ปกหน้า · ปกหน้า????? ?? 60.pdf 1 8/6/2560 9:37:08...

ปกหนา

???????? ?? 60.pdf 1 8/6/2560 9:37:08

�� 60.indd 1 28/6/2560 14:01:11

�� 60.indd 2 28/6/2560 14:01:12

วารสารการขนสงและโลจสตกส (TransLog: Journal of Transportation and Logistics)

เปนวารสารวชาการเพอเผยแพรแนวความคด ผลการศกษา ตลอดจนผลงานวจยและพฒนา ดานการ

คมนาคมขนสง(Transportation)โลจสตกส(Logistics)การจดการหวงโซอปทาน(SupplyChainManagement)

และศาสตรทเกยวของจดท�าโดยสถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลยโดยมคณะกรรมการวชาการซงประกอบ

ดวยผทรงคณวฒจากหลากหลายหนวยงานท�าหนาทพจารณากลนกลองคณภาพใหเหมาะสมส�าหรบใชเปนองคความ

รอางองกบนกวชาการนกวจยนสตนกศกษานกธรกจและผสนใจทวไปมก�าหนดออกปละ1ฉบบในเดอนมถนายน

ของทกป(และอาจมฉบบพเศษออกเพมเตมปลายปตามโอกาส)

วตถประสงค1. เพอท�าหนาทเปนสอกลางในการเผยแพรผลงานทางวชาการของประชาคมอดมศกษาดานการขนสง

การจดการดานโลจสตกสการบรหารหวงโซอปทานตลอดจนศาสตรอนๆทเกยวของ

2. เพอสนบสนนการพฒนาศาสตรดงกลาวในประเทศไทย ใหมความยงยนเปนประโยชนตอประเทศ

โดยรวมโดยมมาตรฐานทางวชาการเทยบเคยงกบระดบนานาชาต

คณะกรรมการอ�านวยการและทปรกษา1. รองศาสตราจารยดร.สมพงษศรโสภณศลป

2. ผชวยศาสตราจารยดร.วชระบณยเนตร

3. นายสธรรมจตรานเคราะห

4. รองศาสตราจารยอนกลยอศรเสนาณอยธยา

5. รองศาสตราจารยพลพรแสงบางปลา

6. ดร.พงษสนธบณฑตสกลชย

บรรณาธการบรหาร รศ.(พเศษ)ดร.จกรกฤษณดวงพสตรา ผอ�านวยการสถาบนการขนสง

บรรณาธการ รศ.ดร.จตตชยรจนกนกนาฏ รองผอ�านวยการฝายวชาการสถาบนการขนสง

กองบรรณาธการ ผชวยศาสตราจารยดร.วชระบณยเนตร รองผอ�านวยการฝายบรหารสถาบนการขนสง

ดร.พงษสนธบณฑตสกลชย

นางสนนทาเจรญปญญายง

นายสทธมนาป

นางสาวบปผาลดดาวลย

�� 60.indd 3 28/6/2560 14:01:12

ผทรงคณวฒในการประเมนบทความ1. ศาสตราจารยดร.กมลชนกสทธวาทนฤพฒ คณะพาณชยศาสตรและการบญช

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2. อาจารยดร.กฤษณาวสมตะนนท คณะพาณชยศาสตรและการบญช


3. รองศาสตราจารยดร.เอกตงทรพยวฒนา คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

4. รองศาสตราจารยวนชยมชาต คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

5. รองศาสตราจารยดร.สมพงษศรโสภณศลป ส�านกวชาทรพยากรการเกษตร


6. รองศาสตราจารยดร.ศกดสทธเฉลมพงศ คณะวศวกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

7. รองศาสตราจารยดร.เกษมชจารกล คณะวศวกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

8. ผชวยศาสตราจารยดร.บญชยแสงเพชรงาม คณะวศวกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

9. ผชวยศาสตราจารยดร.ประมวลสธจารวฒน คณะวศวกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

10.รองศาสตราจารยดร.โสตถธรมลลกะมาส คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

11.รองศาสตราจารยดร.กรกรณยชวะตระกลพงษ คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

12.ผชวยศาสตราจารยชยนตไกรกาญจน คณะนตศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

13.รองศาสตราจารย(พเศษ)ดร.จกรกฤษณดวงพสตรา สถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

14.รองศาสตราจารยดร.จตตชยรจนกนกนาฏ สถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

15.นางสมาลสขดานนท สถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

16.ดร.พงษสนธบณฑตสกลชย สถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

17.เรอเอกดร.สราวธลกษณะโต คณะโลจสตกสมหาวทยาลยบรพา

18.ดร.ฐตมาวงศอนตา คณะโลจสตกสมหาวทยาลยบรพา

19.ผชวยศาสตราจารยดร.วรชหรญ คณะวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตเฉลมพระเกยรตสกลนคร

20.คณภคนคมภรานนท บรษทอารแอนดซอนเตอรทรานสจ�ากด

การสงตนฉบบผลงานวชาการเพอเผยแพร ผประสงคจะน�าเสนอผลงานวชาการเพอรบการพจารณาตพมพเผยแพรลงใน “วารสารการขนสงและ

โลจสตกส” สามารถเลอกสงเปนภาษาไทย หรอภาษาองกฤษกได สงบทความมายงผประสานงานทาง e-mail

(สนนทาเจรญปญญายง;[email protected]โทร02-218-7448)โดยพมพบทความดวยโปรแกรมเปนMS

Word Version 2007 ขนไป พรอมแนบแบบฟอรมน�าสงบทความทลงนามแลว (ถายรป หรอสแกนเปนไฟล pdf)

สามารถดรายละเอยดเพมเตมไดทhttp://www.tri.chula.ac.th/ทงน

1. ผลการพจารณาของคณะกรรมการถอเปนทสนสด

2. ลขสทธในผลงานเปนของผเขยนบทความ ลขสทธในการตพมพเผยแพรบทความเปนของสถาบน

การขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

3. ทรรศนะและขอความตางๆ ทปรากฏอยใน“วารสารการขนสงและโลจสตกส”เปนความเหนสวนตว

ของผเขยนบทความแตละทานมใชความคดเหนของคณะผจดท�าวารสารหรอกองบรรณาธการการน�า

ขอมลทปรากฏอยในวารสารไปใชอางองไมอยในความรบผดชอบของสถาบนการขนสง จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย

�� 60.indd 4 28/6/2560 14:01:12

Journal of Transportation and Logistics

No.10 Volume 1 2017 5

วารสารการขนสงและโลจสตกส ฉบบท 10 เลม 1 พ.ศ. 2560

บทบรรณาธการ

ในโอกาสวาระส�าคญทจฬาลงกรณมหาวทยาลยมอายครบรอบ100ปสถาบนการศกษา

แหงนไดท�าหนาทเปนแหลงวชาการทส�าคญของประเทศมาอยางตอเนองเชนเดยวกบ“TransLog”

หรอวารสารการขนสงและโลจสตกส (Journal of Transportation and Logistics) ฉบบท

10เลมท1พ.ศ.2560มความมงหมายทส�าคญของการเปนวารสารวชาการทน�าเสนอเพอเผยแพร

ผลงานวจยดานการขนสงและโลจสตกสของคณาจารยนกวจยนสตนกศกษาและผสนใจอนๆ โดย

ไมจ�ากดเฉพาะผลงานจากบคลากรของจฬาลงกรณมหาวทยาลยเทานนสนบสนนใหเปนแหลงเผยแพร

ผลงานการวจยดานการขนสง(Transportation)โลจสตกส(Logistics)การบรหารหวงโซอปทาน

(SupplyChain)ตลอดจนศาสตรอนๆ ทเกยวของอนเปนการยกระดบคณภาพงานวชาการของไทย

และเปนเวทแลกเปลยนมมมองความคดเชงวชาการตางๆ ทสามารถใชอางองหรอตอยอดและพฒนา

องคความความรใหกาวหนาตอไปอกทงวารสารTransLogยงมงสการเปนวารสารชนน�าดานการ

ขนสงและโลจสตกสทงในระดบประเทศและภมภาคตอไป

วารสารฉบบนมเนอหาทหลากหลายมากขน โดยเรมตนจากบทความทเกยวของกบการ

คาและการขนสงชายแดน เปนเรองทมความส�าคญตอการพฒนาความรวมมอระหวางประเทศตอ

ไปในอนาคต จ�านวน 2 บทความ บทความแรก เรอง “กฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคา

เกษตรและอตสาหกรรมทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดน”โดย

รองศาสตราจารย(พเศษ)ดร.จกรกฤษณดวงพสตรากฎระเบยบทเปนอปสรรคอยในความรบผดชอบ

ของหลายหนวยงานไทย ยงไมนบรวมกฎระเบยบของประเทศเพอนบาน โดยบทความไดน�าเสนอ

แนวทางในการปรบกฎระเบยบการคาและโลจสตกสของไทยจากผมสวนไดสวนเสยเพอใหพรอม

ตอการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนบทความทสองเรอง“การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ

ในจงหวดหนองคาย จงหวดนครพนมและจงหวดมกดาหาร” โดยรองศาสตราจารย ดร.สมพงษ

ศรโสภณศลป และคณะ ศกษาโอกาสและความทาทายในการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทเหมาะสม

ใน3จงหวดโดยผทเกยวของหลายฝายเหนวาสทธประโยชนเพอสงเสรมการลงทนทเสนอใหกบการ

ลงทนในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษยงไมจงใจและไมแตกตางกบสทธประโยชนเดม และยงขาดการ

ใหสทธประโยชนเพอการถายโอนเทคโนโลยและสทธประโยชนทจะใหแกผเชยวชาญจากตางประเทศ

เพอดงดดใหเขามาปฏบตงานในเขตเศรษฐกจพเศษบทความทสามเรอง“ปจจยภาครฐและกฎหมาย

ในพฒนาการขนสงสนคาทางรถไฟในประเทศไทย” โดยคณสนนทา เจรญปญญายง เปนการ

น�าเสนอปจจยภาครฐทมผลตอการพฒนาการขนสงสนคาทางรถไฟของประเทศในแผนพฒนาระดบ

ตาง ๆ และกฎระเบยบทเกยวของกบการขนสงสนคาทางรถไฟ ซงทงสองปจจยลวนสงผล

ตอการพฒนาการขนสงทางรถไฟในปจจบนและอนาคตบทความทส เรอง“การคดเลอกดชนชวด

ประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอในความดแลของกทท.” โดยรองศาสตราจารย (พเศษ)

�� 60.indd 5 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 20176


ดร.จกรกฤษณ ดวงพสตรา และรองศาสตราจารย ดร.จตตชย รจนกนกนาฏ น�าเสนอการทบทวน

ดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอทงไทยและตางประเทศ เพอพจารณาหาชดดชน

ชวดทเหมาะสมของทาเรอในความดแลของการทาเรอแหงประเทศไทย(กทท.)เพอเพมประสทธภาพ

การปฏบตงานของทาเรอใหมากยงขนบทความทหา เรอง“การเปรยบเทยบการรบรสภาพจราจร

ระหวางผใชทางและเจาหนาทศนยควบคมจราจร” โดยคณสรนนทเยอยงคผชวยศาสตราจารย

สโรชบญศรพนธและดร.สทธพงศธชยพงษน�าเสนอความสมพนธระหวางการรบรสภาพจราจร

ในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)กบผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมอง และคาพารามเตอรทางการจราจรทวดไดจากอปกรณตรวจวดแบบอตโนมต โดยวธการสราง

แบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ เพอใหสามารถวางแผนการเดนทางไดอยางถกตอง และหลกเลยง

เสนทางหรอชวงเวลาทการจราจรตดขดได บทความทหก เรอง “กระบวนการปรบปรงคณภาพ

และลดตนทนความสญเสยในกจกรรมบรหารคลงสนคา ส�าหรบธรกจชนสวนอะไหลเครองยนต

แกสโซลน”โดยอาจารยอนรทธขนธสะอาดน�าเสนอผลทเกดขนจากการด�าเนนการยายคลงสนคา

เพอขยายพนทในการจดเกบเพมเตม ท�าใหจ�าเปนตองมการด�าเนนการวางแผนและออกแบบ

กระบวนการปรบปรงคณภาพโดยรวมของการจดการดานการปฏบตการในคลงสนคาใหมประสทธภาพ

มากยงขน บทความทเจด เรอง “การวเคราะหผลกระทบการน�าเขาเหลกตอเศรษฐกจไทย”

โดยคณสมาล สขดานนท น�าเสนอผลการศกษาความสมพนธเชงเหตและผลระหวางมลคาการ

น�าเขาเหลกกบผลผลตมวลรวมของภาคการขนสงและผลผลตมวลรวมระดบประเทศวาสงผลซงกน

และกนอยางมนยส�าคญทางสถตหรอไมอยางไรและบทความสดทายเรอง“The Comparison of

Density and Land Use Activities near Transit Stations in Bangkok and Singapore”

โดยรองศาสตราจารยดร.จตตชยรจนกนกนาฏและคณะน�าเสนอแนวคดการพฒนาพนทรอบสถาน

ขนสงมวลชน(Transit-OrientedDevelopmentหรอTOD)เพอเปนขอมลส�าคญส�าหรบหนวยงาน

ทเกยวของในการออกมาตรการและขอบงคบส�าหรบการพฒนาทดนรอบสถานขนสงเพอใหสามารถ

รองรบการขนสงผโดยสารไดดยงขน

สดทายน สถาบนการขนสง ใครขอเชญชวนทานผอานทสนใจ คณาจารย นกวจย นสต

และนกศกษาทมผลงานวจย ดานการขนสง โลจสตกส การบรหารหวงโซอปทาน ตลอดจนสาขา

อน ๆ ทเกยวของใหสงบทความของทาน เพอตพมพลงในวารสารการขนสงและโลจสตกส เพอใช

เปนแหลงเผยแพรและอางองขอมลทางวชาการตอไป

รองศาสตราจารย(พเศษ)ดร.จกรกฤษณดวงพสตรา

บรรณาธการบรหาร

�� 60.indd 6 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 2017 7


กฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมทเปน

อปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดน

The Study of Logistics and Trade Regulations in Agricultural

and Industry Goods Preventing the Movement of Cross

Border Goods and In Transit Goods

จกรกฤษณ ดวงพสตรา, รองศาสตราจารย (พเศษ), จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บทคดยอ บทความนน�าเสนอผลการศกษากฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและ

อตสาหกรรมทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดน กฎระเบยบ

ทเกยวของประกอบดวยกฎระเบยบหลกทอยในการก�ากบดแลของหนวยงานทรบผดชอบก�ากบและ

อ�านวยความสะดวกทางการคา เชนกรมศลกากรกรมการคาตางประเทศและหนวยงานการขนสง

และกฎระเบยบอนๆ ทอยภายใตความรบผดชอบของหนวยงานอนทก�าหนดใหสนคาบางประเภท

ตองขอใบอนญาต น�าเขาหรอสงออก ประเทศไทยควรมการจดตงหนวยงานเพอบรณาการการปรบ

กฎระเบยบการคาและโลจสตกสซงมความสอดคลองกบความตกลงระหวางประเทศทไทยใหสตยาบน

ตลอดจนเรงผลกดนการด�าเนนการตามกรอบความตกลงการขนสงขามแดนในอนภมภาคลมน�าโขง

กบลาวกมพชาและเมยนมาและเจรจาขอเพมปรมาณการขนสงทางถนนกบประเทศมาเลเซย

ค�าส�าคญ: กฎระเบยบโลจสตกสกฎระเบยบการคาสนคาขามแดนสนคาผานแดน

ABSTRACT Thisarticlepresentsthestudyoflogisticsandtraderegulationsinagricultural

andindustrygoodspreveningthemovementofcrossbordergoodsandintransitgoods.

