ภาคทสาม

คนและสงคมเกาหล : ลกษณะอปนสยประจ าชาต

AN 353

208

การทจะรจกคนและวฒนธรรมของสงคมใดสงคมหนง เราจ าเปนตองเรยนรคณลกษณะอปนสยใจคอและบคลกภาพของชนชาตนนใหด หรออยางนอยควรท าความเขาใจลกษณะส าคญพนฐานเสยกอน เพราะประโยชนของการเรยนรในเรองนกคอ หากเราตองเขาไปเกยวของกบพวกเขา เราจะสามารถท าตวใหสอดคลองกบสงทพวกเขาประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน รวมทงไดรบรวาสงใดทพวกเขาชอบ/สงไหนไมชอบ เชอ/ไมเชอ และยกยอง/ไมยกยองบาง ดงจะขอยกตวอยางในสงคมไทยของเรา กคอ เราจะรสกพออกพอใจยงถาคนจากสงคมอนยกมอไหวและทกทายดวยค าวาสวสดเมอแรกพบเหนกน จะไมลบหวตบไหล หรอใชเทาชสงของ ใหความเคารพพระพทธรปและสงศกดสทธ ตลอดจนไมจาบจวงหรอใชมอจบเศยรองคพระพทธรป เปนตน อนง คนไทยนยมชมชอบคนทมอธยาศรยไมตรอนด รจกสมมาคารวะ รจกกาละเทศะ อกทงชนชมคนทยมแยมแจมใส หรอกลาวอกนยหนง คอ มการยมแยมทกทายซงกนและกนกบคนทรจกและไมรจก ดงนน จะเหนไดวา การเรยนรคณลกษณะของชนชาตอนยอมใหเกดผลดมากกวาผลเสย

อปนสยประจ าชาต หวขอเรองอปนสยประจ าชาต หรออาจเรยกวา ลกษณะเอกลกษณของชาต หรอโครงสรางบคลกภาพขนมลฐาน (basic personality structure) ของคนในแตละสงคมไดรบความสนใจจากนกมานษยวทยาและนกจตวทยาสงคมทตองการจะเรยนรวา คนในแตละสงคมนนมแบบแผนคณลกษณะทางบคลกภาพทเดน ๆ เปนอยางไร โดยคาดกนวา ความรดงกลาวจะสามารถใชเปนพนฐานในการตดตอสอสารระหวางคนตางวฒนธรรมเพอสรางความเขาใจอนดและมตรภาพตอกน ในกรณของนกมานษยวทยานน มนกมานษยวทยาสตรชาวอเมรกนสองคนคอ มารกาเรต มด (Margaret Mead) ไดน าผลงานของเธอชอ Coming of Age in Samoa ออกพมพ

บทท 11 คนเกาหล : มมมองจากคนเกาหล

AN 353

209

เผยแพรในป ค.ศ. 1928 และ รธ เบนเนดคท (Ruth Benedict) เสนอผลงานเรอง Patterns of Cultures ในป ค.ศ. 1934 ผลงานดงกลาวไดสรางความฮอฮาใหวงวชาการสาขามานษยวทยาอยางกวางขวาง ทงนเปนผลมาจากการทนกวชาการทงสองไดฉกแนวการศกษาดานวฒนธรรมจากการทเคยใชทฤษฎประวตศาสตร ทฤษฎววฒนาการ และทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม มาเปนแนวใหม นนคอ ทฤษฎวฒนธรรมกบบคลกภาพ หรอกลาวอกนยหนง เปนการน าปจจยดานจตวทยามาใชในการศกษาวฒนธรรม มารกาเรต มด ท าการวจยดวยการไปอาศยอยรวมกบชาวเกาะซามวในชวงเวลาหนงและเนนศกษาความสมพนธของสมาชกของสงคมนนในเรองแบบแผนการอบรมเลยงดเดก เชน ฝกการขบถาย การใหอาหาร และการรกษาความสะอาด ตลอดจนการอบรมสงสอนทางวฒนธรรม (socialization) ของพอแม มดกลาววาแบบแผนดงกลาวมผลตอการกอตวเปนรปแบบเฉพาะของบคลกภาพในวยผใหญของสมาชกของสงคมซามว บคลกภาพของชนกลมนจะมลกษณะเดนทแตกตางไปจากสงคมอเมรกนทซงสภาพของสงคมและแบบแผนการอบรมเลยงดทไมเหมอนกน สวน รธ เบเนดคท ไดศกษาเปรยบเทยบรปแบบของวฒนธรรมของชนสามกลม คอ ชาวอนเดยนแดงเผาพวโบล เผาควาคตอล และชาวเกาะโดบ เธอพบวาชนเผา พวโบล มวฒนธรรมทเนนบรณาการโดยมการยอมรบ ยอมท าตาม รวมมอกนและมเครองยดเหนยวใหเกดความผกพนทางสงคมตอกน รวมทงผคนตางมอปนสยสงบเสงยมเจยมตว สวนชนเผาควาคตอล มบคลกทเนนปจเจกชนนยมสง นยมความกาวราว ชอบกอความรนแรง ชอบจดพธกรรมฉลองเพอแสดงความตนเตนยนด ความร ารวยและความเปนหนงในสงคม ส าหรบชาวเกาะโดบนน มบคลกภาพทชอบอสระเสร แตขระแวงสงสย ไมไวใจใคร ประดจกบคนทมปญหาทางจต จากรปแบบบคลกภาพของชนทงสามกลมทไดศกษา เบเนดคทจงสรปวา ความแตกตางในเรองคานยม การมองโลกและสภาพแวดลอมทางสงคมเปนปจจยส าคญในการกอใหเกดรปแบบทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะของชนแตละเผา เดก ๆ ของเผาควาคตอล จะไดรบประสบการณทมการอบรมสงสอนในสงคมของตนและจะตงเปาหมายในการด ารงชวตทแตกตางไปจากเดกของเผาพวโบล และเผาโดบ ดงนน กระบวนการของการอบรมสงสอนทางสงคมตงแตเยาววยจะมผลใหแบบแผนของวฒนธรมของคนในสงคมแตละสงคมแตกตางกนออกไป

AN 353

210

จากผลการศกษาของนกมานษยวทยาสตรทงคกอใหเกดขอสงสยในทฤษฎของซกมน ฟรอยด ทพยายามอธบายปจจยทางดานจตวทยาวาเปนปจจยสากลทมผลตอบคลกภาพของมนษยในทกสงคม ผลการศกษาครงนยงเปนผลใหมการเรยกรองเหลานกวชาการใหหนความสนใจอยางจรงจง ในการวเคราะหความลมลกทก ๆ ดานของสภาพสงคมวฒนธรรมทเปนจรงของแตละสงคมแทนการใชทฤษฎใดทฤษฎหนงทอางวาเปนหลกสากลทสามารถอธบายพฤตกรรมและบคลกภาพของมนษยไดทงโลก อนง นกมานษยวทยาทงสองยงไดย าวา การทจะไดรบขอมลทถกตองและเปนจรงเปนจงทสามารถตรวจสอบไดนน วธการเชงมานษยวทยาสามารถกระท าไดอยางลกซง และไดขอมลทนาเชอถอ จากค ายนยนดงกลาว ท าใหวธวทยาการวจยเชงมานษยวทยาไดรบความสนใจและไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ตวอยางกรณทเพงกลาวถงนเปนการศกษาทใชวธวทยาการวจยเชงมานษยวทยาในการหาขอมล โดยนกมานษยวทยาตองออกไปอาศยอยรวมกบชนพนเมองเปนระยะเวลานานอยางนอยหนงปขนไป ท าการจดเกบขอมลอยางเปนระบบเพอพสจนสมมตฐานทตงไว โดยน าขอมลทไดรบมาท าการวเคราะหสงเคราะหเพอใหไดรบขอสรปทเปนประโยชน อนง อาจถอวาเปนความจ าเปนของนกมานษยวทยาทจะตองอธบายลกษณะบคลกขนพนฐานของชนทพวกเขาไปศกษาถงแมวาจะไมใชเปนเรองหลกของการศกษากตาม แตอยางนอยกตองพดถงรปพรรณสนฐาน บคลกภาพและอปนสยเดน ๆ ของประชากรทศกษา อนจะท าใหการเสนอภาพในเชงรปธรรมใหผอานไดมองเหนอยางเดนชดและงายตอการท าความเขาใจในประเดนหลกของความสมพนธและการจดระเบยบทางสงคมของสงคมทท าการศกษา อยางไรกตาม การมองอปนสยประจ าชาต (หรอของกลมชน) นใชวาจะเปนงานของนกมานษยวทยาเพยงสาขาเดยวเทานน แตโดยแทจรงแลว คนทกคนทมโอกาสไปเยยมชมหรอศกษาสงคมอนกมกจะกลบมาเลาเรองราวตาง ๆ เกยวกบคนและวฒนธรรมใหคนใกลชดและแกคนในสงคมของตนฟง (หรออาน) อยเสมอมไดขาด และเมอมการพดถงคณลกษณะของคนในสงคมนน ๆ ไปในทศทางเดยวกนบอยครง กจะกอใหเกดเปนรปแบบบคลกภาพเฉพาะของคนในสงคมนน ๆ ได ดงเชนมค ากลาววา คนองกฤษเปนคนเกบตว (reserved) ไมคอยใหความสนทสนมกบคนแปลกหนางาย ๆ คนญปนมลกษณะออนนอกแขงในประดจดอกเบญจมาศและดาบซามไร (chrysanthemum and the sword) โดยจะดเปนคนออนโยน

AN 353

211

สภาพเมอดจากภายนอก แตภายในจตใจนนเปนคนแขงแกรง ดดนและเอาจรงเอาจง สวนอปนสยของคนเยอรมนเปนคนนยมอ านาจ (fascism) เหนชนชาตอนต ากวาตน ส าหรบคนไทยเปนคนทมอธยาศรยไมตรด ยมแยมแจมใส (land of smile) และรกความสนกสนาน เปนตน ในทางกลบกน จะมการมองชนชาตอนในทางลบ เชน คนไทยจะมองพวกยววาเปนคนตระหน และมองพวกแขกไปในทางทไมดนก ดงมค าพดเปรยบเทยบวา “ตแขกกอนตง” ชาวตะวนตกจะมองคนเอเชยและแอฟรกนวาไมฉลาดและไมสนใจความทนสมย ชาวเอเชยจะมองคนตะวนตกวาเหนแกตวและนยมแตวตถ คนยโรปจะมองคนอเมรกนวาฝกมารยาทนอยและไมมความรสกในเรองความสวยงามและศลปะ คนอเมรกนจะมองคนองกฤษวาเปนคนอนรกษนยม และคนองกฤษและคนอเมรกนจะมองพวกละตนอเมรกาวาเปนพวกทเชอถอไมไดและเจาอารมณ นอกจากน คนเกาหลจะมองคนไทยวาเปนคนขเกยจ ไมกระตอรอรน ใชเวลายาวนานในการตดสนใจเมอตองการท าสงหนงสงใดและนยมความรนแรงชอบตอยต สวนคนญปนมองคนไทยวาเปนคนเหนแกตว ไมขยนขนแขงในการท างานและไมมองการณไกล เปนอาท จะเหนไดวา การมองอปนสยประจ าชาตดงตวอยางขางตน แมจะเปนการพดแบบเหวยงแห แตกเปนภาพตามรอยประทบใจ (impression) ทจะมองคนในสงคมหนง ๆ วาเปนอยางไรเมอผกลาวไดเขาไปสมผส แตโดยแทจรงแลว ในแตละสงคมจะมกลมคนหลายกลมทมแบบแผนคณลกษณะอปนสยตางกน ซงมทงคนทมนสยดและเลวคละเคลาปะปนกนไปถาหากเราไดมโอกาสเขาไปสมผสดวยตวเองเปนระยะเวลานานพอ แตเนองจากโลกนมสงคมตาง ๆ เปนจ านวนมาก ยากทแตละคนจะตระเวนเขาไปท าความรจกเปนอยางดไดทงหมด เราจงตองอาศยการมองโครงสรางบคลกขนมลฐานจากผอนทเขาไปเยอน ซงอาจสามารถท าความเขาใจไดอยางคราว ๆ และใชประโยชนไดบางในยามจ าเปน ดวยเหตน ผอานจ าตองพนจพเคราะหใหละเอยดถองแทกอนทจะเชอหรอไมเชอภาพลกษณทมผเขยนหรอกลาวอางขน และควรท าใจเปนกลางเพอตรวจสอบดวยสายตาของตนเองเมอมโอกาสในอนาคต

AN 353

212

ขอโตแยงในการศกษาลกษณะอปนสยประจ าชาต นกวชาการบางกลมไดวพากษวจารณนกมานษยวทยาและนกจตวทยาสงคมทเนนศกษาเรองอปนสยประจ าชาตมากจนเกนขอบเขต โดยใหเหตผลวาจะกอใหเกดปญหา 2 ประการ ดงน (1) การอคตตอชนชาตอน (prejudice or ethnocentrism) การอคตทางเชอชาตเกดขนเมอคนชนชาตหนงมองชนชาตอนในเชงดถกเหยยดหยาม อกทงยกยองชนชาตของตนวาดกวาเหนอกวาชนชาตอน ผลทตามมากคอ เกดการรงเกยจเดยจฉนท ดถก กลาวใหรายชน กลมอน โดยใชบรรทดฐานของกลมตนเปนหลกในการตดสนวาถกหรอผด ดหรอเลว และรวมไปถงการท าลายลางกนและกนดวยก าลงและอาวธ ตลอดจนการยกกองทพเขาไปยดครอง ดงเชนกรณการยดครองเปนอาณานคมในอดต หรอถงขนท าสงครามเตมรปแบบในทสด การมอคตนเกดขนแมยงไมไดสมผสหรอท าความรจกคนของอกฝายหนงดพอ หรอเพยงไดรบขอมลทตยภมจากขอเขยนของนกวชาการบางกลม กเกดขอรงเกยจคนกลมอนเสยแลว เปนตน (2) การน าขอมลไปใชประโยชนในการท าสงครามหรอท าลายลางกน ในอดต การศกษาโครงสรางบคลกภาพขนมลฐานของกลมชนทเปนศตรไดรบการน าไปใชเพอท าลายลางอกฝายหนงโดยอาศยค าวา “งานวจยทางวชาการ” เปนเครองมอในการเจาะลกศกษาสภาพสงคมและจตใจของคนในสงคมหนง ๆ นกสงคมศาสตรและนกมานษยวทยาเปนกลมนกวชาการทถกวพากษวจารณมากทสด เพราะงานของพวกเขาถกน าไปใชเพอประโยชนในการท าสงคราม ดงตวอยางเชน ในชวงกอนและหลงสงครามโลกครงทสองและยคสงครามเยน นกมานษยวทยาไดเรงศกษาเรองบคลกภาพของคนญปน ทงนกเนองจากวาเปนชาตทกอสงครามขน กองทพอเมรกนจงตองการทราบวาคนญปนมบคลกภาพเปนแบบใด และท าไมจงกลาบาบนท าสงครามกบชาตทยงใหญเชน สหรฐอเมรกาได อนง มการศกษาบคลกภาพของคนไทย พมา เวยดนาม ลาวและชาวเขาเผาตาง ๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตในระหวางทมการท าสงครามเวยดนาม โดยนกวชาการตางศกษาแงมมตาง ๆ ทงในเมองและชนบทซงไดรบการสนบสนนทางการเงนจากรฐบาลสหรฐอเมรกาและกลมประเทศในยโรป

AN 353

213

นอกจากนรฐบาลของประเทศตะวนตกยงใหความชวยเหลอดวยเงนจ านวนมหาศาลในการพฒนาฟนฟชวตความเปนอยของประชาชนในแถบนโดยมเปาหมายจะใหเปนรฐกนชนตอตานการขยายตวของลทธคอมมวนสต เงนทนเหลานไดแจกจายใหแกมหาวทยาลยตาง ๆ ในสหรฐอเมรกาเพอด าเนนการพฒนา โดยมนกสงคมศาสตรเปนแกนน า จนเปนทโจษจนกนไปทววา “นก มานษยวทยาเขาสสงคราม” (Anthropologists go to war) ในชวงระหวางป ค.ศ. 1950-1970 เชนเดยวกบทหารในกองทพจรง ๆ ท าใหนกวชาการหลายคนเกดความละอายและลงเลใจ บางคนถงกบยตบทบาทในการเขาไปมสวนรวมในโครงการวจยและโครงการพฒนาในบรเวณแถบนของโลกไปเลย อยางไรกตาม การศกษาของนกมานษยวทยาทอภปรายถงภาพพมพของคนและสงคมทศกษา ใชวาจะกอใหเกดผลทางลบดงทเพงกลาวถงนไปเสยทงหมด ในบางสวนบางแงอาจเปนผลดและเปนสงจ าเปนทควรจะรบรและท าความเขาใจใหถองแทเสยดวยซ า เพราะจะท าใหชนทถกศกษาไดรบรวาคนอนคดอยางไรและมองตนอยางไร เพอจะไดปรบตวใหเขากบการอยรวมกบประชาคมโลกได ซงอาจจะดกวาการอยอยางโดดเดยว ไรคนเขาใจคบหา อนง ในยคศตวรรษท 21 ผคนตองตดตอเกยวของกบชนชาตอน ๆ ทวโลก ดงนน การเขาไปศกษาและการเรยนเรองราวของชนชาตอนเปนสงทจ าเปนอยางยง ทงนเพราะสงครามดวยก าลงทหารและอาวธมบทบาทนอยลง กลายเปนการรวมมอกนทางเศรษฐกจและการคา การรจกเขารจกเราจงตองกระท ากนอยางกวางขวาง เพอจะสามารถปรบตวเขาหากนและท าความรจกกนและกนไดงายเขา อนจะสงผลใหเกดสนตภาพขนในโลก

