เยองใจ เจาคหนเครองรสของบวรโภคมทกสง ๒ เจาคซายงชมบาน ทางองคคราญตนประเสฏ เจาคบงเกดใจ

ขระสตตเจาคลาลดปลดปลงไวยงเครองทาวไธราชาอนตรทรงมาเสยแลว / กทา ณจวรา สวนวาราชาผเปนเจา

กบนางหนอเหนาสเมกขรา ๒ ขระสตราแกนไธ คนงผาเปลอกไม คสอดเกบไดมยมาย นงหนงเสอลายพรอก

พรอย พาดบาหอยดเพงมากแลนา อถ รา //

ใบลานหนาท ๓๑

/ รา ทาวคผกชฎาเกลาเกศ เลงดแทเพทสมงาม เครองปรขารตามบเสา กตวา ทาวคถอไมเทาเทยว

ทองเขาสสาลา เครองปรฌภคามพรอมพรา เจาคตงใจหมนภาวนา เจาคเทยวโจม / โขม (จงกรม) ไพมาแถม

เลา เหมอนระสเกาเมนนานนนแล อโห สกข ทาวคนาเอามายงอททานคถาถถอยวาปารมสกข พระยอดสรอย

ไขบทในวงกฎแกวก ทาวคอยสรางสมพารกะทาพรมว / หารอยเทยงตราบตอเทาเสยงชวตตายไพเมอนนแลนา

/ ตโต สวนนางสเมกขราตนวเสสคทรงเพทเปนรสณ ขอคนรเกยวลก โม* ขอดเกลาในเปนชฎานงหนง / เสอ

ลายสนถใบไมควรองนอน นางคขอพอรเซงเจา นางคขอดเกลาอยเปนช กลาวคาดขราบไหว นพบาทไธทรสาน

วา ขาแด พระภบาลผวขา พระเจายอดฟาตนอดม เจาจง / อยสรางการสรมสกสวาทเจาจงอยในอาวาทสาลา

เจาจงตงใจภาวนาพะพรา ขาบาทไธหากจกอปฏฐากเจาชวน ขาจกอปฏฐากพระจอมธมมนอมเกลา ขาจก

อปฏฐากพระเจาฟาจอม //

ใบลานหนาท ๓๒

/ หวตนเปนผวแหงขา บหอพระเจาฟายากเคองใจแลนา / นางสเมกขราวาอนแลว ต สตวา สวนพระ

หนอแกวรสไดยนคาเทวนาทไธ มาบวชไดเปนชเปนรสมาอยปามคาวา / ขอพอรเซงพระภธอรจอมราช ทาวค

วาทถอยจาด พระรสตานตอบวา สาธ ครอบใจเราเชนแล นางเหย สาปโข จาเนยรแตนน กาลนนไพพายหนา

นางหนอหลารสณ คปฏบต / ดบเสา ทกคาเชาแลงงาย กวาดเผยวไพชแหง ผบทกแจงโรงไฟ นางคปฏบตไพ

หอกม สวนนางหนมเหนารสณ คลองวดมบหอขาด นางทาวราชอดมคปฏบต / อาสรม นางคกะทาหมดใสด

งามชอบ นางคปฏรอดโจมโขม (จงกรม) ปฏบตทงโรงอาบนากฎแตงเปนดชกลา แตงไวพรอมชอนทงไมสฟน

แลนาซวยหนา นางคแตงไว / ถาชวน ทงนาสนแลนาอาบ นางคตกตวหาบนามาไวแลวสวนนางแกวสเมกขราค

สงอาลาขราบไว พระบาทไธผวตน เพอจกไพหาหวมนแลลกไมนางคไพเซาะไซไดนาถวายแกพระราชาตน /

ใบลานหนาท ๓๓

/ แล นางตายกวามาละขา ไสอยแกปาดงไพรดงรอ พระบเอาขานอย พระมอนขอยแมไพชอมเลานชา

ดงรอ เจาพอยมาละดอมขานอยอยเจาเปนคขาจงคนมากอนเทอะ บดนดงรอ เจาพอยมาละขา / นอยอยตน

เดยวในดงเขยวเถอนหวยในปากลวยมดดงตนขาบหวนหนหนาทาวหนมเหนาเลา สองทชะแลนา โอยหนอ

พระเจาฟาพอยมากมหนาพรากตายไพ พอยมาละเมยสายใจไวเปนกาพรา / นาพระเนตรขาอยาดไหลตก ยน

เปนทกขเหลอขระหนาดเพออนงคราชเจาผวขวญ เมอเมองสวรคเสยกวาจอย มาละขานอยเปนกาพราผานผว

จกเยยะดงรอ เด เจาขอยพอยมาละ / ขานอยอยแกกลางดงพอยมาละขาอยกลวงพงใหญกวางขายงหวงเมอ

เสยสรางประเทสทางทเมองหลงขายงหวงคนเมอครอบเมองเกลาเสวยสขเลา ๒ ท โอย ทกข แทแลหนอ ขายง

/ หวงเพงสมพารขายงหวงชนบานพายหนาปางนบลางจกไดหนหนาเลา ๒ ท บดนพอยตายเปนผพรากขาเมย

กาพราพรากคาไพบดนพอยมาละขานไวตายพรากหนาเสยกนคดอยทงวนแฝงใฝ //

ใบลานหนาท ๓๔

/ แตม คดอยไดคเทาเสยดายแลนา บดนเจาซามาตายเสย ขาพเจาฟาเทาเมอมอน ขาจกซาวงวอน

แถมเลา รายกวาเกาแสนท แลนา ดงวายงอยในปรเมองใหญกวาง ขาจกหางใสลงลาย / ปราสาทหลายเทยม

ยอด ขดลายลอดทกพาย ประดบตนซายองอาจ เหลอยวะยายวาบผวคาเหลอมวนตางๆ ขาวเขยวดางแดงดา

ขาจกหางปราสาทคา ๗ ยอด รปกอดเกยวเกาะกน รปหลายอนตางแตม แลว / สวางหนงามคนหลามไหลเปน

หมมาพรอมคหลวงหลายประสาทยายทองเทอก ขาจกเลอกซากเจาสงสการเปนผงองคราญแหงขา บหอชาเสย

ไผ จกกลาวฉตรแรไสคราดเหลอมยวะอยวาด / ผวแดง ขาจกแปลงกองหลวแอมกองใหญ ขาจกเอาเจาใสเผา

เสย ขาจกแตมรปเทวดาแอนฟอนเยาะแอยงอยอนหากน ขาจกแตมรปมณวนแกมดอกทกสลอกลายจนมลง /

ตน ตนแอวยอมแตมรปพรอมนานา ดนตรดาสงเสพ คองกลองเลยบกองไชย กางฉตรไพยวะอยวาด หาง

ปราสาทบญขวาง ขาจกหอเปนมหาปางอนใหญใตฟายอมรอชาชะแล บดนเจาพอยมาตายเสย /

ใบลานหนาท ๓๕

/ ในเถอนบมไผเปนเพอนขาเทยมใจจกมไผมาไหทาวราชจกมไผมาอมทาวอาจเพงพาวไผจกมาชวยขา

เอาอาบนา บดนไผพอยจกมาชวยขาแถมเลาบดนไผจกมาชวยขาอมหอบทาวสร / ไส บดนไผจกมาชวยขาอม

เหาะ ไผจกมาชวยขาขนไมกอกองหลว บดนพระเหนอหวพอยมาตายเสย ขาหอไดเปนกาพราอยพายหลงนชา

หนอ ดงรอแล ขาจกอยไดใจทาวขาดเปนผดง / รอ ขานจกมบญสบสรางจกอยแกปากวางยงเดยวเลานชา นาง

คเวทนารองไหนบบาทไธผวตนเยยะเจยรจาคเยยะไหจะไจ ลาคาผานวาพระองคราญเหย เจาจอม / ราช บดน

เจาพอยมาดบจตขาดตายเสยขานชา เอโก ขาเทาตนเดยวบมเพอนเปนคอยในเถอนเทยมทนวนน พระจอม

ขวญเจาชาง ตายพรากขางแมไพไกลเสยแทแลหนอ บด / นพระบวบานยงบไดเมอเสวยราชทาวพอยมาคลอย

คลาดตายไพบดน ไผจกมาสอนสง จกมไผมาตรสสลงสงกาผใดแลจกมประหยาอนสลาดเชอนกปราชญสลไสไผ

แล จกมานาหอหนไกลจากบาปการราย //

ใบลานหนาท ๓๖

/ ราชผดธมม ไผแลจกมานาไพในทางอนชอบหอประกอบดวยคองดนชา อนงคราชา สวนวา สมเดจ

ทาวอนงคราชเชอนกปราชญบญเรองแตเมอไดพรากเสยเมองมาเลาคเทาแตขานอย / แมมาตามตกคงคางาม

แงคเทาแตขานอยแมอทฏฐานเมอเทยวทางมากลางเถอนคเทาขานอยเปนเพอนเทยมเหงามาอยในกลางเขา

เถอนกวาง ขาคหากเปนเพอนพระเจาชาง / อยเสพสรางภาวนาแลนา ขาแดพระบญเรองเหย เจาฟา บาปอน

ใดมาสยองตอบขาหอไดกบเจายอดฟาสเนหายงสมเดจพระราชาตนประเสฏอนเปนผวแกวเกดกบตน / นชา

หนอ ขาแดธมมกราชาจอมเจองเจา เทาแตขานอยเปนเพอนเจาตนเดยวอยในดงเขยวขอบหวยแกปากลวยแล

เครอหนามยนเปนผานเมยกาพราเปนทกขดวยผวแหงขาตายไพเชนแลเด เอ / ว สเมกขราเยยะเจยรจาคเยยะ

ไหจะไจลาเรรน หายงทาวอนงคราชบแลว ยนเสยดายผวแกวทเทยมหวนางคจงกอกองหลวสงอนใหญนางค

เอาตนทาวขนใสสงสการยงพระภบาลเสยแลว นางแกวแมคจงคน //

ใบลานหนาท ๓๗

/ มาสสาลาแหงตนดงเกาเลาแลนา ตมตถ ภกขเว ดกราภกขทงหลายนยายอนนนาองอาจเจาตน

สลาดทรงธมมมประหยาจาเลกแลบรแจงแชบพจารณาอนวาพระราชาตนวเสสนามเทสทาวกระสตราตน / ชอ

อนงคราชาธราช ทาวคมพยาธแทหนกหนาลวดมลางปญจขนธะตายกวาแล นางแกวกาพราเพอนเมยขวญละ

นางนงคราญไวเสยเปลา ตนนางทาวเทาคนเดยวอยไพรเขยวกลางปา ยนเปนทกขเทาฟาอยเรรน นาง / คนอม

หวตนแทบเกลา นางคไหวพระเจาแทบกบดน ปทกษณ ๓ รอบ ไหวนบนอบวนทา นางคขอสมมาไจๆ ถวาย

ดอกไมปชา นางจงเผาสรระซากเจา นางคนงอยเฝาดงไฟเปยวถงไพ / ชกลา ไฟไหมซกเปนกระจวน นางค

ตระหมวนฝนเฝยด นางคเหมยดไว หากดด สวนนางรสณหนอแกว คนวาเหมยดไวแลว คจงคนมาเขาไพสสา

ลาแกวกอนเปนทอยแหงตนเมอนน แลนา ตสสมง ขเณ / ทวเส ในวนนน นางบมคลาด อนวา ลมกมมชวาท

หาเปนบวราณคเกดมาในสนดารเทสทองในเขตหองนงคราญมลกขณางามลาเลศ ผประเสฏใสสดเหลอมนสย

ชาตเปนผองอาจดวยปญญา นางคมาประสตดวยบตตา //

ใบลานหนาท ๓๘

/ ผประเสฏเปนทเพงอยสาลาสรโสภาลาเลศหากปราเสฏยงโลกาแลนา ตทสวา นางคหนลกตนเกด

มาแลว สวนนางแกวราชเทวคมใจยนดอยคอย วาลกนอยเปนหนอพทธงกรตนใหญ นางคเปกสรใสชอเจาลก /

หนอเหนาองคราญ ชอวาปทมม กบเหตเพอเปนลกทาวตนวเสสสดใจนนแลนา สาสวรค อนงคชายา เลสแลว

หนลกแกวเกดกบอก นางยนปนทกขโสกเสา นางเลงหนหนาลกเตาคเยยะเจยรจาวา ตาต ดกรา เจาลกรกสาย