Relatedtradeandlogisticsregulationspreventingthemovementofcrossbordergoods

andintransitgoodscomprisedmajorregulationsunderresponsibilityofregulatory

andtradefacilitationagenciessuchascustomsdepartment,departmentofforeign

tradeandtransportgovernmentagenciesandotherregulationsunderresponsibility

ofotheragenciesrequiringlicenseforimportandexport.Thailandshouldestablish

�� 60.indd 7 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 20178


a unit responsible for integrating relevant trade and logistics regulations which

shallbeconsistentwith the ratified internationalagreements.Theaccelerationof

implementationofGreaterMekongSubregioncrossbordertransportagreementwith

Lao,Cambodia,andMyanmarandthenegotiationtoincreasetransportvolumewith

Malyasiaisrequired.

Keywords: Logisticsregulations,Traderegulation,Crossbordergoods,Intransitgoods

1.บทน�า อาเซยนและไทยใหความส�าคญอยางมากตอการปรบตวส การรวมกลมเปนประชาคม

เศรษฐกจอาเซยน โดยสนบสนนการเคลอนยายสนคา บรการ และการลงทนภายในภมภาคอยาง

เสรเพอสงเสรมใหอาเซยนเปนตลาดและฐานการผลตเดยว ตลอดจนมการเชอมโยงดานกฎระเบยบ

และการพฒนาเสนทางคมนาคมขนสงภายในภมภาคอาเซยนและนอกภมภาคภายใตกรอบความ

รวมมอตางๆ แมวาไทยและอาเซยนจะประสบความส�าเรจในการลด/ยกเวนภาษน�าเขาและสงออก

โดยสามารถยกเวนภาษน�าเขาสนคาอตสาหกรรมและสนคาเกษตรเกอบทงหมด อกทงเขาเปนภาค

ความตกลงการขนสงและโลจสตกสตางๆทเกยวของ

อยางไรกตาม อาเซยนยงไมไดออกกฎระเบยบทเกยวของเพอปฏบตตามบทบญญตภายใต

ความตกลงระหวางประเทศ รวมทงยงคงใชมาตรการทมใชภาษทไมเออตอการเปดตลาดการคาเสร

อาทกฎระเบยบมาตรฐานสขอนามยและสขอนามยพชกฎระเบยบมาตรฐานสนคากฎระเบยบการ

ขอใบอนญาตรบรองการน�าเขาและสงออกกฎถนก�าเนดสนคากฎระเบยบศลกากรกฎระเบยบการ

เคลอนยายและขนสงสนคาขามแดนและผานแดนกฎระเบยบการรบประกนภยสนคากฎระเบยบการ

ก�าหนดจดเกบพกสนคาระหวางประเทศกฎระเบยบดานและเสนทางอนมตใหขนสงระหวางประเทศ

โดยในสวนของประเทศไทย มกฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมทเปน

อปสรรคตอการเคลอนยายสนคาอยในความรบผดชอบของหลายหนวยงาน อาท กระทรวงการคลง

กระทรวงพาณชย เปนตน ซงยงไมนบรวมกฎระเบยบของประเทศเพอนบานทเปนอปสรรคตอการ

ขนสงสนคาระหวางประเทศอกจ�านวนมาก นอกจากน ภาคสวนทเกยวของทงของไทยและอาเซยน

ขาดการรบรอยางเพยงพอในการใชประโยชนจากการคาเสรและการใชประโยชนจากความเชอมโยง

โลจสตกสและการคมนาคมภายใตอาเซยน

การศกษากฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมทเปนอปสรรค

ตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดนมวตถประสงคเพอศกษาความตกลงการคาและ

การขนสงของไทยและอาเซยนและระบกฎระเบยบการคาและโลจสตกสทไมเออตอการเคลอนยาย

�� 60.indd 8 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 2017 9


สนคาขามแดนและสนคาผานแดนโดยครอบคลมกฎระเบยบของไทยและเพอนบาน และเสนอแนะ

แนวทางในการปรบกฎระเบยบการคาและโลจสตกสของไทยทไดรบการยอมรบจากผมสวนไดสวนเสย

เพอใหพรอมตอการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

2. ภาพรวมของการคาชายแดนของไทย การคาชายแดนประกอบดวยการคาทเปนไปตามกฎระเบยบและการคาทไมเปนทางการ

ซงเปนทยอมรบในนานาประเทศวาการด�าเนนกจกรรมการพฒนาการคาและการขนสงขามแดนและ

ผานแดนจะตองประกอบดวยการคาทเปนไปตามกฎระเบยบซงมการผานพธการศลกากร สวนใหญ

มกเปนสนคาทมขนาดใหญและไมสามารถแบกขนดวยคนขามแดนได เชน ปโตรเลยม วสดกอสราง

เครองจกรเกษตรปยขณะเดยวกนนานาประเทศอนญาตใหผคนทเดนทางสญจรสามารถเดนทางมา

ซอขายสนคาแบบตามตลาดการคาชายแดน อกทงสามารถถอสนคากลบประเทศไปไดจ�านวนหนง

ซงสวนใหญมกเปนสนคาทมขนาดและน�าหนกไมมาก เชน สนคาอปโภคบรโภค อญมณและเครอง

ประดบสนคาแฟชนเปนตน

การคาชายแดนของไทยกบประเทศเพอนบานสามารถด�าเนนกจกรรมผานจดผานแดนถาวร

จดผานแดนชวคราวและจดผอนปรนเพอการคาและการทองเทยวโดยการคาผานจดผานแดนถาวร

มความส�าคญตอการพฒนาการขนสงสนคาขามแดนและผานแดนมากทสด เนองจากเปนดานทม

เจาหนาทของหนวยงานส�าคญประจ�าการอยเพอใหบรการไดแกเจาหนาทศลกากรเจาหนาทตรวจ

คนเขาเมอง และเจาหนาทดานกกพชและสตว อกทงเปนดานการคาทสามารถจะน�ารถบรรทกขาม

แดนน�าสนคาขนาดใหญไปสงไปยงจดพรมแดนหรอจดทรฐบาลตางประเทศอนญาตใหน�ารถขามไปได

จดผานแดนถาวรของไทยทมความส�าคญมากทสดในการเชอมโยงกบประเทศเมยนมาไดแก

ดานแมสอด (ตาก)ดานระนองดานแมสาย (เชยงราย)และดานพน�ารอน (กาญจนบร) ตามล�าดบ

กลมสนคาส�าคญทผลตและสงออกจากไทย ไดแก ผลตภณฑปโตรเลยม เครองดมทมแอลกอฮอล

ซเมนตวสดกอสรางและอาหารส�าเรจรปขณะเดยวกนยงมสนคาผานแดนจากตางประเทศน�าสงผาน

ไทยเพอสงไปยงประเทศเมยนมา อาท รถยนตมอสอง น�ามนปาลม เปนตน สวนสนคาส�าคญทไทย

น�าเขาจากเมยนมาไดแกกาซธรรมชาตผลตภณฑประมงโคและสนคาเกษตร

จดผานแดนถาวรของไทยทมความส�าคญมากทสดในการเชอมโยงกบ สปป.ลาว มจ�านวน

มากทสดเมอเทยบกบจดผานแดนทเชอมกบประเทศเพอนบานทงหมด ดานส�าคญ ไดแก ดาน

หนองคาย ดานมกดาหาร ดานนครพนม ดานเชยงของ และดานเชยงแสน กลมสนคาส�าคญทผลต

และสงออกจากไทยไดแกผลตภณฑปโตรเลยมรถยนตเครองดมน�าตาลทรายปนซเมนตและวสด

กอสรางและอาหารส�าเรจรปขณะเดยวกนยงมสนคาสงออกของไทยผานแดนลาวเพอสงตอไปยงจน

และเวยดนามอาทผกผลไมเนอสตวแชแขงยางแผนเปนตนสวนสนคาส�าคญทไทยน�าเขาจากลาว

�� 60.indd 9 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 201710


ไดแกแรเชอเพลงแขงไมแปรรปผลตภณฑเกษตรและอปกรณอเลกทรอนกส(เฉพาะกรณน�าเขา

จากสะหวนนะเขต)โดยปรมาณสนคาทขนสงจากไทยมมากกวาทน�าเขาจากลาว

จดผานแดนถาวรของไทยทมความส�าคญมากทสดในการเชอมโยงกบประเทศกมพชา

ทส�าคญไดแกดานคลองลก(อรญประเทศ)ดานบานหาดเลก(คลองใหญ)ดานบานผกกาด(จนทบร)

กลมสนคาส�าคญทมการผลตและสงออกจากไทย ไดแก ผลตภณฑปโตรเลยม สนคาอปโภคบรโภค

ปนซเมนตและวสดกอสราง สวนสนคาส�าคญทไทยน�าเขาจากกมพชา ไดแก มนส�าปะหลง ผลไม

อปกรณยานยนตโดยปรมาณสนคาทขนสงจากไทยมมากกวาทน�าเขาจากกมพชา

จดผานแดนถาวรของไทยทมความส�าคญมากทสดในการเชอมโยงกบประเทศมาเลเซยไดแก

ดานสะเดา (สงขลา) ดานปาดงเบซาร (สงขลา) ดานเบตง (ยะลา) และดานสไหงโกลก (นราธวาส)

กลมสนคาส�าคญทมการผลตและสงออกจากไทย ไดแก ยางพารา ไมยางแปรรป เครองใชไฟฟา

รถยนต ขณะเดยวกนยงมสนคาสงออกจากไทยผานแดนประเทศมาเลเซยเพอสงตอไปยงสงคโปร

อาทอปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกสสวนสนคาส�าคญทไทยน�าเขาจากมาเลเซยไดแกเครองไฟฟา

เครองจกรและผลตภณฑโลหะโดยปรมาณสนคาทขนสงระหวางไทยกบมาเลเซยมปรมาณใกลเคยงกน

รฐบาลไทยไดใหความส�าคญกบการพฒนากจกรรมเศรษฐกจการคาและการลงทนชายแดน

โดยด�าเนนกจกรรมตางๆเชนการสนบสนนไทยเขารวมกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาค

ลมแมน�าโขง (GMS) ความรวมมอทางเศรษฐกจอรวด-เจาพระยา-แมโขง (ACMECS) เขตเศรษฐกจ

สามฝายอนโดนเซยมาเลเซยไทย(IMT-GT)ความคดรเรมแหงอาวเบงกอลส�าหรบความรวมมอหลาก

หลายสาขาทางวชาการและเศรษฐกจ(BIMSTEC)ตลอดจนผลกดนจดตงเขตเศรษฐกจพเศษชายแดน

ซงเปนแบงกลมจงหวดทรฐมนโยบายประกาศเปนเขตเศรษฐกจพเศษในระยะแรกไดแกจงหวดตาก

จงหวดมกดาหารจงหวดสระแกวจงหวดตราดและจงหวดสงขลากลมจงหวดทรฐมนโยบายประกาศ

เปนเขตเศรษฐกจพเศษระยะตอไปไดแกจงหวดกาญจนบรจงหวดเชยงรายจงหวดหนองคายจงหวด

นครพนมและจงหวดนราธวาส

การทประเทศไทยตองการสงเสรมบทบาทการเปนศนยกลางโลจสตกสในภมภาค สงเสรม

กจกรรมการคา การลงทน และการขนสงชายแดน เรงใชประโยชนจากการรวมกลมเปนประชาคม

เศรษฐกจอาเซยนและการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษในพนทชายแดนเปาหมายมความจ�าเปนอยาง

ยงทตองปรบกฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมทเปนอปสรรคตอการ

เคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดน อยางไรกตาม การพจารณาปรบกฎระเบยบของไทยตองม

ความสอดคลองกบพนธกรณภายใตกรอบความตกลงระหวางประเทศดานการคาและการขนสงทไทย

เปนภาคโดยกรอบความตกลงฯทอยภายใตองคการการคาโลกทเกยวกบการคาสนคาขามแดนและ

ผานแดนกรอบความตกลงฯทอยภายใตอาเซยนและความตกลงทอยภายใตความรวมมออนภมภาค

ลมน�าโขง

�� 60.indd 10 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 2017 11


3. กรอบความตกลงระหวางประเทศทเกยวกบการคาและโลจสตกส จากการศกษากรอบความตกลงระหวางประเทศทเกยวกบการคาและโลจสตกสทเรยบเรยง

โดยASEANSecretariate(2010),InternationalTradeCenter(2015),UnitedNations(2006)

(a),และUnitedNations(2006)(b)พบวากรอบความตกลงระหวางประเทศทเกยวของกบการคา

และโลจสตกสทส�าคญประกอบดวย

• ความตกลงพธการขอใบอนญาตน�าเขาขององคการการคาโลก ซงจากการศกษาการ

ด�าเนนของประเทศไทยแบงเปนการขอใบอนญาตน�าเขาอตโนมตและใบอนญาตน�าเขา

แบบไมอตโนมตในสวนของการขอใบอนญาตน�าเขาแบบไมอตโนมตนนหนวยงานไทย

ยงอ�านวยความสะดวกในการใหบรการออกใบอนญาตทยงลาชาอยโดยเฉพาะการออก

ใบอนญาตในบางหนวยงานตองด�าเนนการณสวนกลางและยงมการใหบรการ ไมทว

ถงโดยเฉพาะดานชายแดนทน�าเขาสนคาทเปนจดผานแดนถาวรหรอจดผอนปรนพเศษ

ทยงขาดแคลนเจาหนาทปฏบตงานและผปฏบตงานยงขาดความรความเขาใจในบรบท

ของกฎระเบยบและนโยบายการอ�านวยความสะดวกทางการคาและการขนสงของรฐบาล

เชน กรณของการน�าเขาและสงออกสนคาเกษตรและอาหาร ผลตภณฑไม ผลตภณฑ

ประมง เปนตน นอกจากน ปญหาการอ�านวยความสะดวกทางการคาและการขนสง

ยงเกดขนจากกรณของหนวยงานภาครฐของประเทศเพอนบาน ซงฝายไทยควรเจรจา

เพอขอใหประเทศเพอนบานเรงรดด�าเนนการการพจารณาออกใบอนญาตฯทเกยวของ

• ความตกลงสนคาเกษตรขององคการการคาโลก มงเปดตลาดสนคาเกษตร อยางไร

กตาม ยงคงใหรฐบาลใชมาตรการปกปองโดยก�าหนดโควตาน�าเขาและมาตรการกดกน

อนๆ เชน การขอใบอนญาต โดยกรณของไทย แมวาไดเขาเปนสมาชกองคการการคา

โลกและประชาคมอาเซยนแตกยงไมยกเวนการกดกนสนคาดงกลาวโดยยงคงด�าเนน

มาตรการกดกนทมใชภาษส�าหรบสนคาเกษตรตางๆ เชน นมและครม มนฝรง หอม

ใหญกระเทยมมะพราวกาแฟชาพรกไทยขาวโพดเลยงสตวขาวถวเหลอง เมลด

หอมน�ามนถวเหลองแปงถวเหลองกากมะพราวน�ามนปาลมน�ามนมะพราวน�าตาล

กาแฟส�าเรจรปล�าไยอบแหงไหมดบใบยาสบซงตองขอใบอนญาตน�าเขาภายใตโควตา

จากกรมการคาตางประเทศกระทรวงพาณชย

• ความตกลงการอ�านวยความสะดวกทางการคาขององคการการคาโลก โดยในสวนน

หนวยงานภาครฐทเกยวของของไทยมการพฒนาอยในระดบแนวหนาของอาเซยน โดย

เฉพาะการสรางขอมลพธการศลกากรใหมความโปรงใส ใชการสงเอกสารลวงหนาเพอ

ประโยชนในการตรวจปลอยสนคามการช�าระอากรดวยระบบอเลกทรอนกสและบรการ

�� 60.indd 11 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 201712


จดการความเสยงมการตรวจสอบภายหลงไดผานพธการศลกากรและใชมาตรการอ�านวย

ความสะดวกทางการคาส�าหรบผประกอบการทไดรบอนมตAEOอยางไรกตามจดทควร

พฒนาเพมเตมไดแกการใหความส�าคญกบการยกระดบเสรภาพการผานแดน(Freedom

ofTransit)โดย(1)สงเสรมการพฒนาโครงสรางพนฐานเฉพาะกจเพอใชรองรบสนคา

ผานแดนเชนชองทางเดนรถพเศษพนทหนาทาเรอทถกกนแยกพเศษส�าหรบสนคาผาน

แดน(2)ไมใชขอก�าหนดทางเทคนคทเปนอปสรรคตอการคาในการกดกนสนคาผานแดน

(3) รฐสามารถเกบเงนวางค�าประกนเพอการนตจากผประกอบการไดเพอปองกนการ

ลกลอบศลกากรและตองน�าเงนค�าประกนดงกลาวจายคนผประกอบการโดยเรว

• ความตกลงการคาสนคาอาเซยน เพอเปดเสรการคาสนคาภายในตลาดอาเซยนเพอให

สามารถจดตงตลาดและฐานการผลตเดยวในอาเซยนตลอดจนก�าหนดกรอบด�าเนนใน

ดานตางๆ ทประเทศสมาชกอาเซยนตองปฏบตตาม ไดแก การลด/ยกเลกอตราอากร

ขาเขา การก�าหนดโควตาน�าเขาและสงออก มาตรการทมใชภาษ กฎถนก�าเนดสนคา

มาตรฐานสนคา มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช การขอใบอนญาตน�าเขาและ

