ประเทศไทย: ความท้าทายและ...
6
ประเทศไทย: ความท้าทายและทางเลือกในปี 2555 และอนาคต มาตรการลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติด มาตรการในการป้องกันการระบาดของการติดเชื ้อเอชไอวี ประเทศไทยได้รับการยกย่องจากนานาชาติว่าประสบความสาเร็จในการลดการระบาดของการติดเชื้อเอชไอวีในกลุ ่มพนักงานบริการ (sex worker) และได้รับการยก ย่องให้เป็นแบบอย่างในการรณรงค์ให้ความรู ้ และสร้างความตระหนักเกี่ยวกับเอชไอวีและเอดส์ รวมถึงการส ่งเสริมการใช้ถุงยางอนามัยซึ่งได้รับการยอมรับอย ่าง กว้างขวาง นอกจากนั้นประเทศไทยยังได้จัดบริการรักษาด้วยยาต้านไวรัสเอไอวีที่ก้าวหน้าและทั่วถึงมากที่สุดในภูมิภาค ครอบคลุมผู ้ติดเชื้อฯที่เข้าเกณฑ์การรักษา ด้วยยาต้านไวรัสฯถึงกว่าร้อยละ 80 ประเทศไทยควรสานต่อผลงานอันโดดเด่นในการป้ องกันการระบาดของการติดเชื้อเอชไอวีและมุ ่งจัดการกับปัญหาการติดเชื้อ เอชไอวีที่ระบาดในกลุ ่มผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีด การใช้มาตรการลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติดอย่างกว้างขวางให้ครอบคลุมกลุ ่มผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีดจะช่วยลดการระบาดของการติดเชื้อเอชไอวีได้มากอีกทั้งจะเป็น ช่องทางนาผู ้ใช้ยาเข้าสู ่การบาบัดที่มีประสิทธิภาพและได้รับบริการสุขภาพที่ดีขึ้น การดาเนินการมาตรการลดอันตรายจากการใช ้ยาเสพติดอย่างกว้างขวางต้องอาศัย ความเป็นผู ้นาที่เข้มแข็งของกระทรวงและหน ่วยงานต่างๆที่เกี่ยวข้อง การดาเนินงานมาตรการลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติดให้ครอบคลุมทั่วถึงทั้งประเทศนั้นถือ เป็ นสิ่งที่ท้าทาย ประเทศไทยจึงควรพิจารณาดาเนินการพื้นที่สาธิตปฏิบัติการในพื้นที่ที่มีผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีดจานวนมากสักพื้นที่หนึ่ง ที่มีศูนย์การให้บริการลด อันตรายจากการใช้ยาเสพติดผสมผสานด้วยมาตรฐานที่เป็นเลิศ ซึ่งจะเป็ นก้าวสาคัญก้าวแรกที่จะช ่วยลดการรับและถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีในกลุ ่มผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีด ในขณะที่เป็นการพัฒนาการดาเนินงานแผนงานลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติดและการฝึ กอบรมบุคลากรทั้งในส่วนของผู ้ให้บริการสาธารณสุขและคนทางานจาก ชุมชนให้ได้มาตรฐานอีกด้วย ผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีดและการระบาดของการติดเชื ้อเอชไอวี ในประเทศไทย แม้ว่าประเทศไทย จะมีผลงานโดดเด่นในการป้ องกันการระบาดของการติดเชื ้อเอช ไอวีก็ตาม ผู้ใช้ยาด้วยวิธีฉีดยังคงเป็นกลุ่มที่มีภาวะเปราะบางต่อการติดเชื ้อเอชไอวี มากที่สุดในประเทศ และตามข้อมูลที่ปรากฏ อัตราความชุกการติดเชื ้อเอชไอวีใน กลุ่มผู้ใช้ยาด้วยวิธีฉีดยังอยู่ในระดับสูงตลอดทศวรรษที่ผ่านมา แนวโน้มการระบาด ของการติดเชื ้อเอชไอวีในประเทศไทยในอนาคตจึงขึ ้นอยู่กับความสามารถในการ จัดการกับการระบาดของการติดเชื ้อฯในกลุ่มผู ้ใช้ยาด้วยวิธีฉีด การไม่มีปฏิบัติการที่ จริงจังในกลุ่มผู้ใช้ยาด้วยวิธีฉีด ก็จะลดทอนความสาเร็จในการป้ องกันการระบาด ของการติดเชื ้อเอชไอวีในประเทศไทยลงไป Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized
Transcript of ประเทศไทย: ความท้าทายและ...
