อากาศวปรตอากาศวปรต บรรยายโดย อาจารยพงศกฤษณ เสนวงศ โทร 089-779-0811

อากาศผดปกต เชนฤดฝนของประเทศไทย พ.ศ. 2531 ฝนมาเรวกวาปกต เกดฝนฟาคะนองและมลมกระโชกแรง ปรมาณนาฝนในแตละวนมเกณฑเฉลยเพมสงกวาเกณฑปกต (200 มม./วน) ในชวงทนาจะเกดภาวะฝนทงชวง กลบมปจจยทาใหฝนตกตอเนองมากขน เชน กรงเทพฯ และปรมณฑล โดยเฉพาะภาคใต มฝนตกชกทาใหเกดนาทวมฉบพลน นาลนตลง นาปาไหลหลาก และดนโคลนถลม เชน ท ตาบล กะทน อาเภอ พปน จงหวด นครศรธรรมราช มผเสยชวตถง 700 ศพเมอวนท 22 พฤศจกายน พ.ศ. 2531 เปนตวอยางหนงของผลกระทบจากลานญา(La Niña)ในประเทศไทย และผลกระทบจากลานญา (La Niña) ป2554 ทาใหประเทศไทยมอากาศหนาวผดปกตในชวงวนท14-20 มนาคม 2554 กรงเทพมหานคร มอณหภมตากวา 20 องศาเซลเซยส ทงๆทเปนฤดรอน และทาใหเกดหยอมความกดอากาศกาลงแรงปกคลมอาวไทยและภาคใตนานเปนสปดาห ทาใหฝนตกหนกตอเนองทะเลมคลนลมแรงจดตงแตวนท 26-31 มนาคม 2554 ทงทเปนฤดรอน ภาคใตมปรมาณฝนตกสง ตงแต 400-600 มลลเมตร ซงสงกวาคาปกตของเดอนมนาคม ถง 5 เทา และยงสงกวาปรมาณฝนเฉลยทงปของภาคใต ถง 2 เทา กลาวคอในป 2553 ภาคใต มฝนสะสมตลอดทงป เพยง 125.38 มลลเมตร แตป 2554 ผานมาแค 3 เดอน มฝนสะสมถง 481.39 มลลเมตร และสงกวาคาเฉลยฝน 30 ป กวา 200 มลลเมตร จงเปนสาเหตของนาทวมฉบพลนหลายจงหวดในภาคใต ตงแต ชมพร นครศรธรรมราช สราษฎรธาน พทลง ลงไป

สาเหตทท าใหอากาศวปรต ผดปกต มหลายสาเหต แตทไดยนชอกนบอยๆเพราะไดรบ

ผลกระทบชดเจน กคออทธพลของ ปรากฏการณ เอลนโญ (el niño) และปรากฏการณ ลานญา(La Niña) ซง นกวชาการหลายๆส านก เลาตอๆกนมาวา ดงน

คาวา เอลนโญ(el niño) มความหมายตางๆกนไปในแตละทองถน ในแตละภาษา เชนในภาษาสเปน คาวาเอลนโญ (el niño) หมายถง เดกชายเลก ๆ แตหากเขยนนาดวยอกษรตวพมพใหญ เอลนโญ (El Niño) หมายถง ทารกพระเยซครสต เพราะตามคาบอกเลาตอๆกนมาวาไดเกดสภาวะอากาศผดปกต คอมฝนตกททะเลทรายนาซาเลตในวนประสต พระบตรของพระเจาคอพระเยซครสต แสดงวาในรอบพนปทผานมา เอลนโญ(el niño) ไดเกดขนแลวแตไมมการบนทกจานวนครง เอลนโญ (el niño) คอปรากฎการณทางสมทรศาสตร ททาใหเกดอากาศวปรตผดปกตทกครงทเกดขน ตางกนแตเพยงวาจะแรงหรอเบาเทานน มขอมลบนทกเปนหลกฐานวาตลอดป 2526 ใน อเมรกาเหนอประสบกบสภาพอากาศทผดปกตอยางมาก ทวปออสเตรเลยประสบกบสภาวะความแหงแลงมาก จนเกดไฟปาเปนบรเวณกวาง ประเทศทอยใกล ๆ

2

ทะเลทรายสะฮารา พบกบความแหงแลงทเลวรายมากทสดชวงหนง และลมมรสมในมหาสมทรอนเดยออนกาลงลงมาก ความเสยหายทเกดขนทงหมดอยระหวาง 8 - 13 พนลานเหรยญสหรฐ และสญเสยชวตประมาณ 2,000 คน ประเทศตางๆจงไดมการลงทนจานวนมากในการตรวจวดอากาศและการวจยเพอเพมพนขดความสามารถในการพยากรณปรากฏการณเอลนโญ(el niño) นในชวง 30 ปทผานมา ไดมการพฒนาทาแบบจาลองเพอการพยากรณ ปรากฏการณเอลนโญ(el niño) โดยใสขอมลความสมพนธระหวางบรรยากาศกบมหาสมทรทสลบซบ ซอนจานวนมากเขาไปในแบบจาลอง ปจจบนจงเขาใจถงการเกดและการคงอยของเอลนโญ (นกวจยชาวอเมรกนทาการศกษาผลกระทบและตดตามเฝาระวงเอลนโญ (el niño) และลานญา(La Niña) กเลยเอาชายฝงทวปอเมรกาเปนหลกในการทาวจย และเฝาระวงจงใหความสาคญและอางอง อางถงรวมทงศกษาผลกระทบไดลกมากกวาทวปเอเชย )

ปกตลมสนคาตะวนออกเฉยงใตจะพดอยเปนประจาบรเวณเขตรอนในซกโลกใต (ระหวางเสนศนยสตรและละตจด 30 องศาใต) การไหลของกระแสนาโดยปกตจะเคลอนทตามทศทางลม เปนผลใหกระแสนาหรอคลนเคลอนทจากชายฝงประเทศเปร มายงฝงแปซฟกตะวนตกหรอฝงออสเตรเลย อนโดนเซย คลนทเคลอนทมาใกลชายฝงประเทศอนโดนเซยจะชะลอความเรวลง เนองจากมแรงตานจากฝง แตคลนทอยกลางมหาสมทรยงคงมความเรวมากกวาจงเคลอนทขนมาหนนหนาคลนเดมทาใหระดบนาทะเลบรเวณแปซฟกตะวนตกมระดบสงกวาฝงแปซฟกตะวนออก ซงผลจากการเคลอนทของคลนดงกลาวทาใหสภาพอากาศบรเวณฝงตะวนตกของมหาสมทรแปซฟก (ประเทศอนโดนเซย ออสเตรเลย ปาปวนวกน) มความชมชน มฝนตกชก และในขณะทฝงตะวนออกของมหาสมทรแปซฟก (ประเทศเปร เอควาดอร ชล) มความอดมสมบรณสตวนา เปนผลจากกระแสนาเยนขางลางทอดมดวยแรธาตอาหารปลาจะพดขนมาแทนทผวนาอนทถกพดพาไป ทาใหบรเวณชายฝงเปนบรเวณทเหมาะทสดสาหรบการเจรญพนธของปลาทะเล เมอเกดปรากฏการณ อากาศวปรตผดปกต ซงจะเรมเกดในเดอนธนวาคม (หลงเทศกาลครสตมาสเลกนอย) หรอ ชวงฤดรอนของซกโลกใต (ดวงอาทตยสองตงฉากกบผวโลกทละตจด 23.5 องศาใต) ในพนทซกโลกใตไดรบพลงงานจากดวงอาทตยมากกวาปกต ทาใหมการระเหยของนาในปรมาณมาก อากาศ (ลม) จากพนทใกลๆ ทมอณหภมตากวา (ความกดอากาศสง) จะเคลอนทเขามาแทนเพอรกษาสมดลของอากาศ ทาใหลมสนคาตะวนออกเฉยงใตทพดอยบรเวณตะวนตกและตอนกลางของมหาสมทรแปซฟกใตจะออนกาลงลงหรอพดกลบทศตรงกนขาม ซงจะมผลกอใหเกดคลนมหาสมทรพดพาไปในทศตะวนออกสวนกบทศลมเดม เมอคลนนพดพาไปถงชายฝงตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาใต (บรเวณประเทศเปรใกลกบเสนศนยสตร) ผวนาทะเลทอนทถกพดพามาดวยคลนกจะแทนทกระแสนาเยนทพดขนมาจากใตมหาสมทรซงมอยเดมในบรเวณน กระบวนการทผวนาทะเลทอนพดมาแทนทกระแสนาเยน เรยกวาเกดปรากฏการณเอลนโญ(el niño)