สงออก เปนตน โดยในสวนน รฐบาลไทยควรพจารณาเจรจากบประเทศเพอนบาน

เพอใหยนยนไมออกมาตรการภาษและมาตรการทมใชภาษเพมเตมไปกวาทผกพนไว

โดยเฉพาะในกลมสนคาออนไหวของบางประเทศเชนกมพชา(น�ามนเบนซนน�ามนดเซล

น�ามนหลอลน)ลาว(เนอไกแชแขงเนอหมแชแขง)เมยนมา(กาแฟ)มาเลเซย(ขาว)

• กรอบความตกลงอาเซยนวาดวยการอ�านวยความสะดวกการขนสงผานแดนและ

การขนสงผานแดน มวตถประสงค (1) เพออ�านวยความสะดวกการขนสงสนคาผาน

แดนและขามแดนเพอสนบสนนการเปดเสรการคาสนคาและการรวมกลมเศรษฐกจใน

ภมภาค (2) เพอปรบกฎระเบยบการขนสง การคา และศลกากรชองประเทศสมาชก

อาเซยนใหงาย โปรงใสสะดวกมประสทธภาพและสอดคลองเขากนได และ (3) จด

ตงระบบการขนสงผานแดนภายในอาเซยนใหเปนรปแบบเดยวกนอยางมประสทธภาพ

มสาระส�าคญ ไดแก (1) การอนญาตใหสทธการประกอบการขนสงสนคาผานแดนและ

ขามแดน(2)เสนทางอนมตใหท�าการขนสง(3)การก�าหนดดานพรมแดนทไดรบอนมต

ใหท�าการขนสง(4)ชนดของรถบรรทกทอนญาตใหท�าการขนสง(5)ลกษณะเชงเทคนค

ของรถบรรทกทไดรบอนญาต (6) ปรมาณรถบรรทกทอนญาตใหท�าการขนสงผานแดน

ไดในเบองตนประเทศสมาชกอาเซยนเหนชอบใหมจ�านวนรถบรรทกของแตละประเทศ

ทไดรบอนญาตใหใชเสนทางอนมตส�าหรบการขนสงผานแดนมจ�านวนไมเกนประเทศ

ละ60คนและในภาพรวมมจ�านวนรถรวมกนไมเกน500คนในกรณการขนสงขามแดน

�� 60.indd 12 28/6/2560 14:01:13


No.10 Volume 1 2017 13


ไดไมเกนประเทศละ500คน (7)การยอมรบหนงสอรบรองการตรวจสภาพรถบรรทก

และการยอมรบใบอนญาตขบขและ(8)การก�าหนดใหรถบรรทกของตางชาตทเดนทาง

เขามาตองปฏบตตามกฎระเบยบทเกยวของกบการประกนภยความรบผดชอบตอบคคล

ภายนอก(การท�าประกนภยภาคบงคบ)อยางเครงครด

• กรอบความตกลงอาเซยนวาดวยการขนสงตอเนองหลายรปแบบมวตถประสงคหลก

เพอก�าหนดกฎกตกาการรบขนสงสนคาระหวางประเทศภายใตสญญาการขนสงตอเนอง

หลายรปแบบรวมทงความรบผดของผประกอบการขนสงตอเนองหลายรปแบบและสราง

สมดลยของผลประโยชนระหวางผใชบรการและผใหบรการขนสงระหวางประเทศ

• ความตกลงวาดวยการขนสงขามพรมแดนในอนภมภาคลมน�าโขง (GMS CBTA)

เปนการก�าหนดกรอบกตกาการขนสงสนคาและผโดยสารทางบกขามแดนและผานแดน

ในอนภมภาคลมน�าโขง(GMS)โดยมวตถประสงคเพอ(1)อ�านวยความสะดวกการขนสง

สนคาและผโดยสารขามแดนและผานแดนภายในกลมประเทศGMS(2)ปรบกฎหมาย

และระเบยบการขนสงสนคาและผโดยสารใหเปนรปแบบทเรยบงายและเปนไปแนวทาง

เดยวกน (3)สงเสรมการขนสงตอเนองหลายรปแบบโดยมสาระส�าคญไดแก (1)การ

อ�านวยความสะดวกดานพธการขามแดน(2)การยกเวนการเปดตรวจสนคาการยกเวน

วางเงนประกน การยกเวนใหเจาหนาทศลกากรเดนทางตดไปพรอมกบรถบรรทก (3)

การก�าหนดเสนทางอนมตใหขนสง(4)การไมเกบภาษอากรและคาธรรมเนยมทเปนการ

เลอกปฏบตส�าหรบการขนสงผานแดน(5)การขนสงสนคาอนตราย(6)การยอมรบยาน

พาหนะของประเทศภาคใหเดนทางขามแดนไดไมวาจะเปนรถขบขพวงมาลยซายหรอขวา

กตาม(7)การก�าหนดใหรถตางชาตตองท�าประกนภยความรบผดตอบคคลภายนอก(8)

การก�าหนดเงอนไขการใหใบอนญาตประกอบการขนสงระหวางประเทศ(9)การอนญาต

ใหธรกจรถของตางชาตสามารถจดตงส�านกงานผแทนในประเทศปลายทางได(10)การ

เปดตลาดบรการขนสงตามโควตาทก�าหนด และ (11) การยอมรบเรองการลดเอกสาร

และพธการขามแดน

4. วธการศกษา การศกษานใชการวจยเชงคณภาพเนองจากหวขอเรองทศกษาเปนการรวบรวมความรขอมล

และขอเทจจรงจากเอกสารหลกฐานตางๆไดแกกฎระเบยบของไทยและเพอนบานไดแกสปป.ลาว

เมยนมากมพชาและมาเลเซยความตกลงระหวางประเทศระดบพหภาคภมภาคและทวภาครวม

ถงการรวบรวมความคดเหนจากการจดประชมกลมยอยของผแทนภาครฐและเอกชนในสวนกลางและ

�� 60.indd 13 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201714


ในจงหวดชายแดนหลกของประเทศไดแกสงขลาตากเชยงรายสระแกวตลอดจนรวบรวมขอมล

กฎระเบยบขอมลการคาและการขนสงและการสมภาษณบคคลทปฏบตงานการน�าเขาการสงออก

การรบจดการขนสง ตวแทนออกของรบอนญาต ผประกอบการขนสงและโลจสตกสทอยในพนท

ชายแดนทเปนสมาคมเอกชนของไทยและตางประเทศไดแกสมาคมผรบจดการขนสงสนคาระหวาง

ประเทศสมาคมโลจสตกสและขนสงภาคใตสภาหอการคาแหงประเทศไทยหอการคาจงหวดตางๆ

สมาคมผรบจดการขนสงสนคาระหวางประเทศกมพชาสมาคมผรบจดการขนสงสนคาระหวางประเทศ

ลาวและสมาคมผรบจดการขนสงสนคาระหวางประเทศเมยนมาจ�านวนรวม15คน

ค�าถามทใชในการวจยเปนค�าถามปลายเปดทเกยวกบการน�าเขาการสงออกการขนสงสนคา

ขามแดน การขนสงสนคาผานแดน และการอ�านวยความสะดวกทางการคาและการขนสงระหวาง

ประเทศ เพอใหผสมภาษณแสดงความคดเหนไดโดยไมมขอจ�ากด จากนนผวจยน�าขอมลทไดจาก

การสมภาษณและระดมความคดเหนมาท�าการสอบทานความถกตองกบขอมลกฎระเบยบและ

วธปฏบตของไทยและเพอนบานกรอบความตกลงระหวางประเทศและโลกาภวตนการอ�านวยความ

สะดวกทางการคาและการขนสงเพอจดท�าขอเสนอแนะทสามารถน�าไปปรบใชไดและเปนทยอมรบ

ของผมสวนไดสวนเสย

5. ผลการศกษา5.1 ประเภทกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดน

กฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดนแบงเปน2 กลม

ไดแก

(1) กฎระเบยบหลกทเกยวกบการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดนซงเปน

กฎระเบยบทอย ภายใตกฎหมายทอย ในการก�ากบดแลของหนวยงานท

รบผดชอบดานการก�ากบและอ�านวยความสะดวกทางการคาไดแกกรมศลกากร

กรมการคาตางประเทศและหนวยงานดานการขนสงเชนกรมการขนสงทางบก

กรมทางหลวงกรมเจาทาเปนตน

(2) กฎระเบยบอนๆ ทเกยวของกบการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดน

ซงอยภายใตความรบผดชอบของหนวยงานอนๆเชนกระทรวงคมนาคมกระทรวง

เกษตรและสหกรณ กระทรวงพลงงาน เปนตน ทสงผลกระทบใหสนคาทอย

ภายใตกฎระเบยบตองขอใบอนญาตน�าเขาหรอสงออก เชน ไม อาหารและยา

เครองส�าอางมนส�าปะหลงใบยาสบแรปนซเมนตปอรตแลนดกระจกโฟลตใส

เหลกโครงสรางรปพรรณเหลกกลารดเยนไมขดไฟผงซกฟอกของเลนหวนม

�� 60.indd 14 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 15


ยางส�าหรบขวดนม หลอดไฟฟา ฟวสกามป เตารดไฟฟา พดลม หมอหงขาว

ไฟฟา เครองอบผา เครองซกผา ตเยน สบปะรดกระปอง ออกซเจนการแพทย

ถงกาซปโตรเลยมแหลว ทนเนอรส�าหรบแลกเกอร กระจกนรภยส�าหรบรถยนต

ทอไอเสยรถจกรยานยนต หมวดนรภยผใชยานพาหนะ ยางในรถจกรยานยนต

เขดขดนรภยรถยนตน�ามนเครองรถยนตดเซลรถยนตเบนซนเปนตน

ในสวนของกฎหมายศลกากรซงเปนกฎหมายหลกจะก�าหนดดานพรมแดนทางอนมตส�าหรบ

การขนสงชายแดนพธการทางศลกากรส�าหรบการน�าเขาและสงออกและการผานแดน

ในสวนของกฎหมายการสงออกไปนอกและการน�าเขามาในราชอาณาจกรซงสนคา ไดม

ประกาศกระทรวงพาณชยฯ(ภายใตการใหขอคดเหนและการรองขอจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงการคลง กระทรวงพลงงาน

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกระทรวงสาธารณสขเปนตนโดยค�านงถงเหตผลดาน

ความมนคงและผลกระทบทจะมตอเศรษฐกจและสงคมในภาพรวม) ก�าหนดใหสนคาจ�านวนหลาย

รายการเปนสนคาทตองมการขอใบอนญาตน�าเขา/สงออก ซงสงผลกระทบตอการขามแดนและผาน

แดนระหวางประเทศทท�าใหผประกอบการตองมภาระดานเวลาและคาใชจายทเพมขน

กลมสนคาเกษตรและอาหารทขนสงขามแดนและผานแดนทไดรบผลกระทบจากประกาศ

กระทรวงพาณชยไดแกขาวน�าตาลชาพรกไทยกาแฟล�าไยสดน�ามนถวเหลองน�ามนปาลมขาวโพด

เลยงสตวปลาปนทเรยนสดมนส�าปะหลงและผลตภณฑมนส�าปะหลงหอมแดงสมไมและผลตภณฑ

ไมปลาทนากระปองขาวโพดหวานถวเขยวผวมนลกเดอยถวลสงละหงงาถวเหลองมะพราวแหง

กลมสนคาอตสาหกรรมทขนสงขามแดนและผานแดนทไดรบผลกระทบจากประกาศ

กระทรวงพาณชย ไดแกทองค�าชนสวนเครองแตงกายทยงไมส�าเรจรป รถยนตใชแลวน�ามนดเซล

น�ามนเบนซนหนทกชนดพดลมหมอหงขาวหลอดไฟยางรถ

ในภาพรวมของกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาเกษตรและอตสาหกรรม

ทมการขามแดนและผานแดนสรปไดตามตารางท1

�� 60.indd 15 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201716


กรมศลกากร

กระทรวงการคลง

รบผดชอบในภาพรวมทวไปของ

การปฏบตตามพธการศลกากร

การถายล�าการผานแดนการ

ส มตรวจสนคา การประเมน

ราคาศลกากร การตรวจปลอย

สนคาการพฒนาดานชายแดน

การก�าหนดเขตศลกากรและ

ทางอนมต และการปฏบตตาม

กฎหมายของทกหนวยงานท

เกยวของกบการสงออกและน�า

เขาสนคาควบคมหรอสนคาตอง

ก�ากดโดยท�าการขอตรวจสอบ

ใบอนญาตหรอหนงสอรบรอง

จากผน�าเขาและผสงออก

กรมศลกากรไมมกฎระเบยบ

ของตนเองทออกเปนการเฉพาะ

ส�าหรบการหามน�าเขาและสง

ออกสนคาอยางใดอยางหนง

อยางไรกตาม การทสนคาไม

สามารถเคลอนยายหรอขนสง

ข ามแดนไมสะดวกอาจเปน

เพราะเอกชนยนเอกสารไมครบ

ถวนหรอผดพลาด การขาด

คณสมบตของผสงออกและน�า

เขารวมถงการใชดลยพนจของ

เจาหนาททใชหลกการบรหาร

ตามความเสยง

กรมการคาตางประเทศ

กระทรวงพาณชย

รบผดชอบการออกกฎระเบยบ

ก�ากบการน�าเขาและสงออก

ส�าหรบสนคาทวไปและสนคา

ทไมมกฎหมายอนระบ รวมถง

การออกหนงสอรบรองตางๆ

เชน หนงสอรบรองถนก�าเนด

สนคาหนงสอรบรองมาตรฐาน

สนคาสงออก เปนตนกรมการ

คาตางประเทศก�าหนดให

สนค าบางประ เภทต องม

ใบอนญาตน�าเขา เชน ขาว

พรกไทยน�ามะพราวกระเทยม

กาแฟ น�านม หอมหวใหญ

น�ามนปาลม เมลดถวเหลอง

กากถวเหลองขาวโพดเลยงสตว

หอมแดงปลาปนสมไมซงไม

สกแปรรป รถใชแลว น�ามน

ดเซลน�ามนเบนซนเครองเลน

เกมยางรถเครองถายเอกสารส

พดลมหมอหงขาวไฟฟา

สนค าบางประ เภทต อง ม

ใบอนญาตสงออก อาท ขาว

น�าตาล กาแฟ มนส�าปะหลง

และผลตภณฑมนส�าปะหลงไม

ยางพาราปลาทนากระปอง

สนคาบางประเภทตองมใบ

อนญาตน�าผาน (ผานแดน)