คนเกาหล : โครงสรางบคลกขนมลฐาน ขอย าอกครงหนงวา การมองลกษณะอปนสยประจ าชาตของคนเกาหลหรอชนชาตอนใดนน เปนเสมอน “ตาบอดคล าชาง” กลาวคอ ไมวาใครจะมองอยางไรหรอจดไหน ค าตอบกคอถกทงสน หรออกนยหนงกคอไมมใครผด เพยงแตวามมมองใดจะเหนเปน “ภาพรวม” ทใกลกบความเปนจรงมากทสด จงจะถอวาเปนมมมองทม “อ านาจในการอธบาย” สง ในทน ผเขยนจะขอน ามมมองจากคนสองกลมทศกษาคนควาและสงเกตลกษณะบคลกภาพของคนเกาหลมาเสนอไว เพอใหผอานจบภาพอยางกวาง ๆ คอ

AN 353

214

(1) มมมองจากนกวชาการและคนเกาหลเองทมองโครงสรางบคลกขนมลฐานของชนกลมเดยวกนหรออาจเรยกวา คนเกาหลมองคนเกาหล (Koreans : Korean perspective) (2) มมมองจากคนและนกวชาการชาวตางประเทศทศกษาอปนสยประจ าชาตของคนเกาหล ซงเปนการมองจากภายนอกหรอคนนอกสงคมและวฒนธรรมของเกาหล (Koreans: Foreigners’ perspective) ค าอธบายจากทงสองมมมองทจะน ามาเสนอไวน จะไมมการสรป แตจะทงไวใหผอานไดท าการพนจพจารณาดวา ค ากลาวใดนาจะใกลกบความจรงมากทสดภายหลงจากทไดอาน เปรยบเทยบและประเมนรวมกบขอเขยนในดานบรบททางสงคม (soial context) ของเกาหลในเอกสารเลมน นนคอ ประวตศาสตร ภมศาสตร เศรษฐกจ การเมองและสงคมของชนชาต ซงปจจยเหลานมความส าคญทชวยกอใหเกดเปนรปแบบเอกลกษณของลกษณะอปนสยประจ าชาตของเกาหลขน ดวยเหตนขอสรปจงนาจะเปนของตวผอานเอง

คนเกาหลมองคนเกาหล มมมองคนเกาหลในหวขอบคลกภาพของพวกเขานนนน ามาจากงานวจยและขอเขยนทงจากนกวชาการและนกหนงสอพมพ อกทงไดน าค ากลาวอางอธบายและบรรยายคนและสงคมโดยคนเกาหลเองมาเสนอไวดวย จากมมมองนเปนสงทนาสนใจยง โดยเฉพาะอยางยงขอมลจากนกวชาการทไดท าการศกษาวจยพฤตกรรมของเพอนรวมชาตอยางใกลชด และไดน าขอมลทไดรบไปวเคราะหสงคมอยางเปนระบบ จงไดน าเสนอเพอใหผอานสามารถมองเหนภาพอปนสยประจ าชาตไดอยางแจมชดมากทสดเทาทจะกระท าได อยางไรกตาม การประเมนภาพจากมมมองนจะตองกระท าดวยความระมดระวง ทงนเพราะผศกษาตางผานกระบวนการเรยนรทางสงคม (socialization) ของตนเองมาตงแตเกด จงเกดความเคยชนในรปแบบพฤตกรรม ความคดความเชอและคานยมทางสงคมของตนอยางแนนแฟน องคประกอบหรอปจจยดงกลาวอาจมผลตอภาพทตองการจะมอง หรอเปนการมองภาพทอาจถกบดบงดวยเงอนไขทางวฒนธรรม (cultural bounded) ของตนเอง ท าใหขาดความเปนกลางในการเกบและวเคราะหขอมล (ถงแมวานกวชาการชาวเกาหลจะยดหลกตามวธการวจยแบบวทยาศาสตร (scientific method กตาม) และอาจกอใหเกดความเอนเอยง (bias) ของการมองไดบางไมมากกนอย

AN 353

215

อกประการหนง ในยคสาธารณรฐทสาม ทสและทหา (ประธานาธบดปก จงฮและประธานาธบดชน ดฮวน ระหวางป ค.ศ. 1962-1987) เกาหลใตมการปกครองแบบเผดจการในรปแบบประชาธปไตยหรอรฐบาลมอ านาจเหนอความรสกนกคดของปวงชนมาก โดยในชวงเวลานน ไมวาผใดจะวพากษวจารณรฐบาลหรอขาราชการนนจะกระท าไมได เจาหนาทของรฐ (ต ารวจ องคการสบราชการลบหรอ KCIA) จะเขาจบกมผนนทนทในขอหากระท าการตอตานรฐบาล โดยเจาหนาทขององคกรดงกลาวจะอาศยอยปะปนกบผคนทวไปเพอสอดสองความประพฤตของประชาชน ดงนน คนเกาหลจงไมอาจไวใจผใดไดแมคนใกลชดเพราะไมแนใจวาจะเปนสายสบหรอสายลบใหกบรฐบาลหรอไม อกทงจะไมเขยนวพากษวจารณตามความคดเหนของตนเองอยางแทจรง แมวางานนนจะเปนงานทางวชาการกตาม ดวยเหตน การทจะกลาวอธบายบคลกภาพของคนเกาหลอยางตรงไปตรงมากอาจจะกระทบกระเทอนตวผบรหารบานเมองทนยมระบบเผดจการและใชอ านาจเผดจการเบดเสรจปกครองบานเมอง ท าใหนกวชาการและนกเขยนไมอาจน าเรองราวทเปนจรงตามหลกการวเคราะหของระเบยบวธการวจยสากลมาใชได ตอมาในยคปจจบน แมวาสถานการณทางการเมองจะเปลยนไปโดยมการปกครองประเทศตามระบอบประชาธปไตยมากขน มการเลอกผน าทมาจากนกการเมองอาชพ เชน นายคม ยงแซมและนายคม เดจง แตอทธพลความเชอเดมตามลทธอ านาจนยมกยงคงฝงอยในจตใจของคนเกาหลบางคน ประเดนสองขอทเพงกลาวถงนจะเปนขอเตอนใจแกผอานทจะศกษาขอเขยนของคนเกาหลเจาของประเทศน แตโดยแทจรงแลว ขอเตอนใจดงกลาวนาจะน าไปใชกบการอานขอเขยนของนกวชาการและนกเขยนทกคนทท าการศกษาโครงสรางบคลกขนมลฐานจากทกมมมองทกลาวถงสงคมอนดวย อนจะเปนการย าถงความจ าเปนทจะตองไตรตรองอยางรอบคอบกอนทปกใจเชอหรอไมเชอ และจ าเปนตองศกษาเงอนไขทางสงคมทผกพนกบมมมองของนกวชาการ

1. ลกษณะอปนสยของคนเกาหล : บทวเคราะห ก. องคการบรการขาวสารตางประเทศเกาหล1 (Korean Overseas Information Service) เปนหนวยงานราชการ ท าหนาทในการเผยแพรความรเกยวกบคน สงคมและประเทศเกาหลใตโดยไดพมพเอกสาร หนงสอ วดโอ แผนซด และอปกรณโสตทศนศกษานานาชนด

AN 353

216

ใหแกชาวตางประเทศไดรบรถงความสวยงาม ลกษณะทางภมศาสตร ประวตศาสตร อารยธรรม คน สงคมและวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ศาสนา ความคดความเชอ คานยม ฯลฯ เพอสรางความเขาใจอนดกบมตรประเทศทงหลาย เปาหมายหลกกคอการใหขาวสารในรปของการโฆษณาใหคนทวโลกไดรบรถงความเปนไปของประเทศของตน อนจะสงผลดตออตสาหกรรมการทองเทยว สรางคณประโยชนตอเศรษฐกจ การคา การลงทนและความสมพนธระหวางประเทศของเกาหล โดยทวไปแลว ทกประเทศจะมองคกรประเภทนในการท าหนาทเชนเดยวกบของเกาหล รฐบาลจะใชงบประมาณจ านวนมากในการด าเนนกจกรรมเพอใหบรรลเปาหมายในการโฆษณาประเทศของตนใหไดรบผลสงสด ส าหรบกรณของเกาหลใตนน รฐบาลไดใหความส าคญแกองคกรนมาก จงอาจกลาวไดวากจกรรมขององคกรดงกลาวมลกษณะเชงรกโดยทมเททงเงนทอง ก าลงคนและความพยายามมากมายเกนกวาประเทศใด ๆ ในการทจะใหคนทวโลกไดรบรเรองราวประเทศของตนทกระยะและตลอดเวลา จนบางครงดเหมอนวาจะมากเกนไป และกจกรรมบางอยางเปนการโฆษณาชวนเชอจนเกนขอบเขต เอกสารทางราชการของรฐบาลเกาหลดงกลาวจะอธบายถงคนเกาหลในภาพรวมและบรรยายรปพรรณสณฐานอยางละเอยดวา เกาหลเปนชนชาตทมประวตศาสตรอนยาวนาน มเหตการณทสรางความรงโรจนทางสงคมและวฒนธรรมมากมาย ในขณะเดยวกนกกลาวถงเหตการณทขมขนและทนทกขเวทนาอนเปนผลมาจากปจจยภายนอก ดงนน คนเกาหลจงกลายเปนคนทผกพนฝงใจกบเรองราวในอดต (tenacious) สามารถปรบตวเขากบทกสถานการณไดด (resilient) มวนยในตนเองสง (highly disciplined) อนง คนเกาหลเปนคนทชอบการแขงขน (competitive) ไมยอมแพตอสงใดงาย ๆ ดอดง ดนทรง และไมเกรงกลวตอสงใด (defiant) อยางไรกตาม เมอมองดใหลกลงไปแลว คนเกาหลจะเปนคนโอบออมอาร (generous) มน าใจงาม (warm-hearted) ชอบความขบขน รกเสยงเพลงและการเตนร า สวนในอดตนน ความสมพนธทางสงคมของคนอยภายใตกฎระเบยบทางจรยธรรมของขงจอทเนนความสงต าทางสงคม (hierarchical social relationship) มมารยาททางสงคมสงเดน (elaborate etiquette) รกชาตบานเมอง (patriotism) เคารพนบถอและกตญญตอพอแม (filial piety) และนยมยกยองบรษเปนผน าครอบครวและสงคม (male domination) อนง ครอบครวขยาย

AN 353

217

(extended family) ถอเปนพนฐานของชวตทางสงคมและเศรษฐกจ อกทงยดถอวาการศกษา (education) จะน ามาซงความเจรญกาวหนาในชวตตามแนวคดของปรมาจารยขงจอ เหตการณเลวรายไดผานเขามาในประวตศาสตรชาตเกาหลหลายตอหลายครง เชน ถกญปนยดครองเปนอาณานคม (ค.ศ. 1910-1945) ประเทศถกแบงออกเปนสองสวน (ค.ศ. 1948) สงครามระหวางเกาหลเหนอ-เกาหลใต (ค.ศ. 1950-1953) และการไหลทะลกของวฒนธรรมตะวนตกเขาประเทศอยางไมขาดสายนบตงแตกอตงประเทศขน เมอผสมผสานระหวางเหตการณและปจจยตาง ๆ เหลาน ยงผลใหระบบแบบแผนความประพฤตของคนดงเดมแปรเปลยนไป กลาวคอ ภายหลงการยดครองของญปนและหลงสงครามเกาหล ชนชนทางสงคมดงในอดตไดลดความส าคญลง ผคนหนมายกยองความแตกตางในดานระดบการศกษา ฐานะดานทรพยสนเงนทองและอาชพแทนท ในขณะเดยวกน การเลอนชนทางสงคม (social mobility) ขนอยกบความสามารถของแตละบคคล จงกอใหเกดชนชนกลางทมขนาดใหญและหลากหลายมากยงขน ซงประกอบดวยผประกอบวชาชพทกสาขา ผบรหารระดบกลางในกจการอตสาหกรรมและการคา นกธรกจขนาดกลางและชางฝมอ สวนความผกพนในครอบครวและการยดถอชาตตระกล (family and clan ties) ยงคงมปรากฏอยางเหนยวแนน ในขณะทความรกความกตญญตอบดามารดาและเลอดรกชาตไดรบการสนบสนนสงเสรมใหเปนคานยมทควรยดมนอยางแนนแฟนตลอดมา สวนครอบครวเดยวมบทบาทส าคญ โดยเฉพาะอยางยงในเขตเมอง โดยเขามาแทนทครอบครวขยาย นอกจากน ผหญงเรมมบทบาททางเศรษฐกจและสงคมนอกบานมากยงขน เอกสารของทางราชการมกจะเนนถงอารยธรรมทสงเดนทมมานานเหนอคาบสมทรเกาหล เพราะชนชาตนไดอาศยอยในบรเวณแหลงนเปนเวลานานกวา 500,000 ปมาแลว โดยเปนชนหลายเผาของเชอชาตมองโกลซงไดอพยพเขามาอยในคาบสมทรเกาหลในชวงกอนประวตศาสตร และเมออาศยอยรวมกนนานเขา ท าใหทกกลมรวมตวเปนเนอเดยวกน อกทงไดตงตนใหเปนอสระจากจนและญปนทเปนเพอนบานใกลเคยง ตอมาชนเผาตงกสไดอพยพมาสมทบเมอราว 5,000 ป ชนเผานใชภาษาของตนเอง ซงเปนภาษาในตระกลอราล-อลเตอค (Ural-Altaic) ทอยในสายภาษาเดยวกบภาษาฮงการและฟนแลนด แตแตกตางจากภาษาจนและญปน

AN 353

218

เชอกนวาตนกนเปนปฐมกษตรยรวบรวมแวนแควนตาง ๆ บนคาบสมทรเกาหลและสรางอาณาจกรโคโชซอนขนเมอป 2333 กอนครสตศกราช จากนนบนคาบสมทรเกาหลกเปนปกแผนเรอยมาแมจะมการแบงออกเปนอาณาจกรยอย ๆ หลายครงหลายครา แตกรวมกนเปนประเทศอนเดยวกนในยคอาณาจกรโชซอน (ค.ศ. 1392-1910) ในยคนเองทเกาหลไดสรางอารยธรรมทส าคญ โดยเฉพาะอยางยงไดประดษฐตวอกษรฮนกลในยคกษตรยเซจองขนใช การผสมกลมกลนเปนเนอเดยวกนโดยใชภาษาเกาหลเปนสอทสามารถเขาใจกนไดทวทงคาบสมทร (ยกเวนบนเกาะเชจทภาษาถนแปลกออกไปอยางชดเจน) อกทงบนคาบสมทรไมมชนกลมนอยเขามาอาศยอยปะปนในสงคม ท าใหนกวชาการชาวเกาหลเชอวา พวกเขาเปนชนเผาพนธเดยวหรอเปนเอกพนธทผคนมวฒนธรรมเดยวและเปนชนเผาเดยว (homogeneous group) มเอกสารบางเลมทกลาวถงโครงสรางทางรางกายของคนเกาหล แตละเลมมไดอธบายเนอความทงหมดในเลมเดยวกน สวนใหญจะพดพาดพงเพยงเลกนอยสอดแทรกอยตามหวขอตาง ๆ กลาวโดยสรป คนเกาหลมรางกายสมบรณ รปรางสนทด ผชายสงเฉลยราว 155-160 เซนตเมตร สวนผหญงสงเฉลยราว 150-155 เซนตเมตร ในขณะทเดกรนใหมมความสงเฉลยเพมขนเลกนอย ผชายวยกลางคนคอนขางอวน เจาเนอ รปรางกลม หนา คลายคลงกบคนจนและคนญปน แตดบกบน ใบหนาอมและคลองแคลววองไว หากเปนคนทมรปรางผอม จะดแกรง แกมตอบ โครงสรางของใบหนาจะเปนรปเหลยม กระดกแกมโปนอยางชดเจน หรออาจเรยกวา “หนากระดก” (bony face) เพราะกระดกขากรรไกรและโหนกแกมจะปดโปนอยางเหนไดชด คนสวนใหญจะมสนจมกโดง ตาชนเดยว รมฝปากบางและคางแหลม สวนผชายสงอายจะไวหนวดเครายาว โดยเฉพาะผคงแกเรยนในลทธขงจอ ผหญงเกาหลจะมลกษณะคลายคลงกบผหญงจนและญปน ใบหนากลมเปนวงรหรอรปไข ตาชนเดยว หางตาเรยวเลก ในขณะทบางคนจะมโครงสรางใบหนาเปนรปสเหลยม โหนกแกมโปนคลายผชายและขากรรไกรใหญ สวนหญงสาวยคใหมจะสงโปรง หนาแหลม แขนขาเรยวยาว แตงแตมใบหนาดวยสเขม ในทางตรงกนขาม ใบหนาของหญงทมอายจะเหยวยน มวนผมมดไวหลงศรษะ

