แผนการจดการเรยนร หนวยท 4 ภมปญญาไทย

สาระการเรยนร

4.1 ความหมายของภมปญญาไทย 4.2 ความส าคญของภมปญญาไทย 4.3 ลกษณะของภมปญญาไทย 4.4 คณสมบตของผทรงภมปญญาไทย 4.5 สาขาภมปญญาไทย 4.6 ภมปญญาไทยกบปจจย 4

– ดานอาหาร – ดานการแตงกาย – ดานทอยอาศย – ดานสขอนามย

4.7 กระบวนการถายทอดภมปญญาไทย 4.8 การสงเสรมภมปญญาไทย 4.9 ภมปญญาทองถนในจงหวดจนทบร

จดประสงคทวไป เมอนกศกษาศกษาหนวยท 4 แลว นกศกษามความรในเรองภมปญญาไทย สามารถอธบายความหมาย บอกคณคาความส าคญ คณสมบตผทรงภมปญญาไทย กระบวนการถายทอดและวธการสงเสรมภมปญญาไทย

จดประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายความหมายของภมปญญาไทยได 2. บอกความส าคญของภมปญญาไทยได 3. อธบายลกษณะของภมปญญาไทยได

4. ยกตวอยางคณสมบตผทรงภมปญญาไทยได 5. บอกสาขาของภมปญญาไทยได

6. อธบายภมปญญาไทยกบปจจย 4 ได 7. อธบายกระบวนการถายทอดภมปญญาไทยได 8. อธบายวธการสงเสรมภมปญญาไทยได 9. ยกตวอยางภมปญญาทองถนในจงหวดจนทบรได

กจกรรมการเรยน 1. ครชแจงจดประสงคตามแผนการจดการเรยนรหนวยท 4

2. ครอธบายประกอบสอตามจดประสงคของแผนการจดการเรยนรหนวยท 4 3. ท ากจกรรมตามทไดรบมอบหมายทายหนวยท 4 4. น าเสนอกจกรรมตามทไดรบมอบหมายทายหนวยท 4

5. ท าแบบฝกหดทายบทหนวยท 4 6. ตรวจแบบฝกหดทายบทหนวยท 4 7. ท าแบบประเมนตนเองหลงการเรยนหนวยท 4 8. ตรวจแบบประเมนผลตนเองหลงการเรยนหนวยท 4

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนหนวยท 4 2. แบบประเมนผลตนเองหนวยท 4 3. สอคอมพวเตอรเรอง ภมปญญาไทย

การวดและประเมนผล 1. การประเมนผลกอนเรยนและประเมนผลหลงเรยน 2. ประเมนผลจากแบบฝกหดทายหนวยท 4 3. ประเมนผลจากการน าเสนอกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย

หนวยท 4 ภมปญญาไทย สาระส าคญ บรรพบรษไทยไดตงหลกแหลงโดยเลอกสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการท ามาหากน ยอมมการเรยนรและปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมนน กระบวนการเรยนร ความคด ความเชอ และประสบการณชวตทมการปรบตวตอเนองกนมายาวนานโดยการถายทอดสชนรนหลง นบเปนมรดกของกลมชนเพอใชในการด ารงชวต 1. ความหมายของภมปญญาไทย “ภมปญญา” มาจากภาษาองกฤษค าวา Wisdom ความหมายวา ความร ความสามารถ ความเชอ ความสามารถทางพฤตกรรม ความสามารถในการแกปญหาของมนษย สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนเลมท 19 (2523 : 1 – 3) ไดใหความหมายของค าวา ภมปญญาไววา เปนความรทประกอบไปดวยคณธรรม ซงสอดคลองกบวถชวตดงเดมนน ชวตของชาวบานไมไดแบงแยกเปนสวนๆ หากแตทกอยางมความสมพนธกน การท ามาหากน การอยรวมกนในชมชน การปฏบตศาสนา พธกรรมและประเพณ พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ.2530 (2530 : 398) กลาวถง ภมปญญาไทย (ค านาม) หมายความวา พนความร ความสามารถ ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2543 : 5) ใหความหมายของค าวาภมปญญาไววา เปนระบบและวธคดทเปนเชงความร มความเปนวทยาศาสตร ไมวาจะเปนภมปญญา ชาวบาน ภมปญญาทองถน เปนการแสวงหาค าตอบทเปนระบบเปนขนตอน และทาทาย การพสจน กระจายอยทกชมชน นอกจากนยงมผอธบายถงค าวาภมปญญาอกหลายทาน เชน เอกวทย ณ ถลาง (2544 : 42) ไดอธบายความหมายของภมปญญาไทยวา เปนความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจนทกลมชนไดจากประสบการณทสะสมไวใน การปรบตว และด ารงชพในระบบนเวศหรอสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมทไดมพฒนาการสบสานกนมา ภมปญญาเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวกบสภาวะตางๆ ในพนททกลมชนน น ต งหลกแหลงถนฐานอย และไดแลกเปลยนสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลมชนอน จากพนท สงแวดลอมอนทไดมการตดตอสมพนธกน แลวรบเอาหรอปรบเปลยนน ามาสรางประโยชนหรอแกปญหาไดในสงแวดลอมและบรบททางสงคมและวฒนธรรมของกลมชนนน

สญญา สญญาววฒน (2533 : 3) ไดกลาวถง ภมปญญาไววา

1. ภมปญญา เปนเรองราวเกยวกบความรใดๆ หรอหนวยสงคมใดๆ เปนขอมล เปนเนอหาสาระเกยวกบเรองนนๆ เชน ความรเกยวกบเกษตร เกยวกบมนษย เกยวกบทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของชมชน 2. ภมปญญา เปนความเชอเกยวกบเรองใดๆ หรอหนวยสงคมใดๆ ความเชอดงกลาวอาจยงไมมขอพสจนยนยนวาถกตอง หากพสจนแลวความเชอกจะพสจนไมได เชน นรก สวรรค ตายแลวไปไหน ผมจรงหรอไม 3. ภมปญญา คอ ความสามารถหรอแนวทางในการแกปญหาหรอปองกนปญหา เชน ความสามารถในการสรางหรอด ารงความสมพนธอนดในครอบครวเปนตน ถวลย มาศจรส (2543 : 23) ไดใหความหมายของค าวา ภมปญญาไทย หมายถง องคความร ความสามารถ และทกษะของคนไทย ทเกดจากการสงสมประสบการณทผานมา กระบวนการเลอกสรร ปรงแตง และถายทอดสบตอกนมา เพอใชแกปญหาและพฒนาชวตของ คนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอม และเหมาะสมกบยคสมย ส านกงานคณะกรรมการศกษาแหงชาต (ม.ป.ป. : 16) กลาวถง ภมปญญาไทยวา เปน องคความร ความสามารถ และทกษะของคนไทย ทเกดจากการสงสมประสบการณทผานมา กระบวนการเลอกสรร เรยนร ปรงแตง และถายทอดสบกนมา เพอใชแกปญหาและพฒนาชวตของคนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอม และเหมาะสมกบยคสมย ความหมายของค าวาภมปญญาไทยโดยสรป คอ เรองทสงสมกนมาตงแตอดต เปนความร ประสบการณในการประกอบอาชพ ในสภาพแวดลอมทางธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมการพฒนา เลอกสรร ปรบปรงความรเหลานน โดนผานกระบวนทางจารต ประเพณ วถชวต การท ามาหากน และพธกรรมตางๆ จนเกดทกษะความช านาญสามารถแกไขปญหาและพฒนาชวตไดอยางเหมาะสมกบยคสมยจนเกดองคความรใหมทเหมาะสม และพฒนาสบทอดตอไปอยางไมมทสนสด

ภาพท 4.1 ภมปญญาไทยดานการท ามาหากน ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ.2559

เสร พงศพศ (2536 : 147) ไดแบงภมปญญาไทยเปน 2 ระดบ คอระดบชาต และระดบทองถน 1. ภมปญญาระดบชาต เปนภมปญญาทพฒนาสงคมโดยใหรอดพนจากวกฤตการณตางๆ ในอดต การเสยเอกราช การสรางเสรมความศวไลซใหกบชาตตราบจนทกวนน เชน กรณ การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช การปองกนตนเองไมใหตกเปนเมองขน ยคการลาอาณานคม ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เปนตน 2. ภมปญญาระดบทองถน หรอภมปญญาชาวบาน เปนภมปญญาทเกดขนเฉพาะทองถนเพอแกปญหาทเกดขนในทองถนนนเปนพนความรของชาวบานในการคดแกปญหาในชวตของ ตนเองหรอสตปญญาอนเกดจากการเรยนร สะสม ถายทอดประสบการณทยาวนานของผคนในทองถน ซงไดใชชวตกบธรรมชาตรอบตวเปนองคความรทงหมดของเขา ภมปญญาไทยและภมปญญาทองถนแตกตางกนคอ ภมปญญาไทยเปนองคความรและความสามารถโดยรวม เปนทยอมรบในระดบชาต สวนภมปญญาทองถนเปนองคความรและความสามารถในระดบทองถน เชนดนตรไทยเปนภมปญญาไทย วงโปงลาง วงสะลอ เปนภมปญญาทองถน ตางมความสมพนธและเชอมโยงกน เพราะ ภมปญญาทองถนเปนรากฐานแหงภมปญญาไทย ภาพท 4.2 วงโปงลางกลายเปนภมปญญาไทย ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ.2559

การเกดภมปญญาไทย ภมปญญามกระบวนการทเกดจากการสบทอด ถายทอดองคความรทมอยเดมในชมชนทองถนตางๆ แลวพฒนาเลอกสรร ปรบปรงองคความรเหลานจนเกดทกษะและความช านาญ สามารถแกไขปญหาและพฒนาชวตไดอยางเหมาะสมกบยคสมยแลวเกดปญญา (องคความรใหม) ทเหมาะสมและสบทอดพฒนาตอไปอยางไมสนสด ซงแสดงไดโดยแผนภาพ ดงน วรวธ สวรรณฤทธ (2549 : 149)

องคความร องคความร องคความร องคความร องคความร

ภาพท 4.3 แสดงแผนภมกระบวนการเกดและการสบทอดภมปญญาไทย

ทมา : วรวธ สวรรณฤทธ. (2549 : 149)

2. ความส าคญของภมปญญาไทย ภมปญญาไทยเปนสงทคนไทยสรางขนมาและด ารงไวคชาต สรางความมนคงใหกบ บานเมอง ท าใหคนไทยมวถชวตทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม มเอกลกษณทโดดเดน เปนสงทสรางความภาคภมใจตลอดมา