อาท มนส�าปะหลง ผลตภณฑ

หนวยงานอนๆ ทเกยวของ

กระทรวงเกษตร ก�าหนดให

การน�าเขาสนคาบางประเภท

จากประเทศเพอนบานตองขอ

ใบอนญาตน�าเขา/น�าผาน เชน

มะพราว มนส�าปะหลง ปาลม

น�ามน ยาสบ กลวยทอนพนธ

ออย ผกผลไม สตวมชวต เนอ

ไกกงปลาปนปยเคมขาวโพด

เลยงสตว กากถวเหลอง กาก

ถวลสงปลาปนเนอไกและไข

จากเวยดนามฯลฯ

ใบอนญาตสงออก เชน ผกผล

ไมดอกกลวยไมสตวมชวตปย

เคมฯลฯ

กระทรวงอตสาหกรรม

ก�าหนดใหการน�าเขาสนคาบาง

ประเภทตองขออนญาตน�าเขา

ไดแก แร พดลม หมอหงขาว

ไฟฟาแบตเตอร

ใบอนญาตสงออกไดแกน�าตาล

แบตเตอร

กระทรวงสาธารณสข

ก�าหนดใหการน�าเข าสนค า

อาหารและยาตองขอใบอนญาต

น�าเขา เชน เนอไก หวหอม

สดหรอแชเยน กลวย กาแฟคว

น�ามนปาลมน�าตาลกากน�าตาล

นม

ตารางท 1ภาพรวมหนวยงานส�าคญทรบผดชอบกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคา

เกษตรและอตสาหกรรมขามแดนและผานแดน

�� 60.indd 16 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 17


กรมศลกากร

กระทรวงการคลง

กรมการคาตางประเทศ

กระทรวงพาณชย

หนวยงานอนๆ ทเกยวของ

ประเดนทมความไมสอดคลองกนของกฎระเบยบของหนวยงานไทย

1.การประกาศใหมจดผานแดนถาวรหลายแหงไมไดมการอนญาตใหรถบรรทกท�าการขนสง

ขามแดนและผานแดนไดเนองจากไมไดอยภายใตความตกลงการคาและขนสงระหวางประเทศท�าให

สรางภาระตนทนดานโลจสตกสอนเกดจากการขนสงสนคาทไมตอเนองและตองมการขนถายสนคา

ทพรมแดนหลายรอบ

2.สนคาหลายรายการทกรมศลกากรไมมกฎระเบยบทไมอนญาตใหสงสนคาผานแดนไป

ทประเทศเพอนบานแตกรมการคาตางประเทศไมไดก�าหนดใหเปนสนคาทมใบอนญาตน�าผานเชน

รถบรรทกใชแลว รถยนตใชแลว ปาลมน�ามน น�ามนดเซล ขาวโพดเลยงสตว กากถวเหลอง น�ามน

เบนซนยาเภสชเคมภณฑยางรถ

มนส�าปะหลง(นอกจากนสนคา

ส�าคญหลายรายการทมการ

ขนสงไปยงประเทศเพอนบาน

ยงไมไดอนญาตใหน�าผาน เชน

รถยนตใชแลว ปาลมน�ามน

เปนตน)

สนคาบางประเภทหามน�าผาน

(หามผานแดน) อาท อาวธ

ยทโธปกรณทสงไปประเทศท

ก�าหนดโดยคณะมนตรความ

มนคงแหงสหประชาชาต เพชร

เจยระไนจากโกตดววร สนคา

ฟมเฟอยทสงไปเกาหลเหนอ

ถานจากโซมาเลยสนคาปลอม

สนคาเลยนแบบเครองหมาย

การคา สนคาละเมดลขสทธ

โบราณวตถ

ใบอนญาตสงออกไดแกอาหาร

กระทรวงคมนาคม

ก�าหนดใบอนญาตประกอบการ

ขนสงทางถนนระหวางประเทศ

และโควตารถทไดรบอนญาต

ใหท�าการขนสงขามแดนได ซง

ต องมการเจรจากบประเทศ

เพอนบานดานสทธการเดนรถ

และเสนทางการเดนรถระหวาง

ประเทศ รวมถงการก�าหนด

ทาเรอทอนญาตใหท�าการสง

ออกและน�าเขา

�� 60.indd 17 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201718


3.สนคาหลายรายการมความซ�าซอนของการขอหนงสออนญาตใหน�าเขา/น�าผาน เชน

การน�าเขามะพราวจากมาเลเซยตองขออนญาตน�าผานมนส�าปะหลงจากกมพชาเขามาชายแดนไทย

ตองขออนญาตจากกรมวชาการเกษตรและกรมการคาตางประเทศการน�าเขาปาลมน�ามนจากกมพชา

มาไทยตองขออนญาตจากกรมวชาการเกษตรและกรมการคาตางประเทศการน�าเขาขาวโพดเลยงสตว

ตองขออนญาตจากทงกรมปศสตวและกรมการคาตางประเทศการน�าเขาพดลมและหมอหงขาวไฟฟา

ตองขออนญาตจากส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมและกรมการคาตางประเทศการน�าเขา

หวหอมสดหรอแชเยนตองขออนญาตจากกรมการคาตางประเทศกรมวชาการเกษตรและส�านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาการน�าเขาหรอน�าผานเนอไกและไขจากเวยดนามตองขอหนงสออนญาต

จากกรมปศสตวแตไมตองขออนญาตน�าเขาและน�าผานจากกรมการคาตางประเทศและกระทรวง

สาธารณสขเปนตน

ประเดนทมความไมสอดคลองกนของกฎระเบยบของหนวยงานไทยกบตางประเทศ

1.การน�าเขาสนคาหลายรายการจากตางประเทศทไทยมพนธกรณการเปดเสรการคา

แตยงคงตองมการขอใบอนญาตน�าเขาและน�าผานจากหนวยงานภาครฐ เชน น�ามนปาลม กาแฟ

มนส�าปะหลงถวมะพราวขาวเปนตน

2.การจดท�าระบบการตรวจรวมโดยเจาหนาทของประเทศทมพรมแดนตดกนยงไมสามารถ

ด�าเนนการได เนองจากระบบพธการศลกากรของไทยมความแตกตางกนประเทศเพอนบาน อาท

การยนเอกสารและการช�าระภาษศลกากร ระดบราคาสนคาขนสงสดทไมตองผานพธการศลกากร

การประเมนราคาศลกากรการก�าหนดใหมหนงสอรบรองการน�าเขาหรอสงออกการตรวจปลอยสนคา

ระยะเวลาการท�างานของเจาหนาทประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน

�� 60.indd 18 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 19


5.2 สนคาส�าคญทได รบผลกระทบจากมาตรการเคลอนยายสนคาขามแดน

และผานแดน จากผลการศกษาของจกรกฤษณดวงพสตรา(2558ก,2558ขและ2558ค) และการรวบรวม

ขอมลกฎระเบยบและขอคดเหนจากผปฏบตงานภาครฐและเอกชนดานการคาและโลจสตกสในสวน

กลางและภมภาคพบวารายการสนคาส�าคญทประเทศไทยมการสงออกและน�าเขาจากประเทศเพอน

บานสามารถสรปผลดงน

•หากเปรยบเทยบการคาและการขนสงขามแดนระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน

พบวาการคาระหวางไทยกบมาเลเซยมความแตกตางกบการคาระหวางไทยกบเมยนมา

สปป.ลาว และกมพชา อยางเหนไดชด โดยกลมสนคาทไทยกบมาเลเซยมการคาและ

การขนสงขามแดนระหวางกนมากเกอบทงหมดเปนสนคาอตสาหกรรมเชนกลมสนคา

อเลกทรอนกสยานยนตและชนสวนยานยนตซงเปนกลมสนคาทมขอจ�ากดทไมเออตอ

การเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดนนอยกวาเมอเทยบกบกรณการคาระหวาง

ไทยกบเมยนมา กมพชา และ สปป.ลาว ซงมการคาและการขนสงสนคาเกษตรและ

อาหารมากกวา อยางไรกตาม อปสรรคในการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดน

ระหวางไทยกบมาเลเซย สวนใหญจะเกดจากปญหาการทประเทศมาเลเซยไมอนญาต

ใหรถบรรทกของไทยน�าสนคาขนสงไปถงยงเมองท เป นหวใจดานการคา เช น

กรงกวลาลมเปอรเมองปนงและเมองแคลงโดยจ�ากดขอบเขตใหรถบรรทกไทยน�าสนคา

ไปสงยงจดเปลยนถายสนคาDryPortซงอยไมไกลจากพรมแดนไทยกบมาเลเซยท�าใหม

คาใชจายในการขนถายสนคาและตนทนโลจสตกสเพมสงขนประกอบกบมาเลเซยมทาท

ไมตองการเพมโควตาการขนสงสนคาเนาเสยงายผานแดนระหวางไทย มาเลเซย และ

สงคโปร

•กลมสนคาเกษตรและอาหารทส�าคญทมการคาขายกนอยระหวางไทยกบประเทศเพอน

บานทตองเผชญกบขอจ�ากดการขอใบอนญาตการน�าเขาและสงออก ซงเปนสาเหต

ใหไมเออตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดนทงทรฐบาลของภาคอาเซยน

ไดยกเวนอากรขาเขาตามความตกลงการคาสนคาแลว ไดแก โคมชวต สกรมชวต

เนอไกแชแขงสนคาประมงสดและแชแขงถวเขยวผวมนมนส�าปะหลงสตารชจากมน

ส�าปะหลงขาวโพดเลยงสตวขาวถวลสงน�ามนปาลมน�าตาลครมเทยมกาแฟผสมไม

และผลตภณฑไมแปรรป

•กลมสนคาอตสาหกรรมทส�าคญทมการคาขายกนอยระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน

ทตองเผชญกบขอจ�ากดการขอใบอนญาตการน�าเขาและสงออกซงเปนสาเหตใหไมเออ

ตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและผานแดน ทงทรฐบาลของภาคอาเซยนไดยกเวน

�� 60.indd 19 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201720


อากรขาเขาตามความตกลงการคาสนคาแลวไดแกน�ามนเบนซนน�ามนดเซลแบตเตอร

โทรศพทมอถอเครองรบโทรทศนจานดาวเทยมวงจรรวมอเลกทรอนกส

•สนคาอตสาหกรรมทไดรบการอ�านวยความสะดวกทางการคาในการขามแดนและผาน

แดนระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน ไดแก สนคาอเลกทรอนกส ปนซเมนต วสด

กอสรางเหลกและผลตภณฑโลหะเครองจกรเครองกลการเกษตรยานยนตและชนสวน

(ยกเวนรถยนตใชแลวและเครองจกรใชแลว)เฟอรนเจอรและผลตภณฑพลาสตก

6. ขอเสนอแนะเพอการพฒนา จากการศกษากฎระเบยบโลจสตกสและการคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมทเปนอปสรรค

ตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดนแลวคณะผวจยมขอเสนอแนะเพอการพฒนาดงน

1. การจดตงหนวยงานเพอบรณาการปรบกฎระเบยบภายในประเทศทเปนอปสรรค

ตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดนเนองจากการท�างานในการพฒนาการคาและ

โลจสตกสขามแดนและผานแดนจะตองมการประสานงานเพอสรางความรความเขาใจรวมกนทงหนวย

งานภาครฐและภาคเอกชนตลอดจนการปรบกฎระเบยบใหสอดคลองกบนโยบายทภาครฐก�าหนดภาย

ใตการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ซงจากการศกษาพบวา กฎระเบยบของไทยทเปนอปสรรค

ตอการเคลอนยายสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรมขามแดนและผานแดนสวนใหญทอยภายใต

พระราชบญญตเชนกฎกระทรวงประกาศกระทรวงเปนตนโดยควรจดตงคณะกรรมการบรณา

การปรบกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดน ซงตองม

การหารอกนในรายละเอยดทงหลกการและการขดกนของกฎหมายตางๆทเกยวของโดยหนวยงาน

ทเขารวมควรประกอบดวยหนวยงานภาครฐทเกยวของไดแกกรมศลกากรกรมการคาตางประเทศ

กระทรวงคมนาคม กระทรวงการคลง กระทรวงพาณชย กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงเกษตร

และสหกรณ กระทรวงพลงงาน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงมหาดไทย

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และภาคเอกชนทเกยวของ เชน

ผแทนสภาหอการคาแหงประเทศไทยผแทนสภาผสงสนคาทางเรอแหงประเทศไทยสภาอตสาหกรรม

แหงประเทศ สมาคมของผประกอบการโลจสตกส สมาคมของผประกอบการในพนทชายแดน

ตลอดจนภาควชาการทเกยวของ ทงนอาจพจารณาปรบกฎระเบยบฯ เปนกรณพเศษเพอเปนการ

น�ารองในเขตเศรษฐกจพเศษชายแดนทรฐบาลมนโยบายจดตงอาทแมสอดสระแกวมกดาหารตราด

และสงขลา

2. กฎระเบยบของกรมศลกากรและกรมการคาตางประเทศมผลกระทบตอการจดการการ

เคลอนยายสนคาเกษตรและอตสาหกรรมขามแดนและผานแดนมากทสด อยางไรกตามเนองจาก

กฎหมายการสงออกไปนอกและการน�าเขามาในราชอาณาจกรซงสนคา ไดมออกประกาศกระทรวง

�� 60.indd 20 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 21


พาณชยฯ เปนกฎระเบยบในเชงกวางทน�าขอคดเหนและการรองขอจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

เพอขอใหกระทรวงพาณชยออกมาตรการบรหารแทนใหเชนกระทรวงเกษตรและสหกรณกระทรวง

อตสาหกรรม กระทรวงการคลง กระทรวงพลงงาน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กระทรวงสาธารณสข เปนตน ท�าใหเอกชนหลายฝายเกดความเขาใจคลาดเคลอนวากรมการคา

