1

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 1

สารบญ

หนา

บทท� � ทกษะและการพฒนากระบวนการคด �

ฝกทกษะการคดและลกษณะการคดตาง ๆ 2

- การคดคลองและคดหลากหลาย 2

- การคดวเคราะหและคดผสมผสาน 5

- การคดรเร�ม 8

- การคดละเอยดชดเจน ��

- การคดอยางมเหตผล 20

- การคดกวางและรอบคอบ 22

- การคดไกล 25

- การคดลกซ�ง 25

- การคดด คดถกทาง 27

การพฒนากระบวนการคดรปแบบตาง ๆ 29

การคดตามลาดบข�นตอนของกระบวนการคดตาง ๆ 29

- การคดตามกระบวนการคดทางวทยาศาสตร 30

- การคดตามกระบวนการคดทางคณตศาสตร 32

การคดแบบหมวก � ใบ 44

บทท� � ทกษะการตดสนใจและการแกปญหา 49

ประเภทการตดสนใจ ��

กลยทธการตดสนใจ 49

เทคนคในการคดหาวธการแกไขปญหา 63

- แผนภมความคดเพ�อแกไขปญหา 64

- การระดมสมองเพ�อแกไขปญหา 64

- เทคนคเพ�อแกไขปญหา 64

- ข�นตอนการแกปญหา ��

2

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 2

บทท� 1

ทกษะและการพฒนากระบวนการคด

การคดของมนษยเพ�อแกปญหาตาง ๆ น�น มวธการคดแบบตาง ๆ หลายแบบ เชนใชวธการคดแบบ

คณตศาสตร ใชวธการคดแบบวทยาศาสตร ใชจนตนาการ ใชการคดแบบคาพด ซ�งถาเรายงคงทาอะไร

ซ�าซาก คดอยางท�เคยคด ไมมความสนใจอยางจรงจงท�จะรบรเร�องราวใหม ๆ หรอพฒนางานใหม ๆ เรา

กจะลาหลง แตถาเรารบรทกเร�องราวโดยขาดการวเคราะห กจะทาใหเรามขอมลมาก แตไมสามารถ

ตดสนใจทาในส�งท�ถกตอง เน�องจากขอมลบางสวนผดพลาดอาจเน�องจากการส�อ การนาเสนอผดพลาด

หรออาจเปนเพราะความต�งใจของผเสนอกได ดงน�นเราจาเปนตองมการพฒนาความคดเพ�อแกปญหาใน

รปแบบตาง ๆ ซ�งมการพฒนาไดหลายวธ ดงน�

ฝกทกษะการคดและลกษณะการคดตาง ๆ

ทกษะการคด คอ ความสามารถในการคดท�เปนพ�นฐานของการคดระดบสง ทกษะของการคดมหลาย

ทกษะ เชน การจาแนก การแยกแยะ การขยายความ การสรป การคดรเร�ม เปนตน ลกษณะการคดคอ

รปแบบของการคดท�ประกอบดวยทกษะการคดหลาย ๆ ทกษะท�แตกตางกน ซ�งการแกปญหาหน�งๆได

น�น อาจตองใชทกษะการคดหลายแบบประกอบกน ทกษะการคดและลกษณะการคดท�สาคญ ท�มกใช

เปนประจาในชวตประจาวน มแบบตาง ๆดงจะไดกลาวตอไปน�

1. การคดคลองและคดหลากหลาย

การคดคลองและคดหลากหลาย เปนความสามารถท�จะคดในเร�องใดเร�องหน�ง หรอในสถานการณใด

สถานการณหน�ง ไดผลการคดจานวนมาก รวดเรว ตรงประเดน และมความหลากหลาย สามารถ

แตกแยกเปนหลายแขนง หลายกลม หลายลกษณะ หลายประเภท หรอหลายรปแบบ ซ�งเราสามารถ

พฒนาได โดยการต�งปญหา หรอสถานการณท�เปนปญหา แลวฝกตอบใหไดคาตอบมากท�สดในเวลาท�

จากด และคาตอบน�นตองอยในประเดนของคาถาม

ตวอยาง ถานกศกษามเขมหมดจานวนหน�ง นกศกษาจะนาไปใชทาอะไรไดบาง ใหคดออกมาใหมาก

ท�สด ภายในเวลา 4 นาท

แนวคดคาตอบ

o สะกดเส� ยนท�ตามอ ตาเทา

3

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 3

o ใชเปนอาวธ

o สาหรบตดกระดาษกบผนง หรอบอรด

o ไวจ�มแขนสาหรบปลกใหต�น

o ใชทาเบดตกปลา

o เอาไวเปดซองจดหมาย ซองเอกสาร

o สาหรบเข�ยดายท�พนกนยง

o สาหรบกลดผาท�หนโชว

o กลดผาเปนแบบกอนตดเยบเส�อ กระโปรง

o ทาความสะอาดหว

o สาหรบเจาะรกระดาษ

o สาหรบทดลองเร�องแมเหลก

ฯลฯ

ถาคาตอบท�ไดมจานวนมากกแสดงวามความคดคลอง และอาจมาจากความคดหลากหลาย เชน ใชใน

งานศลปะ ใชในการทาความสะอาด ใชในการปองกนตว เปนตน

[]

ในการฝกการคดคลอง ถาตองการใหไดผลการคดจานวนมากย�งข�น หลากหลายมากข�น อาจใชเทคนค

ระดมสมองชวย ซ�งมรายละเอยดกตกาดงน�

�)ใหเสนอความเหนใหมากท�สดเทาท�จะคดได เปนการมงปรมาณ ความคดไมใชคณภาพ เพราะจะมการ

คดเลอก ความคดเหลาน�นภายหลง

�)ไมตองคานงวาขอเสนอแนะของนกศกษาจะเขาทาหรอไม และไมตองคานงวาจะซ�ากบความคดคน

อ�นหรอไม

3) หามสมาชกในกลมประเมนความคดของคนอ�น และไมใหวจารณความคดเหนของ เพ�อน ๆ ในกลม

เชน การหามพดประโยคในทานองตอไปน�

“ โธ คดอะไรเพอเจอ ”

“ ท�คณเสนอมาน�น เขาเคยทากนมาแลว ไมไดผลหรอกครบ ”

“ ถาทาตามวธการท�คณเสนอมา จะเปลองเงนมากนะ ”

4) ถาคดอะไรยงไมได ใหพยายามตอความคดซ�งกนและกน คอคดตอจากขอเสนอแนะของผอ�น เพราะ

ความคดของผอ�นอาจจะชวยกระตนความคดของตนใหพร�งพรออกมาได

4

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 4

ข�นตอนในการระดมพลงสมอง มข�นตอนเรยงตามลาดบดงน�

ข�นท� 1. จดกลมกลมละ 5 – 8 คน และมอบหมายสมาชกในกลมทาหนาท� ประธาน เลขานการ และ

สมาชกท�วไป

ข�นท� 2. ศกษาปญหาท�ตองการระดมพลงสมอง เชน ปญหาคออะไร สาเหตของปญหา และวธแกปญหา

เปนตน ซ�งสมาชกทกคนตองเขาใจถกตองเหมอน ๆ กน

ข�นท� 3. ระดมพลงสมองจากสมาชก โดยเร�มจาก

o ประธานจะตองอธบายใหสมาชกทราบถงกตกา หรอขอปฏบตในการระดมพลงสมอง และ

แจงวตถประสงคหรอเปาหมายใหเขาใจตรงกน รวมท�งกาหนดเวลาในการระดมพลงสมอง

ดวย

o กาหนดแนวทางในการระดมพลงสมองซ�งอาจใชวธตอไปน�

แลวแตใครจะเสนอ

ถามทละคน

ใชวธวนรอบจนกวาจะหมดความคด

เขยนใสกระดาษแลวสงมารวมกน

o เลขานการจะตองจดขอเสนอของสมาชกแตละคนในกรณท�ใชการพด ไมตองสนใจ

ความหมายหรอการผดถกของขอเสนอเหลาน�น อาจจะจดในกระดานหรอกระดาษท�

สมาชกทกคนมองเหนไดชดเจน

o ประธานตองยบย �งไมใหเกดการโตแยงข�น ถามสมาชกบางคนละเมดกตกา เชนวจารณ

ความคดเหนของผอ�น

o เม�อไดปรมาณความคดมากพอ หรอหมดเวลา หรอไมมผเสนอความคดตอไป ประธาน

จะตองแจงใหสมาชกหยดการระดมพลงสมองไว และแจงใหทราบถงข�นตอนตอไป

ข�นท� 4. การวเคราะหและขยายความในกรณท�มผเสนอความคดแลวสมาชกคนอ�นเขาใจไมชด

ข�นท� 5. รวมกนเขยนความคดใหมใหรวบรด และแยกความคดพวกเดยวกนไวดวยกน

ข�นท� 6. ทบทวนดความเปนไปได และเรยงลาดบความสาคญโดยอาศยหลกเกณฑดงน�

เปนขอคดท�สามารถนาไปปฏบตไดแคไหน

เปนขอคดท�มคณคากบท�จะนาไปปฏบตแคไหน

มความเหมาะสมกบสถานการณตามสภาพความเปนจรงแคไหน

ข�นท� 7. อธบายเพ�มเตมถาตองการรายละเอยดเก�ยวกบแนวทางในการนาไปปฏบตหรอจนกวาจะเปนท�

พอใจ ของสมาชกสวนใหญ

5

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 5

ข�นท� 8. ประธานสรปขอเสนอแนะหรอความคดเหนท�ไดรบความรวมมอในการชวยกนระดมพลงสมอง

จากสมาชกท�งหมด วาไดขอเสนออะไรบาง เรยงลาดบความสาคญแลวไดผลอยางไร การประชมคร� งน�

ผลท�ไดตรงตามวตถประสงคหรอไม สดทายประธานกลาวขอบคณสมาชกและปดประชม

กจกรรม

ใหนกศกษาจดกลม กลมละ 5 – 8 คน และระดมพลงสมองเพ�อแกปญหาตอไปน�

o แกปญหาใหคณลงตอไปน� โดยหาวธแกปญหาน� ใหมากท�สด แลวสรปวธการท�ไดให

ชดเจน

“ ลงมานะ มหลานชายวยรนคนหน�งอาย 13 ป เปนเดกกาพราอยกบลงมาต�งเลก ปจจบนหลานคนน� เร�ม

ตดเหลา ลงเปนกงวลเร�องน�มาก พยายามหาหนทางใหหลานเลกด�มเหลา จะทาอยางไรดนะ ”

o คดวธท�จะใหประชาชนขามถนนโดยใชสะพานลอย หรอตรงทางมาลายเพ�อจะไดขามถนน

ดวยความปลอดภย และคนขบรถจะไดขบข�ยวดยานดวยความสะดวก ใหได จานวนวธมาก

ท�สด

ใหนกศกษาบอกประโยชนของฟองน� าใหมากท�สด ภายในเวลา 3 นาท เม�อหมดเวลาใหสรปคาตอบท�ได

วามจานวนเทาใด และจาแนกเปนประเภทตาง ๆไดก�ประเภท

ใหใชวธการระดมพลงสมองจดกลม กลมละ7-8 คน คดคาตอบของขอ 2 ภายในเวลา 15 นาท

ถานกศกษามทอนไมรปส�เหล�ยมจตรสขนาน 4” x 4” อยจานวนหน�ง นกศกษาจะนาไปใชทาอะไรได

บาง ใหระบใหมากท�สด ภายในเวลา 4 นาท

ใหนกศกษาเขยนสรปเปนขอ ๆวา สามารถนาขวดพลาสตกบรรจน� าท�ใชแลว มาทาประโยชนอะไรได

บาง

ใหนกศกษาจดกลม กลมละ 7-8 คน เสนอและเลอกหวขอท�กลมสนใจในการฝกการคดคลองและคด

หลากหลาย แลวระดมพลงสมองปฏบตตามหวขอท�ได ใชเวลา 15 นาท

[]

2. การคดวเคราะหและคดผสมผสาน

การคดวเคราะหเปนการแบงหรอแยกแยะส�งท�สนใจ หรอส�งท�เราตองการศกษาออกเปนสวนยอย ๆ

หรอออกเปนแงมมตาง ๆ แลวทาการศกษาสวนยอย ๆ น�นอยางละเอยด ซ�งจะทาใหเกดความเขาใจหรอ

มความรเก�ยวกบส�งท�สนใจหรอส�งท�ตองการศกษาไดมากข�น การคดผสมผสาน เปนการรวมความรยอย

หรอผลจากการวเคราะหใหเปนขอมลใหม ขอสรปใหม กระบวนการใหม หรอส�งประดษฐใหม เพ�อ

นาไปใชประโยชนในรปแบบใหมไดมากย�งข�น

6

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 6

การฝกการคดวเคราะหม 2 ข�นตอนคอ

ข�นท� 1. ฝกหดแบงหรอแยกแยะส�งท�สนใจ หรอส�งท�ตองการศกษา

ข�นท� 2. ทาการศกษาสวนยอยท�แบงหรอแยกแยะออกมาอยางลกซ�ง ดงตวอยางตอไปน�

ตวอยาง 2.2 แดงตองการซ�อรถยนต จงแยกแยะรถยนตอยางละเอยดดงน�

ข�นท� 1. แยกแยะสวนตางๆของรถยนต เชน

o ตามสภาพท�มองเหนได ดงน� ตวถง ประต เคร�องยนต หมอน� า พวงมาลย เบาะ ลอ โคม

o ไฟหนากระโปรงหนากระโปรงหลงเคร�องปรบอากาศเปนตน

o ตามสภาพความรสก ดงน� ความสวยงาม ความปลอดภย ความสะดวกสบาย ความเรว

o ความแขงแรง เปนตน

ข�นท� 2. ศกษาสวนยอย ๆ ท�แบงหรอแยกแยะ เพ�อใหเกดความเขาใจอยางลกซ�ง หรอเพ�อเปรยบเทยบหา

ความสมพนธของสวนยอยตาง ๆ ในท�น� แดงศกษาเก�ยวกบสวนยอยตาง ๆ เชน ศกษาเก�ยวกบตวถง

เคร�องปรบอากาศ ลอ พวงมาลย ความปลอดภย ความสวยงาม ซ�งสงผลใหแดงมความรเก�ยวกบรถยนต

ลกซ�งข�น จากน�นนารถยนตท�สนใจมาเปรยบเทยบกนในสวนยอยท�ไดศกษาไปแลว เพ�อเปนขอมลชวย

ในการตดสนใจซ�อรถ

[]

ตวอยาง 2.3 เราสามารถฝกการคดผสมผสานไดในลกษณะหน�งคอ การนาความรยอย ๆ มาผสมผสาน

เพ�อใหไดแนวคดใหม ส�งประดษฐใหม หรอกระบวนการใหม โดยในข�นแรกน�อาจพจารณาจากส�งท�พบ

เหนไดจรงกอนวาเกดจากความรยอย ๆใดมาผสมผสานกน เชน

โทรศพท + เคร�องถายเอกสาร ผลท�ไดคอ เคร�องโทรสาร

ขนมแพนเคก + รปหวใจ ผลท�ไดคอ แพนเคกรปหวใจ

วงลอ + เกาอ� ผลท�ไดคอ เกาอ� เล�อน

ดนสอ + ยางลบ ผลท�ไดคอ ดนสอท�วไปท�มยางลบดานบน ดภาพท� 2.1

7

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 7

ภาพท� 2.1 แสดงการคดผสมผสาน

กจกรรม

จงแบง “ บาน” ออกเปนสวนยอย ๆ พรอมท�งบอกส�งท�ทานร หรออยากรเก�ยวกบสวนยอยน�น

โดยบอก สวนยอย และ ส�งท�ร หรออยากร โดยแบงตามสภาพ 1) ท�มองเหน หรอสงเกตได 2) ท�เปน

ความรสกนกคด

สมมตวานกศกษาไดรบมอบหมายใหพาเพ�อนจานวน 30-40 คน ไปทศนศกษา ใหวเคราะห

วานกศกษาตองทาอะไรบาง และส�งท�ทาน�นทาอยางไร ( วธการในการดาเนนงาน)

ใหนกศกษาใชคาท�กาหนดใหตอไปน� เขยนเปนขอความหรอเร�องราวท�สมบรณ ความยาว

ประมาณ 6-8 บรรทด โดยใหมคาเหลาน�ครบทกคา ( ใหนกศกษาขดเสนใตคาท�กาหนดในขอความท�

นกศกษาเขยนดวย )

o ชาวนา ขอนแกน รถจกรยานยนต ความซ�อสตย ความวนวาย

o ชวต คอมพวเตอร แมน� า หนงสอ ความด การพกผอน เคร�องบน กระโปรง

ใหนกศกษาจดกลม กลมละ 7-8 คน เสนอและเลอกหวขอท�กลมสนใจในการฝกการคดวเคราะหและ

ผสมผสาน แลวระดมพลงสมองปฏบตตามหวขอท�ได ใชเวลา 15 นาท

8

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 8

การคดรเร�ม เปนการคดท�ใหผลของการคดท�มความแปลกใหมแตกตางไปจากความคด ของคนท�ว ๆ ไป

มลกษณะหรอมมมองไมเหมอนผอ�น เปนการนาความรเดมมาดดแปลงใหเปนความคดใหมซ�งไมซ�ากบ

ใคร

การเปดใจใหกวางเพ�อหาวธใหม ๆ

“ การคนพบส�งใหมๆ คอ การมองส�งของเดยวกบท�ทกคนมองอย แตคดตางจากพวกเขา” อลเบรต

เซนต จอรจ นกฟสกสช�อดง ท�เคยพชตรางวลโนเบล

ตวอยาง ความคดเหนท�สรางสรรค ( จากหนงสอศลปะการเสรมสรางพลงความคดสรางสรรค ดร . โร

เบรต ดบบลว ออลสนเขยน มนญ ตนะวฒนา แปลและเรยบเรยง 2537 : 19) ลกจางคนหน�งของรฐ

แคลฟอรเนย ไดรบรางวลดานคณงามความด เปนเงนจานวน 5,500 ดอลลาร จากความคดเหน ดาน

สรางสรรคของเขา ท�ไดชวยประหยดเงนของรฐถง 110,000 ดอลลารดวยการใชวธการเปล�ยนเคร�องหมาย

จราจรท�สะทอนแสง ซ�งใชสาหรบเขต การกอสรางทางหลวงท�มขอความวา “ คนกาลงทางาน” และ “

ทางออมขางหนา” จากสเหลองใหเปนสสม เพ�อใหเปนไปตามกฎใหมของรฐ รฐไดสรปวา เราจะตองโยน

เคร�องหมายสเหลองอนเดมท�งไป และซ�ออนใหมมาแทน เพราะพ�นผวดานหนาของอลมเนยมท�ทาดวยส

สะทอนแสงน�น ไมสามารถนามาทาสทบใหมได ลกจางคนน�ไดชวยเหลอโดยการใชความคดสรางสรรค

คนหา และพฒนาวธทาสทบเคร�องหมายสเหลองอนเดม ดวยการใชกาวสแดงเขมทาทบ ทาใหไดแผนปาย

จราจรกลายเปนสสมตามท�ปรารถนา

การฝกการคดรเร�ม อาจทาไดดงน�

o การเลนอยางสรางสรรค กญแจสาคญอยางหน�งท�นาไปสความคดรเร�มคอการปลดปลอย

การคดและทากจกรรมท�แปลกไปจากเดม มองหาส�งตาง ๆ ท�เราสนใจ และรสกสนกเม�อได

พบหรอเลน อาจเปนคาคม รปแบบท�ไมปกต ปลอยตนเองใหคดหรอทาอะไรท�อาจมองดวา

“ เหลวไหล” บางแตตองไมทาใหตนเองและผอ�นเดอดรอน และสงเกตวามความรสกเปน

อสระหรอไม เชน เปดเพลงสนก ๆ แลวทากรยาใด ๆใหเขากบจงหวะดนตร ส�งประดษฐท�

สาคญหลายชนดมกาเนดมาจากการเลนอยางสนกสนานของมนษย โดยมใครสกคนหน�งท�

มองเหนขอด และนาไปใชประโยชนในทางปฏบต ( ความคดสรางสรรค )