3

ตงแต พ.ศ. 2515 เปนตนมา เอลนโญ(el niño) ไดเกดบอยครงขนและมความรนแรงมากขนกวาในอดต ดงนนประชาชนทวไปควรเรยนรและทาความเขาใจกบปรากฏการณดงกลาว อยางนอยควรมความรเบองตนเกยวกบปรากฏการณเอลนโญ(el niño) และ ผลกระทบ ปจจบน องคการอตนยมวทยาโลกไดทารายงานเกยวกบปรากฏการณเอลนโญ(el niño) โดยรวบรวมขอมลจากเอกสารและผลการวจยจาก แหลงขอมลทางวทยาศาสตรและศนยพยากรณภมอากาศหลก ๆ หลายศนยรวมทงหนวยงานขององคการอตนยมวทยาโลก มาเผยแพรใหสาธารณชนรวมถงผมอานาจในการตดสนใจดานนโยบายของรฐไดทราบปญหาทเกดจากปรากฏการณเอลนโญ(el niño) เพอวางแผนการปองกนและบรรเทาความเสยหาย ตอไป

2. ความหมายของค าวา เอลนโญ (el niño)

สาหรบชาวเปรจะหมายถงกระแสนาอนทไหลเลยบชายฝงเปรลงไปทางใตทก ๆ 2 – 3 ป หรอกวานน โดย เมอกอนเรมศตวรรษท 20 ชาวเปรไดสงเกตเหนครงแรก ประมาณป ค.ศ. 1892 จงมการตงชอวา เอลนโญ (el niño) เนองจากสภาวะอากาศวปรตผดปกต เกดจากอทธพลของกระแสนาอนไหลไปปรากฏอยตามชายฝงเปรเปนฤด ๆ โดยเรมประมาณชวงครสตมาส (ซงปกตชวงฤดหนาวของซกโลกเหนอจะเปนชวงฤดรอนของซกโลกใต) กระแสนาอนนจะไหลเขาแทนทกระแสนาเยนทอยตามชายฝงเปรนานประมาณ 2 – 3 เดอน มฝนตกในทะเลทรายชายฝง กระแสนาอนทปรากฏเปนระยะ ๆ ตามชายฝงประเทศเปรและเอกวาดอร อาจจะคงอยนานเกนกวา 2 – 3 เดอน ซงบางครงอาจจะยาวนานขามไปปถดไป ทาใหเกดผลกระทบตอระบบนเวศวทยาชายฝงซงเกยวของกบปลา นกทกนปลาเปนอาหาร และกจกรรมทเกยวกบการประมงและเกษตรกรรม และเนองจากเอลนโญ(el niño) ทาใหมฝนตกหนกทางเอกวาดอรใตและเปรเหนอ เกดความเสยหายในหลาย ๆ เมอง ตามปกต บรเวณชายฝงประเทศเปรซงเปนประเทศทอยทางตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาใต หรอทางดานตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกใตใกลเสนศนยสตร จะมกระแสนาเยนใตมหาสมทรพดขนมายงผวนา กระบวนการนคอการพดขนมาแทนทของกระแสนาเยนจากใตมหาสมทรขนมาตามบรเวณชายฝงอนเปนผลเกดจากลมสนคาตะวนออกเฉยงใตทมกาลงแรงพดขนานฝงบวกกบการหมนรอบตวเองของโลก ขณะทกระแสลมบวกกบการหมนของโลกผลกดนใหผวนาเบองบนทอนพดหางจากฝงไปกระแส นาเยนขางลางทอดมดวยแรธาตอาหารสาหรบแพลงกตอนพชจะพดขนมาแทนทผวนาอนทถกพดพาไป บรเวณชายฝงทมกระแสนาเยนพดขนมาแทนทจะเปนบรเวณทเหมาะทสดสาหรบการเจรญพนธของปลาทะเล ทวโลกจะมบรเวณแบบเดยวกนนมอย 5 บรเวณใหญๆ คอ

1. บรเวณชายฝงรฐแคลฟอรเนย (ชายฝงดานตะวนตกของประเทศสหรฐอเมรกา) 2. ชายฝงประเทศเปร (ชายฝงดานตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาใต) 3. ชายฝงประเทศนามเบย (ชายฝงดานตะวนตกเฉยงใตของทวปอฟรกา) 4. ชายฝงประเทศโมรตาเนย (ชายฝงดานตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอฟรกา)

4

5. ชายฝงประเทศโซมาเลย (ชายฝงดานตะวนออกของทวปแอฟรกา)

คาจากดความสนๆ เกยวกบเอลนโญ(el niño) เกดขนมากมาย กลางทศวรรษ 2513 ไดใหความหมายตงแตงาย ๆ จนถงซบซอนตอมาในชวงปลายทศวรรษ 2533 บทความและหนงสอดานวทยาศาสตรทวไปไดใหความหมาย ของ เอลนโญ (el niño) คอ ปรากฎการณทอณหภมผวนาทะเลทางครงซกดานตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเขตรอนจะอนกวาปกต ชวงระยะ 12 ถง 18 เดอน เปนตน เอลนโญ(el niño) ทมขนาดปานกลางหรอรนแรงจะเกดขนไมสมาเสมอ เฉลยประมาณ 5 – 6 ป ตอครง คาจากดความของเอลนโญ(el niño) แมจะมมากมายแตความหมาย แตเปนทรบรและเขาใจกนโดยทวไปในปจจบน วาคอการทนาทะเลบรเวณตอนกลางและตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกในเขตรอนอนขนอยางผดปกต ซงเกดจากการออนกาลงลงของลมสนคา (trade wind)

ลกษณะบางอยางซงเปนลกษณะเดนของ เอลนโญ(el niño) คอ

ผวนาทะเลมอณหภมสงขนผดปกตในชวงเวลานน มกระแสนาอนทไหลลงทางใตไปตามชายฝงประเทศเปร ผวนาทะเลทางดานตะวนออก และตอนกลางของแปซฟกเขตศนยสตรมอณหภมสงขนผดปกต ปรากฏตามชายฝงประเทศเอกวาดอร และเปรเหนอ (บางครงประเทศชล) ความกดอากาศทระดบนาทะเล สมพนธกบการเปลยนแปลงของอณหภมนาทะเล ลมสนคาทพดไปทางทศตะวนตกบรเวณแปซฟกเขตศนยสตร ออนกาลงลง เกดปรากฎการณซาๆ แตชวงเวลาทเกดไมแนนอน ชวงของปรากฎการณ แตละครงนาน 12 – 18 เดอน

3. เอลนโญ(el niño) เกดขนอยางไร

ปกตเหนอนานนามหาสมทรแปซฟกเขตรอนหรอมหาสมทรแปซฟกเขตศนยสตรจะมลมสนคาตะวนออกพดปกคลมเปนประจา ลมนจะพดพาผวหนานาทะเลทอนจากทางตะวนออก (บรเวณชายฝงประเทศเอกวาดอร เปร และชลตอนเหนอ) ไปสะสมอยทางตะวนตก (ชายฝงอนโดนเซย และออสเตรเลย) ทาใหบรรยากาศเหนอบรเวณแปซฟกตะวนตกมความชนเนองจากขบวนการระเหยของนาทะเล (Glantz, 2001) และมการกอตวของเมฆและฝนบรเวณตะวนออกและตะวนออกเฉยงใตของเอเชย รวมทงประเทศตาง ๆ ทเปนเกาะอยในแปซฟกตะวนตก (รปท 1)

5

แสดงสภาพปกตของทศทางลม ระดบความสงของนาในมหาสมทรแปซฟก และสภาพอากาศบรเวณฝงตะวนออก และตะวนตกของมหาสมทรแปซฟก