AN 353

219

ผวพรรณของคนเกาหลทงของเดกและผใหญวยกลางคนจะดเปลงปลง ท าใหดออนวยทงชายและหญง ผวเนอเหลองออนไปจนถงขาว ผคนจะสวมรองเทาและถงเทาเพราะประเทศมอากาศหนาว ยกเวนหนารอนทจะแตงตวตามสบาย ผชายท างานจะใสสทผกเนคไท ผหญงท างานจะแตงตวทนสมยอาจสวมกระโปรงหรอสวมกางเกง สวนผทประกอบธรกจสวนตวและผใชแรงงานมกไมผกเนคไท เพยงแตสวมเนอนอกทบขางนอก ซงเปนเชนเดยวกบผคนทอาศยอยในเมองเลก ๆ ทแตงตวตามสบาย การสวมชดเกาหลโบราณหรอชดฮนบกจะสวมใสในงานแตงงาน โดยคสมรสใหม ๆ จะสวมชดฮนบกออกไปถายรปหรอไปฮนนมน หรอในกรณทมงานประเพณ ชายสงอายในชนบทยงคงแตงตวในชดโบราณ พวกเขาจะสวมหมวกตามชนชนทตนสงกดอยซงเปนสญลกษณของต าแหนงทางสงคม เดกหนมสาวเกาหลปจจบนไดรบอทธพลการแตงกายและแสดงพฤตกรรมคลายคลงกบวยรนในประเทศตะวนตก มการสวมเสอผาทนสมย สฉดฉาด ไวทรงผมทรงแปลก ๆ ทเปนทนยมของนกแสดงและนกรองชนน าของโลก มการใชเครองส าอางอยางแพรหลาย อกทงคดวาเปนคนใน Generation N หรอคนยคใหมทใชการสอสารหรอ Network กบเพอนรวมรน โดยมเพจเจอร โทรศพทมอถอ ตดตอกนโดยผาน e-mail และ ICQ chat อนง มการลงโฆษณาหาเพอนทางหนงสอพมพโดยใหทอยตาม e-mail address ดงเชน

AN 353

220

นอกจากน อทธพลวฒนธรรมญปนไดหลงไหลเขาไปในเกาหลภายหลงทประธานาธบดคม เดจง ไดประกาศยกเลกการหามน าเขาวฒนธรรมญปนเมอป ค.ศ. 1998 ดงนน เดกหนมสาวบางคนจงรบเอาวฒนธรรมวยรนญปน ซงเปนประเทศเพอนบานททรงอทธพลมาเปนสวนหนงของการด าเนนชวต ข. การกนการดม คนเกาหลยงคงรกษาขนบธรรมเนยมในเรองการกนการดมตามประเพณโบราณ กลาวคอ จะรบประทานอาหารหนก ๆ ทงสามมอ อาหารประกอบดวยขาว กมจ อาหารประเภทเนอยาง ปลา และตม ตดตามดวยผลไม เชน แอปเปล ลกพลบ ลกแพร การรบประทานอาหารหนกเปนเพราะคนเกาหลโดยเฉพาะผชายจะท างานนานหลายชวโมงตดตอกน จงตองรบประทานครงละมาก ๆ และจะไมทานของวางระหวางมอ เปนทนาสงเกตวา ในเมองใหญจะมอาหารจานดวน (fast food) เชน แมคโดนอลล เคนทกกฟรายชคเกน เบอรเกอรคง พซซาฮท ฯลฯ เปดจ าหนาย จะไมมลกคาทเปนผชายในวยท างานชาวเกาหลเขาไปรบประทานเลย คงมแตแมบานและลกเลก เดกนกเรยนนกศกษา และชาวตางประเทศเทานนทเปนลกคา ผชายชาวเกาหลใหเหตผลวาอาหารเหลานทานแลวไมอม หรออยไดเพยงชวโมงสองชวโมงแลวกหวอก จงไมเหมาะทจะรบประทานในวนท างานเลย เมอผน าของครอบครวนยมรบประทานอาหารในบานทเปนอาหารหนกท าใหสมาชกของครอบครวตองคลอยตามและรบประทานอาหารตามแบบทผน าครอบครวปรารถนา การดมเครองดมประเภทแอลกอฮอลถอเปนมรดกทางวฒนธรรมทผชายสวนใหญจะดมสราหรอโซจ ภายหลงจากการท างานในแตละวน และในยามสงสรรค ซงเปนเชนเดยวกบผหญงท างานทงในเมองและชนบท สวนนกศกษาจะดมกนมากทงชายและหญง อกทงมการแขงขนดมจนหมดถวยในการยกดมแตละครง นอกจากนมการผสมระหวางเหลา เบยร ไวนและเหลาตะวนตกหลายชนด หรอทเรยกวา ไดนาไมทเพอดมดวาใครจะคอแขงกวากน การดมกนมากเชนนยงผลใหบางคนตดเหลา และบางรายเสยชวตเพราะโรคพษสราเรอรง นอกจากนทวทกหนทกแหงตามตรอกซอกซอยจะพบกากอาหารทคนอาเจยนออกมาเลอะเปรอะเปอนตามทสาธารณะ ซงเปนผลมาจากการดมอยางหนกของคนเกาหล

AN 353

221

การสบบหรเปนอกเรองหนงทคนเกาหลนยมสบกนมาก ชายวยท างานสวนใหญจะสบบหรจดโดยใหเหตผลวาเพราะความเครยดจากการท างาน (เชนเดยวกบการใหเหตผลของการดมแอลกอฮอล) ในขณะทผเยาวตางเลยนแบบและสบเรอยมาจนเปนผใหญ นกเรยนนกศกษาทงชายหญงกเจรญรอยตาม ท าใหอตราการสบบหรของคนเกาหลมอยสงมาก เครองดมกาแฟเปนทนยมกนมากนบแตรฐบาลเปดเสรใหมการบรโภคสนคาตางประเทศเมอป ค.ศ. 1987 เปนตนมา ปจจบน ผคนนยมดมโสมและชานอยมาก กาแฟจงมบทบาทส าคญและกลายเปนเครองดมส าหรบชนทกเพศทกวย โดยสามารถหาซอไดจากตกดกาแฟทตงอยแทบทกจดในทสาธารณะ และในรานบรการเครองดมและรานอาหารทวไป ค. นสยการท างาน เปนทเลองลอกนวาจรยธรรมในการท างาน (work ethics) ของคนเกาหลเนนการท างานหนก เอาจรงเอาจงและอดออมเพออนาคตทสดใส จากปรชญานเองท าใหคนเกาหลสวนใหญนยมสงเสรมการท างานหนก หนกเอาเบาส ไมวากจการใดทยากเยนแสนเขญ หากคนเกาหลไดลงมอท าแลว จะไดรบความส าเรจเสมอ และบอยครงเปนความส าเรจทท าไดเกนเปาหมายทตงไวแตแรกเสยอก จงมการเรยกจรยธรรมในการท างานแบบนวา “จตวญญาณเราท าได” (Can-do spirit) ซงนกวชาการเกาหลตางอางวา ปจจยดานจรยธรรมในการท างานหนกนเองทเปนผลใหประเทศเกาหลไดรบความส าเรจในการพฒนาเศรษฐกจภายในระยะเวลาอนสน2 ค าถามกคอ คนเกาหลมนสยการท างานหนกแบบนมาตงแตเมอไหร หากเราตงสมมตฐานวา มการท างานแบบนมาตงแตบพกาลแลว ประเทศเกาหลยอมจะไดรบความส าเรจกลายเปนมหาอ านาจมาแลวตงแตอดตกาล แตขอเทจจรงมไดเปนเชนนน ประเทศนเพงไดรบความส าเรจภายหลงจากทเรมตนการพฒนาเมอสองสามทศวรรษมานเอง ค าตอบทนาจะใหความกระจางชดทสดในค าถามขอนกคอขอเขยนของนกจตวทยาแหงมหาวทยาลยอวา ชอ ศาสตราจารยโช นมกกทวเคราะหวา “วฒนธรรมเกาหลในอดตเนนการยอมตาม/ยอมรบ (passive) ยดถอโชคชะตาชวตหรอฟาลขต (fatalism) เปนส าคญ ตอมาแนวความคดนคอย ๆ เปลยนไปเปนเชงรก (aggresive) มากขนนบตงแตรฐบาลท าหนาทเปนตวน าในการพฒนาในตนทศวรรษ 1960 ท าใหประชาชนเรมตระหนกวา ความรวมมอรวมใจกนและการท างานหนกสามารถน าไปสความส าเรจได ตอมาเมอผลลพธทเกดขนเปนทประจกษ

AN 353

222

ตามทคาดหวง ท าใหผคนตางดอกดใจและแปลกใจในพลงอ านาจของตนและผลสมฤทธทไดรบ อกทงในชวงทศวรรษท 1970 ผลแหงการพฒนาทางเศรษฐกจสามารถแกไขปญหาความยากจนทมมาชานานตงแตอดตได กยงท าใหคนเกาหลตางมความเชอมน ภาคภมใจ มความหวงและความฝนมากขน จงมการยดค าขวญทวาการท างานหนกจะกอใหเกดผลส าเรจเปนขอเตอนใจและเปนแบบแผนการด าเนนชวต...” “การเปนเจาภาพในการจดการแขงขนกฬาโอลมปกฤดรอน ในป ค.ศ. 1988 เปนประกาศนยบตรทชใหเหนวา เกาหลไดผงาดเปนชาตทมการพฒนาจนบรรลผลส าเรจเปนทยอมรบจากนานาชาต ยงท าใหคนเกาหลพงพอใจทพวกเขามสทธมเสยงในระดบโลกเคยงบาเคยงไหลกบประเทศทเจรญแลวทงหลาย จงไดแสดงความคดเหนไดอยางเตมภาคภม และไดเรยกรองสทธอนพงมพงได อกทงรวมมอในการสรางสรรคโลก...”3 จะเหนไดวา ในยคของอาณาจกรตาง ๆ ในอดต คนเกาหลมชวตอยในมานประเพณทอยกนอยางเรยบงาย ท ากนบนทดนทมอย และขนอยกบธรรมชาต อกทงเชอในโชคชะตา ตอมา คนสงคมนกลายเปนคนทอแท สนหวงและกระเสอกกระสนเพอใหชวตรอดเมอถกญปนเขายดครองเปนเวลาถง 35 ป ภายหลงทไดรบเอกราชเมอป ค.ศ. 1948 เกาหลกตองแบงออกเปนสองสวนเหนอ-ใต ตดตามดวยสงครามลางผลาญระหวางชนทเปนพนองเผาพนธเดยวกน ผคนและทรพยสนถกท าลายแทบหมดสน ความทกขเวทนาเกดขนทกหวระแหง ความหวโหยและความทกขยากบงเกดขนทว จากเหตการณอนเลวรายเกดขนบนคาบสมทรครงแลวครงเลากนเวลานานมากกวาครงศตวรรษ จงกอใหเกดการสญสลายทงพลงกายพลงใจและทรพยากร ทคงเหลอไวกคอเรอนรางคนเกาหลททกขระทม ตองตะเกยกตะกายดนรนเพอใหชวตรอดไปวนหนง ๆ โฉมหนาทางการเมองไดพลกผนเมอนายพลปก จงฮเขายดอ านาจการปกครองในป ค.ศ. 1961 นายพลกระดกเหลกไดสรางความชอบธรรมของการปฏวตของเขาดวยประกาศแถลงการณถงเหตผลของการท ารฐประหารในครงนน และพมพลงในหนงสอชอ เกาหลใต : การปฏวตและขาพเจา (The Country : The Revolution and I)4 พมพครงแรกในป 1962 ตอมาพมพตดตอกนอกหลายครงและแปลเปนภาษาตาง ๆ อกหลายภาษา

AN 353

223

หนงสอเลมนมใชเปนเพยงการแสดงถงความเชอและความมงมนของผเขยนเทานนแตเปนเสมอนพมพเขยวทใชในการด าเนนงานการพฒนาประเทศเกาหล เนอความของหนงสอทงเลม (ความยาว 191 หนา) บรรจงเขยนเพอปลกใจ โดยเกรนไวในค าน าวา สงคมเกาหลมอายมากกวา 5,000 ป และไดผานการปฏวตมานบครงไมถวน แตทกครงกมไดท าใหสงใดเปลยนแปลงไปในทางทดขนเลย ดงนน เกาหลจงอยในสภาพออนแอและถกรกรานจากตางชาตทตงอยโดยรอบเสมอมา ผเขยนจงไดยงค าถามตรง ๆ วา “เหตใดจงท าใหเราเปนเชนน...” และไดใหค าตอบวา “...ทเราเปนเชนนกเพราะจตวญญาณของคนในชาตต า นยมลอกเลยนแบบขนบธรรมเนยมประเพณของตางชาต มการคอรรปชนกนอยางกวางขวาง ประชาชนนยมความฟ งเฟอ ส ารวยและเกยจครานในการท างาน” ดงนน การปฏวตครงนจงเปนโอกาสสดทายทจะปฏรปชาตบานเมอง อนไดแก ในแงของจตใจ - การปฏวตครงนจะสรางความเชอมนความเคารพนบถอตนเอง ในดานสงคม - การปฏวตครงนจะท าใหสงคมทนสมย (modernization) ในดานเศรษฐกจ - เราจะท าใหประเทศเปนสงคมอตสาหกรรม (industrialization) นนหมายความวา เราจะตองยกระดบความเชอมนของคนในชาตใหสงขนและสรางชาตของเราขนมาใหมดวยการปฏรปสงคมใหบรรลเปาหมายทถาวรอนจะสงผลใหประชาชนมชวตความเปนอยทดขนในอนาคต หนงสอเลมนม 12 บท แตละบทไดวพากษวจารณสงคมเกาหลในแตละแง พรอมทงน าขอมลไปเปรยบเทยบกบของประเทศในยโรปและอเมรกาเพอเปนอทาหรณ จากนนกเสนอนโยบายและแนวปฏบตทเปนรปธรรมแกสงคมเกาหล สงทผน าประเทศไดเนนซ าแลวซ าเลากคอความเชอมนในชาตของตนเอง การจงใจใหคนท างานหนกและรวดเรว การมองเหนการณไกล การตดสนใจเฉยบขาดและทนควน และการรวมมอรวมใจฟนฝาอปสรรคสรางความเจรญรงเรองใหแกตนเอง วงศตระกลและประเทศชาต หากสามารถกระท าไดเชนนแลวกจะสามารถขจดความอดอยากยากไร ทกคนมกนมใชอนเปนเปาหมายพนฐาน สวนเปาหมายไดแกการมงมนพฒนาใหชาตมความเจรญรงเรองเฉกเชนประเทศในแถบยโรปและอเมรกาทมความแขงแกรงไมเปนรองชาตใดในโลก