ตวอยาง จตรสสาหรบมาหมากรก นกคณตศาสตรในศตวรรษท� 18 ช�อ เลยวนารด ยเลอร ไดสราง

ส�เหล�ยมจตรส ซ�งแตละแถวไมวาจะบวกในแนวต�ง หรอในแนวนอนกจะไดผลลพธ 260 และถาบวกไป

9

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 9

เพยงคร� งหน�ง กจะได 130 และหากเดนมาหมากรกดวยแนวทางรปตว L โดยเร�มจากชองท� 1 กจะ

สามารถเดนไปจนครบกระดานท�ง 64 ตา ไดตามลาดบตวเลข

1 48 31 50 33 16 63 18

30 51 46 3 62 19 14 35

47 2 49 32 15 34 17 64

52 29 4 45 20 61 36 13

5 44 25 56 9 40 21 60

28 53 8 41 24 57 12 37

43 6 55 26 39 10 59 22

54 27 42 7 58 23 38 11

กจกรรม

ใหนกศกษาทดสอบสมบตของจตรสสาหรบมาหมากรกดงตวอยางท�ผานมา

o การฝกการจนตนาการ แฮร� พอตเตอร เปนหนงสอท�มผนยมอานมากท�สดในโลกเลมหน�ง

ส�งท�ดงดดใจผอานไดมากประการหน�งคอ การจนตนาการ ท�ไมมขอบเขตของผเขยน เม�อ

คดถงการจนตนาการ บคคลท�ควรกลาวถงอยางย�ง คอ เลโอนาโด ดา วนซ (Leonado da

vinci ค. ศ. 1452 – 1519 ) และ โทมส แอลวา เอดสน (Thomas Alva Edison ค. ศ. 1847-

1931 ) โดย ดา วนซ เปนนกวทยาศาสตร จตรกร ประตมากร และสถาปนก ซ�งไดรบการ

ยกยองวาเปนผรเร�มหรอผนาในศลป- วทยาการหลายสาขา เชน ชววทยา ภมศาสตร

วศวกรรมและวทยาศาสตรทางดานการทหาร ดาวนซ ใชท�งจนตนาการ สมผสทางสสน

และการจดองคประกอบรวมกบอารมณในการผลตงานตาง ๆ เขาใชสมองท�งสองซกอยาง

เตมท� และ เอดสน เปนสดยอดของนกประดษฐท�มผลงานการคดคนส�งตาง ๆดวยปรมาณ

10

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 10

ท�สงท�สดท�ยงไมมผใดเปรยบได น�นคอ ไดจดทะเบยนลขสทธ� ส�งประดษฐของเขาไว 1,093

ชนด และมส�งท�ยงไมไดจดทะเบยนอกมากมาย เหนไดชดเจนวาเม�อเขาจนตนาการแลวได

มการทดลองทาตามความคดของเขาดวย ในวยเดกเขาเคยทดลองน�งกกไขแทนแมไก

ตวอยางงานประดษฐท�สาคญของเอดสน เชน ปรบปรงเคร�องรบโทรศพทของเบลลใหดข�น

โดยบรษทเวสเทอรน ยเนยน เปนผวาจาง ซ�งเขาปรบปรงจนไดผลด และคาวา “ ฮลโหล” ท�

เขาพดซ�า ๆ กนหลายคร� งในการทดลอง กเปนท�นยมใชกนจนถงทกวนน� งานประดษฐ

เคร�องบนทกเสยง งานประดษฐเคร�องฉายภาพยนตร และท�สาคญอยางย�งคองานประดษฐ

หลอดไฟฟา โดยเขาคดจนตนาการวา ควรใชวตถทาเปนไสหลอดไฟ แทนการอารคดวย

คารบอนตามระบบเดม เขาทดลองใชวตถหลายชนดทาไสหลอด เชน ใยมะพราว เสนผม

คารบอน และโลหะตาง ๆ

เราสามารถฝกการจนตนาการได เชน การต�งคาถามเก�ยวกบส�งของ สถานการณ หรอเหตการณแปลก ๆ

แลวจนตนาการคาตอบหลาย ๆ คาตอบดงตวอยางตอไปน�

ตวอยาง คาถามตอไปน� เปนการฝกการจนตนาการ

o ถานกศกษาพบกบนายกรฐมนตรโดยบงเอญนกศกษาจะพดอะไรกบทานนายก

o ถามากบรถยนตพดคยกนได เม�อเจอกนจะพดคยกนอยางไร

o จะเกดอะไรข�น ถา ……………………………………..

o อะไรจะเกดข�นบาง ถามนษยมตาหลงเพ�มข�นอกสองตา

[]

o ฝกใหมมมมองหลากหลาย โดยกาหนดรปราง ส�งของ สถานการณ เหตการณในรปแบบ

ตาง ๆ แลวพยายามตอบหรอบอกใหไดคาตอบท�เก�ยวของกบส�งน�นใหมากท�สด ใหแปลก

ท�สด

ตวอยาง ในภาพน�มองเปนอะไรไดบาง

รปวงกลมอยขางกลองสามเหล�ยม

รปบาน

รปซองจดหมาย

รปภาพมท�แขวนกบผนง

รปกลองสามเหล�ยมท�ถกเจาะร

6) ขนมปง ฯลฯ

11

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 11

o ฝกหาทางเลอกหลากหลาย โดยกาหนดเหตการณ หรอสถานการณท�เปนปญหา แลว

พยายามบอกคาตอบท�เปนไปไดใหมากท�สด ใหแปลกท�สด เพ�อเปนทางเลอกใหม ในการ

เปล�ยนแปลงสถานการณท�เปนปญหา

ตวอยาง ปญหาท�ฝกใหหาทางเลอกหลากหลาย เชน คาตอบของสภาพปญหา “ โรงเรยนไมมคร”

o ใหนกเรยนโตสอนนกเรยนเลก

o ใชเทคโนโลยการส�อสารทางไกล

o ยมครมาจากโรงเรยนในเขตเดยวกน

o ใชส�อการสอนท�เรยนไดดวยตนเอง

o ใหคนในทองถ�นมาชวยสอน

o ใหพอ - แม ผปกครองผลดกนมาสอน

o ยายนกเรยนไปเรยนท�โรงเรยนใกลเคยง

ฝกผสมผสานความคด โดยกาหนดของ 2 อยางมาคกน และพยายามคดของส�งหน�ง

ตามคณสมบตหรอลกษณะของอกส�งหน�ง หรอนาคณสมบตของท�งสองอยางมาเช�อมตอกนไดส�งใหม

ซ�งแปลกไปกวาเดม ซ�งบางคาตอบอาจเปนแนวคดไปสการปฏบตได

ตวอยาง ( จาก แวบ ! แปลจาก A Whack on The Side of The Head ของ Roger von Oech เรยบเรยง

โดย ดร. กองเกยรต โอภาสวงการ หนา 25-26 2536 ) นายโจฮน กเตนเบอรก เปนผนาแนวคดสองอยาง

ท�ไมเก�ยวของกน คอการพมพเหรยญกษาปณ และการค�นองน มารวมกนกลายเปนความคดสรางสรรค

ชนดใหม กรรมวธพมพเหรยญกษาปณมจดประสงคเพ�อทาใหเหรยญเกดรอยภาพตามท�ออกแบบไว

และกรรมวธค�นองนโดยการบบในถง มจดประสงคท�จะแยกน� าหวานออกจากผลเพ�อมาทาเหลาองน

นาย กเตนเบอรก สงสยวา ถาลองเอาแบบพมพเหรยญกษาปณไปไวใตเคร�องค�นองน ลองบบด โดยใช

กระดาษวางใตแบบพมพเหรยญดวยแลว จะเกดอะไรข�น เขาไดทาลายความรสกท�วาเคร�องค�นองน มไว

ค�นองนอยางเดยว ซ�งผลลพธจากการกระทาดงกลาว กคอเขาไดคนพบกรรมวธพมพหนงสอโดยใช

แปนพมพ

ตวอยาง สถานการณฝกการผสมผสานความคด โดยคดส�งหน�งตามคณสมบตของอกส�งหน�ง หรอ

เช�อมคณสมบตท�งสองเปนของใหมใหมากท�สดเชนในภาพท� 2.4 นก และปากกา กาหนดคณสมบตของ

นก ใหเขยนคณสมบตของปากกา ท�เทยบเคยงกน หรอกาหนดคณสมบตของปากกากใหเขยนคณสมบต

ของนก

12

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 12

ภาพท� 2.4

o นกท�สามารถเขยนหนงสอได ปากกาท�สามารถเคล�อนไหวไดรวดเรว

o ปากกามปลอก( ปากนก) ปากกาท�มสสนสดใส

o ปากกามขน ปากกามเสยง

o ปากกาปากแขงสามารถเจาะกระดาษได ปากการปรางนก

o ฝกคดปรบปรงส�งท�มอย โดยกาหนดส�งท�เปนอยในปจจบน เชน ส�งของ ความคด การ

ปฏบต กระบวนการตางๆ แลวฝกคดวเคราะหเพ�อปรบปรงและพฒนา โดยคดตามลาดบ

ดงน�

ส�งน�มจดประสงคอะไร

ส�งน�มรปแบบหรอลกษณะอยางไร และตรงไหนเปนจดเดน - จดสาคญ

หาเหตผลวา ตอบสนองวตถประสงคไดอยางไร และตรงไหนเปนสวนสาคญ

พจารณาดดแปลง ปรบปรง ตรวจสอบ หาส�งทดแทน เพ�อใหบรรลวตถประสงค

ไดดข�น

ตวอยาง แสดงการฝกคดปรบปรงส�งท�มอย เก�ยวกบ “ การจดกจกรรมรบนองใหม”

o จดประสงค : เพ�อสรางความรกของนกศกษาในสถาบน และใหความอบอนกบนองใหม

o รปแบบ : รนพ�บงคบรนนองใหทาตามคาส�ง มการปายสบนรางกายของรนนอง

o เหตผล : การท�ถกกล�นแกลงจะทาใหรนนองรกกน และสามารถจดจารนพ�ไดด ซ�งตอไปจะ

ทาใหเกดความรก และความสามคค

o การตรวจสอบและปรบปรง :………………………………………………………

7) การมอารมณขน ไอเซน, ดบแมน และ โนวกก◌◌ (Isen , Daubman & Nawicki 1987 ) ไดวจยเก�ยวกบ

การคดสรางสรรคกบอารมณขน ผวจยพบวา บคคลท�ชอบดรายการเก�ยวของกบอารมณขนตาง ๆ น�น มกม

คณสมบตทางดานการคดท�เปนปกตเหมอนคนท�ว ๆ ไป สามารถรบรความสมพนธเช�อมโยงระหวางความร

ขอมลขาวสารตาง ๆ ไดด มอารมณด ซ�งเปนส�งท�สงเสรมใหบคคลมความคดกวาง และมความคด

สรางสรรคเพ�มข�น

13

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 13

ภาพ การใชเวลาไปโดยปราศจากความคดสรางสรรค

8) การคดออกนอกกรอบการคดปกต รปแบบท�จะชนะตองกาจดความคดท�ยดตดรปแบบท�เคยพบ

ออกไป คนมากมายไดตดสนความคดใหม ๆ ไวลวงหนา และไมเคยใหโอกาสแกตนเองในการถาม

คาถามตาง ๆ ท�ถกตอง ดงตวอยางตอไปน�

ตวอยาง2.12 มจดอย 9 จด จดเรยงกนดงรปขางลางตอไปน� ใหลากเสนตรงผานจดท�ง 9 โดยลากเสนตรง

เพยง 4 เสน ท�งน�ตองไมยกปลายดนสอ ( หรอปากกา) ออกจากกระดาษ

ภาพท� 2.6

วธคด การแกปญหาน� สวนใหญจะตองลากเสนอยางนอย 5 เสน ซ�งถาเรามาพจารณาวาทาไมถงเปน

เชนน�น กเพราะวาเราไดกาหนด ขอบเขตของวธปฏบตเอาไววาตองขดเสนอยในกรอบส�เหล�ยมของจด

ท�ง 9 จด โดยท�โจทยไมไดบงคบไว ทาใหเราไมสามารถแกปญหาน� ไดโดยลากเสนตรงเพยง 4 เสน น�น

คอ การแกปญหาน�ตองรจกคดและขดออกไป “ นอกกรอบ” ซ�งสามารถทาไดดงภาพ2.6

[]

ตวอยาง นกศกษาไดรบคาส�งใหปลกตนไม 4 ตนโดยแตละตนจะตองมระยะหางเทา ๆ กนทกตน

นกศกษาคดวามวธการปลกอยางไร

วธคด การแกปญหาน� สวนใหญอาจคดโดยปลกตนไมลงบนจดยอดมมของรปส�เหล�ยมจตรส แตกจะ

พบวาตนท�อยในแนวเสนทะแยงมมของรปส�เหล�ยม มระยะหางมากกวาตนท�อยในแนวเสนอ�นๆ และไม

วาจะลองปลกแบบใด เรากจะไมสามารถทาตามเง�อนไขขางตนได

14

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 14

ปญหาน� จะสามารถหาคาตอบได กตอเม�อเราไดพจารณาปญหาน�อยางถองแทวา ปญหามขอกาหนด

อะไรบาง และเราไดบบตนเองในเร�องใดหรอไมโดยท�ปญหาไมไดกาหนด หรอกลาววาเราไดสราง

ขอบเขตอะไรข�นมาดวยตนเองหรอไม คาตอบคอไมจาเปนตองปลกบนพ�นราบเทาน�น แลวเรากจะพบ

ทางออก โดยการทาเนนข�นมาแลวปลกตนไมลงบนยอดเนนน�นตนหน�ง สวนอก 3 ตนท�เหลอใหปลกไว

ตรงเชงเนน ดงภาพท� 2.7

ภาพ การแกปญหาการปลกตนไม

ตวอยาง เม�อโทมส เอดสน ตองการจางพนกงานใหม เขาจะเชญผสมครมาทานอาหารกลางวนท�เปน

ซปชามหน�ง แลวเขาจะเฝาดบคคลน�นอยางระมดระวง เพ�อดวาเขาเหยาะเกลอลงกอนท�จะชมหรอไม ถา

เหยาะกอนเขากไมจาง เพราะเอดสนรสกวาคนเรามขอสมมตมากมายท�ไดรบการปลกสรางไวใน

ความคดของเราโดยความจาเปนของชวต เขาไมอยากใหคนของเขา “ เหยาะเกลอประสบการณแหงชวต

กอนท�จะไดชม”

กจกรรม

o ความเกยจคราน มประโยชนอะไรบาง

2 ถานกศกษาเปนเจาของประกอบการ มวธการอะไรบางในการตอบแทนพนกงานท�ทางานซ�อสตย

ขยน อดทน มความรบผดชอบสง นอกเหนอจากการเพ�มเงนเดอน และการใหเงนโบนส

o ใหนกศกษาคดบทเจรจา เม�อแมนาคพระโขนงพบกบไอนสไตน

o จะเกดอะไรข�น ถามนษยสามารถพดคย ส�อสารกบสตวทกชนดได

o จะเกดอะไรข�น ถานกศกษาถกสลากกนแบงรฐบาลรางวลท� 1

o จงแบงรปส�เหล�ยมจตรสใหเปนส�สวนท�เทากนใหมากแบบท�สดและปฏบตใหเหนจรง โดย

แบงกลม ตดกระดาษตามแบบท�ได

15

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 15

o กาหนดไมขดให 9 กาน ใหตอไมขด 9 กานน� ใหเปนรปสามเหล�ยมดานเทา 7 รป ( หามหก

ไมขด) วาดรปประกอบดวย

o กาหนดใหกระดาษขนาด A4 จานวน 1 แผน ใหนกศกษาฉกออกอยาใหหลดออกจากกน

เม�อดงออกใหเปนวง ( หรอกรอบ) สามารถครอบตวนกศกษาได

o รถยนตสาหรบบรรทกไดโนเสารขนาดใหญ ควรมรปลกษณะ และอปกรณพเศษอยางไร

บาง

o มจดอย 16 จด จดเรยงกนดงรปขางลาง ใหลากเสนตรงผานจดท�ง 16 โดยลากเสนตรงเพยง

6 เสน ท�งน�ตองไมยกปลายดนสอ( หรอปากกา) ออกจากกระดาษ

o จงเขยนจานวน 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 และ 9 ลงในรปวงกลมขางลาง ใหผลบวกของ

จานวน ส�จานวน ท�อยในแถวเดยวกนรวมกนเปน 20 วธแรก สาหรบผท�ยงไมทราบวาจะ

ทาอยางไร คงตองใชการลองผดลองถก

o จากขอ 11. เขยนจานวนดงกลาวในรปวงกลมเชนเดม แตใหผลบวกของจานวนส� จานวนท�

อยในแถวเดยวกนรวมกนเปน 17

16

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 16

o ใหนกศกษาคดส�งหน�งตามคณสมบตของอกส�งหน�ง หรอเช�อมคณสมบตท�งสองเปน

ของใหมใหมากท�สด

o จากภาพแตละภาพตอไปน� ใหนกศกษาพจารณาวาวตถน�น ๆ มผวหนาของวตถจานวนก�

หนา

ตวอยางเชนในภาพทางซายมอ ผวบน 1 ม

1 หนา ผวดานลาง 3 หนา ผวดานนอก 4

หนา และผวดานในอก 2 หนา รวมเปน 10

ผวหนา

o ใหนกศกษาจนตนาการวารปส�เหล�ยมจตรสตอไปน�มองดเหมอนอะไรบาง ใหตอบอยาง

นอย 3 อยาง

17

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 17

o ใหนกศกษาต�งสถานการณเพ�อฝกใหตนเองพฒนาการคดรเร�ม และปฏบตตามการฝกท�คด

ข�นดวย

[]

4. การคดละเอยด ชดเจน

การคดละเอยดชดเจน หมายถงการคดท�ใหผลของการคดท�มรายละเอยดท�งสวนท�เปนหลก ของเร�องท�

คด และสวนท�เปนองคประกอบยอยของหลกท�คด รวมถงการคดท�ชดเจนโดยสามารถอธบายเร�องท�คด

หรอยกตวอยางท�สอดคลองกบเร�องท�คดได และในกรณท�เปนความคดเก�ยวกบการปฏบต จะตอง

สามารถ บอกข�นตอนการปฏบตได การฝกการคดละเอยด ชดเจน สามารถทาไดโดยฝกใหขยายความ

โดยการอธบายเพ�มเตม การยกตวอยาง คาอปมาอปไมย คาพงเพย ประกอบการอธบาย และฝกใหคดถง

ข�นตอนในการดาเนนการตางๆ ซ�งอาจใชการเขยนแผนผงชวย ซ�งแผนผงท�ใชมหลายแบบเชน แผนผง

กางปลา แผนท�ความคด(Mind mapping) แผนภม ในท�น� จะยกตวอยางวธการฝกการคดละเอยด ชดเจน

โดยการเขยนแผนผงความคดซ�งมประโยชนมาก ในการวางแผนการปฏบตงานตางๆ

18

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 18

เทคนคการเขยนแผนผงความคด (Mind Mapping)

การเขยนแผนผงความคด ชวยใหเกดอสระทางความคด สามารถระดมความคดจด หมวดหมความคด

และใชสรปยอเร�องท�สนใจซ�งอาจเปนเร�องท�ไดจากการฟง การอาน ซ�งมผลชวยในการจาไดอยางด

นอกจากน� ยงฝกการใชสมองท�ง 2 ซกดวย การเขยนแผนผงความคดมวธการส�น ๆ ดงน�

เขยนหวขอหรอวาดภาพเร�องท�ตองการคดไวกลางหนากระดาษ

ลากเสนออกมาจากหวขอหรอภาพในขอ 1) โดยจะเปนเสนตรงหรอเสนโคงกได อาจเรยกวาก�ง และ

เขยนปจจยหลกหรอ หวขอสาคญ ไวเหนอเสนท�เปนก�ง ซ�งการนกถงปจจยหลกน�อาจคดประกอบเปน

ภาพจาลองของเหตการณท�สนใจกได ดภาพท� 2.8 (1)

ภาพท� 2.8 (1) ภาพท� 2.8 (2)

3)เขยนปจจยรองหวขอรองซ�งเปนรายละเอยดหรอเน�อหาท�สาคญของแตละหวขอหลก บนเสนแขนงท�

ตอออกไปจากแตละก�ง ท�ทาไวในภาพท� 2.8(1) เปนภาพท� 2.8 (2)