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต
มาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด มาตรการในการปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอว
ประเทศไทยไดรบการยกยองจากนานาชาตวาประสบความส าเรจในการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมพนกงานบรการ (sex worker) และไดรบการยกยองใหเปนแบบอยางในการรณรงคใหความร และสรางความตระหนกเกยวกบเอชไอวและเอดส รวมถงการสงเสรมการใชถงยางอนามยซงไดรบการยอมรบอยาง
กวางขวาง นอกจากนนประเทศไทยยงไดจดบรการรกษาดวยยาตานไวรสเอไอวทกาวหนาและทวถงมากทสดในภมภาค ครอบคลมผตดเชอฯทเขาเกณฑการรกษาดวยยาตานไวรสฯถงกวารอยละ 80 ประเทศไทยควรสานตอผลงานอนโดดเดนในการปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอวและมงจดการกบปญหาการตดเชอ
เอชไอวทระบาดในกลมผใชยาดวยวธฉด การใชมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดอยางกวางขวางใหครอบคลมกลมผใชยาดวยวธฉดจะชวยลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวไดมากอกทงจะเปนชองทางน าผใชยาเขาสการบ าบดทมประสทธภาพและไดรบบรการสขภาพทดขน การด าเนนการมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดอยางกวางขวางตองอาศย
ความเปนผน าทเขมแขงของกระทรวงและหนวยงานตางๆทเกยวของ การด าเนนงานมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดใหครอบคลมทวถงทงประเทศนนถอเปนสงททาทาย ประเทศไทยจงควรพจารณาด าเนนการพนทสาธตปฏบตการในพนททมผใชยาดวยวธฉดจ านวนมากสกพนทหนง ทมศนยการใหบรการลด
อนตรายจากการใชยาเสพตดผสมผสานดวยมาตรฐานทเปนเลศ ซงจะเปนกาวส าคญกาวแรกทจะชวยลดการรบและถายทอดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉด ในขณะทเปนการพฒนาการด าเนนงานแผนงานลดอนตรายจากการใชยาเสพตดและการฝกอบรมบคลากรทงในสวนของผใหบรการสาธารณสขและคนท างานจากชมชนใหไดมาตรฐานอกดวย
ผใชยาดวยวธฉดและการระบาดของการตดเชอเอชไอว
ในประเทศไทย
แมวาประเทศไทย จะมผลงานโดดเดนในการปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอวกตาม ผใชยาดวยวธฉดยงคงเปนกลมทมภาวะเปราะบางตอการตดเชอเอชไอวมากทสดในประเทศ และตามขอมลทปรากฏ อตราความชกการตดเชอเอชไอวใน
กลมผใชยาดวยวธฉดยงอยในระดบสงตลอดทศวรรษทผานมา แนวโนมการระบาดของการตดเชอเอชไอวในประเทศไทยในอนาคตจงขนอยกบความสามารถในการจดการกบการระบาดของการตดเชอฯในกลมผใชยาดวยวธฉด การไมมปฏบตการทจรงจงในกลมผใชยาดวยวธฉด กจะลดทอนความส าเรจในการปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอวในประเทศไทยลงไป
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
wb406484
Typewritten Text
68257
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต เมษายน 2555
ธนาคารโลกส านกงานประจ าประเทศไทย | มาตรการการลดอนตราย 2
คาดประมาณจ านวนผใชยาดวยวธฉดในประเทศไทยมประมาณ 40,000 – 97,300 คน สถตของส านกระบาดวทยาระบวา อตราความชกการตดเชอเอชไอวในกลมนในป 2553 อยทประมาณรอยละ 21.8 ซงสงกวากลมอนๆ มาก เชน พนกงานบรการหญง (รอยละ 2.5) และชายมเพศสมพนธกบชาย (รอยละ 11.3) อตราความชกการตดเชอเอชไอว ในกลมผใชยาดวยวธฉดในสามจงหวดภาคใตสงกวาในภาคอนๆ การส ารวจเบองตนของหนวยงานสาธารณสขในจงหวดปตตาน พบวา ผใชยาดวยวธฉด รอยละ 60 ยงคงใชเขมและกระบอกฉดยารวมกน การศกษาลาสดในกรงเทพฯ ระบวา ผใชยาดวยวธฉด ประมาณรอยละ 30 ใชเขมและกระบอกฉดยารวมกน สวนใหญ เนองมาจากความยากล าบากในการหาเขม และกระบอกฉดยาปลอดเชอ ซงอาจเปนเพราะทงอยไกลจากรานขายเขมและกระบอกฉดยา รานขายยาปด หรอรานขายยาไมยอมขายให
การสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบการลดอนตราย
จากการใชยาเสพตด