ตางประเทศและกรมศลกากรเปนหนวยงานหลกทจะผลกดนใหเกดการแกไขกฎระเบยบทไมเออ

ตอการเคลอนยายสนคาขามแดนและสนคาผานแดน โดยผแทนภาคเอกชนเหนวา หากเปนไปได

หนวยงานภาครฐทเกยวของควรพจารณาผอนผนการออกขอก�าหนดทเกยวกบการน�าเขาสนคาเกษตร

ส�าคญทใชเปนอาหารสตวจากประเทศเพอนบานไดแกขาวโพดเลยงสตวมนส�าปะหลงถวลสงมน

ส�าปะหลงและสตารชจากมนส�าปะหลงตลอดจนผอนผนการน�าเขาไมซงและไมแปรรปจากเมยนมา

เพอมาใชในการผลตและจ�าหนายภายในประเทศไทยสวนกรณของสนคาอตสาหกรรมทควรผอนผน

ออกขอก�าหนดเกยวกบการสงออกสนคาอตสาหกรรมใหสะดวกขน ไดแก น�ามนเบนซน และน�ามน

ดเซลโดยเฉพาะดานการปรบปรงโครงสรางพนฐานรองรบและการอ�านวยความสะดวกในการสงออก

ผานดานทางบกและดานทางน�าทเชอมโยงกบประเทศเพอนบานใหไดเพมขน

3. การปรบกฎระเบยบของไทยควรพจารณาถงกรอบความตกลงระหวางประเทศ

ทประเทศไทยเปนภาค เชน กรอบองคการการคาโลก กรอบอาเซยน กรอบอนภมภาคลมน�าโขง

และกลมทวภาคอนๆทเกยวของเพอใหสอดคลองกบบทบญญตภายใตกรอบความตกลงฯตลอดจน

พจารณาเขารวมในอนสญญาหรอพธสารตางๆทเปนประโยชนมากขนเชนการขนสงสนคาอนตราย

ระหวางประเทศการยอมรบการขนสงผานแดนเปนตน

4. การเจรจาการพฒนาความรวมมอดานโลจสตกสขามแดนกบตางประเทศ

กมพชา

ในการพฒนาความสมพนธทางถนนระหวางไทยกบกมพชานนฝายไทยควรใหความส�าคญ

กบเจรจาสทธการจราจรกบกมพชาทงในรปแบบของ (1) การเจรจาแลกเปลยนสทธการจราจรแบบ

ทวภาคซงอาจรวมถงเสนทางตางๆทไมครอบคลมภายใตระเบยงเศรษฐกจทก�าหนดไวในGMSได

เชนเสนทางบานแหลม(จนทบร)–จงหวดพระตะบองและเสนทางบานผกกาด(จนทบร)–จงหวด

ไพลนเปนตนและ(2)การจดท�าIICBTA(InitialImplementationofCrossBorderTransport)

ระหวางประเทศทเนนใชเฉพาะกบเสนทางทครอบคลมภายใตระเบยงเศรษฐกจทก�าหนดไวใน GMS

เชนเสนทางอรญประเทศ(สระแกว)–จงหวดบนเตยเมยนเจย–พนมเปญและเสนทางคลองใหญ

(ตราด)–จงหวดเกาะกง–จงหวดสหนวลล

ในสวนของภาคเอกชนควรสานตอการพฒนาการจบมอเปนพนธมตรระหวางผประกอบการ

ไทยกบผประกอบการกมพชาซงมความช�านาญดานการขนสงภายในพนทและมความสมพนธทดตอ

หนวยงานราชการเชนศลกากรและกระทรวงโยธาธการและขนสงของกมพชา

�� 60.indd 21 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201722


ลาว

ในการพฒนาความสมพนธทางถนนระหวางไทยกบ สปป.ลาว นน ฝายไทยควรใหความ

ส�าคญกบการยกระดบความรวมมอของภาคเอกชนโดยเฉพาะการผลกดนการจดตง“คณะกรรมการ

รวม สปป.ลาว – ไทย ดานการขนสงและโลจสตกสระหวางประเทศ”ซงประกอบดวยผแทนภาค

เอกชน(ขนสงทางถนนตวแทนออกของรบอนญาตตวแทนรบจดการขนสงศนยรวบรวมกระจายสนคา

ขนสงทางรางฯลฯ)ภายใตการสนบสนนของภาครฐสปป.ลาว-ไทย(ขนสงการคาและศลกากร)โดย

มวตถประสงคเพอหารอรปแบบการด�าเนนธรกจระหวางกน เพอสรางความเขมแขงของผประกอบ

การของทงสองประเทศ แสวงหาประโยชนรวมกนของผประกอบการของทงสองประเทศใหมากขน

ปรบปรงบรการขนสงและโลจสตกสระหวางประเทศใหครบวงจร ชวยเหลอดานการปอนสนคาเพอ

ลดตนทนเทยวเปลา ลดตนทนโลจสตกส ลดระยะเวลาในการจดสงสนคาของทงสองประเทศ โดย

เสนทางน�ารองททงสองฝายใหความสนใจไดแกไทย(นครพนม)–ลาว(ค�ามวน)–เวยดนาม(ตอน

เหนอ)ทใชในการขนสงสนคาเกษตรและอาหารนอกจากนภาครฐและเอกชนไทยควรประชาสมพนธ

ใหรถบรรทกของไทยชะลอความเรวในเสนทางทมความลาดชนมาก(เชนR3)

เมยนมา

ในการพฒนาความสมพนธทางถนนระหวางไทยกบเมยนมานนฝายไทยควรใหความส�าคญ

กบการเจรจาแลกเปลยนสทธการจราจรภายใตGMSCBTAโดยเฉพาะการเรงรดด�าเนนการในเรอง

รางบนทกความเขาใจการแลกเปลยนสทธการจราจรในการขนสงขามแดนระหวางเมองเมยวะด(เมย

นมา)กบแมสอด(ไทย)และ(2)รางบนทกความเขาใจการแลกเปลยนสทธการจราจรในการขนสงขาม

แดนระหวางเมองทาขเหลก(เมยนมา)กบแมสาย(ไทย)

นอกจากน ในสวนของการด�าเนนการของภาคเอกชน ควรใหความส�าคญกบการพฒนา

คคากบเมยนมาเนองจากผประกอบการไทยยงไมมความช�านาญดานการผานแดนและระเบยบปฏบต

ดานพธการศลกากรของเมยนมาเนองจากกฎระเบยบของเมยนมายงไมโปรงใสมขนตอนตดตอมาก

วธปฏบตของเจาหนาทเมยนมามความแตกตางกนในแตละพนท และมความไมพรอมของโครงสราง

พนฐาน อกทงรฐบาลเมยนมาไมเปดใหภาคเอกชนมสวนรวมในการใหขอมลดานสทธจราจรขนสงใน

GMSและไมเปดใหภาคเอกชนใหขอคดเหนการจดท�าความตกลงการคาและการขนสงชายแดนและ

ไมเปดใหภาคเอกชนใหขอคดเหนการปรบกฎระเบยบตางๆใหทนสมยท�าใหตองอาศยผประกอบการ

ทองถนทมประสบการณมาก แลวสงมอบสนคาบรเวณชายแดนไทย-เมยนมา เพอใหหนสวนธรกจ

เมยนมารบชวงขนสงตอไปหรออาจพจารณาจดตงกจการรวมทนในเมยนมาส�าหรบกจการทมความ

พรอมเพอใหบรการขนสงตอเนองตลอดเสนทาง

�� 60.indd 22 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 23


มาเลเซย

ผลกดนใหมการเพมโควตาการขนสงสนคาเนาเสยงายทางถนน จากเดมทจ�ากดอยเพยง

30,000 ตน/ป เปน 60,000 ตน/ป ซงเปนการเจรจาปรบปรงบนทกความเขาใจวาดวยการขนสง

สนคาเนาเสยงายผานแดนโดยทางถนนจากประเทศไทยผานมาเลเซยไปยงสงคโปร ทเคยลงนาม

ไวในป 2522 เพอใหมาเลเซยยอมใหขนสงสนคาเนาเสยงาย5ประเภทไดแกปลาสตวน�าทมเปลอก

หมตวหอยเนอสตวแชเยนหรอแชแขงผลไมผกสดแชเยนหรอแชแขงทางถนนจากประเทศไทยผาน

ประเทศมาเลเซยไปยงสงคโปร

การเจรจาดานการขนสงทางถนนภายใตกรอบอนภมภาคลมน�าโขง พจารณาผลกดนใหมการเจรจาเพออ�านวยความสะดวกการเคลอนยายสนคาขามแดน

และผานแดนกบประเทศเพอนบานในกลมอนภมภาคลมน�าโขง ซงเปนกรอบทรฐบาลใหความสนใจ

ผลกดนงานดานโลจสตกสชายแดนมากทสดดงน

1) พจารณาขอใหประเทศเพอนบานเปดตลาดการขนสงดวยรถบรรทกขนาดเลกทม

น�าหนกบรรทกรวมไมเกน 3.5 ตน ใหสามารถท�าการขนสงระหวางประเทศไดโดยไมอยภายใต

ขอจ�ากดดานโควตาอยางไรกตามจะตองมการยอมรบมาตรฐานทางเทคนคของรถและระบเสนทาง

ทเดนทางได

2) พจารณาเจรจากบประเทศเพอนบานใหรถบรรทกสามารถขามแดนไดระยะ 25

กโลเมตรจากพรมแดนทก�าหนดใหเปนดานถาวรเพอใหสามารถรองรบปรมาณการขนสงสนคาระหวาง

ประเทศทเพมขนได

3) ประเดนทตองใหความส�าคญในการเจรจาในระยะเรมตน ไดแก การสรางมาตรฐาน

เชงเทคนคใหเปนแบบเดยวกน มาตรฐานน�าหนกและขนาดรถมาตรฐานความปลอดภย มาตรฐาน

คณสมบตของผประกอบการขนสงและผจดการขนสงพธการศลกากรหลงจากนนคอยท�าการเจรจา

แบบคอยเปนคอยไปในประเดนทมความส�าคญ เชน เพอแลกเปลยนโควตารถบรรทกขนสงสนคา

เสนทางอนมต การอ�านวยความสะดวกทางการขนสงและการคา การตดตามและตรวจสอบสนคา

การประกนภยบคคลทสามและการประกนภยการขนสงผานแดนการขนสงตอเนองหลายรปแบบ

4) ในการเจรจา ประเทศไทยและอาเซยนอนๆ จะตองค�านงถงระดบการพฒนาทาง

เศรษฐกจ สงคมและระบบขนสงทแตกตางกนระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบานตลอดจน

ความพรอมของผใชบรการและเจาหนาทภาครฐทเกยวของทงในสวนกลางและภมภาค

�� 60.indd 23 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201724


5) ในการเจรจาดานการขนสงทางถนนระหวางประเทศนน มประเดนทเกยวของกบ

การขนสงการคาและความมนคงปลอดภยควบคกนไปจงตองมการท�างานทประสานงานกนระหวาง

ผแทนจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของเขารวม ซงประเดนทเจรจาจะมทงประเดนในดานหลกการ

และประเดนรายละเอยดตางๆ ทตองใชเจาหนาทระดบบรหารและระดบปฏบตการท�างานควบค

กนไป

เอกสารอางองASEANSecretariate(2010)RoadmapfortheIntegrationofLogisticsServices,Jakarta,

Indonesiawww.aseansec.org/20883.pdf

International TradeCenter (2015)National Trade FacilitationCommittee –Moving

TowardsImplementation,ITCGeneva.

UnitedNations(2006)(a)TradeFacilitationHandbookPartII:NationalFacilitationBodies:

:LessonsfromExperience,NewYorkandGeneva

UnitedNations (2006) (b) Trade FacilitationHandbook Part II: Technical Notes on

EssentialTradeFacilitationMeasures,UnitedNations,NewYorkandGeneva

จกรกฤษณ ดวงพสตรา (2558ก) คมอการประกอบธรกจโลจสตกสในสาธารณรฐแหงสหภาพ

เมยนมา, ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยกรงเทพฯ

จกรกฤษณ ดวงพสตรา (2558ข) คมอการประกอบธรกจโลจสตกสในราชอาณาจกรกมพชา,

ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยกรงเทพฯ

จกรกฤษณ ดวงพสตรา (2558ค)คมอการประกอบธรกจโลจสตกสในสาธารณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว, ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยกรงเทพฯ

�� 60.indd 24 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 25


การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษในจงหวดหนองคาย จงหวดนครพนม

และจงหวดมกดาหาร

Development of Special Economic Zones in Nong Khai,

Nakhon Panom, and Mukdahan

สมพงษ ศรโสภณศลป, รองศาสตราจารย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย

จกรกฤษณ ดวงพสตรา, รองศาสตราจารย (พเศษ), จฬาลงกรณมหาวทยาลย

วรช หรญ, อาจารย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรตจงหวดสกลนคร

ศกดสรยา ไตรยราช, ผชวยศาสตราจารย, มหาวทยาลยขอนแกน วทยาเขตหนองคาย

ประภาว วงษบตรศร, นกวจย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บทคดยอ การศกษาน มวตถประสงคเพอศกษาโอกาสและความทาทายในการพฒนาเขตเศรษฐกจ

พเศษทเหมาะสมกบสถานะการพฒนาและความตองการของทองถนและชมชนในจงหวดหนองคาย

นครพนมและมกดาหารและจดท�าขอเสนอแนะในการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษโดยเฉพาะในประเดน

ของกจการเปาหมาย การใหสทธประโยชนสงเสรมการลงทน และการจดการดานองคกร รปแบบ

กจการทเหมาะสมส�าหรบเขตเศรษฐกจพเศษในจงหวดหนองคายนครพนมและมกดาหารประกอบ

ดวย1)ศนยกลางการคาสงแหงอาเซยน2)ศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยนและ3)อทยาน

เทคโนโลยชวภาพ โดยผทเกยวของหลายฝายเหนวาสทธประโยชนเพอสงเสรมการลงทนทเสนอให

กบการลงทนในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษยงไมจงใจและไมแตกตางกบสทธประโยชนเดมและยงขาด

การใหสทธประโยชนเพอการถายโอนเทคโนโลย และสทธประโยชนทจะใหแกผเชยวชาญจากตาง

ประเทศเพอดงดดใหเขามาปฏบตงานในเขตเศรษฐกจพเศษ

Abstract Theobjectivesofthisstudyaretoassesstheopportunitiesandchallenges

inthedevelopmentofSpecialEconomicZones(SEZs)thatarewell-suitedwiththe

developmentconditionsandtheneedsofthecommunitiesintheprovincesofNong

Khai,NakhonPanom,andMukdahanandtoproposesuggestionsforthedevelopment

of the Special Economic Zoneswith emphasis on the issues of target industries,

�� 60.indd 25 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201726


investmentpromotionincentives,andinstitutionalarrangements.Thestudyproposes

threespecificdevelopmentsthatshouldbepromotedintheSEZsintheconcernedareas

including1)WholesaleCenterofASEAN,2)LearningandCulturalCenterofASEAN,and

3)Bio-technologyParks.Variousstakeholdershavecurrentlyraisedaconcernthatthe

incentivesrecentlydesignedtopromotetheinvestmentsintheSEZsarenotsufficiently

attractiveandhavenodistinctadvantagesoverthecurrentlyavailableones.Theapproved

setofincentivesalsofailstoincludethosespecificallydesignedtopromotetechnology

transferandtoattractforeignexpertstoworkandstayintheSEZs.