พยายามคดถงรายละเอยดเพ�มเตม ขยายตอไปในแตละแขนงของภาพท� 2.8 (2) และเขยนเปนขอความไว

บนเสน ท�แตกยอยออกไปจากแขนงน�น ๆ

การเขยนแผนผงความคดน�สามารถเพ�มเตมเสนก�ง แขนง หรอแขนงยอยไดเสมอเม�อพบหวขอหลก

หวขอรองท�เก�ยวของ หรอนาสนใจในภายหลง นอกจากน�แผนผงความคดสามารถทาใหนาสนใจ เหน

หวขอท�สาคญและสวยงามเพ�มข�นไดอก เชน ทาใหขนาดของเสนมความหนามากหรอนอยแตกตางกน

ตามลาดบข�นของการเขยนจากศนยกลางของภาพ ซ�งขนาดของเสนจากศนยกลางของภาพจะมความ

หนามากท�สดและคอย ๆ มความหนาลดลง หรอใหความหนาของตวอกษรท�เขยนแตกตางกนโดยหวขอ

19

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 19

สาคญมอกษรตวใหญและหนา หวขอรองเปนอกษรตวเลกกวา และอาจใชสหรอภาพวาดประกอบให

สวยงามกได

ตวอยาง ถาตองการเขยนแผนผงความคดในหวขอการจดอบรมอาจารยวชาการคดและการตดสนใจ

นอกสถานท�สามารถเขยนแผนผงความคดอยางงาย ๆ ไดดงภาพท� 2.9

ภาพ แผนผงความคดเก�ยวกบการเตรยมอบรมวชาการคดและการตดสนใจ

กจกรรม

o จงเขยนแผนผงความคดในหวขอท�กาหนดใหตอไปน�

นกศกษาบางสวนแตงกายไมเรยบรอยเม�อเขามาในสถานศกษาเพราะอะไร

นกศกษาบางสวนมผลการเรยนอยในเกณฑต�าเพราะอะไร

20

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 20

[]

5. การคดอยางมเหตผล

การคดอยางมเหตผล เปนการคดท�อางองหลกฐานมาสนบสนนเพ�อใหไดขอสรปท�ถกตอง โดยสามารถ

อธบายหรอบอกความสมพนธระหวางท�อาง กบขอสรปได ซ�งสงผลใหผท�มความคดอยางมเหตผล

สามารถชกชวนหรออธบายใหผอ�นยอมรบ หรอเช�อถอได และยงสงผลใหเปนคนท�ไดม การพจารณา

รอบคอบมากข�น กอนการตดสนใจในเร�องตาง ๆ หลกฐานท�นามาอางองไดแก ขอมล ขอเทจจรง

หลกการ หรอกฎเกณฑตาง ๆขอสรป ท�ได ไดแก กฎเกณฑใหม การตดสนใจ ผลสรป ขออางอง

ความสมพนธ การตดสนประเมนคา สมมตฐาน หลกการใหม ขอสรปท�ไดน�นอาจ เปน การอางองจาก

ขอเทจจรงหลาย ๆ ขอมาสรป หรออาจตองใชความสามารถในการเปรยบเทยบ วเคราะห คนหา ฯลฯ

ชวยใหไดขอสรปน�น ๆ และถาขอมลมไมเพยงพออาจทาใหการสรปน�นผดพลาดได

การฝกการคดอยางมเหตผล สามารถทาได เชน

ใหทาการสรป จากขอมล ความร ทฤษฎท�กาหนดให ซ�งขอมลน�นอาจเปนขอความ ตวเลข หรอรปภาพ

กาหนดขอมล เหตการณ หรอสถานการณข�น แลวใหบอกเหตผลเพ�อสนบสนนหรอคดคาน

ฝกการต�งสมมตฐาน ซ�งเปนการคาดคะเนคาตอบท�เปนไปได จากขอมล หรอความรยอยท�ยงไมสมบรณ

ตวอยาง จากขอกาหนดใหตอไปน� จงหาวา A , B และ C เปนตวเลขโดดอะไร

AB + AB + AB = CBB

วธคด B เปนหลกหนวย และ B บวกกน 3 ตว ไดผลลพธในหลกหนวยเปน B แสดงวา เราตองคดถงเลข

อะไรท�บวกกน 3 ตวแลวไดผลลพธในหลกหนวยเปนตวเดม เม�อพจารณาจากเลข 0 ถง 9 พบวาเลขท�

สอดคลองกบเง�อนไขดงกลาว คอ 0 กบ 5 ตอไปพจารณาในหลกสบ ตวเลข A บวกกน 3 ตว และเม�อ

รวมกบตวทดของหลกหนวยแลวไดผลลพธ เปน CB

ถา B = 0 ไดวาตวเลข A บวกกน 3 ตวได C0 ซ�งไมมตวเลขใดท�สอดคลองกบเง�อนไขน�แสดงวา B = 5

ทาใหเราคดตอไปไดวา ตวเลข A บวกกน 3 ตวและรวมกบ10 ท�ไดจากตวทด ไดผลลพธเปน C5 ซ�ง

ตวเลขท�สอดคลองกบเง�อนไขของ A คอ 8 เพราะ 8+8+8 = 24 เม�อบวกกบตวทด 1 รวมเปน 25 สงผลให

C คอเลข 2 น�นคอ 85 + 85 + 85 = 255

[]

ตวอยาง มถงผลไม 3 ถง บรรจสมอยางเดยว 1 ถง และบรรจมงคดอยางเดยว 1 ถง และบรรจสมผสม

กบมงคดอก 1 ถง ปายฉลากท�ตดช�อผลไมบนถงตดไมถกตองท�งสามถง ใหนกศกษาคดหาวธการท�จะ

21

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 21

สลบปายฉลากใหมใหถกตอง โดยอนญาตใหนกศกษาดผลไมในถงไดเพยง 1 ถง ซ�งเพ�อนนกศกษาใช

มอลวงลงไปในถงท�นกศกษาบอกและหยบใหดเพยง 1 ลกเทาน�น

แนวคด ปายฉลากท�ตดช�อผลไมบนถงตดไมถกตองท�งสามถง น�นคอ

ถงท�ตดปายฉลากวา “ สม” กหมายความวาในถง อาจเปนมงคดอยางเดยวหรอเปนสมผสมกบมงคดกได

ถาหยบ 1 ลกจากถงน�ผลท�ได อาจเปนสม หรอมงคดกได

ถงท�ตดปายฉลากวา “ มงคด” กหมายความวาในถง อาจเปนสมอยางเดยว หรอเปนสมผสมกบมงคดก

ได ถาหยบ 1 ลกจากถงน�ผลท�ได อาจเปนสม หรอมงคดกได

ถงท�ตดปายฉลากวา “ สมผสมกบมงคด” กหมายความวาในถง อาจเปนมงคดอยางเดยว หรอ เปนสม

อยางเดยวกได ถาหยบ 1 ลกจากถงน�ผลท�ได อาจเปนสม หรอมงคดกได

อนญาตใหนกศกษาดผลไมในถงไดเพยง 1 ถง และดไดเพยง 1 ลกเทาน�น ลองพจารณาจากแตละกรณท�

เปนไปได จะพบวา ผลไมท�เพ�อนหยบใหดอาจเปนสม หรอมงคดกได

ถาหยบ 1 ลกจากถงท�ตดปายฉลากวา “ สม” พจารณาผลท�ได ดงน�

ถาหยบได “ สม” สามารถสรปไดวาถงใบน� เปน “ สมผสมกบมงคด”

ถาหยบได “ มงคด” ไมสามารถสรปไดวาเปน “ มงคด” หรอ “ สมผสมกบมงคด”

เม�อพจารณาเหตการณในลกษณะเดยวกนท�งสามถง พบวามแตการหยบจากถงท�ตดปายฉลากวา “ สม

ผสมกบมงคด” เทาน�น ท�ทาใหสามารถสรปไดวาถงดงกลาวบรรจอะไร น�นคอถาหยบได “ สม” กแสดง

วาถงน�นบรรจสมอยางเดยว และถาหยบได “ มงคด” กแสดงวาถงน�นบรรจมงคดอยางเดยว สวนอก 2

ถงกตดปายสลบกน

[]

กจกรรม

ใหนกศกษาพจารณาตวเลขท�เรยงกนเปนลาดบ แลวพจารณาหากฎเกณฑของลาดบตวเลข และตวอกษร

เหลาน�น เพ�อเตมตวเลขหรอตวอกษร ถดไปอกอยางนอย 3 ตว

o 2, 4, 6, 8, 10,…

o 7, 5, 11, 9, 15, 13,…

5, 3, 1, 6, 4, 2, 7, …

1, 2, 4, 8, 16, 32, …

9) 1, 2,4, 7, 11, 16, …

o 7, 35, 8, 40, 9, 45, 10, …

o 3, 9, 4, 12, 5, 15, 6, …

o 20, 19, 17, 14, 10,…

1, 2, 4, 7, 11, 16, …

10) 25, 22, 19, 16, 13, …

22

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 22

จากอกษรท�กาหนดใหมลกษณะดงตอไปน� (ABA - CA = AB) จงหาวาอกษรแตละตวคอตวเลขโดด

อะไร

A B A _

... C A

....A B

ใหนกศกษาบอกเหตผลเพ�อสนบสนน หรอคดคานพฤตกรรมของกลมคน ในกรณตอไปน�

o การประทวงโดยการปดถนนกดขวางการจราจร

o นกขาวชอบทาขาวนกการเมองท�ถกตดสนวา “ หามลงเลนการเมอง ”

ใหนกศกษาบอกเหตผลเพ�อสนบสนน หรอคดคาน ขอความตอไปน�

o “ อยกอนแตง ” ดกวา “ แตงกอนอย ”

o “ การจดระเบยบสงคมในยคปจจบน เปนการรดรอนสทธเสรภาพของเยาวชน ”

เดกชายมานะ เดกชายปญญา และเดกชายซ�อสตย เปนเพ�อนกน ท�งสามคนรบรอนออกจากหองสมดของ

โรงเรยนเพ�อกลบบาน แตละคนมาหยบกระเปา และใสรองเทาท�อยหนาหองสมด ปรากฎวาเม�อกลบถง

บาน กระเปาและรองเทาลวนไมใชของตนเอง โดยทกคนใสรองเทาของคนอ�น และถอกระเปาของอก

คนหน�ง มอยคนหน�งถอกระเปาของมานะ และใสรองเทาของปญญา จงหาวาแตละคนหยบกระเปาของ

ใคร และใสรองเทาของใคร

ใหนกศกษาจดกลม กลมละ 7-8 คน เสนอและเลอกหวขอท�กลมสนใจในการฝกการคดอยางมเหตผล

แลวระดมพลงสมองปฏบตตามหวขอท�ได ใชเวลา 15 นาท

[]

6. การคดกวางและรอบคอบ

การคดกวางและรอบคอบ หมายถงการคดท�ครอบคลมถงส�งท�เก�ยวของกบเร�องท�คดในทกดาน ทกแง

ทกมม เชนคดท�งในแงบวกและลบ คดท�งท�เปนขอด ขอเสย หรอคดท�งท�เปนคณและเปนโทษ และ

พจารณาถงปจจยตางๆ ท�มสวนเก�ยวของกบเร�องท�คด เชน องคความรท�เปนสาระโดยตรง ( ความร

ทฤษฎ หลกการของเร�องท�คด) ส�งแวดลอม สงคม ศลธรรม ซ�งการคดกวางและรอบคอบจะทาใหเขาใจ

ในเร�องตางๆ ไดดย�งข�น ถกตองมากข�น และสามารถตดสนใจไดอยางถกตอง

เราสามารถฝกเพ�อพฒนาการคดกวางและรอบคอบ ได เชน

ฝกระบหรอบอกองคประกอบเก�ยวกบเร�องท�จะคด

23

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 23

ฝกระบผลหรอผลกระทบท�เกดข�นในทก ๆ ดาน ตามท�ฝกในขอ 1) จากเหตการณหรอ สถานการณท�

กาหนด

ฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอ�น ในสถานการณตาง ๆ ท�กาหนดข�น

ฝกการคดทกแงมม โดยกาหนดสถานท� ส�งของ หรอเหตการณ แลวบอกขอด - ขอเสย ขอท�นาสงเกต

สนใจ ประโยชน – โทษ หรอ ผลบวก – ผลลบ เก�ยวกบส�งท�กาหนดใหน�น

ตวอยาง จะประดษฐตกตาขาย ตองคานงถงเร�องอะไรบาง

แนวคด

1) รปแบบของตกตา 2) ขนาดของตกตา 3) วสดท�ใช

4) เงนทน 5) การตลาด 6) แรงงาน

7) ระยะเวลาการผลต เปนตน

ตวอยาง จงยกตวอยางคาถาม เพ�อฝกระบผล หรอผลกระทบท�เกด

แนวคด

o ในหมบานชนบทหางไกล เม�อมไฟฟา ถนน เขาหมบาน จะมผลกระทบในดานใดบาง และ

มผลกระทบอยางไร

o การตดตอสายพนธพช จะมผลกระทบอะไรบาง อยางไร

[]

ตวอยาง จงยกตวอยางคาถาม เพ�อฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอ�น ในสถานการณตาง ๆ ท�

กาหนดข�น

แนวคด รายการ “ เกมโชว” ในโทรทศน มผใดเก�ยวของบาง และผท�เก�ยวของดงกลาว นาจะมความ

คดเหน หรอความรสกตอรายการ “ เกมโชว” อยางไร

[]

ตวอยาง จงยกตวอยางคาถาม เพ�อฝกการคดทกแงมม

แนวคด อาชพนกดนตร มขอด ขอเสย และขอนาสนใจอะไรบาง

24

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 24

[]

กจกรรม

o ถานกศกษาไปสมครงาน และมการสมภาษณดวย นกศกษาคดวาผสมภาษณจะถามคาถาม

อะไรบาง นกศกษาควรเตรยมตวอยางไรบาง

o ถาสถาบนอนญาตใหนกศกษาแตงกายไดอยางเสรในการมาศกษาในสถาบนจะม

ผลกระทบอะไรบาง มขอด ขอเสยท�นาสนใจอะไรบาง และนาจะมขอจากดและขอบเขต

เพยงใด

o ในการสอบคร� งหน�ง ซ�งมนกศกษาสอบอยในหองน�นดวย และมการทจรตในการสอบ

เกดข�นจานวนหลายราย ( ตวนกศกษาเองสอบดวยความบรสทธ� ) นกศกษาคดวามบคคลใด

เก�ยวของกบการสอบบาง และบคคลเหลาน�นนาจะคดอยางไรตอการทจรตในการสอบ

4. จากภาพทางขวามอ ใหนกศกษาพจารณาวา

มลกศรก�อน และช�ไปทางทศใดบาง

25

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 25

o จากภาพทางขวามอ นกศกษา

มองเหนเปนรปอะไรไดบาง

ตอบใหไดมากท�สด

o ใหนกศกษาแบงกลม 6-8 คน ชวยกนเสนอคาถามหรอสถานการณเพ�อฝกพฒนาการคด

กวางและรอบคอบ และใหกลมปฏบตตามการฝกท�คดข�น

7. การคดไกล

การคดไกล หมายถงการคดถงส�งท�จะเกดข�นในอนาคต ท�งตอตนเองและสวนรวม ซ�งอาจเปนผลท�

เกดข�นจากการกระทาในปจจบน หรอเปนจดประสงคหรอจดมงหมายท�ตองการใหเกดข�นในอนาคต

การฝกการคดไกลจะสงผลใหคดในเร�องเก�ยวกบผลท�จะเกดข�นในอนาคต รจกวางแผน เตรยมการ

สาหรบอนาคตท�ด ปองกนไมใหเกดปญหาในอนาคต หรอปองกนใหเกดปญหานอยท�สด

การฝกการคดไกล สามารถทาไดดงตอไปน�

o กาหนดการกระทา หรอสภาพการณในปจจบน แลวฝกใหคดถงผลท�จะเกดข�นในอนาคต

เชนนกศกษาท�สนใจ มความรบผดชอบในการงาน การเรยน จะสงผลอยางไรในอนาคต ซ�ง

ในบางคร� งอาจเปนการพยากรณกได

o กาหนดหลกการ จดมงหมายบางอยาง แลวใหฝกกาหนดข�นตอนการปฏบตเพ�อใหบรรล

จดมงหมาย เชน ไดรบมอบหมายใหไปอบรมตางจงหวด 5 วน โดยทราบสถานท�พก

เรยบรอยแลว ควรตองเตรยมตวอยางไรกอนวนเดนทาง

26

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 26

กจกรรม

o นกศกษาท�ไมใสใจในการศกษาเลาเรยน มผลกระทบในอนาคตตอส�งใดบางและม

ผลกระทบอยางไร

o ถาบรเวณท�ราบภาคเหนอมการเกษตรท�ใชสารเคมในการเกษตรเปนจานวนมาก จะม

ผลกระทบกบสภาพน� าในแมน� าเจาพระยาอยางไรบาง

o ถาเยาวชนของชาตไทยในปจจบนมการเสพยาบาเพ�มข�นเร�อย ๆ จะเกดอะไรข�นกบ

สงคมไทยในชวง 1- 5 ป ขางหนา และ 6 -10 ป ขางหนา

[]

8. การคดลกซ�ง

การคดลกซ�งหมายถง การคดท�ทาใหเกดความเขาใจอยางถกตอง และลกซ�งเก�ยวกบเร�องท�คด โดย

สามารถเขาใจสภาพตาง ๆ ท�ซบซอน ท�งในภาพรวมและสวนประกอบยอยตางๆ ของเร�องท�คด ซ�งการ

ฝกการคดลกซ�งจะชวยใหมความร ความเขาใจในเร�องท�ตองการศกษามากย�งข�น หาขอสรปในเร�องท�

ซบซอนได และสามารถเลอกปฏบตกจกรรมท�มความสาคญและจาเปนตามลาดบกอนหลง ซ�งทาให

ประหยดทรพยากรตาง ๆ และสามารถแกปญหาตาง ๆไดอยางมประสทธภาพ

การฝกการคดลกซ�ง สามารถทาไดดงตอไปน�

o ฝกตามการพฒนาการคดอยางมเหตผล

o ฝกตามการพฒนาการคดวเคราะห

o กาหนดสถานการณใหวเคราะหองคประกอบ และใหประเมนเปรยบเทยบ เพ�อจดลาดบ

ความสาคญขององคประกอบท�วเคราะหไว เชน คณสมบตของผท�จะเปนนายกองคการ

นกศกษามอะไรบาง และคณสมบตท�สาคญ 3 อนดบแรกคออะไร

o กาหนดสถานการณประเภทท�ตองเลอกการปฏบตกอนหลง และใหพจารณาจาก

ความสาคญและความจาเปนขององคประกอบตาง ๆ ท�วเคราะหไดจากสถานการณท�

กาหนด

o กาหนดส�งท�พบในสงคม หรอชวตประจาวน แลวฝกใหวเคราะหและอธบายถงกฎเกณฑ

สาเหตท�ทาใหเกดเหตการณน�น ๆ เชน นกศกษาท�สาเรจการศกษาช�นมธยมศกษาตอน

ปลาย เลอกเรยนในสาขาแพทย

ตวอยาง การคดตอไปน�แสดงถงการคดลกซ�ง

27

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 27

การเหนปรากฎการณมเงาดาไปบงดวงอาทตย ( เกดสรยปราคา ) และเงาดาบงดวงจนทร ( จนทรปราคา

) นกวทยาศาสตรสามารถอธบายปรากฏการณดงกลาวได แสดงวานกวทยาศาสตรเขาใจถงความจรงท�

อยเบ�องหลงปรากฎการณดงกลาว

ถานกศกษาตองการซ�อรถจกรยานยนตมอสอง นกศกษาตองคานงถงองคประกอบอะไรบาง และ

องคประกอบท�สาคญ 4 อนดบแรกคออะไรบาง ซ�งการตอบคาถามน�หมายถงนกศกษาไดวเคราะห

องคประกอบ และไดประเมนเปรยบเทยบเพ�อจดลาดบความสาคญขององคประกอบท�วเคราะหไว

ใหนกศกษาอานขอความตอไปน� แลวพจารณาหาคาตอบ

ในการแขงขนมาราธอนคร� งหน�ง มผเขาแขงขนเพยง 3 คน คอ แดง ดา และ ขาว บงเอญในวนแขงขน

เกดฝนตกหนกจนกรรมการไมสามารถมองเหนไดวาใครเขาเสนชยกอนกน เขาถามนกว�งท�งสามคนถง

ผลการว�ง พวกเขาใหคาตอบคนละ 2 คาตอบ โดยมคนหน�งโกหกท�งสองคาตอบ สวนอกสองคนพดจรง

ท�งหมด คาตอบท�ไดมดงน�

แดงบอกวา “ เช�อผมเถอะ ผมเขาเสนชยเปนคนแรกเลย ขาวเขาท�โหล “

ดาบอกวา “ แดงไมใชคนแรกหรอก แตขาวว�งเขามาเปนท�สอง “

ขาวบอกวา “ ใครจะวาอยางไรกชาง ผมรวาผมเขากอนแดง แตดากไมไดเขาท�สอง “

นกศกษาคดวาใครเขาเสนชยเปนคนท�หน�ง สอง และสาม โดยอาศยขอความท�ได

วธคด แดงและดาพดถงขาวในทางแตกตางกน ดวยเหตน�ตองมคนหน�งโกหก และขาวจะตองเปนคนท�พด

ความจรง เม�อขาวบอกวาเขาถงกอนแดง ดงน�นแดงตองโกหกท�บอกวาเขาเขาเสนชยคนแรก ดงน�นอนดบ

ของผเขาเสนชยคนแรกเปนดา และท�สองคอ ขาว สวนผเขาเสนชยเปนคนสดทายคอแดง

กจกรรม

1. ถานกศกษาตองเปนหวหนาทมในการจดงาน “ วนไหวคร” นกศกษาคดวามเร�องสาคญอะไรบางท�ตอง

คานงถง และใหจดแบงเร�องตางๆเหลาน�นออกเปน 3 กลม คอ กลมสาคญมาก สาคญปานกลาง และสาคญ

นอย

2. ถานกศกษาเปนผมสวนรวมในการตดสนใจวาจางพนกงานทาความสะอาดของสถาบนเพ�มอก 5 คน และ

ยาม 1 คน นกศกษาจะเลอกพนกงานทาความสะอาดและยามท�มสมบตอยางไร และสมบตท�สาคญ 3 อนดบ

แรก ของพนกงานทาความสะอาดและยามคออะไร

28

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 28

3. ถานกศกษาจะซ�อบานพกอาศย จะตองคานงถงปจจยอะไรบาง และพจารณาความสาคญของแตละปจจย

แลวจดอนดบความสาคญของปจจยดงกลาว 4 อนดบแรก

9 . การคดด คดถกทาง

การคดด คดถกทาง หมายถงการคดท�ตรงจดมงหมาย คดในแงท�ดท�เปนประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวม ท�ง