เกดภมปญญาไทย (องคความรใหม

การตดสนใจน าไปใช

พฒนาชวต การแกปญหา

ทกษะ เทคนค

เลอกสรร ปรบปรง พฒนา

ภมปญญาสากล ภมปญญาไทย

สบทอด/ถายทอด

๑ ๒ ๓

ฯลฯ ๔

ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 ไดกลาวถงความส าคญของภมปญญาไทยโดยสรป คอ ภมปญญาไทยเปนสงทจ าเปนตอการด ารงชวตในยคโลกาภวฒน เปนสงทควรศกษา และพฒนาใหเออตอการพฒนาประเทศ สรปความส าคญของภมปญญาไทยไดดงน 2.1 ภมปญญาไทยชวยสรางชาตใหเปนปกแผน พระมหากษตรยใชภมปญญาไทยสรางชาต สรางความเปนปกแผนใหแกประเทศ ตงแตสมยพอขนรามค าแหงมหาราชมการปกครองแบบพอปกครองลก สมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงใชภมปญญากระท ายทธหตถจนชนะพระมหาอปราชา และทรงประกาศอสรภาพ สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงรบชนะพมา และทรง กอบกเอกราชของชาตไทยคนมา ตงกรงธนบรเปนราชธาน สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกทรงใชภมปญญาสรางกรงเทพฯ เปนราชธานใหม สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงใชภมปญญาเสยสวนนอยเพอรกษาผนดนสวนใหญไว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทรงใชภมปญญาสรางชาตไทยใหเจรญ ทรงแกไขวกฤตการณทางการเมอง จนรอดพนภยพบตทกครง ทรงรเรมทฤษฎใหม เศรษฐกจพอพยง พฒนาระบบชลประทาน ทรงอทศพระวรกายและพระสตปญญาเพอพฒนาชวตของคนไทยใหดขนอยางย งยน 2.2 สรางความภาคภมใจและศกดศรเกยรตภมแกคนไทย เชน นายขนมตมเปนนกมวยไทยทมฝมอสามารถชกชนะพมาไดถง 9–10 คนในคราวเดยวกน จนปจจบนมวยไทยเปนทนยมฝก และแขงขนในหมคนไทยและชาวตางประเทศ มคายมวยทวโลกไมต ากวา 30,000 แหง มวยไทยมการไหวครกอนชกและเปนศลปะชนเยยมในการใชอวยวะทกสวน ถอเปนมรดกภมปญญาไทย ทส าคญ นอกจากนไทยยงมภมปญญาทางภาษาและวรรณกรรม โดยมอกษรไทยใชเปนของตนเองตงแตสมยสโขทย มวรรณกรรมทไพเราะไดอรรถรสครบทกดาน 2.3 สามารถประยกตหลกธรรมไปใชกบวถชวตไดอยางเหมาะสม คนไทยสวนใหญ นบถอพระพทธศาสนา และน าหลกธรรมมาประยกตใชในวถชวต ท าใหคนไทยเปนคนมน าใจ เออเฟอเผอแผ มเมตตา ออนนอมถอมตน ซอสตย อดทน รกสงบ ใจเยน ใหอภยแกผส านกผด ใชชวตเรยบงาย รรกสามคคในหมคณะ จนท าใหชาวพทธทวโลกยกยองไทยเปนผน าทางพทธศาสนา และตงส านกงานใหญองคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลกในประเทศไทย 2.4 สรางความสมดลระหวางคนในสงคมและธรรมชาตอยางยงยน ภมปญญาไทยมความโดดเดนในเรองการใหความส าคญแกคน สงคมและธรรมชาตอยางยง เชน ประเพณ 12 เดอน เคารพคณคาของธรรมชาต ประเพณสงกรานตท าในฤดรอนจงมการรดน าด าหว สวนประเพณ ลอยกระทงมงทการระลกถงบญคณของน าทหลอเลยงชวตคน สตว พช ใหไดใชทงอปโภคบรโภค

จงมการลอยกระทงเพอขอขมาลาโทษพระแมคงคาและบชาน า ตลอดจนประเพณบวชปา เพอสรางความสมบรณแกตนน าล าธาร และพนสภาพปากลบคนมา อาชพหลกของคนไทยคอ เกษตรกรรมทค านงถงความสมดล ท าแตนอยพออยพอกนแบบเฮดอยเฮดกน ของพอทองด นนทะ เมอเหลอกนจะแจกญาตพนอง เพอนบาน และน าไปแลกสงของทตนไมม เหลอมากจงจะขาย เปนการท าเกษตรแบบกน แจก แลก ขาย ท าใหคนในสงคมไดชวยเหลอเกอกลกนสรางมตรไมตร ไมท าลายธรรมชาตมากนก การท าพออยพอกนไมโลภมาก ถอเปนภมปญญาทสรางความสมดลระหวางคน สงคม และธรรมชาต 2.5 เปลยนแปลงปรบปรงประยกตใชตามยคสมย แมกาลเวลาจะผานไปและเกดความรสมยใหมเขามา แตภมปญญาไทยรจกปรบเปลยนใหเหมาะสมกบยคสมย เชน การน าเครองยนตมาตดตงกบเรอ ใสใบพดเปนหางเสอ ท าใหเรอแลนเรว เรยกวา เรอหางยาว การท าเกษตรแบบผสมผสานพลกฟนคนธรรมชาตใหสมบรณแทนสภาพเดมทถกท าลายไป เมอปาไมถกท าลายคนจงคดปลกปาทกนไดมพชสวน พชปา ไมผล และพชสมนไพรซงสามารถกนไดตลอดชวต เรยกวา วนเกษตร และเมอปะการงธรรมชาตถกท าลาย คนกสรางอหยมขนเปนปะการงเทยมใหปลาวางไขและแพรพนธไดดงเดม ซงถอวาใชภมปญญาปรบปรงประยกตใชตามยคสมย จงกลาวไดวาภมปญญาไทยมความส าคญ คอ ชวยสรางชาตใหเปนปกแผน สรางความภาคภมใจและศกดศรเกยรตภมแกคนไทย ประยกตหลกธรรมไปใชกบวถชวตไดอยางเหมาะสม สรางความสมดลระหวางคนในสงคมและธรรมชาตอยางย งยน สามารถเปลยนแปลงปรบปรงประยกตใชภมปญญาตามยคสมย ความส าคญเหลานท าใหภมปญญาอยคกบสงคมไทยตลอดไป ภาพท 4.4 มวยไทยเปนภมปญญาทตางชาตยกยอง ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 20 พฤศจกายน พ.ศ.2558

3. ลกษณะของภมปญญาไทย

ภมปญญาไทยเปนเอกลกษณของการด าเนนชวตของคนไทยตงแตอดตจนถงปจจบน โดย

มเปาหมายเพอใหเกดความสงบสขทงตวบคคลและชมชน ปองกนการเกดปญหาความไมสงบสข

ในสงคม

ภมปญญาไทย (สารานกรมส าหรบเยาวชนเลมท 23 : 2 – 10) กลาวถง ภมปญญาไทยสรป

ไดดงน

1. เปนเรองของการใชความร (Knowledge) ทกษะ (skill) ความเชอ (belief) และ

พฤตกรรม (behavior)

2. เปนเรองการแสดงความสมพนธ ระหวางคนกบคน คนกบธรรมชาตสงแวดลอม และ

คนกบสงเหนอธรรมชาต

3. เปนเรองการแกปญหา การจดการ การปรบตว การเรยนร เพอความอยรอดของบคคล

ชมชนและสงคม

4. เปนแกนหลก หรอกระบวนทศนในการมองชวต เปนพนความร

5. เปนองครวม หรอกจกรรมทกอยางในวถชวต

6. มความเปนเอกลกษณในตวเอง

7. มการเปลยนแปลงเพอปรบความสมดลในการพฒนาการสงคม

ดงนนลกษณะของภมปญญาไทยเปนเรองของการใชความร ทกษะ ความเชอ และ

พฤตกรรม สมพนธกบคนและธรรมชาต รวมทงสงทอยเหนอธรรมชาต มการแกปญหา เพอความ

อยรอด เปนกระบวนทศนในการมองชวต เปนกจกรรมในวถชวต มความเปนเอกลกษณและ

เปลยนแปลงเพอปรบสมดลตลอดเวลา

ภาพท 4.5 การแสดงความสมพนธของคนกบสงเหนอธรรมชาต ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 1 กนยายน พ.ศ.2559

4. คณสมบตของผทรงภมปญญาไทย ภมปญญานนเปนเรองของการสบทอดความรและประสบการณ ดงนนผทคดองคความรและถายทอดสชนรนหลง จงควรมคณสมบตทเหมาะสม เพอการถายทอดและเชอมโยงของ ภมปญญาของตนไดอยางมนคงและมเอกลกษณ กองวจยทางการศกษา กรมวชาการ (2540 : 60) กลาวถงคณสมบตของผทรงภมปญญาไทย ไววา คณสมบตของผทรงภมปญญาไทยทก าหนดไวมหลายประการ ซงในแตละบคคลของตวภมปญญาไทย อาจไมมครบทกขอทก าหนดไวไดอยางแนนอน แตคณสมบตเหลานตองปรากฏในตวภมปญญาไทยสวนใดสวนหนง แมจะเปนเพยงสวนเดยวกพจารณาเจาของภมปญญาหรอไดชอวาเปนภมปญญาไทยได คณสมบตเหลานนประกอบดวย 4.1 เปนคนด มคณธรรม มความร ความสามารถในวชาชพตางๆ มผลงานดานการพฒนาทองถนของตนเอง และไดรบการยอมรบจากบคคลทวไปอยางกวางขวาง ทงยงเปนผทใชหลกธรรมค าสอนทางศาสนาของตนเปนเครองยดเหนยวในการด ารงชวตมาโดยตลอด 4.2 เปนผคงแกการเรยนและหมนศกษาหาความรอยเสมอ ผทรงภมปญญาจะเปนผทหมนศกษา แสวงหาความรเพมเตมอยเสมอไมหยดนง รทงในระบบและนอกระบบ เปนผลงมอท าโดยทดลองท าตามทเรยนมา

4.3 เปนผน าของทองถน ผทรงภมปญญาสวนใหญจะเปนผทสงคมในแตละทองถน ยอมรบใหเปนผน า ทงผน าทไดรบการแตงตงจากทางราชการ และผน าตามธรรมชาต ซงสามารถเปนผน าของทองถนและชวยเหลอผอนไดเปนอยางด 4.4 เปนผทสนใจปญหาของทองถน ผทรงภมปญญาลวนเปนผทสนใจปญหาของทองถนเอาใจใส ศกษาปญหา หาทางแกไข และชวยเหลอสมาชกในชมชนใกลเคยงอยางไมยอทอ จนประสบความส าเรจเปนทยอมรบของสมาชกและบคคลทวไป 4.5 เปนผขยนหมนเพยร ผทรงภมปญญาเปนผขยนหมนเพยรลงมอท างานและผลต ผลงานอยเสมอ ปรบปรงและพฒนาผลงานใหมคณภาพมากขนอกท งมงท างานของตนอยาง ตอเนอง 4.6 เปนนกปกครองและประสานประโยชนของทองถน ผทรงภมปญญานอกจากเปนผทประพฤตเปนคนด จนเปนทยอมรบนบถอจากบคคลทวไปแลว ผลงานททานท ายงถอวามคณคาจงเปนผทมทง “ครองตน ครองคน และครองงาน” 4.7 เปนผทมความสามารถในการถายทอดความรเปนอยางด เมอผทรงภมปญญามความร ความสามารถ และประสบการณเปนเลศ มผลงานทเปนประโยชนตอผอน บคคลทวไป ทงชาวบาน นกวชาการ นกเรยน นสต นกศกษา จะเขาไปพบเพอศกษาหาความร หรอเชญทานเหลานนไปเปนผถายทอดความรได 4.8 เปนผทมคครองหรอบรวารด ผทรงภมปญญา ถาเปนคฤหสนจะพบวา ลวนมคครองทดทคอยสนบสนน ชวยเหลอ ใหก าลงใจ ใหความรวมมอในงานททานท า ชวยใหผลตผลงานทม คณคา ถาเปนนกบวช ไมวาจะเปนศาสนาใด ตองมบรวารทด จงจะสามารถผลตผลงานทมคณคาทางศาสนาได 4.9 เปนผมปญญารอบรและปฏบตอยางเชยวชาญ จนไดรบการยกยองวาเปนปราชญ ผทรงภมปญญา เปนผทสรางสรรคผลงานพเศษใหมๆ ทเปนประโยชนตอสงคมและมนษยชาตอยางตอเนองอยเสมอ กลาวไดวาผทรงภมปญญาไทยมคณสมบตคอ เปนคนด มคณธรรม หมนศกษาหาความรอยเสมอ เปนผ น าผ ประสานประโยชน และสนใจในการแกปญหาของทองถน เปนผ ทขยนหมนเพยร มปญญารอบรอยางเชยวชาญ สามารถถายทอดความรใหแกผสนใจไดด และเปนผทมคครองดคอยสนบสนนใหก าลงใจ รวมมอในงานททานท า คณสมบตเหลานท าใหเปนผทรงภมปญญาทดได

