หน่วยที่ เหตุยกเว้นความผิด...

4-1

หนวยท 4เหตยกเวนความผด เหตยกเวนโทษ เหตลดโทษ

เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ

รองศาสตราจารยลาวลย หอนพรตน

4-2

แผนผงแนวคดหนวยท 4

4.1.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหต

ยกเวนความผด

4.1.2 การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

4.1.3 ความยนยอมใหกระทำา

4.2.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหต

ยกเวนโทษ

4.2.2 การกระทำาความผดดวยความจำาเปน

4.2.3 เหตยกเวนโทษอน

4.3.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบ

เหตลดโทษ

4.3.2 การกระทำาโดยบนดาลโทสะ

4.3.3 เหตลดโทษอน

4.3.4 เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการ

ลงโทษ

เหตยกเวน

ความผด

เหตยกเวนโทษ

เหตลดโทษ

เหตรอการ

กำาหนดโทษ

และเหตรอ

การลงโทษ

4.1 เหตยกเวนความผด

4.3 เหตลดโทษ เหตรอ

การกำาหนดโทษ และ

เหตรอการลงโทษ

4.2 เหตยกเวนโทษ

4-3

หนวยท 4

เหตยกเวนความผด เหตยกเวนโทษ เหตลดโทษ


เคาโครงเนอหาตอนท 4.1 เหตยกเวนความผด

4.1.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนความผด

4.1.2 การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

4.1.3 ความยนยอมใหกระทำา

ตอนท 4.2 เหตยกเวนโทษ

4.2.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนโทษ

4.2.2 การกระทำาความผดดวยความจำาเปน

4.2.3 เหตยกเวนโทษอน

ตอนท 4.3 เหตลดโทษ เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ

4.3.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตลดโทษ

4.3.2 การกระทำาโดยบนดาลโทสะ

4.3.3 เหตลดโทษอน

4.3.4 เหตรอการกำาหนดโทษและเหตรอการลงโทษ

แนวคด1. เหตยกเวนความผดของไทยมมาตงแตฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ซงมบทบญญต

คลายกบกฎหมายอาญาในปจจบน คอเหตยกเวนความผด ไดแก การปองกนโดยชอบ

ดวยกฎหมาย

2. เหตยกเวนความผดในปจจบน ซงมบญญตในประมาวลกฎหมายอาญาและตามแนวคำา

พพากษาฎกา ไดแก การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย และความยนยอมใหกระทำา

3. เหตยกเวนโทษ หมายถง ผกระทำาไดกระทำาการอนเปนความผดอาญาแลว แตกฎหมาย

ยกเวนการลงโทษ ไดแก การกระทำาความผดดวยความจำาเปน ความไมสามารถรผดชอบ

การกระทำาความผดขณะมนเมา การกระทำาตามคำาสงทมชอบ ความเปนสามภรยา และ

ความออนอาย

4-4

4. กฎหมายใหอำานาจศาลในการใชดลพนจลดโทษใหผกระทำาผดได ไดแก การกระทำาความ

ผดโดยบนดาลโทสะ การกระทำาความผดโดยไมรวากฎหมายบญญตไวเปนความผด

ญาตใกลชดกระทำาความผดตอกนในความผดบางประเภท และความออนอาย

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนความผดได

2. อธบายและวนจฉยการปองกนโดยชอบความกฎหมายได

3. อธบายและวนจฉยความยนยอมใหกระทำาได

4. อธบายและวนจฉยเหตยกเวนความผดกรณอนได

5. อธบายววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนโทษได

6. อธบายและวนจฉยการกระทำาความผดดวยความจำาเปนได

7. อธบายและวนจฉยเหตยกเวนโทษกรณอนได

8. อธบายววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตลดโทษได

9. อธบายและวนจฉยการกระทำาความผดโดยบนดาลโทสะได

10. อธบายและวนจฉยเหตลดโทษกรณอน เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษได

กจกรรม1. กจกรรมการเรยน

1) ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท 4

2) อานแผนการสอนประจำาหนวยท 4

3) ทำาแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 4

4) ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

5) ตรวจสอบคำาตอบของกจกรรมจากแนวตอบ

6) ทำาแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 4

2. งานทกำาหนดใหทำา

1) ทำาแบบฝกหดทกขอทกำาหนดใหทำา

2) อานเอกสารเพมเตมจากบรรณานกรม

4-5

แหลงวทยาการ1. สอการศกษา

1) แนวการศกษาหนวยท 4

2) หนงสอ/บทความ

(1) �คำ�อธบ�ยชดวช�กฎหม�ยอ�ญ��1:�ภ�คบทบญญตทวไป�มหาวทยาลยสโขทย-

ธรรมาธราช

(2) เกยรตขจร วจนะสวสด (2549) คำ�อธบ�ยกฎหม�ยอ�ญ��ภ�ค�1�สำานกอบรม

ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

(3) หยด แสงอทย (2548) กฎหม�ยลกษณะอ�ญ��ร.ศ.�127�สำานกพมพวญญชน

(4) ยงยทธ แสงรงเรอง “ความไมยตธรรมในระบบรอการลงโทษ”

(5) โกเมศ ขวญเมอง (2550) กฎหม�ยอ�ญ�ชนสง�กรงเทพมหานคร สำานกพมพ

วญญชน

2. สออนๆ

หลวงจกรปาณ ศรศลวสทธ “กฎหมายในสวนการปองกน” หองสมดอเลกทรอนกส

ศาลยตธรรม

การประเมนการเรยน1. ประเมนจากการสมมนาเสรมและงานทกำาหนดใหทำาในแผนกจกรรม

2. ประเมนจากการสอบไลประจำาภาคการศกษา

4-6

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง “เหตยกเวนความผด เหตยกเวนโทษ

เหตลดโทษ เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ”

คำาแนะนำา อานคำาถามแลวเขยนคำาตอบลงในชองวาง นกศกษามเวลาทำาแบบประเมนชดน 30 นาท

1. ในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มการบญญตยกเวนความผดในกรณใดบาง

2. อธบายหลกเกณฑเรองการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

4-7

3. ความยนยอมของผเสยหายเปนเหตยกเวนความผดทกกรณหรอไม อยางไร

4. เปรยบเทยบการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายกบการกระทำาความผดดวยความจำาเปนเพอใหพนภยนตราย

5. สามภรยากระทำาความผดตอกนฐานใดบางทไมตองรบโทษ

6. ความออนอายของผกระทำาความผดเปนเหตยกเวนโทษอยางไร

4-8

7. เหตลดโทษตามกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มกรณใดบาง

8. จงอธบายพอสงเขปถงหลกเกณฑของการกระทำาผดเพราะบนดาลโทสะ

9. กฎหมายใดทผกระทำาความผด อางวาไมร เพอเปนเหตลดโทษไมได

10. บคลลประเภทใดซงกระทำาความผดเกยวกบทรพยตาม มาตรา 71 วรรคแรก สามารถอางเปนเหตลดโทษได

4-9

ความนำา

ทฤษฎทางอาญากลาววา การลงโทษหรอการใชโทษทางอาญาตองมขอจำากดไมควรทจะนำากฎหมาย

อาญามาใชเพอลงโทษพฤตกรรมทปราศจากภย

ในระบบกฎหมายซวลลอว (Civil Law) พจารณาตามโครงสรางในเรององคประกอบความผด

กฎหมาย และความเชอถอเจตนาเปนสำาคญ แมองคประกอบภายนอกไมครบถามเจตนาราย (Mens Rea)

กถอวาตองรบผด คอวาบคคลนนไดลงมอกระทำาสงทใกลจะเปนอนตรายตอชวตมนษย เชน ยงศพโดย

เจตนาฆา เขาใจวาเปนคนมชวต แมเปนศพแลว กคอวาผดฐานพยายามฆา1

ในระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ถอวาขาดองคประกอบภายนอก ไมมความผด

การพยายามกระทำาความผด กมไมได

ประเทศเยอรมนใชระบบซวลลอว คอ ยงศพหรอทำาแทงหญงทไมไดทอง ผดฐานพยายามแลว

ประเทศฝรงเศส กลาวเปน 2 ทฤษฎ คอ

1. ฝายทถอการกระทำาเปนใหญ (ภาวะวสย) เหนวา การกระทำาทไมสามารถบรรลผลได ไมเปน

พยายาม

2. ฝายทถอจตใจเปนใหญ (อตวสย) ตองถอเอาเจตนาผกระทำาเปนสำาคญ เมอการกระทำานนได

แสดงออกมาใหเหนเจตนาราย (Mens Rea) และสภาพทเปนภยตอสงคมของผกระทำาแลว การกระทำาจะ

สำาเรจไดหรอไม กตองลงโทษเพราะผกระทำาเจตนารายเทาๆ กน

Common Law เหตยกเวนโทษหรอยกเวนความผด เชน การปองกน จงเปนปญหาเรองการกระทำา

โดยสำาคญผด การกระทำาของคนวกลจรต หรอเดกไมชชดวาไมผดกฎหมายเพราะขาดเจตนา หรอมเจตนา

เพยงแตกฎหมายยกเวนโทษใหเทานน

นกกฎหมาย Common Law เหนวา การถกบงคบควรจะเปนขอแกตวสำาหรบการกระทำาความผด

ได เวนแตในคดอาญา เชน ความผดฐานฆาคนตาย แตอยางไรกตาม ถากระทำาเพราะถกบงคบ หรออทธพล

อนๆ หรอเปนการปฏบตตามหนาทโดยมไดกระทำาโดยสมครใจ ลกขนมกยกคำาขอเสย

คนวกลจรต ประเทศเยอรมนถอวาการกระทำาของผทวกลจรตมจตบกพรองเปนปญหาเกยวกบ

ความเชอ โดยวาผกระทำาไดกระทำาโดยเจตนา เพยงแตกฎหมายยกเวนโทษให เพราะถอวาขาดความรผด

ชอบเทานน

เดกทำาผด Common Law ถอเปนเรองทไมผดกฎหมายเลย ถาหากอายของเดกนนเปนไปตาม

เกณฑทกฎหมายกำาหนด

1 โกเมศ ขวญเมอง (2550) กฎหม�ยอ�ญ�ชนสง�กรงเทพมหานคร สำานกพมพวญญชน หนา 29

4-10

Civil Law ถอวากระทำาโดยรถงสาระของการกระทำาแลว กผานขนตอนในเรองเจตนาแลว กฎหมาย

ยกเวนโทษใหในประเดนเรองความชวเทานน พจารณาวาบคคลนนไดกระทำาไปโดยรผดชอบหรอไมเพยงใด

หรอสงทบคคลไดทำาลงไปเปนสงทสงคมควรจะตำาหนเขาไดหรอไม

หากไดกระทำาโดยไมรผดชอบ หรอการกระทำาของเขาไมอาจตำาหนได กฎหมายจะยกเวนโทษให

เพราะถอวาบคคลนนไมมความชว ไดแก

1. ความบกพรองในเรองอายของผกระทำา โดยใชผลการทดลองทางจตวทยา กำาหนดอายทถอวา

ความรสกผดชอบบกพรองอยางไร ควรยกเวนโทษผกระทำาเมออายเทาไรเปนเกณฑ

2. ความบกพรองทางจตของผกระทำา ซงถอวากระทำาโดยปราศจากความชวทางจต เชน โรคจต

จตบกพรอง จตฟนเฟอน หรอคนมนเมาทถกบงคบใหเสพ และกระทำาความผดในขณะทไมสามารถรผดชอบ

หรอไมสามารถบงคบตนเองได กฎหมายจะยกเวนโทษให

3. ความบกพรองในความไมรขอผดถก เชน กระทำาตามคำาสงของเจาพนกงานทไมชอบดวย

กฎหมาย แตผกระทำามหนาทหรอเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตาม เปนตน