ใจแมเหย เจาเกดมาคเปนกาพรา ไดหนแตหนาแมมาดาบไดกนพระปตตาพอเจาแสนโสกทกข เจาคยงกวาไฟ

เผาแลนา เจาลกเหย / ปองดงวาเจาแมยงเกดมายงเวยงหลวงใหญกวางในประเทสทางนคอรชางมลาซอน

หลายซาเงนคาพราหลวงหลายสรสายใจเหยเจาแมแสนสวยพรอมชอน ยามเมอแมได / เสวยรฏฐะเมองเรา

เมอกอนแมบไรผอนสกอนจนแรลาผาผอนมแตกอนหลวงหลายญาตหลายคลนเคลาเขาจกมารบเอาเจาประดบ

อาพอรสนสบสอดแกยอดหลาแมกลอยใจ /

ใบลานหนาท ๓๙

/ รสสมใสบเสา เขาคจกมารบเอาเจาประดบรปเจาแลวแมคจงมาเอา มทงผากระเชางามผานแผว ผา

กระไสงามลสแลวเอามาอทมลาเผาปานนนนวรอรยรจตใจกบผากาสใสเลส / ลา เขาจกเอามาคาเจากาพรา

แมองคเดยวกบทงคนทคาแลไตรแกวใสมาแลวทงไตรคาเขาคจกนาไพนามาอาบเจา อยาหอเนอเสาเปนเวา

เขาคจกมา / ขดสเราแหงเจาลกหนอเหนาแมหมดใส เขาคจกกะทาไพบขาดฝงนางนาทธดา เขาคจกประกบสร

รารปเจา เขาเครองพรอมมากนานา บปผาดาแตงสรอยดอกไม / รอยเปนแถวประดบงามองอาจดวลาสสรใส

บดน บไดหนสายใจพอเจาทาวหนมภบาลตนใจหวานธราชมาเปนทกขแมขระหนาดขบเขยวแตตนเดยวคแม

ตองทกขผานใจปาน / ไฟลนลกลบเปนทกขถกตองนางทาวแม ๒ ทแลนา เอว วตวา ราชเทวครองไหอยซอยๆ

นางคอมเอาลกนอยมาสระสรงชาระองคลกแลวนางคหอลกแกวดดกนนมเมอนนแลนา ตโต ปถาย แรก //

ใบลานหนาท ๔๐

/ แตนนไพพายหนา สวนวา นางแกวกาพราสเมกขราคคอยรกสาเลยงลกเตาอยตนเดยวในดงเขวผาย

แผ แมคเขาไพสปาไมแกหมพานตไพแสวงหาหวมนบขาดนางคบมพยาธ / สกอน ๒ แมลก คเอากนอยหนวน

นนแล มหาสตโต สวนวา มหากระสตตเจาพระหนอเหนาองคราญ รปโสมงามปราเสฏ เจาไดเกดมากลางดง

ไพรปากวาง เจาคอมพอยางแอวเหลนไพมา เจา / คถามเซงพระมาดาแหงตนวา ขาแดสรพมพาเหยแมเปนเจา

แตเมอขานอยเกดมารพอยบหนยงปตตาแหงขา บดนคเทาหนแมแหงขาเปนกาพราอยตนเดยวในดงเขยว /

ทกคาเชาสวนพอเปนเจาสงเลาบหนมานชาหนอ แตกอนพอขาผอนหนไพหายไพไหนเสยขา ละลกกาพรากบ

แมอยกลางไพรนชา แมเหย เมอนนแมพระเจาตนวเสส / ชอชนวา สเมกขรา จกกตตนาหอลกกลาวถอยถก

ตามคามวา ตาต ดกรา เจาลกรกสายใจแมเหย พอเจาบเคยผายแผหอเจาลกรกแมไดหนยงจอมขวญแหงขาลก

หลาแมตนเดยวแลนา สายอดมเหย //

ใบลานหนาท ๔๑

/ ลกเตาแมจกเลาแตเคาคามาหอปตตาไดร ลกเตาแมจงตรองตรสวาเจาจอมกระสตตเหยไวแวนฟา

สวนพอพระลกหลาคหากตายไพตายเสยใจลกแกวละแมแลวกวาเอยนวอยแลวดาย / สวนสรสายใจพอเจาตน

ปราบเหงาพาลานามมองอาจชออนงคราชมประหยาปญญาไวใสอาจเปนทาวอาจทรงพล อยเมองตนสบสราง

ยสทาวกวางทวแดนดนรอชา วาพระภมนทรระเรองโรจน ๓ รอย / โกฏคณนา เมอนน ยงมพระยาตน ๑ นา

องอาจมนามชาตชอวา กตตราชราชา คหางรพลมารบตอ มารบพอเจากระสตรา พอพระยาจงพาแมมาอย

เถอนเปนเพอนพอเจาบวช / เปนช เปนรสอยเสพสรางในปากวางภาวนา สวนพอเจาคมพยาธนานาตางๆ สวน

แมนคบชางเอยาหยา เหตวาอยในกลางภกขาปาไมสวนพอเหงาไธเจาคลวดมรณามาละแมมาดา / เปนกาพรา

พรดพรากหนาแมตายไพแมจงตรอมใจโสกไหมแมคเทารองไหผอเลงแยง แมคมาแปลงกองไฟหลวงอนใหย

แมคเอาทาวตนพอเจาขนใสแลวเผาเสยแลนา ปตตาบวบานเหย ลกแกว //

ใบลานหนาท ๔๒

/ พระแม คาอนนคมแลวแตพายหลงมาแล กอนหวใจแมเหย ต สตวา มหาสตโต สวนวา มหาสตต

เจาไดยนคาแมเลาเจยรจาตามมาตาไขกลาวหอรขราวพายหลงวาพระปตตาบยง / ตายกวาเสยจากเจาหนอฟา

ตนเดยว วาอน ยามนนเจาคมนาตาตกทกขคดอกผะผาวรองไหกลางคาผานวา โอยหนอ คเกดมปลางนบมพอ

ทกขลาตอเหลอใจเกดมาในดงไพรกลางปา / มาเปนทกขอนเปนกาพราพอตายไพ ทกขเหลอใจแทหนอ ทกข

เหลอคอถกตองมาเปนทกขอนไดมาเกดประเทสทองครไพรเปนแตผสงอนใดมาเยยะบาปมาเปนทกข / หลาย

หากเหลอใจแทแลนา แมเหย นมนธ ขาบเคยไดหนหนาพอเปนทกขแหงเจาแทหนอเหลอแรง วบากสงมา

แปลงหอไดพรากหอขาแล แมไดเปนทกขลาบากอยพายหลง / นชาหนอโอย ทกข แทแลหนอแมนอ บดนคมา

ละขาแลแมไวแกพง พอมาละยงราแมลกไวแกกลางพงปาหยา พอมาละยงราแมลกนไวหอเปนกาพราอยพาย

หลง โอย ทกข //

ใบลานหนาท ๔๓

/ แทแลนอแมหนอ อนวาราแมลกนนอแกนเปนทกขนกแกทกขแทเลาแปรเปนผานทกขบสาราญม

มากทกขลาบากเหลอใจอยกลางไพรปากวางอยปาซางแครดงเขยวขาคหนแมผเดยวบม / เพอนอยในเถอนดง

หนาแมคเทาไพหาหวมนแลลกไมเอามาเลยงลกแกวแกนไธชวน คอตนขานแลนา ตสสมง ขเณ ในขณะบดนน

พระกระสตราตนลกคคดถกในใจวาบควรหอ / แมกไดทกขยาก อยาหอแมกไดลาบากเคองใจดวยอนไพหา

หวมนแลลกไมมาหอแมแหงคไดไพหวหอดอยาหอแมแหงกไพรอดภผาอยาหอแมแหงกไพครม / หนามหนาแล

เหวหาดหวยเทอะ วาอน คนเจาคระนงใจดงนแลวตนแกวคเจยรจากบพระมาดาวาดงน อมม เมยห ขาแดพระ

มาดาเปนเจาขออยาไดเขาปาไมเคองใจเทอะ แมเหย วาอนแลว / ตนแกวเจากมสานสาพระมาดาแกนไธตาง

ดอกไมปชาวาแรกแตวนนไพพายหนาขอแกวกพาราจงคอยอยสวสสด ขอแมอยาขวใจจงอยในแกวกสาลาตาม

สขเทอะแมเหย ขาจกไพจรเดนหา //

ใบลานหนาท ๔๔

/ เอามายงลกไม ขาจกไพเซาะไซเลอกเอามายงหวมนแลลกไมตามแตไดเอามาไวหอมาอนเจาสนเปน

คราบเขาชวน ทงมลลมนแลหวซวาก* บราลาหากกบตามฝงอมพางามหลายสง หมากมวงยงหอม / อนมกลาง

ดงรอมปาไมขาบาทไธหากจกไพแมจอมใจจงอยในแกวกสาลาขาจกไพเอามาหลายสาทงหมากชาแลหมากชมพ

ทงหมากขระตมดลกใหญขาไธแมจกเอามาหอเปนของกน / พระมาแมเจาทงแตงเตาแลมวงสลา ขาจกไพเอา

มาพรอมกบหมากขระจบมาหลายมากทงมนออนซวาก* แลมนมอเสอมนแกลเครอแรบรอย หมากไมสอย

ปลายพวงในดงหลวงม / หมากลกนอย หากจกคอยไพหาขงขวายมาหอไดยงหมากไมลกทงมวล แมอยาผานใจ

อวนอวนออน ขนจกกะทาแทบผอนชวน ขาจกไพเอามาหอแมไดสนทกคาเชา แมเปนเจาอยาไดเคองใจพระ /

มาดาอยาไดไพลาบากไว ขาอนเปนลกกาพราหากจกไพนาเอามาหอแมไดกนชะแล แมเหย ต สตวา สเมกขรา

หนมเหนาไดยนคาลกเตาปทมมกมมารกลาวคาหวานถถอยนางคมนาตายอยตกลง //

ใบลานหนาท ๔๕

/ นางจงกลาวเซงพระจอมวงศยอดสรอยวา เจายงหนมหนอยจาวจในครไพรปากวางมทงแรด ชางแล

กวางทราย เสอหมควายมมาก เสอโครงหากเปนชม ฝงสตวซมหลายสง วอกคางวงปลาวเฟย เจาบไดจกเคย /