5. สาขาวชาภมปญญาไทย คณะกรรมการประเมนผลเอกสาร และจดหมายเหต ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 (2543 : 12) กลาววา การก าหนดสาขาภมปญญาไทยไวอยางหลากหลาย ขนอยกบวตถประสงคและหลกเกณฑตาง ๆ ทหนวยงาน องคกร และ นกวชาการแตละทานน ามาก าหนด ในภาพรวมภมปญญาสามารถแบงไดเปน 10 สาขา ดงน 5.1 ภมปญญาดานเกษตรกรรม หมายถง ความสามารถในการผสมผสานองคความร ทกษะและเทคนคดานการเกษตรกบเทคโนโลย โดยการพฒนาบนพนฐานเดม ไดแก การใชวสดธรรมชาตแทนการใชปยเคม การใชวสดธรรมชาตท ายาฆาแมลงและปรบวชพช 5.2 ภมปญญาดานอตสาหกรรมหตถกรรม หมายถง การรจกประยกตใชเทคโนโลยสมยใหมในการแปรรปผลตผล ไดแก การเคลอบดนเผา การท าเบญจรงค การจกสานยานลเพา การท าเครองเงน เครองทองเหลอง การทอผาไหมและผาพนเมอง 5.3 ภมปญญาดานการแพทยแผนไทย หมายถง ความสามารถในการจดการปองกนและรกษาสขภาพของคนในชมชน โดยเนนการพ งพาตนเอง ไดแก การใชพชสมนไพรมาใชใน การรกษาโรคไดอยางเหมาะสม การนวดแผนโบราณ เปนทเลองลอวาสามารถแกอาการปวดเมอยไดอยางทนตาเหน 5.4 ภมปญญาดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนความผกพนระหวางมนษยกบธรรมชาต หมายถงความสามารถเกยวกบการจดการทรพยากรและสงแวดลอม ทงการอนรกษ การพฒนา และการใชประโยชนจากคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ไดแก พธบวชปา การสบชะตาแมน า การบณฑบาตปาเพออนรกษ 5.5 ภมปญญาดานกองทนและธรกจชมชน หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดานการสะสมและบรการกองทนและธรกจในชมชน ทงทเปนเงนตราและโภคทรพย เพอสงเสรมชวตความเปนอยของสมาชกในชมชน ไดแก การกอตงกลมกจกรรมเหนอกองทน กลมออมทรพย กลมสหกรณ เปนตน 5.6 การจดการองคกร หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการด าเนนงานขององคกรชมชมตาง ๆ ใหสามารถพฒนา และบรหารองคกรของตนเองไดตามบทบาท และหนาทขององคกร เชน กลมแมบาน กลมเกษตรกร กลมฌาปนกจ กลมสงเคราะห เปนตน 5.7 ภมปญญาดานศลปกรรม หมายถง ความสามารถในการผลตผลงานทางดานศลปะ

สาขาตาง ๆ เชนสถาปตยกรรม ประตมากรรม จตรกรรม วรรณกรรม ทศนศลป คตศลป ศลปะ

มวยไทย ไดแก บานทรงไทย ดนตรไทย ภาพวาดจตรกรรมฝาผนงในโบสถ วหาร อนแสดงถง

เอกลกษณและความเปนอยของคนไทยทสมพนธกบสงศกดสทธ

5.8 ภมปญญาดานภาษาและวรรณกรรม หมายถง ความสามารถในการผลตผลงานดานภาษา ไดแก ภาษาพด ภาษาเขยน อนเปนเอกลกษณเฉพาะตวของคนไทย รวมถงโคลง ฉนท กาพย กลอน สภาษต ค าพงเพย เพลงกลอมเดก วรรณคดไทย 5.9 ภมปญญาดานปรชญา ศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ หมายถง ความสามารถในการประยกตและปรบใชหลกธรรมทางศาสนา คตธรรม ความเชอ และประเพณดงเดมใหมคณคา เหมาะสมตอการประพฤตปฏบต บงเกดผลดตอบคคลและสงแวดลอม ไดแก ค าสอนของผใหญทแฝงไวดวยขอคดในการประพฤตปฏบตตน วฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทแสดงออกถงวถชวตความเปนอยของคนไทยทงดงามควรคาแกการอนรกษ ไดแก ประเพณการท าบญในวนส าคญทางพทธ วฒนธรรมการแตงกาย การมสมมาคารวะตอผอาวโสหรอผใหญ การตอนรบแขกดวยอธยาศยไมตรอนออนนอม การกราบ การไหว การแสดงความเคารพตอผอน ประเพณสงกรานต ลอยกระทง บญบงไฟ พธแตงงาน โกนจก บวชนาค เปนตน 5.10 ภมปญญาดานโภชนาการ หมายถง การความสามารถในการปรงแตงอาหารให สวยงาม มรสชาตดนารบประทาน การปรงอาหารคาวและหวานรสชาตถกปากคนไทยและตางชาต ไดแก ตมย ากง ผดไทย น าพรกกะป และอาหารภาคตาง ๆ เปนตน กลาวไดวาภมปญญาไทยแบงตามวตถประสงคคอ ดานเกษตรกรรม อตสาหกรรมและ

หตถกรรม การแพทยแผนไทย การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กองทนและธรกจ

ชมชน ศลปกรรม การจดการองคกร ภาษาและวรรณกรรมและศาสนาและประเพณ ซงภมปญญาไทย

แตละประเภทมความส าคญและน ามาซงความภาคภมใจตอสงคมไทยทงสน

ภาพท 4.6 การบวชตนไม เปนการจดการทรพยากรธรรมชาต ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 17 สงหาคม พ.ศ.2559

ลกษณะความสมพนธของภมปญญาไทย ภมปญญาไทยสามารถสะทอนออกมาใน 3 ลกษณะทสมพนธใกลชดกน คอ

1. ความสมพนธอยางใกลชดระหวางคนกบโลก สงแวดลอม สตว พช และธรรมชาต

2. ความสมพนธของคนกบคนอนๆ ทอยรวมกนในสงคม หรอ ในชมชน

3. ความสมพนธระหวางคนกบสงศกดสทธ สงเหนอธรรมชาต ตลอดทงสงทไมสามารถ

สมผสไดทงหลาย

ทง 3 ลกษณะน คอ สามมตของเรองเดยวกน หมายถง ชวต ชมชน สะทอนออกมาถง

ภมปญญาในการด าเนนชวตอยางมเอกภาพเหมอนสามมมของรปสามเหลยม ภมปญญาจงเปน

รากฐานในการด าเนนชวตของคนไทย

– อาชพ – ศลปะและนนทนาการ – ปจจยส – จารต ขนบธรรมเนยม ประเพณ – การจดการ – ภาษาวรรณกรรม

– สงศกดสทธ – ศาสนา – ความเชอ ภาพท 4.7 ลกษณะความสมพนธของภมปญญาไทย ทมา : วรวธ สวรรณฤทธ. (2549 : 146)

สงเหนอ

ธรรมชาต

ธรรมชาตสงแวดลอม

คน

คน

สงคม

จากแผนภาพ จะเหนไดวาลกษณะของภมปญญาทเกดจากความสมพนธระหวางคนกบ

ธรรมชาต สงแวดลอม จะแสดงออกมาในลกษณะภมปญญาในการด าเนนวถชวตขนพนฐานดาน

ปจจยส การบรหารองคกร ตลอดทงการประกอบอาชพตางๆ เปนตน

ภมปญญาทเกดจากความสมพนธระหวางคนกบคนในสงคม จะแสดงออกมาในลกษณะ

จารต ขนบธรรมเนยม ประเพณ ศลปะและนนทนาการ ภาษาและวรรณกรรม ตลอดทงการสอสาร

ตางๆ เปนตน

ภมปญญาทเกดจากความสมพนธระหวางคนกบสงศกดสทธ สงเหนอธรรมชาตจะแสดง

ออกมาในลกษณะสงศกดสทธ ศาสนา ความเชอตางๆ เปนตน

6. ภมปญญาไทยกบปจจยส ปจจยสเปนความจ าเปนพนฐานในการด ารงชวต ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค บรรพบรษของไทยไดตงถนฐานมานานหลายรอยป จงสรางภมปญญาเพอการด ารงชวตทเหมาะสมกบสภาพภมศาสตร ทรพยากรทางธรรมชาตในทองถน ท าใหเกดองคความร ทกษะ ความช านาญ และเปลยนแปลงปรบปรงตามยคสมย ประชาชนอยด กนด อยอยางมความสข 6.1 ภมปญญาไทยดานอาหาร เครองดมของไทย บรรพบรษไดจดไวอยางเหมาะสมโดยค านงถงสภาพลมฟาอากาศ มขาว ปลา และผก คนไทยจงตดปากวา “ขาวปลาอาหาร” สงคมไทยมความอดมสมบรณ จนพดวา “ในน ามปลา ในนามขาว” ภมปญญาไทยดานอาหาร แบงอาหารไทยเปน 2 ลกษณะ คอ อาหารชาววง และอาหารไทยพนเมอง ไดแกอาหารของแตละทองถนปรงจากวตถดบหรอพชผกทมอยในทองถน อาหารในแตละภาค เชน

6.1.1 ภาคกลาง อาหารภาคกลาง มน าพรกกะป ปลาท แกงสม ตมย า แกงเลยง เปนตน

6.1.2 ภาคเหนอ อาหารภาคเหนอ มน าพรกออง ขนมจนน าเงยว แคบหม ไสอว แกงโฮะ แกงฮงเล เปนตน

6.1.3 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ภาคอสาน) อาหารภาคอสาน มสมต า ปลารา น าตก ลาบ กอย ซปหนอไม ขาวเหนยว เปนตน

6.1.4 ภาคใต อาหารภาคใต มขาวย า แกงไตปลา แกงเหลอง น าบด ผดสะตอ เปนตน

ในดานขนมไทย ภมปญญาไทยไดคดประดษฐขนมไทยหลายอยาง ขนมไทยจะมสวนผสมของกะทและน าตาลเปนหลก เชนขนมหมอแกง ขนมชน ขนมเปยกปน ขนมตะโก ขนมวน เปนตน ในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชไดมการประดษฐขนมขนมาโดยชาวตางชาตทมาอาศยอยในประเทศไทย ไดแก ขนมทองหยบ ทองหยอด ฝอยทอง เปนทนยมในหมคนไทยและกลายเปนขนมในงานมงคลเนองจากท าดวยไขจงมสสวยนารบประทาน

ผลไม คนไทยนยมรบประทานผลไมเปนล าดบสดทายในแตละมอ ผลไมในประเทศไทยมอดมสมบรณตลอดป เชน กลวย มะละกอ และสบปะรด สวนผลไมตามฤดกาล ม เงาะ ทเรยน ลองกอง ล าไย มะมวง เปนตน

เครองดม บรรพบรษไดคดท าน าสมนไพรตางๆ มสรรพคณท าใหสขภาพด เชนน าใบบวบก น าใบเตย ชวยบ ารงหวใจ น ามะตมท าใหเจรญอาหารและบ ารงธาต น าขงดมเพอไลลม น าส ารองดมแกรอนใน เปนตน ปจจบนมผนยมดมน าสมนไพรกนมากเพราะท าใหสขภาพดและมราคาถก

สมนไพรไทยนนมชอเสยงทวโลกดวยสรรพคณทดเลศ ไดแก กระวาน พรกไทย เปลานอย กวาวเครอ เปนตน

ภาพท 4.8 ขนมไทยเปนทนยมทวไป ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 22 มถนายน พ.ศ.2559

6.2 ภมปญญาไทยดานการแตงกาย (เครองนงหม) บรรพบรษไทยไดสงสมภมปญญาจากกระบวนการเรยนร ทดลองพฒนาจากธรรมชาตจนสามารถผลตเสนใยผา จากฝาย และใยไหม มาถกทอเปนผาฝาย ผาไหม และผาพนเมองตางๆ และน าสจากธรรมชาตจากตนไมมาใชยอมผา เชน

คราม ใหสฟาออน หรอสคราม แกนขนน ใหสเหลอง ขครงใหสแดง ลกมะเกลอใหสเทา น าตาล จนถงด า ยอปาใหสแดง เขใหสเหลอง เปนภมปญญาทท าใหเกดผลตภณฑผา เปนสวนประกอบของการแตงกายทมคณคา รวมเรยกวาผาไทย นบเปนมรดกทางภมปญญาทไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ สะทอนใหเหนถงเอกลกษณและความผกพนระหวางธรรมชาตกบวถชวตของคนไทยในแตละภาคของประเทศ ผาทอพนเมองทมชอเสยงไดแก ผามดหม จากจงหวดขอนแกน ผาแพรวา จากจงหวดกาฬสนธ ผาเกาะยอยกดอกจากจงหวดสงขลา ผาลายน าไหลจากจงหวดนาน ผาจกจากจงหวดราชบร เปนตน 6.3 ภมปญญาดานทอยอาศย บาน คอทอยอาศย นบเปนความจ าเปนตอการด ารงชวต การสรางทอยอาศยของไทยมรปแบบทหลากหลายตามสภาพแวดลอมในแตละทองถน การสรางบานจะสะทอนใหเหนถงชวตของคนในทองถน สภาพสงคม เศรษฐกจ คตความเชอ ลกษณะโดยทวไปของทอยอาศยของไทยทง 4 ภาค จะมลกษณะไมเหมอนกน แตสวนใหญจะเปนบานยกสง ใตถนโลง มหนาตางและชองลมจ านวนมาก เพอใหลมพดผานชวยผอนคลายความรอน หลงคาเปนรปจว เพอปกปองความรอนจากแสงอาทตย และท าใหน าฝนไหลลงสพนดนเรวขน ความแตกตางของบานไทย 4 ภาค แตกตางและมลกษณะดงน