ในระยะส�น และระยะยาวการฝกการคดด คดถกทางจะเปนการสกดจดเร�มตนของการประพฤตผด ประพฤต

มชอบ และชวยใหการดาเนนชวตเปนไปในทางท�ถกตอง มคณคาและเปนประโยชนท�ง ตอตนเองและ

สวนรวม

การฝกการคดด คดถกทาง สามารถทาไดโดยการฝกใหคดในแงตางๆ ดงน�

1) แบบอรรถธรรมสมพนธ ซ�งหมายถงการพจารณาใหเขาใจความสมพนธระหวางธรรมกบอรรถ หรอ

หลกการกบความมงหมาย ( พระเทพเวท ( ประยทธ ปยตโต) 2533: 60) เชน หลกการของการบวชในพทธ

ศาสนาคอ การสละโลกยวสย เพ�อความมงหมายคอ การบรรลการส�นกเลส( เสฐยรพงษ วรรณปก 2541 :37)

การปฏบตหรอแนวปฏบตใดยดหลกการและจดมงหมายท�ถกตอง จะชวยใหการปฏบตดาเนนไปอยาง

ถกตอง ถกทาง ซ�งแสดงไดดงตวอยางตอไปน�

ตวอยาง ถาการบรจาคทรพย ส�งของ มจดมงหมายเพ�อลดความเหนแกตวของเรา และทาใหเกดประโยชน

แกผอ�นหรอสวนรวม แสดงวาถาใครบรจาคทรพยเพ�อหวงไดทรพยกลบมาเพ�มข�น ร� ารวยมากข�น แสดงวา

การบรจาคน� ไมตรงกบหลกการและจดมงหมายของการบรจาค

[]

2) คดถงประโยชนในระยะส�น ระยะยาว หมายถงการคดเพ�อใหการกระทาเกดผลส�งท�ด ท�งตอตนเอง และ

ตอสวนรวม ท�งในปจจบนและในอนาคต ( อนาคตท�งใกลและไกล)

ตวอยาง นกศกษาเรยนหนงสอแบบขอเพยงใหสอบผาน ไมสนใจในความรท�เรยน จะมผลท�งตอตนเอง

และสวนรวม เชนในปจจบนผลการเรยนไมอยในเกณฑท�นาพอใจ ถาพลาดในรายวชาใดกอาจทาใหถกออก

จากสถาบนการศกษาได ขาดความเช�อม�นในตนเองเม�อถงเวลาสอบ อาจนาไปสการคดทจรตในการสอบ ซ�ง

เม�อถกจบทจรตไดกสอบไมผานในรายวชาน�น ในภาคเรยนตอๆไปตองเสยเงนลงทะเบยนวชาน�นใหม

[]

29

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 29

3) คดแบบรคณคาแท- คณคาเทยม หมายถงการคดท�เก�ยวของกบ “ ความตองการ” และ “ การประเมน

คณคา” ซ�งถาคดเพยงแตสนองตณหาของตนไมวากบส�งใด กคดดวยคณคาเทยม แตถาคดถงแกนหรอ

คณประโยชนท�แทจรงของส�งน�น กเรยกวาคดดวยคณคาแท ( เสฐยรพงษ วรรณปก 2541:45)

ตวอยาง คณคาแทของนาฬกา คอใชบอกเวลาไดอยางถกตอง นาฬการาคาประมาณ 200- 2,000 บาท ก

สามารถบอกราคาไดถกตอง ถามใครซ�อนาฬการาคา 100,000 บาท แสดงวาคณคาแทของนาฬกาในการบอก

เวลายงคงเหมอนกบราคา 2,000 บาท แตสวนราคาท�เกนมา เปนราคาของคณคาเทยมของนาฬกาเชน การ

บอกความมฐานะ เปนผมรสนยมสง

[]

4) คดแบบเราคณธรรม เปนวธคดในแนวสกดก�น หรอบรรเทาและขดเกลาตณหา จงจดไดวาเปนขอปฏบต

ระดบตน ๆ สาหรบสงเสรมความเจรญงอกงามแหงกศลธรรม และเสรมสรางสมมาทฐท�เปนโลกยะ (

พระเทพเวท ( ประยทธ ปยตโต) 2533: 82) การคดแบบเราคณธรรมน� เปนการคดในแงด ในแงท�เปน

ประโยชน และเปนการคดท�เปนจดเร�มตนของการกาหนดจดมงหมายท�ด

ตวอยาง แดงสอบไมผานในการสอบเกบคะแนนคร� งท� 1 แดงใชการคดแบบเราคณธรรม คอ พจารณาวา

ตนเองพยายามนอยไปหรอไม มวธปฏบตในการเรยนไมถกตองหรอไม เม�อไดพจารณาแลวกพยายามศกษา

เพ�มเตมมากข�น

[]

กจกรรม

1. จงแสดงความคดเหนในสถานการณตอไปน� โดยเนนรปแบบความคดเหนแบบคดด คดถกทาง

1) ถานกศกษามเพ�อนสนทท�อกหก และเสยใจมากมาพบนกศกษา นกศกษาจะใหคาแนะนา หรอแนวคดกบ

เพ�อนวาอยางไรบาง

2) ถานกศกษาพบเพ�อนท�สนทกนมาต�งแตเรยนระดบมธยมศกษา แตเพ�อนทางาน ไมไดเรยนตอ นกศกษา

พบวาในขณะน� เพ�อนกาลงตกงาน นกศกษาจะใหคาแนะนาหรอแนวคดกบเพ�อนวาอยางไร

30

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 30

2.2 การพฒนากระบวนการคดรปแบบตาง ๆ

กระบวนการคดหมายถง รปแบบการคดท�มลาดบข�นตอนในการคด แตในการคดจรงอาจยอนกลบไปมาได

ในตวกระบวนการคดเปนเพยงข�นตอนการคดเทาน�น ซ�งในบางคร� งใชเปนเพยงเน�อหาท�ใชวดวาผเรยนจา

ข�นตอนเหลาน� ไดมากนอยเพยงไร เชน การสอนกระบวนการคดแบบวทยาศาสตรหลงจากเรยนร เราจะ

ทราบวามก�ข�นตอน อะไรบาง แตการจาไดไมไดหมายความวา จะมความ สามารถในการคดแบบ

วทยาศาสตร นอกจากวาเม�อพบปญหาแลวสามารถนากระบวนการคดมาใชแกปญหาได ซ�งปจจยพ�นฐาน

สาคญท�ชวยให การคดแบบกระบวนการคดมประสทธภาพ มดงน�

1) เน�อหาความรท�เก�ยวของกบเร�องท�คด เชนคดเก�ยวกบเร�องเกษตร กตองมความรทางการเกษตร หรอ

ขอมลอ�น ๆ ท�เก�ยวของ คดเร�องการศกษา กตองมความรเก�ยวกบเน�อหาทางการศกษาและศาสตรหรอขอมล

อ�น ๆ ท�เก�ยวของ

2) ทกษะการคดและลกษณะการคดท�เก�ยวของ ในแตละข�นตอนของกระบวนการคดมความจาเปนตองใช

ทกษะการคด และลกษณะการคดหลายอยางมาประมวลกน เชน การคดอยางมเหตผล การคดกวางรอบคอบ

การคดไกล การคดถกทางเปนตน

3) การคดตามลาดบข�นตอนของกระบวนการคดแบบตาง ๆ

1. การคดตามกระบวนการคดทางวทยาศาสตร

กระบวนการคดทางวทยาศาสตรทาใหเราสามารถคนพบขอเทจจรงท�เช�อถอได ซ�งมข�นตอนในการ

ดาเนนงาน ดงตอไปน�

1) การกาหนดปญหา เม�อเราพบปญหา มเร�องสงสยใครร หรอมความตองการในดานตาง ๆ ตองกาหนด

ปญหา ใหชดเจนกอน วาตองการหาคาตอบในเร�องอะไรบาง มขอบเขตเพยงใด วเคราะหแยกประเดนตาง ๆ

ท�ตองการทราบ

2) การต�งสมมตฐาน เปนการคาดคะเนคาตอบเก�ยวกบส�งท�เปนปญหา โดยอาศยขอมลท�ม การสงเกต การคด

อยางเปนเหตเปนผล เพ�อเปนแนวทางในการตรวจสอบ ซ�งควรคาดคะเนไวหลาย ๆ คาตอบ ทกษะการคด

หรอลกษณะการคดท�ใชในข�นตอนน� ไดแก การคดอยางมเหตผล การคดวเคราะห การคดรเร�ม การคดกวาง

เปนตน

31

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 31

3) การทดสอบสมมตฐาน เปนการดาเนนการเพ�อพสจน ยนยนความเช�อท�ไดต�งไวเปนสมมตฐาน เร�มจาก

การรวบรวมขอมล ท�เก�ยวของกบปญหาใหมากท�สด นามาจดระเบยบวเคราะหดวาขอมลใดควรจะนามาใช

มความสอดคลองหรอขดแยงกนอยางไร และวเคราะหหาคาตอบตอไป

4) การสรป เม�อไดขอสรปซ�งเปนการทดสอบสมมตฐานท�ต�งไววาถกตองหรอไม หรอจะตองปรบเปล�ยน

สมมตฐานใหมอยางไร จากน�นจดทาเปนขอสรป ผลงาน เพ�อดาเนนการแกปญหาตอไป

เช�อวานกศกษาสวนใหญ รจกกระบวนการคดแบบวทยาศาสตร แตอาจมจานวนไมมากนกท�ไดนาการคดน�

ไปใชแกปญหาตาง ๆ ท�พบในชวตประจาวน ศ. นพ. ประเวศ วะส ( คยกนเร�องความคดกบ ศ. น. พ. ประเวศ

วะส 2542 : 6) กลาววาการเรยนโดยการ ถายทอดแตเน�อหา คลาย ๆ เปนรอยเปดใหส�งตาง ๆ เขาไป

เพราะฉะน�นขณะน� เวลาท�ฟงโฆษณาหรออะไรตาง ๆ มนกจะลางสมองใหเกด บรโภคนยมข�นงายมาก

เพราะมนเช�อจนเคย เหนอะไรกเช�อรบเขาไปโดยไมไดกล�นกรองหรอต�งคาถามวาท�พดน�จรงหรอเปลา เปน

อยางอ�นไดไหม ถาขาดปญญาเปนตวกล�นกรอง มนกเลยขาดภมคมกน

ตวอยาง นกศกษาในหมเรยนของนกศกษา สวนใหญใชเหตผลอะไรในการเลอกเรยน และเรยงลาดบแต

ละเหตผลจากมากไปนอย

แนวทางในการคด

1) นกศกษาตองอานจนทราบถงปญหาท�ตองการกอน

2) ต�งสมมตฐานวาเลอกเรยนเพราะอะไร เชน

o เปนท�นยมของคนท�วไป

o เปนสาขาท�ตนเองชอบ

o เม�อสาเรจแลวหางานงาย

o เลอกเรยนตามเพ�อน

o ผปกครองตองการใหเลอก ฯลฯ

3) หาขอมลเพ�อตรวจสอบสมมตฐาน เชน นาขอสมมตฐานตางๆ มาเขยนเปนขอความใหนกศกษาในหอง

ตอบวา มเหตผลในการเลอกเรยน ตามขอความน�นมากนอยเพยงใด ( มากสด มาก ปานกลาง นอย นอยสด

32

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 32

เปนตน) เม�อนกศกษาท�งหองตอบแลว กนามาวเคราะหขอมล ซ�งอาจใชคาความถ�แลวแปลงเปนคาคะแนน

นามาเปรยบเทยบ

4) เม�อวเคราะหขอมลแลว กสรปวานกศกษาในหองเลอกดวยเหตผลอะไรบาง และเรยงลาดบ เหตผลท�ม

นกศกษาตอบมากไปหานอย

กจกรรม

ใหนกศกษาคดตามกระบวนการคดทางวทยาศาสตรในปญหาตอไปน�

1) นกศกษาในหมเรยนของนกศกษามาจากครอบครวท�มอาชพอะไร สภาพทางเศรษฐกจเปนอยางไร

2) ดารา หรอนกรอง คนโปรดของนกศกษาในหมเรยน คอใคร ชอบเพราะอะไรบาง

3) ความสามารถในดานการคดคานวณของชายกบหญง นกศกษาคดวาแตกตางกนหรอไม

2. การคดตามกระบวนการคดทางคณตศาสตร

1) โครงสรางของคณตศาสตร ธรรมชาตของคณตศาสตรมลกษณะเปนนามธรรม เก�ยวของกบการใชเหตผล

และมระบบ โครงสรางของคณตศาสตรจะเปนไปตามรปแบบของแผนภาพ ดงภาพท� 2.10 จะสรปไดวา

มนษยพยายามสรปส�งตาง ๆ ในธรรมชาตใหเปนนามธรรมโดยการสงเกต และการเรยนร แลวนาไปสราง

แบบจาลองทางคณตศาสตร ซ�งประกอบดวยคาอนยาม นยาม สจพจนหรอขอตกลงเบ�องตน แลวใชเหตผล

ตามหลกการของตรรกศาสตรเพ�อสรางขอความจรงใหมท�สามารถพสจนได ซ�งเรยกวาทฤษฎ จากน�นจงนา

ทฤษฎท�ไดกลบไปประยกตใชในธรรมชาต จะมทฤษฎบางสวนท�มนษยไมไดคานงถงการนาไปใช

ประโยชนในธรรมชาต กจะจดใหเปนคณตศาสตรบรสทธ�

33

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 33

ภาพท� 2.10 แผนภมโครงสรางของคณตศาสตร

2) ประโยชนของการคดทางคณตศาสตร การคดทางคณตศาสตร มข�นตอนเร�มจากการระลกได การคด

พ�นฐาน การคดวเคราะห และการคดสรางสรรค ดงน�นแนวคดทางคณตศาสตร มประโยชนหลายประการ

เชน

o สงเสรมความมเหตผล

o สงเสรมความคดสรางสรรค

o สงเสรมความมสมาธและความอดทน

o มประโยชนตอชวตประจาวน หรอหนาท�การงานในบางอาชพ

3) การจาลองแบบทางคณตศาสตรมรายละเอยดท�ตองรในคาตอไปน�

ก. คาอนยาม เปนคาพ�นฐานท�ไมตองใหความหมาย เชน จานวน จด ระนาบ เปนตน เราจะเขาใจคาเหลาน�

โดยอาศยการรบร จากประสบการณ หรอจากสามญสานกของเราเอง ซ�งคาเหลาน�ถาใหความหมายแลวอาจ

ตองใชคาอ�นๆมาอธบาย วกวนไปมา เชน ถาเราใหความหมายของจดวา จดคอส�งท�เกดจากการตดกนของ

เสน และใหความหมายของเสนวา เสนคอส�งท�เกดจากการเช�อมจดสองจด จะเหนวาการอธบายจดใชคาวา

เสน และการอธบายคาวาเสนกใชคาวาจด วนเวยนกนเชนน� จงมความจาเปนตองมคาอนยาม

34

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 34

ข. นยาม คอคาหรอกลมคาท�ไดใหคาจากดความไว โดยอาศยคาอนยาม หรอคานยามอ�นๆ มาอธบายเพ�อให

เกดความเขาใจความหมายของคาเหลาน� ไดอยางถกตองตรงกนซ�งภาษาท�ใชตองชดเจน รดกม เชน อนยาม

คาวา “ แม” และ “ นอง” ทา ให เราสามารถนยามคาวานาได โดยนาคอนองของแม

ค. สจพจนหรอกตกา คอขอความท�เรายอมรบวาเปนจรงรวมกนโดยไมตองพสจน ซ�งขอความจรงน�อาจเปน

ผลสรปจากการสงเกตจากตวอยางหลาย ๆ ตวอยาง เชน “ เสนตรง 2 เสนตดกนจะเกดจดตด 1 จด ” หรออาจ

เปนจรงตามขอเทจจรง ซ�งเรยกวาส�งท�เหนจรงแลว เชนส�งของท�งหลายท�ตางเทากบส�งเดยวกนแลวยอม

เทากน บางคร� งเราเรยกขอความท�ยอมรบวาเปนจรงน� วาขอตกลงเบ�องตน

ง. ทฤษฎ คอขอความท�สามารถพสจนไดวาเปนจรง การพสจนทฤษฎตางๆ วาเปนจรง ตองอาศยขอความท�

เปนจรงอยกอนแลวมาอาง ซ�งไดแกอนยาม นยาม และสจพจน หรอขอตกลงเบ�องตน ประกอบกบ

กระบวนการใหเหตผลทางตรรกศาสตร มาสรปวาขอความ ใหมท�พสจนไดวาเปนจรง และเรากจะใชทฤษฎ

เหลาน� ในการอางอง การพสจนขอความใหมซ�งจะไดทฤษฎใหมตอไป ตวอยางของทฤษฎเชน “ ถาเสนตรง

2 เสนตดกนแลวมมตรงขามยอมเทากน”

4) ข�นตอนการคดทางคณตศาสตร สเตเฟน ครลก และเจสเส เอ รดนก แหงมหาวทยาลยเทมเปล

สหรฐอเมรกา ไดแบงลาดบข�นตอนการคดม 4 ข�นตอน คอ การระลกได (recall) การคดพ�นฐาน(basic

thinking) การคดวเคราะห (critical thinking ) และการคดสรางสรรค ( creative thinking) การคดเปน

กระบวนการซบซอน การคดในแตละข�นตอนตอเน�องกน ทกระดบข�นของการคดจะใชทกษะท�อยในระดบ

ต�ากวาประกอบในการคดดวย

5) กระบวนการแกปญหาทางคณตศาสตร นกศกษาลองคดจนตนาการเหตการณตอไปน� แลวเดาคาตอบ

อยางประมาณ

“ นกศกษามกระดาษพมพจดหมาย ขนาดประมาณ A4 หรอใหญกวา และมความหนาเทา ๆ กบท�เราใชอยใน

ชวตประจาวน (70 แกรม) ใหนกศกษาพบคร� งกระดาษแผนน�และพบคร� งไปเร�อย ๆ สมมตวาพบไดท�งหมด

32 คร� ง ( ทาไมไดในความเปนจรง) กระดาษท�พบไวน�จะมความหนาประมาณเทาใด ก�เซนตเมตร ก�เมตร

หรอก�กโลเมตร เช�อวานกศกษาคงเดาหนวยเปนเซนตเมตร หรอเมตร อาจคดเปนกโลเมตร กคงไดไมเกน 10

กโลเมตร ( บางคนเร�มหวเราะแลว… เดาไปไดอยางไร)

35

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 35

การคดท�เปนเร�องของการเพ�มคาอยางทวคณน� เปนตวอยางหน�งท�ควรใชการคดแบบคณตศาสตร คานวณ

อยางจรงจง เปนอทาหรณตอการกาหนดเปาหมาย หรอขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆใหไดใกลเคยงกบโอกาส

และความเปนจรงมากท�สด

คานวณเหตการณท�ไดลองเดาคาตอบไปแลวไดดงน� กระดาษขนาด 70 แกรม จะมความหนาโดยเฉล�ย

ประมาณไมนอยกวา 0.125 มลลเมตรซ�งไมสามารถพบคร� งไดถง 32 คร� ง แตถาสมมตวาพบได ความหนา

ของกระดาษกจะทวคณข�นเร�อย จากการพบคร� งท�หน�งกระดาษจะหนาเพ�มข�นเปน 2 x 0.125 มลลเมตร เม�อ

พบคร� งท�สอง กระดาษจะหนาเพ�มข�นเปน 2 x 2 x 0.125 มลลเมตร และเม�อพบคร� งท�สามกระดาษจะหนา

เพ�มข�นเปน 2 x 2 x 2 x 0.125 มลลเมตร และจากการคานวณไปถงการพบได 32 คร� ง จะคดไดประมาณ 256

กโลเมตร

แบบฝกหดท�มสถานการณคลายกบตวอยาง วธการหาคาตอบสามารถใชเทยบเคยงกบตวอยางท�เคยม

ประสบการณ ไมมการพลกแพลง แบบฝกหดในลกษณะดงกลาวน�มงฝกทกษะ ฝกการนาไปใช ไมถอวาเปน

ปญหา แตถาตองใชประสบการณหรอแนวคดหลาย ๆ อยางนอกเหนอไปจากการใชวธการท�คลายกบ

ตวอยางในการหาคาตอบ แบบฝกหดในลกษณะน�กลาวไดวาเปนสถานการณท�เปนปญหา

กระบวนการแกปญหาทางคณตศาสตร ประกอบดวยข�นตอนสาคญ 4 ข�นตอนคอ

ข�นท� 1. ข�นทาความเขาใจปญหา เปนการพจารณาปญหาอยางละเอยด ส�งท�ควรไดในข�นตอนน� คอ

1) ระบไดวาปญหาตองการอะไร ปญหากาหนดอะไรใหบาง

2) มสาระความรใดเก�ยวของบาง ขอมลท�ไดมพอหรอไม หรอมนอยเกนไป หรอมมากเกนไป คาตอบของ

ปญหาจะอยในรปแบบใด ในข�นตอนน� อาจทาใหงายข�นดวยการเขยนสาระของปญหาดวยถอยคาของ

ตนเอง

ข�นท� 2. ข�นวางแผนแกปญหา เปนข�นตอนสาคญท�จะตองพจารณาวาจะแกปญหาดวยวธใด แกอยางไร ซ�ง

ตองมองความสมพนธของขอมลตาง ๆ อยางมระบบและชดเจน ทกษะท�นามาใชในข�นน� ไดแก

1) การเขยนรป แผนภาพ แผนภม และสรางแบบจาลอง

2) การทาตาราง การจดหมวดหม

36

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 36

การแบงเปนกรณ

การใชเหตผลทางตรง และกฎเกณฑ การใหเหตผลทางออม

การคนหารปแบบ

การคดและทายอนกลบ

การใชตวแปร

นอกจากน�ควรไดพจารณาวาปญหาน�มความสมพนธกบปญหาท�เคยมประสบการณในการแกปญหามากอน

หรอไม นาความสมพนธของส�งตางๆในปญหา กบประสบการณในการแกปญหาท�มอย มากาหนดแนวทาง

ในการแกปญหา

ข�นท� 3. ข�นดาเนนการตามแผน เปนข�นตอนท�ลงมอปฏบตตามแผนท�วางไว โดยเร�มจากการตรวจสอบความ

เปนไปไดของแผน เพ�มเตมรายละเอยดตาง ๆของแผนใหชดเจน จากน�นลงมอปฏบตจนกระท�งสามารถหา

คาตอบได หรอคนพบวธการแกปญหาใหม ซ�งการแกปญหาจะเรวข�น หากมทกษะและประสบการณเดม

มาก แตในชวงแรกอาจดาเนนการไดชา ตองอาศยความอดทน รอบคอบ เพ�อใหไดคาตอบท�ถกตอง

ข�นท� 4. ข�นตรวจสอบ เปนข�นตอนท�ผแกปญหามองยอนกลบไปท�ข�นตอนตางๆ ท�ผานมา เพ�อพจารณาความ

ถกตองของคาตอบและวธการแกปญหา พจารณาปรบปรงแกไขวธแกปญหาใหชดเจน รดกม ซ�งข�นตอนน�

อาจแทนส�งท�เปนปญหาดวยคาตอบท�หาได แลวตรวจสอบวาขอมลท�ไดเปนจรง สอดคลองกบท�โจทย

กาหนดใหหรอไม

6) ทกษะท�นามาใชในการแกปญหาทางคณตศาสตร เราสามารถแบงปญหาทางคณตศาสตรโดยพจารณาจาก

จดประสงคของปญหาไดเปน ปญหาใหคนหา และปญหาใหพสจน ซ�งในการแกปญหาน�ทาไดหลายวธ

ข�นอยกบประสบการณท�ผแกปญหามอย และวางแผนการแกปญหาอยางไร ในท�น� จะเสนอทกษะตางๆ ท�

สามารถนามาใชในการแกปญหาทางคณตศาสตร เพ�มเตมจากทกษะตางๆท�ไดเรยนรมาแลว ดงน�

ก. การทาตาราง การจดหมวดหม

ใหนกศกษาพจารณาตวอยางตอไปน�

ตวอยาง 2.28 จงแกปญหาตอไปน�

ปาคาเล�ยงหมกบเปดไวจานวนหน�ง เม�อนบหวรวมกนได 12 หว และถานบขารวมกนได 40 ขา ปาคาเล�ยง

หมกบเปดไวอยางละก�ตว

37

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 37

วธการแกปญหา

ข�นท� 1. ข�นทาความเขาใจปญหา

โจทยตองการทราบวา ปาคาเล�ยงหมกบเปดอยางละก�ตว

ส�งท�โจทยกาหนดใหคอ

o -นบหวหมกบเปดรวมกนได 12 หว

o - นบขาหมกบเปดรวมกนได 40 ขา

ข�นท� 2. ข�นวางแผน พจารณาถงส�งท�กาหนดให และความรเดมท�เก�ยวของกบส�งท�กาหนดให ในท�น� คอ หม

1 ตว ม 1 หว และม 4 ขา เปด 1 ตว ม 1 หว และม 2 ขา นาความรท�ไดท�งหมดมาจดใหเปนระบบ มระเบยบ

เพ�อหาวธการแกปญหา

ข�นท� 3. ข�นดาเนนการแกปญหา ในท�น� จะแกปญหาโดยเขยนตารางกรณตาง ๆ ท�เปนไปได โดยเร�มจากส�งท�

กาหนดวา หวหมกบเปดรวมกนได 12 หว แลวหากรณท�ขาหมกบเปดรวมกนได 40 ขา ดงตารางท�2.2สรป

ไดวา ปาคาเล�ยงหม 8 ตว และเล�ยงเปด 4 ตว

ข�นท� 4. ข�นตรวจสอบ จากหม 8 ตว และเปด 4 ตวท�เปนคาตอบ ตรวจสอบความถกตองจากส�งท�โจทย

กาหนดใหไดวา

นบหวรวมกนได 8 + 4 = 12 หว

นบขารวมกนไดดงน� ขาหม 8 ´ 4 = 32 ขา ขาเปด 4 ´ 2 = 8 ขา รวมจานวนขาท�งหมดเทากบ 32 + 8

= 40 ขา ถกตองตามท�กาหนดให

หม เปด รวมขา

จานวนตว จานวนขา จานวนตว จานวนขา

1 4 11 22 26

2 8 10 20 28

38

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 38

3 12 9 18 30

4 16 8 16 32

5 20 7 14 34

6 24 6 12 36

7 28 5 10 38

8 32 4 8 40*

9 36 3 6 42

10 40 2 4 44

11 44 1 2 46

ตารางท� 2.2 แสดงการแกปญหาตามตวอยาง 2.28

สรปไดวาคาตอบคอ ปาคาเล�ยงหม 8 ตว และเล�ยงเปด 4 ตว

ข. การใชตวแปร

จากตวอยาง 2.28 เราจะศกษาการแกปญหาดงกลาวโดยใช “ การใชตวแปร” ซ�งข�นทาความเขาใจโจทย

ปญหาเหมอนเดม และพจารณาข�นตอไปไดดงตอไปน�

ข�นท� 2 ข�นวางแผน กาหนดให ปาคาเล�ยงหม x ตว และ เล�ยงเปด y ตว นาส�งท�กาหนดใหนามาเขยนในรป

สมการไดดงน�

x + y = 12 ( จานวนหว ) ……………………........(1)

39

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 39

4x + 2y = 40 ( จานวนขา ) ………………………(2)

ข�นท� 3. ข�นดาเนนการตามแผน ในท�น� เปนการคดคานวณและหาคาตอบจากสมการท� (1) นา 2 คณท�งสอง

ขางของสมการ จะได

2x + 2y = 24 …………………................……(3)

นาสมการท� (2 ) ลบดวยสมการท� (3)

(4x + 2y ) – ( 2x + 2y ) = 40 – 24

2 x = 16 ดงน�น x = 8

แทนคา x = 8 ในสมการท� (1) จะได x + y = 12

ดงน�น 8 + y = 12 ทาให y = 12 – 8 = 4

ดงน�น ปาคาเล�ยงหม 8 ตว และเล�ยงเปด 4 ตว

กจกรรม 2.13

1. นบไกและหมได 22 ตว นบขารวมกนได 68 ขา มไกและหมอยางละก�ตว

2. แดงเลนปาเปา เขาใชลกดอก 3 ลก ปาถก

เปาท�งสามลก แดงจะไดคะแนนเทาไรได

บาง ถากาหนดคะแนนดงน�

บรเวณรอบนอก 1 คะแนน บรเวณกลาง 3

คะแนน บรเวณในสด 6 คะแนน

40

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 40

3. อาหารเสรม “A” บรรจถงจาหนาย 2 ชนด คอชนดถงละ 3 กโลกรม ราคา 229 บาท และชนดถงละ 5

กโลกรม ราคา 325 บาท ถานกศกษาตองการอาหารเสรมเพยง 17 กโลกรม จะมวธซ�ออยางไรจงจะจายเงน

คาอาหารเสรม “A” นอยท�สด

ค. การแบงเปนกรณ

ปญหาหลายปญหาสามารถแกปญหาไดงายข�น เม�อแบงปญหาเปนกรณตาง ๆ หลายกรณ ซ�งในแตละกรณ

จะมความชดเจนมากข�นกวาปญหาเดม เม�อแกปญหาคาตอบของทกกรณไดแลวจงพจารณาคาตอบของทก

กรณรวมกนจะไดภาพรวม ซ�งเปนคาตอบของปญหาเดม

ตวอยาง 2.29 ในภาพตอไปน�มรปส�เหล�ยมตาง ๆท�งหมดก�รป

วธคด ปญหาตองการทราบถงรปส�เหล�ยมตางๆ ท�งหมด ตอนน� เราจะพจารณารปส�เหล�ยมโดยแยกเปน

รปแบบยอย ๆ ดงน�

41

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 41

รวมมรปส�เหล�ยมท�งหมด 36 รป

[]

กจกรรม 2.14

1. ในภาพตอไปน�มรปส�เหล�ยมตาง ๆ ท�งหมดก�รป

42

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 42

2) จงยกตวอยางปญหาท�สามารถแกไดโดยใชทกษะการทาตาราง การจดหมวดหม การแบงเปนกรณพรอม

ท�งแสดงวธแกปญหา

[]

ง. การเขยนภาพ แผนภม และสรางแบบจาลอง

ปญหาบางปญหา สามารถสรางความเขาใจไดมากข�น โดยการเขยนภาพ แผนภม หรอสรางแบบจาลองท�

สอดคลองกบสถานการณของปญหา ชวยใหปญหามความชดเจน ผแกปญหาเขาใจปญหาอยางถกตอง และ

ทาใหเกดแนวคดในข�นวางแผน และการดาเนนการตามแผน

ตวอยาง ก สมหญง นาร สดสวย และสมสวน เปนนกศกษาวชาชววทยา ท�กาลงตองการแมลงนานาชนด

จานวนมาก เธอจาเปนตองขามแมน� าแหงหน�ง เพ�อไปจบแมลงยงฝ�งตรงขาม โดยอาศยเรอเลก ๆ ลาหน�งซ�ง

บรรทกน� าหนกไดไมเกน 195 ปอนด แตปรากฏวาสมหญงหนก 175 ปอนด นารหนก 148 ปอนด สดสวย

หนก 100 ปอนด สมสวนหนก 92 ปอนด ท�งส�คนจะขามแมน� าน� ไดอยางไร โดยการใชเรอลาน� เพยงลาเดยว

ถาทกคนพายเรอเปน

แนวคด สรางแผนภม แสดงดงภาพท� 2.11 ท�งส�คนจะตองเดนทางขามแมน� าท�งหมด 5 เท�ยวดงน�

ฝ�งเร�มตน แมน�า

ฝ�งปลายทาง

สมหญง นาร สดสวย สมสวน

สมหญง นาร สดสวย กบ สมสวน ( 192 ) ไป

สมหญง นาร สมสวน ( 92 ) กลบ สดสวย

สมหญง สมสวน นาร (148 )ไป สดสวย

สมหญง สมสวน สดสวย ( 100 ) กลบ นาร

สมหญง สดสวย กบสมสวน ( 192 ) ไป นาร

43

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 43

สมหญง สมสวน ( 92 ) กลบ นาร สดสวย

สมสวน สมหญง ( 175 ) ไป นาร สดสวย

สมสวน สดสวย ( 100 ) กลบ สมหญง นาร

สดสวย กบ สมสวน ( 192 )ไป สมหญง นาร

ภาพ แผนภาพแสดงการแกปญหาตามตวอยาง ก

กจกรรม

1. มภาชนะ 3 ใบ แตละใบมความจ 8 , 5 , 3 ลตร แตไมมเคร�องหมายบอกแตละลตรในภาชนะท�งสาม ถา

ภาชนะใบแรกมน� าหวานบรรจอยเตม 8 ลตร สวนภาชนะอก 2 ใบวางเปลา จงหาวธแบงน� าหวานออกเปน

สองสวน สวนละ 4 ลตร โดยใชภาชนะเพยงสามใบน� เทาน�น

2. ถานกศกษาตองการตมผกชนดหน�งซ�งใชเวลา 9 นาทโดยไมมชวงหยดพก แตมเคร�องมอคอนาฬกาทราย

จบเวลาแบบ 4 นาท และ 7 นาท ( นาฬกาทรายไมมขดหรอเคร�องหมายใดๆ ใชไดเฉพาะเม�อเร�มตนและตอน

หมดเวลาเทาน�น) จงหาวธแกปญหาน�

3. พอ แม และลก รวมเปนสามคน มน� าหนก 75 , 50 และ 40 กโลกรมตามลาดบ ตองการขามคลอง โดยใช

เรอพายลาเลก ซ�งมอยลาเดยว และรบน� าหนกไดเพยง 90 กโลกรม ถาทกคนพายเรอเปน จงหาวธการท�จะให

ท�งสามคนขามคลอง

4. ชายชราผหน�งมของอย 3 อยาง คอ สนข หาน และขาวโพด เขามความจาเปนจะตองขามแมน� า โดย อาศย

เรอเลก ๆ ซ�งสามารถบรรทกตวเขากบส�งของของเขาไดอกเพยงอยางเดยวเทาน�น ชายชรารดวา ถาหากนา

ขาวโพดไปกอน สนขจะกนหาน แตถานาสนขไปกอน หานกจะกนขาวโพด ชายชราผน� จะทาอยางไรจงจะ

ขามแมน� าน� ไดโดยมส�งของท�งสามอยางครบเหมอนเดม

44

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 44

เอดเวรด เดอ โบโน (Edward de Bono ) เปนผเสนอแนวคดเก�ยวกบการคด โดยใชเทคนคการคด

แบบ Six Thinking Hats หรอการคดแบบหมวก 6 ใบข�นมาเพ�อเปนระบบความคด ท�ทาใหผเรยนมหลกใน

การจาแนกความคดออกเปน 6 ดานเพ�อเพ�มศกยภาพใหทกษะการคด

องคประกอบของ Six Thinking Hats

Six Thinking Hats จะประกอบดวยหมวก 6 ใบ 6 ส คอ

White Hat หรอ หมวกสขาว หมายถง ความเปนกลาง มลกษณะของความวาง

เปลา เก�ยวของกบขอเทจจรง และจานวนตวเลข เม�อมการสวมหมวกจงหมายถง ตองการ

ไดขอเทจจรงท�เปนปรนย

Red Hat หรอ หมวกสแดง หมายถง อารมณ ความรสก สญชาตญาณ ความโกรธ ความ

ฉนเฉยว เม�อมการสวมหมวก หมายถง สามารถบอกความรสกของตนเองเก�ยวกบประเดนน�นได

Black Hat หรอ หมวกสดา หมายถง ความมดมนและการปฏเสธ

การคดคาน เม�อมการสวมหมวก หมายถง ตองการใหพดถงจดดอย ขอผดพลาด ส�งท�ไม

ด โดยใชเหตผลประกอบ

การคดแบบหมวก 6 ใบ

(Six Thinking Hats)

45

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 45

Yellow Hat หรอ หมวกสเหลอง หมายถง การคาดการณในทางบวก ความคดเชงบวก ม

ความหวง เปนการมองโลกในแงด เม�อมการสวมหมวก หมายถง การแสดงความคดเหน

ในทางดานด คดถงประโยชน คณคา จดเดน ความคดใหม ๆ ท�ดมคณคาตอสวนรวม

สงคม

Green Hat หรอ หมวกสเขยว หมายถง ความคดนอกกรอบท�มความสมพนธกบ

ความคดรเร�มสรางสรรค เม�อมการสวมหมวก หมายถง การคดอยางสรางสรรค คดใหม

ทางเลอกท�หลากหลาย คดแปลกใหม กาวไปขางหนา สรางความเปนไปไดเพ�อการ

ปรบปรงและพฒนา

Blue Hat หรอ หมวกสน�าเงน หมายถง สงบเยอกเยน การควบคมและการบรหารกระบวน

การคด มความชดเจน การยตขอขดแยง มข�นตอนเปนระบบ เม�อมการสวมหมวก

หมายถง การควบคมส�งตาง ๆ ใหอยในระบบระเบยบท�ด ถกตอง เปนบทบาทของ

หวหนา

เน�องจากหมวกความคดมจานวนถง 6 ใบ แตละสใชแทนวธคดแตละแบบ เม�อนาไปใชอาจจะม

ปญหาจะเร�มใชหมวกสไหนกอน ตอไปจะใชสอะไรและตองใชหมวกท�ง 6 ใบ ในลกษณะใด ดงน�นจะ

เสนอแนะวธการใชหมวกความคดในข�นพ�นฐานดงน�

1. ใชหมวกทละใบสาหรบความคดแตละคร� ง คอ เลอกใชหมวกใบใดใบหน�งแลวทกคนในกลม

จะตองสวมหมวกใบเดยวกนหมด หมายความวา ในขณะน�นทกคนคดในทศทางเดยวกนตาม

หวเร�องท�กาหนด โดยไมคานงถงส�งท�คนกอนหนาพดไว

2. เลอกใชหมวกท�เหมาะกบลกษณะงาน ได 2 วธ คอ

2.1 ใชหมวกลกษณะเดยว เปนการกาหนดใหใชวธคดแบบใดแบบหน� งในทศทางเดยวทละ

คร� ง

2.2 ใชหมวกลกษณะเปนชด เปนการใชหมวกหลายใบตอเน�องกนเปนชด

วธการใชหมวก 6 ใบ

46

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 46

โดยชดของหมวกอาจกาหนดไวลวงหนา

3. บคคลแตละคนสมารถใชความคดไดกบหมวกทกใบ ควรมการทบทวนความหมายของส

บอยๆ

4. การจดกจกรรม ควรใหบรรยากาศของความสนกสนานและมชวตชวา

5. การฝกใหมองท�งทางบวกและทางลบ (หมวกสเหลองและหมวกสดา)