AN 353

224

จะเหนไดวา ประธานาธบดปก จงฮ ไดใชขอมลทางประวตศาสตรสราง “ลทธชาตนยม” ปลกจตส านกเพอระดมพลงของคนในชาตใหลกขนมาตอสดวยสองมอสองเทา (ดงเชนทกระท ามาในเหตการณการลกฮอตอตานญปนในวนท 1 มนาคม ค.ศ. 1919) แทนทจะมานงกราบไหวบชาขอใหสงศกดสทธดลบรรดาลใหความมงมศรสขเกดขนโดยไมไดท าอะไรเลย หรอนงจบเจาร าสรายาเมาเพอใหลมความทกขยาก สงทปก จงฮชใหคนในชาตเหนกคอการตระหนกในการใชชวตในโลกปจจบนทเตมไปดวยการแขงขนและการตอสใหบรรลเปาหมายทางวตถนยม สงนเองทเปนหวใจทส าคญทสดในการเรงรดพฒนาเศรษฐกจของประเทศ สาธารณรฐเกาหล เมอวเคราะหพนฐานทางสงคมของผน าเกาหลยคใหมคอ ดร.ซงมน ร แหงสาธารณรฐทหนง นายยน โปซานและ ดร.แชง เหมยน แหงสาธารณรฐทสอง และนายพลปก จงฮแหงสาธารณรฐทสามและสพบวา นายซงมน ร และนายแชง เหมยน จบการศกษาระดบปรญญาเอกจากสหรฐอเมรกา สวนนายยน โปซานจบการศกษาจากมหาวทยาลยเอดนเบอรก ประเทศองกฤษ คนทงสามตางมาจากครอบครวทนบถอครสตศาสนา แมพวกเขาจะเรมตนชวตในวยหนมตอตานญปนในบานเกดกตาม แตกไดออกจากสงคมเกาหลไปอาศยอยในประเทศทมความเจรญรงเรองเพอศกษาตอเปนระยะเวลานาน ชวตจงพบแตความสะดวกสบายและไมตองเผชญกบการอดมอกนมอและการทารณกรรมจากญปน ดงนน คนทงสามจงไมหาวหาญท าการผลกดนชาตใหหลดพนจากความยากจน นอกจากน ยงยดนโยบายการพฒนาประเทศทลอกเลยนแบบการพฒนาตามระบบทนนยมทใหทกอยางเปนไปตามกลไกของตลาดโดยไมไดค านงถงบรบทของสงคมเกาหลในยคนน ท าใหประเทศตองพงพาสนคาทมคณภาพจากตางประเทศแทนทจะผลตขนเอง อนง ผคนพากนนยมยกยองวฒนธรรมตะวนตกวาดกวาเดนกวาวฒนธรรมของเกาหลเองตามผน าประเทศ ในทางตรงกนขาม ปก จงฮเกดในชนบทและศกษาเลาเรยนในโรงเรยนพนบานจนเรยนจบในวทยาลยฝกหดคร จากนนไดเปนครในโรงเรยนประถมศกษาในชนบทชวงเวลาหนง ท าใหเขาเขาใจบรบทของสงคมบานเกดอยางด ตอมา เมอโอนไปรบราชการทหาร เขาไดตดตอกบคนและสงคมภายนอก เชน ไปฝกวชาทหารทสหรฐอเมรกา และรวมรบกบกองทหารตางชาตในสงครามเกาหล ท าใหเกดการเปรยบเทยบระหวางสงคมทยากจนอยางแทจรง

AN 353

225

กบสงคมอตสาหกรรมทเจรญสงสด ท าใหเขาสามารถสรางนโยบายพฒนาชาตโดยใชพนฐานทางสภาพแวดลอมสงคมวฒนธรรมและประวตศาสตรของเกาหลไดอยางสมเหตสมผล อาจกลาวไดวา เขาสามารถจบจดเดน-จดดอยทมอยในสงคมของตนเองมาใชใหเกดพลงเพอการพฒนาอยางไดผล ขอย าอกครงหนงวา ในหนงสอของเขานน ปก จงฮไดน าขอมลของเกาหลเปรยบเทยบกบขอมลของประเทศหลายประเทศในดานจ านวนผลตภณฑมวลรวมประชาชาต โครงสราง อตสาหกรรมและเกษตรกรรม รายไดตอหว มลคาและปรมาณการสงออกและน าเขา รวมทงการผลต การใชพลงงาน ฯลฯ ประเทศทน ามาเปรยบเทยบสวนใหญเปนประเทศทพฒนาแลว ท าใหมองเหนความลาหลงในทก ๆ ดานของเกาหลเมอเทยบกบประเทศเหลานน อนง เขาไดกลาวถงประวตศาสตรการพฒนาของจน อยปต ญปน และเยอรมน โดยย าวาประเทศดงกลาวไดกระท าอยางไรจงสามารถไดรบความส าเรจในการพฒนาในระดบหนง สงทนาสนใจยงกคอ การยกตวอยางของความพยายามของการพฒนาของชาวเยอรมนเปนทสราง “มหศจรรยบนฝงแมน าไรน” (Miracle of the Rhine) ขน ปกไดอธบายวาคนเยอรมนไดท าการพฒนาโดยปราศจากการปฏวต แตใชวธการปฏรปสงคมทงหมด มงมนสรางความเจรญทางอตสาหกรรมและความมนคงใหแกประเทศ จรงอยทเยอรมนจะเขาสสงครามโลกถงสองครงและพายแพอยางยบเยน แตกสามารถเนรมตรใหกลายเปนประเทศชนแนวหนาของยโรปได ปก จงฮสรปวาปจจยทท าใหคนเยอรมนท าไดเชนนน กคอ (1) การผนกก าลงกนอยางเหนยวแนนของคนทกกลม ไมวาจะเปนนกการเมอง อาจารยมหาวทยาลย ปญญาชน กรรมกรและนกศกษา ท างานรวมกนเพอกาวไปสเปาหมายของประเทศอยางเปนเอกภาพ (2) นกการเมองมจตวญญาณวเคราะหแบบวทยาศาสตรในการสรางนโยบายและด าเนนการพฒนาประเทศตามแบบนกการทต นกเศรษฐศาสตรไดชวยสงเสรมเปาประสงคของรฐ ครอาจารยสอนเยาวชนใหเหนถงปรชญาของการน าความยงใหญของชาตกลบคนมา คนงานกรรมกรใชวนเวลาท างานกบเครองจกรหามรงหามค า ประชาชนยดถอคตวาความขเกยจเปนสงผดศลธรรม ดงนน จงตองท างานใหมากทสดเทาทจะกระท าได และประการสดทาย จะตองยกระดบความเปนประเทศเยอรมนใหสงเดน (3) ผประกอบการไดท างานอยางขยนขนแขงและมความคดรเรมสรางสรรค ปจจยเหลานเองทเปนกญแจส าคญน าไปส “มหศจรรย” ดงกลาว

AN 353

226

จากขอสรปดงกลาว ปก จงฮจงไดเรยกรองใหคนเกาหลยดเอาแบบอยางของชาวเยอรมนไมวาจะกน ดม สวมใสเสอผาและการจบจายสงของ ตลอดจนการอดออมทประชากรถวนหนาจะตองปฏบตตาม5 หลงจากนนตอมาเมอเกาหลใตประสบผลส าเรจในการพฒนาเศรษฐกจตงแตปลายทศวรรษท 1980 รฐบาลและประชาชนชาวเกาหลจงขนานนามวา “มหศจรรยบนฝงแมน าฮน” (Miracle of the Han) เพอแซซองถงผลลพธดงกลาว การตดภาพในสวนของการเปลยนแปลงพฤตกรรมของคนเกาหลจากกอนและหลงการขนด ารงต าแหนงผน าประเทศของปก จงฮ อาจท าใหผอานมองเหนภาพบรบทของเกาหลใตไมคอยชดเจนนก ดงนน ผเขยนขอยอนกลบไปกลาวถงสภาพของสงคมเกาหลภายหลงทสงครามเกาหลสนสดลงในป ค.ศ. 1953 อยางละเอยดอกครง ในชวงนน สงปลกสรางแทบทกชนด ยกเวนพระราชวงเคยงบกถกท าลายอยางยอยยบ มผคนไรทอยอาศยนบไมถวน บวกกบผอพยพลภยมาจากเกาหลเหนออกจ านวนนบลานคนทเดนทางมายงเกาหลใต ความอดอยากหวโหยมปรากฏอยางดาษดน ผคนเปนจ านวนมากทตองรบประทานอาหารเพยงมอเดยวตอวน และตองดนรนทกทางเพอใหตนและครอบครวมชวตรอด เกาหลใตในยคนนไดรบความชวยเหลอดานอาหาร เวชภณฑและเครองอปโภคบรโภคจากมตรประเทศ โดยเฉพาะอยางยงจากสหรฐอเมรกา และองคการสหประชาชาตเปนเวลานานหลายป จนกระทงทดนไดรบการปรบปรงใหสามารถท าการเพาะปลกไดและสรางอตสาหกรรมผลตเครองอปโภคบรโภคขนมาไดในตอนปลายทศวรรษท 1950 ลถงตนทศวรรษท 1960 เมอนายพลปก จงฮยดอ านาจการปกครองนน ประชาชนยงตกอยในภาวะยากล าบากและยากจนยงแมวาสงครามจะสนสดลงกวา 7 ปแลวกตาม สวนนกการเมองกมวแตทะเลาะเบาะแวงกนอยเนองนจ ไมอาจรวมมอกนแกไขปญหาของชาตบานเมองได ดงนน ผน าทางทหารคนใหมไดเรงเราใหคนเกาหลลกขนมาตอสกบความทกขยากดวยการใหก าลงใจ สนบสนน และเปดโอกาสใหคนทเอาจรงเอาจงไดเจรญกาวหนาทางสงคม โดยรฐบาลใหสญญาวา ทกคนจะไดรบทกสงทกอยางดงทตองการหากรวมมอกนท างานอยางขยนขนแขง จดนเองถอเปนจดแปรผนครงส าคญของเกาหลใตทผน าการปฏวตไดเรยกรองใหผคนหนหลงใหกบความเศราโศกเสยใจกบเหตการณในอดต และไดจดประกายความหวงใหมใหกบประชาชนในการสรางธรกจอตสาหกรรมใหเจรญกาวหนา โดยเนนการ

AN 353

227

ผลตเพอการสงออกเปนหลก เมอหนทางชวตเปดกวางออก ประชาชนชาวเกาหลจงไดประสานความรวมมอระหวางรฐ-ราษฎรทมเทก าลงกายก าลงใจจนสดชวตจนกลายเปนจรยธรรมในการท างานทขยนขนแขง หนกเอาเบาสกบการท างานอยางหนกวนละ 13-15 ชวโมง ดงทองคการกรรมกรสากลไดกลาววา คนเกาหลโดยเฉลยท างานหนกทสดในโลก นอกจากนยงเนนการมองไปขางหนา (forward looking) และโนมเอยงไปในทางพฒนาอตสาหกรรมเปนหลก ในยคนเองทศาสตราจารยลนซ คม แหงมหาวทยาลยเกาหล (Korea University) ไดชวาคนเกาหลมทศนคตตอการท างานวา “ท างานหนกและอดออม” (work hard and save) เพอน าเงนไปใชในการลงทนในการพฒนากจการใหกาวหนาตอไป นบตงแตบดนนหรอภายหลงการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบทหนงในป ค.ศ. 1962 เปนตนมา คณลกษณะของคนเกาหลใตไดพลกผนจากหนามอเปนหลงมอ คอจากการเปนคนทอแท หนหนาเขาหาสราและไวนเปนเครองยอมใจใหมชวตอยไปวนหนง ๆ อนเปนการระบายความคบแคนใจและอยอยางไรอนาคตมาเปนคนสชวตอยางจรงจงดงทกลาวแลวขางตน ทงนสวนหนงอาจเปนทางเลอกสดทายทผน าทางทหารมอบให คนเกาหลจงยอมรบและปฏบตตามโดยไมรรอ ตลอดทศวรรษท 1960 1970 และ 1980 คนเกาหลอาบเหงอสทนกบการท างานหนกเพอสรางอนาคตใหกบตนเอง ครอบครวและประเทศชาต ในขณะทรฐบาลเปนตวน าการพฒนา (government-led growth) เรงเราใหภาคเอกชน โดยเฉพาะอยางยงกลมธรกจขนาดใหญ (chaebol) ขยายธรกจอตสาหกรรมครอบคลมไปทวประเทศและทวโลก พนกงานและคนงานตางไดรบการเลอนชนทางสงคมอยางรวดเรว ลาภยศตางหลงไหลเขามาสตนเองและครอบครวอนเปนผลมาจากการท างานหนกและการทมเท สวนธรกจขนาดกลางและขนาดเลกไดรบการสนบสนนทงเงนทนและการตลาดทงภายในและตางประเทศ ในขณะทขารฐการกท างานหามรงหามค าเพอน าและตอบสนองความตองการของภาคเอกชนและประชาชนอยางแขงขน จงอาจกลาวไดวา ยคนเปนยคแหงการไขวควา คนท ามาก ไดรบผลตอบแทนมาก นนคอ ยงท ายงได นนเอง ศาสตราจารยคม เคยงดอง นกสงคมวทยาแหงมหาวทยาลยโซลแหงชาต (Seoul National University) ไดศกษาพฤตกรรมของคนเกาหลในชวงปลายทศวรรษท 1960-ตนทศวรรษท 1970 และพบวา คนเกาหลสวนใหญตางมความกระตอรอรนในการท างาน ดง

AN 353

228

ขอมลทแสดงในตารางท 11.1 และ 11.2 สวนตารางท 11.3 เปนเสมอนขอก าหนดทางสงคม (social and moral obligations) ทคนมตอการท างาน ดงนน เมอคนสวนใหญเหนวางานเปนสงส าคญในชวต อกทงคนรอบขางทงทเปนพอแมพนอง คร เพอนฝง สอมวลชน และคนทวไปตางกเนนถงความส าคญของการท างาน ดงเชน ค าพดในวงสนทนาระหวางกน “หมนท างานหนกไหม ดแลวทท างานหนก ขอใหไดรบความส าเรจดงทคาดหวง ขอเพยงแตรกษาสขภาพใหดดวยนะ” นเปนเสมอนการยอมรบและเปนแรงกระตนทางสงคม ท าใหคนสวนใหญพากนท างานอยางไมรจกเหนดเหนอย

ตารางท 11.1 ในการด ารงชวตนน คณจะท าอะไร รอยละ ใชชวตอยางสบายไมตองท างาน 1.2 พยายามหลกเลยงการท างานเทาทจะท าได 0.2 จะท างานในงานทตองท า 1.4 จะท างานในงานทชอบท า 57.6 จะท างานหนกโดยไมสนใจวามทรพยสมบตอะไรอยแลว 38.7 ไมตอบ 0.9

รวม 100.0

ตารางท 11.2 ทศนคตเกยวกบเวลาท างานและเวลาวาง รอยละ ชอบท างานเปนหลก 13.2 ชอบท างานมากกวาการพกผอน 47.1 ชอบเวลาทใชในการพกผอนมากกวาเวลาท างาน 27.7 ชอบพกผอนเปนหลก 9.8 อน ๆ 1.7 ไมตอบ 0.6

รวม 100.0

ทมา : Kyong-dong Kim, Man and Society in Korea’s Economic Growth, p. 33.

AN 353

229

ตารางท 11.3 มตของการท างาน : ขอก าหนดของสงคม

คนเราควรจะท าอะไรสกอยางเพอใหไดรบผลสมฤทธทางสถานภาพของสงคม งานจะตองไดรบการท าใหส าเรจตามทไดรบมอบหมาย คนเราจะสรางมตรภาพกบคนอนโดยการท างาน คนเราจะขาดมตรและพวกพองหากไมท างาน ชวตจะขาดความหมายหากปราศจากการท างาน คนเราจะบาคลงและขเกยจหากปราศจากการท างาน เปาหมายหลกของการท างานกคอการหารายไดเพอใชในชวตประจ าวน สถานภาพของแตละบคคลขนอยกบงานทเขาท า

ทมา : Kyong-dong Kim, Man and Society in Korea’s Economic Growth, p. 36.