6.3.1 บานเรอนของภาคเหนอ ภมอากาศในภาคเหนอคอนขางหนาวเยน การสรางบานเรอนจงนยมสรางเพอใหไดรบแสงแดด ท าใหบานอบอน ลกษณะเดนของบานในภาคเหนอ คอ สวนหลงคาบาน สวนปนลมหลงคาจะมปลายยอดไขวกนเปนไมแกะสลกอยางสวยงาม เรยกวา “เรอนกาแล” ซงเปนเอกลกษณการปลกบานภาคเหนอ

ภาพท 4.9 เรอนกาแลภาคเหนอ ทมา : http://www.ancientcity.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559

6.3.2 บานเรอนของภาคกลาง รปแบบของบานภาคกลาง แบงเปน 2 ลกษณะ ตามกรรมวธการปลกสราง คอ 6.3.2.1 เรอนเครองผก เปนเรอนทใชวสดกอสรางจากธรรมชาต เชน ไมไผ จากหญาคา การยดโครงสรางของเรอนใชเสนตอกหรอเสนหวาย ซงมอายการใชงานไมนานนก 6.3.2.2 เรอนเครองสบ สรางดวยวสดประเภทไมเนอแขง การยดโครงสรางของเรอนใชการเขาเดอย บางสวนอาจยดดวยโลหะ

ภาพท 4.10 เรอนไทยภาคกลาง ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 20 มกราคม พ.ศ.2559 6.3.3 บานเรอนของภาคอสาน ภาคอสานสรางทอยอาศยหลายรปแบบ เชน เรอนขนาดเลกส าหรบสาม ภรรยาทเพงจะตงครอบครวใหม เรยกวา “เรอนเหยาหรอเรอนส” สวน “เรอนเกย” เปนบานพกอาศยถาวรส าหรบผทมฐานะปานกลาง และ “เรอนแฝด” ทพกอาศยของผ ทมฐานะร ารวย

ภาพท 4.11 เรอนไทยภาคอสาน ทมา : http://www.thatphanom.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559

6.3.4 บานเรอนของภาคใต สรางบานทมหลงคาไมเปนรปหนาจวทรงสงเหมอน ภาคกลางและภาคเหนอ เสาบานใตไมลงดน เพราะฝนตกชกอาจท าใหดนทรดไดงาย จงใชวธหลอซเมนตเปนรปสเหลยม ขนาดโตกวาเสาปกต ความสงประมาณ 1 ฟตเศษ เพอวางเสาทกตนเรยกวา “ตนเสา”

ภาพท 4.12 เรอนไทยภาคใต ทมา : http://www.thatphanom.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559 บรเวณบานในทกภาคนยมปลกตนไมดอก ไมประดบ และไมผล เชน บานชน บานเยน บานไมรโรย ดาวเรอง หงอนไก ชบา พระหง เปนตน ดอกไมเหลานนยมใชบชาพระในวนพระหรอโอกาสส าคญทางศาสนา ดานหลงบานกนยมปลกพชผกสวนครว ประเภท พรก ขง ขา ตะไคร กะเพรา โหระพา มะกรด มะนาว ซงใชประกอบอาหารในครวเรอน ชวยประหยด ส าหรบไมยนตนคนไทยนยมปลกไมมงคล เชน มะยม มะขาม ขนน และทบทม เปนตน เพราะนอกจากไดรมเงาแลวยงเปนประโยชนในการบรโภคดวย และไมผลทนยมปลก เชน มะมวง ชมพ และกลวย เปนตน 6.4 ภมปญญาไทยดานสขภาพอนามย (สดชฏา สทธศร. 2547 : 216 – 221) กลาวถงประวตการแพทยแผนไทย เรมมมาตงแตสมยกรงศรอยธยาในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชมการรวบรวมต ารบยาขนเปนครงแรกและถอปฏบตสบตอกนมา ตอมาในสมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทรงปฏสงขรณวดพระเชตพนวมลมงคลาราม และทรงใหมการรวบรวมและจารกต ารายา ต าราการนวดไวตามศาลาราย และใหมรปฤๅษดดตนทาตางๆ ในบรเวณวด ในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย มพระบรมราชโองการใหผทมความรเรองสรรพคณยาและผช านาญการรกษาโรค ตลอดจนผทมต ารายาน าเขามาถวายและใหกรม

หมอหลวงพจารณาคดเลอก ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ทรงปฏสงขรณวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) อกครง และทรงโปรดเกลาฯ ใหมการจดต งโรงเรยน แพทยแผนโบราณแหงแรกขนทวดโพธ ภมปญญาไทยดานสขภาพอนามย มแนวทางปฏบตและศกษาทส าคญม 3 ดาน คอ 6.4.1 ภมปญญาดานเภสชกรรมไทย 6.4.2 ภมปญญาดานเวชกรรมไทย 6.4.3 ภมปญญาดานการนวดแผนไทย

6.4.1 ภมปญญาดานเภสชกรรมไทย หมายถง พนความรความสามารถของบรรพบรษของไทยทเกยวกบยารกษาโรค ซงโรงเรยนแพทยแผนโบราณวดพระเชตพนวมลมงคลาราม อธบายเกยวกบหลกในการศกษาเภสชกรรมไทยวาตองรหลกใหญ 4 ประการ คอ 6.4.1.1 เภสชวสด คอ วตถธาตทจะน ามาปรงรกษาโรค แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1) พชวตถ หมายถง พชชนดตางๆ ทสามารถน าเอาสวนตางๆ มาปรงยาได แบงออกเปน 5 ประเภท ดงน ก. พชยนตน เชน มะขาม สะเดา มะเกลอ เปนตน ข. พชประเภทเถา–เครอ เชน ต าลง เลบมอนาง และยานาง เปนตน ค. พชประเภทหว – เหงา เชน หวบก ขง ขา ไพล เปนตน ง. พชประเภทผก เชน ผกเบย ผกบง ผกเปน เปนตน จ. พชประเภทหญา เชน หญาคา หญาดอกขาว หญาน าดบไฟ เปนตน 2) สตววตถ หมายถง อวยวะสวนตางๆ สามารถน ามาปรงเปนยารกษาโรค แบงออกเปน 3 ประเภท คอ ก. สตวบก เชน ชาง หม กวาง หมปา หอยตางๆ สวนทใชท ายา คอ ดหม ดหมปา เขากวาง และกระดกชาง เปนตน ข. สตวน า เชน ปลาชอน ปลาหมก หอยตางๆ สวนทใชท ายา คอ ดปลาชอน กระดองปลาหมก และเปลอกหอยตางๆ เปนตน ค. สตวอากาศ เชน ผง นกยง สวนทใชท ายา คอ น าผง ขนนกยง เปนตน 3) ธาตวตถ หมายถง แรธาตทมอยตามธรรมชาต ภมปญญาจ าแนกออกเปน 2 ประเภท คอ ก. ธาตทสลายตวงาย เชน เกลอ สารสม ดนสอพอง เปนตน

ข. ธาตทสลายตวยาก เชน เหลก ทองค า และหนปะการง เปนตน 6.4.1.2 สรรพคณเภสช เปนการรวบรวมภมปญญาเกยวกบรสของตวยาชนด

ตางๆ วามรสอยางไรใชบ าบดรกษาโรคอะไร รสของยาม 10 รส คอ 1) ยารสฝาด สรรพคณ ชวยสมานแผล แกทองรวง แกบด เชน เปลอกมงคด ใบชา และใบจาก เปนตน 2) ยารสหวาน สรรพคณ บ ารงก าลง แกออนเพลย ท าใหชมชน เชน น าผง น าออย น าตาลกรวด เปนตน 3) ยารสเมาเบอ สรรพคณ แกพษด พษโลหต พษสตวกดตอย แกผนคน เชน กญชา ใบกระทอม ลกสะบา เปนตน 4) ยารสขม สรรพคณ บ ารงโลหตด แกไขตางๆ เชน บอระเพด ฟาทะลายโจร ใบสะเดา เปนตน 5) ยารสเผดรอน สรรพคณ แกลมจกเสยด ขบผายลม บ ารงธาต เชน กระเพรา ขง กานพล พรกไทย เปนตน 6) ยารสมน สรรพคณ บ ารงไขมน แกเสนเอนพการ ท าใหรางกาย อบอน เชน งา เมลดถวเขยว รากบวหลวง เปนตน 7) ยารสหอมเยน สรรพคณ บ ารงหวใจ บ ารงครรภ ท าใหจตใจสดชน เชน ดอกมะล ดอกพกล ดอกสารภ และเกษตรบวหลวง เปนตน 8) ยารสเคม สรรพคณ ซมซาบไปตามผวหนง รกษาบาดแผล รกษาเนอไมใหเนา เชน เกลอ เปลอกตนล าพ เปลอกตนโกงกาง เปนตน 9) ยารสเปรยว สรรพคณ ฟอกโลหต แกเสมหะ แกทองผก เชน มะขาม มะนาว ใบชะมวง เปนตน 10) ยารสจด สรรพคณ แกไข ขบปสสาวะ แกเสมหะ เชน เถาต าลง รากไทรนอย และหญาไซ เปนตน

6.4.1.3 คณาเภสช เปนภมปญญาในการน าเอาตวยาแตละชนดมารวมกน จดเปนกลมเรยกวา “พกดยา” แบงเปน 3 พวก คอ 1) จลพกด เปนการรวมตวยาสองอยางทมชอเดยวกนแตแตกตางกนในเรองถนก าเนด เชน ชะเอมทงสอง ไดแก ชะเอมเทศกบชะเอมไทย ตางส เชน กะเพราแดงและกะเพราขาว ตางชนด เชน ต าลงตวผและต าลงตวเมย ตางรส เชน มะนาวเปรยวกบมะนาวหวาน เปนตน

2) พกดยา เปนการรวมตวยาหลายชนดเขาดวยกน ตงแต ตวยา 2 – 9 ชนด เชน ตวยา 3 ชนด เรยกวา พกดสตร ตวยา 4 ชนด เรยกวา พกดจต ตวยา 5 ชนด เรยกวา พกดเบญจ เปนตน 3) มหาพกด หมายถง พกดยาทมขนาดใหญกวาพกดธรรมดา มตวยาหลายอยางรวมกน เชน มหาพกดเบญจกล ประกอบดวย รากเจตมลเพลง 4 สวน เถาสะคาน 6 สวน เหงาขงแหง 10 สวน รากชะพล 12 สวน ดอกดปล 20 สวน แกธาตคอธาตดน น า ลม ไฟ และอากาศธาต ใหบรสทธ

6.4.1.4 เภสชกรรม โครงสรางของยาไทยสามารถแบงสรรพคณของตวยา ออกเปน 4 สวน คอ 1) ตวยาตรง คอ ยาทมสรรพคณบ าบดโรคและใชรกษาโรคโดยตรง 2) ตวยาชวย คอ เมอมโรคแทรก แพทยกใชตวยาชวยในการรกษา 3) ตวยาประกอบ เพอปองกนโรคตามและชวยบ ารงแกสวนทหมอเหนควร หรออาจจะใชเปนยาคมฤทธยาอน 4) ตวยาชกลนชรสและแตงสของยา ใหนารบประทาน ในการปรงยาไทยท าไดหลายรปแบบ เชน ยาตม ยาเมดลกกลอน ยาผง ยาทา เปนตน