4-11

ตอนท 4.1

เหตยกเวนความผด

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท 4.1 แลวจงศกษาสาระสงเขป พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท 4.1.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนความผด

เรองท 4.1.2 การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

เรองท 4.1.3 ความยนยอมใหกระทำา

แนวคด1. เหตยกเวนความผด มแนวคดมาแตอดตทวา ถาผกระทำาไมมนสยเปนโจรหรอเปน

คนชวราย เมอไดกระทำาความผดเพราะตองปองกนตวเองหรอผอน ผกระทำากไมสมควร

มความผด

2. กฎหมายไมตองการใหผเสยหายตองทน ฉะนน ถามภยนตรายซงเกดจากการประทษราย

อนละเมดตอกฎหมาย เปนภยนตรายใกลถงตว ถากระทำาไปพอสมควร เพอปกปองชวต

รางกาย ทรพยสนของตน หรอของผอน ผกระทำาอางการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายได

3. ความยนยอมซงเปนเหตยกเวนความผดตองเกดดวยความสมครใจตองใหความยนยอม

กอนหรอขณะกระทำาผด และความยนยอมนน ตองไมขดความสงบเรยบรอยหรอศลธรรม

อนดของประชาชน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท 4.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนความผดได

2. อธบายและวนจฉยการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายได

3. อธบายและวนจฉยความยนยอมใหกระทำาได

4-12

เรองท 4.1.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนความผด

สาระสงเขปการลงโทษในทางอาญามวตถประสงคเพอลงโทษคนทมจตใจชวราย คนทคดไมดเปนภยตอสงคม

สมควรใหไดรบโทษ

แตในบางกรณการทบคคลกระทำาความผด อาจไมมจตใจดงกลาว แตเพราะมสถานการณบางอยาง

หรอขอเทจจรงบางประการทำาใหผนนตองกระทำาความผด ฉะนน กฎหมายจงมบทบญญตยกเวนความ

ผดหรอยกเวนโทษใหซงเหตแหงการยกเวนความผดและยกเวนโทษมมานานตงแตกฎหมายลกษณะอาญา

ร.ศ. 127 พจารณาไดดงน

มาตรา 50 บญญตวา “บคคลทกระทำ�ก�รอย�งหนงอย�งใด แตพอสมควรแกเหต โดยมคว�ม

จำ�เปนเพอปองกนชวต เกยรตยศ และชอเสยง หรอทรพยสน ของตวเองมนกด หรอของผอนกด เพอให

พนภยนตร�ยซงเกดโดยผดกฎหม�ย ท�นว�ไมควรลงอ�ญ�แกมน”

มาตรานกลาวถงการปองกนคลายการปองกนโดยชอบดวย ตามมาตรา 68 ประมวลกฎหมายอาญา

ปจจบน

หลกเกณฑการปองกน ตามมาตรา 50 มดงน

ก. ตองมภยนตราย ทผดกฎหมาย ซงหมายความวา เปนภยนตรายซงผไดรบไมมหนาทตาม

กฎหมายทจะตองทน โดยไมตองคำานงวาผทกอภยนตรายจะตองรบผดในทางอาญาหรอไม ตวอยางเชน

บคคลวกลจรตถอมดจะมาแทงเรา ตองถอวาเปนภยนตรายทผดกฎหมาย

ข. ภยนตรายนนเกดแกชวต เกยรตยศ ชอเสยง หรอทรพยสนของผกระทำาหรอบคคลอน

ค. ภยนตรายนนมอยในปจจบน

ง. การกระทำานนจำาเปนสำาหรบการปองกน ถามวธปองกนหลายวธผกระทำาจะตองใชวถทางทเกด

ความเสยหายนอยทสดเทาทจะทำาได

จ. ไดกระทำาไปพอสมควรแกเหต ซงอยางไรจะเปนการกระทำาพอสมควรแกเหตนน ตองดขอเทจ

จรงเปนเรองๆ ไป ถาเปนการปองกนเกนสมควรแกเหต ผกระทำาตองรบผด

มาตรา 50 บญญตวา “ผใดกระทำ�ก�รต�มคำ�สง อนชอบดวยกฎหม�ย ท�นว�ผนนไมควรรบอ�ญ�”

ทวากระทำาการตามคำาสงอนชอบดวยกฎหมายนน ทานอธบายไวดงน คอ

1) การทกระทำาเปนการตองตามพระราชกำาหนดกฎหมายทใชอยในเวลานน

2) บคคลกระทำาการตามคำาสงของเจาพนกงานฝายทหารกด พลเรอนกด อนมหนาททจะ

ตองฟงผบงคบบญชา แมวาคำาสงนนจะผดกฎหมาย ถาปรากฏวาผรบคำาสงไปกระทำา กระทำาโดยเชอวาชอบ

ดวยกฎหมายโดยเหตผลอนสมควร ทานใหถอวาผรบคำาสงไปกระทำาการนน ไมควรรบอาญาเหมอนกน

4-13

ตวอยาง

กรณ อนมาตรา (1) เพชฌฆาตนำาตวนกโทษทตองคำาพพากษาใหประหารชวต ไปประหารตามคำาสง

ของผบงคบบญชาโดยชอบการกระทำาตาม อนมาตรา (1) นเปนการกระทำาทชอบดวยกฎหมาย

มาตรา 56 บญญตวา “ถ�เดกอ�ยไมถงเจดขวบกระทำ�คว�มผด ท�นว�มนยงมรผดและชอบอย�

ใหลงอ�ญ�แกมนเลย”

กำาหนดอายเดกในวนกระทำาผดถาอายไมถง 7 ขวบ เดกนนไมมความผด

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน หยด แสงอทย (2548) คำาอธบายกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.

127 สำานกพมพวญญชน)

กจกรรม 4.1.1

ในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มเหตยกเวนความผดในเรองการปองกนโดยชอบดวย

กฎหมายหรอไม

บนทกคำาตอบกจกรรม 4.1.1

(โปรดตรวจคำาตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท 4 ตอนท 4.1 กจกรรม 4.1.1)

4-14

เรองท 4.1.2 การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

สาระสงเขป การกระทำาทครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญตเปนความผดหากมกฎหมายยกเวนความผด

การกระทำานนกไมมความผดและผกระทำานน ไมตองรบโทษ

เหตยกเวนความผดทางอาญา ในทนจะศกษา 2 เหต ดงน

1. การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

2. ความยนยอมใหกระทำา

ซงจะใหศกษาในแตละเหตคอ การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา

68 บญญตวา “ผใดจำ�ตองกระทำ�ก�รใดเพอปองกนสทธของตนหรอของผอนใหพนภยนตร�ยซงเกดจ�กก�ร

ประทษร�ยอนละเมดตอกฎหม�ย และเปนภยนตร�ยทใกลจะถง ถ�ไดกระทำ�พอสมควรแกเหต ก�รกระทำ�

นน เปนก�รปองกนโดยชอบดวยกฎหม�ย ผนนไมมคว�มผด”

หลกเกณฑของการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

1. เปนการกระทำาเพอปองกนสทธของตนเองหรอผอน เปนการปองกนสทธใดๆ กได สทธในชวต

รางกาย ชอเสยง สทธทวานจะเปนสทธของตนเองหรอของผอน ซงไมจำาเปนตองมความสมพนธมากอนจะ

เปนใครกได รจกกนหรอไมกได

2. ใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย ภยนตรายนตองเปน

ภยนตรายทเกดจากการกระทำาอนละเมดกฎหมาย กลาวคอ เปนการกระทำาของคน หรอถาเปนการกระทำา

ของสตว กตองเปนสตวทอยในความรบผดชอบของคนเทานน

3. เปนภยนตรายทใกลจะถงและยงไมจบสน ผปองกนอาจไมตองเผชญหนากบภยนตรายในขณะ

นนกได

4. เปนกรณจำาตองกระทำาทไมสามารถหลกเลยงภยนตรายได

5. เปนการกระทำาพอสมควรแกเหต

กรณทไมถอเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

1. การสมครใจววาท ฝายใดจะอางปองกนไมไดเวนแตการทะเลาะววาทนน ขาดตอนไปแลว

2. ผอางปองกน เปนฝายกอภยนตรายขนเองจะอางกระทำาโดยปองกนไมได

3. การปองกนจะกระทำาซอนปองกนไมได

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน คำาอธบายชดวชากฎหมายอาญา 1: ภาคบทบญญตทวไป

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช และเกยรตขจร วจนะสวสด (2549) คำาอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1

สำานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา)

4-15


คำาวา “พอสมควรแกเหต” พจารณาไดอยางไร



4-16

เรองท 4.1.3 ความยนยอมใหกระทำา

สาระสงเขปการกระทำาความผดบางกรณถงแมกฎหมายจะบญญตเปนความผดไว แตการกระทำานนไมไดทำาให

สงคมเดอดรอนหรอเสยหายหรอความยนยอมเปนองคประกอบหนงของความผด ฉะนน หากไดรบความ

ยนยอมจากบคคลผเสยหายการกระทำานนๆ จงไมควรจะเปนความผดทางอาญา เชน ความผดฐานขมขน

กระทำาชำาเรา ตามมาตรา 276

ความยนยอมทเปนเหตยกเวนความผดนนตองมลกษณะดงน

1. ความยนยอมนจะตองมกอนหรอขณะกระทำาผดจงจะคอวาเปนความยนยอม ถามภายหลงการ

กระทำาความผด เชน ขมขนกระทำาชำาเราหญง ตอมาหญงตกลงไมเอาความ เชนนถอเปนการตกลงยอมความ

2. ผยนยอมตองสามารถรถงการกระทำาและผลของการกระทำาของตน ในขณะนนดวยการหลอกลวง

ในขอเทจจรงจนไดรบความยนยอม ไมถอวาผเสยหายยนยอม แตการหลอกลวงในเหตชกจงใจจนผเสยหาย

ยนยอม ถอเปนความยนยอม เชน ชายหลอกวาเปนสามของหญง หญงจงยอมหลบนอนดวย ไมถอวาหญง

ยนยอม แตถาชายมภรยาอยแลว หลอกหญงอนวาจรงใจ รกใคร จะแตงงานกบหญงนนในอนาคต เพอให

หญงยอมหลบนอนดวย ถาหญงหลงเชอ ชายกไมผดฐานขมขนกระทำาชำาเรา เพราะถอวาหญงยนยอมแลว

หลกความยนยอมดงกลาวนแมไมมบทบญญตไวโดยตรงในประมวลกฎหมายอาญา แตศาลฎกา

ไดเคยวางหลกเปนบรรทดฐานไว

1) เปนความยนยอมอนบรสทธ หมายความวาไมถกหลอกลวง หรอสำาคญผด หรอขมขดวย

ประการใด

2) ความยนยอมนนไมขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน

3) เปนความยนยอมทมอยจนถงขณะกระทำาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด

ตวอยางความยนยอม เชน ผเสยหายยนยอมใหแพทยผาทองเพอผาตดไสตงทอกเสบ เชนนการท

แพทยทำารายรางกายผเสยหาย ยอมไมเปนความผด เปนตน


มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช และเกยรตขจร วจนะสวสด (2549) คำาอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1 สำานก

อบรมศกษากฎหมายเนตบณฑตยสภา)

4-17


นายดำาเชอวาตนอยยงคงกระพน เนองจากไดอาจารยดสกตวให จงรองขอใหนายขาวทดลอง

ใชมดฟนตน แมนายขาวจะบอกปดอยางไร นายดำากออนวอนใหฟนตน นายขาวจงฟนไป 1 ท นายดำา

ไมอยยงคงกระพนอยางทคด เลอดไหลทวมตวตองนำาสงโรงพยาบาล เชนนความยนยอมของนายดำา

ใชไดหรอไม



4-18

ตอนท 4.2

เหตยกเวนโทษ


หวเรองเรองท 4.2.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนโทษ

เรองท 4.2.2 การกระทำาความผดดวยความจำาเปน

เรองท 4.2.3 เหตยกเวนโทษอน

แนวคด1. เหตยกเวนโทษ เรมมมาตงแตกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 โดยพจารณาจากความ

สามารถรผดชอบ การกระทำาความผดดวยความจำาเปน ความสมพนธ และความออนอาย

2. การกระทำาความผดดวยความจำาเปน มไดกรณอยในทบงคบ หรอภายใตอำานาจ ซงไม

สามารถหลกเลยงหรอขดขนได หรอเพอใหตนเอง หรอผอนพนจากภยนตรายทใกล

จะถง

3. เหตยกเวนโทษกรณอน ไดแก ความไมสามารถรบผดชอบการกระทำาในขณะมนเมา

การกระทำาตามคำาสงทไมชอบดวยกฎหมาย ความเปนสามภรยา ความออนอาย ทงน เปน

ไปตามเงอนไขของกฎหมาย


1. อธบายและวเคราะหววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนโทษได

2. อธบายและวเคราะหการกระทำาความผดดวยความจำาเปนได

3. อธบายและวเคราะหเหตยกเวนโทษอนๆ ได

4-19

เรองท 4.2.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตยกเวนโทษ

สาระสงเขปในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มบทบญญตทยกเวนโทษใหแกผกระทำาความผด เชนเดยวกบ

ประมวลกฎหมายฉบบปจจบน เนองจากพเคราะหดแลวเปนกรณทผกระทำาจำาเปนตองกระทำา หรอเปนความ

สมพนธระหวางสามภรรยา หรอเปนเรองของความออนอายทำาใหการตดสนใจไมถกตอง ควรใหโอกาสกลบ

ใจ จงไดบญญตเหตยกเวนโทษ ดงตอไปน

มาตรา 46 บญญตวา “ผใดกระทำ�ผดในเวล�วกลจรต อนเกดแตสญญ�วปล�ศกต�ม เกดแตพย�ธ

กต�ม ถ�ปร�กฏว�มนไมส�ม�รถจะรผดชอบหรอยบยงไดในเวล�ทกระทำ�ผดเพร�ะเหตวกลจรตนนไซร

ท�นว�อย�เอ�โทษแกมนเลย”

แตถาศาลพเคราะหเหนวาจะปละปลอยผวกลจรตนนไป อาจเกดเหตภยนตรายแกผอน จะสงให

สงตวมนใหเจาพนกงานกกขงรกษาไวในโรงพยาบาลสำาหรบคนวกลจรต หรอเอาไปคมขงรกษาไวในทอน

เพอปองกนภยนตรายอยาใหมแกสาธารณชนกได

ตามมาตรานวกลจรตเกดได 2 อยาง คอ กรณสญญาวปลาศซงเปนกรณทจตใจวปลาสเสย และ

กรณวกลจรตซงเกดจากโรค

กรณไดรบยกเวนโทษตามมาตราน ตองปรากฏวาวกลจรตในขณะกระทำาผดและถงขนาดทไม

สามารถรผดชอบหรอยบยงได

มาตรา 48 บญญตวา “คว�มวกลจรตเพร�ะเสพสร�ย�เม�นน ท�นมใหนบว�ตองดวยคว�มยกเวน

หรอลดหยอนผอนโทษต�มทว�ม�ในม�ตร� 46 และม�ตร� 47 เวนแตถ�ปร�กฏว�เมอเสพสร�ย�เม�นน

ผเสพมไดรว�เปนสร�ย�เม�กดหรอผอนใชกำ�ลงและอำ�น�จขมขนใจใหมนตองจำ�เสพสร�ย�เม�กด ท�นจง

ใหยกโทษใหฐ�นวกลจรต”

กฎหมายยกเวนโทษให 2 กรณ เพราะถอวาการเสพสรายาเมานน ไมไดเกดจากความผดของ

ผกระทำา คอ

1. ผเสพมไดรวาสงทตนเสพเปนสรายาเมา

2. ผเสพถกผอนใชกำาลง และอำานาจขมขนใจใหเสพ ถาความวกลจรตเกดจาก 2 เหต ดงกลาว

กยกเปนขอแกตวได

มาตรา 49 บญญตวา “ผใดกระทำ�คว�มผดเพร�ะตองทำ�ดวยคว�มจำ�เปนในเหตเหล�น คอว�

1) เพร�ะมนอยในทบงคบ แลในใตอำ�น�จทมนไมส�ม�รถจะขดขนหลกเลยงไดกด

2) มนไมมเจตน�ชวร�ย แตตองกระทำ�ผดเพอจะปองกนตวเองหรอผอนใหพนภยนตร�ย

อนร�ยแรง ซงมนมไดกอใหเกดขนเอง แลจะปองกนภยนตร�ยนนดวยอบ�ยอย�งอนมไดกด ถ�คว�มผดของ

มนในสองขอทกล�วม�นไมปร�กฏว�มนไดกระทำ�เกนไปกว�สมควรแกเหตแลว ท�นว�อย�เอ�โทษแกมนเลย”

4-20

แตความกรณาทวามาน ทานมใหใชในสวนคดทกระทำาผดคดประทษรายตอพระเจาอยหว หรอ

ประทษรายตอพระราชอาณาจกร ตามทกลาวไวตงแตมาตรา 97 จนถงมาตรา 111

กรณนเปนการกระทำาความผดดวยความจำาเปน ซงม 2 กรณ

ตามอนมาตรา 1 เปนกรณทผกระทำาอยในทบงคบ และภายใตอำานาจทไมสามารถจะขดขนและ

หลกเลยงได ไดกระทำาไปไมเกนสมควรแกเหต

ตามอนมาตรา 2 เปนกรณทกระทำาเพอใหพนภยนตราย ตองเปนภยนตรายรายแรง เปนภยนตราย

ในปจจบน และผกระทำามไดกอใหเกดภยนตรายขนเอง เปนกรณทไมสามารถหลกเลยงโดยวธอนไดและ

กระทำาไปไมเกนสมควรแกเหต

มาตรา 54 บญญตวา “ผใดกระทำ�คว�มผดฐ�นประทษร�ยตอทรพยสมบตต�มทกล�วไวตงแต

ม�ตร� 288 จนถงม�ตร� 296 กด ตงแตม�ตร� 304 จนถงม�ตร� 312 กด ตงแตม�ตร� 324 จนถงม�ตร� 329

กด และในม�ตร� 340 นนกด ถ�กระทำ�แกทรพยญ�ตทสบส�ยโลหตนบโดยตรงขนไปคอ พอ แม ป ย� ต�

ย�ย ทวด ของมนเองกด นบโดยตรงลงม� คอ ลก หล�น เหลน โหลน ลอ ของมนเองกด ท�นว�มนควรรบ

อ�ญ�ทกฎหม�ยบญญตไวสำ�หรบคว�มผดเชนนนแตกงหนง

ถ�แลคว�มผดเชนว�ม�น เปนคว�มผดทส�มกระทำ�ตอภรรย� หรอภรรย�กระทำ�ตอส�ม ท�นว�

ไมมโทษ”

เหตยกเวนโทษในมาตรา 54 วรรคสองน ไดแก การกระทำาความผดเกยวกบทรพยตามกฎหมาย

ลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 288 ถงมาตรา 296 มาตรา 304 ถงมาตรา 312 มาตรา 329 และมาตรา 340