เหมอนดงแม สตวลายแพรเตมไพ บางบนไพวะวน ปรกลวนกแกเจาลกรกแมอยาไพเนอ พระบตตาเหย เจาแม

เจาจกไพเดนดนแกเครอหวายเจาจกเปนทกขหลวงหลายเจบแสบ / ทางทบแทบผาชาบาดบาทานอยนาท

หนามเกยวยากสกพองพนตนถองเลอดยอย หนามเสยบรอยเปนรอยเปนทกขกลอยใจเจบแสบทางชอมแคบผา

คมบาดตนจมเจบไหม / แกวแกนไธแมอยาวาจกไพเนอ เจาแมเนอ คนวานางทาวผเปนแมหามตนลกสนนแลว

สวนนางหนอแกวสเมกขราอนเปนมาดแหงเจา นางคยบไมเทากบขอแลเสยมไมแงม / เทยมสกกวะ หมากคระ

เชาหากนาไพจรเดนดงไพรเถอนถองไตตามชองทางเทยวรอดเขาเขยวขอบหวยดอยเลกชวยปรกว* นางคเทา

มวเมาหาลกไมเซาะไดแลวคเอามาเลยงบตตาหนอพระเจาตนหนม //

ใบลานหนาท ๔๖

/ เหนา ชอปทมมกมมารวนนนแลนา มหาสตโต สวนมหาสตตเจาตนหนมเหนาปทมมกมมารคคดใจ

ผานอยไจๆ วาแมแกวแกนไธแหงคจกไพในกลางเถอนคบมเพอนเทยมตนหลอนมอนทรายอนใด / อน ๑ แด

คคบรทแมคไพควรคผนไพไตเตาเขาปาไมทวยหาไพตามแมมาดาเปนเจาในเถอนเสาดงตน คนคไดหนแมแลว

จกคลาดแคลวคนมานอนในสาลาอยถาคอยทางแม / แหงขาจกมายามเมอพระมาดากาพราสงลกหลาจกพระ

เจาคคระนงใจวาดงนแลวตนแกวคไพตามเถงเมอยามแมเจาจกมารอด เจาคคอยดนสอดเครอหวายผาย / ตน

คนมากอนมาอยถากอนแมมาดาอยสาลายงถาหนหนาแมคอยทางเหมอนดงตามแตกอน ตงสตบผอนสนน คน

หนแมเทวมารอด ตรแลนตอนกอนเกาะตนไหเจยรจาออนแอ / ไหออนแมกนนมแมคชมจอมขวญแลวจบแกม

อยยวายแยมคอยเจยรจาสองกระสตราแมลกคชวนกนเขาสสาลานางคปลดถงพาไวแลวคอมเอาลกแกวแมมา

ชมปนกนนมอม //

ใบลานหนาท ๔๗

/ หอบปาตานตอบปสสากบมาดา ๒ เจาปาตานเลาเจยรจากนผาลาแลหมากไมนางแกวแกนไธหาก

กนออนมคาสอนปอนลกวาอนนราจกไวกนวนพรกยามงายกนเทอะสายใจเหยเจาแม / ลกแกวแมจงสนลนคา

แลวชวนกนนอนกวา สวนนางแกวกาพราคกลอมลกหลาตนนอนคหากมในกาลกอนพนแลวผอนเมนนานคมวน

นนแลนา ปนนทวเส ในวนลนรงเจาแมพระเจาส / เมกขราคคระนงหายงผาลาลกไม นางคสงลกแกวแกนไธ

แหงตนวาสรดงดมเหยเจาหลาแมจกไพหาลกไมแกกลางดงเจาอยาประสงคแอวหลาเหลนเนอคาบเคนเอา /

ไพชา เจาแมปาไมหากมเสอแล เจาแมเหย วาอนแลว นางหนอแกวรสณคพรากสาลาหนกวาเขาสปาดงไพร

นางคไพแสวงหาหวมนแลลกไมไดแลวไตเทยวมาสสาลายาม / คาตาวนจกดาตกตาลบดอยไกลจอยวอยนาง

รอดนางคคดเถงยอดเทาจอมใจเขญมในไพรเปนเหตทองฟาเปนเมฆบดบวเปนโกลาหลเกดกองเสยงฟารองลวน

ลมฝนสายฟาลมยาวแมบเสยงแผแผดเปน //

ใบลานหนาท ๔๘

/ สายฝนประผายตกหลงไมขนคานหกลงในกลางดงบดมดคาชะชดบหนทางสเมกขรานางผแมนางค

กลวตายแตอนทรายกลวเปนเภยยะหลวงหลายเหนงหนบ นางครบหยหายนางคปรายตวเขาไพสคมไมหม /

เครอหนาม นางคอยตาม อเชจ* แหงตนหนแลนา ตสสมง ธมมก ยามนนยงมจอมปลวกหลวงอน ๑ เปนทเพง

แหงฝงงเขาอยในรกลวงใหญสอดแลวไลสนกนหางเกยวกนเกาะกอดเกยวสนสอดไพมา / เขาอาไสรอยหนในท

นนหลวงหลายยงมงลายตว ๑ ใหญอยในบงหนคะคลายมพษผายนกแกไดยนนางทาวแมสเมกขราคายตวมาแว

หนทดนนอาไสรมนบมใจ / กรรากาโขดวานางทาวจกมากะทาโทสแกมนคกระสนเคยดมากมนคออกจากรมา

มนคผพษใสตาประผาวนางทาวแมคแปรตนทาวทงยน นางคนอนเหนอผนแผนหลา อนดสรอยฟาสเมกขรา /

เชนหนอ สา อตตโน สวนวานางทาวสเมกขรานางคเวทนาลาบากนางคบยดยากดวยตน นางคเทาคดเถงพระ

จอมวงศยอดสรอย นางคมาคดอยคอยๆ บวาง นางคมาทรงโสกาโสกเสราเวทนาหาเจารา /

ใบลานหนาท ๔๙

/ ชบตตาแสนโสกาหมอดไหม นางหนอไธคเลงเวทนาเจบปวดงลายสกขบเจบ นางคมาเมอยเหนด

แสบไหม นางคมารองไหแหบเสยงเซยวา อชชไนนแมคมาเปนเคราะหเสยลาบากงพษหากขบ / ตายเสยลกเตา

วนนแมคจกควาหนาทาวเปนผปางนแมบหลางจกไดหนสรบวบานลกเตาปางนแมบหลางจกไดหนเจาลกรกแม

พอย ๒ ชะแล หนอเจาราแมโอยหนอ ยนอนดสรบวทองแวน / ฟา พระหนอหลาเปนกาพราพอคบหน บดนซา

วบากบเสยงเทามแตแมผเดยวอยเลยงคซาชวตเลาตายเสยเลาแลหนอ ยนอนดเจาปทมมกมมารปตตา คราญ

งามแงวน / นเจาจกไดเปนกาพราอยแกกลางดง อนดปทมมกมมารไดทรงทกขยากวนนเจาคเทาจกกนอยาก

แลงงายชะแล หนอเจาแมหนอ อนดปทมมกมมารกลอยใจเจาแมวนนเจาคจกนงไห / แลอยคอยทางแมแล

หนอ ตามดงชวนมาแตกอนคนแมเมอรอดหองสาลา คนวาวางกระเชาไวแลว ลกแกวยอมมาหากนแลนา เจา

ลกรกแมผเดยวเหย ยนอนดปทมมกมมารลกเตา เจาคจก //

ใบลานหนาท ๕๐

/ ไดนอนเหนอดนดายพดแมวนนเจาลกรกแมจกไดออนแอหาไผนชาหนอชวนเจาลกรกสายใจหนแม

มาแลนตอนไหออนแมกนนม ยนอนดปทมมกมมารหนอไธไผแลจกมาอปฏฐากเจา / กะทาวตรหากพอใจ ไผ

แลจกมาขดสไครยามเมอเจาอาบนา ไผแลจกมาอนเนอเจาเมอยามนอน ไผแลจกมาซอนหมผา ยนอนดปทมม

กมมารสายใจแหงขา ยนอนดลกหลาแม / สมเสรยว ยนอนดลกชายเดยวตนสลาด วนนแมจกไดละอาวาทไว

เสยเปลาเยนวอยชะแล กลอยใจเหย เจาแมวนน เจาคจกไดแลอยคอยทางบหนคนางเมอรอด คจก / รองไห

หอดหวตายชะแลหนอ อนดปทมมกมมารหนมหนอยหนาชนชอยสอบอ* บดนอาสรมบทนอคจกเยนวอยวง

เปนทกขยงหนกหนา อนดปทมมกมมารสายตากาพราลกหลาแมตนเดยวอยกลางดงเขยว / ปากวางเจาจกได

อยเปนเพอนชางแลเสอหม เจาจกไดเปนเพอนราชสหสงหใหญ อยกลางปาไมมดดงขยว เจาคจกอยคนเดยว

คอยๆ อนดปทมมกมมารนาทนอยหนอกลอยใจเจาคเทยงจกอยกลางไพรปากวาง /

ใบลานหนาท ๕๑

/ เปนเพอนชางหมกวางทราย เจาคบมสหายมาเปนค เจาลกรกแมเทาจกไดอยตนเดยวในดงเขยวปา

ไม อนดลกแกวแกนไธแมเขญใจ นางคมนาตาไหลเรรน รองไหยนเปนทกข ดวงดอกไมแมเหลอ / อก นางคซา

มนาตาตกแถวถง นางครองไหสงเจาปทมมกมมารดวยประการดงนไจๆ ซายนเปนทกขแสบไสในตนเปนทกข

นางเรรนจะไจวาทกขอนนคบอาจไดแกขาคนเดยวฝงคนเทยวในโลก / คเทยงไดตองทกขโสกเสมอกนเทาบได

หนหนาลกนอยเจาตนหนมหนอยปทมมกมมารคซาเตอมแถมผานแทแลนา อท ทกข อนวา ทกขอนนนาสาย

สนปานดงปนพษปนปกตานแลนา ปตตสส / ขอเทพดาเจาทงหลายพอผายผอหอขาไดหนหนาลกแกวหนอ

สายใจทกขคลาไคลหายแด หอเจาลกนอยแมอยสวสสดแดเทอะ เจาแมเหย อชชะในวนน ความอนทรายคมใน

ปาพษงลายค / ซาลาเตมตนเลาแลนา เอว ราชา นางสเมกขราคมารองไหจะไจรารนหายงเจาราชบตตาแคน

คงพษงลายถงคลวดลมโสรมนางคมลมดงอนขาดนางทวคลวดมรณาตายไพเสยแทแลนา //

ใบลานหนาท ๕๒

/ ยนอนดนางสเมกขรากาพราตายพรากหนาลกตนไพ ละสายใจพระหนอหลาไวหอเปนกาพราอยลน

หลงโอยทกขงแทแลหนอ นางสเมกขราตายไพแลวละลกแกวตนแลวกวาเยนวอย นางคตายไพพอยบถา ละ

ลกแกว / กาพราเหมอนบไรแทแลหนอ ตถา ในกาลนน มหาสตโต สวนวามหาสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกม

มารเจาคมคาผานนกแกวาวนนแมสงแลนางมาเปนเหตสนใดชา ในปาแมคไพ / แอวลาแสวงหายงผาลาลกไม

มาบไดเกดเปนลางชะรอ รวาแมขาไพเปนสนใดในปา แมขาลวดบหนมานชา บดนนาตาวนไสตกตกตาออย

ชอยคายนวอนนกนอนคอนจบกง / รองหลายสงเนองนน นอนคอนขนรองเรยก คาไมไกเรยงกน รอยวามอน

ทรายมาผนแดบงเกดแมขาสเมกขราเจาคคองหาแมตนไจๆ วาแกนไธเปนเหตสนใดนชา หททย เจาค / คระนง

ใจดงนแลวทาวหนอแกวตนปราบโลกา เจาคพรากสาลาไพเลา ไพเซาะหาแมเปนเจามาดาในดงหนา ทกทค

เปนสงดชบหนทาง เจาคคอยไพตามแนวทางทาวตนแมตามแตกอนแมเคยไพใน //

ใบลานหนาท ๕๓

/ กลางไพรเถอน ซาทกทานาแลดอยดง เหมอนดงราชหงสพลดแม ทกขนกแทเลหอใจ บมไผมาสอด

เสยวบนแอวเกยวแสวงหาในดงหนาปาไมไพหาแกนไธแหงตนวนนนแล มหาสตโต สวนมหากระสตตเจา / ทาว

หนอเหนาปทมมกมมารเจาคมคาผานโสกไหม พระหนอไธเยยะไหคเยยะแลนไพหาเจาคบไดยนเสยมาดาสก

อยาด เจาคบไดยนเสยงปากแมเจานาทหนอยสกคา เจาคกลวตาวน / ตกตามวมดคา หนหนเจาเรรนรองไหหา

แมออกไธนางเมอง พระบญเรองธราช เจาหนอยนาทกมมาร เจายนผานรองไห อยไจๆ นาตาตก เปนทกขคด

อกบแลว ตนแกวกลาวคาถา / วา อมม กถ ขาแดสรมาดาเหย เปนเจาขาลกเตาจรเดนดนหายงพระมาดาแกน