การบาท างานตองควบคไปกบปจจยอน ๆ ดวย จงจะเปนแรงผลกน าเกาหลกาวไปสความเจรญรงเรอง ไดแก การมความรและทกษะในการท างาน (skill) ความรวมมอ (cooperation) ความมทะลใหเกดผล (aggressive) ความเชอมน (trust) และความใฝฝนทะเยอทะยาน (ambition) นอกจากนยงมปจจยรวม ดงเชน ความภกด (loyalty) เกยรตยศ (honour) ความอดทน (tolerance) การเชอฟง (obedience) การยอมตาม (conformity) ความยดหยน (compression) เปนอาท6 ง. การสรางจตส านกในการท างาน การทสงคมเปดโอกาสใหคนสรางความเจรญกาวหนาใหแกตนเองและครอบครวนนเปนเพยงปจจยหนง แตจ าเปนตองเสรมดวยปจจยตวอน เชน การศกษา จตส านกในการท างาน การมองโลกในมตใหม และการเนนความรวทยาการสมยใหม ตลอดจนความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหกบสมาชกของสงคมควบคไปดวย จงจะท าใหการพฒนากาวไปสความส าเรจไดอยางรวดเรวและยงยน คนเกาหลตางนยมยกยองในเรองการศกษาตามความเชอในลทธขงจอเปนทนเดมอยแลว อกทงเปนชนชาตทเชอวา หนทางทจะกาวไปสความส าเรจไดนนกคอการขวนขวายหาความรใสตวใหไดมากทสด ทศนคตดงนท าใหเกาหลมทรพยากรบคคล (human

AN 353

230

resources) ทมการศกษาสงเปนจ านวนมากนบตงแตกอนการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบทหนงเสยอก สวนการสรางจตส านกในการท างานนน รฐบาลไดรณรงคใหชาวเกาหลมการมองโลกในมตใหม อกทงเรงการศกษาหาความรทางวทยาศาสตรสมยใหม โดยเฉพาะอยางยงเมอมการสราง “ขบวนการพฒนาหมบานใหม” (Saemaul undong) หรอการพฒนาชนบทนบตงแตป ค.ศ. 1972 เปนตนมา ผเขยนไดกลาวถงประวต สาเหตและผลของการพฒนา แซมาอล อนดงอยางละเอยดในหนงสอเลมอนแลว7 ผสนใจอาจหาคนอานได แตในทนตองการจะชใหเหนวา โครงสรางการพฒนาชนบทตามแนวขบวนการแซมาอล อนดง ซงตอมาไดขยายการพฒนารปแบบเดยวกนไปยงโรงงานอตสาหกรรม เปนแซมาอลโรงงานดวยนน มลกษณะเปนอยางไร และกอใหเกดผลลพธในทางใดบาง ขบวนการแซมาอล เนนการพฒนาใน 3 มต ดงน (1) การพฒนาดานจตใจ (spiritual development) หรอการเปลยนแปลงทศนคต (attitudinal change) ไดแก - อบรมเกยวกบคานยมในดานความซอสตย ซอตรง - เนนใหเกดการพงตวเอง ชวยเหลอตวเองและความรวมมอกนและกน - สรางแนวคดแหงชาตทกอใหเกดความมนคงและเนนเอกลกษณของชาตใหชดเจน - เนนความคดทเปนเหตเปนผลหรอวถชวตตามแนววทยาศาสตร (scientific method) - แสวงหาทศนคตทสดใสในการด าเนนชวต (2) การพฒนาทางเศรษฐกจ (economic development) หรอการท าใหเกดความทนสมยทงทางดานเกษตรกรรมและอตสาหกรรม - เพมพนรายได - น านวตกรรมมาใชในการเกษตร การประมงและอตสาหกรรม - น านวตกรรมทางเทคนคและเครองจกรมาใชในการผลต - ปรบเปลยนวธการเพาะปลกและเพมผลผลต

AN 353

231

- น าผลผลตทางการเกษตรและประมงเขากระบวนการผลตทางอตสาหกรรมเพอใหเกดมลคาเพม (3) การพฒนาทางสงคม (social development) หรอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม (cultural change) - ตอไฟฟาใหเขาถงทกชมชน รวมทงสรางถนน และการคมนาคมขนสงใหสะดวกทกหมบาน - ปรบปรงเคหะสถาน ทอยอาศยใหถกสขลกษณะและทนสมย - ปรบปรงชมชนใหมสาธารณปโภคครบครน - น านวตกรรมเขาไปใชในทกชมชน - ขยายระบบความปลอดภยและสวสดการสงคม รฐบาลเกาหลไดเรงรดการพฒนาตามแนวแซมาอลอยางจรงจงเปนเวลาถงสบป โดยใหคนทงในเมอง (ขาราชการและนกการเมอง ผประกอบการ นกอตสาหกรรม ผจดการ) ในชนบท (เจาหนาททองถน ชาวนา ชาวประมง) และองคกรเอกชน (องคกรเอกชน วด) เขารวมฝกฝน สมมนา ท างานรวมกนอยางนอยชวงเวลาหนง วธการดงนกอใหเกดผลสมฤทธในการพฒนาอยางรวดเรว จนเปนทกลาวขานกนไปทวโลกถงความส าเรจทไดรบ8 เมอขบวนการแซมาอลไดรบความส าเรจและการพฒนาบรรลผลตามเปาหมาย รฐบาลไดปลอยใหประชาชนด าเนนการพฒนาตอไปดวยตวเองเรอยมา จนกระทงมการประกาศยกเลกอยางถาวรเมอประธานาธบดคม ยงแซม สงใหปลดธงแซมาอลลงจากยอดเสาทกแหงและยบส านกงานใหญแซมาอลในตอนตนทศวรรษท 1990 จ. วทยาศาสตรและเทคโนโลย การใฝหาและใชความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหมเปนหวใจส าคญทท าใหเกาหลใตไดรบความส าเรจในการพฒนาประเทศเหนอประเทศดอยพฒนาทงหลาย ในอดตนน เกาหลกมไดมความแตกตางไปจากประเทศก าลงพฒนาอน ๆ ทใชเทคโนโลยพนบานในการผลตและในการด าเนนชวตประจ าวน ตอมาเมอมการสรางแผนพฒนาเศรษฐกจขนในตนทศวรรษท 1960 รฐบาลไดกระตนใหผคนหนมาสนใจศกษาคนควาเทคโนโลยสมยใหม เพอน าไปใชในการผลตสนคาและบรการ

AN 353

232

ในแผนพฒนาประเทศฉบบทหนงและสองนน กระบวนการผลตเนนอตสาหกรรมทใชแรงงาน (labor intensive industry) ท าใหเกาหลกลายเปนแหลงผลตผาและเสอผา รองเทา ตกตา และเครองประดบ (accessories) ขนาดใหญแหงหนงของโลก ท ารายไดเขาประเทศมากมาย ลจนถงแผนพฒนาประเทศฉบบทสาม รฐบาลของประธานาธบดปก จงฮไดเลงเหนวา หากเกาหลใตยงคงเนนอตสาหกรรมทใชแรงงานเปนหลก จะกอใหเกดความสญเสยความไดเปรยบในการแขงขน เพราะสนคาของเกาหลจะมราคาแพงในตลาดโลก อนเปนผลมาจากคาจางแรงงานในประเทศสงขนในขณะทราคาสนคาจากประเทศดอยพฒนาอน ๆ จะถกกวาและแยงตลาดของสนคาเกาหลไป เพราะคาจางแรงงานในประเทศเหลานนต ากวามาก ดงนนในแผนพฒนาประเทศฉบบทสาม (ค.ศ. 1972-1977) แนวทางการพฒนาจงเปลยนไปเปนการเนนการผลตทใชทนสง (capital intensive industry) เพอผลตสนคาอตสาหกรรมหนกและเคมภณฑ (heavy and chemical industry) และตอมาในปลายทศวรรษท 1980 กลงทนทางดานอตสาหกรรมประเภทไมโครชพ และอเลกทรอนกส ท าใหเกาหลใตสามารถสงออกสนคาประเภทเครองจกรเครองกล รถยนต ตเยน วทยโทรทศน เคมภณฑ ตลอดจนเครองมอเครองใชประเภทอเลกทรอนกสในตลาดโลก ในทศวรรษท 1990 สถาบนวจย มหาวทยาลยและหนวยงานวจยพฒนาของกลมบรษทขนาดใหญไดทมเทการคนควาวจยเพอผลตสนคาทมคณภาพดานเทคโนโลยขนสง (high-tech) ออกมาอยางตอเนอง ในการมองโลกอนาคตนน นกวทยาศาสตรเกาหลไดคดสรางสรรคสนคาและผลตภณฑดเดนน าสมยไมแพชาตใดในโลก เชน โทรศพทมอถอ แฟกซ หนวยความจ า (chip) และซอฟแวรตาง ๆ ของคอมพวเตอร ท าใหสนคาเกาหลมพรอมวางขายในประเทศของตนและสงไปจ าหนายยงตางประเทศในชวงปลายทศวรรษท 1990 (ในกรณของประเทศไทยเรา มไดลงทนในกจการสาขาน เราจงตองซอคอมพวเตอร โทรศพทมอถอ เพจเจอร ซอฟแวร ฯลฯ จากตางประเทศกอใหเสยดลการคาจ านวนมหาศาล) สนคาสงออกประเภทไอทคดเปนมลคาสงถงหนงในสามของมลคาการสงสนคาออกทงหมดของเกาหลใตในป ค.ศ. 1999 ทเดยว9 ประธานาธบดคม เดจง ไดประกาศนโยบายทจะใหเกาหลเปนสงคมทมรากฐานดานความร (knowledge-based society) ในค าปราศรยเนองในวนขนปใหมป 2000

AN 353

233

โดยใหประชากรมความรและสรางความรใหมทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย อกทงยงไดกลาววา เกาหลจะกาวไปสการเปนชาตชนแนวหนาของโลก (first-rate nation) ทเนนการสราง อตสาหกรรมเทคโนโลยในระบบเศรษฐกจแบบใหม (digital economy) ทางดานคมนาคมขาวสารและไบโอเทคโนโลย10 เคยงคกบสหรฐฯ ยโรปและญปนในสหสวรรษใหมน

2. ลกษณะอปนสยของคนเกาหล : บทวพากษ คนเกาหลใชวาจะมองคนในสงคมตนเองในแงดเสมอไป มหลายคนทวพากษวจารณคนและสงคมของพวกเขาเองอยางเผดรอน ดงมรายงานและขอเขยนทนาสนใจยง ดงน ก. ความขดแยง ศาสตราจารยล แมนแกป นกสงคมวทยาจากมหาวทยาลยโซลแหงชาต ไดอธบายถงการแบงพรรคแบงพวกและขอขดแยงในสงคมเกาหลวา เปนคณลกษณะส าคญของคนเกาหลซงมมาตงแตครงสมยราชวงศย (อาณาจกรโชซอน) และไดหย งลกลงในบคลกภาพของคนเมองโสม ลกษณะดงนกอใหเกดความหวาดระแวงระหวางกนและกน ซงกอใหเกดการแตกแยกและความไมสงบในสงคมขน จากการศกษาองคกรทางสงคมในเมองเตก ศาสตราจารยลพบวา มการแบงพรรคแบงพวกในองคกรแทบทกแหง ไมวาจะเปนองคการทางการศกษา สหกรณการเกษตร สถานต ารวจภธร ศาลากลางจงหวด และสภาจงหวด สาเหตส าคญทกอใหเกดการแบงแยกไดแกความแตกตางทางดานระดบการศกษา ปญหาทเกดจากคนทท างานอยเดมกบคนทเพงยายมาจากทอน และถนบานเกดของพนกงาน เปนตน ตวอยางเชน เจาของกจการธรกจและอตสาหกรรมมกจะรบพนกงานทเปนญาต หรอคนทมาจากถนบานเกดเดยวกน หรอผทมความสมพนธสวนตวโดยตรงกบตนทมระดบการศกษาและอาชพเดมคลายคลงกน รวมทงมกจะใหสทธพเศษหรอความสนทสนมเปนพเศษกบคนเหลาน ดงนนจะพบเหนอยเสมอวา ในโรงงานแหงหนง จะมพนกงานทเปนคนมาจากถนบานเกดเดยวกนกบเจาของหรอหวหนางานทมสทธรบพนกงานเปนจ านวนมาก ทงนเพราะมเหตผลส าคญคอ ความไวเนอเชอใจทมตอกนและจะไมหกหลงกนตอไปภายหนา อนง หากหวหนางานคนหนงลาออกจากงาน พรรคพวกเพอนฝงในแผนกหรอพนกงานของสวนงานนน ๆ กจะออกจากงานตามเขาไปดวย

AN 353

234

ในระดบประเทศ การแตกแยกระหวางภาคตะวนออก (จงหวดเคยงซง) กบภาคตะวนตก (จงหวดโชลลา) กอใหเกดความล าเอยงในการพฒนา กลาวคอประธานาธบดปก จงฮเปนชาวเมองคม และสมาชกคนส าคญในคณะรฐบาลกมาจากจงหวดทางฝงตะวนออก ดงนนการพฒนาจงเนนไปตามเมองตาง ๆ ในภมภาคนน เชน เมองคมเปนนคมอตสาหกรรมทผลตเครองไฟฟาและอเลกทรอนกส เมองโปฮางเปนแหลงผลตเหลกกลา เมองอลซานเปนแหลงตอเรอและผลตเครองจกรและรถยนต เมองปซานเปนทาเรอและศนยกลางการคา และเมองเตกเปนแหลงทอผาขนาดใหญทสด นอกจากนรฐบาลยงไดสรางทางหลวงโซล-ปซาน ซงถอวาเปนสายเลอดส าคญของการพฒนาอตสาหกรรมตงแตครงประธานาธบดปก จงฮ ขนครองอ านาจใหม ๆ ปจจบนมทางหลวงขนาดใหญระหวางโซล-ปซานถง 2 สาย คแขงคนส าคญของประธานาธบดปก จงฮกคอนายคม เดจง ซงเปนคนมาจากภาคตะวนตกและเคยรณรงคแขงขนชงต าแหนงประธานาธบดครงแรกเมอป ค.ศ. 1971 แตกพายแพแกปก จงฮ นายคม เดจง เกดทจงหวดโชลลาใต และไดกลาวหารฐบาลวาเลนพรรคเลนพวก คอรรปชน และมความล าเอยงในการพฒนาประเทศ ซงยงผลใหพนทฝงตะวนตกไมไดรบการเหลยวแลและยากจน การกลาวหาดงกลาว ท าใหประธานาธบดปก จงฮไมพอใจและหาวาเปนพวกหวรนแรง จงไดจบสงคมขง11 ประธานาธบดคนตอมา เชน นายชน ดฮวาน นายโรห เตวและนายคม ยงแซมลวนมพนเพมาจากจงหวดเคยงซงแทบทงสน ท าใหความแตกแยกทางการเมองระหวางภมภาคทงสองมความรนแรงมากยงขนและกลายเปนประเดนในการหาเสยงและการลงคะแนนเสยงเลอกตงจะมอคตตอผสมครตามภมภาคนยมอยางเหนไดชด เมอนายคม เดจงไดรบเลอกตงเปนประธานาธบดเมอวนท 18 ธนวาคม ค.ศ. 1997 เขาไดรบคะแนนเสยงอยางทวมทนจากประชากรในภาคตะวนตกหรอจงหวดโชลลา แตภายหลงทเขาไดรบต าแหนงเขาไดเรยกรองใหคนเกาหลละทงอคตทางภมภาคลง ใหหนมาปรองดองกนทงชาตทง ๆ ทในขณะทหาเสยง เขาเองไดชประเดนของภมภาคนยมเปนประเดนหลก เหตการณจะเปนอยางไรตอไปในครสตศตวรรษท 21 เปนเรองทนาตดตามดอยางใกลชด

AN 353

235

ข. ความสมพนธระหวางบคคล เมอพจารณาถงความแตกแยกตามพวกพอง ตามสายตระกล ตามภมภาค และตามชนชนดงทศาสตราจารยล แมนแกปในหวขอกอนหนานแลว ในหวขอนจะไดวเคราะหถงความสมพนธระหวางบคคลของคนเกาหลวาจะสงผลตอการอยรวมกนในสงคมอยางไร ตามกฎของลทธขงจอนน ครอบครวถอเปนหวใจหลกของแบบแผนความสมพนธของคน ทงนเพราะระบบครอบครวทคนเกาหลยดถอเปนผลมาจากการนบถอลทธค าสอนของศาสนาขงจอ โดยลทธนเชอวา ทวทงจกรวาลมเพยงครอบครวใหญครอบครวหนง ทกสงจะมความเกยวของกนและกน และจะมการเรยงล าดบความสงต า จากชนต าสดคอมนษยขนไปจนถงสวรรค สวรรคเปนแหลงรวมของทกสงและเปนบรรพบรษของสรรพสงในพนพภพ ดงนนมนษยจงตองขนอยกบสวรรคและตองกระท าหรอประพฤตปฏบตตนตามทฟาลขต ซงฟาลขตนเปนทฤษฎทครอบคลมไปถงวถการด ารงอยของสงมชวตทงหมด กฎนเรยกวา “สามกง โอรยน” หมายถง ขอบญญต 5 ประการทเกยวของกบความสมพนธของคนในครอบครวใหญเดยวกน ขอบญญตโอรยนไดแก (1) เปนความสมพนธทมความส าคญทสดซงเกยวของกบหลกระหวางสวรรคกบโลกมนษย และระหวางชายกบหญง หรอสามกบภรรยา (2) เปนผลมาจากความสมพนธของขอแรก นนคอความสมพนธระหวางพอกบลกชาย (3) เปนความสมพนธระหวางพชายคนโตกบนองชายคนรองลงมา (4) เปนความสมพนธระหวางเพอนกบเพอน และ (5) เปนความสมพนธระหวางผปกครองกบผอยใตการปกครอง จะเหนไดวา บทบญญตดงกลาวเปนเรองทเกยวกบความสมพนธภายในครอบครวจรง ๆ ถง 3 ขอ และแมแตขอ (4) และ (5) กอาจถอไดดวยวาเปนความสมพนธในแงของครอบครวดวย กลาวคอชาตหรอประเทศเรยกวา “คค-กะ” ซงหมายถง “ชาต-ครอบครว” โดยจะมค าเรยกจกรพรรดวา “คค-บ” ซงหมายถง “ชาต-บดา” ทงนถอวาองคจกรพรรดเปนหวหนาของครอบครวของคนทงชาตทประชาชนจะตองเคารพและเชอฟง ซงเปนเชนเดยวกบสมาชกของแตละครอบครวทจะตองเคารพเชอฟงหวหนาครอบครวนนเอง ทงนเพอใหเกดความสงบสขความกลมกลนและการจดล าดบชนของสงคมนนเอง