ปกตทางตะวนออกของแปซฟกเขตศนยสตรมการไหลขนของกระแสนาเยนระดบลางขนไปยงผวนาและทาใหเกดความแหงแลงบรเวณชายฝงอเมรกาใต แตเมอลมสนคาตะวนออกมกาลงออนกวาปกต ลมทพดปกคลมบรเวณดานตะวนออกของปาปวนวกน (ปาปวนวกน คอ เกาะทตงอยบรเวณเสนศนยสตรทางแปซฟกตะวนตกเหนอทวปออสเตรเลย) จะเปลยนทศทางจากตะวนออกเปนตะวนตก ทาใหเกดคลนใตผวนาพดพาเอามวลนาอนทสะสมอยบรเวณแปซฟกตะวนตกไปแทนทนาเยนทางแปซฟกตะวนออก เมอมวลนาอนไดถกพดพาไปถงแปซฟกตะวนออก (บรเวณชายฝงประเทศเอกวาดอร) กจะรวมเขากบผวนา ทาใหผวหนานาทะเลบรเวณนอนขนกวาปกต และนาอนนจะคอย ๆ แผขยายพนทไปทางตะวนออกถงตอนกลางของมหาสมทร สงผลใหบรเวณทมการกอตวของเมฆและฝนซงปกตจะอยทางตะวนตกของแปซฟกเปลยนไปอยทบรเวณตอนกลางและตะวนออก (รปท 2) จะเกดขนประมาณ 2 ครงในทกๆ 10ป

6

รปท 2 ปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ทาใหระดบนาทะเล และสภาพอากาศ เปลยนแปลงไปจากสภาพปกต เนองจากปรากฏการณเอลนโญ(el niño) มความเชอมโยงกบความผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใตอยางใกลชด เนองจากเปนปรากฏการณททาใหเกดอณหภมของนาทะเลสงขนเหมอนกน และมชวงเวลาการเกดทใกลเคยงกน

แปซฟกตะวนออกจงมฝนตกมากกวาปกต ในขณะทแปซฟกตะวนตกซงเคยมฝนมากจะมฝนนอยและเกดความแหงแลง การเกดเอลนโญ(el niño) สวนใหญนาทอนผดปกตจะมปรากฏครงแรกบรเวณชายฝงประเทศเอกวาดอรและเปรในเดอนกมภาพนธหรอมนาคม แตเอลนโญทเกดขนแตละครงไมจาเปนวาจะตองเกดเชนนเสมอไปอาจจะแตกตางไปจากรปแบบดงกลาวได เชน เอลนโญ(el niño) เมอป พ.ศ. 2525 – 2526 อณหภมพนผวนาทะเลบรเวณชายฝงอเมรกาใตเรมอนขนชากวารปแบบปกตหลายเดอน (Glantz et al., 1987)

4. การเฝาระวง ปรากฎการณเอลนโญ ท าอยางไร

จากปรากฎการณเอลนโญ(el niño) ขนาดรนแรงเมอป 2525 – 2526 ทาใหประเทศ ตางๆรวมมอกน เฝาระวง ตดตาม ตรวจวดและวจยปรากฏการณเอลนโญ(el niño) โดยมแผนศกษาและวจยมหาสมทรเขต

7

รอนและบรรยากาศโลก (Tropical Ocean and Global Atmosphere – TOGA) ซงไดดาเนนการระหวางป 2528 - 2537 ภายใตแผนงานการวจยภมอากาศโลก จากการศกษาและวจยของ TOGA พบวา ปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ในมหาสมทรแปซฟกเขตรอน ตรวจจบไดหลายวธ รวมถงจากดาวเทยม ทนลอยทอยกบท ทนลอยทเคลอนท การวเคราะหระดบนาทะเล เปนตน ระบบการตรวจวดเพอการวจยนปจจบนไดเขาสระบบการตรวจวดภมอากาศทางภาคปฏบตแลว โดยขอมลจากระบบการตรวจวดภมอากาศนไดใชปอนเขาไปในแบบจาลองระหวางบรรยากาศและมหาสมทรของโลกเพอทาการคาดหมายเอลนโญ สวนแบบจาลองอน ๆ ไดใชในการวจยเพอใหเขาใจถงเอลนโญ(el niño) ไดดและมากยงขน สาหรบการคาดหมายนนมกจะใชแบบจาลองทางคณตศาสตรซงปจจบนมหลายหนวยงานททาการคาดหมายการเกดปรากฏการณเอลนโญ (el niño) เชน ศนยพยากรณภมอากาศ ประเทศสหรฐอเมรกา และหนวยงานอตนยมวทยา ประเทศญปน เปนตน

5. ความรนแรงของเอลนโญ (el niño) ขนอยกบอะไร

จากการศกษาของ Quinn et al. (1987, p.14453) กลาวไววา “ปรากฏการณยงมความรนแรงมากเทาไร ปรมาณความเสยหาย การถกทาลาย และมลคาความเสยหายยงสงมากเทานน” นกวทยาศาสตรไดแบงระดบความรนแรงของเอลนโญ(el niño) ออกเปน ออนมาก ออน ปานกลาง รนแรง หรอรนแรงมาก ระดบความรนแรงจะรวมถงการเปลยนแปลงทางกายภาพของมหาสมทรกบผลกระทบทเกดขนบนพนทวปเขาดวย ดงน

ปทมปรากฏการณ เอลนโญ(el niño) รนแรงมาก – ปรมาณฝนสงมากทสด มนาทวม และเกดความเสยหายในประเทศเปร มบางเดอนในชวงฤดรอนและฤดใบไมรวงของซกโลกใต อณหภมผวนาทะเลบรเวณชายฝงสงกวาปกตมากกวา 7 o ซ.

8

ปทมปรากฏการณ เอลนโญ(el niño) รนแรง – ปรมาณฝนสงมาก มนาทวมตามบรเวณชายฝง มรายงานความเสยหายในประเทศเปร มหลายเดอนในชวงฤดรอนและฤดใบไมรวงของซกโลกใตทอณหภมผวนาทะเล ชายฝงสงกวาปกต 3 – 5 o ซ.

ปทมปรากฏการณ เอลนโญ(el niño) ปานกลาง – ปรมาณฝนสงกวาปกต มนาทวมตามบรเวณชายฝง ความเสยหายทเกดขนในประเทศเปรอยในระดบตา โดยทว ๆ ไปอณหภมผวนาทะเลบรเวณชายฝงในชวงฤดรอนและฤดใบไมรวงในซกโลกใตจะสงกวาปกต 2 – 3 o ซ.

ตวชวดความรนแรงของเอลนโญ(el niño) ทชดเจน คอ อณหภมผวนาทะเลทเพมสงขนไมวาจะทางตะวนออกหรอตอนกลางของแปซฟกเขตศนยสตร อณหภมยงสงกวาปกตมากเทาไร ปรากฏการณยงรนแรงมากเทานน จากรปท 3 แสดงอณหภมผวนาทะเลทตางจากปกตในชวงเอลนโญ(el niño) ทรนแรงมาก 2 ครง คอ เมอ พ.ศ. 2525 – 2526 และ พ.ศ. 2540 – 2541

นอกจากนยงมปจจยอนๆทนามาใชกาหนดระดบความรนแรงของเอลนโญ (el niño) ซงรวมถงตาแหนงของแองนาอน (warm pool) ในมหาสมทรแปซฟกเขตศนยสตร บรเวณพนผวมหาสมทรซงปกคลมดวยแองนาอนทผดปกต หรอความลก (ปรมาตร) ของแองนาอนนน ยงแองนาอนมอาณาบรเวณกวางและมปรมาตรมากปรากฏการณจะยงมความรนแรงเพราะจะมความรอนมหาศาลซงจะมผลตอบรรยากาศเหนอบรเวณนน ในกรณ ปทมปรากฏการณ เอลนโญ(el niño) มกาลงออนบรเวณนาอนมกจะจากดวงแคบอยเพยงแคชายฝงตะวนตกของอเมรกาใต แตกรณเอลนโญ(el niño) ขนาดรนแรงบรเวณทมนาอนผดปกตจะแผกวางปกคลมทวทงตอนกลางและตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเขตศนยสตร

6. สถตการเกดปรากฏการณเอลนโญ(el niño)