การจดกจกรรมฝกการคด โดยใชหมวก 6 ใบ สาหรบผท�ยงไมเคยผานกจกรรมน� ควรจด 2 รอบ

เพ�อใหสมาชกไดเหนขอเปรยบเทยบและไดขอคดจากกจกรรมชดเจนย�งข�น

รอบแรก

ข�นตอนกจกรรม 1. แบงสมาชกออกเปนกลม ๆ ละ 8-12 คน อาจจได 2-4 กลม

2. กาหนดใหมกลมอภปรายและกลมสงเกตการณ

3. ผสอนกาหนดหวขอสาหรบอภปรายใหกลมอภปรายและมอบหมาย

งานใหสมาชกกลมสงเกตการณแตละคน ๆ ละคนหน� งมหนาท�จด

บนทกคาพด ขอคดเหน ของสมาชกกลมอภปรายทกคน แตเลอก

จดเฉพาะในสวนท�เก�ยวของกบสหมวกของตนเองท�ไดรบ

4. สมาชกกลมอภปรายดานเนนการอภปรายตามหวขอท�ผสอนกาหนด

ประมาณ 15-20 นาท สมาชกสงเกตการณ จดบนทกขอความ

คาพดของสมาชกกลม

5. ผสอนใหสมาชกสงเกตการณแตละคนนาเสนอผลการสงเกต

6. ผสอนและผเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน�

- สมาชกสงเกตการณแตละคนจดบนทกการอภปรายของสมาชกกลมไดครบถวนสอดคลองกบสหมวก

ท�ไดรบหรอไม

- กลมอภปรายไดอภปรายครบทกประเดนตามสหมวกหรอไม หมวกสใดอภปรายนอย

- บรรยากาศเปนอยางไร มขอดขอปรบปรงอยางไร

- ผสอนเสนอแนะเก�ยวกบบรรยากาศ บทบาทของสมาชกและผนา

เทคนคการจดกจกรรม “การคดแบบหมวก 6 ใบ”

47

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 47

รอบสอง

ข�นกจกรรม

1. ใหสมาชกกลมอภปรายและกลมสงเกตการณสลบบทบาท

หนาท�

2. ผสอนกาหนดหวขอสาหรบการอภปราย ควรเปนหวขอใหมและ

มอบหมายงานใหสมาชกกลมสงเกตการณ

3. สมาชกอภปรายดาเนนการอภปรายตามหวขอ ประมาณ 15-20 นาท

และสมาชกสงเกตการณจดบนทก

4. ผสอนใหสมาชกกลมสงเกตการณแตละคนนาเสนอ

ประเดนการอภปราย

1. ขอแตกตางของบรรยากาศการอภปรายกลมระหวางรอบ

แรกกบรอบสอง มหรอไมมและเปนอยางไร

2. ขอแตกตางและผลสรปการอภปรายระหวางรอบแรกกบ

รอบท� 2 มหรอไมมและเปนอยางไร

3. ขอด ขอเสย ขอคด หรอประโยชนท�ไดรบจากกจกรรมน�

มอะไรบาง และท�ควรนาไปปรบปรงแกไขคออะไร

ประโยชนของการใช Six Thinking Hats

1. เน�องจากกระบวนการคดแบบ Six Thinking Hats เปนการเร�มคดในส�งเดยวกน และคดรวมกนใน

ประเดนเดยวกน ทาใหลดความขดแยงในการประชมลงไปไดมาก

2. เน�องจากระบบใหคนคดทละดาน มองทละดาน จากดานหน�งไปมองอกดานหน� ง ทาใหเหนภาพ

จรงท�ชดเจน เปนผลใหในเกดการพจารณาความคดใหม ๆ ไดรอบคอบ

ประโยชนของการใช “การคดแบบหมวก 6 ใบ”

48

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 48

3. การใช Six Thinking Hats ชวยใหทกคนอยากมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ทาใหเปนการ

ดงเอาศกยภาพ ของแตละคนมาใชโดยท�ไมรตว

4. ชวยประหยดเวลาในการประชม เน�องจาก ทกคนในท�ประชมมความคดแบบคขนาน

5. จากดโอกาสหรอชองทางสาหรบการโตเถยงหรอโตแยงกน

6.

สรป

เทคนคการคดแบบ Six Thinking Hats จะเปนการรวมความคดดานตางๆ ไวครบถวนทกดาน

ระบบใหคนคดทละดาน มองทละดาน จากดานหน�งไปมองอกดานหน�ง จะไดเหนภาพจรงท�ชดเจน ทาให

พจารณาความคดใหม ๆ ไดรอบคอบ เปนผลใหเกดความคดท�มประสทธภาพ ดงน�น การคดเปนทกษะท�

สามารถเรยนร ฝกฝน และพฒนาได การใชวธคดแบบสวมหมวกคด six thinking hats จะชวยใหผคด

สามารถคดอยางเปนระบบ มข�นตอนในการคดอยาง สรางสรรคและสามารถแกไขปญหาในสถานการณ

ตางๆ ไดงายและรวดเรวมากข�น

สวทย มลคา. 2549. ครบเคร�องเร�องการคด. พมพคร� งท� 6. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนการพมพ.

49

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 49

บทท� �

ทกษะการตดสนใจและการแกปญหา

การตดสนใจเปนทกษะสาคญอยางหน�งในการดาเนนชวตท�บคคลจาเปนตองเรยนรและฝกฝน

เราควรรจกตดสนใจอยางเปนข�นตอนอยบนฐานขอมลท�เปนจรงและชดเจน จงจะชวยทาใหการตดสนใจท�ม

ประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด

การตดสนใจ หมายถง การเลอกทางปฏบตซ�งมอยหลายทาง เปนแนวทางปฏบตไปสเปาหมายท�วาง

ไว อาจเปนการตดสนใจกระทาส�งใดส�งหน�ง หรอหลายส�งหลายอยาง การตดสนใจมกเก�ยวของกบปญหาท�

ยงยากสลบซบซอน และมวธการแกปญหามากกวาหน�งอยเสมอ ผตดสนใจตองเลอกปฏบตเพ�อใหบรรล

เปาหมายอยางดท�สดและเกดผลสงสด ( สมพงษ เกษมสน. 2511 อางใน อภญญา จรญพร . 2515 )

การตดสนใจ หมายถง การกาหนดเลอกแนวทางเพ�อปฏบต

กลาวโดยสรปไดวา การตดสนใจ คอ กระบวนการแกปญหา ซ�งประกอบดวย การศกษาปญหา แนว

ทางเลอก และวธการแกปญหาท�ดท�สด โดยอาศยความมเหตผล ความละเอยดรอบคอบในการตดสนใจ

การตดสนใดกตาม ทกคร� งจะมผลตอชวตของผตดสนใจเสมอ การตดสนใจจงมความสาคญตอชวต

มนษยมาก การตดสนใจท�ดท�สดควรเปนการตดสนใจท�รอบคอบ เปนกระบวนการและมระบบโดยการ

คานงถงผลดผลเสย พจารณาอยางรดกมเลอกทางท�เหมาะสม

ประเภทของการตดสนใจ รปแบบการตดสนใจท�ว ๆ ไป แบงเปนประเภทไดกวาง ๆ ดงน�

1. การตดสนใจท�รผลแนนอน คาดคะเนผลไดแนนอน

2. การตดสนใจท�พอจะรผลความเส�ยงอยบาง คาดคะเนผลไดเพยงรอยละ 50

3. การตดสนใจท�มความเส�ยงสง ไมสามารถคาดคะเนผลไดเลยวาจะออกมาอยางไร

วธการตดสนใจ นอกจากแบงประเภทแลว ส�งท�มนษยกระทาเปนกจวตรประจาวน ยงสามารถ

จดเปนกลยทธตาง ๆ ไดหลายรปแบบ แตละรปแบบมความแตกตางกน ประโยชนและประสทธภาพของ

การใชมความเหมาะสมแตกตางกน

รปแบบกลยทธการตดสนใจ

นกจตวทยา ลเลยน ดงคเลค ( Lillian Dinlage ) ไดรวบรวมกลยทธท�บคคลใชในการตดสนใจเปน

8 ชนด ดงน� คอ

1. วางแผนอยางรอบคอบ

2. ยากเยนแสนเขญ

50

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 50

3. หนหนพลนแลน

4. ใชความรสกบอก

5. ผดผอน

6. ตามดวง

7. ตามเพ�อน / เสยงสวนใหญ

8. ขาดพลงเพยงพอ

ในกลยทธท�ง 8 กลยทธท�ได 1 ไดแก การวางแผนอยางรอบคอบ จดไดวาเปนวธการท�ดท�สด ทาให

ผตดสนใจม�นใจในการตดสนใจ นบเปนการเส�ยงท�รอบคอบท�สด

1. กลยทธการวางแผนอยางรอบคอบ

ประกอบดวย 7 ข�นตอน คอ

1.1 ข�นท�หน�ง รถงส�งท�ตองตดสนใจ บคคลตองตระหนกวาเขาตองตดสนใจกอน กระบวนการ

คดหาแนวทางจงเกดตามมา ดงน�นข�นท�หน�งจงเปนข�นท�สาคญท�สด

1.2 ข�นท�สอง การรวบรวมขอมลท�มประโยชน เพ�อใชประกอบการตดสนใจ

ผตดสนใจตองรขอมล ดงน�

· ขอมลอะไรท�เก�ยวของกบการตดสนใจในเร�องน�น

· แหลงขอมลมาจากไหน

· จะไดรบขอมลน�นมาไดอยางไร

1.3 ข�นท�สาม รจกกบทางเลอกท�มอย โดยใชขอมลในขอท�สอง ถาทางเลอกมไมมาก อาจตองใช

ดลยพนจ พจารณาทางเลอกอ�นประกอบ

1.4 ข�นท�ส� การพจารณาทางเลอกแตละดาน ท�งผลด ผลเสย แลวนาผลดผลเสยมาพจารณา

ทางเลอกท�เหมาะสมกวา เพ�อแกปญหาจากข�นท�หน�งไดหรอไม

1.5 ข�นตดสนใจเลอก นาขอพจารณาจากขอท�ส�มาจดลาดบทางเลอก

1.6 ข�นท�หก เปนข�นดาเนนการตามท�ตดสนใจเลอกในข�นท�หา

1.7 ข�นท�เจด เปนการทบทวนการตดสนใจและผลท�ไดรบ เม�อกระทาการตดสนใจไปแลว หาก

การตดสนใจไมไดผลอยางท�ตองการอาจปฏบตตามทางเลอกอนดบตอไปหรอเร�มตน

พจารณาจากข�นท�สองอกคร� งหน�ง

กลยทธการวางแผนใหรอบคอบ เปนกระบวนการท�มประสทธภาพอยางย�งในการแกปญหา ทก

ชนด เปนการวางแผนท�ฉลาดใหกบชวตองตนเอง

51

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 51

2. กลยทธยากเยนแสนเขญ

วธการน� ผตดสนใจจะพยายามรวบรวมขอมลมากมาย นามาวเคราะห ช�งน� าหนก แตมกตดอยท�การ

คนหาขอมลมาช�งน� าหนกเทาน�นแตไมสามารถตดสนไดเลย มกกลาววา “ไมรจะตดสนใจอยางไรด ”

3. กลยทธหนหนพลนแลน

ผท�ตดสนใจดวยวธน� จะเปนบคคลท�ไมตรวจดทางเลอกอ�นเลย รบเพยงขอมลท�เหนอยก เลอก

ตดสนใจ

4. กลยทธท�ใชความรสกบอก

การตดสนใจข�นกบความรสก หรอลางสงหรณท�เกดข�นเฉพาะตว โดยไมมขอมลจาก

ส�งแวดลอมมาประกอบ

5. กลยทธผดผอน

มกไมอยากเส�ยงตดสนใจ ทาใหไมอยากนกถง มกผดผอนไปเร�อย ๆ ไมมข�นท� 1 วาตองตดสนใจ

6. กลยทธตามดวง

ใหการตดสนใจข�นกบ “ดวง” หรอ “กรรม”

7. กลยทธตามเพ�อน / เสยงสวนใหญ

ทาตามผอ�นคดมากกวาการตดสนใจดวยตนเอง

8. กลยทธขาดพลงเพยงพอ

กลมน�ควรตองตดสนใจแลว แตขาดพลงท�จะใหตดสนใจ

แตถาปรากฏวาไมสามารถแกปญหาได การแกไขตองเร�มตนกระบวนการใหมอกคร� งหน�ง

ท�งน�กระบวนการกลยทธวางแผนรอบคอบ นบเปนกระบวนการท�มประสทธภาพอยางย�งในการแกปญหา

ทกชนด แมวาตองเสยเวลาวเคราะหอยบาง แตกไดผลคมคา เปนการวางแผนท�ฉลาดกบชวตของตนเอง

ทกษะการตดสนใจและการคาดผลจากการตดสนใจ

การตดสนใจเปนสทธข�นพ�นฐานท�ตดตวเรามาต�งแตเกด เพยงแตในวยเดกเรายงตดสนใจดวยตนเอง

ไมได แตเม�อเขาสวยรน มความเจรญเตบโตท�งทางรางกายและจตใจ เราตองเร�มเรยนรท�จะตดสนใจในส�ง

52

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 52

ตาง ๆ ดวยตนเอง ย�งถาเราเปนผใหญมากข�น เรากย�งตองตดสนใจในเร�องสาคญ ๆ ในชวต และไมสามารถ

ใชอารมณมาตดสนใจเหมอนในวนเดกอกตอไป

การตดสนใจท�ด ควรเร�มตนดวยการแสวงหาขอมลเปรยบเทยบ หาเหตผลหลาย ๆ ดานมาประกอบ

ไมควรตดสนใจเพราะคนสวนใหญทาเชนน�น หรอตดสนใจดวยอารมณ

การตดสนใจเร�องเพศสมพนธกเชนกน ไมใชส�งท�เราควรกระทาตามอยางกนโดยปราศจากการ

ทบทวนคดไตรตรองอยางรอบคอบ หากเพ�อนของเราหรอคนท�อยในวยไลเล�ยกบเรามเพศสมพนธกบคนรก

กไมจาเปนท�เราจะตองตดสนใจทาตามอยางเพ�อน เพราะการตดสนใจเร�องเพศเปนเร�องของแตละคน

คนจานวนมากไมมหลกเกณฑท�แนนอนในการตดสนใจในเร�องการมเพศสมพนธ วยรนบางคนก

เอาอยางคนวยเดยวกนเปนเกณฑ บางคนกเอาความตองการของตนเองเปนเกณฑ บางคนกไมเหนดวยกบ

คานยมท�พอแมหรอผใหญปลกฝงมา บางคนกไมสนใจกฏเกณฑของครอบครว

การท�จะตดสนใจมเพศสมพนธจาเปนจะตองรจกตนเอง รจกประเมนตนเองวาจะตองเตรยมตวในเร�อง

ใดบาง แนวทางการประเมนตนเอง เพ�อชวยในการตดสนใจมดงน�

1. การกระทาเชนน�จะมผลอยางไรในอนาคต

2. จะมผลกระทบตอการเรยนหรอไม

3. คนท�วไปทาเปนปกตเชนน�หรอไม

4. จะมผลกระทบตอครอบครวหรอไม

5. มการปองกนโรคและการต�งครรภหรอไม

6. พรอมท�จะแกปญหาตอผลกระทบตาง ๆ ท�จะตามมาหรอไม

ถาตอบคาถามเหลาน� ไมไดกยงไมควรท�จะตดสนใจมเพศสมพนธ ควรท�จะรกษาสมพนธภาพใน

ระดบครกท�ดไปกอน มความเอ�ออาทรตอกน ตองบอกครกและตนเองวาขณะน� ยงไมพรอมและการสมผส

เน�อตวกนกตองมขอบเขต

การแสวงหาความชวยเหลอจากผอ�นเม�อเกดปญหา

เม�อวยรนมปญหาและแกปญหาของตนเองไมได หรอไมแนใจวาการแกปญหาดวยตนเองจะถกตอง

หรอไม หรอตองการคาแนะนาจากประสบการณของผท�เคยผานรอนผานหนาวมากอนกควรขอความ

ชวยเหลอปรกษาพอแมเปนอนดบแรก เพราะจะเปนคนท�รกเราอยางแทจรง พรอมท�จะใหอภยและชวยเหลอ

เรา นอกจากน�ญาตผใหญและครอาจารยกสามารถขอความชวยเหลอจากทานได สมพนธภาพและ

เพศสมพนธเปนเร�องความรบผดชอบตอตนเอง เคารพความรสกท�งของตนเองและคของตน และเปนสทธ

สวนบคคลท�จะตดสนใจถากระทาลงไปน�นไมสรางปญหาเปนภาระแกผอ�นภายหลง วยรนตองเขาใจวา

ผใหญรอบขางน�นทานมความหวงใยและไมตองการใหเกดสมพนธภาพทางเพศในวยเยาวเพราะภาวะ

53

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 53

อารมณความกดดนท�มตอเร�องความรกความใคร และการมเพศสมพนธขณะท�ยงไมพรอมน�น อาจสงผล

กระทบอยางรนแรงแกชวตของตววยรนเอง

แตถาหากมความผดพลาดเกดข�น เชน การมเพศสมพนธกอนวยอนควร การต�งครรภท�ไมพง

ประสงค การตดเช�อ HIV เปนตน วยรนจะตองเผชญปญหาเหลาน�น และหาทางออกท�เหมาะสม อยาหน

ปญหา ผใหญจะตองใหความม�นใจในการชวยเหลอปญหาชวตของวยรนท�ผดพลาดไปแลว อยาไปลงโทษ

เขา เพราะเขาบอบช�ามากแลว ถาทาเชนน� จะทาใหวยรนมกาลงใจท�จะแกปญหา ตอสกบปญหาและคนหา

ทางออก แทนการลงโทษตวเอง หลบซอนตนเอง หรอตดชองนอยแตพอตวดวยการฆาตวตาย

ความผดพลาดในชวตทางเพศยอมเกดข�นได การขาดประสบการณในชวงวยรน อาจทาใหปญหา

เหลาน�พบไดงายข�น และการแกไขตองเก�ยวพนกบคนรอบขางหลายฝายเพราะยงอยภายใตการดแลของ

ผใหญ เร�องท�แกปญหาอยางไมถกตองกคอการลงโทษวยรนอยางรนแรง จะทาใหเขารสกวาคณคาในตนเอง

ลดลง รสกมตราบาป รสกผด และอาจสงผลตอชวตเม�อเขาเตบโตเปนผใหญ

ผใหญจะตองมองความผดพลาดทางเพศท�เกดกบวยรนดวยจตใจท�เปนกลาง และไมตดสนลงโทษ

เพราะชวตทางเพศเปนความรบผดชอบสวนบคคล ท�สาคญคอผใหญท�เปนพอแม ญาตผใหญ ครอาจารย

จะตองชวยประคบประคองใหความม�นใจแกวยรนวา ความผดพลาดน�นแกไขไดและชวตน�นเร�มตนใหมได

เสมอ ความรกความหวงใย ความหวงดของคนรอบขางท�ทาโดยไมทาใหวยรนเกดความรสกวาตนหมด

คณคาจะเปนแรงขบใหวยรนเขาใจวาความผดพลาดสญเสยคร� งน� ไมไดทาใหชวตหมดความหมาย แตเปน

บทเรยนท�มคาย�งในการดาเนนชวตตอไป

วยรนพงรไววา การตดสนใจในสถานการณชวตบางอยาง อาจสงผลกระทบอยางรนแรงตอชวตท�

เหลอ จงเปนเร�องสาคญท�จะตองคดถงผลตาง ๆ ท�จะตามมา และมความพรอมท�จะรบผดชอบในส�งท�จะ

ตามมาจากการเลอกหรอตดสนใจของตนเอง และเม�อมปญหาเกดข�นอาจดเหมอนวาปญหาน�นไมมทางออก

หากคดอยคนเดยว แตถาไดพดคยปรกษาแสวงหาขอมลและขอความชวยเหลอจากพอแม ญาตผใหญ หรอ

ครอาจารย ตลอดจนแหลงบรการชวยเหลอตาง ๆ อาจทาใหเรามทางออกคล�คลายปญหาไดมากข�น

สรป ทกษะการตดสนใจเปนเร�องสาคญของบคคล ถามทกษะการตดสนใจท�ด จะทาใหการ

ตดสนใจน�นถกตอง ไมมปญหา หรอถามปญหากมนอย การตดสนใจท�ดจะตองมขอมลอยางเพยงพอ ม

ประสบการณ และควรพจารณาอยางรอบคอบ สาหรบเร�องการตดสนใจเก�ยวกบการมเพศสมพนธน�น

จะตองคดใหรอบคอบและมความพรอมท�จะรบมอกบปญหาหรอผลกระทบท�จะตามมาภายหลง

ในการตดสนใจน�นควรมการกาหนดแนวทางเลอกไวหลาย ๆ ทาง แตละทางเลอกตองคดถงผลบวก

ผลลบไวเสมอ แลวเลอกทางเลอกท�ดท�สด น�นแหละจงจะเปนการตดสนใจท�มคณภาพ แตถาการตดสนใจ

น�นเกดผดพลาด กควรแสวงหาความชวยเหลอจากผอ�นท�มประสบการณและเราไววางใจ ไดแก พอแม ญาต

54

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 54

ผใหญ ครอาจารย และบคคลท�วยรนไปขอความชวยเหลอกอยาลงโทษหรอซ�าเตมเขา แตควรจะชวยเหลอ

ประคบประคองใหเขามกาลงใจสชวตตอไป

เอกสารอางอง

ธระวฒน ชยยทธยรรยง , วราภรณ หงสดลกกล . กจกรรมแนะแนว ม.6

กรงเทพ ฯ . อกษรเจรญทศน 2549

ธระวฒน ชยยทธยรรยง , วราภรณ หงสดลกกล . กจกรรมแนะแนว ม.3

กรงเทพ ฯ . อกษรเจรญทศน 2549

แพทยหญงกสมาวด คาเกล�ยง , ปรชา ไวยโภคา. เพศศกษาชวงช�นท� 4

กรงเทพฯ. เอมพนธ 2549

“ทกษะในการวเคราะหและแกปญหาและการตดสนใจอยางมประสทธผล”ถอเปนทกษะสาคญอยางหน�งท�

ใชในการบรหารคณภาพในสถานการณท�การพฒนาคณภาพของสนคาและบรการเปนเร�องท�พดถงกนมาก

ท�วโลกท�งน� เพ�อสรางความแตกตางเพ�อเพ�มสวนแบงตลาดและสรางผลกาไรอยางย �งยนใหกบองคกรในการ