ซงสามกระทำาตอภรรยาหรอภรรยากระทำาตอสาม

มาตรา 57 บญญตวา “เดกอ�ยกว�เจดขวบ แตยงไมเกนสบสขวบ กระทำ�ก�รอนกฎหม�ยบญญต

เปนคว�มผด เดกนนไมตองรบโทษ แตใหศ�ลมอำ�น�จทจะดำ�เนนก�รดงตอไปน

1) ว�กล�วตกเตอนเดกนนแลวปลอยตวไป และถ�ศ�ลเหนสมควรจะเรยกบด� ม�รด�

ผปกครอง หรอบคคลทเดกนนอ�ศยอยม�ตกเตอนดวยกได หรอ

2) ถ�ศ�ลเหนว�บด�ม�รด�หรอผปกครองส�ม�รถดแลเดกนนได ศ�ลจะมคำ�สงใหมอบตว

เดกนนใหแกบด�ม�รด�หรอผปกครองไป โดยว�งขอกำ�หนดใหบด�ม�รด�หรอผปกครองระวงเดกนนไมให

กอเหตร�ยตลอดเวล�ทศ�ลกำ�หนดซงตองไมเกนกว�ส�มป และกำ�หนดจำ�นวนเงนต�มทเหนสมควร แตไม

ใหเกนหนงพนบ�ท ซงบด�ม�รด�หรอผปกครองจะตองชำ�ระตอศ�ลในเมอเดกนนกอเหตร�ยขน

ถ�เดกนนอ�ศยอยกบบคคลอนนอกจ�กบด�ม�รด�หรอผปกครอง และศ�ลเหนว�ไมสมควร

จะเรยกบด�ม�รด�หรอผปกครองม�ว�งขอกำ�หนดดงกล�วข�งตน ศ�ลจะเรยกตวบคคลทเดกนนอ�ศยอย

ม�สอบถ�มว�จะยอมรบขอกำ�หนดทำ�นองทบญญตไวสำ�หรบบด�ม�รด�หรอผปกครองดงกล�วม�ข�งตน

หรอไมกได ถ�บคคลทเดกนนอ�ศยอยยอมรบขอกำ�หนดเชนว�นน กใหศ�ลมคำ�สงมอบตวเดกใหแกบคคล

นนไป โดยว�งขอกำ�หนดดงกล�ว หรอ

3) ในกรณทศ�ลมอบตวเดกใหแกบด�ม�รด�ผปกครองหรอบคคลทเดกนนอ�ศยอยต�ม

(2) ศ�ลจะกำ�หนดเงอนไขเพอคมคว�มประพฤตเดกนนเชนเดยวกบทบญญตไวในม�ตร� 41 ดวยกได ใน

กรณเชนว�น ใหศ�ลแตงตงพนกง�นคมประพฤตหรอพนกง�นอนใดเพอคมคว�มประพฤตเดกนน หรอ

4-21

4) ถ�เดกนนไมมบด�ม�รด�หรอผปกครอง หรอมแตศ�ลเหนว�ไมส�ม�รถดแลเดกนนได

หรอถ�เดกอ�ศยอยกบบคคลอนนอกจ�กบด�ม�รด�หรอผปกครองและบคคลนนไมยอมรบขอกำ�หนดดง

กล�วใน (2) ศ�ลจะมคำ�สงใหมอบตวเดกนนใหอยกบบคคลหรอองคก�รทเหนสมควร เพอดแลอบรมสง

สอนต�มระยะเวล�ทศ�ลกำ�หนดกได ในเมอบคคลหรอองคก�รนนยนยอม ในกรณเชนว�นใหบคคลหรอ

องคก�รนนมอำ�น�จ เชน ผปกครองเฉพ�ะเพอดแลอบรมสงสอน รวมตลอดถงก�รกำ�หนดทอยและก�รจด

ใหเดกมง�นทำ�ต�มสมควร หรอ

5) สงตวเดกนนไปยงโรงเรยนหรอสถ�นฝกและอบรมหรอสถ�นทซงจดตงขนเพอฝกและ

อบรมเดกตลอดระยะเวล�ทศ�ลกำ�หนด แตอย�ใหเกนกว�ทเดกนนจะมอ�ยครบสบแปดขวบ”

คำาสงของศาลดงกลาวใน (2) (3) และ (4) นน ถาในขณะใดภายในระยะเวลาทศาลกำาหนดไว ความ

ปรากฏแกศาลโดยศาลรเองหรอตามคำาเสนอของผมสวนไดเสย พนกงาน อยการ บคคล หรอองคการทศาล

มอบตวเดกเพอดแลอบรมสงสอน หรอเจาพนกงานศาลวาพฤตการณเกยวแกคำาสงนนไดเปลยนแปลงไป

กใหศาลมอำานาจเปลยนแปลงแกไขคำาสงนน หรอมคำาสงใหมตามอำานาจในมาตราน

มาตรานเปนเหตยกเวนโทษ โดยคำานงถงอายผกระทำาและใหศาลมอำานาจกำาหนดวธการสำาหรบเดก

ตามอนมาตรา (1) ถง (5) ใหเหมาะสมกบกรณเดกแตละคนเปนรายๆ ไป

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน หยด แสงอทย (2548) กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127

สำานกพมพวญญชน)


การเสพสรายาเมาจนขาดสต จะอางเปนเหตยกเวนโทษไดหรอไม



4-22

เรองท 4.2.2 การกระทำาความผดดวยความจำาเปน

สาระสงเขปการกระทำาความผดเพราะอยในทบงคบ หรออยในภยนตรายซงจำาเปนตองกระทำาความผด เพอให

ตนเองรอดพนจากทบงคบหรอภยนตราย ถาพอสมควรแกเหต ผกระทำากไมควรรบโทษ

ประมวลกฎหมายอาญาบญญตไวในมาตรา 67 วา “ผใดกระทำ�คว�มผดดวยคว�มจำ�เปน

1) เพร�ะอยในทบงคบ หรอภ�ยใตอำ�น�จซงไมส�ม�รถหลกเลยงหรอขดขนได หรอ

2) เพร�ะเพอใหตนเอง หรอผอนพนจ�กภยนตร�ยทใกลจะถง และไมส�ม�รถหลกเลยงให

พนโดยวธอนใดได เมอภยนตร�ยนน ตนมไดกอใหเกดขน เพร�ะเปนคว�มผดของตน ถ�ก�รกระทำ�นนไม

เปนก�รเกนสมควรแกเหตแลว ผนนไมตองรบโทษ”

การกระทำาความผดดวยความจำาเปนซงกฎหมายยกเวนโทษใหอาจแยกไดเปน 2 จำาพวก กลาวคอ

1. กระทำาความผดดวยความจำาเปน เพราะอยในทบงคบหรอภายใตอำานาจซงไมสามารถหลกเลยง

หรอขดขนได และกระทำาไปไมเกนสมควรแกเหต เชน นายเขยวเปนเจาหนาทในการเลอกตงสมาชกสภา

ผแทนราษฎรไดถกหวคะแนนของผสมครรบเลอกตงคนหนง ใชอาวธปนจบงคบใหแกคะแนนของผสมครให

ผดไปจากความจรงแลวนำาสงนายอำาเภอ เชนน นายเขยวมความผดฐานปลอมเอกสาร แตไดรบการยกเวน

โทษตามมาตรา 67 น (ฎ 696/2503)

2. กระทำาความผดดวยความจำาเปนเพอใหพนภยนตรายตองเปนการกระทำาเขาหลกเกณฑ ดงน

1) ตองกระทำาเพอใหตนเองหรอผอนพนภยนตราย จะเปนภยนตรายตอชวต รางกาย

ทรพยสนกด ภยนตรายนนไมจำาเปนตองเกดแกผกระทำา อาจเกดแกผอน กอาจชวยเหลอ เขาใหพนภยนตราย

โดยอางเหตจำาเปนได

2) เปนภยนตรายทใกลจะถง ภยนตรายทจะเกดขนอยางแทจรง หรอเกดขนแลว และยงมอย

3) ไมสามารถหลกเลยงภยนตรายใหพนโดยวธอนไดทางหลกเลยงใหพนภยนตรายนน

มอยทางเดยว คอตองกระทำาผดเทานน

4) ภยนตรายนน ตนมไดกอใหเกดขนดวยความผดของตนเอง ไมจำาเปนตองเปนภยนตราย

ทเกดจากการกระทำาผดกฎหมาย อาจเปนภยนตรายทเกดจากธรรมชาตกได แคถาภยนตรายนนผกระทำา

กอใหเกดขนเพราะความผดของตนแลว อางกระทำาความผดดวยความจำาเปนไมได ในกรณผอนจะไดรบ

ภยนตราย แมภยนตรายนนผอนไดกอขนเพราะความผดของเขา ผกระทำาความผดสามารถอางเหตจำาเปนได

5) กระทำาไปไมเกนสมควรแกเหต โดยใชทฤษฎสวนสดกบทฤษฎวถทางนอยทสด

4-23

ตวอยางการกระทำาความผด ดวยความจำาเปนเพอใหพนภยนตราย เชน แดงวงไลจะทำารายดำา

ดำาวงหนจะเขาไปในบานของขาวเพอหลบหน ขาวยนกนอยหนาประตบานไมใหดำาเขาไป ดำาจงผลกขาวลมลง

เพอจะเขาไปในบานขาว ดำาอางกระทำาความผดดวยความจำาเปนได หรอดำาอาจหนกลบกระทำาตอบโตตอแดง

ดำาอางการปองกนได

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน คำาอธบายชดวชากฎหมายอาญา 1 มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช และเกยรตขจร วจนะสวสด (2549) คำาอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1 สำานกอบรมศกษา

กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา)


แดงใชปนจบงคบใหดำาทำารายขาว ดำากลวตายจงใชไมตขาวบาดเจบ ดำาอางกระทำาดวยความ

จำาเปนเพอใหตนพนภยนตรายไดหรอไม



4-24

เรองท 4.2.3 เหตยกเวนโทษอน

สาระสงเขปเหตยกเวนโทษอนแยกเปน 5 กรณ คอ

1) ความไมสามารถรบผดชอบ

2) การกระทำาในขณะมนเมา

3) การกระทำาตามคำาสงทไมชอบดวยกฎหมาย

4) ความเปนสามภรยา

5) ความออนอาย

อธบายไดดงน

1. ความไมสามารถรบผดชอบ กลาวคอ ไดกระทำาความผดในขณะทจตไมปกต ขาดความสามารถ

รบผดชอบ กฎหมายยกเวนโทษให ตามทบญญตไวในมาตรา 65 วรรคแรกวา “ผใดกระทำ�คว�มผดในขณะ

ไมส�ม�รถรผดชอบหรอไมส�ม�รถบงคบตนเองได เพร�ะมจตบกพรอง โรคจต หรอจตฟนเฟอน ผนนไม

ตองรบโทษสำ�หรบคว�มผดนน”

ผทจะไดรบการยกเวนโทษตามมาตรา 65 น มหลกเกณฑดงน

1) มการกระทำา

2) ไดกระทำาความผดตามทกฎหมายบญญต

3) ในขณะ

ก. ไมสามารถรผดชอบ หรอ

ข. ไมสามารถบงคบตนเองได

4) เพราะ

ก. จตพรอง

ข. โรคจต หรอ

ค. จตฟนเฟอน

ฉะนน การกระทำาความผดในขณะทจตบกพรอง ตองถงขนาดไมสามารถรผดชอบ คอ ไมเขาใจถง

สาระสำาคญในการกระทำาไมรผดชอบชวดและความไมรผดชอบ หรอไมสามารถบงคบตนเองได ตองมอย

ในขณะกระทำาผด

ความไมสามารถรผดชอบ หรอไมสามารถบงคบตนเองได ตองเกดเพราะเหต 3 ประการ คอ

จตบกพรอง เชน คนปญญาออน โรคจต เชน คนวกลจรต หรอจตฟนเฟอน

ตวอยาง นายเอเปนโรคประสาท เมอเกดอาการขนมากไมสามารถบงคบตนเองได ตองขวางทกสง

ทกอยางทอยใกลมอ และในขณะทมอาการ นายเอไดขวางแจกนลายครามของนายดแตก เชนน นายเอได

รบยกเวนโทษในความผดฐานทำาใหเสยทรพย

4-25

2. การกระทำาความผดในขณะมนเมา มาตรา 66 บญญตวา “คว�มมนเม�เพร�ะเสพสร� หรอสง

มนเม�อย�งอนจะยกขนเปนขอแกตวต�มม�ตร� 65 ไมได เวนแตคว�มมนเม�นนจะไดเกดโดยผเสพ ไมร

ว�สงนนจะทำ�ใหมนเม� หรอไดเสพโดยถกขนใจใหเสพ และไดกระทำ�คว�มผดในขณะไมส�ม�รถรหรอ

ส�ม�รถบงคบตนเองไดกระทำ� คว�มผดจงจะไดรบยกเวนโทษ สำ�หรบคว�มผดนน”