ในชวง 50 ปทผานมา (ตงแต พ.ศ. 2494 – 2543) มปรากฏการณเอลนโญเกดขน 15 ครง ดงน

พ.ศ. ความรนแรงของเอลนโญ พ.ศ. ความรนแรงของเอลนโญ

2494 ออน 2520 – 2521 ออน

2496 ออน 2522 – 2523 ออน

2500 – 2502 รนแรง 2525 – 2526 รนแรง

2506 ออน 2529 – 2531 ปานกลาง

9

2508 – 2509 ปานกลาง 2533 – 2536 รนแรง

2511 – 2513 ปานกลาง 2537 – 2538 ปานกลาง

2515 – 2516 รนแรง 2540 – 2541 รนแรง

2519 ออน

แหลงขอมล : CPC/NCEP/NOAA

7. ผลกระทบของเอลนโญ(el niño) เหนอนานน าและชายฝง

ในชวงทเกดปรากฏการณเอลนโญ (el niño) การกอตวของเมฆและฝนเหนอนานนาของแปซฟกบรเวณเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะลดลง (Wright et al., 2528) ทาใหมความแหงแลงเกดขนทนวกน (Nicholls, 1974) และอนโดนเซย (Quinn et al., 2521) อกทงบรเวณเขตรอนของออสเตรเลย (พนททางตอนเหนอ) มกจะเรมฤดฝนลาชา (Nicholls, 2527) ในชวงทเกดปรากฏการณเอลนโญ (el niño) เมฆและฝนจะไปกอตวทางตะวนออกของแปซฟกเปนสวนมาก ทาใหบรเวณตอนกลางและตะวนออกของแปซฟกเขตศนยสตร รวมทงประเทศเปรและเอกวาดอรมปรมาณฝนมากกวาคาเฉลย (Rasmusson and Carpenter, 2525) นอกจากพนทบรเวณเขตรอนแลวเอลนโญ(el niño) ยงมความเกยวของเชอมโยงกบความผดปกตของภมอากาศในพนทซงอยหางไกลดวย เชน ความแหงแลงทางตอนใตของอฟรกา จากการศกษาเอลนโญ(el niño) ทเคยเกดขนในอดตนกวทยาศาสตรพบวาในฤดรอนซกโลกใตและฤดหนาว ของซกโลกเหนอ รปแบบของฝนและอณหภมหลายพนทผดไปจากปกต เชน บรเวณตะวนออกเฉยงใตของอฟรกาและตอนเหนอของประเทศบราซลในเดอนมถนายน – สงหาคม แหงแลงผดปกต ขณะททางตะวนตกของแคนาดา อลาสกา และตอนบนสดของอเมรกาในเดอนธนวาคม – กมภาพนธมอณหภมสงผดปกต สวนบางพนทบรเวณกงเขตรอนของอเมรกาเหนอ และอเมรกาใต (บราซลตอนใตถงตอนกลางของอารเจนตนา) มฝนมากผดปกต (รปท 4)

10

นอกจากเอลนโญ(el niño) จะมผลกระทบตอรปแบบของฝนและอณหภมแลวยงมอทธพลตอการเกดและการเคลอนตวของพายหมนเขตรอนอกดวย โดยปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ไมเอออานวยตอการกอตวและการพฒนาของพายหมนเขตรอนในมหาสมทรแอตแลนตก ทาใหพายหมนเขตรอนในบรเวณดงกลาวลดลง ในขณะทบรเวณดานตะวนตกของประเทศเมกซโกและสหรฐอเมรกามพายพดผานมากขน สวนพายหมนเขตรอนในมหาสมทรแปซฟกเหนอดานตะวนตกทมการกอตวทางดานตะวนออกของประเทศฟลปปนสมกมเสนทางเดนของพายขนไปทางเหนอมากกวาทจะเคลอนตวมาทางตะวนตกผานประเทศฟลปปนสลงสทะเลจนใต

8. ผลกระทบของเอลนโญ(el niño) ตอปรมาณฝนและอณหภมในประเทศไทย

จากการศกษาสภาวะฝนและอณหภมของประเทศไทยในปเอลนโญ(el niño) โดยใชวธวเคราะหคา composite percentile ของปรมาณฝน และ composite standardized ของอณหภมในปเอลนโญ (el niño) จากขอมลปรมาณฝนและอณหภมรายเดอน ในชวงเวลา 50 ป ตงแต พ.ศ. 2494 ถง 2543 พบวา ในปเอลนโญ(el niño) ปรมาณฝนของประเทศไทยสวนใหญตากวาปกต (rainfall Index นอยกวา 50) โดยเฉพาะในชวงฤดรอนและตนฤดฝน และพบวาเอลนโญ(el niño) ขนาดปานกลางถงรนแรงมผลกระทบทาใหปรมาณฝนนอยลงกวาปกตมากขน สาหรบอณหภม ปรากฏวาอณหภม สงกวาปกตทกฤดในปทมเอลนโญ(el niño) โดยเฉพาะชวงฤดรอนและตนฤดฝน และสงกวาปกตมากขนในกรณทเอลนโญ(el niño) มขนาด

11

ปานกลางถงรนแรง อยางไรกตามจากการศกษาพบวาในชวงกลางและปลายฤดฝน ไมสามารถหาขอสรปเกยวกบสภาวะฝนในปเอลนโญ(el niño) ไดชดเจน นนคอ ปรมาณฝนของประเทศไทยมโอกาสเปนไปไดทงสงกวาปกตและตากวาปกตหรออาจกลาวไดวาชวงกลางและปลายฤดฝนเปนระยะทเอลนโญ(el niño) มผลกระทบตอปรมาณฝนของประเทศไทยไมชดเจน

จากผลการศกษาพอสรปไดกวาง ๆ วาหากเกดเอลนโญ (el niño) ปรมาณฝนของประเทศไทยมแนวโนมวาจะนอยลงกวาปกต โดยเฉพาะฤดรอนและตนฤดฝน ในขณะทอณหภมของอากาศจะสงกวาปกต เฉพาะอยางยงในกรณทเอลนโญ(el niño) มขนาดรนแรง ผลกระทบดงกลาวจะชดเจนมาก

รปท 5 เปรยบเทยบอณหภมของนาทะเล ใน ภาวะเอลนโญ(el niño) และภาวะลานญา

9. รายงานเกยวกบเอลนโญ(el niño) ครงทรนแรง

9.1 สภาวะทวไปของเอลนโญ(el niño) พ.ศ. 2540 – 2541

เมอป พ.ศ. 2540 – 2541 ไดเกดปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ทรนแรงทสดทเคยมการตรวจวดมา มการพฒนาอยางรวดเรวและมอณหภมทสงกวาทกครง เอลนโญ(el niño) ครงนพฒนารวดเรวมากทวทงตอนกลางและตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเขตรอนชวงเดอนเมษายนและพฤษภาคม 2540 และไดมกาลงแรงสงทสดในเดอนมถนายน 2540 ในชวงครงหลงของป 2540 เอลนโญ(el niño) นมกาลงแรงยงกวาเอลนโญ(el niño) ทเกดในป พ.ศ. 2525 – 2526 โดยมอณหภมผวนาทะเลทสงกวาปกตทวทงตอนกลางและตะวนออกของแปซฟก 2 – 5 o ซ. อณหภมผวนาทะเลสงเกนกวา 28 o ซ. ทวทงตอนกลางของแปซฟกเขตศนยสตรโดยเรมตงแตเดอนพฤษภาคม 2540

12

ตอนตนเดอนพฤศจกายน 2540 พนทผวหนาแองนาอนในแปซฟกมอาณาบรเวณกวางขนาดประมาณ 1.5 เทาของประเทศสหรฐอเมรกา พอมาถงตนเดอนมกราคม 2541 ปรมาตรของบรเวณแองนาอนดงกลาวลดลงไปประมาณ 40 เปอรเซนต แองนาอนจงมพลงงานมหาศาลจนกระทงผลกระทบตอรปแบบของภมอากาศโลกยงคงปรากฏตอเนองไปจนถงกลางป 2541 ผลกระทบจากความรอนของเอลนโญ(el niño) นเปนตวการหลกททาใหอณหภมผวพนเฉลยทวโลกในป พ.ศ. 2540 สงกวาคาเฉลย 30 ป (พ.ศ. 2503 – 2533) ประมาณ 0.44 oซ. และในป 2541 พบวาอณหภมผวพนโลกสงกวาคาเฉลยและสงมากกวาป 2540 จงนบวาป พ.ศ. 2541 เปนปทรอนทสดในศตวรรษท 20