ไธ บดนนแมเปนเจาไพอยททางใดนชาหนอ แมสรสายใจแหงขา ออกมาหาลกนอยแมสกคาแด / เทอะ แมเอย

รวาแมเทยวทางมาอดมากแมลาบากบดใจแมลงไพสไครแลอาบนา รวาแมยงอยในเถอนถาแลคหา รวาแมไพ

แสวงหาผาลาบผอนเหมอนดงแตกอนคนหลงนนชา รวาแม //

ใบลานหนาท ๕๔

/ ขาพรากดงหนามาแลว นางแกวคอยเทยวมารอดสาลาลมกวางกลางทาทางดงดอน แมขาหลอน

ลาบากอดพก หากหลบนอนแทบเหมอนขอนเอยยดไว นางแกวแกนไธแมหลบไพกลางดงไพร ยงบตนหลบบ

ชนลวดลม / มาชะรอ รวาแมขาไพอยแกหนปรา* เทยวไพมาพลาดกงเหวหาดชงตกดอยอนชะรอ บดนแมขา

ไพกลางดงไพรผบปาแสวงหาแอวลาผบดง งเหลอมหลวงไลขา คนเอาแกวกาพราแมพระขาไพ กน / อนชะรอ

รวาแมขาไพกนนายงทาปาใหญลามาหนมนมใจผนอยากเนอลวดชกเอาแมอนเนอไพกนชะรอ ปลาทงหลายใน

นาปลามดคาอะอดปลาสมดแล*ปลาจาดมทงหลาซะลากแลปลาบก อย / วงเลกตวใหญ ปลาเหลอมใหญกน

คน ปลาพวนสนแอวลา มทงปลาหวาแลปลาซะเพยน มทงปลาเหยงแลปลาบอก ปลาเอยยดลวดชมวง ปลาคง

หนงผวสอทงกมกอกแล ปลาพงหอมปลาใหญพรอมนานา หนมาดาลงอาบยบ / ไดจวาบไพกนชะรอ รวาฝง

เสอสงหแอวหลาหนแลวควาเอาแมขาไพกนอนชะรอ บดนนแมขาไพกลางดงไพรปากวางทกประเทศทางคร

ราชสหเดนดนชองเสอโครง อยองเตมทนเสอเหลอง //

ใบลานหนาท ๕๕

/ หนไลขา คนคาบควาเอาแมขาไพกนนชา รวานกหสดลงคบนอากาศซดไดยาดพาไพตกแดนไกลบ

หนซาก ลกนอยหากเดนหานแลนา แมเหย โอยเปนสนใดชา นางทาวแมไพอย / แกแดนใดนชา ขาไพจรเดน

หาทกดาวดานขอบหวยปรานลาวผา* ขาไพเรยกรองหาไจๆ กลางปาไมหลายท แมขามทงใดชา ขาคบรทเยน

สงดชบไดยนเสยงขาน บดนแมขา / ไพหมพานตปาไมแมแหงขาบาทไธมาบไดแ ตายไพแทชา บดนแมมาละลก

นอยไหซะซดซะซอยอยกลางไพร บดนแมมาละลกสายใจตายกวามาละขาเปนกา / พราอยลนหลงนชา ขา

แหนตายไพคแควนประเสฏลาเลศมาเปนคน คนวาแมตนตายพรากหนา เปนกาพรานคหากแควนผานแทแล

นา แมเอย มพอผเดยวคบหนหนา ยงคาแมแหง / ขาผเดยวมาอยกลางดงเขยวเถอนถอง ทกขถกตองมมวล ๒

แมลกชวนกนมาอยในแกวกดงหนา แมมาดาคมาพลดพรากซามาละลกไวหากเปนผานแทแล คาหนอแมหนอ

เมอนน เจาปทมมกมมาร คม //

ใบลานหนาท ๕๖

/ คาผานโสกไหมในกลางปาไมดงไพร เจาจรเดนไพหาแมตนไจๆ ไหออนแอปรวอน เจาคไพหาในดง

ดอนทกท คสงดกชเยนวอยแลนา เอว มหาสตโต สวนพระมหากระสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมาร ลาคา

/ ผานถอยถเจานางนาทคบควกงวล เจาคตอกตนรองไหจะไจแลนรนหายงพระมาดาแกนไธ ในปาหมพานตคม

ดวยประการดงนวนนนแล อนทกาเม เจาปทมมกมมาร คมใจรกแมไหออน / แอไพหายงมาตาแมเจา เขาปาไม

ตนเดยว เทยวตามรอยดนชองตามรอยแมทาวทองเทยวไพเสยงคราวไกลรวลครอดทเคลาไมเฟอยพวงรอดจอม

ปลวกหลวงทหนคมไมนนหากเพง / กลวเชนแล เมอนน สวนตนแกวปทมมกมมารเจาคมคาผานรองไหเขาไพส

คมไมเฟอยหนา เจาไพเซาะหาแสวงสอด เจาคไพรอดททางทาวตนแมเจาทอดตนตายเหนอดนดายเดยรดาด

ยามนน / ใจเจาปานดงจกขาดตายไพตามแมแลนา สรร เจาปทมมกมมารทาวตนคราญหนมหนอย รถถอยกร

ยาจากคาดรกแมไหออนแอนอนแฝง จาคาแพงรกแม แกปาหญานางนอนแทบเหมอนขอนเอยยดซอ //

ใบลานหนาท ๕๗

/ ทนนชอวาออนเดกออนชอนไกลเทยงเยนสงดเทยงคน ตาบมนหลบกวากลางเถอนฟาดงเขยว ตน

เดยว นางตายแลวละลกแกวเยนวอยเจาตนพอยรกแมแผหนาขบเหนออกเจาตกใจฟงฟาวเหตนางทาวแมตาย

ไพกลางดง / ไพเถอนถองมอลบทองแมมาดาเจยรจาคาถอยถ วาแมคนเปนสนใดยงมใจรวาบมชาหนอ ราชา

เหนอเหนาหนอพระเจาปทมมกมมารมสมพารบถอยเจาคคอยคาดแลว หวใจแมแกวสเมกข / รา ครสภาวะอน

ยงอนมะมนตองในมอเจาคลบหยบถออยคอย มอนอยพลาดอกนางลบบวางเสยเปลา ปากตานเลาเจยรจา แหง

มาดาตนแม ไหออนแอวอนคนเปนดงจกมนตามา / ปาซนแทหากหนมไพยามนนใจเจาปานจกขาดทกลนชาต

เหลอแรงเจาคแปลงคอนางทาวแมหอแทบแทดวยดเจาคยออญชลใสเกลา ไหวพระบาทแมมาดาเจาคยกเอาบา

ทาแหง / มาดาตนแมขนไหวแตบนหว สนทงตวชกลา นองเนตรนาตาไหลยนทกขถนดใจผะผาว เจาครองไห

กลาวคาถาวาดงน อฏเฐห ขาแดแมเทวเปนเจา ขาลกเตาปตตาขอแมคนมารบแท ขายนทกข /

ใบลานหนาท ๕๘

/ แกเหลอใจเชนแลนา แมเอย ดงรอ แมเปนเจาพอยมาละลกเตาไวหอเปนกาพราอยลนหลงนชา โอย

ทกขงแทแลหนอ แมเอย ขาลกหนอยหนอปตตาไพขบหาในปากวางเถอนฟาดงเขยวขาเทยว / หาทกแหงทก

เงมแกหนผา ทกหนามหนาเถอนถา ทกทานาลอมคา ในดงหนาเถอนกวาง ประเทสทางดอยดง ในพงไพรปาไม

ขาคเซาะไซไห ผนหายงมาตาแมขาแมกาพราตนเดยวแล / แมเหย เอว โพธ สตโต สวนบรมโพธสตตเจา ทาว

หนมเหนาปทมมกมมารหนาตาปานหนมหนอย หนาชนชอยสมเสลยว แสวงสอดเทยวทาวคไพรอดตนนางนอน

หงายคางหลบ / อยตาย ไพสเมองผ กลางครปาไม เจาหนอไธคเสยบตายดนสนระสายตามชอมแมทาวแผหนา

ลมคงเปนทกขจงใจมากคาลาบากเถงตวใจเมามวไหรกแมแกตนไธมาดา คนวาเจาไดสตมาแลว / ตน

แกวคอทฏฐานเสยงสมพารผายแผเจาคตงปจจะแกเทวดาในดงหนาปากวางประเทสทางหมพานตพระองค

คราญหนอไธ นบนอมไหวเจยรจาเซงเทวดาทงหลาย อนอยายกนอยทกเถอนถา คโคหาอนอยในภกขา //

ใบลานหนาท ๕๙

/ ปากวางทงกแกวทาวอนทาวา สนนต โภนเต เทวสงฆาโย ดกรา เจาหมเทวดาทงหลาย มวลหมอน

อยปาไมหมพานต ทกสณฐานแสนสา ในเถอนถาแลคหา ทงขนอนทาธปตตราช จงตงปราสาทดาฟง ยงคา

สจจะแหง / ขาในเถอนฟาเทาตนเดยวในเขาเขยวแกวก อนเปนทอยแหงขา ในกลางปาไมหมพานตแดเทอะ

อนวาแมมาดาแหงขาทกขเทาฟาธอรณตายเปนผไพอนาถ ขอเทวดาราชเจาทงหลายจงปลาย / ตาเลงผอ

สจจะตอเรวพลนแดเทอะ หททย ดกรา เทว ๒* สวรค ตงอยเจาฟาหมเทพาขอกรณาผายแผพอโผดแกขาบด

เดยว ขอพนเชยวชวยแด อยาหอแมแหงขาคนมา / ขาปตตาลกเตาขอเซงเจาฟาอนทาปนยาดแกขา จกอยาแม

กาพราคนมาขอขนอนทาชวยกา หอคนมาซาเปนคนกบเปนตนคนมาเลาเพอเตชะอยาแหงเจาจงถวยเลา ๒ ท

หออย / สวสสดดงเกาดวยบญแหงเจาแล รทธ อยาในกลางดงหนาปาไมขอชชวยไดกรณาชอวาสรราแหงขาลก

กาพราจกเปนทาน เพอสมพารผายแปร หอชวตแมแหงขาคนมาแมจกเอาหวใจออกเปนอยาค /

ใบลานหนาท ๖๐

/ ไดขออนทาเทพไธโผดปราณแดเทอะ คนใดดเสลยวสลาดชางเหยาอยาพยาธหอเหยหาย บหอแมขา

ตายอนาถ ขาจกหอตาองอาจเปนทาน อยาเพอหอหายโรคาพยาธหอแมขาไดสตอาจคนมาแดเทอะ / ตสสมง

ขเณ ในขณะบดนนบเมนนาน สวนทาวตนคราญวเสส สหเนตรพนตา ขนอนทาเทสทาว อนอยดาวขรงสวรค

นางหลายพนแวดลอม เจานอมหนาผอลงมา เจาคหนดวยตาแจงสอง ในแหงหองหม / พานต เจาคหนกมมาร

นาทหนอยไหอยซอยๆ อทฏฐานเซงตนองคราญเจาฟา วาแมหนอหลาตายไพในกลางดงไพรปาไม ควรคชวยได

กรณารองดประหยาแหงเจาตนหนมเหนากระสตราหนอ / ไธ ชชวยไดปารม อนทาราเพงหนดงนแลวคสระเดจ

จากชนฟาแกวลงมาในดงหนาปาไม เนรมตเพทไธเปนพราหมณ จรเดนถามทางเกมอนจกกวาเซงหนอหลา

ปทมมกมมารอนเปนทกข / ผานใจบชน ไหสะอนตายไพตายไพดวยแมจอมใจแหงเจา ทาวหนอเหนาทมมกม

มาร ยามกลางคนหลบพรณ* ไกลเทยงคกกลางคนมายนถามทจมไกลจกถามเซงหนอไธกมมารดวยประการดง

นแลวตนแกว //

ใบลานหนาท ๖๑

/ จงถามไพพายหนาวา มหาสตโต ดกรา กมมารทานไธทาเกดไดหลายปลสรนามเทสไธ แมเจาใสชอ

เจาไววาสนใด นางจอมใจหนมเหนาใสชอเจาวารอชา ขอกรณาบอกแดเลา / ชอเจาแกลงพนเทอะ เมอนน

กระสตราเจาตนนหมเหนาปทมมกมมารมโวหารเผาะผอย เจาคคอยปากตานเจยรจาวาสรมาดาแมแกนไธใส

ชอขาไวปทมมกมมาร อนอยมานานหลายขวบ บได / บไดจวบเปนปราน ตราบเถงแมขาหลานตายกวาอายขา

ได ๘ ปลนแล ลงเอย วาอนแลว ทาวหนอแกวมหากระสตราจงจกถามไพพายหนาเลาเซงพราหมณเถาอนทา

สกกะพราหมณวา ดกรา ลง / ผเถาลกเถอนเสาไหนมาไตเทยวหาแอวลามารอดขากลางคนมาอยนซกถามขา

เซงหนอหลากลางไพนชา วาอน เมอนน อนทาสกกะพราหมณคบอกตามคาตรเพทเซงทาววเสสสมเสลยว / วา

หลานรกเอยหนมหนา สวนตนขาผเดยวเดนดงเขยวหลงเถอน บมเพอนพอ ๒ ขาปองหาเนอในปา มาแอวลา

ในดง ขาอยในขรงเขตกวางในประเทสพาราหลงเถอนมาอดหอดขาจกเมอทางนรอด //

ใบลานหนาท ๖๒

/ บชา เจาหลานจงบอกแกขาเถาเลาไวอยฟงพนแดเทอะ เมอนน หนอสพพญตนปราเสฏเจาคเลาถ

ถอยเจยรจากบดวยอนทาสกกะพรามหณผวเสสอนกบเพทหนาเปนคนตรตนหลงเขตในทอง / เทสดงไพรถาม

ทางไพเซงหนอหลาเจากาพราปทมมกมมารเจาคกลาวถอยตอบคางาม วาขาแดลงพราหมณผวเสสอนจรเดน

เทสแผวมาขาจกบอกหนทางเมอไดดงเอย เถอนกวาง หอ / รอดทาทางรฏฐะนคอร รฏฐะวอรเมอเมองคาสงน