AN 353

236

อาจกลาวใหชดเจนยงขนกคอ ความสมพนธระหวางพอกบลกชายจะตองมความรกและผกพนตอกน ระหวางกษตรยกบประชาชนจะตองมความเทยงธรรมถกตอง ระหวางสามกบภรรยาเปนการแบงงานหนาท ระหวางผใหญกบผเยาวเปนการปฏบตตอกนทตองยดถอความสงต าอยางเครงครด และระหวางเพอนกบเพอนจะตองมความสตยซอและจรงใจตอกน จากการยดถอหลกค าสอนของลทธขงจอ ท าใหครอบครวของชาวเกาหลเปนไปตามระเบยบแบบแผนความสมพนธของสมาชกของครอบครวทพงปฏบตตอกนอยางเครงครด โดยเฉพาะอยางยงความเคารพนบถอและกตญญกตเวทของลกตอบดามารดาจะปรากฏเดนชดทงในอดตกาลจนถงปจจบนแมจะมการเปลยนแปลงบาง แตกนอยมาก ความกตญญตอพอแมตงอยบนพนฐานหลก ไดแก (1) หลกทกลาวถงสถานภาพทสงเดน-ต าตอย (2) หลกทลกชายจะตองอยใตอ านาจของบดามารดาอยางแทจรง (3) หลกทผเยาว ผหญง และผมสถานภาพทต ากวาจะตองเคารพเชอฟงผอาวโสทเปนชายในครอบครวและตอผทมสถานภาพสงกวา และ (4) การอกตญญตอพอแมถอเปนการกระท าเทยบเทากบการประกอบอาชญากรรมและจะตองถกลงโทษอยางหนก นอกจากน การเคารพนบถอและกตญญตอบดามารดาจะตองแสดงออก ดงน (1) ยอมรบอ านาจของบดามารดาและป ยาโดยปราศจากขอสงสย (2) ตองกระท าใหพอแมสขกายสบายใจ (3) จดหาสงอ านวยความสขสบายใหทาน (4) ตองโศกเศราในงานท าศพของบดามารดา (5) กราบไหวบรรพบรษทกวน (6) ตองเสยสละความสข หรอแมแตชวตของตนเพอบดามารดา อนง ยงมการกระท าทแสดงความเคารพตอบดามารดาทางออม เชน จะตองไมแสดงความรกใครภรรยาตอหนาพอแมของตน พยายามรบใชเพอนและเพอนบานใหดทสด ไมกระท าสงใดทจะกอใหเกดความเสอมเสยแกตนและชอสกลของครอบครว จะตองออนนอมถอมตน จะตองไมเกยจคราน จะตองไมดมสรามากจนเกนขนาดหรอตดการพนน จะตองกลาหาญในการปกปองประเทศชาต ฯลฯ เมอผเขยนไปศกษาวจยยงประเทศเกาหลไดรบการบอกเลาจากชาวเกาหลวา ลกชายจะตองไมสบบหรและดมเหลาตอหนาผเปนบดา นแสดงวา กฎเกณฑบางอยางยงมการประพฤตปฏบตตดตอกนมาตราบเทาทกวนน

AN 353

237

ในอดต ครอบครวหนง ๆ จะประกอบไปดวยสมาชกจาก 2 หรอ 3 หรอ 4 ชวอายคนอาศยอยรวมกนในบานทมลกษณะเปนตวรปตวอกษรย หรอแอลในภาษาองกฤษ กลาวคอจะมป ยาและทวดอาศยอยรวมกบครอบครวของพอแมและลกดวย การจดแบงหองทอย กจะแบงเปนหองของป หองของพอ หองของลกชาย หองครว หองของผหญง และหองรบรองแขก เปนตน ลกชายคนโตจะเปนผทสบทอดบานและมรดกจากบดา บดาจะเปนผสบทอดบานจากป และตอไปเรอย ๆ ดวยเหตน สมาชกของคนในรนกอนทยงมชวตอยกจะยงคงอาศยอยในบานหลงนนจนถงวาระสดทายของชวต ครอบครวใดทไมสามารถมบตรชายได ถอไดวาเปนเรองผดรายแรงเพราะจะท าใหสายตระกลขาดไป ดงนนในยคราชวงศย (อาณาจกรโชซอน) ผชายอาจยกกรณทภรรยาไมสามารถคลอดบตรชายเปนสาเหตของการฟองหยาและแตงงานใหมได อนง กรณทสามตาย ภรรยาจะตองอยภายใตการปกครองดแลจากนองชายสาม หากเธอมลกชาย เธอกจะท าหนาทเปนหวหนาครอบครวไปจนกระทงลกชายโตพอทจะรบผดชอบเปนผน าของครอบครว ภายหลงทญปนผนวกเอาดนแดนเกาหลเปนของตน ผปกครองชาวญปนไดออกกฎหมายแพงขนในเดอนมนาคม ค.ศ. 1912 (พ.ศ. 2455) ซงมมาตราทเกยวของกบครอบครวและเครอญาตโดยไดก าหนดใหครอบครวมขนาดเลก จ ากดลงเฉพาะหวหนาครอบครว คสมรส บตรธดา และบตรบญธรรม รวมทงพอเลยงหรอแมเลยงเทานน สวนผทอาศยอยรวมชายคาเดยวกนทมใชสมาชกของครอบครวเดยวดงกลาว กจะตองแยกสวนออกเปนอกครอบครวหนงตางหาก อยางไรกตาม กฎหมายญปนกยงคงไวมาตราทเกยวของกบการสบทอดความเปนผน าครอบครวและการสบทอดทรพยสมบตทเหมอนกบของเกาหลดงเดมอย กลาวคอสบทอดตอกนโดยสายผชาย12 เมอเกาหลไดรบอสรภาพและตงเปนประเทศเอกราช กฎหมายครอบครวกยงคงเปนไปตามกฎหมายของญปนโดยคนทวไปยดถอวาครอบครวเปนสถาบนทส าคญทางสงคมและมโครงสรางและหนาทคลายคลงกบอดต กลาวคอ ครอบครวคอหนวยท าหนาทสบทอดเชอสายจากบรรพบรษ ดงนน แตละตระกลจะมสมดบนทกส าหรบสายตระกลของตน หรอทเรยกวา “โชคบ” และเกบไวใหลกหลานเพอใหรบรและบนทกผสบตอสายเลอดเดยวกนตอไป

AN 353

238

ปจจบน เนองจากเกาหลใตไดพฒนาเศรษฐกจเจรญรดหนาไปอยางรวดเรว คนสวนใหญอาศยอยในเมองและประกอบอาชพในงานอตสาหกรรมและพาณชยกรรม รวมทงตองตดตอกบคนทวโลก ท าใหการยดถอหลกของขงจอและการยอมรบอ านาจของบดาเปลยนแปลงไปบางตามความจ าเปนของสถานการณใหมทเกดขน ศาสตราจารยฮอง ชงชค แหงมหาวทยาลยเกาหลไดศกษาทศทางของการเปลยนแปลงนอยางใกลชดและพยายามคนหาดชนเพอชใหเหนถงระดบของการเปลยนทศนคตตอครอบครว ดงน “ในแงของทศนคตตอความเคารพเชอฟงและกตญญของลกตอพอแมนน คนในยคใหมเชอฟงพอแมลดลง ในขณะเดยวกน คนตางตระหนกถงการแสวงหาความสขสบายของครอบครวของตนเองมากขน นอกจากนทศนคตตอการเลยงดพอแมในยามแกชรากมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชด” ศาสตราจารยฮองจงกลาวสรปวา “ปจจบน คนเกาหลมทศนคตเปนไปตามลกษณะของปจเจกชนนยมมากขน” หรอกลาวอกนยหนงกคอ คนจะคดถงตนเองและครอบครวของตนมากกวาจะคดถงพอแมและญาตมตรนนเอง กลาวโดยยอ เกาหลเปนสงคมทยดถอผชายเปนใหญและมการนบสายตระกลจากฝายชาย (ลกชายคนโต) เปนหลก สายตระกลจะปรากฏในรปของชอสกล (การเรยกชอคนเกาหล จะเรยกชอสกลกอน แลวตามดวยชอตน เชน ปก จงฮ คม เดจง คม ยงแซม เปนตน) ซงกลาวกนวาชอสกลในเกาหลมทงสน 250-300 สกลทวประเทศ ความสมพนธของสมาชกในสายตระกล (clan) เดยวกนมอยอยางแนนแฟน โดยในแตละชมชน (หมบาน ต าบลและอ าเภอ) จะมคนในตระกลหนงอาศยอยรวมกนเปนหลก ท าใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกน อกทงสมาชกของแตละตระกลจะกราบไหวสสานของบรรพบรษทกปในวนชซก จงกอใหเกดความผกพนตอกนอยางแนนแฟน ในขณะเดยวกน แตละตระกลจะเปนอสระตอกน คนในตระกลหนงอาจเปนมตรหรอเปนศตรกบตระกลอนได ดงนน รอยแตกราวอาจจะเกดขนระหวางสกลได หรอเกดการแบงและเลนพรรคเลนพวกในสถานทท างานเดยวกนหากมคนตางตระกลอยรวมกนดงค ากลาวอางของศาสตราจารยล แมนแกป ซงไดอธบายในหวขอกอนหนาน อาจมค าถามถามวา คนทมชอสกลเดยวกน ท าไมถงแตกแยกหรอแขงขนกนอยางเอาเปนเอาตาย ดงเชน คนทมชอสกลคม แขงขนกนในการเลอกตงเปนประธานาธบดใน

AN 353

239

ทศวรรษท 1990 ระหวาง 3 คม คอ นายคม เดจง นายคม ยงแซม และนายคม จองพว (สองคนแรกไดรบเลอกเปนประธานาธบดคนละสมย สวนคนหลงสดไดเปนนายกรฐมนตร) นอกจากน กมคนชอสกลนเปนผน าของเกาหลเหนอดวย คอนายคม อลซง (อดตประธานาธบด) และนายคม จองอล (ลกชาย และเปนผน าเกาหลเหนอคนปจจบน) คนทชอสกลคมทกลาวถงนไมสามารถท าความเขาใจกนไดและซ ายงเปนศตรตอกนอยางเปดเผย ค าตอบกคอ สกลคมเปนสกลใหญทมสมาชกมากมายหลายกลม แตละกลมแมใชชอเดยวกนแตไมมความสมพนธระหวางกนเลย ดงนน คนทมสกลคม จะแนะน าตวเองวา “ผมชอคม มาจากเมองเคยงจ” ในขณะทอกคนหนงจะแนะน าวา “ผมกชอคมเชนเดยวกนแตมาจากเมองมอคโพ” เมองเคยงจอยในจงหวดเคยงชง สวนเมองมอคโพอยในจงหวดโชลลา ซงอยคนละฝงของคาบสมทร ความเกยวของกนทางสายเลอดจงไมม อนง ในสงคมเกาหลผทมนามสกลเดยวกนจะแตงงานกนไมได ยกเวนนามสกลใหญ ๆ เชน คม ล ปก ทอาจมาจากคนละสายกน จงสามารถแตงงานกนได จะเหนไดวาความสมพนธระหวางคนในสกลเดยวกนและภมภาคเดยวกนจะมความแนบแนนทางสายเลอด และรวมตวกนเปนปกแผน เนองจากไดผานการด ารงชวตในทองถนในโรงเรยน วดหรอศาสนสถานเดยวกน อกทงมความผกพนตอบรรพบรษเดยวกน ท าใหทกคนในกลมผกพนกนอยางแนนแฟน ตอมา เมอสงคมเกาหลเปลยนไปอนเปนผลมาจากการอพยพเขามาสเขตเมองมากเพราะนโยบายการพฒนาทเนนใหกลายเปนสงคมอตสาหกรรม ท าใหประชากรปจจบนอาศยอยในเขตเมองมถงรอยละ 70 ของประชากรทงหมด ความผกพนระหวางบคคลจงเปลยนไปโดยมการใชปจจยอนเขามาเชอมโยง เชน การเปนเพอนรวมงานในสถานทท างานเดยวกน และการเปนเพอนรวมรนและโรงเรยนเดยวกน ท าใหความผกพนตอกนขยายวงกวางออกไป ในขณะเดยวกน ความสมพนธตอกนตามสายตระกลและภมภาคกยงคงแนบแนนดงเชนในอดต ดงจะเหนไดจากผลของการเลอกตง และจ านวนผเดนทางกลบไปไหวบรรพบรษในวนชซกในแตละป รวมทงแนวโนมในการรบคนเขาท างาน และการใหความสนทสนมกบเพอนรวมงานทเคยเปนศษยเกาจากสถาบนเดยวกน (alumni) และจากภมภาคเดยวกน

AN 353

240

สงทนาสนใจอกประการหนงในสงคมเกาหลในแงความสมพนธระหวางบคคลกคอ คนทไมรจกกนจะไมทกกน และจะไมใชรอยยมในการทกทายกบคนทไมรจก เพราะถอกนวาหากผใดเปดรอยยมใหกอน จะท าใหดเหมอนวาเปนคนชอบเปดตว ตองการรจกกบคนอนเสมอนการหวงผลอยางใดอยางหนงจากอกฝายหนง ดงนนจะสงเกตเหนวา ในขณะทรอรถเมล รถไฟใตดน หรอแมแตการใหบรการ เชนพนกงานขายของ แคชเชยร และคนเสรฟอาหารจะไมคอยมรอยยมเลย แตคนจะยมใหกนกเฉพาะกบคนทรจกมกคนกนแลวเทานน โดยทวไปแลว การท าความรจกกนและกนจะกระท าแบบทางการ (formal) มการแลกนามบตรเพอใหร “ต าแหนงในทางสงคม” (social status) ของกนและกน ดงนนจงเปนเรองทส าคญยงหากจะตองไปท าธรกจในประเทศน ตองเตรยมนามบตรใหพรอมโดยจะมอบใหทนทเมอมการแนะน าตว ซงเปนลกษณะเดยวกบกรณของประเทศญปน อยางไรกตาม คนเกาหลจะไมคอยนอบนอม ละมนละไมหรอแสดงความกระตอรอรนทจะท าความรจกคนอนดงเชนคนญปนหรอคนจน จงดวาแขงกระดางหรอไมคอยสนใจทจะท าความรจกคนอนเทาไหร โดยมกจะท าหนาตาเฉย ๆ บางครงดเยนชาดวยซ า ค. โครงสรางทางสงคม แมคนเกาหลจะเชอวา พวกเขาเปนเอกพนธหรอเปนกลมคนทมาจากสายพนธเดยว ไมมชนกลมนอยอาศยอย (ยกเวนมชาวจนราว 30,000 คนทอพยพเขามาอาศยในกรงโซลเมอครงอาณาจกรโชซอน) แตโครงสรางของสงคมมลกษณะดงน (1) ชนชน กอนทจะถกญปนเขายดครองในตนครสตศตวรรษท 20 สงคมเกาหลแบงคนออกเปน 4 ชนชน คอ ชนชนสง เรยกวา “ยางบน” คนในชนนประกอบไปดวยขาราชการระดบสงทงทเปนทหารและพลเรอน ขนนาง และผคงแกเรยนหรอปราชญทมชอเสยง บานของชนชนสงจะเรยกวา “บานใหญ” สวนลกหลานกจะไดรบยศฐาบรรดาศกดตงแตเกดทเดยว ชนชนสงจะมเกยรตยศสงในสงคม มสทธพเศษมากมายและไดรบการคมครองอยางหนาแนนจากเจาหนาทของรฐ ชนชนกลางไดแก คนทด ารงต าแหนงราชการในระดบกลางและต า แตจะมต าแหนงทางสงคมและการศกษาสงกวาสามญชน สมาชกของชนกลมนอาจถอไดวาเปนชนชนกลางหรอทเรยกวา “ชนจน”