ปญหายาเสพตดในประเทศไทย เปนประเดนส าคญส าหรบฝายการเมอง และสอมาหลายทศวรรษ การด าเนนนโยบายปราบปรามยาเสพตดอยางรนแรงในป 2546 รวม ถงการบงคบใหผใชยาเขารบการบ าบดนน สงผลในทางลบตอการระบาดของการตดเชอเอชไอว และมการตดตามผลการรกษาของการบงคบบ าบดนอยมาก การ ศกษาหลายชนระบวา ผเขารวมโครงการบงคบบ าบดจ านวนมากหวนกลบไปเสพยาอกในเวลาไมนานหลงการบ าบด แนวทางเชนนไมเพยงแตใชงบประมาณมาก และท าใหการลดการใชยาไรประสทธผลเทานน แตยงท าใหผลกดนผใชยาใหถอยหางออกไป และท าใหเกดขอจ ากดในการด าเนนงานโครงการอนๆ ทสามารถปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอวไดอกดวย การไมมบรการ ประกอบกบความตอเนองของการรณรงคการจบกม และการบงคบบ าบดท าใหกลมผใชยาซงมความจ าเปนตองไดรบบรการในมาตรการลดอนตรายจากการใชยา หลบซอนตว และตดเชอเอชไอวตอไป การระบาดของการตดเชอเอชไอว ในกลมผใชยาดวยวธฉดในประเทศไทย จะสา-มารถลดลงไดมากดวยความร และยทธศาสตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดทมอยแลว แตยงคงมความสบสน และความเขาใจทคลาดเคลอนเกยวกบค าวาการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ทสงผลกระทบตอการด าเนนงานโครงการทสามารถท าใหเกดความแตกตางในการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผใชยา มาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด หมายถงนโยบายสาธารณสขทก าหนดขนมา เพอลดผลทเปนอนตรายอนเกยวเนองกบการใชยาและกจกรรมทมความเสยงสงอนๆ การลดอนตรายจากการใชยาเสพตดเปนมาตรการทใชไดดส าหรบผใชยาทยงไมสามารถ หรอยงไมมความตงใจจะเลกเสพยา วตถประสงคทจะเกดขนทนทคอการจ ากดผลเสยตอสขภาพจากการเสพยา และปองกนการรบ และถายทอดเชอทตดตอทางเลอด โดยเฉพาะเอชไอว ตบอกเสบบและซ แมวาฝายตางๆ ทเกยวของในประเทศไทยสวนใหญ จะใหการสนบสนนแนวคดพนฐานวามาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด จะท าใหลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวกตาม แตกยงมความเขาใจคลาดเคลอนอยบางประการ ตองเขาใจชดเจนวา ผสนบสนนแนวทางการลดอนตรายจาการใชยาเสพตด นน ก) ไมไดยอมรบหรอสนบสนนการใชยาเสพตด ข) ไมไดชวยท าใหคนใชยาเสพตดไดงายขน
ค) ไมไดสนบสนนการฉดยาเสพตดดวยการจดหาเขมและกระบอกฉดยาใหและ ง) ไมไดคดคานการเลกใชยาเสพตด ซงเปนเปาหมายสงสด มาตรการลดอนตรายจาการใชยาเสพตดเปนกระบวนการดแลรกษา ทด าเนนการตอเนอง ตงแตการเขารวมในโครงการไปจนถงการเลกใชยา แมวาผใชยาบางสวนจะไมสามารถด าเนนตามกระบวนการไปตลอดรอดฝงจนสามารถเลกยาได ทงทไดใชมาตรการลดอนตราย การบ าบดทไดมาตรฐาน และมการฟนฟระยะยาวแลวกตาม แตกมความชดเจนวาเปนโอกาสส าคญของการหยดการตดเชอเอชไอว และโรคตดตอทางเลอดอนๆ ในกลมผใชยาได และยงชวยประหยดงบประมาณในการรกษาซงจะเกดขนตามมาอกดวย
การจดการปญหาขาดขอมลเกยวกบเอชไอว
การปรบปรงการรวบรวมขอมล และระบบเฝาระวงการตดเชอเอชไอวของผใชยาดวยวธฉดเปนเรองส าคญอยางยงส าหรบประเทศไทย ขอมลความชกการตดเชอเอชไอวจากระบบเฝาระวงฯเปนขอมลจากการส ารวจการตดเชอฯ ในกลมทมารบการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว กลมนเปนกลมทฉดยามาเปนระยะเวลานาน และบางคนกมอาการปวยดวยโรคเอดสแลว และมขอมลทแสดงอตราการตดเชอรายใหมนอยมาก ในป 2553 ประเทศไทยไดเรม ใชระบบการเฝาระวงการตดเชอเอชไอวบรณการกบพฤตกรรม (Integrated Biological and Behavioral Surveillance -IBBS) ในกลมผใชยาดวยวธฉด โดยพยายามส ารวจใหครอบคลมผใชยาดวยวธฉดทอยในชมชน ไมใชเฉพาะผทมาสถานพยาบาลเทานน ถงกระนนกตาม ประเทศไทยกยงจ าเปนตองมขอมลพนฐานอนๆ อก เชน ประมาณการจ านวนผใชยาดวยวธฉดทเสยชวตจากเอดส หรอเสพยาเกนขนาด จ านวนผใชยาดวยวธฉดทเขาถงบรการและจ านวนผใชยาดวยวธฉดทไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯและผลการรกษา
ระบบการตดตามแบบแผนการใชยาเสพตด