ขอพอรขาบรอนเมอรอดเมองทาวยอดพารามไกลคา รวามไกลขาบาทไธคบตรองตรสลงมาถามกบหลาน

กาพราพาย / พนขาคหากยนตนแทแล ลงเอย เมอนน อนทาสกกะพราหมณผเถาอนจกถามเซงเจากมมารตน

องคราญประเสฏลาเลสดวยปญญาคซาปจฉาถามไพพายหนาวาดงรอหลานแหงขาเทาตนเดยวมา / อยดงเขยว

กลางเถอนบมไผเปนเพอนพอสองขาหวงคองมหมขาผอยจงถามหลานสวนหนทางหลานยงจาไวพอบอกขาไต

เมอเมองพรองเทอะ เมอนน โพธสตตเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารคบอกตามตนบร //

ใบลานหนาท ๖๓

/ เซงเจาปขนอน วาขาแดเจาลงผหลงเถอนบมเพอนเดนมาลงมาถามหนทางเซงขาหลานกาพราเทา

ตนเดยว อยกลางดงเขยวเถอนกวาง ในทาทางหมพานตเปนทกขผานลาเลสเพอ / ขาเกดกลางดงเหตนน ขา

จงบรหนทางเพออนแล ขาคเทารแตละมงแลแรดชางในปากวางดงร เทารแตเสอหมแลแอนชะแครจอนแจแลน

เหลนกลางดง / มทงราชสหหลวงตวองอาจงวเถอนคะวาดในไพรเหนไพเปนหมเหนคกอยเปนชม นางนหม

อยอกเหลน หมวอกคองเตนปลาวเฟอย มทงกวางเขาเงยแลกวางเถอน จงจอก / เพอนหมาใน ฟานยไพเปน

หมลวะไลวสอดไพมาเขาคบหงสากะทาโทสเมตตาแลวลวดกรณาแลพราหมณเหย สตตทงหลายในปา เสอ

โครงลานนเนอง เสอเหลองครางกลางปา หมเนอลาไน / ดง ราชหงสไพเปนหมแมชางคตวพายมทงกวางทราย

แลละมงยนสะพรงอยปรดหมทอกทนมเหลอแหลมาแอวลาแกกลางไพรสตตทงหลายคยงมมาก เสอหมหากปร

กลวเขาคบมวเมาหอโสกไหมเราคมาเปน //

ใบลานหนาท ๖๔

/ ทกขดวยแมแกวแกนไธตนเดยวนแล ลงเหย ดงรอ ขาจกรไดทางเทสไธจกเมอทางไตเหนอเถอน

กวางทกลางเทสทางดงดอน อนวาหนทางพระนคอรเมองมงเวยงแกวยงปรมทางใดขาคบร ลงคเทาม / คาฟจา

หวานมาถามขาหลานกลางเถอนกวางในประเทสทางกลางครขาคบมคาสงจกกลาวหอรขราวทางเมอแล ลงเหย

เมอนน อนทาสกกะพราหมณ ลงเถาถามเซงเจากมมารหลานรกเอย ผ / วเสส เจามาอยประเทสกลางไพรยง

เปนไพบยากยงพราบเขาแลแลงงายขงขวายหายงไดหมากไมหากพอสนแลรอ ตถา ในกาลเมอนน หนอพระเจา

ปทมมกมมาร / มคาหวานตานตอบวา ขาแดลงพราหมณเอย ผประกอบดวยคาถามยงหนทางเซงตนขาสวน

ตนหลานหนมหนาคยงคอยเปนไพในไพรหนาปากวางไมแวดขางอยใจไครไหม / ไมเหลมใสยาวยดลมกวางมด

มงตาไมนานามบหนอย เปนลกยอยปลายพวงในดงหลวงมมากมทงหมากฟาแลไมคลางสอยหางปลามมากทง

ชบาเทสใบหนา ...ลมพดชนพดเยน //

ใบลานหนาท ๖๕

/ มทงหมากเกวนแลไมมวงมน ไมฝงอนนานา ในดงหนามมาก หมากมนหากตกลง ไมชมพดงมมาก

กระหมนหาเปนยวง หมากมวงหลวงเตมปา ทงเดอหวาหากเตมไพร หมากแฟนอยายเปน / ถอย หมากแหน

หนอยหากลาสงขกมอกดมมาก ลกไมหากพอกนแลนา ลงเหย ของสนหาบยาก หมากไมหากพอกน หมากนอด

มเปนถอย มบหนอยหากหลวงหลาย มทงเหมาสายแลออยชาง / หากมแวดขางตนไพร หมากหาดอยายเปน

ถอย หวานบหนอยหากกนอยาง ทงหมากซางหวานเปลอกผอย มทงหมากนอยแลหมากนมเปด มทงสมเหดแล

ไมขอย มทงออยปลองนอยหากกน / หวาน กาซะลองบานเปนถอย มทงทองหนอยดอกแดง มทงหลองแหลง

แลไมเปลา มทงไมเสาแลลมแลง มทงผาแปงแลไมฝาง มทงไมคางแลไมกอก มทงไมซอแลไมหกวาง มทงไมยาง

แล / ไมเดอ ดอกทองเหลอจดเจอ มทงไมเกลอแลไมเกม มทงไมผกเลอกใบเขยว ขาตนเดยวหลานป ลกไม

หากอยกนแล ปเอย ไมทงหลายมมาก ไมเลยนหากใบยาว มไมคระชาวแลปาเสยน มทง //

ใบลานหนาท ๖๖

/ หมากเกยงแลซอแมว หมไมแหวมมาก หมากแระหากเจอ เครอลกไมมเหลอแหล หมากดกแกสกดา

สมหวานลาสกกลา หมากหมอกชากนลา หมากมวคาสกแหมปานดงแกมสาวลามเชอทานพราหมณกน / แด

ลกไมแมขาหากหามาแล ลงเอย ไมทงหลายมมากหมากกวดหากตกดน หมากไมดกนมพราพรอม มทงหมาก

พองสกเหลอง มทงเฟองหากเปนเหลยม ชะเอมแกกนหวาน หมากไฟงามเปนถอย / มทงออยแกมตาล มทง

ลานแกมพราว มทงกลวยคลาวสกทงเครอ กลวยจนเจอลกใหญ กลวยตบคาไชยสามาน กนหอมหวานมมาก

หมากกอกหากกนเยน หมากปรางมเตมปา หมาก / ลางคาเรอนไพ ในกลางไพรมมาก มทงหมากหลอดแลไม

กวาว มทงหมากนาวแลไมไคร มทงผกไผแลผกขวง มทงไมจวงแลผกดด มทงหมากพนแลผกขม ในอาสรมม

มาก หมากคอหากเตมดง / คบทองสนมมาก หลนจากขวนตกดน ลกไมดกนมมาก สกบขาดสกยาม เชญทาน

พราหมณกนแดลานกแกกนหวานแทแล ลงเอย ไมทงหลายนานาตาง ๆ มแวดขางเขาเขยวเทาตนเดยวดายเผอ

ขาแมลก //

ใบลานหนาท ๖๗

/ ทกขยากแทเหลอใจ อยกลางไพรปากวาง ประเทสทางหมพานตจกลา สงขยาบได ลาหมไมคหาก

ยนผานแลนา ดอกไมนนามหลายถานพรองคควกานจงาม ลางพรองทลามเปนดอกหมนกดออกหลายทแล วน

มอ ๒ เผา / บนรอนเราเรยกกนมา นกนานาตางๆ แววคอดางขาวเขยวรองเซยวๆ เสยงมวนบนรองรอนผบดง

ตปกตนแอนฟาฟอนสองหนาปรดนกยงพตวใหญนกยงแมเซาะหากนนกเขาขนเตมปา นก / ขวาลาหาคอน นก

ยางพอรตวขาวมากตระเหวาหากตวดา นกยงคาหมแอนฟอนสงสรดอยอนหากนปนอศจรรยสดทหนแลว ควใจ

บานแลลงเหยเถงระดเดอน ๓ แลเดอน ๔ ดอกไม / ควรวายเรง กนหอมเนงเตมปา ดอกไมซวาดเตมดง ในพง

ไพรปาไม มบไรสกอน นกนนเนงเตมปา หมนกลาตอมดวงฟาพงพวงอยคอมนมเนกออมสาขาลม เอามาหอม

ดอกลมพดออกผบดงในพง / ไพรปากวาง ดอกไมกวาวผวเหลอง ดอกไมเนงเตมเถอน นกหงสเรอนบนมา

แสวงหาตอมดอก นกเปลาตอบเปนคาทงตระเหวาดาแล เปดปองขอดของรองเสยงหวาน กะทาขนเสยงมวน

สง คะโสรด* รองกลางคน นกกวกฝนแถม //

ใบลานหนาท ๖๘

/ เลาตอรอลาวอนใจเชนแลนา ดงรอแล ขาจกรไดขาคเทาอยในปาไมแกดง อนวาขาคเทาหนแตกนร

เอยาะแอยงอยอนกลางปกฟอนหากปรเรยนทงนกเขยนรองเสยงมวนกาลาบลวนปรกลวมทงถวจบคลม / นก

เจาชมชมนา มทงนกกะทาผวสอ เปดปลองรองขานขน มทงนกชนขางไขนกตไฝแฝงรง มทงนกเตนฝงอยนา

นกแซวซาชางเจยรจา นกลางนาแลกาลาบจบจาบซาสระสร นกอยองปลปากเสาแต / แวดเฝากนปลา นก

นานามเปนหม นกเขาตคขนเลย นกเขาเดยมไชชา นกมลาแหตอดสบขอน นกผกกาดจอนบนลา นกกาบาแล

ตระไหน นกลางไพหากนเหยอ นกไฟเรอเรองแดง / นกกลงแรงสนสอน นกเยยวคอดเปนชม นกกลมตวโสก

นกคะโทกหางหวด มทงนกปรหด* แลแขกเตายางขอกเคลาขาวใส นกขไถปกปน นกเขาหมนชางจบเฟอย ม

นกเขาเดอยขนชาง มทงนกเอยง / ดางแลตระเหวาดา มทงหงสคาแลไกเถอน หงสแดงเลอนกลางหาว หงส

ขาวหลายเปนหม หสดลงคอยกลางดง จาคคพาก* ลงอาบนา กาลาบซาเสยงวอนเอยงคาจอรกนหมากนกแร

ปากเสยงเชยกฏ* ลอยเวยวงกองสวาสรองหาเปน //

ใบลานหนาท ๖๙

/ ชมนกยางหมอยอนอยานนกจอกลานชางนอนรงเขาคพากนมาอยงอยายอยจบกนไมคสาขากนผาลา

ชมดอก ดาวสรอกหมพานต ปรใจบานชมชน ปรสนกตนลมใจนกในไพรเปนคเปนเพอนขาอยในดงแลนา ลง

เหย ดงรอแล ขาจก / รไดทางจกออกปาไมเมอเมองนนชา ขามาอยปาเหงนานเปนผานแสยไหมทกขยากไร

เหลอใจเชนแล ยามเมอสรนงไวยทงคแมขาอยในเมองเปนทกขเคองใจมากพลดพรากเจาเมองมาปตตากบ /

มาดาแหงขาอยปาไมพราเมนนาน พระปตตาหลานคมาตายกวาละแกวกาพราแหงขาอยตนเดยวในดงเขยว

แกวคละแมขาอยสาลากลางไพรหนาปาไมทกขยากไรเหลอใจ / อยเปนรสใสเสพสราง ในปากวางหมพานต

กะทาพรหมวหารไพบขาด บหอคลาดคลาวนเพอใครหอพลนแผวรอดเวยงแกวยอดเนรพาน ยามนนแมคพา

มานตนขาหลานกาพราอยในองคในดงเขยว / ยงบเกดยงอยในทองแมผปราเสฏชอสเมกขราอนงคราชาพอ

ขาคมาขวาหนาสเมองผละแมเทวแหงขาหอเปนกาพราอยลนหลง ยามนน ขาคจงเกดในกาเนดเปนคนอยกบ

ตนแมขาคหากพราชา //

ใบลานหนาท ๗๐

เหนานางตงแตหลานเกดมาเถงหนอายปลางได ๘ ปลอยในครดอยเถอน คบมเพอนเพลาพง เหตนน

ขาจงบชางกลาวชชองขราวทางไพแหงหนใดแกลงเถาบชางบอกเคลา / แหงทางไพแล ลงเหย บดน แมขาเขา