AN 353

241

สามญชนหรอชนชนทสามเปนกลมคนทประกอบอาชพทางธรกจและการคา ชาวนาและชางฝมอ คนเกาหลเรยกสามญชนนวา “แซงมน” ชนชนทส หรอคนชนต า ไดแก คนทประกอบอาชพเฉพาะอยาง เชน ลาสตว ทาส นกเตนร า นกแสดง และพระ เปนตน มชอเรยกชนชนต าวา “ชนมน” คนชนสงจะเรยกคนทอยในชนชนทต ากวาวา “แซงนอม” หรอไพร และจะดถกเหยยดหยามคนชนต า อนง คนในแตละชนชนจะมการแบงแยกและขอหามทงในดานการแตงกาย ทอยอาศย ภาษา และทส าคญทสดกคอหามแตงงานระหวางกน และหามท าพธศพรวมกน หากมการประพฤตผดกฎเหลานจะถกลงโทษอยางรนแรง เชน หามชนชนต าสรางบานทมงดวยหลงคากระเบอง หามสามญชนสรางประตหนาบานสงเกนไป หามใชหนเปนบนไดเหยยบขนบนบาน สวนในแงของการแตงกายนน ยางบนสามารถสวมเสอผาสเขยวออนได แตหามชนชนทต ากวาสวมเสอผาทมสสนหลากส ระบบชนชนถกยกเลกเมอราวป ค.ศ. 1894 หรอระหวางชวงสงครามญปนกบจน ทงนเปนเพราะเกาหลไดปฏรประบบสงคมเพอใหหลดพนจากการครอบง าจากจน อยางไรกตาม เนองจากวฒนธรรมในเรองชนชนไดมการยดถอตดตอกนมานานหลายศตวรรษ จงฝงแนนอยในจตใจของคน ซงมการแสดงออกในแงของภาษา และการประพฤตปฏบตตอกน ตอมาเมอสงครามเกาหลเกดขนในป ค.ศ. 1950 ระบบชนชนกถกท าลายลงอกระดบหนง ท าใหสงคมเกาหลกลายเปนสงคมทมความเสมอภาคยงขน แตเมอประเทศไดรบความส าเรจในการพฒนาประเทศในยคปจจบน ความเหลอมล าทางสงคมไดปรากฏอยางเดนชดขน จงมการเรยกผทมฐานะดและมต าแหนงสงทางสงคมวา “ยางบน” อกครงหนง (2) ตระกล เปนกลมคนทอยในสกลหรอมนามสกลเดยวกน ชนชนสงทมฐานะดและมเกยรตยศสงจะมการตงสมาคมเครอญาตหรอทเรยกวา “ชองเฮ” เพอท าหนาทในการจดงานพธไหวบรรพบรษเปนประจ าทกป และยกยองบรรพบรษผทมชอเสยง ตลอดจนเพอใหคนในสกลเดยวกนในรนหลงไดรจกและรวมตวเปนกลมสายเลอดเดยวกน ดงนนสมาชกของสมาคมจะประกอบไปดวยคนจากหลาย ๆ ชนอายทสบสายเลอดจากฝายผชายหรอพอ

AN 353

242

สวนชนชนกลางและสามญชนทวไปจะมการนบญาตทมาจากสายสกลเดยวกนราว 4 ชนอายเพอรวมกนในงานพธไหวบรรพบรษ แตจากการศกษาวจยพบวา คนสมยใหมไดลดการนบถอญาตลงเหลอเพยงการกราบไหวพอแมและป ยาทพวกเขามความสมพนธและเคารพตอกนโดยตรงเทานน นอกจากนคนทมการศกษาสง และชนชนต ามกจะไมสนใจเขารวมเปนสมาชกสมาคมชองเฮเลย อยางไรกตาม ในปจจบน การรวมกลมตามสายตระกลและการนบถอบรรพบรษของคนเกาหลยงเปนประเพณทคนยดถอและปฏบตตามลทธธรรมเนยมขงจออยอยางแนนแฟน แมวาสงคมจะเปลยนแปลงเปนสงคมอตสาหกรรมใหมแลวกตาม นอกจากน รฐบาลและนกวชาการตางใหความสนใจเกยวกบประเพณทขงจอไดสงสอนไว ดงนนการรวมตวตามสายตระกลของคนเกาหลจะยงคงเปนกลมสงคมทมความส าคญตอไปอกนานแสนนาน (3) กลมบานเกดหรอพนเพเดม ขอย าอกครงหนงวา คนทมาจากถนบานเกดเดยวกนมกมความสมพนธอยางใกลชด เพราะพนเพเดมหรอบานเกดเปนแหลงรวมของญาตพนองทสบเชอสายมาจากบรรพบรษเดยวกน เชน บางหมบาน ต าบล หรออ าเภอหนง ๆ จะมคนทมชอ (ชอแซหรอชอสกล) เดยวกนทงหมด ตอมาเมอมการอพยพยายไปอยตางถนดวยเหตผลทางดานอาชพ หรอการแตงงาน การรวมตวกนเปนกลม ณ ถนใหมกเกดขน ดงตวอยางเชน ในกรงโซล จะมปายโฆษณาสมาคมของคนทมชอแซและถนทอยเดมปรากฏอยทวไป อนง เมอมญาตมาเยยมบาน กจะแนะน าตวใหลกหลานรจกวา “ปาจากเมองอนซอน หรอลงจากเมองซวอน หรอลงจากเมองอนจง” เปนตน การแบงแยกออกเปนกลมตามถนบานเกดกอใหเกดผลดคอ ท าใหคนมความสมพนธทดตอกน และมความรวมมอกนในทกดาน ในขณะเดยวกน กจะเกดผลเสย เชน กอใหเกดการแตกแยกในสงคมขน มการชงดชงเดนระหวางกลมคนทมพนเพตางกน และมการประหตประหารอยางเอาเปนเอาตายระหวางกลม ดงตวอยางส าคญทการแตกแยกเกดขนในระดบประเทศ คอ การแบงแยกและชงดชงเดนระหวางคนจาก 2 ภมภาค ไดแก ภาคตะวนตก ซงประกอบดวยจงหวดโชลลาเหนอและจงหวดโชลลาใต โดยมเมองกวางจเปนเมองใหญ กบภาคตะวนออก ซงประกอบดวยจงหวดเคยงซงเหนอและจงหวดเคยงซงใต โดยมเมองใหญ เชน เตก อลซาน คม เมซานและปซานตงอย

AN 353

243

คนในภาคตะวนออกจะถอตนวาเปนผเกงกลา มความรสง และมความสามารถทจะน าชาตใหเจรญรงเรองได ดงนน จะเหนไดวาผน าประเทศคนส าคญ ๆ เชน ประธานาธบดปก จงฮ ประธานาธบดโรห เตว ประธานาธบดชน ดฮวาน นกการเมองและนกธรกจตลอดจนนกปราชญชนน าจะเปนคนทมาจากจงหวดเคยงซงเหนอ จงหวดเคยงซงใต และนครปซานแทบทงสน ในขณะเดยวกน คนจากภาคตะวนออกกจะดถกคนทมาจากภาคตะวนตกวาต าตอยกวาและดอยกวา การกระท าดงนกอใหเกดความเคยดแคนกบคนจากภาคตะวนตกมาก ผขยนเคยรจกคนทมาจากภาคตะวนตก ทนททเรารจกกนทกรงโซล เขากรบบอกกบผเขยนวาเขามาจากภาคตะวนตกใกลกบเมองกวางจ และกลาววา “คณรเกยวกบความแตกแยกภายในประเทศของเราบางไหม” ผเขยนรบตอบวา “รครบ เพราะผมเคยศกษาเรองนมาบาง โดยเฉพาะอยางยงเหตการณทเกดขนทเมองกวางจในป ค.ศ. 1980” นอกจากน ความแตกแยกยงไดปรากฏขนในวงกวาง เชน แมวาคนเกาหลจะอพยพมาอยเมองใหญหรอออกไปท างานรวมกนในตางประเทศ เราอาจจะพบวาพวกเขาดเหมอนวาจะท างานรวมมอกนด ดงทชาวเกาหลผหนงกลาววา “ในหนาทการงาน คนทงสองภมภาคจะท างานรวมกนตามปกต แตนอกเวลาท างานแลว การจบกลมเปนเพอนสนทมกจะเปนไปตามพนเพหรอภมภาคของแตละคน” (3) กลมอาย คนเกาหลจะแบงแยกคนตามต าแหนงและอายอยางเครงครด ผนอยจะเคารพผใหญและผทมอายนอยจะใหความเคารพย าเกรงผทมวยวฒสงกวา ดงนนคนทจะเปนเพอนสนทกนไดมกจะเปนผทมอายรนราวคราวเดยวกน และยงเปนเพอนนกเรยนหรอเปนทหารรนเดยวกนแลว ความสนทสนมยอมมมากขน ในชนบท เราจะไมคอยพบเหนคนตางรนนงดมสราลอมวงกน ตามปกต กลมนกดมจะเปนคนอายรนราวคราวเดยวกน ซงจะหยอกลอและสนกสนานกนอยางเปนกนเอง สวนในเมองนน คนจะยดถอตามต าแหนงหากตองรวมดมสรากน คนทมต าแหนงต ากวาและอายนอยกวาจะแสดงอากปกรยาส ารวมตอผอนทนงอยรอบ ๆ วง นอกจากการรวมกลมจะยดหลกดงกลาวขางตนแลว คนเกาหลยงมการรวมกลมตามอาชพเปนสหกรณ หรอสมาคม หรอองคกรในสาขาอาชพนน ๆ การรวมกลมในลกษณะนเองทยงผลใหเกาหลมพลงในการตอรองกบคคาจากตางประเทศสง โดยรฐบาล

AN 353

244

สนบสนนเพราะการรวมกลมตามสาขาอาชพเปนกลมทตยภมทใชอาชพและผลประโยชนเปนลกโซ เพอใหสมาชกของกลมรวมตวกนสรางประโยชนใหกบสหกรณหรอสมาคมของตน การสนบสนนจากรฐบาลเปนไปอยางจรงจง โดยเนนวาหากกลมใดทมความเขมแขง รฐบาลกจะใหสทธพเศษ เงนกองทนและบคลากรเพอชวยเหลอเกอกลมากมาย ดวยเหตนเราจงเหนวา ในการคาขายกบเกาหลนน การเจรจาตอรองทงในดานปรมาณการซอและราคานน จะตองผานสหกรณหรอสมาคมการคาแทบทงสน ตวอยางเชน หากไทยจะขายผลตภณฑมนส าปะหลง กจะตองเจรจากบสมาคมผเลยงสตวและสมาคมผผลตแอลกอฮอล เปนตน สมาชกของกลมเหลานจะปฏบตตามกฎเกณฑและรกษาผลประโยชนของสมาคมของตนอยางเครงครด มฉะนน จะถกลงโทษ ซงนนหมายถงการท าลายตวเอง ดงนน การฝาฝนกฎระเบยบของกลมจงเกดขนนอย (4) กลมเพอนรวมสถาบน ขอย าอกครงในหวขอนวา กลมเพอนทเคยเรยนรวมสถาบนเดยวกน (alumni) มความส าคญยงทกอใหเกดความผกพนเปนกลมทางสงคมขามภมภาคและสายตระกล รวมทงขามอายและชนชน คนเกาหลจะมความผกพนกบสถาบนการศกษาทตนเคยเรยนมากอนในทกระดบ จากชนประถมศกษา มธยมศกษาและมหาวทยาลย จงมการท าท าเนยบนกเรยนเกาเพอแจกจายใหแกสมาชกไดสบสาวหาเพอนรวมสถาบนเดยวกนทเคยมความผกพนตดตอกนนบตงแตเรมกอตงสถาบนทเดยว ยงเปนสถาบนการศกษาทมชอเสยง เชน Seoul National University (อนดบทหนงของประเทศ) Yonsei University (อนดบทสอง) Korea University (อนดบทสาม) ผจบการศกษาจากสถาบนทงสามแหงนเปนผทไดรบการยกยองวาเปนคนหวกะทชนน าของประเทศและตางด ารงต าแหนงสงในวงการราชการ การเมองและธรกจอตสาหกรรม ซงถอกนวาไดรบความส าเรจในชวตระดบสงยง จงยงผลใหบณฑตรนหลงตางไดรบผลพวงจากการรวมตวกนใหเกดความเปนกลมกอนเชนเดยวกน สวนศษยเกาในระดบมธยมศกษาและประถมศกษากมท าเนยบรนดวย ดงนน คนเกาหลจงพยายามผลกดนใหลกไดเขาเรยนในโรงเรยนชนประถมศกษาทมชอเสยง ชนมธยมศกษาและสถาบนอดมศกษาทเปนทยอมรบยกยองในสงคม ดวยการกระตนใหขยนเลาเรยนเพอสอบเขาเรยนในสถาบนเหลาน ทงนเพราะเชอกน

AN 353

245

วาสถาบนและเพอนรวมรนจะมผลตอชวตในอนาคต การแขงขนในดานการเรยนจงมอยางเขมขน อนง การจดการเรยนการสอนในโรงเรยนกเปนเชนเดยวกน เพราะหากโรงเรยนใดมลกศษยสามารถสอบเขาสถาบนการศกษาทมชอเสยงไดจ านวนมาก จะท าใหโรงเรยนนนเปนทสนใจของผปกครองสงลกหลานเขาไปเรยน ครอาจารยกไดรบการยกยองจากผปกครองดวย โรงเรยนจงเขมงวดในเรองการเรยนการสอน อยางไรกตาม ผลขางเคยงกเกดขน กลาวคอ นกเรยนทเรยนตามกลมเพอนไมทน อาจท ารายตนเองหรอไมกฆาตวตาย สวนผปกครองมกจะน าของขวญทมคาไปมอบใหแกครอาจารยเพอใหดแลลกของตนอยางใกลชด ท าใหครอาจารยบางคนเหนประโยชนสวนตนเรยกรองของก านลทมคาจ านวนมากจากผปกครอง ซงมการลงโทษหลายรายหากไดรบการรองเรยน ผลเสยอกประการหนงกคอ เกดมโรงเรยนกวดวชาขนทวไป ท าใหผปกครองเสยเงนทองจ านวนมากในการสงเสยลกใหเรยนพเศษนอกเวลาเรยนปกต กลาวโดยสรป คนเกาหลทกคนจะตระหนกถงต าแหนงทางสงคมวาตวเขาอย ณ จดใดของสงคม เชน กลมชนชน กลมตระกล กลมบานเกดหรอภมภาค กลมอาย กลมเพอนรวมสถาบน ตลอดจนกลมอาชพและกลมทางศาสนา เปนอาท ความสมพนธของคนจงผสานตอกนเปนตาขายของความสมพนธทางสงคม (social network) จงกอใหเกดการปดกน “คนนอกสงคม” ทแทรกเขาไปมต าแหนงทางโครงสรางสงคมของเกาหลได ดงท ดร.ชนแมนซแหงมหาวทยาลยเกาหลกลาวกบผเขยนวา “In korea, there is no social space or position for foreigners.” (ในเกาหลจะไมมชองวางหรอต าแหนงทางสงคมใดใหกบคนนอกหรอชาวตางชาตเลย) จากเงอนไขทางสงคมนเอง ยงผลคนเกาหลเหนอทอพยพเขาไปอาศยอยในเกาหลใตในชวงสงครามเกาหลนบลานคน ไมสามารถผสมกลมกลนเขากบสงคมเกาหลใตได มหน าซ ายงถกรงเกยจเหยยดหยามอกดวย ดวยเหตน คนจากเกาหลเหนอบางสวนจงมกอพยพไปอาศยอยในตางประเทศเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะอยางยง ในสหรฐอเมรกาในชวงทศวรรษท 1960-1970 สวนชาวตางประเทศจะอยโดยแยกออกจากกลม/ชมชน แมจะอาศยอยในเกาหลนานเพยงใดกตาม จากเหตผลขอนเองทพอแมชาวเกาหลจงหามลกหลานแตงงานกบชาวตางชาต ซงปรากฏเปนขาวในหนาหนงสอพมพอยเสมอ ทงนเพราะหากแตงงานกบ

AN 353

246

ชาวตางชาตแลว คสมรสและลกจะถกกดกนมใหมต าแหนงทางสงคม อนจะสงผลใหการด ารงชวตในสงคมเกาหลเปนไปดวยความล าบากยากยง ง. นานาทศนะเกยวกบสงคมเกาหล เมอเราไดเขาใจถงโครงสรางสงคมเกาหลโดยภาพรวมแลว จงนาจะมองลกลงไปถงทศนะของคนแตละกลมแตละภมภาคทมตอกนดวย ในทนจะขอน าผลการศกษาของนกจตวทยามาอธบายดงน ศาตราจารยเคยงฮวาน มน (ในหนงสอภาษาองกฤษบางเลม จะเรยกชอคนเกาหลเสมอนกบการเรยกชอของคนตะวนตก โดยเรยกชอตน ตามดวยชอสกล ในขณะทหนงสอในภาษาเกาหลและภาษาอนบางเลมจะเรยกตามแบบฉบบของเกาหล คอ เรยกชอสกลกอน ตามดวยชอตน) และศาสตราจารยไฮซก คม นกจตวทยาแหงมหาวทยาลยเกาหลไดวเคราะหขอมลเชงประจกษในเรองขอขดแยงระหวางภมภาค โดยเฉพาะอยางยงระหวางภาคตะวนตกหรอจงหวดโชลลาเหนอและจงหวดโชลลาใต ซงเรยกบรเวณนวา โฮน า (Honam area) กบภาคตะวนออกหรอจงหวดเคยงซงเหนอและจงหวดเคยงซงใต ซงเรยกบรเวณนวา เยยงน า (Yeoungnam area) ผลของการวเคราะหของอาจารยทงสองนท าใหผอานสามารถเขาใจถงสาเหตพนฐานของขอขดแยงระหวางคนจากสองภมภาคนเปนอยางด ขอขดแยงนตองยอนกลบไปดขอมลทเปนพนฐานทางประวตศาสตรในยคสามอาณาจกรทอาณาจกรซลลาครอบครองบรเวณเยยงน า สวนบรเวณโฮน านนเปนของอาณาจกรเพกเจ ในขณะทอาณาจกรโคกรวมพนทครอบคลมเกาหลเหนอปจจบน อาณาจกรทงสามตางตองการเปนใหญเหนอดนแดนบนคาบสมทรทงหมด จงมการแยงชงความเปนใหญดวยการท าสงครามระหวางกนเสมอมา จนในทสดอาณาจกรซลลาไดรวมมอกบกองทพถงของจนท าสงครามกบอาณาจกรเพกเจและโคกรวจนไดรบความส าเรจ สามารถรวบรวมบรเวณคาบสมทรทงหมดเปนสหพนธรฐรวมซลลา แตกไดสรางความโกรธแคนใหกบประชาชนของอาณาจกรทพายแพและกลาวหาวาอาณาจกรซลลาไดยมมอชนตางชาตมาท าลายลางคนเผาเดยวกน ความจ าฝงใจจงมมาตลอดประวตศาสตรอนยาวนานจนกระทงทกวนน อนง ภายหลงทไดกอตงประเทศในป ค.ศ. 1948 ผน าทางการเมองและนกธรกจอตสาหกรรมชนน าตางมพนเพและสรางอตสาหกรรมในเขตเคยงน าแทบทงสน ทงนเปนเพราะผน าทางการเมองเนนการพฒนาอตสาหกรรมในบรเวณเคยงน า จงไดลงทนปรบปรงสาธารณปโภคและการ