แตละประเทศหรอแมแต แตละพนทในประเทศ จะมแบบแผนการใชยาเสพตดทแตกตางกน และแบบแผนการใชยากอาจเปลยนแปลงไป ในเพยงชวงเวลาสนๆ ขนอยกบปรมาณความตองการและราคาของยาเสพตด ทงนปรมาณความตองการและราคายาเสพตด มผลอยางมากตอแบบแผนการใชยาเสพตด โดยเฉพาะในกลมผใชยาทมฐานะยากจน การออกแบบมาตรการปองกนการตดเชอเอชไอว จะตองน าแบบแผนการใชยาเสพตดมาเปนขอพจารณาดวย ดงนน จงควรจะมระบบการตด
มาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด คอ อะไร มาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด หมายถงนโยบายสาธารณสขทก าหนดขนมาเพอ ลดผลทเปนอนตรายอนเกยวเนองกบการใชยา และกจกรรมทมความเสยงสงอนๆ การลดอนตรายจากการใชยาเสพตด เปนมาตรการทใชไดดส าหรบผใชยาทยงไมสามารถ หรอยงไมมความตงใจจะเลกเสพยา วตถประสงคทจะเกดขนทนทคอการจ ากดผลเสยตอสขภาพจากการเสพยา และปองกนการรบและถายทอดเชอทตดตอทางเลอด โดยเฉพาะเอชไอว ตบอกเสบบและซ
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต เมษายน 2555
ธนาคารโลกส านกงานประจ าประเทศไทย | มาตรการการลดอนตราย 3
ตามแบบแผนการใชยาเสพตดโดยสม าเสมอ อาทเชน ในภาคใตตอนลางของประ-เทศไทย (ปตตาน นราธวาส ยะลา และบางสวนของสงขลา) ซงมผฉดเฮโรอนจ านวนมาก กจะตองจดบรการบ าบดดวยสารทดแทนอนพนธฝนระยะยาว และบรการเขมแลอปกรณฉดยาปลอดเชอ ในขณะทในกรงเทพฯซงผใชยาสวนใหญจะฉดยา Dormicum (Midazolam) เนองจากหายาอนพนธฝนไดยาก และเฮโรอนกราคาแพงมาก กรณของกรงเทพฯ การบ าบดดวยสารทดแทนอนพนธฝนกจะไมใชทาง เลอกหลก แตบรการเขมและกระบอกฉดยาปลอดเชอเปนมาตรการจ าเปนทตองการการขยายบรการอยางรบดวน
มาตรการหลกในการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด
ประสบการณจากนานาประเทศแสดงใหเหนวา มมาตรการ 4 มาตรการทไดผานการพสจนแลววา มประสทธผลสงในการปองกนการตดเชอเอชไอว และลดความเจบ ปวยและการเสยชวตทเกยวของกบการเสพยาในกลมผใชยาดวยวธฉด ประกอบดวย ก) การแจกเขมและกระบอกฉดยาปลอดเชอ ข) การบ าบดดวยสารทดแทนระยะยาว ค) การใหการปรกษา และตรวจการตดเชอเอชไอว และ ง) การรกษาดวยยาตานไวรสฯ เพอการปองกน มาตรการเหลานควรผนวกอยในกระบวนการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ซงเมอรวมกนแลว จะเปนแนวทางทผสมผสาน และรอบดานในการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉด
การขยายการด าเนนงานมาตรการเขมและกระบอกฉดยา
การแจกจายเขมและกระบอกฉดยาปลอดเชอ เพอปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอว เปนมาตรการปองกนทไดผลมากทสดเทาทมอยในขณะน จงท าใหเปนมาตรการทจ าเปน ในการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉด มหลกฐานยนยนอยางหนกแนนวา ในพนททมการด าเนนโครงการเขม และกระบอกฉดยา ทงในชมชนทมอตราตดเชอเอชไอวสง และมการเสพยาหลายชนด พบวา อตราตดเชอเอชไอวลดลงอยางมาก อาทเชน ในนวยอรค อตราตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉดลดลงจากรอยละ 4 ตอป มาเปนรอยละ 0.3 ตอป ในชวงระหวางป 2537 และ 2551 ในเมองแวนคเวอร ประเทศแคนาดา อตราตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉดลดลงถงรอยละ 80 จากการด าเนนโครงการแจกจายเขมฉดยา และมาตรการปองกนและการใหบรการอนๆ ทงทมหลกฐานจ านวนมากทแสดงวา โครงการเขม และกระบอกฉดยาสามารถลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวไดอยางมประสทธผล แตกยงคงมอปสรรคส าคญทขดขวางการเขาถงอปกรณฉดยาปลอดเชอส าหรบผใชยาในประเทศไทย ปจจบนมเพยง มลนธ พเอสไอ ประเทศไทย และองคกรภาคเทานนทด าเนนโครงการนอย โดยไดรบการสนบสนนจากกองทนโลกเพอตอสกบเอดส วณโรคและมาลเรยซงกยงครอบคลมพนทไดไมมากพอ ทจะสงผลตอการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉด ในระดบทสามารถชวดได ความลงเลของหนวยงานรฐทจะสนบสนนการแจกจายเขม และกระบอกฉดยาปลอดเชอใหกวางขวางยงขนท าใหประเทศไทยพลาดโอกาสในการปองกนการตดเชอเอชไอว ขอกงวลส าคญของผไมเหนดวยกบโครงการเขมและกระบอกฉดยา ทกงวลวาการจดหาเขมใหกบผใชยา จะเพมการเสพยา และน าไปสการเสพยาดวยการฉดในกลมผ เสพยาทปจจบนเสพยาดวยวธอน เปนความเขาใจทคลาดเคลอนอยางนาเสยดาย การ