ตามมาตรา 66 น ความมนเมา ไมวาจะเกดจากการเสพสราหรออะไรกตามททำาใหเมา และไดกระทำา

ความผดในขณะทมนเมา ถงแมในขณะกระทำาผด ผกระทำาจะไมรผดชอบ หรอบงคบตนเองไมได ผกระทำา

กยงตองรบโทษในการกระทำานน จะอางความมนเมาไมได

ยกเวน ถาเขาตามหลกเกณฑ ดงน

1) มการกระทำา

2) ไดกระทำาการอนกฎหมายบญญตวาเปนความผด

3) ในขณะ

ก. ไมสามารถรผดชอบ หรอ

ข. ไมสามารถบงคบตนเองได

4) เพราะความมนเมา และ

5) ความมนเมาเกดโดย

ก. ผเสพไมรวาสงนนจะทำาใหมนเมา หรอ

ข. ผเสพถกขนใจใหเสพ

ตวอยาง นายกนเปนหวดไปหาซอยามาทานเอง ปรากฏวานายกนแพยาตวหนงมอาการมนเมาจน

ครองสตไมอย ไมสามารถรผดชอบได และในขณะทมอาการน ไดเอากอนหนขวางใสรถของนายกระตายเสย

หาย เชนน นายกนอางกระทำาผดเพราะความมนเมาโดยไมรวาสงนนจะทำาใหมนเมา และไดกระทำาในขณะท

ไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเอง เพอไมตองรบโทษฐานทำาใหเสยทรพยได

3. การกระทำาตามคำาสงทไมชอบดวยกฎหมาย มาตรา 70 บญญตวา “ผใดกระทำ�ต�มคำ�สงของ

เจ�พนกง�นแมคำ�สงนนจะไมชอบดวยกฎหม�ย ถ�ผกระทำ�มหน�ทหรอเชอโดยสจรตว�มหน�ทตองปฏบต

ต�ม ผนนไมตองรบโทษ เวนแตจะรว�คำ�สงนนเปนคำ�สงซงไมชอบดวยกฎหม�ย”

ตามบทบญญตน ไดกำาหนดหลกเกณฑการยกเวนโทษไว ดงน

1) ตองเปนการกระทำาตามคำาสงของเจาพนกงาน ถาคำาสงนนไมใชคำาสงเจาพนกงาน แม

บคคลนนจะปฏบตตามกจะนำาบทยกเวนโทษตาม มาตรา 70 นไปใชบงคบไมได เวนแตจะเขามาตรา 59

วรรคสาม หรอมาตรา 62

2) คำาสงนนเปนคำาสงทมชอบดวยกฎหมาย หากคำาสงนนชอบดวยกฎหมายกไมใชกรณตาม

มาตรา 70

3) ผกระทำามหนาทหรอเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตามคำาสงนน

ตวอยาง ฎ 1135/2507 ผบงคบกองตำารวจสงใหจำาเลยซงเปนตำารวจใตบงคบบญชาไปจบกม

ผตองหาโดยไมไดออกหมายจบ จำาเลยไปจบผตองหาโดยเขาใจวาคำาสงนนเปนคำาสงทชอบดวยกฎหมาย

4-26

เพราะไดถอเปนหลกปฏบตกนตลอดมาวาไปจบได แมการกระทำาของจำาเลยจะเปนการมชอบจำาเลยทงสอง

กไมตองรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 70

ผกระทำาไมรวาคำาสงนนไมชอบดวยกฎหมาย การไมรเปนเพราะไมรขอเทจจรงบางประการ หรอ

เปนเพราะไดปฏบตตามคำาสงทำานองนนมาตลอด คดวาเปนคำาสงทชอบดวยกฎหมาย หรอเปนเพราะผรบ

คำาสงไมรกฎหมายระเบยบกได

4. ความเปนสามภรยา สามหรอภรยาในสงคมไทยถอเปนเหมอนบคคลคนเดยวกน ทรพยสนทหา

มาไดระหวางสมรส กถอวามสวนเปนเจาของรวมกน ฉะนน ความผดตามประมวลกฎหมายอาญาเกยวกบ

ทรพย บางฐานความผด ถาสามกระทำาตอภรยา หรอภรยากระทำาตอสาม กฎหมายยกเวนโทษใหตามท

บญญตในมาตรา 71 วรรคแรก บญญตวา “คว�มผดต�มทบญญตไวในม�ตร� 334 ถง ม�ตร� 336 วรรค

แรก และม�ตร� 341 ถงม�ตร� 364 นน ถ�เปนก�รกระทำ�ทส�มกระทำ�ตอภรย� หรอภรย�กระทำ�ตอส�ม

ผกระทำ�ไมตองรบโทษ”

ตองเปนการกระทำาความผดเกยวกบทรพยตามทระบในมาตรา 71 วรรคแรก และตองเปนกรณท

ความเปนสามภรยานนชอบดวยกฎหมาย

5. ความออนอาย การกระทำาของเดก ซงกฎหมายถอวายงขาดวฒภาวะ ขาดประสบการณ อาจ

กระทำาความผดได เพราะความรเทาไมถงการณ กฎหมายจำาถอเปนเหตยกเวนโทษ โดยแบงตามอายเดกดงน

1) การกระทำาความผดของเดกอายไมเกนสบป ตามมาตรา 73 บญญตวา “เดกอ�ยยงไมเกน

สบป กระทำ�ก�รอนกฎหม�ยบญญตเปนคว�มผดเดกนนไมตองรบโทษใหพนกง�นสอบสวนสงตวเดกต�ม

วรรคหนงใหพนกง�นเจ�หน�ทต�มกฎหม�ยว�ดวยก�รคมครองเดก เพอดำ�เนนก�รคมครองสวสดภ�พต�ม

กฎหม�ยว�ดวยก�รนน” 2

2) การกระทำาของเดกอายกวาสบป แตไมเกนสบหาป ตามมาตรา 74 บญญตวา “เดกอ�ย

กว�สบปแตยงไมเกนสบห�ป กระทำ�ก�รอนกฎหม�ยบญญตเปนคว�มผด เดกนนไมตองรบโทษ แตใหศ�ล

มอำ�น�จทจะดำ�เนนก�รดงตอไปน

(1) ว�กล�วตกเตอนเดกนนแลวปลอยตวไป และถ�ศ�ลเหนสมควรจะเรยกบด� ม�รด�

ผปกครอง หรอบคคลทเดกนนอ�ศยอยม�ตกเตอนดวยกได

(2) ถ�ศ�ลเหนว� บด� ม�รด� หรอผปกครองส�ม�รถดแลเดกนนได ศ�ลจะมคำ�สงให

มอบตวเดกใหแกบด� ม�รด� หรอผปกครองไป โดยว�งขอกำ�หนดใหบด� ม�รด� หรอผปกครองระวงเดก

นนไมใหกอเหตร�ยตลอดเวล�ทศ�ลกำ�หนดซงตองไมเกนส�มปและกำ�หนดจำ�นวนเงนต�มทเหนสมควร

ซงบด� ม�รด� หรอผปกครองจะตองชำ�ระตอศ�ลไมเกนครงละหนงหมนบ�ท ในเมอเดกนนกอเหตร�ยขน

ถ�เดกนนอ�ศยอยกบบคคลอนนอกจ�กบด� ม�รด� หรอผปกครอง และศ�ลเหนว�ไม

สมควรจะเรยกบด� ม�รด� หรอผปกครองม�ว�งขอกำ�หนดดงกล�วข�งตน ศ�ลจะเรยกตวบคคลทเดกนน

อ�ศยอยม�สอบถ�มว� จะยอมรบขอกำ�หนดทำ�นองทบญญตไวสำ�หรบบด� ม�รด� หรอผปกครองดงกล�ว

2 มาตรา 5 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 21) พ.ศ. 2551

4-27

ม�ข�งตนหรอไมกได ถ�บคคลทเดกนนอ�ศยอยยอมรบขอกำ�หนดเชนว�นนกใหศ�ลมคำ�สงมอบตวเดกให

แกบคคลนนไปโดยว�งขอกำ�หนดดงกล�ว

- ในกรณศ�ลมอบตวเดกใหแกบด� ม�รด� ผปกครอง หรอบคคลทเดกนนอ�ศย

อยต�ม (2) ศ�ลจะกำ�หนดเงอนไขเพอคมคว�มประพฤตเดกนนเชนเดยวกบทบญญตไวในม�ตร� 56 ดวยกได

ในกรณเชนว�น ใหศ�ลแตงตงพนกง�นคมประพฤตหรอพนกง�นอนใดเพอคมคว�มประพฤตเดกนน

- ถ�เดกนนไมมบด� ม�รด� หรอผปกครอง หรอมแตศ�ลเหนว�ไมส�ม�รถดแล

เดกนนไดหรอถ�เดกอ�ศยอยกบบคคลอนนอกจ�กบด� ม�รด� หรอผปกครอง และบคคลนนไมยอมรบขอ

กำ�หนดดงกล�วใน (2) ศ�ลจะมคำ�สงใหมอบตวเดกนนใหอยกบบคคลหรอองคก�รทศ�ลเหนสมควรเพอดแล

อบรม และสงสอนต�มระยะเวล�ทศ�ลกำ�หนดกไดในเมอบคคลหรอองคก�รนนยนยอม ในกรณเชนว�นให

บคคลหรอองคก�รนนมอำ�น�จเชนผปกครองเฉพ�ะเพอดแล อบรม และสงสอน รวมตลอดถงก�รกำ�หนด

ทอยและก�รจดใหเดกมง�นทำ�ต�มสมควร หรอใหดำ�เนนก�รคมครองสวสดภ�พเดกต�มกฎหม�ยว�ดวย

ก�รนนกได หรอ

(3) สงตวเดกนนไปยงโรงเรยน หรอสถ�นฝกและอบรม หรอสถ�นทซงจดตงขนเพอ

ฝกและอบรมเดก ตลอดระยะเวล�ทศ�ลกำ�หนด แตอย�ใหเกนกว�ทเดกนนจะมอ�ยครบสบแปดป” 3


มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช)


ชายและหญง อยกนเปนสามภรยากน 10 ป จนมบตร 2 คน วนหนงสามแอบขโมยทองของ

ภรยาไปขาย ไดเงนเลนการพนนจนหมด ชายอางความเปนสามภรยาเปนเหตยกเวนโทษไดหรอไม



3 มาตรา 6 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 21) พ.ศ. 2551

4-28

ตอนท 4.3

เหตลดโทษ เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ


หวเรองเรองท 4.3.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตลดโทษ

เรองท 4.3.2 การกระทำาโดยบนดาลโทสะ

เรองท 4.3.3 เหตลดโทษอน

เรองท 4.4.4 เหตรอการกำาหนดโทษและเหตรอการลงโทษ

แนวคด1. กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 การกระทำาความผดเพราะบนดาลโทสะ อางเปนเหตลด