สวนทางฝงตะวนตกของมหาสมทรแปซฟก เอลนโญ(el niño) ทาใหอากาศแหงแลงจนมสวนทาใหเกดไฟปาขนาดใหญในประเทศอนโดนเซย ซงกอใหเกดหมอกควนไฟหนาลอยไปปกคลมประเทศสงคโปรและมาเลเซยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเมอเดอนสงหาคม 2540

9.2 ผลกระทบจากปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ในป พ.ศ. 2540

9.2.1 ภมภาคทไดรบความแหงแลง

ตอนเหนอและตะวนออกของออสเตรเลย ชวงเดอนเมษายน – พฤศจกายน 2540 บรเวณตอนเหนอและตะวนออกของทวปมฝนรวมตากวาคาปกต ทาใหเกดความแหงแลงทวบรเวณ ประกอบกบชวงเดอนพฤศจกายน – ธนวาคม ทางตะวนออกเฉยงใตของทวปมอณหภมสงกวาคาปกต จงกอใหเกดไฟปาขนในบรเวณรฐวคตอเรยและนวเซาตเวลสเปนเวลาหลายสปดาห

ตอนใตของแอฟรกาตะวนตก มฝนตากวาปกตตงแตเดอนกรกฎาคมพรอมกบฤดฝนไดเรมชากวาปกต

เอเชยตะวนออกเฉยงใต บรเวณทไดรบความแหงแลงมากโดยเฉพาะชวงเดอนพฤษภาคม – ตลาคม ไดแก อนโดนเซย ฟลปปนส มาเลเซย สงคโปร บรไนและปาปวนวกน และไดเกดไฟปาในอนโดนเซย และรฐซาราวคของมาเลเซยตงแตเดอนสงหาคม ถงปลายป 2540 บรเวณอน ๆ ทไดรบความแหงแลงคอ ประเทศไทย บางสวนของพมา ลาว เขมรและเวยดนาม

สหรฐอเมรกาตะวนออก แหงแลงชวงเดอนเมษายน – ตลาคม ตอจากนนเปนฤดหนาวทหนาวนอย

อเมรกากลาง มสภาพอากาศแลงปกคลมชวงเดอนมถนายน – ตลาคม

13

ตอนเหนอของอเมรกาใต มอากาศรอนและแหงแลงในชวงครงหลงของป

9.2.2 ภมภาคทไดรบฝนมากหรอน าทวม

คาบสมทรอนเดย มฝนตกชกตงแตเดอนพฤษภาคมตอเนองเกอบตลอดจนถงสนป บรเวณน ไดแกประเทศอนเดย บงคลาเทศ เนปาลและศรลงกา

อฟรกาตะวนออก ไดรบฝนชกมากในชวงตลาคม – ธนวาคม ทาใหเกดนาทวมหนกโดยเฉพาะบรเวณประเทศเคนยา อกานดา รวนดาและตอนเหนอของแทนซาเนย

อเมรกาใต ตอนกลางและตอนใตของอเมรกาใตสวนมากมฝนสงกวาคาปกตมากชวงเดอนมถนายนถงสนป บางบรเวณของชลตอนกลางไดรบฝนภายใน 1 วน เทากบปรมาณฝนรวมเฉลยของทงป และบรเวณชายฝงทางใตของเอควาดอรและทางเหนอของเปร ไดรบฝนชกมากและกอใหเกดนาทวมชวงเดอนพฤศจกายน – ธนวาคม

อเมรกาเหนอ มฝนตกชกและเกดนาทวมเปนบางบรเวณจากทางรฐแคลฟอรเนยพาดไปทางตอนใตของสหรฐอเมรกาถงบรเวณรฐฟลอรดาในระยะครงหลงของป 2540

9.2.3 ผลกระทบทมตอการเกดพายหมนเขตรอน

พายหมนเขตรอน คอพายทกอตวเหนอมหาสมทรในเขตรอน มความรนแรง 3 ระดบคอพายดเปรสชน พายโซนรอนและไตฝน (ถาเกดทางตะวนตกของมหาสมทรแปซฟกเหนอและในทะเลจนใตเรยกไตฝน แตถาเกดในมหาสมทรแอตแลนตคเหนอจะเรยกวาพายเฮอรรเคน)

มหาสมทรแอตแลนตค เอลนโญทาใหพายทมความรนแรงระดบพายโซนรอนและพายเฮอรรเคนทเกดทางเหนอของมหาสมทรแอตแลนตคมจานวนลดลงคอนขางชดเจน โดยในป พ.ศ. 2540 มพายโซนรอนเกดขน 7 ลก (ปกตประมาณ 9 ลก) และทรนแรงเปนพายเฮอรรเคนจานวน 3 ลก (ปกตประมาณ 6 ลก) และโดยรวมแลวพายหมนเขตรอนทเกดขนในฤดพายหมนเขตรอนในแอตแลนตคเหนอ ป 2540 เกดขนเพยง 52 % ของคาปกตเทานน ผลกระทบของเอลนโญตอการเกดพายหมนเขตรอนในมหาสมทรแอตแลนตคปรากฏชดทสดระหวางเดอนสงหาคม – ตลาคม เมอมเพยงจานวน 3 ลก ทไดกอตวขนในชวงน

ดานตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเหนอ เอลนโญชวยเออตอการกอตวพรอมกบขยายพนทของการกอตวของพายหมนเขตรอนทางดานตะวนออกของมหาสมทรแปซฟกเหนอ ในป 2540 ไดเกดพายโซนรอนจานวน 17 ลก (ปกต 16 ลก) ทรนแรงถงระดบเปนพายเฮอรรเคนจานวน 9 ลก (ปกต 9 ลก) และเปนพายเฮอรรเคนทรนแรงมากจานวน 7 ลก (ปกต 5 ลก) นอกจากนพนททเกดพายหมนเขตรอนไดแผขยาย

14

กวางออกไปจากปกต โดยมจานวน 4 ลก ทไดกอตวและเคลอนตวทางตะวนตกของเสนแวง 135 องศาตะวนตก และมพายเฮอรรเคนทรนแรงจานวน 2 ลก ทาความเสยหายใหกบทวปอเมรกาเหนอ

ดานตะวนตกของมหาสมทรแปซฟกเหนอ(ทวปเอเชยรวมเอเชยตะวนออกเฉยงใต) พายหมนเขตรอนทเกดขนในบรเวณนในป 2540 มรปแบบและลกษณะทผดปกตมาก โดยเฉพาะบรเวณดานตะวนออกของประเทศฟลปปนส กลาวคอ พายมกจะมเสนทางการเคลอนตวขนไปในแนวทศเหนอมากกวาทจะเคลอนมาทางตะวนตกผานประเทศฟลปปนสลงสทะเลจนใต จงทาใหพายทพดผานประเทศฟลปปนสลงสทะเลจนใตมจานวนนอยกวาปกตมาก ขณะทมพายไตฝนจานวน 2 ลกเคลอนเขาสประเทศญปนเรวกวาปกตในเดอนมถนายน สาหรบประเทศจนฤดพายหมนเขตรอนเกดลาชามาก และเปนกรณทเกดไดนอยทมพายหมนเขตรอน (พายไตฝน “ลนดา”) เคลอนผานปลายแหลมญวนและภาคใตของประเทศไทยในตอนตนเดอนพฤศจกายน 2540 ซงพายลกนไดกอใหเกดความสญเสยทงชวตและทรพยสนของทางใตของเวยดนามเปนอยางมาก จากการทจานวนพายหมนเขตรอนเคลอนผานประเทศฟลปปนสมนอย จงทาใหฟลปปนสประสบกบความแหงแลง และยงสงผลถงประเทศใกลเคยงเชนเวยดนามและไทยดวย เนองจากพายทเคลอนผานฟลปปนสจะมโอกาสเคลอนเขาสเวยดนามและไทยไดในเวลาตอมา หลาย ๆ ลกษณะทกลาวมากไดเกดขนในชวงปเอลนโญ 2525 – 2526 ซงชใหเหนถงความเปนไปไดอยางสงวารปแบบการเกดของพายหมนเขตรอนในป 2540 เกยวของกบการขยบตวไปของการหมนเวยนของอากาศในภมภาคน ซงสมพนธกบปรากฏการณเอลนโญ