1. ความเปนมา โดยทวไป เขตเศรษฐกจพเศษหมายถง พนทซงรฐบาลไดใหสทธพเศษทางการลงทนและ

การคาแกธรกจทเขามาลงทนในเขตสงกวาธรกจทวไปจากรายงานSpecialEconomicZonesin

Africa:ComparingPerformanceandLearningfromGlobalExperienceโดยธนาคารโลก

แสดงใหเหนวาในชวง 30 ป ระหวางป ค.ศ. 1975-2006 การจดตงเขตเศรษฐกจพเศษทวโลกไดม

การขยายตวอยางรวดเรวโดยเฉพาะอยางยงภายหลงปค.ศ.1986จ�านวนเขตเศรษฐกจพเศษไดเพม

ขนในอตราสงมาก ซงเปนกระแสทถกจดประกายจากผลส�าเรจของการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษใน

สาธารณรฐประชาชนจนประเทศไทยเองไดเคยมประสบการณพฒนาพนทในลกษณะทคลายคลงกบ

การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษมาแลวในรปแบบตางๆไดแกนคมอตสาหกรรม(IndustrialEstate:IE)

นคมอตสาหกรรมเพอการสงออก(ExportProcessingZone:EPZ)คลงสนคาทณฑบน(Bonded

Warehouse:BW)หรอรานคาปลอดอากร(DutyFreeShop:DFS)และเขตการคาเสร(FreeTrade

Zone:FTZ)หรอเขตการคาปลอดภาษ(DutyFreePort)อยางไรกดเขตเศรษฐกจพเศษในขอบเขต

ของการศกษานหมายถงโครงการพฒนาพนทขนาดใหญแบบบรณาการทตองอาศยการพฒนาในหลาย

มตทมปฏสมพนธกนอยางลกซงตงแตโครงสรางพนฐานภายนอกพนทเขตเศรษฐกจพเศษโครงสราง

พนฐานสาธารณปโภคภายในพนทการลงทนพฒนาธรกจในพนทการจดใหมสงอ�านวยความสะดวก

และบรการของรฐแบบเบดเสรจ

ลาสด รฐบาลไทยไดมการผลกดนการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษอยางจรงจง โดยในเดอน

กรกฎาคม 2557 คณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษทมนายกรฐมนตรเปนประธาน

ไดใหความเหนชอบพนททมศกยภาพเหมาะสมในการจดตงเปนเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษระยะแรก

ของไทยในพนทชายแดนของ5จงหวดไดแกตากสระแกวตราดมกดาหารและสงขลาและถดมา

ในเดอนมนาคม2558ไดก�าหนดพนทเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษระยะท2ในพนทชายแดนเพมเตม

อก5จงหวดไดแกหนองคายเชยงรายนครพนมนราธวาสและกาญจนบร

�� 60.indd 26 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 27


2. วตถประสงคและขอบเขตของการศกษา จงหวดหนองคาย นครพนม และมกดาหารเปนจงหวดชายแดนและประตการคาชายแดน

(BorderGateway)ทส�าคญของไทยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงเชอมโยงประเทศไทยกบภมภาค

อนโดจน ไดแก สปป.ลาว เวยดนาม และจนตอนใต ทง 3 จงหวดไดมการกอสรางสะพานขาม

แมน�าโขงเชอมการขนสงระหวางไทย สปป.ลาวตอนกลาง เวยดนาม และจน อยางมประสทธภาพ

ทงน แนวความคดในการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษในพนททง 3 จงหวดไมใชความคดใหม แตเปน

แนวความคดทถกจดประกายตงแตตนป พ.ศ. 2554 โดยผบรหารหนวยงานภาคเอกชนและภาครฐ

ในจงหวดหนองคายนครพนมและมกดาหารเหนวาทง3จงหวดมท�าเลทตงทางภมศาสตรและเหมาะ

ทจะจดตงเขตเศรษฐกจพเศษเพอผลกดนภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนศนยกลางเศรษฐกจในภมภาค

อนโดจน

การศกษานจงไดก�าหนดวตถประสงคเพอศกษารปแบบการลงทนและการด�าเนนงาน

(Model) ทเหมาะสมของเขตเศรษฐกจพเศษทจะมการพฒนาในจงหวดหนองคายนครพนม และ

มกดาหาร และเพอจดท�าขอเสนอเกยวกบแผนแมบทในการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษในจงหวด

หนองคายนครพนมและมกดาหารทมความสอดคลองลกษณะพนทและความตองการของผมสวนได

สวนเสยทเกยวของใหเปนทยอมรบของทกฝายทงนโดยทวไปแผนแมบทในการพฒนาเขตเศรษฐกจ

พเศษจะประกอบดวยแผนงานในการพฒนาองคประกอบตางๆหลายดาน อยางไรกดการศกษาน

ไดมงเนนเฉพาะในประเดนของการก�าหนดกจการเปาหมายทควรไดรบการสงเสรม การก�าหนดสทธ

ประโยชนและการจดการดานองคกร

3. วธการศกษา การศกษาประกอบดวย4ขนตอนหลกดงน

ก. สงเคราะหองคความรทมอยแลวโดยท�าการรวบรวมขอมลดงน

- เอกสารเกยวกบเขตเศรษฐกจพเศษของไทยและตางประเทศ

- เอกสารเกยวกบนโยบายและกฎระเบยบของไทยทเกยวของในการจดตง

เขตเศรษฐกจพเศษและการคาระหวางประเทศ

- เอกสารเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในเชงพนทของจงหวดหนองคาย

จงหวดนครพนมและจงหวดมกดาหาร

ข. จดสมมนาเชงปฏบตการเบองตนและส�ารวจภาคสนามทจงหวดหนองคาย จงหวด

นครพนม และจงหวดมกดาหาร เพอสรางความรเขาใจเกยวกบโครงการ ตลอดจนสมภาษณเชง

ลกและจดการสนทนากลมยอย (FocusGroup) ผมสวนไดสวนเสย ไดแก ผแทนหนวยงานภาครฐ

ภาคเอกชนและภาควชาการทเกยวของ เพอใหทราบโอกาสปญหาและอปสรรคและความพรอม

ตอการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษ

�� 60.indd 27 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 201728


ค. ประมวลขอมลทรวบรวมมาไดทงหมดเพอวเคราะหรปแบบการลงทนและการด�าเนน

งานทเหมาะสมและความพรอมของผมสวนไดสวนเสย

ง. จดท�าขอเสนอแนะเกยวกบการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษในจงหวดหนองคาย จงหวด

นครพนมและจงหวดมกดาหารโดยพจารณารปแบบการลงทนและการด�าเนนการของเขตเศรษฐกจ

พเศษ สทธประโยชนทจะจดใหมในเขตเศรษฐกจพเศษ และการจดการดานองคกรในการจดตง

เขตเศรษฐกจพเศษ

4. กจการเปาหมาย ในการก�าหนดกจการเปาหมายนน การขบเคลอนการจดตงเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ

ทด�าเนนการอยมจดบกพรองประการส�าคญ คอ ใชตวแบบเดยว (Model) เปนกรอบแนวคดครอบ

การจดตงเขตพฒนาเศรษฐกจในทกพนททงทตางมอตลกษณทแตกตางกนมากโดยคมอการลงทนใน

เขตพฒนาเศรษฐกจพเศษไดระบวา“ธรกจหรออตสาหกรรมทเหมาะจะลงทนในเขตเศรษฐกจไดแก

อตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขน(LaborIntensive)”ทงนจากการทบทวนประสบการณการพฒนา

เขตเศรษฐกจพเศษในตางประเทศ พบวาเขตเศรษฐกจพเศษทมงเนนอตสาหกรรมหรอกจการทใช

แรงงานเขมขนบรเวณชายแดนของ2ประเทศทมระดบการพฒนาเศรษฐกจทแตกตางกนอยางมนย

ส�าคญนนจะถกจดตงในฝงประเทศทมสถานะทางเศรษฐกจทต�ากวาเสมอเพออาศยประโยชนจาก

ความพรอมของแรงงานทมมากกวาคาจางแรงงานทต�ากวาและสทธพเศษทางภาษศลกากรเปนการ

ทวไป (Generalized Systemof Preferences: GSP)ทประเทศพฒนาแลวใหแกสนคาทมแหลง

ก�าเนดในประเทศก�าลงพฒนา

เมอพจารณาจากความกาวหนาในการพฒนาเศรษฐกจของไทยเปรยบเทยบกบเศรษฐกจของ

สปป.ลาวอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขนควรไปตงอยในเขตเศรษฐกจพเศษฝงสปป.ลาวสวนกจการ

เปาหมายในเขตเศรษฐกจพเศษทจะจดตงในฝงไทยในจงหวดหนองคายนครพนม และมกดาหารไม

ควรเนนกจการทใชแรงงานเขมขน แตควรเปนกจการหรออตสาหกรรมทพงพงเทคโนโลยทกาวหนา

เพอผลตสนคาทมมลคาเพมสงกวากจการทอยในเขตเศรษฐกจพเศษใน สปป.ลาว เพอหลกเลยง

การแขงขนและความซ�าซอนกน นอกจากน ถงเวลาแลวทประเทศไทยจะตองเปลยนกระบวนทศน

จากทเคยพงพงอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขนและรบจางท�าการผลตเพอสงออก (OEM:Original

EquipmentManufacturer)มาเปนเศรษฐกจบนฐานนวตกรรมและเทคโนโลยขนกาวหนาและสราง

ขดความสามารถในการสรางสรรคผลตภณฑทมมลคาสงการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทจะด�าเนนการ

ตอไปควรใหความส�าคญกบเปาหมายเชงนโยบายขนกาวหนาทจะผลกดนใหประเทศไทยกาวขามไป

สประเทศทพฒนาแลวอยางแทจรงโดยสงเสรมการด�าเนนกจการทใชเทคโนโลยขนสงและเพมมลคา

สงในเขตเศรษฐกจพเศษการใชการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษเพอขบเคลอนใหเกดการพฒนา

�� 60.indd 28 28/6/2560 14:01:14


No.10 Volume 1 2017 29


คลสเตอรอตสาหกรรม สงเสรมใหเกดการถายทอดเทคโนโลยจากกจการในเขตเศรษฐกจพเศษไปยง

ผประกอบการในพนทและสวนอนๆ ของประเทศ จะชวยยกระดบขดความสามารถในการผลตและ

ยกระดบความเชยวชาญแรงงานของไทย ซงทายสดจะสงผลตอเนองถงการสรางความไดเปรยบใน

การแขงขนของประเทศ

นอกจากน หากสามารถเชอมโยงกจกรรมในเขตเศรษฐกจพเศษกบธรกจภายนอกพนท

เขตเศรษฐกจพเศษหรอธรกจทองถนทงดานตนน�า(BackwardLinkage)และปลายน�า(Forward

Linkage)จะเกดการยกระดบการพฒนาทองถนและลดความเหลอมล�าในการขยายตวของเศรษฐกจ

ระหวางพนทของประเทศไทย โดยขอพจารณาทส�าคญเพอใชเปนกรอบในการคดเลอกกจการ

เปาหมายทควรไดรบการสงเสรมในเขตเศรษฐกจพเศษมทงหมด4ดานคอ1)การใชเขตเศรษฐกจ

พเศษเปนเครองมอในการขบเคลอนยทธศาสตรชาตและเปาหมายเชงนโยบายขนกาวหนา 2) การ

เชอมโยงและไมซ�าซอนกบธรกจภายนอกพนทเขตเศรษฐกจพเศษและกบเขตเศรษฐกจพเศษในสปป.

ลาว3)การค�านงถงความไดเปรยบและเสยเปรยบของพนทชายแดนและ4)การพฒนาเขตเศรษฐกจ

พเศษมมตทกวางไกลกวาแผนพฒนาจงหวด

ภายใตกรอบการพจารณาทง4ดานคณะผวจยมความเหนวาการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ

ในจงหวดหนองคายนครพนมและมกดาหารควรใหความส�าคญกบการสรางคลสเตอรหรอเครอขาย

ใน3รปแบบกจการดงน

1) กจการดานการคา: ศนยกลางการคาสงแหงอาเซยน เปนแนวความคดทตอยอด

จากตลาดอนโดจนในจงหวดมกดาหาร

2) กจการดานการทองเทยว: ศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยน เปนแนวความคด

ทพฒนาบนพนฐานของการมแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและประวตศาสตรและการทถกจดใหเปน

เมองนาอยของจงหวดหนองคายและนครพนม

3) กจการดานการผลต: อทยานเทคโนโลยชวภาพ เปนแนวความคดทใชประโยชน

จากความอดมสมบรณและความหลากหลายของสนคาเกษตรทมอยในพนททง3จงหวดรวมถงพนท

ขางเคยงในสปป.ลาว

4.1 ศนยกลางการคาสงแหงอาเซยน

แนวความคดของการจดตงศนยกลางการคาสงแหงอาเซยนเปนความพยายามทจะผลกดนให

ระบบเศรษฐกจไทยทเคยอาศยความสามารถในการผลตแบบรบจางผลต(OEM)ทใชแรงงานเขมขน

มาสระบบเศรษฐกจทอาศยความสามารถในการควบคมชองทางจดจ�าหนายดวยการจดตงศนยกลาง

การคาสงแหงอาเซยนในเขตเศรษฐกจพเศษท�าหนาทเปนประต(Gateway)ในการระบายผลตภณฑ

�� 60.indd 29 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201730


ทโดดเดนของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมและวสาหกจOTOPของไทยสตลาดโลกและเปน

ศนยกลางภมภาคอาเซยน เกดการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจเพอกาวไปสการเปนชาต

การคาในภมภาคและระดบโลก โดยเปนแนวความคดทสอดคลองกบยทธศาสตรลาสดของไทยทจะ

พฒนาประเทศไปส“TradingNation”เปนศนยกลางทางการคาและตวแทนระหวางผซอและผขาย

ภายใตนโยบายการคาระหวางประเทศทขบเคลอนโดยกลยทธทางการคาตามความเชยวชาญและความ

สามารถของประเทศมองตลาดโลกเปนเปาหมายบนพนฐานของการสรางขดความสามารถและความ

ช�านาญดานการตลาดการจดหาทรพยากรแหลงสนคาและบรการจากทกททวโลกและการจดการ

ธรกรรมการคาและโลจสตกสทมประสทธภาพและนาเชอถอ

รปแบบในการจดตงศนยกลางการคาสงแหงอาเซยนเกดจากความคดทตอยอดจาก

ประสบการณความส�าเรจทเกดกบตลาดคาสงออ(Yiwu)ในสาธารณรฐประชาชนจนซงเปนศนยกลาง

การคาสงและกระจายสนคาเบดเตลด (Small Commodity) ทใหญทสดโลก ดวยการรบรองจาก

สหประชาชาตและธนาคารโลก

รปท 1 สรปแนวความคดของรปแบบศนยกลางการคาสงอาเซยนทจะจดตงในเขตพฒนา

เศรษฐกจพเศษใน 3 จงหวดเปาหมาย โดยมกจกรรมหรอวสาหกจ ประกอบดวย พนทแสดงและ

จ�าหนายสนคา และกจการสนบสนนและอ�านวยความสะดวกแกการคา และผประกอบการทเขามา

ท�าธรกจในศนยฯเชน

•อาคารแสดงและจ�าหนายสนคา ซงเปนหวใจของศนยฯ พนทของอาคารจะถกแยก

เปนสดสวนตามหมวดหมของสนคา

•บรการดานโลจสตกสเพออ�านวยความสะดวกในการจดสงสนคาใหกบลกคา

•สถาบนทางการเงน

•ธรกจประกนภย

•ศนยประชมอบรมและสมมนา

•ส�านกงาน•รานอาหาร

•สถานบนเทง

•สถานพยาบาล

•โรงแรมและทพกอาศยเพอการพ�านกทงระยะสนและระยะยาว

�� 60.indd 30 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 31


4.2 ศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยน

เปนแนวความคดทพฒนาโดยผนวกกระแสสงคมรวมสมยทเกยวของกบวฒนธรรม3กระแส

คอ

• ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน: ประชาคมเศรษฐกจ(ASEANCommunity)

เกดจากปณธานทจะรวมตวกนอยางเขมแขงและมนคงของชาตอาเซยน 10 ประเทศ

ผานความรวมมอใน3เสาหลกคอประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน(ASEAN

PoliticalandSecurityCommunity–APSC)ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน(ASEAN

EconomicCommunity–AEC)และประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน(ASEAN

Socio-CulturalCommunity–ASCC)ทงนการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ไดมความกาวหนาและมรายละเอยดของการด�าเนนงานมากกวาการรวมตวกนในอก 2

ดานทเหลอ ชาตสมาชกอาเซยนจงควรเรงสรางความรวมมอกนทางดานการเมองและ

ความมนคงและดานสงคมและวฒนธรรมเพอใหเกดเปนประชาคมอาเซยนอยางสมบรณ

โดยการจดตงศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยนตามทน�าเสนอจะเปนสวนหนงของ