โทษได

2. การบนดาลโทสะ เพราะถกขมเหงอยางรายแรง ดวยเหตอนไมเปนธรรม จงกระทำาตอ

ผขมเหงในขณะนน อางเปนเหตลดโทษได

3. เหตลดโทษอน ไดแก ความไมรกฎหมาย ญาตสนทกระทำาความผดเกยวกบทรพยบางฐาน

ความออนอาย และเหตบรรเทาโทษ

4. การรอการลงโทษเปนดลพนจของศาล ถาศาลเหนวาผกระทำาความผดสามารถกลบเปน

คนด กจะใชวธรอการลงโทษกบผกระทำาความผด


1. อธบายและวเคราะหเกยวกบววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตลดโทษได

2. อธบายและวเคราะหเกยวกบการกระทำาโดยบนดาลโทสะได

3. อธบายและวเคราะหเกยวกบเหตลดโทษอนได

4. อธบายและวเคราะหเกยวกบเหตรอการกำาหนดโทษและเหตรอการลงโทษได

4-29

เรองท 4.3.1 ววฒนาการของกฎหมายเกยวกบเหตลดโทษ

สาระสงเขปกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มบทบญญตเกยวกบเหตลดโทษ ดงน

มาตรา 55 บญญตวา “เมอผใดถกกดขขมเหงอย�งร�ยแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม และมนบนด�ล

โทสะขนในขณะนน ถ�แลมนกระทำ�ผดในขณะนนไซร ท�นใหลงอ�ญ�ต�มทบญญตไวสำ�หรบคว�มผดนน

แกมนเพยงกงหนง”

องคประกอบมาตราน มดงน

1. ผกระทำาถกกดขขมเหง

2. การกดขขมเหงนนตองรายแรง

3. ผกระทำาตองบนดาลโทสะขนในขณะนน

4. ผกระทำาตองไดกระทำาความผดในขณะนน

การกระทำาตามมาตราน กฎหมายใหศาลลดโทษไดเพยงกงหนงเทานน

ในเรองของความออนอาย กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 บญญตไวดงน

มาตรา 58 บญญตวา “เดกอ�ยกว�สบสขวบ แตยงไมเกนสบเจดขวบกระทำ�ก�รอนกฎหม�ยบญญต

เปนคว�มผด ใหศ�ลพจ�รณ�ถงคว�มรสกผดชอบของเดกนน แลวศ�ลจะจดก�รต�มคว�มในม�ตร� 57 หรอ

จะลงโทษเดกนนโดยลดม�ตร�สวนโทษทกำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดลงกงหนงได” มาตราน แกไขเพมเตม

โดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมกฎหมายลกษณะอาญา (ฉบบท 14) พ.ศ. 2494

มาตรานใหอำานาจศาลทำาได 2 ประการ คอ

1. จดการตามมาตรา 57

2. ลงโทษเดกโดยลดมาตราสวนโทษทกำาหนดไวสำาหรบความผดนนลงกงหนง

มาตรา 58 ทว บญญตวา “ผใดอ�ยกว�สบเจดขวบแตยงไมเกนยสบขวบ กระทำ�ก�รอนกฎหม�ย

บญญตเปนคว�มผด ถ�ศ�ลเหนสมควรจะลงม�ตร�สวนโทษทกำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดนนลงหนงในส�ม

หรอกงหนงกได” มาตราน แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมกฎหมายลกษณะอาญา (ฉบบท

14) พ.ศ. 2494 ซงเปนการกำาหนดขนใหม ไมมอยในกฎหมายเดม เนองจากมบคคลอกไมนอยทแมอายมาก

แตรางกายและจตใจ ไมเตบโตตามอาย จงใหอำานาจศาลใชดลพนจลดมาตราสวนโทษได 1 ใน 3 หรอกงหนง

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน หยด แสงอทย (2548) กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127

กรงเทพมหานคร สำานกพมพวญญชน)

4-30


หลกการกระทำาความผดเปนเพราะบนดาลโทสะ ตามกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ม

หลกอยางไร



4-31

เรองท 4.3.2 การกระทำาโดยบนดาลโทสะ

สาระสงเขปการทบคลกระทำาการซงกฎหมายบญญตเปนความผด เพราะอารมณซงเกดขนไดกบบคคลทวไป

ดงนน เพอความเปนธรรมและความสมานฉนทในสงคม การลงโทษบคคลควรจะพจารณาถงเหตการ

กระทำาผดของบคคลแตละคนดวย

มภาษตกฎหมายกลาววา “Delinquens Per Iram Provocatus Puniri Debet Mitius”

หมายความวา “ผกระทำาความผดโดยบนดาลโทสะ ควรถกลงโทษสถานเบา”4

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 72 บญญตวา “ผใดบนด�ลโทสะ โดยถกขมเหงอย�งร�ยแรงดวย

เหตอนไมเปนธรรม จงกระทำ�คว�มผดตอผขมเหงในขณะนน ศ�ลจะลงโทษผนนนอยกว�ทกฎหม�ยกำ�หนด

ไว สำ�หรบคว�มผดนนเพยงใดกได”

การกระทำาโดยบนดาลโทสะ แยกองคประกอบไดดงน

1) ถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม

2) การทถกขมเหงเชนนนเปนเหตใหผกระทำาบนดาลโทสะ

3) ผกระทำาไดกระทำาความผดตอผขมเหงในขณะบนดาลโทสะ

ซงจะแยกอธบายตามองคประกอบ

1. ถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม “ขมเหง” หมายถง การใชกำาลงรงแก หรอ

การกระทำาใดๆ ของบคคลหรอพฤตการณทบคคลตองรบผดชอบ ซงเกดขนตอบคคลหนง เชน การใชกำาลง

ทำารายหรอการใชวาจา เปนตน แตถาเปนเหตการณตามธรรมชาตทไมมบคคลใดรบผดชอบ5 ไมถอเปนการ

ขมเหง

เมอมการขมเหงเกดขนแลว ตองพจารณาวาเปนการขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรม ถาผกระทำาได

กระทำาตามทมสทธจะกระทำา ผถกกระทำาตองยอมรบการกระทำานน การถกขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรม

ไมจำาเปนตองเปนการกระทำาทละเมดตอกฎหมาย

คำาพพากษาศาลฎกาท 249/2515 ซงแมการขมเหงจะไมไดเกดจากการละเมดกฎหมายแตศาลฎกา

กถอวาเปนการขมเหงดวยเหตไมเปนธรรมแลว

ผกอเหตขนกอน หากอกฝายกระทำาตอบโต จะถอวาถกขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรมไมได

ผทสมครใจววาทตอสทำารายซงกนและกน จะอางเหตบนดาลโทสะเพราะถกขมเหงดวยเหตอน

ไมเปนธรรมไมได ตองยอมรบผลการววาทนน

4 กฎหม�ยอ�ญ��1:�ภ�คบทบญญตทวไป�มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนา 407

5 จตต ตงศภทย (2546) กฎหม�ยอ�ญ��ภ�ค�1�กรงเทพมหานคร สำานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

4-32

หากการกระทำาโดยบนดาลโทสะ พลาดไปถกบคคลท 3 ถอวาเปนการขมเหงตอบคคลท 3 อยาง

ไมเปนธรรมแลว6

ถาเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ตามมาตรา 68 แตพลาดไปถกบคคลท 3 ไมถอวาเปนการ

ขมเหงบคคลท 3 อยางไมเปนธรรม เวนแตบคคลท 3 ไมรขอเทจจรงวาเปนการปองกนโดยพลาด7

ตวอยาง การขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม

ฎ 2792/2515 ผตายเปนภรยาจำาเลยอยกนดวยกนมาราว 16 ป โดยไมไดจดทะเบยนสมรส มบตร

ดวยกน 3 คน กอนเกดเหต 2 ป ผตายกบ ท สนทสนมกนชอบไปเลนการพนนดวยกน และทำาชกนทบาน

เวลาจำาเลยไมอย จำาเลยเคยขอรองทงผตายและ ท ไมใหเกยวของกนกไมเชอฟง เปนการกระทบกระเทอน

จตใจของจำาเลยอยางยง วนเกดเหต ท ขบรถจกรยานยนตใหผตายนงซอนทาย แตเหนจำาเลยกำาลงเดนเขา

ปากซอยทางเขาบาน ซงผตายควรลงจากรถและ ท ควรกลบไปเสย กไมกระทำา กลบขบรถผานจำาเลยไป

ดวยความทรนงองอาจ ไมยำาเกรงจำาเลยซงเปนสามเปนการเยยหยนสบประมาทอยางรายแรง จำาเลยจงใช

ปนยงผตายกบ ท ไปในทนททนใด ดงน นบไดวาจำาเลยกระทำาไปเพราะถกขมเหงในทางจตใจอยางรายแรง

ดวยเหตอนไมเปนธรรม กรณตองดวยประมวลกฎหมายอาญามาตรา 72

ผทถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม อาจไมใชผทไดรบผลจากการขมเหงโดยตรง

กได หากเปนผทมความสมพนธอนใกลชดกนกบผทไดรบผลโดยตรงกถอวาถกขมเหงอยางรายแรงดวย

เหตอนไมเปนธรรมได เชน

ยงบดา ถอวาเปนการขมเหงบตร ฎ 518/2500

บตรถกทำาราย ถอเปนเหตขมเหงบดาได ฎ 241/2478

พถกทำาราย ถอเปนเหตขมเหงนองได ฎ 1577/2497

นองถกทำาราย ถอวาหลานถกขมเหงได ฎ 739/2482

พอตาถกถบ ถอวาเปนการขมเหงบตรเขยได ฎ 1446/2498

2. การทถกขมเหงเชนนนเปนเหตใหผกระทำาบนดาลโทสะ การพจารณาวาผกระทำาบนดาลโทสะ

หรอไม ตองพจารณาจากจตใจของผกระทำาความผดนนเองวาบนดาลโทสะหรอไม การบนดาลโทสะอาจเกด

ขนเพราะความสำาคญผดกได

3. ผกระทำาไดกระทำาความผดตอผขมเหงในขณะบนดาลโทสะ การกระทำาโดยบนดาลโทสะตอง

เปนการกระทำาตอผขมเหง หากกระทำาตอผอน จะอางบนดาลโทสะไมได เชน ผกระทำาพบชายชกำาลงกระทำา