ปาไมไพเซาะไซแสวงหายงผาลามนแลลกไม จกเอามาเลยงลกแกนไธปตตาคอตนแหงขาตงแตเชาลอดหลาเถง

ขวาย / แมสายใจแหงขาคมาตายพรากหนาคาไพ แมคยงอาไลยตนขาลกกาพราแมอยสาลางคมาขบแมขาน

ตายแตกองทรายปาไมแทบทใกลจอมปลวก / หลวงเพราะวาไพขงขวายหาเลยงปากทกขลาบากเหลอใจ หวง

วาจกเอาเมอเลยงสายใจลกแกว บดนแมขาคมาตายเสยแลวกวาเยนวอยเลาแลนา ลงเหย ดงรอ แมขาจก /

คนมานชาวบากขาเปนสนใดแมขาตายละขาหอเปนทกขลกกาพราแมอยตนเดยวนชา โอยหนอ เปนกาพราพอ

บแลวบดนแมผเปนแกวคซาวาตายไพเสยขาแถมเหลานหนอ ทกขงแท //

ใบลานหนาท ๗๑

/ แลหนอ ลงเหย จกเยยะดงรอ จกไดชวตแกวแกนไธแมคนมานชา เจาคเวทนาหาแมแหงตนดงนหน

แล ตทา ในกาลนน มหากระสตราเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารมคาผานโสก / เสา ทกขรอนเราเสยบตาย

เหนอดนดายดะดาว สองหนาทาวขนอนทตายลมคงไพ มวยมงหนอย ๑ จงคนมาเจาปจฉาถามแถมเลาเซงทาว

เจาทานขนอนท วาบดนขายนใจมมากคาลาบาก / เคองใจเยยะสนใดคบชางครางคา*ขาตนเดยวในดงเขยวบม

แมพอขอคอยแปรกรณาปนอยาดแกขาจกอยาแมกาพราคนมา จงกรณาปงทอด บดนแมขา / งพษคมาตอดตน

ตายทานยงร อยาหายพยาธหอคลาคลาดจากเสยตนหอเปนคนคนมาเลา ดวยเตชะอยาบดเดยว ขอพลนเชยว

บอกแด หอไดชวตแมแหงขาคนมาดวยอยาตนวเสสจงกลาว / อปเทสอนวเสสเซงอยาแกมาตาแหงขาอนขวา

หนาสเมองผนแดเทอะ วาอนแลว ทาวหนอแกวปทมมกมมารเยยะเจยรจาคเยยะไหไจๆ ลาคาผานวามาเปน

ทกขดวยแมขาหลานตายกวา //

ใบลานหนาท ๗๒

/ แควนดมาเปนทกขดวยเทวแมขาแกวกาพราอนแมพรากหนาตายไพนแลนา เมอนน ขนอนทคซา

ปราไสรแถมเลา อนจกลองดทาวหนมเหนาปทมมกมมารวาหลานรกเหย หนมเหนาขาเถา / ปทรงหนบดนด

เปนการอนหยาบบสภาพเอยนใจในกลางไพรปาไมทกขยากไรในดงยงมแมองคเดยวคซามาตายกวาละลกไว

เปนกาพราอยลนหลงเจาอยาหวงอยหนในทนบเอยน / ครพายลนกลวลาบากแมเจาคหากตายไพแลวละ

ลกแกวกวาเยนวอยดงรอ แมเจาพอยจกคนมาเลาละคราบเนาไวเสยดายแล หลานเอย อนวา คนทงหลายเทยว

สงสารหลาย / ชาตมจจราชหากขบมาคหากเปนธมมดามาแตกอนตายแลวคบหอนคนมามจจราชธมมขบไพ

ไจๆ บหอนไวแกคนใดมนคหากตายไพแลว อยาคลาดแคลวกนแหนง จงแปลงใจ / ดเขาออก แมเจาบหอนจก

พอกคนมาหาสง อยาบไดกลางปาไมคบมสงแล หลานเฝย บดนคนเจาจกอยบมคพอ ๒ ไผจกมาปลองชวย

สราง เจาจกอยกลางปาไมตนเดยวดงรอชา เจาอยา //

ใบลานหนาท ๗๓

หนาจกอยเมอชอมปในเมองพนเทอะ วาอนแลว เมอนนตนแกวปทมมกมมาร มวาจาขานตอบวาขา

แดลงผประกอบดวยปจฉามาจรทานเซงขาถามเอาหลานกาพราปเมอชอมดงรอแล / ขาจกดอมเสยไดยงแกน

ไธตนเดยวในดงเขยวปาไมคเปนดงปไดมาหนนแลนา ดงรอแล ขาจกละไดยงแมแกวแกนไธขาตนเดยวนชา ขา

บาอาจจกละเสยไดขอนดอกไมแมสก / ยามแล ปเหย คยลงบเชยวชวยขาคจกขวาหนาตายไพคธรแควน

ประเสฏลาเลสกวาเปนคนแล มาละแมตนแหงขาในเถอนฟาตนเดยวนแลนา บดนขาคพรองผายแปรขอ / แต

เจากรณาปนอยาดแกขาหลานกาพราปตนเดยวขออยาเชยวพนแดหอแมเปนเจาคนมาแดเทอะ วาอน ตทา ใน

กาลนนเลา สวนทาวเจาทานขนอนท สตวา ไดยนแลวยงคาหนอ / แกวเจาปทมมกมมารมวาจาขาน

เผาะผอยอะมอยหนาปรรกลกขณางามลวนถวนเนอออนอวนขาวใส ทาวจกไดคาบอกเหตอปเทสเซงอยาวา

ตาต ดกรา หลานรกเผย อนมาอยกลางปาไม //

ใบลานหนาท ๗๔

/ ดงหนา ขาจกบอกอยาแกเจาหอแมหนมเหนาคนมา อนวาหวใจหลานนนาชนชอยไดออกหนอย ๑

คเปนอยาลกมายามเดยวนงใกลชวตแมไดคนมาบสงไสรชะแล หลานเฝย หนมเหนาแมเจาคจกคอยสบายชะ

แล โพธ / สตโต สวนบรมโพธสตตเจาทาวหนมเหนาปทมมกมมารไดยนคาพราหมณบอกกลาวหอรขราวเซงอ

ยาเจาคมโสมนาชนอยาว ใจหนอทาวชนชมบาน ปานดงจกกอนบานควถกตองทอรณณาเจาคสก / เสน

พราหมณกลาวแกคดชอบแทคระนงไพวาจกเอาหวใจนนาคยงแควนยากควรคหากอทฏฐานเสยงสมพารผาย

แปรตงสจจะแกเทวดา เมอนน หนอพทธาตนประเสฏลาเลส / กวาโลกา มหากระสตราตนหนมเหนาหนอพระ

เจาปทมมกมมารมใจหวานรกแมหวายหนาแผเมอบนมกใครเอาหวใจตนไวพายนอกหอเปนอยาจงจกกะทากร

ยาวาจาตอตงสจจะรอเทวดาจม / กลาวคาถาวาดงน สจเจ เทวตาโย ดกรา หมเทวดาทงหลายมวลหมอนอย

ปาไมหมพานตบดนขาใครเอาหวใจบานไขออกไวพายนอกเปนอยาหอเปนประโยชนะแกแมขาอนขวาหนาส

กลางดงนแลนา ผวาขาจกไดเปน //

ใบลานหนาท ๗๕

/ พระตน ๑ หอเปนทเพงแกฝงสตต คนขาไดตรสประหยาเปนกระสตราในโลก ขาจกยกสตตขามพน

จากโอฆวฏฏสงสารไพตามบญแหงขารอดฝงกลาหนาคอนพพานดวยปารมยานยอดฟา / ขอจงหอดาบทพพ

กลาตกลงมาแดเทอะ วาอน ในกาลเมอนนบเมนนาน ตาว เทวดา อนอยในสวกายเถอนถาคมาคาสมพารแหง

พระองคราญหนอหลาดาบทพพกลาคอยาด / แตฟาลงมาจมบาทาพระบาทหนอทาวราชกมมารพรอมกบ

ดวยอทฏฐานบญแผนมตแกเนงนองหนงหวพองยาวเยกนาพมเพกไพมาในดงหนาเกดกองมตนวาฟารองแล

ดอย / ครางเปนดงจกเกนจกพงรอนเลาสนนกองเทาภเขาใหญกมหนาใหกมมารมอาการไหววะวาดมใจสวาท

ชมบานยอมอสานตงตอตงสจจะรอขนอนทตงแตงดนเทสทองรอดแตหองขง / เทพาทงมวลมาชมชนปตตน

ยนดดวยปารมเจาสรางเหตแมเจามลางตายไพ นางนงไวยผแม เทวดาคยนชอบแทหนหนายอมอสาใสเกลาเซง

หนอพระเจาตนบญแลนา มหาสตโต ปทมม //

ใบลานหนาท ๗๖

/ กมมาโร สวนวา เจาปทมมกมมารหนมเหนาพราะเจาฟาตนปราบโลกาเจาคมประหยาองอาจตน

สลาดดวยปญญาอยกบดวยมาตาพระบาทยวายแยมสวาทยนดเอาสรกญไชยเถยนกลาอยาดแตฟาลงมามอขวา

กาเอา / แลวยงดาบแกวกญไชย เจาคอทฏฐานใจกลาวรอตงหนาตอใจจตวาชวตเหย จงยนยาวแด ขอไดหน

หนาแมแหงขาคนมาสรโสภาเหย ชนชอย อยาหอขานอยรบมรณา คนวา หนอพทธา / กลาวแลว เจาคถอเอา

ดาบแกวสรกญไชยปาดทดหวใจหอเลอดงามไหลออกพนพายนอกสวายตวออกยอถวายเปนอยาหายพยาธแก

ทาวราชแดงงาม เปนอยาแกสรนงรามหนมเหนา / หอไดชวตแมคนมาแลนา สกโก เมอนน อนทาสกกะ

พราหมณผเถาคเอาหวใจเจาปทมมกมมารอนทานเอาออกไวพายนอกสนดานในทามกลางดงดานดาว หอ

เปนอยานางทาวแมคนมาดวยอชญา*อนยงพษง / จงเหยหายดวยหวใจผายลกเตาทาวหนมเหนาพทธงกร เจา

ตนบญผานแผวยแกตนเลศแลวทาวขนอนทตนกน ๒ สวรคชนฟาในแหลงหลาตาวตงสาอนเปนผวนางสชาดา

ชนฟา ทานอยถาผอเลงดหนแลนา //

ใบลานหนาท ๗๗

/ ต สตวา โพธสตโต สวนวาบรมโพธสตตเจาทาวหนมเหนาปทมมกมมารเจาคหนพระองคราญหาย

พยาธเจาคนบแทบบาทบงคมยอประนมมอขนไหวขอสมมาแมแกนไธมาดาเจาควนทา / นอมกมขราบเจาบ

อาจจกตงตนอยไดเจาคสยบทาว ๒ ท ทใกลราชเทวตนแม เจาคซาแผสยบตายสนระสายยะยนตาคมปนลมคง

เปนทกขเซงใจมากลกแกวคซาพราก / ตนไพเลาแล นางคซาเวทนาแถมแลวเปนทกขกวาเกา ๒ ทลาแลนา สก

โก เมอนน ขนอนทาเจาฟาคเอาหวใจเจาหนอหลาออกไวเปน / อยาหอแมใสปากแกเจากมมารทาวองคราญ

ตนวเสสหอชวตเนสบานงามเปนคนตามดงเกาแมเปนเจาจงยนดเมอนนแลนา มหาสตโต สวนพระมหาสตตเจา

ทาว / หนอเหนาปทมมารตนองคราญหนมหนอย หนาชนชอยสมเสรยวยามเดยวหายพยาธลกทาวราชคนมา

เพอขนอนทาชวยคาคนมาซาเปนคนในกลางดง ๒ เผา เพอทาวเจาทานขนอนททานอนดลงมาโผด //

ใบลานหนาท ๗๘

/ เปนตนเลาคนมาปตตากบมาดาแมลกเกาะกอดจบกนชมปลอบขวญดมขระหมอมลบเกศเกลา

กอม*จอมหว เจยรจาใครหวยวายแยม แมจบแกมเจาทงวนปากจาหวานออนออยพระจาเซงลกหนอยแหงตน

วา / ตาต ดกรา สรองคราญเหย เจาแมจกแมงละคราบไวแกกลางดงรา ๒ คนแมลกจกแมงบไดจบชมกนแลนา