6.4.2 ภมปญญาดานเวชกรรม การศกษาดานเวชกรรมตองใชเวลาไมนอยกวา 3 ป พระยาพศณประสาทเวช อธบายวา “หมอ” ทจะเปนผร ผช านาญในการรกษาโรคไดนน จะตองร กจ 4 ประการกอน คอ หมวดท 1 การรทตงทแรกเกดของโรคนนตองรเรองธาต อต อาย และกาล หมวดท 2 การรจกชอโรควาชอโรคอะไร มลกษณะอาการอยางไร เชน โรคไขตางๆ ไขพษ ไขประดง ไขจบสน มอาการอยางไร เกดขนไดอยางไร โรคลม โรคผวหนง โรคบด โรคกระเพาะอาหารอกเสบ เปนตน มลกษณะอยางไร มอาการอยางไร หมวดท 3 การรจกยาส าหรบแกโรค หมวดท 4 น าเภสชกรรมไปเชอมสมพนธกบเวชกรรม คอตองรวายาขนานใดควรจะแกโรคชนดใด ภมปญญาไทยทงเภสชกรรมและเวชกรรม ตองศกษาท าความเขาใจทง 2 เรองควบคกนไปจงจะสามารถใชงานไดด และเปนประโยชนตอการดแลสขภาพอนามย

6.4.3 ภมปญญาดานการนวดแผนไทย การนวดเปนภมปญญาทส าคญอกดานหนงทมมานานในสงคมไทย ในหลกศลาจารกสมยสโขทย จารกขนราว พ.ศ.1826 ในสมยพอขนรามค าแหง พบวามการจารกเกยวกบการนวดไว 80 ทา ตอมาสมยรชกาลท 3 โปรดเกลาใหปน

รปฤๅษดดตนและจารกแผนภาพนวด 60 ภาพ บนแผนศลา ประดบบนผนงศาลารายของวดพระเชตพนวมลมงคลาราม การนวดมบทบาทในสงคมไทยตลอดมา โดยเฉพาะในครอบครว เชน ภรรยานวดสาม บตรนวดใหบดามารดาหรอปยาตายาย เปนการสรางความรกและความอบอนในครอบครวไทย การนวดไทยท าไดหลายลกษณะคอ “การกด” โดยใชนวหวแมมอ “การคลง”ใชนวหวแมมอหรอสนมอออกแรงกดและคลง “การบบ” จดกลามเนอแลวออกแรงบบ “การดง” “การดด” “การตบต” และ “การเหยยบ” ลกษณะทใชในการนวดไทยแตละแบบจะมผลดผลเสยตางกน โดยปกตจะใชการกดเปนหลก ประโยชนจากการนวดไทยมผลดตอสขภาพอนามย คอชวยท าใหโลหตไหลหมนเวยนไดดขน ท าใหกลามเนอมประสทธภาพ โลหตมาเลยงผวหนงมากขน ทองไมอด ไมเฟอ ท าใหเจรญอาหาร และการนวดไทยมผลดตอจตใจ ท าใหเกดความรสกผอนคลาย สบายใจ ลดความเครยด เกดความอบอนในครอบครว เปนตน สมนไพร สมนไพร หมายถง สวนทไดจากพช สตว และแรธาตทยงไมไดผสมหรอแปรรปใดๆ บรรพบรษไดเลอกใชสมนไพรมาท าเปนยารกษาโรคตางๆ โดยน ามาผสม ปรง หรอแปรสภาพ เรยกวา ยาสมนไพร การรกษาโรคดวยยาสมนไพรจะมประสทธผลไดนนจ าเปนตองอาศยสงตางๆ ดงน ก. ผปรงยา จะตองเปนบคคลทมความรความสามารถและความช านาญในดาน

สมนไพร เชน การมใชยาหมอรกษาผปวย ผปรงยาจะตองมความรเกยวกบน ากระสาย ฤด วย

เวลา เพราะมผลตอการใชยาของผปวย

ข. การปรงยาจะตองมล าดบขนตอนทถกตอง การปรงยาสมนไพรทนยมม 4 วธ คอ

– ยาชง สมนไพรทจะใชหนเปนชนบางๆ หรอบดเปนผงหยาบๆ ภาชนะทใช

จะตองเปนกระเบองเคลอบ หามใชภาชนะโลหะ วธชงใชสมนไพร 1 สวนผสมน าเดอด 10 สวน

ปดฝาทงไว 10 นาท ดมได ยาชงจะเปนยาทมกลนหอมชวนดม

– ยาดอง เปนการแชสมนไพรแบบเยน โดยน าสวนของสมนไพรมาบดเปนผง

หยาบ หอดวยผาขาวบางหลวมๆ ใสในภาชนะทเปนกระเบองเทเหลาใสจนทวมยาทงไว 1

สปดาห และคนใหทววนละครง ยาดองนหามใชกบคนเปนโรคความดนโลหตสง โรคหวใจ และ

หญงตงครรภ

– ยาลกกลอน น าสมนไพรมาบดเปนผงผสมกบน าผง โดยใชอตราสวนสมนไพร

1 สวนตอน าผง 2 สวน จากนนปนเปนกอนกลมน าไปอบแหงหรอตากแดด 1 – 2 วน

– ยาตม น าสมนไพรทใชหนเปนชนเลกๆ ใสหมอดนแลวน าไปตมรวมกบน าโดย

เทน าใหทวมยาเลกนอยตมใหเดอดใชไฟขนาดกลาง หลงจากเดอดใหลดไฟลงมาแลวคนยาใหทว

ควรจะปดดวยผาขาวบางไวครงหนงเพอสะดวกในการรน

ความเชอเรองต ารายา ต ารายาด และเปนทเชอถอ ควรเปนยาทรกษาโรคนนๆ

หายขาดมาแลว การใชสมนไพรทถกตอง และปลอดภยม ดงน

– ใชใหถกตน เพราะสมนไพร มชอซ ากนมากและบางทองถนอาจจะเรยกไม

เหมอนกนจงตองรจกสมนไพรและใชใหถกตน

– ใชใหถกสวน เพราะสมนไพรไมวาจะเปนราก ใบ ดอก เมลด เปลอก ผล จะ

มฤทธแตกตางกน ดงนนจงตองรวาสวนใดสามารถใชเปนยาได

– ใชใหถกขนาด เพราะการใชสมนไพรนอยเกนไปหรอมากเกนไป อาจจะมผล

ตอการรกษา ถาใชนอยเกนไปอาจจะรกษาไมไดผล แตถาใชมากเกนไปอาจเกดอนตรายตอผปวยได

– ใชใหถกวธ เพราะสมนไพรบางชนดตองใชสด บางชนดตองผสมกบเหลา

บางชนดตองใชตม เปนตน

– ใชใหถกกบโรค เชน ถาทองผกตองใชยาระบาย แตถาใชยาทมฤทธฝาดจะท า

ใหทองผกยงขน

ภาพท 4.13 สมนไพรไทยอยคกบวถชวตไทย ทมา : http://www.tistr.or.th สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559

7. วธการถายทอดภมปญญาไทย ตงแตอดตจนถงปจจบนภมปญญาถกถายทอดจากผทรงภมปญญาไทย โดยมกระบวนการถายทอดผานขนตอน และปรบเปลยนใหเหมาะสมตามยคสมย ลกษณะกระบวนการถายทอด ภมปญญาทองถนในรปแบบตางๆ เมอพจารณาแลวอาจกลาวไดวากระบวนการถายทอดภมปญญาไทยเปนลกษณะเดยวกน เนองจากทงภมปญญาไทยและภมปญญาทองถนตางมความสมพนธและ เชอมโยงกน ลกษณะการถายทอดดงกลาว คอ 7.1 ถายทอดผานกจกรรมอยางงายๆ โดยวธสนกสนานดงดดใจ เชน การละเลน การเลานทาน การลองท าตามตวอยาง การเลนปรศนาค าทาย เปนตน เปนวธทใชส าหรบเดกทมชวง ความสนใจระยะสน มกมงเนนเรองของจรยธรรม 7.2 วธบอกเลาโดยตรงหรอบอกเลาผานพธกรรมตางๆ เชน พธสขวญ พธกรรมทางศาสนา พธกรรมตามขนบธรรมเนยมของทองถนตางๆ พธการแตงงาน การลงมอประกอบอาชพตามอยางบรรพบรษ เปนตน 7.3 ถายทอดในรปแบบการบนเทง สอดแทรกในกระบวนการและเนอหาหรอค ารองของลเก ล าตด โนราห หนงตะลงภาคใต ค าซอของภาคเหนอ กลอนร าของภาคอสาน เปนตน ค ารองจะกลาวถงประวตศาสตร ขนบธรรมเนยมประเพณของทองถน คตธรรมค าสอน การเมอง การปกครอง การประกอบอาชพ การรกษาโรคพนบาน รวมทงการปฏบตตนตามจารตประเพณ 7.4 ถายทอดเปนลายลกษณอกษร ในอดตสวนใหญจะใชวธจารหรอเขยนใสในใบลาน สมดขอย เปนตน ปจจบนมการถายทอดเปนต ารา และสอสงพมพตาง ๆ ใหนาสนใจมากขน กระบวนการถายทอดภมปญญาไทยตงแตอดตจนถงปจจบนมหลายวธเชน ผานกจกรรมอยางงาย ๆ เชน การเลนนทาน บอกเลาโดยตรงหรอบอกเลาผานพธกรรมตางๆ การถายทอดใน รปแบบการบนเทง เปนลายลกษณอกษร ในยคปจจบนมการใชเทคโนโลยถายทอดภมปญญาผานสอมวลชน เชน วทย โทรทศน สอสงพมพตางๆ ท าใหภมปญญาไทยแพรหลายเปนทรจก มากขน

ภาพท 4.14 การถายทอดผานพธกรรมทางศาสนา ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 1 กนยายน พ.ศ.2559 8. การสงเสรมภมปญญาไทย ในสงคมยคโลกาภวตน มนษยไดผานกระบวนการเรยนร เพอด ารงชวตทสอดคลองตามธรรมชาต จนถงการพฒนาระดบสง คอการพฒนาเทคนคหรอวธการเพอเอาชนะธรรมชาต และละเลยความสมดลของสรรพสง มงแสวงหาความรความเชยวชาญเฉพาะดาน ไมสามารถเชอมโยงความรทงหลายเขาดวยกนได ตองพงพาคนอนหรอพงพาระบบอยตลอด สงเหลานลวนท าให ความรทเปนภมปญญาขาดผสบทอดและหมดไป จงควรมการสงเสรมภมปญญาไทยใหอยคชาตตลอดไป การสงเสรมภมปญญาไทยมวธการดงน

8.1 ประเทศยกยอง “ครภมปญญาไทย” ใหสามารถท าการถายทอด และพฒนาผลงานของตนไดอยางตอเนองและมคณภาพ โดยจดระบบเกอหนน และสงเสรมกระบวนการถายทอด ททานเหลานด าเนนการอยแลวสวนหนง และเชอมโยงกระบวนการถายทอดของทาน

8.2 จดใหมศนยภมปญญาไทย ซงแนวคดนตองการใหมแหลงส าหรบการเรยนรของ ชมชนนนๆ เกดขน อาจเปนแหลงเรยนรทมอยแลวในชมชน เชน บานของผทรงภมปญญา วด ศาลาของหมบาน เวทชาวบาน เปนตน เพยงแตเขาไปชวยเสรมเพอใหสามารถใชสถานทนนๆ

8.3 จดตงสภาภมปญญาไทย เนองจากลกษณะภมปญญาไทยจะมความหลากหลายสมดลกนเปนองครวม หากน าเรองภมปญญาไทยเขาไปไวในกระทรวงใดกระทรวงหนง หรอ กรมใดกรมหนง นโยบายของกระทรวงหรอกรมนน อาจเปนตวก าหนดกรอบของภมปญญาไทยใหจ ากดอยเฉพาะเรอง

8.4 จดตงกองทนสงเสรมภมปญญาไทย ทงนดวยความจ ากดของระบบการจดสรรเงน งบประมาณจากรฐบาล ทมกฎระเบยบ ขอบงคบ และระยะเวลา รวมทงสภาวการณของประเทศมาเปนตวตดสนวาโครงการงานใด ควรไดรบงบประมาณเทาใด และจะไดรบเงนในปถดไป หรอไม ท าใหการด าเนนงานสงเสรมภมปญญาไทยตองกระท าอยางตอเนอง