ศกษาหลายชนของ องคการอนามยโลก โครงการเอดสแหงสหประชาชาต (UNAIDS) ส านกงานปองกนยาเสพตดและปราบปรามอาชญากรรมแหงสห-ประชาชาต (UNODC) และ President's Emergency Plan For AIDS Relief (PEPFAR) แสดงหลกฐานใหเหนชดเจนวาโครงการเขมและกระบอกฉดยาไมไดน าไปสการหนมาใชวธฉดในกลมผเสพทไมเคยฉดมากอน หรอวาไมไดท าใหใชยานาน หรอถขนแตอยางใด ขอกงวลอกประการหนงของผไมเหนดวยคอ เขมทใชแลวทงตามทสาธารณะกอให เกดความเสยงแกบคคลทวไป ในทางทฤษฎแมวาจะมความเสยงทจะเกดการตดเชอเอชไอวจากการถกเขมแทงโดยไมไดตงใจ แตความเสยงจากเหตดงกลาวมโอกาสเปนไปไดนอยมาก เนองจากมเลอดอยในปรมาณนอยมาก อนทจรงแลว ไมเคยปรากฏรายงานการตดเชอเอชไอว จากกรณอบตเหตในลกษณะดงกลาวเลย การ ศกษาหลายชนพบวา หากมการจดเตรยมสถานทรองรบอยางเหมาะสมแลว ผใชยาดวยวธฉดจะก าจดเขมทใชแลวอยางปลอดภย ในการด าเนนโครงการเขมและกระ-บอกฉดยา ควรจดเตรยมภาชนะ พลาสตคส าหรบทงเขมใชแลวใหกวางขวางและเพยงพอ
นอกจากจะสงผลตอการปองกนการตดเชอแลว ประโยชนส าคญอกประการหนงของโครงการเขมและกระบอกฉดยาคอ การสรางชองทางตดตอกบกลมทหลบซอนอย การจดหาเขม และกระบอกฉดยาปลอดเชอสรางโอกาสทดในการชกน าผใชยาเสพตดดวยวธฉดเขาสบรการอนๆ ทสามารถน าไปสการมสวนรวมทางสงคม การรกษาการตดยา การลดหรอเลกใชยา ประเทศไทยควรขยายการด าเนนงานโครงการเขมและกระบอกฉดยา โดยไมควรตงเงอนไขขอจ ากดในเรองจ านวนเขม หรอคาดหวงวาผเขารวมโครงการจะตกลงทจะเลกเสพยา การจ ากดจ านวนเขมหรอการเขมงวดกบการตองน าเขมมาแลกแบบหนงตอหนงจะเปนการลดประสทธผลของโครงการ ทางทดแลว การด าเนนโครงการควรเปนการท างานรวมกนระหวางบคลากรทางการแพทย และคนท างานดานชมชนทสามารถใหการสนบสนนผใชยาไดอยางใกลชด คนท างานชมชน และบคลากรทางการแพทยจ าเปนอยางยงทจะตองหาแนวทางใหต ารวจเขามามสวนรวมในโครงการ ผบรหารในสวนของต ารวจควรมการสงการทชดเจนวา การมเขมและกระบอกฉดยาปลอดเชอไวในครอบครองนนไมผดกฎหมาย
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต เมษายน 2555
ธนาคารโลกส านกงานประจ าประเทศไทย | มาตรการการลดอนตราย 4
หลงจากสามารถเขาถงผใชยาไดแลวกควรทจะมกระบวนการเปนขนตอน อาจประ-กอบดวยการบ าบดรกษาผตดยาเสพตด ไดแก การบ าบดดวยสารทดแทนระยะยาวและการถอนพษดวยเมธาโดนทดแทน ซงตองพจารณาจงหวะเวลาใหเหมาะสมกบแตละคน ผใชยาทเขารวมโครงการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดหลายคนอาจตองใชเวลาเปนเดอนหรอเปนปกวาจะไปถงจดทการเลกใชยาจะเปนจรงได ในขณะทมาตรการเขมและกระบอกฉดยาจะสามารถปองกนการตดเชอเอชไอวในกลมทยงไมตดเชออยางมประสทธผล และปองกนไมใหผทตดเชอฯแลวถายทอดเชอฯใหคนอนนอกจากนนยงชวยปองกนผลรายอนๆทเนองจากการฉดยาเสพตดอกมากมาย
การปรบปรงบรการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว
การบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว เปนการบ าบดดวยสารทดแทนอนพนธฝน (Opiate Substitution Therapy -OST) เปนมาตรการหนงทใชไดผลในการลดหรอเลกการตดยาเสพตดทเปนอนพนธของฝน เชน เฮโรอน ทงนเมธาโดนเปนยาทถกกฎหมาย และมการใชในการถอนพษดวยเมธาโดนทดแทนในประเทศไทย มาหลายทศวรรษ แตเพงไดรบความเหนชอบอยางเปนทางการ ใหใชเปนสารทดแทนในชวงทศวรรษทผานมานเอง รฐบาลไดขยายการด าเนนงานบรการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวไปทวประเทศ และแจกจายเมธาโดนฟรภายใตแผนงานหลกประกนสขภาพถวนหนา แมวาการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว จะขยายสโรงพยาบาลรฐทวประเทศอยางรวดเรว แตกยงไมมการประสานความรวมมอ ทจะฝกอบรมบคลากรทางการแพทยเพอ ใหสามารถใหบรการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวไดอยางเหมาะสม และมมาตรฐาน โครงการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวในประเทศไทยจงไมประสบความ ส าเรจ มผใชยานอยรายทไดรบการบ าบดอยางถกตองเหมาะสม และปรากฏวา คลนคสวนใหญก าหนดวธการบ าบดกนเอง โดยไมยดถอตามแนวปฏบตทถกตอง ผรบการบ าบดสวนใหญไดรบยาต ากวาปรมาณทควรไดรบ (นอยกวา 50 มลลกรม) ท าใหผใชยายงตองใชยาเสพตดควบคกนไป ท าใหไมบรรลวตถประสงคทตองการใหเลกใชยาเสพตด ในการทจะปรบปรงโครงการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวนน ขนแรกจะตองมการจดท าระเบยบวธการและแนวปฏบตทมมาตรฐานเดยวกนทงประเทศ สถานพยาบาลทงหมดทใหบรการการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว จะตองปฏบตตามมาตรฐานเหลานโดยมกลไกการรายงานสสวนกลาง นอกจากน ควรจดตงหนวยงานระดบ ชาตเพอท าหนาทก ากบดแลในเรองน ตลอดจนเสรมสรางศกยภาพแกเจาหนาททใหบรการการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวทวประเทศ
นอกจากนแลว ผใชยาดวยวธฉดจ านวนมากยงประสบปญหาในการเขาถงการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว ในปจจบน โรงพยาบาลระดบจงหวด และอ าเภอเปนผ ใหบรการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว โดยยงไมมบรการในระดบสถานอนามย (ยกเวนในกรงเทพฯ) ผรบการบ าบดจ านวนมากในตางจงหวดตองใชเวลาเดนทาง 1-2 ชวโมงเพอรบยาทกวน ดงนน ประเทศไทยจงควรพจารณาจดตงศนยจายยา เมธาโดนระยะยาวนอกโรงพยาบาลในพนททมผใชยาดวยวธฉดจ านวนมาก
เปลยนแนวคดเรองการใหค าปรกษาและการตรวจเอชไอว
“โดยสมครใจ”
การขยายบรการตรวจการตดเชอเอชไอวในประเทศไทยนน มความจ าเปนทงตอบคคล และในภาพรวมของงานสาธารณสข โดยเฉพาะในกลมผใชยาดวยวธฉด แมวาอาจจะมอาการเมอรบเชอเอชไอวมาใหมๆ แตสวนมากจะไมอาจสงเกตรได และจะรกตอเมอปวยหรอเกดโรคฉวยโอกาสขนมาแลวเทานน เมอถงระยะน ภมคม กนกมกถกท าลายไปมากแลว และการรกษาดวยยาตานไวรสเอชไอวกอาจมประ-สทธผลต าลง ดงนน จงจ าเปนตองสงเสรมการตรวจการตดเชอเอชไอวใหกวางขวางและเขาถงงายยงขนส าหรบผทอยในภาวะเสยงสง ซงรวมถงผใชยาดวยวธฉด ประเทศไทยจะตองสนบสนนใหมการใหการปรกษา และตรวจการตดเชอเอชไอวมากขนส าหรบผใชยาดวยวธฉด โดยเฉพาะอยางยงเมอประเทศไทยจดบรการรกษาดวยยาตานไวรสฯ อยางกวางขวาง การทบรการใหการปรกษาและตรวจการตดเชอเอชไอวเปนไปโดยสมครใจ โดยปราศจากการสงเสรมอยางแขงขนจากบคลากรทางการแพทยนน เปนการพลาดโอกาสและไมเปนประโยชนสงสดส าหรบผใชยา การตรวจการตดเชอเอชไอว มอปสรรคส าคญทงจากแงมมของผทมความเสยงตอการตดเชอเอชไอวและผใหบรการ ผใชยาดวยวธฉดจ านวนมากไมตรวจเพราะกลววา จะถกกดกนจากครอบครวและเพอนฝงมากยงขน หรอไมกกลวถกด าเนนคด นอกจากนความกลวทจะตรวจพบการตดเชอเอชไอวกมอยทวไป ผรบการตรวจจะ ตองไดรบการเตรยมความพรอมในชวงการใหค าปรกษากอนการตรวจ ทกษะการโนมนาวของผใหค าปรกษามผลอยางมาก ควรตงเปาหมายการตรวจผใชยาดวยวธฉดใหได 100% โดยตองมระบบการรกษาความลบทมนใจได
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต เมษายน 2555
ธนาคารโลกส านกงานประจ าประเทศไทย | มาตรการการลดอนตราย 5
การรกษาการตดเ ชอเอชไอวเปนการปองกน