สายอดมเหย เจาแมบดนเปนแตบญราไดสรางในปากวางเปนช ปา / รมมาชวยบหอตกถอยซาเพอสมพารแล

นา ปตตาคราญเหย ลกเตาอายเจาจงอยทฆากบมาดาผเปนแมบญคาแผปราณแดเทอะ วาอนแลว ทาวหนอ

แกวกระสตรา / กบทงสเมกขราผแมชนมาแทสวสดบมความทกขโสกเสาใจเจาชนชมบานคนมาปานหลบตน ๒

เจาชนชมกนในดงตนปาไม ยามนนเจาหนอไธกมมารคทรสานขราบไหวแม / แกนไธสเมกขราอนเปนมาตาแหง

เจาทาวหนอเหนาปทมมกมมาร อนจกถามนามะนามแหงเจาตนปรานเผา*อนทาสกกะพราหมณ ดวยคางาม

ผานแผวอนทรงเพทแลวเปนพราหมณลงมาคาสมพาร //

ใบลานหนาท ๗๙

/ แหงเจาในเถอนเสาดงหนา เจาคกลาวคาถาวาดงน พรมเห* ดรา พราหมณผวเสส ทาจบเพทดวย

เซงอยา ทานมาเถงตนขาในเถอน ขาบมเพอนอยในไพรกลางคนใสแหลงหลาทานมาโผดขาแม / ลมคนมา

ดวยอยาอนบวรสททจกวาเปนเทวบตต รวามนสยชาต รวาเปนนกปราชญเจาเมองใดทานอยไกลรวาอยไกลร

วาเปนเทพไธเจาขนอนทขออนดบอกขาอนเปนหลานกาพราปน / ยนแดเทอะ อฏฐะสกโก ในกาลนน ทาว

องอาจพระอนทาไขกรยาบอกเหตยงชอทาวตนวเสสรทธแรงเรองเรอแหงองอาจเหลอยะยวาดเรองไรรสมใส

สองหนาจกบอกวา / ตนเปนเจาฟาขนอนทกน ๒ สวรคฟากฟาสระเดจอวายหนาลงมาคกลาวคาถาวาดงน

ตาต ดกรากมมารผวเสส ขานคอสหเนตรพนตาเปนพระยาตนองอาจอนอยปราสาทแกวเมองสวรค นางหลาย

/ พนแวดลอมอยายอยาดออมเปนปรวารลอชยสมพารทวดาวชอวาเทพทาวอนทาลงมาคาสมพารแหงเจา

หลานหนมเหนากระสตรา ขาจงสระเดจลงมาชวยเจาบหอโสกเสาในไพรขาอยในดานดาว //

ใบลานหนาท ๘๐

/ ประเทสทาวแดนไกล สทธวไสรตาผอจกกตตนาตอสงขยาบอาจจกกตตนากลาวได ทางเทสไธหาก

ยนไกล ขาปราไสรพระบาทลงมาอยาทาวราชทง ๒ ขาจงปลองเขามาสเจาแมลกอยในไพรสบเสรยว / ไชชา ไผ

บดงขาสกคน ในเมองบนหาบได ยากแทไสหากเหลอกใจบมไผจกอาจเอาชวตราชคนมากบมาดาแหงเจานาง

ยอดเหงาสเมกขราขาอนทาปรายแผปราเสฏแทดคราญ / คนใดแลสละตนทานบโหดหวงหวายโลกสงสาร

สพพญตญาณขาอนคราญชชวยบหอถอยสมพารเปนการอนประเสฏลาเลศกวาฝงคน ยถา พระมาดาตนแม

ตองตนแปรยนดกบ / สรบตตาลกเตาชมชนเลาใจบานแดเทอะ หททย ขาคหอยงหวใจเปนทานแลวสวนหลาน

แกวเจาทง ๒ จงเอากนกะทาคองเสพสาง อยารบมลางจากขนธาจงเอากนอยในสาลาแกวก จง / หอเจาแมลก

ไดอยเมตตาภาวนาไพหมนเทยง อยารบเสยงอายอยทฆาเทอะ บดน ขาจกสงอาลายงมหากระสตราทงคขาเถา

ปจกลาเมอหนเสย เขอ ๒ เจาจงเอากนอยเฝาพระปณณสาลา //

ใบลานหนาท ๘๑

/ กอนเทอะ หลานเฝย วาอนแลว อตวตวา คนวาอนทาผานแผวสงแลวสกเสนบญยกยอคณทานแลว

สงหลานแกวบวรมวล กาลควรพระบาทคสระเดจคลาดคลาไพสเวไชยนตชนฟาในแหลงหลาขง / สวรคพนแล

นา ตมตถ ปณณาเสนโต สตถา อาห สตถาสพพญ พระพทธเจาตนเปนเหงาแกโลกทง ๓ สตตหลามใหลเขาส

ในทอยพระมณฝงสตตมบหนอย สตถาพระยอดสอย / สยมภ พทโธ ตนเปนครแกโลกรางบโสกหลวงหลาย นา

โถ ตนเปนนายนาหมนาสตตเขาสนพพานดวยศลทานเทพไธ หนอพระเจาโพธพยาก นาสตตพนจากสงสาร

ประจนแกมาร ๕ สง เปนแกวยงโลกา ยงอถะนนาไปแจง พระจงแสงเทสนา กลาวเปนคาถาแกมหาสารบตต

เถรเปนเคลา แกสาวกเจาทงมวลดวยเสยงอนมวนเพราะวา ภ / กขเว ดกรา ภกขทงหลาย นยายอนนควรงด

ปาไมมดดงหนา ปตตากบมาดาอยเถอน ลกรกเพอนกนนอน ทกจตรอมใจลนเชนแมลกเปลยนกนตายในดง

หนาปาไมเทพไธโผดกรณา //

ใบลานหนาท ๘๒

/ เทวดามาอยเฝา สวนตนเจาชอขนอนททานอนดมาปรายแผตนเปนเจาแกเทวบตตเปนผวสชาดาชน

ฟาทานอวายหนาลงมาคากระสตราเปนเจาทาวหนอเหนาปทมมกมมารกบทงนางนง / คราญ ผแมเปนแก

กลางดง พระยาอนทาตนองอาจลงมาอยาพยาธหอหายสองไดสบายชนแลวคสงหนอแกวปทมมกมมารวาหอ

อยในสมพารอาวาทกบนางนาทแกวสเมกขรา ทาวคสร / เดจลลาเมอสในทอยเมองสวรคเวเชยยนตปราสาท

เปนคแกวราชสชาดาราชกญญาแวดลอมอยายอยาดออมสมเสรยว หางตาเขยวควคอม เขยวชยอมเขยวมนปร

ใจ / พนบหนอยหนาชนชอยปรแยงอยแฝงตนทาวราชในปราสาทมณเทยรเจาเสถยรอยแลวชนฟาแกวตาวตง

สา ทานคสงอาลายงพระมหากระสตตเจา ทาวหนมเหนาปทมมกมมาร ตานคาจาขาดแลว / สงหนอแกวหน

เมอพนแลนา มหาสตโต สวนวาพระมหาสตตเจา ทาวหนอเหนาปทมมกมมาร คมใจบานตองตน ปสสาชน

นานา กบสเมกขราผแมอยสรางแกกลางดงปลงใจตนอยปาเจาค //

ใบลานหนาท ๘๓

/ รกสาแมแกวกาพราเทวบหอทกขโสกเสา ทกคาเชาหากลมรา ปฏบตมาตาอปฏฐากบหอแมเจาได

ลาบากเคองใจดวยการอนใดสกคราบเจาคอปฏฐากชวน ชวน ทงหวมนแล / ลกไม เซาะไซไดหาบเอามาเลยง

พระมาตาแหงเจา ตมใบเหมาใสไวเหนอตอง ทงหมากคบทองแลหมากเกยง เอามาเลยงแมมาดา ไพแสวงหา

ทกคาเชา บยหอแมได / โสกเสาสกวน เจาไพพนบพราก บหอแมไดกนอยากหาหาร บหอเปนผานทกขยาก บ

หอแมลาบากเคองใจสง เจาคไพทงวนอปฏฐากบหอแมไดพรากสาลาแลนา / เต อพโพ สวนวา นางสเมกขรา

ชนชอย นางคอยกบดวยลกหนอยแหงตนในดงไพรปาไม ๒ หนอไธคอยเสถยรกลางดงเพยงปากวาง อย

เสพสางปารมธมม กะทาพรหมวหารบหอขาดตราบเมยน / ชาตในไพรคเอาตนไดเมอเกดชนฟามประเสฏตส

ตาสวรคเทวโลกคมแล สตถา อม ธมมเทสน อหรตวา ชาฎก สโมทาเนส สตถา อนวา สพพญพระพทธเจาตน

เปนเหงา //

ใบลานหนาท ๘๔

/ แกโลกโลกาจงจกนาเอามายง อตตธมชาตเสยงขนาดเมนนานเปนอาการอนวเสสออกมาเทสเทสนา

วา ดกรา บณฑตนกปราชญตนสลาดดวยปญญา วากาลเมนนานมาเมอกอนบรผอนกจจกาน / สละชวตตาย

ตางแมแลกเอาชวตแมคนมาคมในกาลเมอกอนมบผอนหลวงหลายเปนนยายลวงแลว เปนดงพระพทธเจาหาก

ไขกระอบแกวเทสนามานแล เมอนน พระสตถา / ตนประเสฏลาเลศกวาโลกา คนเจาเทสนายงปทมมชาดกอน

นแลวคซาชกเอามายงอดตปจจบนมาเทยมกนหอแจงพระคแสงโสดเปนโวหารชมนมตามชาตบ / หอขาด

ตดกนเปนปจจบนชกตอชกชรอพายหลงสาแดงมาหอแจงพระจงแสงกลาวคาถาวา กตตราชา ภกขเว ดกรา

ภกขทงหลาย เอากนอยอยายสะพรง อยาสลงในใจทรงสลใสบวรยาด อนวาทาวกตตราช / กระสตรามอจฉา

เคองโขดรายราวขบทาวอนงคราชหนจากหอง มแตพระพนอง ๒ องคในอยพงไพรปากวาง พระเจาชางลวด

ตายไพวนนนนา บใชปคคละผใด คอ หากไดทานเทวทตผใจกลาใจชว //

ใบลานหนาท ๘๕

/ ชาอธมมกะทาเวรมาทกชาตบหอขาดเทยมไพเปนคนหาญใจบาปแทขนาดหนกหนาปองขาพระ

ตถาคตมาบรแลวตราบไดนงแทนแกวเทสนาธมมในกาลบดนแลนา สกโก ราชา อนวาพระยาอนทาธราช /

ทาวองอาจสมเสรยวหลงดงเขยวตรเพทผวเสสเปนพราหมณแกลงมาถามหนทางเซงเจาทาวหนอเหนาปทมม

กมมารมคาหวานชนชอยวาหลานหนอยเหยเจามาอยกลางดงขาหลงหนทางมารอดเจาตนหนม / เหนามบญ

พายลนถามทางกลาวเซงทาวหนอหลากมมารมใจหวานชนชอยวาหลานหนอยเหยเจาปอนมาอยกลางดงขา

หลงหนทางรอดเจาฟายอดตนบญญาพายลนถามหนทางเซง / หนอหลากมมารวาสรนงคราญเหย หลานหนอย

ขอคอยบอกทางไพแกขาอนเทยวทางไกลอดหอดเจายอดฟาลวดขอเอาชวตแมคนมาวนนนนา บใชคนใดไทตาง

หนาตาทพพกลาเลงหนไกลสาย / ตาไวใชหนอย ทานคอยแปรกรณา คอ หากไดอนรทธเถรตนบญญากลานน

ตอหนาเทยมทนปฏบตทกวนบขาดเปนลกพระมณราชโคดมไดเปนลกสกขตนสลาดเทยมตามโอวาทแหง ต /

ใบลานหนาท ๘๖

/ ถา ในกาลบดนแล มหากระสตราอนงคราชาธราช เปนทาวตนองอาจเสวยเมองบหอเคองไพรเมอง

ทาวใหญหนอยทาวไธสรยวงศาอปราชาผนองอยตางหองเมองไกลหาง / รพลใสมาตองใจเปลยนคองกนเมอง ร