แกปญหาและตดสนใจทางดานคณภาพผเขาอบรมจะไดทราบและลองฝกใชเคร�องมอการแกปญหาท�เรยกวา

7 QC Tools ตามข�นตอนของการบรหารคณภาพ PDCA การใช mind mapping มาชวยในการแกปญหาและ

ตดสนใจรวมท�งฝกวธคด 3 แบบคอการคดเชงวเคราะหการคดเชงระบบ และการคดเชงสรางสรรคเพ�อใหม

เทคนคและทกษะการแกปญหาและการตดสนใจอยางมประสทธผล

ทกษะการตดสนใจ โดย นางสธรรม ยอดคาลอ

การตดสนใจ เปนทกษะสาคญอยางหน�งในการดาเนนชวต ท�บคคลจาเปนตองเรยนรและฝกฝน

เราควรรจกตดสนใจอยางเปนข�นตอนอยบนฐานขอมลท�เปนจรงและชดเจนจงจะชวยทาใหกาตดสนใจท�ม

ประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด

การตดสนใจ หมายถง การเลอกทางปฏบตซ�งมอยหลายทาง เปนแนวทางปฏบตไปสเปาหมายท�วาง

ไว การตดสนใจมกเก�ยวของกบปญหาท�ยงยากสลบซบซอน และมวธการแกปญหามากกวาหน�งอยเสมอ

ผตดสนใจตองเลอกปฏบตเพ�อใหบรรลเปาหมายอยางดท�สดและเกดผลสงสด กลาวโดยสรปไดวา การ

ตดสนใจ คอ กระบวนการแกปญหา ซ�งประกอบดวย การศกษาปญหา แนวทางเลอก และวธการ

แกปญหาท�ดท�สด

55

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 55

ประเภทของการตดสนใจ รปแบบการตดสนใจท�ว ๆ ไป แบงเปนประเภทไดกวาง ๆ ดงน�

1. การตดสนใจท�รผลแนนอน คาดคะเนผลไดแนนอน

2. การตดสนใจท�พอจะรผลความเส�ยงอยบาง คาดคะเนผลไดเพยงรอยละ 50

3. การตดสนใจท�มความเส�ยงสง ไมสามารถคาดคะเนผลไดเลยวาจะออกมาอยางไร

นอกจากแบงประเภทแลวส�งท�มนษยกระทาเปนกจวตรประจาวนยงสามารถจดเปนกลยทธตาง ๆ

ไดหลายรปแบบ ตามความเหมาะสมท�แตกตางกน

รปแบบกลยทธการตดสนใจ การตดสนใจแบงเปน 8 ชนด ดงน� คอ

1. วางแผนอยางรอบคอบ 2. ยากเยนแสนเขน

3. หนหนพลนแลน 4. ใชความรสกบอก

5. ผดผอน 6. ตามดวง

7. ตามเพ�อน / เสยงสวนใหญ 8. ขาดพลงเพยงพอ

สรป ทกษะการตดสนใจเปนเร�องสาคญของบคคล ถามทกษะการตดสนใจท�ด กจะทาใหการ

ตดสนใจน�นถกตอง ไมมปญหา การตดสนใจท�ดจะตองมขอมลอยางเพยงพอ มประสบการณ และควร

พจารณาอยางรอบคอบ และมความพรอมท�จะรบมอกบปญหาหรอผลกระทบท�จะตามมาภายหลงในควร

มการกาหนดแนวทางเลอกไวหลาย ๆ ทาง แตละทางเลอกตองคดถงผลบวกผลลบไวเสมอ และเลอก

ทางเลอกท�ดท�สด จะเปนการตดสนใจท�มคณภาพ แตถาการตดสนใจน�นเกดผดพลาด กควแสวงหาความ

ชวยเหลอจากผอ�นท�มประสบการณและเราไววางใจ ชวยเหลอแกปญหาตอไป

เอกสารอางอง ครเจ�ยบ ทกษะชวต – การตดสนใจ 14 March 2008

gotoknow.org/blog/jeabsuwimon/170502

e Book : การคดและการตดสนใจ

56

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 56

การตดสนใจ

การตดสนใจ (Decision)

ความหมายและความสาคญของการตดสนใจ

ความหมายของการตดสนใจ นกวชาการไดใหความหมายไวแตกตางกนดงน�

บารนารด (Barnard) ไดใหความหมายของการตดสนใจวาเปนเทคนควธท�ลดทางเลอกลงมาใหเหลอเพยง

ทางเดยว

ไซมอน (Simon) ไดใหความหมายวา การตดสนใจ เปนกระบวนการของการหาโอกาสท�จะตดสนใจ การหา

ทางเลอกท�พอเปนไปได และทางเลอกจากงานตาง ๆ ท�มอย

มด (Moody) ไดใหความหมายวา การตดสนใจเปนการกระทาท�ตองทาเม�อไมมเวลาท�จะหาขอเทจจรงอก

ตอไป ปญหาท�เกดข�นกคอ เม�อใดถงจะตดสนใจวาควรหยดหาขอเทจจรง แนวทางแกไขจะเปล�ยนแปลงไป

ตามปญหาท�ตองการแกไข ซ�งการรวบรวมขอเทจจรงเก�ยวพนกบการใชจายและการใชเวลา

จากคานยามขางตนอาจกลาวไดวา มมมมองของนกวชาการท�แตกตางกนไปบางในรายละเอยดแตประเดน

หลกท�มองเหมอนกนคอ

1.การตดสนใจเปนกระบวนการ (process) น�นหมายความวาการตดสนใจตองผานกระบวนการคด

พจารณาไตรตรอง วเคราะหแลวคอยตดสนใจเลอกทางท�ดท�สด มหลายทานคดวาการตดสนใจไมมข�นตอน

อะไรมากคดแลวทาเลย ซ�งในความเปนจรงแลวการคดกตองมการเกบรวบรวมขอมลขาวสาร (search) การ

ออกแบบ (design) และการเลอก (choice) เพ�อใหสามารถเลอกทางเลอกไดดท�สด

2.การตดสนใจเก�ยวของกบทางเลอก (solution) การตดสนใจเปนการพยายามสรางทางเลอกใหมาก

ท�สดเทาท�จะทาได ทางเลอกท�นอยอาจปดโอกาสใหเกดความคดสรางสรรคหรอทางเลอกท�ดกวาได

ผบรหารท�ดจาเปนตองมการฝกฝนการสรางทางเลอกท�มากข�น หลากหลายดวยวธการคดแบบรเร�ม

(initiative) และคดแบบสรางสรรค (creative thinking)

3. การตดสนใจเก�ยวของกบโครงสรางขององคการ จะเหนวาผบรหารในแตละระดบช�นกมหนาท�

ในการตดสนใจตางกน กลาวคอ ผบรหารระดบสงจาเปนตองตดสนใจเชงกลยทธ (strategic decision) เปน

การตดสนใจเก�ยวกบแนวทางท�ถกตองเพ�อใชทรพยากรท�จาเปนใหเกดประโยชนสงสด ทาใหบรรล

วตถประสงคขององคการท�กาหนดไว ผบรหารระดบกลางจะตดสนใจเก�ยวกบการจดการ (management

decision) เปนการตดสนใจเพ�อใหสามารถใชทรพยากรอยางมประสทธภาพและประสทธผล ผบรหารระดบ

ตนจะตดสนใจเก�ยวกบการปฏบตการ (Operational decision) เปนการตดสนใจดาเนนการควบคมงานให

สาเรจตามระยะเวลาและเปาหมายท�กาหนดไว

57

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 57

4. การตดสนใจเก�ยวของกบพฤตกรรมคน จะเหนวาการตดสนใจเก�ยวของต�งแตคนเดยว กลมและ

ท�งองคการ ซ�งพฤตกรรมคนแตละคนกแตกตางกน ผบรหารท�ดจะตองมความเขาใจและมจตวทยาเก�ยวของ

กบบคคลกลม และองคการท�ดพอจงจะทาใหการตดสนใจประสบผลสาเรจได

ดงน�นกลาวไดวา การตดสนใจ คอ ผลสรปหรอผลข�นสดทายของกระบวนการคดอยางมเหตผลเพ�อเลอก

แนวทางการปฏบตท�ถกตองเหมาะสมกบสถานการณ ทรพยากร และบคคล สามารถนาไปปฏบตและทาให

งานบรรลเปาหมายและวตถประสงคตามท�ตองการ

การตดสนใจ เปนสวนหน�งของบทบาทของผบรหารท�เกดจากตาแหนงและอานาจท�เปนทางการ

คอบทบาทการเปนผประกอบการ(Enterpreneur) บทบาทผจดการสถานการณท�เปนปญหา(Disturbance

Handler) บทบาทผจดทรพยาการ(Resource Allocator) และบทบาทผเจรจาตอรอง(Negotiator)

ความสาคญของการตดสนใจ

ทฤษฎการบรหารองคการในยคหน�งไดใหความสาคญเก�ยวกบกระบวนการบรหาร (Management

Process) อนไดแก การวางแผน การจดการองคการ การบรหารงานบคคล การอานวยการและการควบคม

ตอมาไดมการปรบเปล�ยนแนวคดไปวา แมวาจะทาหนาท�ดงกลาวไดดเพยงใดกตามแตถาขาดการตดสนใจท�

ดพอแลวยากท�จะทาใหการบรหารองคการสความสาเรจได การตดสนใจจงมความสาคญ

ทกษะการตดสนใจและการแกปญหา

ปญหา ปญหา และปญหา มไวใหแกไข แตการแกไขปญหาในแตละคร� งใชเวลามากนอยตางกน บางเร�อง

แกไขไดทนท บางเร�องใชเวลานานมาก ตองเปนไปตามหลกเกณฑและเหตผล ดงน�นดฉนสรปผลของ

การศกษาเร�องทกษะการตดสนใจและการแกปญหา ดงน�

วตถประสงค

1.เพ�อใหเขาใจความหมายของปญหา เชงจรยธรรมและความสาคญของทกษะการตดสนใจ

2.เพ�อใหทราบหลกการท�ควรใชในการตดสนใจ คอการเหนประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตว

3.เพ�อใหวเคราะหองคประกอบตาง ๆ เพ�อปนแนวทางในการเลอกตดสนใจ เม�อเผชญกบปญหาขณะ

ปฎบตงาน ไดอยางเหมาะสม

4.เพ�อใหยกระดบความสามารถในการตดสนใจ และ ใชเหตผลเชงจรยธรรมใหสงข�น

58

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 58

กรณความขดแยงและหลกการตดสนใจ

1.กรณความขดแยงระหวางตวเองกบบคคล หรอคนใกลชดคนเคย ตองใชหลกการตดสนใจ “คดถงใจเขาใจ

เรา เหนใจซ�งกนและกน”

2.กรณความขดแยงระหวางตวเรา กบ สถาบนท�เปนสวนรวม หรอมาตราฐานของสงคม ตองใชหลกการ

ตดสนใจ “แบบยดระเบยบกฏเกณฑ มาตรฐานของสงคม ”

3.กรณความขดแยงระหวางการปฎบตตามระเบยบ กฏเกณฑ หรอ มาตราฐานของสงคมกบอดมคตอนสงสง

ตองใชหลกการตดสนใจ “ยดหลกการ อดมคต และเหตฝล โดยมงประโยชน และความสงบสขของสงคม

โดยสวนรวม ”

การแกปญหา ไมวาจะใชหลกเกณฑขอใดๆกตาม เหตผลท�ดในการตดสนใจคอ เหนแกประโยชนสวนรวม

มากกวาประโยชนสวนตน

การศกษาบทเรยนคร� งน� ทาใหดฉนสามารถนาความรท�ไดรบ มาใชในการบรหารงานบคคล ภายในหอสมด

ฯ ไดมากจรง ฯ …

ท�มา : การพฒนาทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส (HRD : e-Learning )

59

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 59

ใบความรเร�องทกษะการตดสนใจ

การตดสนใจ

การตดสนใจเปนทกษะสาคญอยางหน�งในการดาเนนชวตท�บคคลจาเปนตองเรยนรและฝกฝน เรา

ควรรจกตดสนใจอยางเปนข�นตอนอยบนฐานขอมลท�เปนจรงและชดเจน จงจะชวยทาใหการตดสนใจท�ม

ประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด

การตดสนใจ หมายถง การเลอกทางปฏบตซ�งมอยหลายทาง เปนแนวทางปฏบตไปสเปาหมายท�วาง

ไว อาจเปนการตดสนใจกระทาส�งใดส�งหน�ง หรอหลายส�งหลายอยาง การตดสนใจมกเก�ยวของกบปญหาท�

ยงยากสลบซบซอน และมวธการแกปญหามากกวาหน�งอยเสมอ ผตดสนใจตองเลอกปฏบตเพ�อใหบรรล

เปาหมายอยางดท�สดและเกดผลสงสด ( สมพงษ เกษมสน. 2511 อางใน อภญญา จรญพร . 2515 )

การตดสนใจ หมายถง การกาหนดเลอกแนวทางเพ�อปฏบต

กลาวโดยสรปไดวา การตดสนใจ คอ กระบวนการแกปญหา ซ�งประกอบดวย การศกษาปญหา แนว

ทางเลอก และวธการแกปญหาท�ดท�สด โดยอาศยความมเหตผล ความละเอยดรอบคอบในการตดสนใจ

การตดสนใดกตาม ทกคร� งจะมผลตอชวตของผตดสนใจเสมอ การตดสนใจจงมความสาคญตอชวตมนษย

มาก การตดสนใจท�ดท�สดควรเปนการตดสนใจท�รอบคอบ เปนกระบวนการและมระบบโดยการคานงถง

ผลดผลเสย พจารณาอยางรดกมเลอกทางท�เหมาะสม

ประเภทของการตดสนใจ

รปแบบการตดสนใจท�ว ๆ ไป แบงเปนประเภทไดกวาง ๆ ดงน�

1. การตดสนใจท�รผลแนนอน คาดคะเนผลไดแนนอน

2. การตดสนใจท�พอจะรผลความเส�ยงอยบาง คาดคะเนผลไดเพยงรอยละ 50

3. การตดสนใจท�มความเส�ยงสง ไมสามารถคาดคะเนผลไดเลยวาจะออกมาอยางไร

วธการตดสนใจ นอกจากแบงประเภทแลว ส�งท�มนษยกระทาเปนกจวตรประจาวน ยงสามารถจดเปนกลยทธ

ตาง ๆ ไดหลายรปแบบ แตละรปแบบมความแตกตางกน ประโยชนและประสทธภาพของการใชมความ

เหมาะสมแตกตางกน

รปแบบกลยทธการตดสนใจ

นกจตวทยา ลเลยน ดงคเลค ( Lillian Dinlage ) ไดรวบรวมกลยทธท�บคคลใชในการตดสนใจเปน 8

ชนด ดงน� คอ

1. วางแผนอยางรอบคอบ

60

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 60

2. ยากเยนแสนเขญ

3. หนหนพลนแลน

4. ใชความรสกบอก

5. ผดผอน

6. ตามดวง

7. ตามเพ�อน / เสยงสวนใหญ

8. ขาดพลงเพยงพอ

ในกลยทธท�ง 8 กลยทธท�ได 1 ไดแก การวางแผนอยางรอบคอบ จดไดวาเปนวธการท�ดท�สด ทาให

ผตดสนใจม�นใจในการตดสนใจ นบเปนการเส�ยงท�รอบคอบท�สด

1. กลยทธการวางแผนอยางรอบคอบ

ประกอบดวย 7 ข�นตอน คอ

1.1 ข�นท�หน�ง รถงส�งท�ตองตดสนใจ บคคลตองตระหนกวาเขาตองตดสนใจกอน กระบวนการคดหา

แนวทางจงเกดตามมา ดงน�นข�นท�หน�งจงเปนข�นท�สาคญท�สด

1.2 ข�นท�สอง การรวบรวมขอมลท�มประโยชน เพ�อใชประกอบการตดสนใจ

ผตดสนใจตองรขอมล ดงน�

· ขอมลอะไรท�เก�ยวของกบการตดสนใจในเร�องน�น

· แหลงขอมลมาจากไหน

· จะไดรบขอมลน�นมาไดอยางไร

1.3 ข�นท�สาม รจกกบทางเลอกท�มอย โดยใชขอมลในขอท�สอง ถาทางเลอกมไมมาก อาจตองใชดลยพนจ

พจารณาทางเลอกอ�นประกอบ

1.4 ข�นท�ส� การพจารณาทางเลอกแตละดาน ท�งผลด ผลเสย แลวนาผลดผลเสยมาพจารณาทางเลอกท�

เหมาะสมกวา เพ�อแกปญหาจากข�นท�หน�งไดหรอไม

1.5 ข�นตดสนใจเลอก นาขอพจารณาจากขอท�ส�มาจดลาดบทางเลอก

1.6 ข�นท�หก เปนข�นดาเนนการตามท�ตดสนใจเลอกในข�นท�หา

1.7 ข�นท�เจด เปนการทบทวนการตดสนใจและผลท�ไดรบ เม�อกระทาการตดสนใจไปแลว หากการตดสนใจ

ไมไดผลอยางท�ตองการอาจปฏบตตามทางเลอกอนดบตอไปหรอเร�มตนพจารณาจากข�นท�สองอกคร� งหน�ง

กลยทธการวางแผนใหรอบคอบ เปนกระบวนการท�มประสทธภาพอยางย�งในการแกปญหา ทกชนด เปน

การวางแผนท�ฉลาดใหกบชวตองตนเอง

61

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 61

2. กลยทธยากเยนแสนเขญ

วธการน� ผตดสนใจจะพยายามรวบรวมขอมลมากมาย นามาวเคราะห ช�งนาหนก แตมกตดอยท�การคนหา

ขอมลมาช�งนาหนกเทาน�นแตไมสามารถตดสนไดเลย มกกลาววา “ไมรจะตดสนใจอยางไรด ”

3. กลยทธหนหนพลนแลน

ผท�ตดสนใจดวยวธน� จะเปนบคคลท�ไมตรวจดทางเลอกอ�นเลย รบเพยงขอมลท�เหนอยก เลอกตดสนใจ

4. กลยทธท�ใชความรสกบอก

การตดสนใจข�นกบความรสก หรอลางสงหรณท�เกดข�นเฉพาะตว โดยไมมขอมลจาก

ส�งแวดลอมมาประกอบ

5. กลยทธผดผอน

มกไมอยากเส�ยงตดสนใจ ทาใหไมอยากนกถง มกผดผอนไปเร�อย ๆ ไมมข�นท� 1 วาตองตดสนใจ

�. กลยทธตามดวง

ใหการตดสนใจข�นกบ “ดวง” หรอ “กรรม”