ผลการศกษาวจยเมอเรวๆ น พบวาผรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ มแนวโนมทจะถายทอดเชอฯนอยลง การรกษาดวยยาตานไวรส ไดรบการยอมรบวาเปนแนวทางส าคญในการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอว ปจจบนยงไมมขอมลเกยวกบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ แกกลมทมภาวะเสยงสงตางๆ แตกพบวามผใชยาในประเทศไทย ทจ าเปนตองไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯเพยงจ านวนนอยเทานนทไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ ยงพบวามทศนะผดๆ ทแพรหลายในบคลากรทางแพทยวา ผใชยาดวยวธฉดไมสามารถกนยาตานไวรสฯ ไดสม าเสมอ จงไมเหมาะทจะใหการรกษาดวยยาตานไวรสฯ ประเดนนไมไดเกดขนเฉพาะในประเทศไทยเทานน แมจะเปนความจรงวา หากยงตดยาเสพตดอย การกนยาตานไวรสฯ ใหตรงตามก าหนดนนท าไดยาก แตการสรางความพยายาม และเพมทรพยากรในการตดตามผใชยาทรกษาดวยยาตานไวรสฯนน กยงมผลดมากกวาการปดโอกาสพวกเขาไมใหเขาถงการรกษา หรอการคาดหวงใหพวกเขาเลกเสพยากอนทจะเรมรกษาดวยยาตานไวรสฯ มตวอยางโครงการมากมาย ทประสบความส าเรจในการสนบสนนผใชยาทรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ ควรมการจดการฝกอบรมพเศษส าหรบผใหบรการทางการแพทยทท าหนาทจายยาและตดตามการรกษาดวยยาตานไวรสฯของผใชยา
มหลกฐานชดเจนวาหากการตดตามผลทด ผใชยาจะสามารถกนตานไวรสฯตรงตามก าหนดได และมผลการรกษาทนาพอใจ นอกจากนยงพบวาการรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ สงผล บวกในการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเสพยา โครงการทสงเสรมใหผรบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ ตองตดตอพดคยกบบคลากรดานการ แพทย เพอตดตามความอดทน และความแนวแนในการกนยาตานไวรสฯ ตามก าหนดสามารถน าไปสสภาพสงคมและสขภาพโดยรวมทดขนได การผสมผสานการบ าบดดวยสารทดแทนระยะยาวเขากบการรบยาตานไวรสฯ จะท าใหผรบสารทดแทนระยะยาวนนประสบความส าเรจในการเลกยา
การออกแบบพนทสาธตปฏบตการลดอนตรายจากการใช
ยาเสพตด
ดวยความทาทาย ในการด าเนนงานมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดทวทงประเทศ ประเทศไทยควรพจารณาด าเนนการพนทสาธตปฏบตการในบรเวณทมผ ใชยาดวยวธฉดอยเปนจ านวนมาก โดยการจดบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดอยางรอบดานทไดมาตรฐานสง ศนยลดอนตรายจาการใชยาเสพตดนจะเปนกาวแรก ในการชวยลดการระบาดของการตดเชอเอชไอว ในกลมผใชยาดวยวธฉด ตลอดจนปรบการด าเนนงานลดอนตรายจากการใชยาเสพตด และการฝกอบรมบค-ลากรทางการแพทย และคนท างานชมชนใหไดมาตรฐาน พนทสาธตปฏบตการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ควรประกอบดวย บรการแจกจายเขม และกระบอกฉดยาปลอดเชอทกวางขวาง บรการบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาวทไดมาตรฐานสง บรการตรวจการตดเชอเอชไอวและการรกษาทมเงอนไขนอย บรการเชงรกทมประสทธผล และมการประสานงานกบเจาหนาทบงคบใชกฎหมาย นอกจากน ตองมการประเมนผลจากองคกรภายนอก เพอวดผลกระทบทเกดขนจากบรการตอเอชไอวและสขภาพ พนทสาธตปฏบตการดงกลาว ควรเปนการด าเนนงานรวมกนระหวาง หนวยงานตางๆ ทงภาครฐ ต ารวจ ภาคประชาสงคม และประชาคมระหวางประเทศ ซงอาจตงเปนคณะกรรมการก ากบการด าเนนงาน ชมชนคลองเตยในกรงเทพฯ เปนพนททมผใชยาดวยวธฉดมากทสด และเปนตว เลอกทด ส าหรบโครงการสาธตปฏบตการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ภาคใตตอนลางทมผใชยาดวยการฉดจ านวนมาก ไดแก นราธวาส ยะลา ปตตาน และบางสวนของสงขลา ควรไดรบการพจารณาเปนพนทสาธตปฏบตการเพมเตม ควรมการประเมนผลจากองคกรภายนอกส าหรบโครงการน ารองเหลาน แลวน าเสนอผลตอรฐบาล และฝายทเกยวของอนๆ เพอพจารณาขยายมาตรการไปยงพนทอนๆ ทมผใชยาดวยวธฉดจ านวนมากตอไป พนทสาธตปฏบตการ และศนยลดอนตรายจากการใชยาเสพตดสาธต จะสามารถแสดงใหเหนวาทางเลอกในการสนองตอบความจ าเปนของผใชยานเปนไปได โดยชมชนสามารถมสวนสนบสนนอยางแขงขน เจาหนาทบงคบใชกฎหมาย (ทเกยว ของในเรองยาเสพตด) สามารถท างานรวมกบมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ใชงบประมาณทนอยกวา และมประสทธผลมากกวาการจบกมผใชยาและสงเขาสการบงคบบ าบด