AN 353

247

คมนาคมขนสงไปยงบรเวณน และทงใหบรเวณโฮน าลาหลง ไรความเจรญและเปนแถบเกษตรกรรม เหตการณดงนท าใหประชากรและนกการเมองจากบรเวณโฮน าไมพอใจจงใชภมภาคนยมเปนประเดนในการหาเสยงโจมตนกการเมองจากบรเวณเคยงน าวามอคตตอการพฒนาประเทศตลอดชวงทศวรรษท 1960-1990 อนเปนการตอกย าถงความแตกแยกระหวางสองภมภาคใหชดเจนยงขน ประการสดทาย กรณทกองทพทน าโดยนายพลชน ดฮวานน าทหารเขาไปกวาดลาง “ศตรของประเทศ” ทเมองกวางจ จงหวดโชลลาใตในป ค.ศ. 1980 โดยกลาวหาวานายคม เดจงและพวกยยงนกศกษาและประชาชนทชมนมเรยกรองประชาธปไตยจะท าการแยกบรเวณโฮน าออกเปนประเทศอสระ ท าใหเกดการนองเลอดมผเสยชวตและทรพยสนไปเปนจ านวนมาก ชาวโฮน าจงจ าฝงใจกบเหตการณรายนนจนตราบเทาทกวนน13 ผน าประเทศ เชน นายปก จงฮ นายชน ดฮวาน นายโรห เตว และนายคม ยงแซม ลวนเปนคนทมาจากเยยงน าทงสน จนกระทงนายคม เดจง ผซงมาจากบรเวณโฮน าไดรบเลอกเปนประธานาธบดเมอป ค.ศ. 1997 โดยไดรบคะแนนเสยงสนบสนนจากชาวโฮน าอยางทวมทน ท าใหชาวโฮน าแซซองกบชยชนะอยางออกนอกหนาภายหลงทรผลของการเลอกตง เพราะเขาเปนผน าประเทศทมาจากบรเวณโฮน าเปนคนแรก มนกวชาการอกหลายคนไดส ารวจความคดเหนของคนจากกลมตาง ๆ เกยวกบทศนคตของพวกเขาทมตอคนของแตละภมภาคหรอถนทอยของแตละจงหวด ผลของการส ารวจมดงน คณลกษณะของคนเมองหลวงหรอกรงโซลนนจะเปนคนขเหนยว (stingy) ฉลาด สขม (shrewd) มเลศนย ขโกง (sly) และเปนคนเขาสงคมไดด (sociable) คนจากจงหวดชงชองเปนคนพดงาย ปวกเปยก (meek) สภาพ (polite) และอนรกษนยม (conservative) คนจากจงหวดเคยงซง (หรอเคยงน า) เปนคนตรงไปตรงมา ชอบขมขหรอชอบตบตาคนอน (bluff) ในขณะทคนมาจากจงหวดโชลลา (หรอโฮน า) เปนคนขโกง มเลศนย (sly) คนเกาหลเหนอเปนคนดดน (tough) สวนคนเกาหลใตเปนคนออนปวกเปยก (meek) อนง มรายงานการศกษาอกเรองหนงชวา คนกรงโซลมลกษณะเปนคนทเขาสงคมงาย (sociable) เหนแกตว (selfish) และขเหนยว (stingy) คนจงหวดชงชองเปนคนคบงาย เปนมตร (friendly) สขมเยอกเยน ไมโออวด (humble) และอนรกษนยม (conservative) และไรเลหเหลยม (naive) คนจงหวดโชลลาเปนคนกระปรกระเปรา (vital) ฉลาด (smart) แต

AN 353

248

เชอถอไดยาก (untrustworthy) และฉลาดแกมโกง (cunning) สวนคนจงหวดเคยงซงเปนคนชอบเอะอะตงตง (noisy) ดอดง ดนทรง (obstimate) และสตยซอ (faithful)13 กลาวโดยสรป คนโฮน าหรอจงหวดโชลลาซงมจ านวนประชากรไมมากนกจะถกกลาวหาวาเปนคนไมฉลาด เชอถอไดนอย และมเลหเหลยมมาก ในขณะทคนจากเคยงน าเปนคนฉลาด เชอถอไดและเกงกวา จ. บคลกภาพ นกจตวทยาทวเคราะหคณลกษณะในแงปจเจกชนนยมจะอธบายวา คนเกาหลสวนใหญจะยดแนวทางการด าเนนชวตตามลทธขงจอทเนนรปแบบทมองเหนได (รปแบบภายนอก) โดยท าตวเปนคนสภาพ ยดรปลกษณทเปนทางการ (formality) และชอบรกษาหนาใหดดเสมอ (face-saving) ผชายจะมบคลกโดดเดนมอ านาจเหนอ (dominant) ในขณะทผหญงมกจะยอมตาม (submissive) และอดทนอดกลน (endurable) ในกาลตอมาเมอเกาหลตดตอกบชาวตางชาตมากขน เชน รวมรบกบทหารจากตางประเทศในสงครามเกาหล การออกไปศกษาตอ ณ ตางประเทศ อกทงวฒนธรรมของชาตตะวนตกหลงไหลเขาไปในชวงหลงของศตวรรษท 20 ท าใหวถปฏบตตามลทธขงจอลดความส าคญลงไปมาก คนเกาหลไดเปลยนมายอมรบความเปนตวของตวเอง ชอบความเปนอสระ เชอมนในตนเอง และชอบเอาชนะ หรอตองการเปนหนงเหนอคนอนและเหนอคนทงโลก ท าใหคนเกาหลเปนชนชาตทมความเชอมนในตนเองสงมาก บางครงสงจนเกนไป เปนคนคดการใหญ มความมงมน ท างานหนก และอดทนเพอใหไดรบผลสมฤทธในระดบสง ในขณะเดยวกน บคลกภาพแบบนกอใหเกดการแสดงออกในรปของความดอรน เอาแตใจตนเอง ใจรอน และเอาแตไดโดยไมค านงถงความรสกของคนอน14 ขอสงเกตของบคลกภาพของคนเกาหลทแสดงออกในชวตประจ าวนในสงคมเกาหลปจจบน มดงน - การโทรศพท กรณทมคนก าลงโทรศพทอยและมคนรอควตามตโทรศพทสาธารณะ หากคนทก าลงพดหยอดเหรยญเพม จะถกคนยนรอทบตขบไลใหออกไป หรอไมกแสดงอาการไมพอใจอยางออกนอกหนา - การขบรถ หากขบชาหรอขบผดเลน รถคนหลงจะกดแตรหรอตะโกนดาดวยถอยค าหยาบคาย

AN 353

249

- ในรานอาหาร หากรบประทานอาหารชาหรอนาน คนเสรฟจะกระแทกประตหองหรอวางจานอาหารเสยงดงโครมคราม สวนลกคาทก าลงรอควจะจองหนาเสมอนไลออกจากรานไป ยกเวนในภตตาคารขนาดใหญทจดแบงหองสวนตวและมบรกรรบใช - รถแทกซ แมจะโบกแทกซกอน คนอนทรอจะรบแยงขนรถกอน หรอตองนงรวมกบผโดยสารอนในคนเดยวกน แตตองจายคาโดยสารในอตราทนงคนเดยว (มกฎหมายหามการรบผโดยสารหลายคน แตในชวตจรงมการรบผโดยสารเพมเสมอ) - การรบประทานอาหาร คนเกาหลจะใชเวลารบประทานอาหารเพยง 5 นาท และจะรบลกไปท าธระ ซงจะเปนเชนเดยวกบการท างานหรอตดสนใจท าอะไร มกจะรบรอน มนกการทตเกาหลประจ าเมองไทยคนหนงกลาวกบผเขยนวา คนเกาหลมทศนคต “เรว เรวอซม” ตวอยางทกลาวถงนดเปนกรยาอาการทหยาบ ไมสภาพ ไมเกรงใจ และเอาแตใจตนเอง แตคนเกาหลจะมองพฤตกรรมเหลานดวยความรสกทเขาใจพวกเดยวกน ยอมรบ และถอเปนเรองธรรมดาทคนเขาปฏบตกนในสงคมของพวกเขา อยางไรกตาม ขอดของการใจรอนหรอท าอะไรอยางรวดเรวนมมาก และคนทวโลกกทงในเรองน โดยเฉพาะอยางยง ความส าเรจในการพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาเทคโนโลย และกระบวนการไตสวนผกระท าผด ดงเชนกรณของการไตสวนความผดทอดตประธานาธบดโรห เตวรบเงนจากพอคานกธรกจเปนจ านวนมากในชวงทเขาด ารงต าแหนงเปนผน าประเทศ อยการใชเวลาเพยง 8 วนกรผล หรอในกรณไตสวนอดตรฐมนตรและขาราชการชนผใหญ กใชเวลาเพยง 5-7 วนเทานน อนง การตดสนใจในงานทกระดบกเปนไปอยางรวดเรว และเมอตดสนใจท าแลวกรบท างานดวยความรบเรงใหส าเรจเสรจสนตามเปาหมาย หรอใหไดผลลพธเกนเปาหมายทตงไว คนในสงคมเกาหลจะยอมรบวาเปนสงทดงาม สมควรกระท าตาม ในทางตรงกนขาม คนเกาหลจะดถกคนทคดทท าอะไรชกชาวาเปนคนโอเอ ขเกยจ งมงาม ไมทนการณ ฯลฯ

ความสงทาย บทนกลาวถงมมมองของคนเกาหลทมตออปนสยประจ าชาตหรอบคลกภาพขนมลฐานของคนเกาหลเอง โดยผเขยนใชขอมลจากผลงานวจยและขอเขยนของนกวชาการ เอกสาร

AN 353

250

ขององคกรของรฐบาล หนงสอพมพและสงตพมพตาง ๆ รวมทงการสงเกตและการสอบถามคนเกาหล จากนน ไดน ามาสงเคราะหและน าเสนอดงรายละเอยดทกลาวแลวตอนตน อปนสยของคนเกาหลนนเกยวพนอยางใกลชดกบประวตศาสตรของชนชาตนทมมาชานานแลว บรบทของสงคมเกาหลมสวนกอรปลกษณเดนเฉพาะ ซงเกยวของกบลทธขงจอ อยางใกลชด ยงผลใหโครงสรางบคลกขนพนฐานใหคนเกาหลเปนคนใฝร รกการศกษาเลาเรยน ขยนขนแขงในการท างาน อดทน และยดถอผชายเปนใหญในสงคมและครอบครว กตญญและใหความเคารพนบถอบดามารดาและบรรพบรษ แตเนองจากประเทศนตงอยทามกลางชาตมหาอ านาจและถกรกรานและยดครองจากจนและญปนหลายครงหลายครา รวมทงเกดสงครามกลางเมองลางผลาญระหวางชนชาตทเปนญาตพนองเผาพนธเดยวกน ท าใหคนเกาหล มลกษณะดอรน ใจรอน และเปนนกสทตองการเอาชนะทงทเปนเหตเปนผลและไมเปนเหตเปนผล ตอมา เมอรฐบาลสรางแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบแรกขนในตอนตนของทศวรรษท 1960 และเปดโอกาสใหมการเลอนชนทางสงคมขนโดยรฐน าและสนบสนนทกทาง ท าใหคนเกาหลเปลยนไปเปนคนท างานหนกหามรงหามค า รกทจะเปนผประกอบการ สนใจใฝรและน าวทยาการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชในงานและในชวตประจ าวน รวมทงเปนนกประดษฐคดคนสนคาใหม ๆ ออกจ าหนาย ท าใหประเทศเจรญรดหนาอยางรวดเรวภายในชวงเวลา 40 ป อยางไรกตาม ความใจเรวดวนได ประกอบกบการมความเชอมนในตนเองสงเกนขอบเขตและมการคอรรปชนกนดาษดนนน ยงผลใหเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจในปลายป ค.ศ. 1997 ดงทไดกลาวไวในบทอนแลว แตเนองจากเปนชนชาตทชอบเอาชนะความยากล าบาก มทะลและไมยอมแพตอสงใดงาย ๆ จงสามารถฟนฝาแกไขวกฤตไปไดโดยใชเวลาเพยงหนงปครง (18 เดอน) ในขณะทประเทศองกฤษตองใชเวลาถง 15 ป ในการฟนฟภาวะเศรษฐกจทตกต าใหกลบฟนคนสสภาพปกต ดงค ากลาวของประธานาธบดคม เดจงในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1999 วา “เกาหลใตสามารถแกไขปญหาเศรษฐกจไดเสรจสนสมบรณแลว” แมวาค าประกาศนยงคงสรางความกงขาแกผคนหลายฝายทบอกวา เปนการเรวเกนไปทจะดวนสรปเชนนน

AN 353

251

เชงอรรถบทท 11

1Yoon Ho-mi and et.al., Korea Basics. The Federation of Korean Industries and Korean Overseas Information Service, Seoul, 1995; Elizabeth K. Lee, The Koreans. Korean Overseas Information Service, Seoul 1989.

2Suh Sang-mok, “Development Strategies : The Korean Experiences,” in Trade and Development Policies. International Development Exchange Program, Korea Development Institute, (June 11-20, 1995), Seoul, pp. 1-35; Economic Development in the Republic of Korea. Edited by Lee-jay Cho and Yoon- Hyung Kim. Hawaii : East-west Center, 1994.

3Cho Nam-guk, “The Emergence of Individualism in Korean Organizations,” Psychology of Korean People: Collectivism and Individualism. edited by Gene Yoon and Sang-chin Choi. Seoul: Dong-A Publishing and Printing Co., Ltd., 1994. p. 213.

4Park Chung-hee, The Country, the Revolution and I. Seoul: Hollym Corporation Publishers, 1962, pp. 19-24.

5Ibid., pp. 146-147. 6Kim Kyong-dong, Man and Society in Korea’s Economic Growth: Sociological

Studies. Seoul: Seoul National University Press, 1979, pp. 33-59. 7ด ารงค ฐานด, “การพฒนาชนบทของประเทศเกาหลใต,” เกาหลใต : บทบาทของรฐในการ

พฒนาประเทศ. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร และพมพครงตอมาทส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง (รหสหนงสอ SO 474(s)), 2537, หนา 79-115.

8Han Sang-bok, Korean Fishermen : Ecological Adaptation in Three Communities. Seoul: Seoul National University Press, 1977.

AN 353

252

9Korean Overseas Culture and Information Service, “Science and Technology Policy,” in A Handbook of Korea. Seoul: Samsung Moonwha Printing Co., Ltd., 1998, pp. 327-343; , “Ten Major Events that Shaped Korean Economy in 20th Century,” Korea Herald. (January 3, 2000), p. 9.

10 “The Text of the New Year’s Policy Address by President Kim Dae-jung,” Korea Now. Vol. 29 No.1 (January 15, 2000), pp. 6-8.

11Lee Man-gap, “Social Organization,” A City in Transition: Urbanization in Taegu, Korea. Edited by Lee Man-gap and H.R. Berrington. Seoul: Hollym Corporation, 1971.

12Hong Sung-chick, “Korean Social Values in the Year 2000,” Korea: The Year 2000. Edited by Han Sung-joo and R.J. Myers. Lanham, MD.: University Press of America, 1987, pp. 119-126.

13Min Kyung-hwan and Kim Hai-sok, “Regional Conflict in Korea: A Pathological Case of Collectivism,” Psychology of the Korean People. Edited by Gene Yoon and Sang-chin Choi. Seoul: Dong-A Publishing and Printing Co., Ltd., 1994, pp. 330-331.

13Ibid. p. 14Yoon Tae-rim, “The Koreans, Their Culture and Personality,” Psychology of the Korean

People. Edited by Gene Yoon and Sang-chin Choi. Seoul: Dong-A Publishing & Printing Co., Ltd., 1994, pp. 15-26.