10. ผลกระทบจากปรากฏการณเอลนโญ(el niño) ในป พ.ศ. 2541 (ชวงเดอนมกราคม – มนาคม)

10.1 ภมภาคทมอณหภมสงหรอฝนนอยกวาปกต

เอเชยตะวนออกเฉยงใต บรเวณเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก ประเทศไทย พมา ลาว เวยดนาม เขมร มาเลเซย สงคโปร อนโดนเซยและบรไน มอณหภมสงกวาคาปกตตลอดทงชวง 3 เดอน พรอมกบมฝนตากวาคาปกตบรเวณประเทศไทย มาเลเซย อนโดนเซย บรไนและฟลปปนส

ทวปออสเตรเลย บรเวณดานตะวนออก ตะวนตก และบางพนททางตอนกลางของออสเตรเลยไดรบฝนตากวาคาปกตคอนขางมากในชวงมกราคม – มนาคม สงผลใหเกดการขาดแคลนนาโดยเฉพาะตามบรเวณชายฝงดานตะวนออกเฉยงใตของประเทศ

เอเชยตะวนออก ดานตะวนออกของประเทศจนตอเนองถงประเทศเกาหลเหนอและใตรวมทงประเทศญปน มอณหภมสงกวาคาปกตในเดอนกมภาพนธ – มนาคม

ตอนเหนอของอเมรกาใต มอณหภมสงและฝนตากวาคาปกตตลอดทงชวง

15

ตอนใตของแอฟรกาตะวนตก ชวงเดอนกมภาพนธ – มนาคม มอณหภมสงและฝนตากวาคาปกต

เกาะมาดากสการ ชวงเดอนกมภาพนธ - มนาคม มอณหภมสงและฝนตากวาคาปกต

ยโรปตะวนตก มอณหภมสงและฝนตากวาคาปกตในเดอนกมภาพนธ – มนาคม

10.2 ภมภาคทมอณหภมต าหรอฝนมากกวาปกต

อรกวยและอารเจนตนา มอณหภมตากวาปกตและมฝนตกหนกในประเทศอรกวยตอเนองถงทางเหนอของอารเจนตนาในเดอนมกราคม สวนเดอนกมภาพนธมอณหภมตาและฝนตกหนกทางเหนอของอารเจนตนา

สหรฐอเมรกา ในเดอนมกราคมมฝนตกหนกทางดานตะวนออกลงไปถงทางใตของประเทศ และในเดอนกมภาพนธ – มนาคม บรเวณฝนหนกไดเพมพนทขนคอ พาดจากทางตะวนตก ทางใต ไปถงทางตะวนออก

“ความผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใต (Southern Oscillation - SO)”หมายถง การทบรเวณความกดอากาศทระดบนาทะเลในมหาสมทรแปซฟกใต มความสมพนธเปนสวนกลบกบบรเวณความกดอากาศทระดบนาทะเลในมหาสมทรอนเดย กลาวคอ เมอความกดอากาศบรเวณมหาสมทรแปซฟกใตมคาสง ความกดอากาศบรเวณมหาสมทรอนเดยจากอฟรกาถงออสเตรเลยมกจะมคาตาและในทางกลบกนกเชนเดยวกน Quinn et. al. (2521) ชใหเหนวาความผนแปรนเกดจากการแลกเปลยนอากาศระหวางความกดอากาศสงกงเขตรอนในแปซฟกใต (South Pacific subtropical high) และความกดอากาศตาแถบศนยสตรบรเวณประเทศอนโดนเซย (Indonesian equatorial low) กลาวโดยสรป จะเกดการหมนเวยนของอากาศจากบรเวณทมความกดอากาศสงไปยงบรเวณทมความกดอากาศตาระหวางมหาสมทรทงสอง อณหภมผวนาทะเลทสงขนผดปกต (เชน ปรากฏการณเอลนโญ )จะเกดขนโดยเฉลยประมาณ 2 ครงในทกๆ 10ป แมวาชวงหางระหวางการเกดแตละครงจะไมสมาเสมอกตาม การอนขนของนาทะเลบรเวณแปซฟกตะวนออก กบนาทะเลทเยนลงบรเวณใกลทวปออสเตรเลย จะกนเวลาประมาณ 12 เดอน โดยมกจะเรมประมาณชวงตนของปและสนสดประมาณตนปถดไป สวนในปกอนและหลงการเกดเอลนโญ(el niño)มกจะเปนปทผวนาทะเลในแปซฟกตะวนออกบรเวณเสนศนยสตรมอณหภมทเยน เนองจาก ปรากฏการณเอลนโญ(el niño) มความเชอมโยงกบความผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใต เปนปรากฏการณททาใหเกดอณหภมของนาทะเลสงขนเหมอนกน และมชวงเวลาการเกดทใกลเคยงกน จงเกดคาวา “เอนโซ (ENSO; ENSO = EN + SO)” เปนคารวมของเอลนโญ(el niño) และ

16

ความผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใต (El Nino/Southern Oscillation) เพราะวาปรากฏการณทงสองทกลาวมาขางตน มความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด โดยจะเปนตวเชอมระหวางปรากฏการณในมหาสมทรและบรรยากาศเขาดวยกน กลาวคอ เอลนโญ(el niño) เปน ปรากฏการณทเกดในสวนของมหาสมทรและความผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใต เปนปรากฏการณทเกดในสวนของบรรยากาศ และไดเชอมโยงเปนปรากฏการณเดยวกน ปจจบนนกอตนยมวทยาสวนใหญ จะใชคาวาเอนโซ แทนคาวา เอลนโญ(el niño) เนองจากใหความหมายทถกตองสมบรณมากกวา แตคาวา เอลนโญ(el niño) กยงเปนทนยมใชกนอยางแพรหลาย เนองจากชอนเปนทคนเคยมาแตดงเดม นกอตนยมวทยาทวโลกจะใชคาวาเอนโซ แทนคาวา เอลนโญ (el niño) ไดมการประชมและมขอตกลงวาใหมการใชความกดอากาศทระดบนาทะเลทเกาะตาฮต (17 องศา 33 ลปดา ใต, 149 องศา 20 ลปดา ตะวนตก) หมเกาะโซไซเอทท (Society) เปนตวแทนของระบบความกดอากาศในมหาสมทรแปซฟกใต และความกดอากาศทระดบนาทะเลทเมองดารวน (12 องศา 26 ลปดา ใต, 130 องศา 52 ลปดา ตะวนออก) ประเทศออสเตรเลยเปนตวแทนระบบความกดอากาศบรเวณมหาสมทรอนเดยและออสเตรเลย และคาของความแตกตางระหวางคาทสงหรอตาจากคาปกต (pressure anomalies) ของความกดอากาศของเมองทงสอง คอ ทตาฮตหกลบกบทดารวน จะถกใชใหเปนดชนบอกถงการผนแปรของระบบอากาศในซกโลกใต (Southern Oscillation Index (SOI)) ซงจะใชคานเปนสญญาณบอกถงการเกดปรากฏการณเอนโซไดตวหนง โดยทถาคาดชนนมคาเปนลบกใหเฝาตดตามวาอาจจะเกดปรากฏการณเอนโซ หรอจะมการอนขนของอณหภมผวนาทะเล (จะอนขนกวาปทไมใชปเอลนโญ(el niño) 3 ถง 7 องศาเซลเซยส)

รปท 6 ระดบนาทะเลในชวงทเกดปรากฏการณลานญา(La Niña) บรเวณฝงตะวนตกของมหาสมทรแปซฟก (ดานซาย) และฝงตะวนออกของมหาสมทรแปซฟก (ดานขวา) (เสนทบ เปนระดบนาในสภาพปกต, เสนประ เปนระดบนา ในชวงทเกดปรากฏการณลานญา(La Niña)