ประเทศไทย: ความทาทายและทางเลอกในป 2555 และอนาคต เมษายน 2555
ธนาคารโลกส านกงานประจ าประเทศไทย | มาตรการการลดอนตราย 6
อะไรบางทสามารถด าเนนการได
ทางเลอกเชงนโยบายในการด าเนนงานมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด
การสงเสรมความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการลดอนตรายจากการใชยา
เสพตด: จะตองมการแกไขความเขาใจทคลาดเคลอนเกยวกบการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ควรมการท าความเขาใจใหชดเจนวาผสนบสนนมาตรการลดอนตราย นน ก) ไมไดยอมรบหรอสนบสนนการใชยาเสพตด ข) ไมไดชวยท าใหคนใชยาเสพตดไดงายขน ค) ไมไดสนบสนนการฉดยาเสพตดดวยการจดหาเขมและกระบอกฉดยาให และ ง) ไมไดคดคานการเลกใชยาเสพตด ซงเปนเปาหมายสงสด
การจดการปญหาขาดขอมลเกยวกบเอชไอว: การปรบปรงระบบรวบรวมขอมลและการเฝาระวงการตดเชอฯในกลมผใชยาดวยวธฉดเปนสงส าคญส าหรบประเทศไทย
การจดระบบตดตามแบบแผนการใชยาเสพตด: แบบแผนการใชยาเสพตดอาจมการเปลยนแปลงไปไดตลอด ในชวงเวลาส นๆ เปนผลจากปรมาณความตองการและราคาของยาเสพตด การออกแบบมาตรการปองกนเอชไอวจะตองพจารณาแบบแผนการใชยาเสพตดดวย
การขยายการด าเนนงานมาตรการเขมและกระบอกฉดยา: การแจกจายเขมและกระบอกฉดยาปลอดเชอเพอปองกนการระบาดของการตดเชอเอชไอวเปนมาตรการปองกนทไดผลมากทสดเทาทมอยในขณะน แผนงานเขมและกระบอกฉดยาจงเปนมาตรการจ าเปนส าหรบการลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผใชยาดวยวธฉด
การปรบปรงแผนงานบ าบดดวยเมธาโดนระยะยาว: ขนแรกจะตองมการจดท าระเบยบวธการและแนวปฏบตทมมาตรฐานเดยวกนทงประเทศ สถานพยาบาลทงหมดทใหบรการการบ าบดดวยเมธาโดนจะตองปฏบตตามมาตรฐานเหลานโดยมกลไกการรายงานสสวนกลาง
การปรบแนวคด บรการ ใหการปรกษาและตรวจการตดเชอเอชไอวโดยสมคร
ใจ: การทบรการใหการปรกษาและตรวจการตดเชอเอชไอวเปนไปโดยความสมครใจ โดยปราศจากการสงเสรมอยางแขงขนจากบคลากรทางการแพทยนน เปนการพลาดโอกาสและไมเปนประโยชนสงสดส าหรบผใชยา ทกษะการโนมนาวของผใหค าปรกษามผลอยางมาก ควรตงเปาหมายการตรวจผใชยาดวยวธฉดใหไดทกคนโดยมระบบการรกษาความลบทด
การรกษาการตดเชอเอชไอว เปน การปองกน: จากการตดตามผล พบวาผเสพยาสามารถกนยาตานไวรสฯตามก าหนดไดอยางเครงครดและมผลการรกษาทนาพอใจ
การออกแบบพนทสาธตปฏบตการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด: ดวยความทาทายในการด าเนนงานมาตรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตดทวท งประเทศ ประเทศไทยควรพจารณาด าเนนการพนทสาธตปฏบตการในพนททมผใชยาดวยวธฉดอยเปนจ านวนมาก จดบรการผสมผสานทไดมาตรฐาน โดยหนวยงานตางๆ ทงรฐบาล ต ารวจ ภาคประชาสงคม และชมชน ควรท างานรวมกนในการดแลก ากบการด าเนนกจกรรมตางๆ การด าเนนงานพนทสาธปฏบตการดงกลาวจะเปนกาวแรกทส าคญในการชวยลดการระบาดของการตดเชอเอชไอวในกลมผ ใชยาดวยวธฉด และยงจะเปนการพฒนามาตรฐานแผนงานลดอนตรายจากการใชยาเสพตด และการฝกอบรมบคลากรทางการแพทยและคนท างานชมชนอกดวย
เอกสารเชงนโยบายฉบบนเปนสวนหนงของโครงการสนบสนนการแกปญหาเอดสของประเทศไทยและภาคการรวมพฒนาประเทศระหวางประเทศไทยกบธนาคารโลกในดานการพฒนามนษย และประกอบดวยผลการศกษาส าคญๆ จากรายงานดงตอไปน: Making Schools Work. (Bruns, B., D. Filmer, H. A. Patrinos—The World Bank 2011) Analysis of Efficiency of Educational Expenditures. Discussion Paper 5, Thailand Public Finance Management Report. (The World Bank 2011) Skills for Ideas-Led Growth with Equity. (The World Bank 2011) Learning Outcomes in Thailand: What Can We Learn from International Assessments? (The World Bank 2011) หากตองการขอมลเพมเตม กรณาตดตอ ดร. สทยต โอสรประสพ ผเชยวชาญดานการพฒนามนษย ทางอเมลท [email protected]