ชำาเรากบภรยาของตน เกดบนดาลโทสะ จงไปกระทำาชำาเรากบภรยาของชายชบาง เชนนอางบนดาลโทสะ

ไมไดตองเปนการกระทำาในขณะบนดาลโทสะ หมายถง กระทำาในขณะทยงโกรธ ยงมอารมณ คำาวา

ในขณะนนไมไดหมายความวาตองเปนขณะเดยวกนกบการขมเหง แตกระทำาความผดตอผขมเหงใน

ระยะเวลาตอเนองอยางกระชนชดในขณะทยงมโทสะรนแรงอยยงบนดาลโทสะกนบวาเพยงพอแลว8

6 เกยรตขจร วจนะสวสด คำ�อธบ�ยกฎหม�ยอ�ญ� ภ�ค�1 หนา 338

7 เกยรตขจร วจนะสวสด อ�งแลว หนา 338

8 คำาอธบายฎกาท 1260/2513

4-33

มขอสงเกตคอ การบนดาลโทสะอาจเกดขนหลงจากการขมเหงไดผานพนไปนานแลวกได เชน เพง

จะทราบเหตการณอนถอเปนการขมเหงจากคำาบอกเลา9

หลกในการวนจฉยวาเปนการกระทำาความผดในขณะบนดาลโทสะหรอไมตองวนจฉยโดยเปรยบ

เทยบความรสกของบคคลทวไปในฐานะอยางเดยวกบผกระทำา วาบคคลทวไป ระงบโทสะไดแลวหรอยง

หากการขมเหงรายแรงมาก โทสะกยอมจะมมากและมอยเนนนาน ระยะเวลาทผานไปหลงจากการ

ขมเหงเกดขน มใชหลกในการวนจฉยแตเพยงอยางเดยว10

ผลของการกระทำาโดยบนดาลโทสะ ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกำาหนดไวเพยงใดกได โดย

ไมตองคำานงถงโทษขนตำา แตจะไมลงโทษเลยไมได เพราไมใชกรณเปนเหตยกเวนความผดหรอยกเวนโทษ

การกระทำาโดยบนดาลโทสะอาจเปนเหตของการรอการลงโทษตามมาตรา 56 ได

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน คำาอธบายชดวชากฎหมายอาญา 1: บทบญญตภาคทวไป


กรงเทพมหานคร สำานกอบรมศกษากฎหมายแหงบณฑตยสภา)


คนรายทำารายบดาแลววงหนไป ลกทราบเกดความโกรธจงไปกระทำาตอผขมเหง อางเหต

บนดาลโทสะไดหรอไม



9 คำาอธบายฎกาท 863/2502

10 เกยรตขจร วจนะสวสด ��(2549) คำ�อธบ�ยกฎหม�ยอ�ญ��ภ�ค�1 หนา 349

4-34

เรองท 4.3.3 เหตลดโทษอน

สาระสงเขป เหตลดโทษทจะกลาวน แบงเปน

1) ความไมรกฎหมาย

2) การกระทำาความผดเกยวกบทรพยบางฐาน ซงเปนการกระทำาระหวางญาตสนท


4) เหตบรรเทาโทษ

แยกอธบายดงน

1. ความไมรกฎหมาย มาตรา 64 บญญตวา “บคคลจะแกตวว�ไมรกฎหม�ยเพอใหพนจ�กคว�ม

รบผดในท�งอ�ญ�ไมได แตถ�ศ�ลเหนว� ต�มสภ�พและพฤตก�รณ ผกระทำ�คว�มผดอ�จจะไมรว�กฎหม�ย

บญญตว�ก�รกระทำ�นนเปนคว�มผด ศ�ลอ�จอนญ�ตใหแสดงพย�นหลกฐ�นตอศ�ล และถ�ศ�ลเชอว� ผ

กระทำ�ไมรว�กฎหม�ยบญญตไวเชนนน ศ�ลจะลงโทษนอยกว�ทกฎหม�ยกำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดนน

เพยงใดกได”

หลกของมาตราน คอ บคคลจะแกตววาไมรกฎหมายเพอไมตองรบผดทางอาญาไมได ซงกฎหมาย

ทแกตววาไมรไมไดนน คอ กฎหมายอาญา ถาไมรกฎหมายอนทมใชกฎหมายอาญา เชน กฎหมายแพง

กฎหมายปกครอง สามารถแกตวได

ยกเวน ยอมใหแกตวไดถาศาลเหนวาตามสภาพของความผดซงหมายความวากรณทเปนความผด

เพราะกฎหมายหาม (MALA PROHIBITA) มใชความผดในตวเอง (MALA IN SE) และพฤตการณ หมาย

ถง กรณเฉพาะตวผกระทำาผด เมอพจารณาถงสภาพความผดและพฤตการณแลว ศาลอาจอนญาตใหแสดง

พยานหลกฐาน ถาศาลเชอความไมรกฎหมาย ศาลอาจลดโทษใหแกผกระทำาความผดกได หรอไมลดโทษ

กได แตศาลจะไมลงโทษเลยไมได

2. การกระทำาความผดเกยวกบทรพยบางฐาน ซงเปนการกระทำาระหวางญาตสนท มาตรา 71

วรรคสองบญญตวา “คว�มผดดงระบม�น ถ�เปนก�รกระทำ�ทผบพก�รกระทำ�ตอผสบสนด�น ผสบสนด�น

กระทำ�ตอผบพก�ร หรอพหรอนองรวมบด�ม�รด�เดยวกนกระทำ�ตอกน แมกฎหม�ยมไดบญญตใหเปนคว�ม

ผดอนยอมคว�มได กใหเปนคว�มผดอนยอมคว�มได และนอกจ�กนน ศ�ลจะลงโทษนอยกว�ทกฎหม�ย

กำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดนนเพยงใดกได”

ความผด ดงระบในมาตราน ไดแก ความผดตามทบญญตไวในมาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรค

แรก และมาตรา 341 ถงมาตรา 364

คำาพพากษาศาลฎกาท 956/2509 บตรบญธรรมมใชผสบสนดานตามความหมายของมาตรา 71

วรรคสอง เพราะฉะนน ถาบตรบญธรรมลกทรพยของบพการกไมไดรบประโยชนตามมาตรา 71 วรรคสอง

4-35

3. ความออนอาย มาตรา 75 บญญตวา “ผใดอ�ยกว� 15 ป แตยงไมเกน 18 ป กระทำ�ก�รอน

กฎหม�ยบญญตเปนคว�มผด ใหศ�ลพจ�รณ�ถงคว�มรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะ

ควรวนจฉยว�สมควรพพ�กษ�ลงโทษผนนหรอไม ถ�ศ�ลเหนว�ไมสมควรพพ�กษ�ลงโทษ กใหจดก�รต�ม

ม�ตร� 74 หรอศ�ลเหนว�สมควรพพ�กษ�ลงโทษ กใหลดม�ตร�สวนโทษทกำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดลง

กงหนง”

มาตรา 76 บญญตวา “ผใดอ�ยตงแตสบแปดปแตยงไมเกนยสบป กระทำ�ก�รอนกฎหม�ยบญญต

เปนคว�มผด ถ�ศ�ลเหนสมควรจะลดม�ตร�สวนโทษทกำ�หนดไวสำ�หรบคว�มผดนนลงหนงในส�มหรอ

กงหนงกได”11

4. เหตบรรเทาโทษ กฎหมายใหเปนดลพนจของศาลทจะพจารณาลดโทษทจะลงแกจำาเลยไดอก

ไมเกนกงหนงของโทษทจะลงนน ไมวาคดนนจะไดมการเพมโทษหรอลดโทษดวยเหตอนๆ ตามประมวล

กฎหมายอาญาหรอตามกฎหมายอนใดมาแลวหรอไมกตาม เหตบรรเทาโทษตามมาตร 78 มหลายประการ

มาตรา 78 บญญตวา “เมอปร�กฏว�มเหตบรรเท�โทษ ไมว�จะไดมก�รเพมหรอก�รลดโทษต�ม

บทบญญตแหงประมวลกฎหม�ยนหรอกฎหม�ยอนแลวหรอไม ถ�ศ�ลเหนสมควรจะลดโทษไมเกนกงหนง

ของโทษทจะลงแกผกระทำ�คว�มผดนนกได

เหตบรรเท�โทษนน ไดแกผกระทำ�คว�มผดเปนผโฉดเขล�เบ�ปญญ�ตกอยในคว�มทกขอย�งส�หส

มคณคว�มดม�แตกอน รสกคว�มผดและพย�ย�มบรรเท�ผลร�ยแหงคว�มผดนน ลแกโทษตอเจ�พนกง�น

หรอใหคว�มรแกศ�ลอนเปนประโยชนแกก�รพจ�รณ� หรอเหตอนทศ�ลเหนว�มลกษณะทำ�นองเดยวกน”

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดใน โกเมศ ขวญเมอง (2550) กฎหมายอาญาชนสง กรงเทพ-

มหานคร สำานกพมพวญญชน)


ความไมรกฎหมายอางเปนเหตลดโทษไดในกรณใด


11 แกไขโดยมาตรา 7 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 21) พ.ศ. 2551

4-36


4-37

เรองท 4.3.4 เหตรอการกำาหนดโทษและเหตรอการลงโทษ

สาระสงเขป มาตรา 56 บญญตวา “ผใดกระทำ�คว�มผดซงมโทษจำ�คกและในคดนน ศ�ลจะลงโทษจำ�คกไมเกน

ส�มป ถ�ไมปร�กฏว�ผนนไดรบโทษจำ�คกม�กอน หรอปร�กฏว�ไดรบโทษจำ�คกม�กอน แตเปนโทษสำ�หรบ

คว�มผดทไดกระทำ�โดยประม�ท หรอคว�มผดลหโทษ เมอศ�ลไดคำ�นงถงอ�ย ประวต คว�มประพฤต สต

ปญญ� ก�รศกษ�อบรม สขภ�พ ภ�วะแหงจต นสย อ�ชพ และสงแวดลอมของผนน หรอสภ�พคว�มผด

หรอเหตอนอนควรปร�นแลว เหนเปนก�รสมควร ศ�ลจะพพ�กษ�ว� ผนนมคว�มผดแตรอก�รกำ�หนด

โทษไวหรอกำ�หนดโทษแตรอก�รลงโทษไว แลวปลอยตวไป เพอใหโอก�สผนนกลบตวภ�ยในระยะเวล�ท

ศ�ลจะไดกำ�หนด แตตองไมเกนห�ปนบแตวนทศ�ลพพ�กษ� โดยจะกำ�หนดเงอนไขเพอคมคว�มประพฤต

ของผนนดวยหรอไมกได” 12

เงอนไขเพอคมความประพฤตของผกระทำาความผดนน ศาลอาจกำาหนดขอเดยวหรอหลายขอ ดง

ตอไปน13

1. ใหไปรายงานตวตอเจาพนกงานทศาลระบไวเปนครงคราว เพอเจาพนกงานจะไดสอบถาม

แนะนำา ชวยเหลอ หรอตกเตอนตามทเหนสมควรในเรองความประพฤตและการประกอบอาชพ หรอจดให

กระทำากจกรรมบรการสงคมหรอสาธารณประโยชนตามทเจาพนกงานและผกระทำาความผดเหนสมควร

2. ใหฝกหดหรอทำางานอาชพอนเปนกจจะลกษณะ

3. ใหละเวนการคบหาสมาคมหรอการประพฤตใดอนอาจนำาไปสการกระทำาความผดในทำานอง

เดยวกนอก

4. ใหไปรบการบำาบดรกษาการตดยาเสพตดใหโทษ ความบกพรองทางรางกายหรอจตใจ หรอความ

เจบปวยอยางอน ณ สถานทและตามระยะเวลาทศาลกำาหนด

5. เงอนไขอนๆ ตามทศาลเหนสมควรกำาหนดเพอแกไข ฟนฟ หรอปองกนมใหผกระทำาความผด

กระทำาหรอมโอกาสกระทำาความผดขนอก

เงอนไขตามทศาลไดกำาหนดตามความในวรรคกอนนน ถาภายหลงความปรากฏแกศาลตามคำาขอ

ของผกระทำาความผด ผแทนโดยชอบธรรมของผนน ผอนบาลของผนน พนกงานอยการหรอเจาพนกงานวา

พฤตการณทเกยวแกการควบคมความประพฤตของผกระทำาความผดไดเปลยนแปลงไปเมอศาลเหนสมควร

ศาลอาจแกไขเพมเตมหรอเพกถอนขอหนงขอใดเสยกไดหรอจะกำาหนดเงอนไขขอใด ตามทกลาวในวรรค

กอนทศาลยงมไดกำาหนดไวเพมเตมขนอกกได

12 มาตรา 56 วรรคแรก แกไขโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 15) พ.ศ. 2545