8.5 การคมครองลขสทธภมปญญาไทย เพอใหภมปญญาไทย อนเปนมรดกทางปญญาของแผนดนไดอยคกบคนไทย เปนทนทางปญญาในการพฒนาประเทศในดานตางๆ ท งทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง สงแวดลอม รวมท ง วฒนธรรม การสงวนและรกษามรดกทาง ภมปญญาดงกลาว จงตองมระบบคมครองทรพยสนทางภมปญญาเกดขน 8.6 ตงสถาบนแหงชาตวาดวยภมปญญาและการศกษาไทย เพอท าหนาทประสานงานและเผยแพรภมปญญาไทย การประชาสมพนธ และเผยแพรขอมลเปนปจจยส าคญมากในการท างานตอภาพพจนและสถานภาพของบคคล หนวยงาน องคกร สถาบนตาง ๆ การสงเสรมภมปญญาไทยนนยงเปนเรองทจ าเปนอยางมาก

8.7 การประกาศยกยองเชดชเกยรตผทรงภมปญญาไทยทงในระดบชาตและระดบโลก 8.7.1 ระดบชาต หนวยงานทงภาครฐและเอกชนจดการประกาศยกยองเชดชเกยรตแดผทรงภมปญญาไทยเปนประจ าทกป เชน ศลปนแหงชาต คนดศรสงคม ผมผลงานดเดนทาง ดานวฒนธรรม เปนตน ท าใหผทรงภมปญญาไทยมขวญและก าลงใจในการเผยแพรและถายทอด ภมปญญาอยางตอเนอง

ภาพท 4.15 สนทรภ กวเอกของโลก ทมา : http://www.sky.prohosting.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2550

8.7.2 ระดบโลก คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต รวมกบองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) ไดประกาศยกยองเชดชเกยรตนกปราชญไทย ใหผมผลงานดเดนทางวฒนธรรมระดบโลก เรมครงแรกเมอ พ.ศ. 2505 จนถงปจจบนไดประกาศยกยองนกปราชญไทยใหเปนผมผลงานดเดนทางวฒนธรรมระดบโลกแลว 9 ทาน ดงน 1) สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงเดชานภาพ เมอวนท 21 มถนายน พ.ศ. 2505 2) สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ เมอวนท 21 มถนายน พ.ศ. 2505 3) พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เมอวนท 24 กมภาพนธ พ.ศ. 2511 4) พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2524 5) กวเอกสนทรภ เมอวนท 26 มถนายน พ.ศ. 2529 6) พระยาอนมานราชธน เมอวนท 24 ธนวาคม พ.ศ. 2531 7) สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส เมอวนท 11 ธนวาคม พ.ศ. 2533 8) พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ เมอวนท 25 สงหาคม พ.ศ. 25343 9) สมเดจพระมหตลาธเบศรอดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก เมอวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2535 การทยเนสโกประกาศยกยองนกปราชญไทยทง 9 ทาน แสดงถงจดเดนของภมปญญาไทยในสายตาของชาวโลก ซงน าความภาคภมใจมาสคนไทย เพราะยเนสโกจะเชญชวนใหประชาชนโลกรวมกบไทยจดกจกรรมตางๆ เผยแพรเกยรตประวตและผลงานของนกปราชญใหเปนทปรากฏ เพอสรางความเขาใจอนดและสนตภาพของโลกตามอดมการณยเนสโกและสหประชาตดวย การสงเสรมภมปญญาไทยท าไดในระดบประเทศคอการยกยอง “ครภมปญญาไทย” จดใหมศนย และต งสภาภมปญญาไทยเพอเปนศนยกลางแลกเปลยนความร จดต งกองทน มการคมครองลขสทธ ต งสถาบนแหงชาต และทส าคญมการยกยองเชดชเกยรตภมปญญาไทยทงในระดบชาตและระดบโลก การสงเสรมควรท าอยางจรงจงและตอเนองเพอใหเกดความภาคภมใจ เกยรตภมแกผทรงภมปญญา เปนการสรางขวญและก าลงใจในการท างาน ท าใหการสรางภมปญญาองคความรใหมเกดขน และมการสบทอดอยางมนคงและยงยนตลอดไป

สรปความหมายของภมปญญาไทยคอ ความรเรองทสงสมกนมาตงแตอดต เปนความร ประสบการณในการประกอบอาชพ ในสภาพแวดลอมทางธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมการพฒนา เลอกสรร ปรบปรงความรเหลานน โดยผานกระบวนทางจารต ประเพณ วถชวต การท ามาหากนและพธกรรมตางๆ จนเกดทกษะความช านาญ สามารถแกไขปญหาและพฒนาชวตเขากบยคสมยจนเกดองคความรใหมทเหมาะสม พฒนาสบทอดตอไปอยางไมมทสนสด ภมปญญาไทยแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบชาต และระดบทองถน ลกษณะของภมปญญาไทยเปนความร ทกษะ ความเชอ และพฤตกรรม สมพนธกบคนและธรรมชาต รวมทงสงทอยเหนอธรรมชาต มการแกปญหา เพอความอยรอด เปนกระบวนทศนในการมองชวต เปนกจกรรมในวถชวต มความเปนเอกลกษณ และเปลยนแปลงเพอปรบสมดลตลอดเวลา คณสมบตของผทรงภมปญญาไทย ไดแกเปนคนด มคณธรรม หมนศกษาหาความรอยเสมอ เปนผน าผประสานประโยชน และสนใจในการแกปญหาของทองถน เปนผทขยนหมนเพยร มปญญารอบรอยางเชยวชาญ สามารถถายทอดความรใหแกผสนใจไดด และเปนผทมคครองดคอยสนบสนนใหก าลงใจ รวมมอในงานททานท า คณสมบตเหลานท าใหเปนผทรงภมปญญาทดได การแบงประเภทภมปญญาไทยแบงตามวตถประสงคคอ ดานเกษตรกรรม อตสาหกรรมและหตถกรรม การแพทยแผนไทย การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กองทนและธรกจชมชน ศลปกรรม การจดการองคกร ภาษาและวรรณกรรมและศาสนาและประเพณ ภมปญญาไทยมความส าคญ คอ ชวยสรางชาตใหเปนปกแผน สรางความภาคภมใจและศกดศรเกยรตภมแกคนไทย ประยกตหลกธรรมไปใชกบวถชวตไดอยางเหมาะสม สรางความสมดลระหวางคนในสงคมและธรรมชาตอยางย งยน สามารถเปลยนแปลงปรบปรงประยกตใชภมปญญาตามยคสมย ภมปญญากบปจจยสมความจ าเปนกบการด ารงชวตของคนไทยเปนอยางมาก เพราะท าใหคนไทยกนดอยด

กระบวนการถายทอดภมปญญาไทยตงแตอดตจนถงปจจบนมหลายวธเชน ผานกจกรรมอยางงาย ๆ เชนการเลนนทาน บอกเลาโดยตรงหรอบอกเลาผานพธกรรมตางๆ การถายทอดใน รปแบบการบนเทง ถายทอดเปนลายลกษณอกษร ในยคปจจบนมการใชเทคโนโลยถายทอด ภมปญญาผานสอมวลชน เชน วทย โทรทศน สอสงพมพตางๆ ท าใหภมปญญาไทยแพรหลายเปนทรจกมากขน

การสงเสรมภมปญญาไทยท าไดในระดบประเทศคอการยกยอง “ครภมปญญาไทย” จดใหมศนย และตงสภาภมปญญาไทยเพอเปนศนยกลางแลกเปลยนความร จดต งกองทน มการคมครองลขสทธ ตงสถาบนแหงชาต และทส าคญมการยกยองเชดชเกยรตภมปญญาไทยทงในระดบชาตและระดบโลก การสงเสรมควรท าอยางจรงจงและตอเนองเพอใหเกดความภาคภมใจ

เกยรตภมแกผทรงภมปญญา เปนการสรางขวญและก าลงใจในการท างาน ท าใหการสรางภมปญญาองคความรใหมเกดขน และมการสบทอดอยางมนคงและยงยนตลอดไป

9. ภมปญญาทองถนจงหวดจนทบร

ภมปญญาทองถนจงหวดจนทบร หมายถง ความรของชาวบานทสรางขนจาก

ประสบการณ และความเฉลยวฉลาดของแตละคนซงไดเรยนรมาจากพอแม ปยา ตายาย ญาตพนอง และผม ความรในชมชน ความรเหลานเกยวของกบการด าเนนชวต เปนแนวทาง หลกเกณฑ วธปฏบตทเกยวกบความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว ความสมพนธกบผอน ความสมพนธกบผท ลวงลบไปแลวกบสงศกดสทธและธรรมชาต (ฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหต. 2542 : 155) โดยไดรวบรวมขอมลภมปญญาทองถนจงหวดจนทบร แบงไดเปน 10 ประเภท ประกอบดวย

9.1 ภมปญญาดานเกษตรกรรม ไดแก ผทกอใหเกดการผสมผสานความร ทกษะทางการเกษตร และเทคโนโลย โดยอนรกษ ปรบปรง และพฒนาบนพนฐานคณคาดงเดม ท าใหเกด การอนรกษ การพฒนาสายพนธทงพชและสตว การแกปญหาเกษตร การแกปญหาการผลตและ การตลาด การรจกน าเทคโนโลยมาประยกตใชใหเกดประโยชนตอการประกอบอาชพในทองถน เชน การเกษตร ระบบน าหยดของ นายจรวย พงษชพ การใชปยชวภาพจากพชท าใหลดตนทน การผลตไมเกดปญหาเรองดน การไลแมลงโดยใชสารสกดจากพช การท านากกของชาวบาน เสมดงาม การผลตผลไมนอกฤดกาล การพฒนาการเพาะเลยงสตวน าชายฝงทะเล เปนตน

ภาพท 4.16 การเกษตรระบบน าหยด ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 4 สงหาคม พ.ศ.2559

9.2 ภ ม ปญญาดานหตถกรรม ไดแ ก ผ มความ รความสามารถ มผลงานดานศลปหตถกรรมประเภทตาง ๆ โดยใชวสด อปกรณ หรอประยกตใช วสด อปกรณ ทมอยในทองถนน ามาใชใหเกดประโยชนอยางสรางสรรค เชนการทอเสอและจดท าผลตภณฑเสอกกทบานบางสระเกา บานเสมดงาม บานอางหน การท าไมกวาดทต าบลหนองบว การท าเครองปนดนเผาทบาน เตาหมอ อ.ทาใหม การเจยระไนพลอย การท าแหวนกลจากการสบทอดและพฒนาของ นายสายณห ภมภกด เปนตน

ภาพท 4.17 ผลตภณฑจากเสอกก ภาพท 4.18 การเจยรไนพลอย ทมา : http://www.chanforchan.com ทมา : http://www.chanforchan.com สบคนเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ.2559 สบคนเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ.2559

9.3 ภมปญญาดานการแพทยแผนไทย ไดแก ผน าความร ความสามารถ ทกษะ ในดาน

การรกษาโรค การปองกนโรค และการผลตยารกษาโรค การปองกนโรคและการรกษาโรคจากสมนไพร โดยสบทอดความรด งเดม การรจกประยกตความเชอทองถน ความรทางวทยาการสมยใหมเพอกอใหเกดความสามารถในการดแลสขภาพของตนเอง ชมชน และสามารถเผยแพรความรสชมชนและผสนใจได เชนการน าพรกไทยเปนสวนผสมของยาตาง ๆ

ภาพท 4.19 สมนไพรไทย ทมา : http://www.tistr.or.th สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559

9.4 ภมปญญาดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดแก การใช ภมปญญา ความรดงเดม ผนวกกบความรดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตปจจบน เชน การปลกปาชายเลน การรกษาปาไมตนน าล าธารเพอการเกษตร

ภาพท 4.20 การปลกปาชายเลน ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 20 มนาคม พ.ศ.2559

9.5 ภมปญญาดานกองทนและธรกจชมชน ไดแก ผน าในการจดตงกจกรรมเพอสราง

รายได แกชมชน และชวยเหลอชมชนอยางเปนระบบ เชน กลมสหกรณ กลมเกษตรกร กลมออมทรพย

9.6 ภมปญญาดานศลปกรรม ไดแก ผมผลงาน โดยน าความรความสามารถทกษะทไดสงสมใชในการสรางผลงานทางศลปกรรม การประดษฐตกแตงทางศลปะเชนการตกแตงโลงศพแบบเรอนหลวง การดดลวดเปนลวดลายตางๆ ส าหรบปลกชาดดของชมชนบานหนองแหวน รวมท งการแสดงละครชาตรของชาวบานอ าเภอแหลมสงห และชมชนบางกะไชย ซงเปนเอกลกษณของจงหวดจนทบร