7. กลยทธตามเพ�อน / เสยงสวนใหญ

ทาตามผอ�นคดมากกวาการตดสนใจดวยตนเอง

8. กลยทธขาดพลงเพยงพอ

กลมน�ควรตองตดสนใจแลว แตขาดพลงท�จะใหตดสนใจ

แตถาปรากฏวาไมสามารถแกปญหาได การแกไขตองเร�มตนกระบวนการใหมอกคร� งหน�ง

ท�งน�กระบวนการกลยทธวางแผนรอบคอบ นบเปนกระบวนการท�มประสทธภาพอยางย�งในการแกปญหา

ทกชนด แมวาตองเสยเวลาวเคราะหอยบาง แตกไดผลคมคา เปนการวางแผนท�ฉลาดกบชวตของตนเอง

ทกษะการตดสนใจและการคาดผลจากการตดสนใจ

การตดสนใจเปนสทธข�นพ�นฐานท�ตดตวเรามาต�งแตเกด เพยงแตในวยเดกเรายงตดสนใจดวยตนเอง

ไมได แตเม�อเขาสวยรน มความเจรญเตบโตท�งทางรางกายและจตใจ เราตองเร�มเรยนรท�จะตดสนใจในส�ง

ตาง ๆ ดวยตนเอง ย�งถาเราเปนผใหญมากข�น เรากย�งตองตดสนใจในเร�องสาคญ ๆ ในชวต และไมสามารถ

ใชอารมณมาตดสนใจเหมอนในวนเดกอกตอไป

การตดสนใจท�ด ควรเร�มตนดวยการแสวงหาขอมลเปรยบเทยบ หาเหตผลหลาย ๆ ดานมาประกอบ

ไมควรตดสนใจเพราะคนสวนใหญทาเชนน�น หรอตดสนใจดวยอารมณ

การตดสนใจเร�องเพศสมพนธกเชนกน ไมใชส�งท�เราควรกระทาตามอยางกนโดยปราศจากการ

ทบทวนคดไตรตรองอยางรอบคอบ หากเพ�อนของเราหรอคนท�อยในวยไลเล�ยกบเรามเพศสมพนธกบคนรก

กไมจาเปนท�เราจะตองตดสนใจทาตามอยางเพ�อน เพราะการตดสนใจเร�องเพศเปนเร�องของแตละคน

62

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 62

คนจานวนมากไมมหลกเกณฑท�แนนอนในการตดสนใจในเร�องการมเพศสมพนธ วยรนบางคนกเอาอยาง

คนวยเดยวกนเปนเกณฑ บางคนกเอาความตองการของตนเองเปนเกณฑ บางคนกไมเหนดวยกบคานยมท�

พอแมหรอผใหญปลกฝงมา บางคนกไมสนใจกฏเกณฑของครอบครว

การท�จะตดสนใจมเพศสมพนธจาเปนจะตองรจกตนเอง รจกประเมนตนเองวาจะตองเตรยมตวใน

เร�องใดบาง แนวทางการประเมนตนเอง เพ�อชวยในการตดสนใจมดงน�

1. การกระทาเชนน�จะมผลอยางไรในอนาคต

2. จะมผลกระทบตอการเรยนหรอไม

3. คนท�วไปทาเปนปกตเชนน�หรอไม

4. จะมผลกระทบตอครอบครวหรอไม

5. มการปองกนโรคและการต�งครรภหรอไม

6. พรอมท�จะแกปญหาตอผลกระทบตาง ๆ ท�จะตามมาหรอไม

ถาตอบคาถามเหลาน� ไมไดกยงไมควรท�จะตดสนใจมเพศสมพนธ ควรท�จะรกษาสมพนธภาพในระดบครกท�

ดไปกอน มความเอ�ออาทรตอกน ตองบอกครกและตนเองวาขณะน� ยงไมพรอมและการสมผสเน�อตวกนก

ตองมขอบเขต

กรณตวอยาง เม�อวยรนมปญหาและแกปญหาของตนเองไมได หรอไมแนใจวาการแกปญหาดวย

ตนเองจะถกตองหรอไม หรอตองการคาแนะนาจากประสบการณของผท�เคยผานรอนผานหนาวมากอนก

ควรขอความชวยเหลอปรกษาพอแมเปนอนดบแรก เพราะจะเปนคนท�รกเราอยางแทจรง พรอมท�จะใหอภย

และชวยเหลอเรา นอกจากน�ญาตผใหญและครอาจารยกสามารถขอความชวยเหลอจากทานได สมพนธภาพ

และเพศสมพนธเปนเร�องความรบผดชอบตอตนเอง เคารพความรสกท�งของตนเองและคของตน และเปน

สทธสวนบคคลท�จะตดสนใจถากระทาลงไปน�นไมสรางปญหาเปนภาระแกผอ�นภายหลง วยรนตองเขาใจวา

ผใหญรอบขางน�นทานมความหวงใยและไมตองการใหเกดสมพนธภาพทางเพศในวยเยาวเพราะภาวะ

อารมณความกดดนท�มตอเร�องความรกความใคร และการมเพศสมพนธขณะท�ยงไมพรอมน�น อาจสงผล

กระทบอยางรนแรงแกชวตของตววยรนเอง

แตถาหากมความผดพลาดเกดข�น เชน การมเพศสมพนธกอนวยอนควร การต�งครรภท�ไมพง

ประสงค การตดเช�อ HIV เปนตน วยรนจะตองเผชญปญหาเหลาน�น และหาทางออกท�เหมาะสม อยาหน

ปญหา ผใหญจะตองใหความม�นใจในการชวยเหลอปญหาชวตของวยรนท�ผดพลาดไปแลว อยาไปลงโทษ

เขา เพราะเขาบอบชามากแลว ถาทาเชนน� จะทาใหวยรนมกาลงใจท�จะแกปญหา ตอสกบปญหาและคนหา

ทางออก แทนการลงโทษตวเอง หลบซอนตนเอง หรอตดชองนอยแตพอตวดวยการฆาตวตาย

ความผดพลาดในชวตทางเพศยอมเกดข�นได การขาดประสบการณในชวงวยรน อาจทาใหปญหาเหลาน�พบ

ไดงายข�น และการแกไขตองเก�ยวพนกบคนรอบขางหลายฝายเพราะยงอยภายใตการดแลของผใหญ เร�องท�

63

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 63

แกปญหาอยางไมถกตองกคอการลงโทษวยรนอยางรนแรง จะทาใหเขารสกวาคณคาในตนเองลดลง รสกม

ตราบาป รสกผด และอาจสงผลตอชวตเม�อเขาเตบโตเปนผใหญ

ผใหญจะตองมองความผดพลาดทางเพศท�เกดกบวยรนดวยจตใจท�เปนกลาง และไมตดสนลงโทษ เพราะ

ชวตทางเพศเปนความรบผดชอบสวนบคคล ท�สาคญคอผใหญท�เปนพอแม ญาตผใหญ ครอาจารย จะตอง

ชวยประคบประคองใหความม�นใจแกวยรนวา ความผดพลาดน�นแกไขไดและชวตน�นเร�มตนใหมไดเสมอ

ความรกความหวงใย ความหวงดของคนรอบขางท�ทาโดยไมทาใหวยรนเกดความรสกวาตนหมดคณคาจะ

เปนแรงขบใหวยรนเขาใจวาความผดพลาดสญเสยคร� งน� ไมไดทาใหชวตหมดความหมาย แตเปนบทเรยนท�ม

คาย�งในการดาเนนชวตตอไป

วยรนพงรไววา การตดสนใจในสถานการณชวตบางอยาง อาจสงผลกระทบอยางรนแรงตอชวตท�

เหลอ จงเปนเร�องสาคญท�จะตองคดถงผลตาง ๆ ท�จะตามมา และมความพรอมท�จะรบผดชอบในส�งท�จะ

ตามมาจากการเลอกหรอตดสนใจของตนเอง และเม�อมปญหาเกดข�นอาจดเหมอนวาปญหาน�นไมมทางออก

หากคดอยคนเดยว แตถาไดพดคยปรกษาแสวงหาขอมลและขอความชวยเหลอจากพอแม ญาตผใหญ หรอ

ครอาจารย ตลอดจนแหลงบรการชวยเหลอตาง ๆ อาจทาใหเรามทางออกคล�คลายปญหาไดมากข�น

สรป ทกษะการตดสนใจเปนเร�องสาคญของบคคล ถามทกษะการตดสนใจท�ด จะทาใหการตดสนใจน�น

ถกตอง ไมมปญหา หรอถามปญหากมนอย การตดสนใจท�ดจะตองมขอมลอยางเพยงพอ มประสบการณ

และควรพจารณาอยางรอบคอบ สาหรบเร�องการตดสนใจเก�ยวกบการมเพศสมพนธน�น จะตองคดให

รอบคอบและมความพรอมท�จะรบมอกบปญหาหรอผลกระทบท�จะตามมาภายหลง

ในการตดสนใจน�นควรมการกาหนดแนวทางเลอกไวหลาย ๆ ทาง แตละทางเลอกตองคดถงผลบวกผลลบ

ไวเสมอ แลวเลอกทางเลอกท�ดท�สด น�นแหละจงจะเปนการตดสนใจท�มคณภาพ แตถาการตดสนใจน�นเกด

ผดพลาด กควรแสวงหาความชวยเหลอจากผอ�นท�มประสบการณและเราไววางใจ ไดแก พอแม ญาตผใหญ

ครอาจารย และบคคลท�วยรนไปขอความชวยเหลอกอยาลงโทษหรอซาเตมเขา แตควรจะชวยเหลอ

ประคบประคองใหเขามกาลงใจสชวตตอไป

เทคนคในการคดหาวธแกไขปญหา

การคดหาวธแกไขปญหาน�น จะตองใชความคดสรางสรรคอยางเตมท� เพ�อหาวธท�มความแตกตางและ

หลากหลาย โดยควรจะวเคราะหหาสาเหตท�แทจรง เสยกอน แลวพยายามใชความคดสรางสรรคเฟนหา

วธแกไขไวมากๆ อยางนอย 20 วธ ซ�งมหลกงายๆท�ชวยใหเราคดไดมากข�นดงน� คอ

พยายามคดนอกกรอบประสบการณและความชานาญท�เรามอย

64

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 64

ใหความสาคญกบทกความคดหรอทกๆ วธแกเทาๆกน

หลกเล�ยงการวพากษวจารณหรอตดสนความคดใหมๆ ท�เพ�งคดออก แตควรใชความคดน�นเปน

ตวกระตนใหเกด ความคดสรางสรรค เพ�อหาวธแกท�สบเน�องตอมาจากความคดน�น

แมวาจะคดหาทางแกไดดท�สดแลวกไมควรหยดความพยายามท�จะคดหาวธตอไป

พยายามทาความเขาใจเก�ยวกบวธแกทกวธใหชดเจน เพราะจะชวยทาใหเราเกดความคดใหมๆข�นมา

ได

Mind Mapping แผนภมความคดเพ�อแกไขปญหา

การทาแผนภมความคดหรอ Mind Mapping ถอเปนการกระตนสมองใหเกดความคดท�เปนอสระ

จากปญหาท�เปนศนยกลาง ออกไปสวธแกปญหาตางๆ ท�แปลกและแตกตางจากเดม ซ�งสามารถทาไดโดย

เร�มจากการเขยนสาเหตของปญหาไวกลางหนากระดาษ แลวลากเสนโยงออกมารอบๆ

ถาคดวธแกไขได กใหเขยนวธน�น ไวเหนอเสนท�เพ�งลากออกมา ถาความคดไหนสมพนธหรอสนบสนน

วธแกไขท�มอยแลว กใหเตมความคดใหมน�นตออกมาจากวธแกเดม ดวยการลากเสนแขนงออกจากเสนหลก

แลวเขยนความคดใหมกากบลงไป เม�อเราไดความคดใหมๆท�หลากหลายแลว กสามารถนาความคดเหลาน�น

ไปใชในข�นตอนของ การวางแผนแกไขปญหาได

Brainstorming ระดมสมองเพ�อแกไขปญหา

การระดมสมอง หรอ Brainstroming คอการะดมความคดจากหลายๆคน เพ�อคดหาสาเหตและ

วธแกไขปญหาท�ถกตอง เหมาะสม และไดผลด ซ�งจาเปนตองมการวางกฎพ�นฐานในการระดมสมองไว เพ�อ

เปนกรอบหรอแนวทางพ�นฐาน เชน ไมมการวพากษวจารณ หรอตดสนวาความคดใดดหรอไมด ถาใครคด

วธการอะไรไดตองกลาพดอกมา และอยาอายท�จะนาความคดของคนอ�น มาผสมผสานกบความคดของตน

เพ�อสรางเปนความคดใหม… นอกจากน� ยงตองมการวางข�นตอนในการระดมสมองใหเปนลาดบ เชน

กาหนดเวลาในการระดมสมอง กาหนดใหมคนจดวธแกปญหา เขยนสาเหตของปญหาท�ตองการจะแกให

เหนชดเจน และใหสมาชกทกคนแสดงความคดเหนเรยงกนไปทละคน ท�สาคญตองจดทกความคด ไมวาจะ

แปลกประหลาดขนาดไหนกตาม เพ�อนาไปประเมนและคดเลอกในภายหลง

Modified Delphi...เทคนคเพ�อแกไขปญหา

เทคนคโมดฟายด เดลฟ เหมาะกบทมงานท�มสมาชกไมคอยชอบพด หรอบางคนพดมากจนไมเปด

โอกาสใหคนอ�นพด เทคนคน�มกระบวนการงายๆ ดงน� เร�มจากใหหวหนาทมหรอผประสานงานแจงหรอ

65

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 65

ทบทวนสาเหต ผลการวเคราะห และขอมลตางๆ เก�ยวกบปญหาท�เกดข�นใหทกคนทราบ จากน�นกแจก

กระดาษเปลา เพ�อใหสมาชกทกคนเขยนวธแกปญหาอยางสรางสรรค โดยเขยนใหไดมากท�สด เม�อเขยน

เสรจแลวกเกบกระดาษท�งหมด มาจดลงบนกระดาน แลวใหหวหนาทมอานใหทกคนฟงชดๆ จากน�นกแจก

กระดาษเปลาอกคร� ง ใหทกคนลาดบความสาคญของวธแกไข ซ�งอาจจะใหจดมา 5 อนดบจาก วธแกไขท�อย

บน กระดานท�งหมด 20 วธ จากขอมลน� เรากนามาจดอนดบความสาคญของวธแกปญหาใหมอกคร� ง และ

สดทายกคอ พจารณาวาควรมการแกไขอนดบท�ไดหรอไม แลวรวมกนลงมตเลอกกลมวธแกท�ดท�สด

Read more: http://www.novabizz.com/NovaAce/SolveProblem.htm#ixzz1cz8Zfprh

ข�นตอนการแกปญหา

หากตองการแกไขปญหาใหไดผล การทาตามข�นตอนน�อาจชวยได

1. การยอมรบถงปญหา

ส�งสาคญอนดบแรกในการจะแกปญหาใหไดผลน�น คอการยอมรบวาปญหาวาเปนปญหา งงม�ย หากงง อาน

ใหม หากยงไมเขาใจอกใหอานใหมอก สาคญนะขอน�

2. กาจดขอบเขตของปญหา

คอการหาใหเจอวาปญหาน�นคออะไร มมากนอยขนาดไหน เปนปญหาเลก ปญหาใหญ เกดบอยหรอนานๆ

เกดท ปญหาเลกปญหาใหญมวธการแกไมเหมอนกน

3. กาหนดทางเลอกในการแกปญหา

การมองหาทางออก วธท�จะใชในการแกปญหา มหลากหลาย บางวธแกระยะส�น บางวธเปนการแกระยะยาว

4. การลงมอทาตามแผน

ลงมอทาตามแผนท�วางไวจรง เปรยบเหมอนการท�หมอจายยาแลวไมกนยาตามส�ง ประเดนคอเราจะไมรวา

อะไรคอปญหา ไมเกดปญญาในการเรยนรวาแนวทางในการแกปญหาคออะไร

5. การตดตาม

การตดตามผลตอบรบและผลลพธท�ไดจากการแกไขปญหาเปนเร�องสาคญ บางปญหามผลกระทบจาก

วธการแก มปญหาบานปลาย มปญหาขางเคยง เพ�อหาทางเลอกอ�นๆในการแกปญหาไดตรงจด

โพลยา(Polya 1957:xvi - xvii) กลาวถงข�นตอนการแกปญหาวา ข�นท�หน�ง ทาความเขาใจปญหา ข�น

ท�สอง วางแผนแกปญหา ข�นท�สาม ดาเนนการตามแผน ข�นท�ส� ตรวจสอบผลเฉลยท�ได

66

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 66

ข�นท�หน�ง ทาความเขาใจปญหา ผแกปญหาตองพจารณาวา เรากาลงจะแกปญหาส�งใด เชนถาเปน

ปญหาขอความ ตองพจารณาวาโจทยตองการใหหาอะไร มขอมลอะไรท�จะนามาใชในการ

แกปญหา มเง�อนไขหรอขอจากดอะไรบาง ขอมลอะไรท�เก�ยวของกบการแกปญหาน�น ขอมลท�ให

มา เพยงพอท�จะแกปญหาน�นหรอไม หรอใหขอมลท�เกนความจาเปนหรอไม หรอมขอมลท�ขดแยง

กน หรอไม

ข�นท�สอง วางแผนแกปญหา ผแกปญหาอาจพจารณาวาเคยพบปญหาทานองเดยวกนน�นมากอน

หรอไม หรอเคยเหนปญหาท�คลายๆกนน�นบางหรอไม ผแกปญหาเหนความเก�ยวของในปญหาน�น

หรอไม รทฤษฎอะไรท�เก�ยวของท�จะนามาชวยในการแกปญหาหรอไม พจารณาส�งท�โจทยถาม

หรอตวไมทราบคา เปรยบเทยบกบปญหาท�คนเคยท�มตวไมทราบคาท�เหมอนๆกนหรอคลายคลง

กน พจารณาวาจะนาปญหาท�คนเคยน�นมาชวยในการแกปญหาใหมไดหรอไม หรอจะนาผลท�ได

จากปญหากอนๆมาแกปญหาใหมน� ไดหรอไม ผแกปญหาจะใชวธอะไร แจกแจงส�งท�จะสามารถ

นามาชวยแกปญหา

ข�นท�สาม ดาเนนการตามแผน ผแกปญหาดาเนนการตามแผนท�วางไวโดยเร�มตรวจสอบแตละข�น

ของแผน ปรบปรงแผนแลวลงมอปฏบตจนสามารถหาคาตอบได

ข�นท�ส� ตรวจสอบผลเฉลยท�ได หรอการมองยอนกลบ กลาวคอ ผแกปญหาสามารถตรวจสอบการ

ดาเนนการแตละข�นวาถกตองหรอไม ตรวจสอบผลลพธวาถกตองหรอไม ตรวจสอบวามเหตผล

สนบสนนหรอไม ไดรบผลแตกตางกนหรอไม เหนความคลาดเคล�อนตาง ๆ หรอไม สามารถใช

ผลลพธหรอวธการน�นกบปญหาอ�นๆไดหรอไม

67

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 67

วลสน(Wilson 1993 : 57-75) กลาววา กระบวนการแกปญหาโดยท�วไป มกนาเสนอข�นตอนการ

แกปญหาเปนแบบเชงเสน ดงน�

ภาพประกอบ 1 แผนภมแสดงการแกปญหาแบบเชงเสน

วลสนมความเหนวารปแบบการแกปญหาดงกลาวมขอบกพรอง เน�องจากเปนรปแบบการแกปญหา

ท�ตองดาเนนการตามข�นตอนในลกษณะเชงเสนเทาน�น แตโดยความเปนจรงในกระบวนการ

แกปญหาเม�อผแกปญหาทาความเขาใจปญหา และวางแผนแกปญหาแลว อาจมความจาเปนท�

จะตองยอนกลบมาพจารณาปญหา ทาความเขาใจกบปญหาใหมากข�น หรอเม�อวางแผนแกปญหา

แลว แตขณะท�ไดลงมอแกปญหา อาจพบวาไมสามารถจะทาตามแผนไดกตองยอนกลบมาวางแผน

ใหมอกคร� ง หรอทาความเขาใจปญหาใหม ดงน�น วลสน จงไดเสนอกระบวนการแกปญหาส�

68

รวบรวมและเรยบเรยง โดย พชรา จงโกรย หนา 68

ข�นตอนของโพลยา ในลกษณะพลวตร(dynamic) และแสดงเปนวฏจกร (cyclic) ดง

ภาพประกอบ 2

ภาพประกอบ 2 กรอบงานท�เนนพลวตร และเปนวฏจกร ซ� งเปนกจกรรมท�เกดโดยธรรมชาตในขณะ แกปญหา