พลแถวถงหลงไหลเขามาชทาวยนอยบไดพระบาทไธเจาใจบญพายลนกลวเปนบาปบสภาพคองธมมกลว

เปนกมมอนใหญทาวนน / ใชสามาน เจาองคราญตนวเสส หนจากเขตแดนเมองรฏฐะ เรององอาจทางอนง

คราชคาไพกบดวยนางนงไวยผนองไพอยหองสาลาลวดมรณาตาย / กวา ละนางแกวกาพราอยพายหลงวนนน

นา บใชทาวตนใดไทตางหนาตางโลกหลาดหล บดนคอหากได สรสทโธทนราชอคคราชปตตา คอ หากไดพอ

แหงคพระตถา / คต ในกาลบดนแลนา / สเมกขรา อนวา นางสเมกขราไวยแวน เชอทาวแกนปตรอยกลางคร

ปากวางกบดวยลกหนอยอยสางสมพารวนนนนางนาทไธบใชคนใดบใชยงสามาน //

ใบลานหนาท ๘๗

/ ใครอนหนาชอยชนโสภา คอหากไดนางสรมายาบญแปรไดมาเปนแมคพระตถาคต ในกาลบดนแล

ปทมมกมาโล ภกขเว ดกรา ภกขทงหลายนยายอนนนาองอาจชนเชอชาตสรยวงศทานทรง / สลใสบวรยาด

อนวาเจาหนอยนาทปทมมกมมาร กบนางนงคราญผแมไพอยแกกลางดงกะทาพรหมวหารไพบขาดในอาวาสปา

กวางหมพานตเปนทกขผานแสบไหมกลางปาไมอยเมนนาน / นางขงขวายหาหวมนแลลกไมมาบไดเปนลางง

ตอด นางตายกวาในกลางปาผเดยวนางตายเขยวขวาหนากลางเถอนฟาเปนผในครปาไม พระบาทไธแลนไพ

ชอม / ไตทางรองหาแม ไหออนแอกลางดง ในพงไพรปากลวย ในเถอนหวยจอยวอย เจาไพพอยเดยวรอง

แปรรองหาแมกลอยใจวาสรนงไวยเหย พระขาลกกาพราวอนหามดจวน / ตาคาแลวแมเปนเจาไพอยททางใด

เจาคซาเทยวไพเซาะหาแสวงหาแอวจวบแมแลวแตกลางดงเทามาหนละครายตนนางแกวตายไพแลวบคนมา

เจาคเวทนารองไหเปนดงทกขดวยแกน //

ใบลานหนาท ๘๘

/ ไธหากตายไพ เจาจกเอาหวใจตนออกไวพายนอกหอเปนอยาหอแมมาดาหายเจบปวดนางไดชวต

แลวลวดคนมาดวยปตตาลกเตาทาวหนอเหนาปทมมกมมารวนนนนา ทาวหนอไธบใชไดคนใดไทตางหนาหนอ

พระ / เจาฟาตนบญมกตอบคณพอแมเปนเจาแกโลกา คอหากไดหนอพทธาตนสวกสวาดเปนนกปราชญแหง

ฝงคนเปนเจาตนประเสฏลาเลศกวาฝงสตตเจาคไดตรสประหยาแลวตนแกวสพพญใจ / มทท*แกโลกนาสตต

ขามพนจากโอฆสงสารรอดประการเวยงแกวจจอดแลวเนรพานควรเอาปทมมกมมารสงสอนปฏบตคจงเปนบญ

หอไดกะทาคณตอพอแมบญจงกวางแปรมทท* หอ / กลางหฟงดถ เอาแหงหนไวสงสอนใจควรใชสอยอยา

ครานทกเมอสางการเรอนอปฏฐากบาเรญอยาครานหอหมนเยยะสางเวยกการงานปตตาครานลกเตาหอหมน

รกสายงพอแมเปนเจาทกคา / เชา แลงงายหอหมนไพขงขวายมาเลยงพอแมหอใจออนแอกะทาเพยนอยา

เบยนเกยนกะทาโทสหอพอแมไดตองทกขโสกโสกา อยาหอพอแมไดนาตาตกใหญเยองนนบใชคองดอยาตดไม

//

ใบลานหนาท ๘๙

/ สรมหาโพธ อยามกสาโทสใสสลไหม อยาเปนคนดาใจบาป หอตงอยตามสภาพคองธมม หอครพอยา

พอแมพนองแตลงตา ฝงนาอาปาป / ครบาหมมตรสหาย ยงชายฝงแถวเถา จงสอนสบเลากนไพ อยาใจโมโห

โสกเสา อยากนเหลาแลเมาอยา อยามลางสาสนาแลพทธรป อยามลางสถปแลกฎ / ของสงมอยาลกเอาจาย

ดวยอนงายสพพน เทสนาเปลยนหอแจง อยา...เสพเมยทาน ผยงคอยาไดหมายจากผวตนเปนคน จงหอไดร

เยองอยาหอพอแมไดบาทเบองเคอง / ใจ เสอผาแปลงแตงไวขวบเมอไดเปนทานแกพระองคราญพอแมหอมใจ

กวางแปรมทท* คนเถงระดปลใหมลกเตาหนอยใหญสมมายงปตตามาดาเปนเจาเลยงลกเตาคหอ / เปนคณ

เปนบญอยาผอน หอมใจออนกรณา อยาปมาทาประหมาด อยาเคองขราบโกธา อยามวาจาเคองหาว อยาเบง

รองดาเสยงแขงเอยยวกนแหนงเมอพายหนาวาบไดตอบคณพอ //

ใบลานหนาท ๙๐

/ แม ขาสกคาซาเสยงกมมตายไพกวาละลกไวเปนกาพราอยลนหลงจกเยยะสงคบชางทกขเมออางจา

เถงชะดาย นยายอนนนาปราบเหงาพระเจาจงเทสนากลาวเปนคาถาวา มาตาปตต อปฏ / ฐานดงนเปนเคลา

พระเจายอมยอคณกะทาบญอปฏฐากพอแมมเมตตาแปรมทท* ผนนดปราเสฏลาเลศกวาฝงคนเปนผละผล

หลายสง เปนบญยงแควนหลายคนยงชายแถว / เถา เอากนเขามาฟง จงเอากนทรงจาไวคเทยงจกไดเถงสขพน

ทกข ทกชาตบไรราชสมบตอสสะ มลาตวแพงคางามองอาจ หตถชางแกวราชตวแพง เงนคา / เขาของบวรโภค

บไร โหสของดทาสมบหนอย ทาสาคอยตดตาม ปตตางามลกแกว ปตตงามเลศแลวเปนคณผลบญไดสางเพอน

หากชางรอมมา คนคลาดคลาจากหนในชาตนน ตาย / ไพลวดนาตวขนเมอเกดตสตา ในตาวตงสา เทวโลกคจก

ไดบวรโภคของแพงในเวยงแสงปราสาทแทนแกวราชวมานคา นางฟางามบหนอย บรกรอยสงขยาบอาจจก //

ใบลานหนาท ๙๑

/ คณนานบได นางนาทไธทงมวลเปนทควรสนกยงมทกสงนานา มทฆายงโยชน พนจากโทสสงสาร บ

มการเจบปวด บไดโสกมแรง บญมาแฝงบหนอย บถอยเถาชรา คนมรณาตายกวาพนจาก / ทางอบายเหตนน

คนทงหลายยงชายอนเอากนมาอยายสะพรงแวดลอมนงฟงธมมอยาใจดาประมาทฟงแลวอาจจาเอาหอเขาใจ

เราเสยงไวหมน / เทยงทกคน ตงจตตนฟงดถ หอรทแหงอถธมมพระองคคากลาวช บอกหอถแทเทสนาแก

สตตคนาหลายหมคเทยงจกเถงสขพนจากทกขในสงสารมน / พพานเวยงแกว เปนทแลวเมอพายลนแกสทาน

ทงหลายบอยาชะแล ปทมมชาฏก นฏฐต กรยาอนสงวณณาวเสส เทสนายงหองปทมมชาดกคแลวเทานกอน

แล / แลวยามเทยงวน ๖ ไทย กาบส ปลกาไส เดอนเจยงแรม ๙ คา สกกราชได ๑๒๕๕ ตว ตฏฐอนวเสสเหต

นนหมายม ปถมภมเทพเปนประทาน ถดนน เชยยะสานเปนผแตมคา //

ใบลานหนาท ๙๒

/ สาสนาพระโคดมเจา ใหไวเปนประไจยทแกนพพานเจาเปนยอด ขอดเปนตรากบสาสนาพระเจา น

พานปจจโยโหนตโน นจจ ธว ธว

บรรณานกรม

ดเรก วชรญาโณ, พระ. (2545). คมอการสารวจคมภรใบลาน. เชยงใหม : สานกงานกองทนเพอสงคม

โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา.

ทรงศกด ปรางควฒนากล. (2545) .วรรณกรรมทองถน.เชยงใหม: ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

ทว สวางปญญางกร. (2530) .ศกราชเทยบหนไท. มปท.

ธวช ปณโณทก. ๒๕๒๕. วรรณกรรมทองถน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

ธดา สาระยา. (2525) . ตานานและตานานประวตศาสตรกบการศกษาประวตศาสตรทองถน. กรงเทพฯ :

สานกงานคณะกรรมการแหงชาต กระทรวงศกษาธการ.

เธยรชาย อกษรดษฐ. ๒๕๔๕. ชธาต : บทบาทและความหมายของพระธาตในอนภมภาคอษาคเนย

กรณศกษาความเชอเรองพระธาตปเกดในลานนา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาภมภาคศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม.

นาฏวภา ชลตานนท (2524) . ประวตศาสตรนพนธไทย . กรงเทพฯ : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตรและสานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ปรยานช อนสเรนทร. (2540). การศกษาวเคราะหคมภรทใชเทศนในเทศกาลเขาพรรษาของลานนา :

กรณศกษาจาก ๔ วดในจงหวดเชยงใหมและลาพน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยเชยงใหม.

ภสราภรณ เทศธรรม. ๒๕๒๙. การศกษาตานานพระธาตประจาปเกด. วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร .

ราชบณฑตยสถาน. (2542). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.

เรณ อรรฐาเมศร. ๒๕๒๘. โลกทศนชาวลานนาจากวรรณกรรม. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ลมล จนทนหอม. ๒๕๓๓. วรรณกรรมทองถนลานนา. พมพครงท ๔. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด

สานกพมพตรสวน.

วราภา เลาหเพญแสง. ๒๕๔๕. วเคราะหตานานภาคเหนอเพอการสอนวรรณกรรมทองถน.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

วลกษณ ศรปาซาง. (2541). วรรณกรรมตานานลานนา : การศกษาวธการสราง. วทยานพนธศลปศาสตร

มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศวตา โนธายะ. ๒๕๔๑. การศกษาวเคราะหวรรณคดพทธศาสนา เรองตานานเจดยชเวดากอง.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร.

ศราพร ณ ถลาง . (2548) . ทฤษฎคตชนวทยา: วธวทยาในการวเคราะหตานาน – นทานพนบาน.

พมพครงท 1 .กรงเทพ: โครงการเผยแพรผลงานวชาการอกษรศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

สงวน โชตสขรตน. ๒๕๑๕. ประชมตานานลานนาไทย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สโขทยธรรมาธราช .(2539). ไทยศกษา : หนวยท 1 แนวคดในการศกษาสงคมและวฒนธรรมไทย.

พมพครงท 4 . มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สถาบนวจยสงคม. (มปป.). รายชอหนงสอโบราณลานนา เอกสารไมโครฟลม. โครงการการศกษาวจยคมภร

ใบลานภาคเหนอ :สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

สรสวด อองสกล. (2539). ประวตศาสตรลานนา. กรงเทพฯ : อมรนทร.

สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคเหนอ. (2542) . กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย

ธนาคารไทยพาณชย.

อดม รงเรองศร. (2545). วรรณกรรมลานนา. (ปรบปรงครงท ๔) เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม .

------------. (2547) .พจนานกรม-ไทย ฉบบแมฟาหลวง.ปรบปรงครงท 1. เชยงใหม : ภาควชาภาษาไทย

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม .

อษณย ธงไชย. (2540). จารกและตานาน หลกฐานทสรางขนภายใตอทธพลของพทธศาสนาลงกาวงศ.

เชยงใหม : ภาควชาประวตศาสตรคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.