ภาพท 4.21 การตกแตงโลงศพแบบเรอนหลวง ภาพท 4.22 การแสดงละครชาตร ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ทมา : http://www.chanforchan.com ถายเมอวนท 19 สงหาคม พ.ศ.2559 สบคนเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ.2559

9.7 ภมปญญาดานการจดการ ไดแก ความสามารถในการบรหารจดการการด าเนนงานดานตาง ๆ ของชมชนองคกรทางศาสนา องคกรทางดานการศกษา ตลอดจนองคกรดานสงคมตาง ๆ ในจงหวดจนทบร เชน การจดการองคกรกลมของกลมเกษตรกรชาวสวน กลมเกษตรกรผเลยงกงกลมผสงอายในชมชนตาง ๆ การพฒนาชมชนการจดการศกษาตลอดทงการจดการเรยนการสอนหลกสตรในทองถน เปนตน

9.8 ภมปญญาดานศาสนา และประเพณ ไดแก พระสงฆทท าหนาทเผยแพรศาสนา การน า ค าสอนของศาสนา มาประยกตใชเพอพฒนาศลธรรม จรยธรรมของประชาชน เยาวชน รวมทงพฒนาวดเปนทเผยแพรและปลกฝงธรรมะแกเยาวชนอนรกษ เชนวดเขาสกม วดคมบาง เปนตน

นอกจากนยงสงเสรมศลปวฒนธรรม ประเพณทองถน เชนประเพณชกพระบาท ประเพณท าบญสงทงของชาวชอง ประเพณนมสการรอยพระพทธบาทเขาคชกฏ (พลวง) เหลานเปน การรวมแรงรวมใจกนระหวางพระสงฆและฆราวาสทงสน

ภาพท 4.23 ประเพณนมสการรอยพระพทธบาทเขาคชฌกฏ (พลวง) ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 14 กมภาพนธ พ.ศ.2559

9.9 ภมปญญาดานภาษาและวรรณคด ไดแก สวนดานภาษาและ วรรณกรรม ไดแก ผมความรความสามารถทางภาษาไทย ภาษาถน ภาษาจนทจะมเอกลกษณในการออกเสยง และมศพทเฉพาะทองถน ซงรากศพทมาจาก ภาษาชอง ซงชาวชองจะมภาษา วฒนธรรมประเพณและวถชวตทมเอกลกษณเฉพาะชมชน ดานวรรณกรรมพนบาน เชน นทานพนบานประจ าถน เรองนางจ าปา เรองเกาะนมสาว เปนตน โดยน าความรความสามารถและทกษะทางภาษาและวรรณกรรมมาใชเปนประโยชนตอชมชนในทองถนและสถานศกษา

ภาพท 4.24 ชาวชองเปนชนพนเมองในจงหวดจนทบร ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 10 กรกฎาคม พ.ศ.2558

9.10 ภมปญญาดานโภชนาการ ไดแก การปรงอาหารคาวหวานรสชาตถกปากคนใน

ทองถนและผทไดรบประทาน เชน ตมหมชะมวงทมใบชะมวงเปนเอกลกษณ หมปาผดกระวาน (ชาวจนทบรน ากระวานมาประกอบอาหารหลายประเภท) ไกบานตมระก า น าพรกปไข ขาวเกรยบออน น าจม กวยเตยวผดป กวยเตยวหมเลยง ทมความหอมของเรวทพบเฉพาะทางแถบจงหวดจนทบร และจงหวดตราด รวมทงการท าทเรยนทอด การท าทเรยนกวน การแปรรปผลไมตาง ๆ

ภาพท 4.25 ตมหมชะมวง ภาพท 4.26 กวยเตยวหมเลยง ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ทมา : พศศลป เลศรตนากล. ถายเมอวนท 18 สงหาคม พ.ศ.2559 ถายเมอวนท 19 สงหาคม พ.ศ.2559

กลาวโดยสรปจงหวดจนทบรเปนจงหวดทมเอกลกษณภมปญญาทองถน แบงออกเปน 10 ประเภท ไดแก ดานเกษตรกรรม ดานหตถกรรม ดานการแพทยแผนไทย ดานการจดการทรพยากร และประเพณดานภาษา และวรรณกรรม และภมปญญาทองถนดานโภชนาการ

จากทไดศกษาสรปไดวา ภมปญญาทองถนหรอภมปญญาชาวบาน คอ ความร ความสามารถ และประสบการณทงหลายทชาวบานใชแกปญหาหรอด าเนนชวต โดยไดรบการถายทอดสงสมกนมาผานกระบวนการพฒนาเพอใหเหมาะกบยคสมย มความส าคญตอทองถน คอสรางความภาคภมใจ เกยรตภมแกคนในทองถน สามารถสรางงานและรายไดใหแกชมชน ลกษณะของภมปญญาทองถนเปนการศกษาตลอดชวต มการใชความร ทกษะ ความเชอ และพฤตกรรมของมนษย เพอใหเกดความสมดล โดยมการถายทอดตอยอดความคด องคความรจะถกปรบปรงจนเกดความช านาญน าไปแกไขปญหาได ภมปญญาทองถนแบงเปน 10 ประเภท คอ ภมปญญาดานเกษตรกรรม ดานหตถกรรมและอตสาหกรรม ดานการแพทยแผนไทย ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานกองทนและธรกจชมชน ดานศลปกรรม ดานการจดการชมชน ดานปรชญาศาสนาขนบธรรมเนยมประเพณ ดานภาษาและวรรณกรรม ดานโภชนาการ ปจจยทมผลตอ ภมปญญาทองถน คอความรเดมในเรองเกาผสมผสานกบความรใหม การสงสมการสบทอดความร ประสบการณเดมสถานการณหรอปญหาทไมมนคงศาสนาพทธ ตลอดจนวฒนธรรม ความเชอลวนมผลตอการพฒนาภมปญญาทองถนทงสน

ภมปญญาทองถนในจงหวดจนทบร มลกษณะเฉพาะ โดดเดนทนาภาคภมใจหลายดาน เชน ดานการเกษตร (ระบบน าหยด) ดานอตสาหกรรมและหตถกรรม (การทอเสอ การเจยระไนพลอย) ดานศลปกรรม (การแสดงละครชาตรหรอละครเทงตก) ดานปรชญาศาสนาและ วฒนธรรมประเพณ (ประเพณชกพระบาท) ดานโภชนาการ (ตมหมชะมวง กวยเตยวผดป กวยเตยวหมเลยง) ภมปญญาทองถนเหลานลวนกอใหเกดองคความรทควรคาแกการศกษา สามารถพฒนาไปสอาชพทย งยนน าชอเสยงและรายไดเขาส จงหวดเปนอยางมาก

แบบฝกหดทายหนวยท 4 ภมปญญาไทย ตอนท 1 จงเตมค าหรอขอความลงในชองวาง (ขอละ 2 คะแนน) 1. ภมปญญาไทยหมายถง .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ภมปญญาไทยและภมปญญาทองถนแตกตางกนอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ภมปญญาไทยมทมาอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. จงบอกคณสมบตของภมปญญาไทยมา 3 ประการ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. จงยกตวอยางประเภทของภมปญญาไทยในชมชนของนกศกษามา 3 ประเภท .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. ภมปญญาไทยมความส าคญอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7. กระบวนการถายทอดภมปญญาไทยส าหรบเยาวชนควรใชลกษณะการถายทอดอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 8. จงยกตวอยางอาหารพนเมองของภาคตางๆ ภาคละ 4 ชนด .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9. เหตใดจงมการคมครองลขสทธภมปญญาไทย ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. การยกยองเชดชเกยรตผทรงคณภมปญญาไทยในระดบชาต ไดแกเกยรตคณใดบาง ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ตอนท 2 จงเลอกค าตอบทถกตองทสด (ขอละ 1 คะแนน) 1. ขอใดเปนภมปญญาไทย ก. การทอเสอ ข. วงโปงลาง ค. ผาไหมไทย ง. ประเพณแหนางแมว 2. ขอใดเปนภมปญญาไทยสาขาการจดการองคกร ก. กลมผเลยงไกชน ข. ธนาคารพาณชย ค. สมาคมคร – ผปกครอง ง. สมาคมโรตาร 3. ขอใดไมใชคณคาของภมปญญาไทย ก. สรางความสมดลระหวางคนในสงคม ข. ประยกตหลกธรรมกบวถชวต ค. ชวยสรางชาตใหเปนปกแผน ง. ท าใหประเทศกาวสการคาเสร 4. ประเพณใดแสดงถงภมปญญาไทยทระลกถงบญคณของธรรมชาต ก. ประเพณวงควาย ข. ประเพณตกบาตรเทโว ค. ประเพณลอยกระทง ง. ประเพณสงกรานต 5. การหลอพระพทธรป จดเปนภมปญญาไทยสาขาใด ก. สาขาหตถกรรม ข. สาขาศลปกรรม ค. สาขาศาสนาและประเพณ ง. สาขาปรชญา

6. ภมปญญาไทยกบปจจย 4 ขอใดสมพนธกน ก. เรอนกาแล – ภาคใต ข. วดโพธ – การนวดแผนไทย ค. ผาลายน าไหล – อดรธาน ง. ไสอว – ภาคอสาน 7. การถายทอดภมปญญาไทย ลกษณะใดเหมาะสมกบผใหญ ก. การละเลน ข. การลงมอประกอบอาชพ ค. การเลานทาน ง. การลองท าตามตวอยาง 8. ขอใด คอภมปญญาเพอแกปญหาคนกบธรรมชาต ก. การปลกเรอนขวางตะวน ข. ประเพณตกบาตรเทโว ค. การนวดแผนโบราณ ง. การดมน าสมนไพร 9. ขอใด เปนภมปญญาทแสดงถงเอกลกษณของชาต ก. ดนตรไทย ข. เพลงฉอย ค. ขาวย า ง. ประเพณแหนางแมว 10. ขอใด เปนการสงเสรมภมปญญาไทยในระดบชมชน ก. การจดตงสภาภมปญญาไทย ข. เชดชเกยรตศลปนแหงชาต ค. จดตงศนยภมปญญาไทย ง. จดตงกองทนสงเสรมภมปญญาไทย

แบบประเมนตนเอง ชอ – สกล......................................................................... รหสประจ าตว........................................... ระดบชน .............................. กลม .......................... แผนกวชา .................... คณะวชา...................... ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามจากแบบประเมนผลการเรยนร แลวน าผลรวมทไดจากทง 2 ตอน มารวมกนหารดวย 3 จะทราบผลสรปทงหมด

เนอหา คะแนนทได

ตอนท 1 (ขอละ2 คะแนน)

ดมาก (18 – 20)

ด (15 –17)

พอใช (11 – 14)

ปรบปรง (ต ากวา 10)

ตอนท 2 (ขอละ 1 คะแนน)

ดมาก (9 – 10)

ด (7 – 8)

พอใช (5 – 6)

ปรบปรง (ต ากวา 5)

สรปผลทง 2 ตอน = ……………………………………..