17

คาวา ลานญา (La Niña) เปนภาษาเสปน แปลวา เดกหญงตวนอย หมายถงปรากฏการณทอณหภมผวนาทะเลบรเวณเสนศนยสตรในมหาสมทรแปซฟกกลางและตะวนออกมคาตากวาปกต เนองจากลมสนคาตะวนออกเฉยงใตทพดอยเปนประจาในแปซฟกเขตรอนทางซกโลกใต (ละตจด 0-30 ใต) มกาลงแรงกวาปกต จงพดพาผวนาทะเลทอนจากแปซฟกเขตรอนตะวนออก (บรเวณชายฝงเอควาดอร เปรและชลตอนเหนอ) มาสะสมอยทางแปซฟกเขตรอนตะวนตก (บรเวณชายฝงอนโดนเซยและออสเตรเลย) มากยงขน ทาใหทางแปซฟกเขตรอนตะวนตกซงแตเดมมอณหภมผวนาทะเลและระดบนาทะเลสงกวาทางแปซฟกเขตรอนตะวนออกอยแลว ยงมอณหภมผวนาทะเลและระดบนาทะเลสงมากกวาทางแปซฟกเขตรอนตะวนออกขนไปอก มผลทาใหทางแปซฟกเขตรอนตะวนตกมปรมาณฝนตกมากขน ในขณะททางแปซฟกเขตรอนตะวนออกซงเดมมความแหงแลงอยแลว จะมความแหงแลงมากขน ในชวงทเกดปรากฏการณลานญา(La Niña) บรเวณฝงตะวนตกของมหาสมทรแปซฟกจะอนกวา และ นาทะเลชายฝง ตะวนออกของมหาสมทรแปซฟก

ลานญา(La Niña) มชอเรยกตาง ๆ กนหลายชอ เชน สภาวะตรงขามเอลนโญ (anti–El Niño หรอ the opposite of El Niño) สภาวะทไมใชเอลนโญ (non El Niño) ฤดกาลทอณหภมผวนาทะเลเยน (season with cold SSTs)หรอ นองของเอลนโญ (El Niño’s sister) เปนตน (Glantz, 2001) แตทงหมดไมวาชอใดจะมความหมายเดยวกน คอ ปรากฏการณทกลบกนกบเอลนโญ(el niño) กลาวคอ อณหภมผวนาทะเลบรเวณตอนกลางและตะวนออกของแปซฟกเขตศนยสตรมคาตากวาปกต เนองจากลมสนคาตะวนออกเฉยงใตมกาลงแรงมากกวาปกต พดพาผวนาทะเลทอนจากตะวนออกไปสะสมอยทางตะวนตกมากยงขน ทาใหบรเวณดงกลาวซงเดมมอณหภมผวนาทะเลและระดบนาทะเลสงกวาทางตะวนออกอยแลวยงมอณหภมและระดบนาทะเลสงขนไปอก ลานญา(La Niña) เกดขนไดทก 5 – 6 ป และปกตจะเกดขนนานประมาณ 1 ป แตบางครงอาจปรากฏอยไดนานถง 2 ป

2. ลานญา (La Niña) เกดขนไดอยางไร ปกตลมสนคาตะวนออกเฉยงใตในมหาสมทรแปซฟกเขตรอนหรอแปซฟกเขตศนยสตรจะพดพานาอนจากทางตะวนออกของมหาสมทรไปสะสมอยทางตะวนตก ซงทาใหมการกอตวของเมฆและฝนบรเวณดานตะวนตกของแปซฟกเขตรอน สวนทางดานแปซฟกตะวนออกหรอบรเวณชายฝงประเทศเอกวาดอรและเปรมการไหลขนของนาเยนระดบลางขนไปยงผวนาซงทาใหบรเวณดงกลาวแหงแลง สถานการณเชนนเปนลกษณะปกตเรา จงเรยกวาสภาวะปกตหรอสภาวะทไมใชเอลนโญ (รปท 1)

18

แตมบอยครงทสถานการณเชนนถกมองวาเปนไดทงสภาวะปกตและสภาวะลานญา (La Niña) อยางไรกตามเมอพจารณารปแบบของสภาวะลานญา (La Niña) (รปท 2)

ปรากฏการณลานญา(La Niña) จะมความแตกตางจากสภาวะปกต (Glantz, 2001) คอ ลมสนคาตะวนออกเฉยงใตทพดปกคลมเหนอมหาสมทรแปซฟกเขตรอนมก าลงแรงมากกวาปกตและพดพาผวนาทะเลทอนจากตะวนออกไปสะสมอยทางตะวนตกมากยงขน ทาใหบรเวณแปซฟกตะวนตก รวมทงบรเวณตะวนออกและตะวนออกเฉยงใตของเอเชย ซงเดมมอณหภมผวนาทะเลสงกวาทางตะวนออกอยแลวยงมอณหภมนาทะเลสงขนไปอก อณหภมผวนาทะเลทสงขนสงผลใหอากาศเหนอบรเวณดงกลาวมการลอยตวขนและกลนตวเปนเมฆและฝน สวนแปซฟกตะวนออกนอกฝงประเทศเปรและเอกวาดอรนนขบวนการไหลขนของนาเยนระดบลางไปสผวนา (upwelling) จะเปนไปอยางตอเนองและรนแรง

19

อณหภมทผวนาทะเลจงลดลงตากวาปกต เชน ลานญา (La Niña) ทเกดขนเมอ พ.ศ. 2531 – 2532 อณหภมผวนาทะเลบรเวณดงกลาวตากวาปกตประมาณ 4 oซ. (รปท 3)

3. สถตการเกดปรากฏการณลานญา(La Niña)

ในระยะ 50 ปทผานมา (ตงแต พ.ศ. 2494 – 2543) มปรากฏการณลานญา(La Niña) เกดขน 9 ครง ดงน

พ.ศ. ความรนแรงของลานญา

พ.ศ. ความรนแรงของลานญา

2497 - 2499 รนแรง 2531 – 2532 รนแรง

2507 – 2508 ปานกลาง 2538 – 2539 ออน

2513 – 2514 ปานกลาง 2541 – 2544 รนแรงในฤดหนาว พ.ศ. 2541 – 2542 และ 2542 – 2543

ปานกลางในชวง พ.ศ. 2543 - 2544

2516 – 2519 รนแรง

2526 – 2527 ออน

2527 – 2528 ออน

แหลงขอมล : CPC/NCEP/NOAA

4. ผลกระทบจากปรากฏการณลานญา (La Niña) เหนอนานน าและชายฝงทวป

20

ลานญา(La Niña) เปนสภาวะตรงขามของเอลนโญ (el niño) ดงนนผลกระทบของลานญาจงตรงขามกบเอลนโญ (el niño) กลาวคอ อากาศรอนชนลอยขนและกลนตวเปนเมฆและฝนจานวนมากบรเวณแปซฟกตะวนตกเขตรอนในชวงปรากฏการณลานญา (La Niña) ทาใหออสเตรเลย อนโดนเซย และฟลปปนสมแนวโนมทจะมฝนมากและมนาทวม ขณะทบรเวณแปซฟกเขตรอนตะวนออกมฝนนอยและแหงแลง นอกจากพนทในบรเวณเขตรอนจะไดรบผลกระทบแลว ปรากฏวาลานญา(La Niña) ยงมอทธพลไปยงพนทซงอยหางไกลออกไปดวย โดยพบวาแอฟรกาใตมแนวโนมทจะมฝนมากกวาปกตและมความเสยงตออทกภยมากขน ขณะทบรเวณตะวนออกของอฟรกาและตอนใตของอเมรกาใตมฝนนอยและเสยงตอการเกดความแหงแลง และในสหรฐอเมรกาชวงทเกดปรากฏการณลานญา(La Niña) ทางตะวนตกเฉยงใตในชวงปลายฤดรอนตอเนองถงฤดหนาว บรเวณทราบตอนกลางของประเทศในชวงฤดใบไมรวง และทางตะวนออกเฉยงใตในชวงฤดหนาวจะแหงแลงกวาปกต แตบางพนททางตอนเหนอและตะวนออกมฝนมากกวาปกตในชวงฤดหนาว สวนผลกระทบของลานญา(La Niña) ทมตอรปแบบของอณหภมปรากฏวาในชวงลานญา(La Niña) อณหภมผวพนบรเวณเขตรอนโดยเฉลยจะลดลง และมแนวโนมตากวาปกต ในชวงฤดหนาวของซกโลกเหนอทางตะวนตกเฉยงเหนอของมหาสมทรแปซฟกบรเวณประเทศญปนและเกาหลมอณหภมตากวาปกต ขณะททางตะวนตกเฉยงใตของมหาสมทรรวมถงพนททางตะวนออกเฉยงเหนอของออสเตรเลยซงเปนฤดรอนของซกโลกใตมอณหภมสงกวาปกต สวนทางตอนเหนอของสหรฐอเมรกาตอเนองถงตอนใตของแคนาดาซงเปนชวงฤดหนาวในซกโลกเหนอทาใหมอากาศหนาวเยนกวาปกต จากรปท 4 แสดงใหเหนผลกระทบจากปรากฏการณลานญา(La Niña) ในชวงฤดหนาวและฤดรอนของซกโลกเหนอ