แผนงานดานสรางอตลกษณของอาเซยนภายใตแผนงานการจดตงประชาคมสงคมและ

วฒนธรรมอาเซยน

•ความหลากหลายของสนคา

-สงเสรมสนคาไทยทงSMEและ

OTOP50%

-สนคาในภมภาค(ลาวเวยดนาม

กมพชาจนตอนใต):50%

รปแบบ

•ศนยแสดงสนคานานาชาต

•FreeZoneอ�านวยความสะดวก

แกการน�าเขาและสงออก

•อ�านวยความสะดวกในการเจรจา

ธรกจ

ลกคา/ตลาด

• พอคาจากประเทศไทย และ

ประเทศในภมภาคคอลาวกมพชา

เวยดนามและจนตอนใต

•พอคาจากประเทศอนๆ

•นกทองเทยว

กลไกลขบเคลอน

•เขตปลอดอากร

• ความสะดวกในการผานพธการ

ศลกากร

รปท 1 สรปแนวความคดของรปแบบศนยกลางการคาสงอาเซยน

�� 60.indd 31 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201732


• การทองเทยงเชงวฒนธรรม: เปนการเดนทางเพอชนชมศลปวฒนธรรมและประเพณ

รวมถงการเดนทางเพอเกบเกยวประสบการณและสรางความรความเขาใจตอสภาพ

สงคมและวฒนธรรมของกลมชนอน โดยความหลากหลายทางวฒนธรรมของประเทศ

ในกลมอาเซยน จะเปนปจจยดงดดใหทวโลกสนใจเดนทางทองเทยวเชงวฒนธรรม

ในภมภาคอาเซยน เปนโอกาสในการขยายตวของอตสาหกรรมการทองเทยวเชง

วฒนธรรมในประเทศไทย

• อตสาหกรรมเชงวฒนธรรม: อตสาหกรรมเชงวฒนธรรม เปนการน�าทนและคณคา

ทางวฒนธรรมมาผสมผสานกบความคดสรางสรรคและเทคโนโลยทเหมาะสม เพอผลต

เปนผลตภณฑและบรการดานวฒนธรรม เปนอตสาหกรรมใหมทตอบสนองกระแส

การแขงขนในโลกปจจบนทใหความส�าคญกบการสรางมลคาเพมและการสรางสรรค

ในตวสนคาและบรการ จากพนฐานความหลากหลายในวฒนธรรมของชาตอาเซยน

จงมโอกาสอกมากทสมาชกอาเซยนจะรวมมอกนสรางสรรคผลงานหรอผลตภณฑ

เชงวฒนธรรม ทนอกจากจะชวยด�ารงรกษาวฒนธรรมอาเซยน สรางความเขาใจและ

ความภมใจในวฒนธรรมอาเซยนรวมกนระหวางชาตอาเซยนแลวยงจะเปนรากฐานของ

ระบบเศรษฐกจอาเซยนเพอขบเคลอนใหเศรษฐกจของอาเซยนมการขยายตวแบบยงยน

ในระยะยาวอกดวย

ศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยนทจะจดตงในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษของจงหวด

หนองคายนครพนมและมกดาหารจะมขอบเขตของกจกรรมทหลากหลาย (รปท 2)โดยแบงเปน

กจกรรมหลก(CoreActivities)ประกอบดวยการน�าเสนอศลปวฒนธรรมประเพณและวถชวตของ

ทกชาตในอาเซยนในมตตางๆเพอตอบสนองการทองเทยวเชงวฒนธรรมใน3รปแบบประกอบดวย

1) การทองเทยวงานวฒนธรรมและประเพณ(CulturalandTraditionalTourism)

2) การทองเทยวเชงวถชวตชนบท(RuralTourism/VillageTourism)

3) การทองเทยวเชงสขภาพทางวฒนธรรม(CulturalHealthTourism)

ทงน ในสวนของการทองเทยวเชงประวตศาสตร (Historical Tourism) ทนกทองเทยว

ประสงคจะชมสถานททองเทยวทางโบราณคดและประวตศาสตรนนเนองจากวตถประสงคของการ

จดตงศนยฯไมตองการทดแทนประสบการณทจะไดสมผสจากการเยยมชมสถานทจรงแตจะเปนการ

สรางความประทบใจเพอเสรมและกระตนใหนกทองเทยวอยากจะเดนทางไปสมผสสถานทจรง จง

จะไมมการจ�าลองแหลงทองเทยวทางโบราณคดและประวตศาสตรภายในศนยฯ โดยอยางมากทสด

ศนยฯอาจน�าเสนอดวยภาพหรอวดทศนเสมอนจรงพรอมกบเผยแพรขอมลและความรเกยวกบแหลง

ทองเทยวและสถานททส�าคญๆแทนเพอกระตนความสนใจของนกทองเทยวใหอยากทจะเดนทางไป

สมผสกบแหลงทองเทยวเหลานนในพนทจรงทวทงอาเซยน

�� 60.indd 32 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 33


การจดกจกรรมการทองเทยวภายในศนยฯจะอยภายใตการออกแบบวฒนธรรมสรางความ

สนใจและประทบใจใหนกทองเทยวเกดความสนใจและอยากเรยนรมากขนโดยมกรอบความคดทจะ

ใชการทองเทยวเปนเครองมอกระตนใหนกทองเทยวเกดกระบวนการเรยนรในศลปวฒนธรรมและ

วถชวตของอาเซยนท�าใหนกทองเทยวชาตอาเซยนไดรบการบมเพาะจตวญญาณในการรวมตวกนใน

ทกมตของอาเซยน เกดความภาคภมใจและหวงแหนมรดกทางวฒนธรรมของทองถนตนเองและของ

อาเซยนรวมกน ในขณะเดยวกนสรางแรงบนดาลใจใหนกทองเทยวจากภมภาคอนของโลกมความ

อยากรอยากเหนเกยวกบความหลากหลายในศลปวฒนธรรม ประเพณ และวถชวตทมอยในทองถน

ตางๆทวภมภาคอาเซยนมากขนน�าไปสอนาคตทมความยงยนของศลปวฒนธรรมและการทองเทยว

ในทกพนทของกลมประเทศอาเซยน

การใหบรการทพกกบนกทองเทยว โดยเฉพาะการจดกจกรรมคายใหกบนกทองเทยว

ทเปนเยาวชนชาตอาเซยนทจะมาคางคนและใชชวตรวมกน เพอเรยนรศลปวฒนธรรมและวถชวต

ระหวางกน

การศกษาวจย การอบรม การสมมนา และการประชม เพอสงเสรมการถายทอดและ

แลกเปลยนความรและภมปญญาเกยวกบประชาชนสงคมและประเทศในอาเซยนรวมถงการเปน

ศนยกลางทดงดดใหนกวจยจากสถาบนตางๆทวโลกมารวมกนศกษาวจยเกยวกบอาเซยนในทกมต

การผลตสนคาเชงวฒนธรรมโดยเครอขายวสาหกจ(Cluster)ประกอบดวยธรกจในบทบาท

ตางๆตลอดหวงโซอปทานของการสรางสรรคสนคาเชงวฒนธรรมเชนการศกษาวจยการออกแบบ

การผลตและการเผยแพรเปนตน

�� 60.indd 33 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201734


4.3 อทยานเทคโนโลยชวภาพ

ประเทศไทยอดมสมบรณดวยพชพรรณและวตถดบทางการเกษตรการสงเสรมอตสาหกรรม

ทใชเทคโนโลยชวภาพในประเทศไทย มาสรางนวตกรรมเพอเพมมลคาใหกบผลผลตทางการเกษตร

ตลอดหวงโซจะกอใหเกดประโยชนอยางมากตอการพฒนาศกยภาพในการแขงขนของประเทศ

ประเทศไทยไดเลงเหนความส�าคญของอตสาหกรรมชวภาพมาระยะหนงแลวลาสดส�านกงาน

คณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตรเทคโนโลย และนวตกรรมแหงชาต กไดจดท�ากรอบนโยบาย

การพฒนาเทคโนโลยชวภาพของประเทศไทยพ.ศ. 2555-2564 โดยใหความส�าคญในการพฒนา

4สาขายทธศาสตรไดแก

1) เทคโนโลยชวภาพสาขาเกษตรและอาหาร เพอยกระดบประสทธภาพการผลตและ

พฒนานวตกรรมดานการเกษตรและอาหารทมเปนมตรตอสงแวดลอม (Green Industry) และการ

ผลตทยงยน(SustainableAgriculture)

•ความหลากหลายของมรดกทาง

วฒนธรรมอาเซยน

-ประเพณ

-วถชวตอาหารภาษา

การแตงกาย

-วตนธรรมพนบาน

-นาฎศลป

-ดรยางคศลป

-ทศนศลป

-ศาสนาและพธกรรม

-งานฝมอ

รปแบบ

•การทองเทยวเชงวฒนธรรม

-การแสดง

-นทรรศการ

-คายวฒนธรรมและศาสนา

อตสาหกรรมเชงวฒนธรรม

-การศกษาและวจย

-การผลต

-การเผยแพร

•หวงโซอตสาหกรรมเชงวฒนธรรม

•ศนยประชม

•ศนยการศกษาอบรมและวจย


•นกทองเทยวจากภมภาคอาเซยน

•นกทองเทยวนอกภมภาคอาเซยน

•นกวชาการ

•เยาวชนจากภมภาคอาเซยน


•เมองทตงทพรอมดวยมรดก

ทางวฒนธรรม

•สถาบนการศกษา

รปท 2 สรปแนวความคดของรปแบบศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยน

�� 60.indd 34 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 35


2) เทคโนโลยชวภาพสาขาการแพทยและสขภาพ ใชเทคโนโลยชวภาพในการยกระดบ

สขภาพ โดยท�าใหมผลตภณฑทางการแพทยและสขภาพทใหการดแล รกษาและตรวจวนจฉยไดม

ประสทธภาพและรวดเรวยงขนรวมทงมตนทนการผลตต�าลง

3) เทคโนโลยชวภาพสาขาพลงงานชวภาพ เพอเพมความมนคงดานพลงงานดวยการ

พฒนาพลงงานทดแทนทไมกอปญหาการแยงชงพชอาหาร

4) เทคโนโลยชวภาพสาขาอตสาหกรรมชวภาพ พฒนาอตสาหกรรมจากอตสาหกรรม

เคมไปสการเปนอตสาหกรรมชวภาพซงเปนอตสาหกรรมทสะอาดและเปนมตรตอสงแวดลอม

อยางไรกด อตสาหกรรมเทคโนโลยชวภาพตองใชเงนลงทนคอนขางมากและมความเสยง

สงทงการสรางโรงงานผลตและงานวจย เปนอตสาหกรรมทตองลงทนทงทนทางปญญาและทน

การเงน เพอคนควาศกษาวจย เพอพฒนานวตกรรมทงดานเทคโนโลยการผลตและดานผลตภณฑ

ซงมความเสยงวาจะประสบความส�าเรจในแงการผลตและการขายตามทออกแบบไวหรอไมอกทงมก

เปนการลงทนทใชเวลาในการคนทนนานกวาอตสาหกรรมประเภทอนๆ โดยจะตองมนโยบายและ

กลยทธเฉพาะส�าหรบการสงเสรมอตสาหรรมเทคโนโลยชวภาพในดานตางๆดงน

1) การปรบปรงนโยบายสงเสรมการลงทน

2) การปรบกลยทธการชกจงการลงทนเชงรก

3) การแกไขกฎระเบยบและนโยบายของภาครฐใหเออตอการลงทนในอตสาหกรรม

เทคโนโลยชวภาพ

4) การพฒนาปจจยสนบสนนทเกยวของ

5) การสนบสนนดานภาษส�าหรบการวจยและพฒนา

6) การปรบปรงการใหบรการของหนวยงานรฐทเกยวของ

การสนบสนนทหลากหลายขางตนไมสามารถด�าเนนการไดผานกลไกปกตทมอย ดงนน

จงควรใชนโยบายการจดตงเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษแหงชาต เปนกลไกทจะใหการสนบสนนสทธ

ประโยชนและสงอ�านวยความสะดวกสงกวาหลกเกณฑหรอระเบยบอนๆ ทมอย เพอจะขบเคลอน

ใหอตสาหกรรมเทคโนโลยชวภาพเปนอตสาหกรรมใหมทจะวางรากฐานการยกระดบระบบเศรษฐกจ

ของประเทศเปนระบบเศรษฐกจฐานนวตกรรมตอไป

ทงนอทยานเทคโนโลยชวภาพในเขตเศรษฐกจพเศษประกอบดวยกจกรรมหรอวสาหกจ

ดงน(รปท3)

•เครอขายวสาหกจในอตสาหกรรมชวภาพ ครอบคลมตงแตการวจยไปจนถงการผลต

เชงพาณชย

•หองปฏบตการในการวเคราะหและวจย รวมถงโรงงานท�าตนแบบ และท�าการทดสอบ

ระดบน�ารองกอนทจะมการผลตในเชงพาณชย

�� 60.indd 35 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201736


•ผประกอบการทผลตในเชงพาณชยตลอดหวงโซอปทานของอตสาหกรรมประกอบดวย

ตนน�ากลางน�าและปลายน�า

•ผผลตเครองจกรอปกรณ โดยเฉพาะเครองมอตรวจวดตางๆ ในกระบวนการผลตและ

สารเคม

•ศนยทดสอบวตถดบและผลตภณฑ

รวมถงอตสาหกรรมและกจกรรมสนบสนนเชน

•ผพฒนาและผลตเครองจกรกลในการเกษตร เนองจากอตสาหกรรมชวภาพจ�าเปนตอง

ใชวตถดบทางการเกษตรจ�านวนมากจงจ�าเปนตองมประสทธภาพในการเพาะปลกการ

เกบเกยวและการกองเกบเพอความมนใจในความพรอมของวตถดบและลดตนทนของ

วตถดบทางการเกษตรทเปนปจจยน�าเขาขนตนในอตสาหกรรมชวภาพ

•ผใหบรการดานโลจสตกส

•ธรกจสขภาพในรปแบบตางๆเชนสปาซงมความเชอมโยงกบอตสาหกรรมชวภาพ

• ความพรอมของวตถดบทางการ

เกษตรและความหลากหลายทาง

ชวภาพของพนท

• การถายทอดเทคโนโลยจากตาง

ประเทศ

รปแบบ

•ศนยวจยและศนยทดลอง

• โรงงานชวภาพตลอดโซอปทาน

ทงรายใหญและSME

•ธรกจสขภาพ


•ภายในประเทศไทย

• ประเทศในภมภาค คอ ลาว

กมพชาเวยดนามและจนตอนใต

•ประเทศอนๆ


• สทธประโยชน สงจงใจ และความเปนเมองนาอย

เพอดงดดนกวจย

•ความพรอมของบคลากรวจยและสถาบนการศกษา

•การจดการทรพยสนทางปญญา

รปท 3 สรปแนวความคดของรปแบบศนยกลางการคาสงอาเซยน

�� 60.indd 36 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 37


5. การใหสทธประโยชนสงเสรมการลงทน ประเดนปญหาทเกยวของกบการใหสทธประโยชนสงเสรมการลงทนตามทก�าหนดโดย

คณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษประกอบดวย

ก. สถานะของระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ

พ.ศ. 2556

ระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษพ.ศ.2556เปนกฎหมายท

มล�าดบศกดต�ากวากฎหมายอนๆทเกยวของกบการจดตงเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษเชนรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย กฎหมายทดน กฎหมายสงแวดลอม และกฎหมายสงเสรมการลงทน ทงน