ดมาก (9 – 10 คะแนน) ด (7 – 8 คะแนน) พอใช (5 – 6 คะแนน) ปรบปรง (ต ากวา 5 คะแนน)

กจกรรมการเรยนรหนวยท 4 กจกรรมทมอบหมาย (นอกเวลาเรยน) ตอนท 1 ใหนกศกษาปฏบตกจกรรมตางๆ ดงน 1. แบงนกศกษาออกเปน 5 กลม กลมละเทาๆ กน ใหแตละกลมจบสลากหวขอทก าหนด เพอจดนทรรศการในหวขอภมปญญาไทยดงน 1.1 ภมปญญาไทย ดานอาหารและเครองดม 1.2 ภมปญญาไทย ดานทอยอาศย

1.3 ภมปญญาไทย ดานการแตงกาย 1.4 ภมปญญาไทย ดานสขภาพอนามย 1.5 ภมปญญาไทย ดานความคดและความเชอ 2. นกศกษาจดนทรรศการไวตามมมตางๆ ของหอง เพอใหเพอนไดชมนทรรศการ นอกเวลาเรยน

แบบประเมนนทรรศการ หนวยท............................ เรอง ............................................................................................. แผนก/ป .............................................. ภาคเรยนท / ปการศกษา......................................................... ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหน ( ) ประเมนโดยตวแทนกลมท .................... ( ) ประเมนโดยครผสอน

รายการ ความร การใชสอ รปแบบ

น าเสนอ ความสวยงาม

ประโยชนทไดรบ รวม

0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 กลม..... กลม..... กลม..... กลม..... กลม..... ขอเสนอแนะ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ลงชอผประเมน ...................................................... (......................................................) เกณฑการประเมนนทรรศการ เกณฑการประเมน มคะแนน 3 ชอง คะแนนเตม 10 คะแนน 0 – ปรบปรง ไดคะแนน 9 – 10 ดมาก 1 – พอใช ไดคะแนน 7 – 8 ด 2 – ด ไดคะแนน 5 – 6 พอใช ไดคะแนนต ากวา 5 ควรปรบปรง

เอกสารอางอง

กรมวชาการ. สรปผลการประชมสมนา เรอง ภมปญญาทองถนกบหลกสตรทพงประสงค. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา, 2539. กองวจยทางการศกษา. ภมปญญาทองถน กบการพฒนา หลกสตรและการจดการเรยนการสอน.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา, 2540. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. ศนยวชาการและภมปญญาชาวบานกบการพฒนา

หลกสตรทองถน. ม.ป.ท., ม.ป.ป. คณะกรรมการฝายประเมนผล เอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการอ านวยการจดงาน

เฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว . วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณ และภมปญญาจงหวดจนทบร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา, 2543

ถวลย มาศจรส. “ภมปญญาไทย” วฒนธรรมไทย. 37 (3) ; กมภาพนธ – มนาคม 2543. ประเวศ วะศร. คนดศรสงคม. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงกรป, 2538. พจนานกรม ฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ.2530. กรงเทพมหานคร : วฒนาพานช, 2531. พรทพา นโรจน. เอกสารประกอบการสอนวชาวถไทย. จนทบร : คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏร าไพพรรณ, ม.ป.ป. (อดส าเนา) วรวธ สวรรณฤทธและคณะ. วถไทย. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2549. วนเพญ สรปตโต. ชวตและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : แมก, 2546. สญญา สญญาววฒน. ทฤษฎสงคมวทยา เนอหาและแนวทางการใชเบองตน. กรงเทพมหานคร :

เจาพระยาการพมพ, 2533. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลมท 19. กรงเทพมหานคร : กรมศาสนา, 2538. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลมท 23. กรงเทพมหานคร : กรมศาสนา, 2538. สดชฎา สทธศร. ชวตและวฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ, 2547. ศนยวฒนธรรมจงหวดชลบร. ผมผลงานดเดนทางดานวฒนธรรมของจงหวดชลบร ประจ าป พทธศกราช 2540. ชลบร : พพธการพมพ, 2541.

รปประกอบเอกสาร http://www.ancientcity.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559. http://www.chanforchan.com สบคนเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ.2559. http://www.isan.clubs.chula.ac.th สบคนเมอวนท 17 มนาคม พ.ศ.2559. http://www.sky.prohosting.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559. http://www.thatphanom.com สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559. http://www.tistr.or.th สบคนเมอวนท 15 มนาคม พ.ศ.2559.

ภาคผนวกหนวยท 4

เฉลยแบบฝกหดหนวยท 4 เฉลยแบบฝกหด ตอนท 1 1. ภมปญญาไทยหมายถง เรองทสงสมกนมาต งแตอดต เปนความร ประสบการณในการประกอบอาชพ ในสภาพแวดลอมทางธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมการพฒนา เลอกสรร ปรบปรงความรเหลานน โดนผานกระบวนทางจารต ประเพณ วถชวตการท ามาหากน และพธกรรมตางๆ จนเกดทกษะความช านาญสามารถแกไขปญหาและพฒนาชวตไดอยางเหมาะสมกบยคสมยจนเกดองคความรใหมทเหมาะสม และพฒนาสบทอดตอไปอยางไมมทสนสด 2. ภมปญญาไทยและภมปญญาทองถนแตกตางกนอยางไร ภมปญญาไทยเปนองคความรและความสามารถโดยรวม เปนทยอมรบในระดบชาต สวน

ภมปญญาทองถนเปนองคความรและความสามารถในระดบทองถน เชนดนตรไทยเปนภมปญญา

ไทย วงโปงลาง วงสะลอ เปนภมปญญาทองถน ตางมความสมพนธและเชอมโยงกน เพราะภม

ปญญาทองถนเปนรากฐานแหงภมปญญาไทย

3. ภมปญญาไทยมทมาอยางไร

ภมปญญาไทยมกระบวนการทเกดจากการสบทอด ถายทอดองคความรทมอยเดมใน

ชมชนทองถนตางๆ แลวพฒนาเลอกสรร ปรบปรงองคความรเหลานจนเกดทกษะและความช านาญ

สามารถแกไขปญหาและพฒนาชวตไดอยางเหมาะสมกบยคสมยแลวเกดปญญา (องคความรใหม)

ทเหมาะสมและสบทอดพฒนาตอไปอยางไมสนสด

4. จงบอกคณสมบตของภมปญญาไทยมา 3 ประการ 1.เปนคนดมคณธรรม 2. เปนผมความขยนหมนเพยร 3. เปนผมปญญารอบรและปฏบตอยางเชยวชาญ 5. จงยกตวอยางประเภทของภมปญญาไทยในชมชนของนกศกษามา 3 ประเภท ตามทนกศกษาพบเหน

6. ภมปญญาไทยมความส าคญอยางไร ชวยสรางชาตใหเปนปกแผน สรางความภาคภมใจและศกดศรเกยรตภมแกคนไทย ประยกตหลกธรรมไปใชกบวถชวตไดอยางเหมาะสม สรางความสมดลระหวางคนในสงคมและธรรมชาตอยางย งยน สามารถเปลยนแปลงปรบปรงประยกตใชภมปญญาตามยคสมย ความส าคญเหลานท าใหภมปญญาอยคกบสงคมไทยตลอดไป 7. กระบวนการถายทอดภมปญญาไทยส าหรบเยาวชนควรใชลกษณะการถายทอดอยางไร ถายทอดผานกจกรรมอยางงายๆ โดยวธสนกสนานดงดดใจ เชน การละเลน การเลานทาน การลองท าตามตวอยาง การเลนปรศนาค าทาย เปนตน มกเปนวธทใชส าหรบเดกทมชวงความสนใจระยะสน มงเนนเรองของจรยธรรม 8. จงยกตวอยางอาหารพนเมองของภาคตางๆ อยางนอยภาคละ 4 ชนด อาหารภาคกลาง ม น าพรกกะป ปลาท แกงสม ตมย า แกงเลยง เปนตน อาหารภาคเหนอ มน าพรกออง ขนมจนน าเงยว แคบหม ไสอว แกงโฮะ แกงฮงเล เปนตน อาหารภาคอสาน มสมต า ปลารา น าตก ลาบ กอย ซปหนอไม ขาวเหนยว เปนตน อาหารภาคใต มขาวย า แกงไตปลา แกงเหลอง น าบด ผดสะตอ เปนตน 9. เหตใดจงมการคมครองลขสทธภมปญญาไทย เพอปองกนตางชาตน าภมปญญาไทยไปจดลขสทธ จะมผลใหภมปญญาไทยสญหายไป 10. การยกยองเชดชเกยรตผทรงคณภมปญญาไทยในระดบชาต ไดแกเกยรตคณใดบาง ศลปนแหงชาต ผทรงคณวฒดานตางๆ เฉลยแบบฝกหด ตอนท 2 1. ค. 6. ข. 2. ก. 7. ข. 3. ง. 8. ก. 4. ค. 9. ก. 5. ข. 10. ค.

แบบทดสอบกอน – หลงเรยน หนวยท 4 ภมปญญาไทย 1. ขอใดกลาวไมถกตอง ดานความหมายของภมปญญาไทย ก. ความรความสามารถ วธการ ผลงาน ทมคณภาพของคนไทย ข. เทคนคการผลตทมคณภาพ ททางราชการเผยแพรใหชาวบาน ค. การพฒนาวถชวตของคนไทยอยางเหมาะสมดวยตนเอง ง. ภมปญญาไทย มการพฒนาและถายทอดใหคนรนหลง 2. ภมปญญาไทย ควรมลกษณะอยางไร ก. เปนพนฐานส าคญของการมองชวต ข. เปนพฤตกรรมทมเอกลกษณ ค. เปนการแกปญหาเพอความอยรอด ง. ทกขอถกหมด 3. ขอใดไมใชคณสมบตของผทรงภมปญญาไทย ก. ผมอทธพลในทองถน ข. ผมปญญารอบร ค. ผทเปนหมนเพยร ง. ผมคณธรรม 4. ขอใดจดเปนภมปญญาไทย สาขาการแพทยแผนไทย ก. การนงหมอเกลอ ข. การนวดแผนโบราณ ค. สมนไพรไทย ง. ทกขอถกหมด 5. การลอยกระทงสาย จดเปนภมปญญาไทยสาขาใด ก. สาขาหตถกรรม ข. สาขาศลปกรรม ค. สาขาศาสนาและประเพณ ง. สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6. ขอใดคอคณคาและความส าคญของภมปญญาไทย ก. นายขนมตมชกชนะพมา ข. แพทยไทยพฒนาวธผาตดล าไสแบบใหม

ค. เยาวชนไทยชนะเลศหนยนตระดบโลก ง. ขาวไทยสงออกไปขายทวโลก 7. ประเพณใดแสดงถงภมปญญาไทยทระลกถงบญคณของธรรมชาต ก. ประเพณวงควาย ข. ประเพณลอยกระทง ค. ผตาโขน ง. ประเพณตกบาตเทโว 8. ภมปญญาไทยกบปจจย 4 ขอใดไมสมพนธกน ก. ผาแพรวา – กาฬสนธ ข. วดโพธ – ขนมจามงกฎ ค. เรอนกาแล – ภาคเหนอ ง. แพทยแผนไทย – ยาลกกลอน 9. การถายทอดภมปญญาไทย ลกษณะใดเหมาะในการปลกฝงจรยธรรมกบเดก ก. บอกเลาผานพธกรรม ข. ถายทอดผานรปแบบบนเทง ค. เลานทาน ง. เปนลายลกษณอกษร 10. ขอใดคอการสงเสรมภมปญญาทเหมาะสมกบการเรยนรของเยาวชน ก. จดแหลงเรยนรภมปญญาไทย ข. จดตงกองทนสงเสรมฯ ค. ยกยองเชดชเกยรตผทรงภมปญญา ง. คมครองลขสทธภมปญญาไทย 11. ภมปญญาไทยดานการนวดแผนไทย นยมใชวธใด ก. การคลง ข. การดด ค. การกด ง. การยน 12. การจดท าสารานกรมภาษาถน เปนภมปญญาสาขาใด ก. ศาสนาและประเพณ ข. ภาษาและวรรณกรรม

ค. ศลปกรรม ง. การจดการองคกร 13. ภมปญญาไทยสาขาศาสนาและประเพณ เปนภมปญญาทมงพฒนาคนในเรองใด ก. ความเชอ ข. พธกรรม ค. จารต ง. ขนบธรรมเนยม 14. ขอใดคอภมปญญาเพอแกปญหาคนกบธรรมชาต ก. การนงหมอเกลอ ข. การนวดแผนโบราณ ค. สมนไพรไทย ง. การปลกเรอนขวางตะวน 15. โรงเรยนแพทยแผนโบราณแหงแรกของไทยคอขอใด ก. โรงเรยนแพทยแผนโบราณอภยภเบศร ข. โรงเรยนแพทยแผนโบราณวดแจง ค. โรงเรยนแพทยแผนโบราณวดโพธ ง. โรงเรยนแพทยแผนโบราณศรราช

เฉลยแบบทดสอบกอน – หลงเรยน หนวยท 4 ภมปญญาไทย 1 . ข. 9. ค. 2. ง. 10. ก. 3. ก. 11. ค. 4. ง. 12. ข. 5. ค. 13. ก. 7. ข. 14. ง. 8. ข. 15. ค.