จากผลงานวจยของ ดร. วลเลยม เกรย แหงมหาวทยาลยรฐโคโลราโด พบวา ลานญา(La Niña) มผลกระทบตอพายหมนเขตรอน โดยพายเฮอรเคนในมหาสมทรแอตแลนตกและอาวเมกซโกมจานวนเพมมากขน และสหรฐอเมรกาและหมเกาะแครบเบยนมโอกาสประสบกบพายเฮอรเคนมากขน

21

5. ผลกระทบของลานญา(La Niña) ตอปรมาณฝนและอณหภม และฝน ในประเทศไทย

จากการศกษาสภาวะฝนและอณหภมของประเทศไทยในปเอลนโญ(el niño) โดยใชวธวเคราะหคา composite percentile ของปรมาณฝน และ composite standardized ของอณหภมในปเอลนโญ จากขอมลปรมาณฝนและอณหภมรายเดอน ในชวงเวลา 50 ป ตงแต พ.ศ. 2494 ถง 2543 พบวา ในปลานญา(La Niña) ปรมาณฝนของประเทศไทยสวนใหญสงกวาปกต โดยเฉพาะชวงฤดรอนและตนฤดฝนเปนระยะทลานญา(La Niña) มผลกระทบตอสภาวะฝนของประเทศไทยชดเจนกวาชวงอน และพบวาในชวงกลางและปลายฤดฝนลานญา(La Niña) มผลกระทบตอสภาวะฝนของประเทศไทยไมชดเจน สาหรบอณหภมปรากฏวาลานญา(La Niña) มผลกระทบตออณหภมในประเทศไทยชดเจน โดยทกภาคของประเทศไทยมอณหภมตากวาปกตทกฤด และพบวาลานญา(La Niña) ทมขนาดปานกลางถงรนแรงสงผลใหปรมาณฝนของประเทศไทยสงกวาปกตมากขน ขณะทอณหภมตากวาปกตมากขน ลานญา(La Niña) เกดขนไดทก 5 – 6 ป และปกตจะ เกดขนนานประมาณ 1 ป แตบางครงอาจปรากฏอยไดนานถง 2 ปและในชวงทลานญา(La Niña) ออนกาลงลงจะมการปรบระบบอากาศ เพอเขาสสภาวะอากาศปกต เชนความกดอากาศสงจากจนเคลอนตวลงมาปกคลมตอนใตมากๆทาใหอณหภมของอากาศลดลง อาจมความกดอากาศตากาลงแรงปกคลมอาวไทยและภาคใตทาใหเกดฝนตกหนกนอกฤดฝนจนเกดนาทวมได

อทธพลจากลานญา (La Niña) ทาใหเกดลกษณะอากาศผดปกต เชนฤดฝนของประเทศไทย พ.ศ. 2531 มาเรวกวาปกต เกดฝนฟาคะนองและมลมกระโชกแรง ปรมาณนาฝนในแตละวนมเกณฑเฉลยเพมสงกวาเกณฑปกต (200 มม./วน) ในชวงทนาจะเกดภาวะฝนทงชวง กลบมปจจยทาใหฝนตกตอเนองมากขน เชน กรงเทพฯ และปรมณฑล โดยเฉพาะภาคใต มฝนตกชกทาใหเกดนาทวมฉบพลน นาลนตลง นาปาไหลหลาก และดนโคลนถลม เชน ท ตาบล กะทน อาเภอ พปน จงหวด นครศรธรรมราช มผเสยชวตถง 700 ศพเมอวนท 22 พฤศจกายน พ.ศ. 2531

22

รปท 5 แสดงอณหภม Bangkok March 2011 อทธพลจากลานญา (La Niña) ทาใหประเทศไทยมอากาศหนาวผดปกตในชวงวนท14-20 มนาคม 2554 อณหภมตากวา 20 องศาเซลเซยส ทงๆทเปนฤดรอน และทาใหเกดหยอมความกดอากาศกาลงแรงปกคลมอาวไทยและภาคใตนานเปนสปดาห ทาใหฝนตกหนกตอเนองทะเลมคลนลมแรงจดตงแตวนท 26-31 มนาคม 2554 ทงทเปนฤดรอนภาคใตมปรมาณฝนตกสง ตงแต 400-600 มลลเมตร ซงสงกวาคาปกตของเดอนมนาคม ถง 5 เทา และยงสงกวาปรมาณฝนเฉลยทงปของภาคใต ถง 2 เทา กลาวคอในป 2553 ภาคใต มฝนสะสมตลอดทงป เพยง 125.38 มลลเมตร แตป 2554 ผานมาแค 3 เดอน มฝนสะสมถง 481.39 มลลเมตร และสงกวาคาเฉลยฝน 30 ป กวา 200 มลลเมตร จงเปนสาเหตของนาทวมฉบพลนในเขตจงหวดภาคใตตอนบน ตงแต ชมพร นครศรธรรมราช สราษฎรธาน พทลง ลงไป

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ขอขอบคณขอมลจาก พงศกร จวาภรณคปต ปรากฏการณเอลนโญ (El Nino) ภาควชาวทยาศาสตร ทวไป คณะ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน พงศกฤษณ เสนวงศ ตอบปญหาอตนยมวทยา กองการศกษาและวจย กรมอตนยมวทยา 2540 Michael Glantz, Richard Katz and Maria Krenz, 1987. The Societal Impacts Associated with the 1982 – 1983 Worldwide Climate Anomalies. Environmental and Societal Impacts Group, National Center for Atmospheric Research, Colorado, U.S.A. Nicholls N., 1987. The El Niño /Southern Oscillation Phenomenon, Climate Crisis, The Societal Impacts Associated with the 1982-83 Worldwide Climate Anomalies, UNEP and NCAR.

23

Quinn W.H., David O. Zopf., Kent S. Short, and Richard T.W. Kuo Yang, l978. Historical Trends and Statistics of the Southern Oscillation, El Niño, and Indonesian Droughts. Fishery Bull., 76, 663 - 678.

Rasmusson, E.M., and T.H. Carpenter, 1982. Variations in Tropical Sea Surface Temperature and Surface Wind Fields Associated with the Southern Oscillation/El Niño. Monthly Weather Review, 110, 354–384 (U.S.A.).

Rasmusson, E.M., and J.M. Wallace, 1983. Meteorological Aspects of the El Niño/Southern Oscillation. Science. 222, 1195–202.

Glantz, M.H., 2001. Currents of Change : Impacts of El Niño and La Niña on Climate and Society. 2nd edition, Cambridge University Press.

Japan Meteorological Agency 1998. Monthly Report on Climate System. No. 98-01, No. 98-02 and No. 98-03

Jim Laver 1998. Prediction and Monitoring Products of the Climate Prediction Center (CPC). (preparing for workshop on seasonal climate prediction, Singapore, Feb. 9-10, 1998) NCEP. NOAA.

WMO 1997. El Niño Briefing Package. 17 December.

1997. El Niño Update. December.

1997. El Niño Update. No. 2 (December 1997).

1998. El Niño Update. No 3 (January 1998).