13 มาตรา 56 วรรคสอง แกไขโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 10) พ.ศ. 2532

4-38

หลกเกณฑมดงน

1. มการกระทำาความผดซงมโทษจำาคก และในคดนนศาลจะลงโทษจำาคกไมเกน 2 ป

2. ไมปรากฏวาผนนไดรบโทษจำาคกมากอน หรอปรากฏวาไดรบโทษจำาคกมากอนแตเปนโทษ

สำาหรบความผดทไดกระทำาโดยประมาท หรอความผดลหโทษ

3. เมอศาลไดคำานงถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษาอบรม สขภาพ สภาวะแหง

จต นสย อาชพ และสงแวดลอมของผนน หรอสภาพความผดหรอเหตอนอนควรปรานแลว ศาลเหนสมควร

จะรอการกำาหนดโทษหรอการลงโทษไวกได



กรงเทพมหานคร สำานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา


เงอนไขในการรอการลงโทษกำาหนดวาอยางไร



4-39

แนวตอบกจกรรมหนวยท 4

เหตยกเวนความผด เหตยกเวนโทษ เหตลดโทษ


ตอนท 4.1 เหตยกเวนความผด

แนวตอบกจกรรม 4.1.1

มบญญตคลายกบการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย คอ มาตรา 50 กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.

127 บญญตวา “บคคลทกระทำ�ก�รอย�งหนงอย�งใด แคพอสมควรแกเหต โดยมคว�มจำ�เปนเพอปองกน

ชวต เกยรตยศ ชอเสยง หรอทรพยสน ของตวเองกด หรอของผอนกด เพอใหพนภยนตร�ย ซงเกดโดยผด

กฎหม�ย ท�นว�ไมควรลงอ�ญ�แคนน”


พจารณาโดยใชทฤษฎสวนสด หรอทฤษฎวถทางนอยทสด โดยพจารณาจากขอเทจจรงเปนรายๆ ไป

เปรยบเทยบการกระทำากบภยนตรายทไดรบ


ความยนยอมของดำาใชไมได เพราะเปนความยนยอมทขดตอความสงบเรยบรอย และศลธรรม

อนดงาม ตองรบผดทางอาญา

ตอนท 4.2 เหตยกเวนโทษ


อางเปนเหตยกเวนโทษไมได เวนแตไมรวาทำาใหเมาหรอถกบงคบใหเสพ


ไมได แคอางกระทำาความผดดวยความจำาเปน เพราะอยในทบงคบ หรอภายใตอำานาจได

4-40


ความเปนสามภรยา จะอางเปนเหตยกเวนโทษไดตองเปนสามภรยากนโดยชอบดวยกฎหมาย คอ

จดทะเบยนสมรสตามกฎหมาย และกระทำาความผดเกยวกบทรพยบางฐาน เชน ลกทรพย ได กรณน ชาย

และหญงไมไดจดทะเบยนสมรสกน ดงนนอางเปนเหตยกเวนโทษไมได

ตอนท 4.3 เหตลดโทษ เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ


1. ผกระทำาถกกดขขมเหง

2. การถกกดขขมเหงนนตองรายแรง

3. ผกระทำาตองบนดาลโทสะ

4. ผกระทำาไดกระทำาความผดในขณะบนดาลโทสะ


ตามแนวคำาพพากษาศาลฎกา การทำารายบดา ถอเปนการขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปน

ธรรมตอบตรได ฉะนน ลกอางเหตบนดาลโทสะจงกระทำาตอคนรายเพอขอลดโทษได


ความไมรกฎหมายอางเปนเหตลดโทษได ในกรณทศาลเหนวาตามสภาพและพฤตการณ ผกระทำา

อาจไมรวาการกระทำาเชนนเปนความผด ศาลใชดลพนจลดโทษได ตามมาตรา 64


มาตรา 56 กำาหนดหลกวา ผกระทำาความผดซงความผดนนมโทษจำาคก และศาลจะลงโทษจำาคก

ไมเกน 3 ป ถาปรากฏวาผนน

1. ไมเคยรบโทษจำาคกมากอน หรอ

2. เคยมโทษจำาคกแคเปนการกระทำาโดยประมาท หรอเปนความผดลหโทษ

ศาลจะใชดลพนจโดยพจารณาจาก อาย ประวต ความประพฤต เปนตน ศาลจะสงรอลงอาญา

ผกระทำาผดกได

4-41

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง “เหตยกเวนความผด

เหตยกเวนโทษ เหตลดโทษ เหตรอการกำาหนดโทษ และเหตรอการลงโทษ”

คำาแนะนำา อานคำาถามแลวเขยนคำาตอบลงในชองวาง นกศกษามเวลาทำาแบบประเมนชดน 30 นาท

1. ยกตวอยางการกระทำาทเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

2. ผกระทำาผดจะอางการปองกนซอนการปองกนไดหรอไม เพราะเหตใด

4-42

3. ความยนยอมตองเกดขนกอนหรอหลงการกระทำาผด จงอธบาย

4. ในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มบทบญญตเหตยกเวนโทษในกรณใดบาง

5. การทแพทยตองผาตดคนไขเพอชวยชวตคนไข ในขณะทคนไขไมรสกตวการกระทำาของแพทยมความผด

หรอไม อยางไร

6. สามภรยาอยกนดวยกนมา 15 ป มลก 2 คน ถาสามขโมยเงนภรยาสามตองรบผดหรอไม เพราะเหตใด

4-43

7. ตามประมวลกฎหมายอาญา มบทบญญตใดบางทใหศาลมอำานาจลดโทษแกผกระทำาผดได

8. การอางกระทำาโดยบนดาลโทสะ ตองเปนการกระทำาความผดในขณะทบนดาลโทสะ หมายความวาอยางไร

จงอธบาย

9. กฎหมายใด ทผกระทำาความผดอางความไมรกฎหมายเพอใหไมตองรบโทษได

10. เหตลดโทษ ตามประมวลกฎหมายอาญา มอะไรบาง

4-44

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท 4

กอนเรยน1. กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มเหตยกเวนความผดตามมาตรา 50 ซงคลายกบปองกนโดย

ชอบตามมาตรา 68

2. หลกเกณฑการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย

1) เปนการกระทำาเพอปองกนสทธของตนเองหรอผอน

2) ใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย

3) เปนภยนตรายทใกลจะถง

4) จำาตองกระทำา

5) พอสมควรแกเหต

3. ไมทกกรณ ตองพจารณาความผดทกระทำา และลกษณะของความยนยอม ซงตองเปนความ

ยนยอมตามกฎหมาย คอ

1) ตองเปนความยนยอมทมกอน หรอขณะกระทำาผด

2) ผยนยอมตองสามารถรถงการกระทำาและผลของการกระทำาของตน

3) เปนความยนยอมอนบรสทธ

4) ตองเปนความยนยอมทไมขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน

5) เปนความยนยอมทมอยจนถงขณะกระทำาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด

4. การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายกบการกระทำาความผดดวยความจำาเปนเพอใหพนภยนตราย

1) ปองกนใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย กระทำาความ

ผดดวยความจำาเปนกบการกระทำาใหพนภยนตราย ซงไมละเมดตอกฎหมาย

2) การปองกนเปนเหตยกเวนความผด

การกระทำาความผดดวยความจำาเปน เปนเหตยกเวนโทษ

5. กระทำาความผดเกยวกบทรพย ไดแก ลกทรพย วงราวทรพย ฉอโกง โกงเจาหน ยกยอก รบ

ของโจร ทำาใหเสยทรพย บกรก

6. ขณะกระทำาผด ผกระทำาอายไมเกน 15 ป

7. เหตลดโทษตามกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ไดแก

1) การบนดาลโทสะ เพราะถกกดขขมเหง


4-45

8. การกระทำาผดเพราะบนดาลโทสะ มหลกเกณฑ ดงน

1) ถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม

2) ทำาใหบนดาลโทสะ

3) ผกระทำาไดกระทำาความผดตอผขมเหงในขณะบนดาลโทสะ

9. กฎหมายทอางวาไมร เพอเปนเหตลดโทษไมได ไดแก กฎหมายอาญา

10. บพการ ผสบสนดาน หรอพนองรวมบดามารดาเดยวกน การกระทำาความผดตอกนในความผด

เกยวกบทรพย ตามมาตรา 71 วรรคแรก อางเปนเหตลดโทษ

หลงเรยน1. แดงใชปนยงขาว ขาวเหลอบมาเหนพอด จงหลบแลวใชปนยงแดงตาย

2. เพราะตนเปนผกอภยนตรายนนเอง

3. ความยนยอมซงจะเปนเหตยกเวนความผด ตองเกดขนกอนหรอขณะกระทำาความผด หากเกด

ภายหลงการกระทำาความผดอนเปนความผดอนยอมความได ถอเปนการยอมความ

4. เหตยกเวนโทษในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ไดแก ความสามารถรผดชอบ การกระทำา

ความผดดวยความจำาเปน ความสมพนธ และความออนอาย

5. การกระทำาของแพทยมความผด แตเปนการกระทำาความผดดวยความจำาเปน ซงกฎหมายยกเวน

โทษให

6. ตองรบผด เพราะไมไดเปนสามภรยากนโดยชอบดวยกฎหมายอนจะอางเปนเหตยกเวนโทษ

ตามมาตรา 71 ไมได

7. ความไมรกฎหมาย ความออนอาย และเหตบรรเทาโทษ

8. หมายความวา ผกระทำาความผดไดกระทำาความผดตอผขมเหงตนในขณะทยงมอารมณโกรธอย

9. กฎหมายอนๆ ยกเวนกฎหมายอาญาเทานนทอางวาไมรไมได

10. เหตลดโทษตามประมวลกฎหมายอาญา ไดแก การกระทำาความผดโดยบนดาลโทสะ ความไมร

กฎหมาย การกระทำาความผดเกยวกบทรพยบางฐาน ซงเปนการกระทำาระหวางญาตสนท ความออนอาย

หน่วยที่ เหตุยกเว้นความผิด...

Documents

Transcript of หน่วยที่ เหตุยกเว้นความผิด...