ระเบยบฯ ไมไดใหอ�านาจแบบเบดเสรจ (เพอหลกเลยงปญหาการถกคดคาน ดงเชนทเคยเกดขนกบ

รางพระราชบญญตเขตเศรษฐกจพเศษ พ.ศ. ....) แตท�าใหตองอาศยอ�านาจตามกฎหมายตางๆ ทม

อยแลวทจะยกเวนการบงคบใชกฎหมายบางฉบบและใหอ�านาจสทธหรอสทธประโยชน เพอการ

บรหารจดการของเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ

ข. สทธประโยชนไมจงใจ

ผทเกยวของใหความเหนวา สทธประโยชนทใหกบการลงทนในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ

ยงไมจงใจและไมแตกตางกบสทธประโยชนเดมเมอศกษาตวกฎหมายจะพบวาสวนใหญจะเปนสทธท

ก�าหนดไวในกฎหมายเดมอยแลวเชนการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลไมเกน8ปตามพระราชบญญต

สงเสรมการลงทนพ.ศ.2520ผวจยเหนวาเหตทยงคงองกบสทธประโยชนเดมอยนาจะเปนเพราะ

พระราชบญญตเปนกฎหมายทมล�าดบศกดสงถาจะใหสทธประโยชนทสงกวาทบญญตไวในพระราช

บญญต จ�าเปนตองมการแกกฎหมาย ท�าใหเกดความลาชาในการขบเคลอนนโยบาย จงท�าไดเพยง

ออกพระราชกฤษฎกาซงมล�าดบศกดต�ากวาเปนการเพมเตม แตจะมเนอหาเกนกวาขอบเขตอ�านาจ

ทกฎหมายศกดสงกวาก�าหนดใหไวมไดมฉะนนจะใชบงคบมได

นอกจากนการสงเสรมการลงทนในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษยงขาดการใหสทธประโยชน

เพอการถายโอนเทคโนโลยทงนจากประสบการณทผานมาถงแมไทยไดสงเสรมการลงทนโดยตรงจาก

ตางประเทศมาเปนระยะเวลานานการถายทอดเทคโนโลยของตางประเทศใหกบอตสาหกรรมไทยยง

อยในระดบจ�ากดดงนนเพอยกระดบผลตภาพของอตสาหกรรมไทยและศกยภาพในการแขงขนของ

ไทยในระยะยาวเพอผลกดนใหประเทศไทยขามพนจากประเทศก�าลงพฒนาไปเปนประเทศทพฒนา

ปจจบน มเพยงแตการใหสทธและประโยชนทใหแกผทท�าวจยและพฒนาเทคโนโลยในประเทศไทย

เทานนการสงเสรมการลงทนในเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษจงควรใหสทธประโยชนทางภาษเพอผลก

ดนใหเกดการถายทอดเทคโนโลยจากนกลงทนตางประเทศทเปนเจาของเทคโนโลยชนสงสผประกอบ

การไทยรวมถงสทธประโยชนและการสนบสนนจากภาครฐทจะใหแกผเชยวชาญจากตางประเทศเพอ

ดงดดใหเขามาปฏบตงานในเขตเศรษฐกจพเศษ

�� 60.indd 37 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201738


6. การจดการดานองคกร ในประเดนของการจดการดานองคกรนนผเชยวชาญสวนใหญตางยอมรบวาการสรางความ

รวมมอระหวางภาครฐและเอกชน (Public Private Partnership: PPP) เปนปจจยส�าคญตอความ

ส�าเรจของการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษในปจจบน การขบเคลอนการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ

ทรฐบาลไทยก�าลงด�าเนนการอยกเปนไปตามกรอบความคดเดยวกนน รฐจะเปนผวางแผนและสง

เสรมการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษเชนพฒนาโครงสรางพนฐานนอกพนทเขตเศรษฐกจพเศษจดใหม

สงอ�านวยความสะดวก และบรการของรฐแบบเบดเสรจ ในขณะเดยวกนกก�าหนดหลกเกณฑและ

กฎระเบยบเพอใหการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษเปนไปตามเปาประสงคทก�าหนดและไมขดกบ

บทบญญตของกฎหมายอน เชน การจดระเบยบแรงงาน และการดแลรกษาสงแวดลอมและ

สขอนามยของประชาชนเปนตนในขณะทเอกชนจะเปนหนวยงานหลกในการลงทนเพอพฒนาพนท

สาธารณปโภคและอตสาหกรรมและกจการภายในเขตเศรษฐกจพเศษ

อยางไรกด การผลกดนนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษทผานมา ด�าเนนการภายใต

หลกเกณฑทบญญตไวในระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ พ.ศ. 2556

ซงไมไดมอ�านาจเบดเสรจ และมล�าดบชนของกฎหมายไมสงนก อาจท�าใหการผลกดนเขตพฒนา

เศรษฐกจพเศษในระยะตอไปเกดอปสรรคและปญหาในทางปฏบตท�าใหการด�าเนนการลาชาหรอตอง

หยดชะงกไดหากการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษดงกลาวจะเปนการกระทบถงอ�านาจหนาททมอยเดม

ของหนวยงานอนหรอขดแยงกบตวบทกฎหมายตางๆทเกยวของทมล�าดบชนสงกวา

ถงแมในปจจบนหนวยงานในพนทไดเขาไปมสวนรวมในการขบเคลอนเขตพฒนาเศรษฐกจ

พเศษ ในฐานะทเปนอนกรรมการในคณะอนกรรมการทจดตงโดยคณะกรรมการนโยบายเขตพฒนา

เศรษฐกจพเศษ แตการด�าเนนการสวนใหญยงเปนไปในลกษณะสงการจากบนสลาง (Top Down)

หนวยงานพนทอยในฐานะของผรบนโยบายและค�าสงจากคณะกรรมการฯ ไมมโอกาสในการแสดง

ความคดเหนหรอมโอกาสน�าเสนอขอมลคอนขางนอยอกทงทองถนประสบปญหาในการจดท�าขอมล

และแผนงานเพอเสนอใหกบคณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษพจารณาเพราะไมไดรบ

การสนบสนนทางวชาการจากคณะกรรมการฯ

�� 60.indd 38 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 39


7. สรป การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษควรด�าเนนการภายใตเปาหมายขนกาวหนาทจะผลกดนให

ประเทศไทยมขดความสามารถในการแขงขนเพมสงขนเพอใหหลดพนจากกบดกประเทศรายไดปาน

กลาง หลกการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษในแตละจงหวดจะตองพจารณาถงศกยภาพและขอจ�ากด

ของแตละพนท ไมควรใชตวแบบมาตรฐานเดยวกนทกพนท โดยรปแบบกจการทเหมาะสมส�าหรบ

เขตเศรษฐกจพเศษในจงหวดหนองคายนครพนมและมกดาหารประกอบดวย

1)ศนยการคาสงแหงอาเซยน

จงหวดมกดาหารมความเหมาะสมมากทสด เนองจากประสบการณดานการคาของคนใน

พนทตลาดอนโดจนและการตงอยใกลแขวงสะหวนนะเขตทมประชากรจ�านวนมาก

2)ศนยการเรยนรและวฒนธรรมอาเซยน

จงหวดหนองคายและจงหวดนครพนมมความเหมาะสมเนองจากมความพรอมดานความ

นาสนใจของแหลงทองเทยวทางประวตศาสตรและวฒนธรรม

3)อทยานเทคโนโลยชวภาพ

ทงสามจงหวดมความเหมาะสมในการจดตงอทยานเทคโนโลยชวภาพดานเกษตรและอาหาร

สวนสาขาการแพทยและสขภาพมความเหมาะสมกบจงหวดหนองคายและมกดาหาร เนองจากตด

กบแขวงขนาดใหญของ สปป.ลาว สวนจงหวดนครพนมมความเหมาะสมกบสาขาอตสาหกรรม

ชวภาพเนองจากตองใชพนทขนาดใหญโดยจงหวดหนองคายมความไดเปรยบกวาจงหวดนครพนม

และมกดาหารเนองจากมเสนทางรถไฟอยแลวทจะท�าใหการขนสงทงการน�าเขา-สงออกมตนทนดาน

โลจสตกสทถกกวา

สทธประโยชนและสงจงใจทจะชกชวนใหนกลงทนเขามาประกอบการยงไมชดเจนหรอ

มความเพยงพอทจะดงดดนกลงทนทงไทยและตางประเทศ สทธประโยชนทมผลบงคบใชยงไมไดให

ความส�าคญกบอตสาหกรรมหรอกจกรรมใหมทเปนรากฐานส�าหรบระบบเศรษฐกจในอนาคตของ

ประเทศทแตกตางจากอตสาหกรรมดงเดม อกทงยงขาดการสนบสนนสทธประโยชนทเกยวของกบ

การผลกดนใหไทยเปนเศรษฐกจสรางสรรคดวยนวตกรรม

ระเบยบทใชก�ากบการผลกดนเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษยงขาดความชดเจนในการใหอ�านาจ

บรหารเขตเศรษฐกจพเศษ โดยเฉพาะในชวงของการบรหารจดการภายหลงการเปดด�าเนนการ

ของเขตเศรษฐกจพเศษ การด�าเนนงานยงตองอาศยการประสานงานระหวางหนวยงานราชการ

กระทรวงทบวงกรมการพฒนาตามแผนแมบทแผนงานโครงการและแผนปฏบตการจะตองสง

การผานคณะรฐมนตรโดยตองไมขดแยงกบกฎหมายอนๆทเกยวของดงนนจงควรก�าหนดแนวทาง

ในการเพมประสทธภาพในการขบเคลอนนโยบายเขตพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ เพอบรรเทาปญหา

ทจะเกดขน

�� 60.indd 39 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201740


กตตกรรมประกาศ การศกษานไดรบทนสนบสนนจากส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (สกว.) และ

ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย(วช.)

เอกสารอางองเทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาตส�านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร.กรอบนโยบายการ

พฒนาเทคโนโลยชวภาพของประเทศไทย(พ.ศ.2555-2564).

Farole,T.SpecialEconomicZonesinAfrica:ComparingPerformanceandLearning

fromGlobalExperience.TheWorldBank,2011.

�� 60.indd 40 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 2017 41


ปจจยภาครฐและกฎหมายในพฒนาการขนสงสนคาทางรถไฟ

ในประเทศไทย

The Government policy and legal factors affecting

development of rail freight transportation in Thailand

สนนทา เจรญปญญายง

นกวจย สถาบนการขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Email: [email protected]

บทคดยอ การศกษาการขนสงสนคาทางรถไฟในประเทศไทยมวตถประสงคเพอรวบรวมและวเคราะห

ปญหานโยบายของรฐบาลและกฎหมายทมผลตอการพฒนาการขนสงสนคาทางรถไฟปญหาทพบแบง

ออกเปน3ดานคอ1)ดานนโยบายจากแผนพฒนาประเทศในระดบแรกเนนการพฒนาการขนสง

ทางถนนมากเกนไปเมอประเทศเกดภาวะน�ามนแพงประกอบกบแผนพฒนาประเทศมงสรปแบบการ

ขนสงทมตนทนต�ากวาท�าใหมการขนสงสนคาทางรถไฟเพมมากขน2)กฎระเบยบของรถไฟทลาสมย

ไมทนตอสภาพปจจบน กฎหมายรถไฟมจดเนนทการก�ากบและควบคมการบรหารของรถไฟ ท�าให

เกดการขาดทนสะสมเกอบแสนลานบาท3)ปญหาอนๆเชนขาดมาตรการสงเสรมและสนบสนน

การใชการขนสงสนคาทางรถไฟ ภาพลกษณของการบรการขนสงสนคาทางรถไฟไมด แนวทางการ

พฒนาคอก�าหนดแผนพฒนาระบบการขนสงสนคาทางรถไฟเปนแผนพฒนาทไมองกบนโยบายฝาย

บรหารเพอใหการบรหารจดการรถไฟมทศทางชดเจนและตอเนอง การปฏรปโครงสรางองคกรรถไฟ

เพอสามารถด�าเนนกจการไดอยางมประสทธภาพก�าหนดแผนจดหาอปกรณรถไฟลงทนดานอปกรณ

เพอใหเพยงพอตอปรมาณสนคาทขนสงในปจจบนและรองรบอนาคตทจะเกดขนเพมประสทธภาพการ

บรการใหมากขนแนวทางพฒนากฎระเบยบคอการปรบปรงกฎหมายรถไฟใหมความทนสมยมาก

ขนใหด�าเนนการหรอจดหาบรการใหแกประชาชนและขนสงสนคาและการรถไฟฯสามารถประกอบ

การไดโดยใหเกดความอสระดานราคาทเหมาะสมกบสภาวการณและแนวทางแกปญหาดานอนๆ คอ

การเพมมาตรการสงเสรมและสนบสนนใหภาคเอกชนหนมาใชการขนสงสนคาทางรถไฟมากขนสราง

ภาพลกษณใหมใหการรถไฟฯมความทนสมยทงดานเครองจกรกลอปกรณในการด�าเนนกจการและ

บคลากร

�� 60.indd 41 28/6/2560 14:01:15


No.10 Volume 1 201742


ค�าส�าคญ: การขนสงทางรถไฟ,การขนสงสนคา,รถไฟ

Abstract Governmentpolicy,plansandlegalregulationsinvolvedinthedevelopment

of rail freight transportation inThailandwere investigated. Problems regarding rail

freightweredividedintothreesections:1)theearlyNationalEconomicandSocial

DevelopmentPlansfocusedstronglyonthedevelopmentofroadtransport;however,

increasingoilpricesnecessitatedlowercostmodesoftransportandpolicyaltered

tosupportanincreaseinrailfreightinfrastructure,2)theoutdatedregulationswere

ineffective,withnewlawsrequiredtomanageandcontroltherailnetworkwithan

accumulateddeficitof almostonehundredbillionbahtand3)otheroperational

constraints including the lackofmeasures topromoteandencourage theuseof

railfreighttransportationandthepoorpublicimageofrailfreightservicesneedto

beaddressed.Anewscenarioforthedevelopmentoftherailfreightnetworkwas

proposedasanationaldevelopmentplanwhichwasnotbasedonpolicymanagement

butofferedcontinuitywithacleardirection.Investmentinrollingstockisrequiredto

transportsufficientquantitiesoffuturecargoandoptimizeservices.Regulatorylaws

requireimprovementtomodernizerailtransportation.Thegovernmentmustamend

legislationpertainingtothecontrolofrailwayadministrationandempowertheState

RailwayofThailandtooperateandprovideservicesforThaicitizens.Theprovision

ofefficientpublicservicesisrequiredthrougheffectivemanagementandoperation

ofrollingstockasaprofitableenterprise.Othersolutionsincludethepromotionand

encouragementoftheprivatesectortoutilizerailfreightservicesandstructuralreforms

toestablishamoreefficientoperation.AStateRailwayorganizationalrestructurewill

increaseefficiency,usingcutting-edgetechnologyandequipmentwhilemaximizing

humanresources.

Keywords:StateRailwayofThailand,Freight,Railway

�� 60.indd 42 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 2017 43


1. สภาพการขนสงสนคาทางรถไฟ ประเทศไทยมการขนสงสนคาหลายรปแบบการขนสงสนคาทางรถไฟ เปนหนงในรปแบบ

ขนสงทมการใชกนมาอยางยาวนานรปแบบการขนสงสนคาทางไฟแบงออกดงน

1.1 เสนทางรถไฟไทย

โครงขายทางรางในปจจบนของไทย มความยาวทงสน 4,346 กโลเมตร ครอบคลมพนท

47จงหวดเปนทางเดยวระยะทาง3,763กโลเมตรทางคระยะทาง173กโลเมตรและเปนทางสาม

ระยะทาง107กโลเมตรโดยมเสนทางดงน(ดงแสดงในรปท1)

• ทางสายเหนอถงจงหวดเชยงใหมระยะทาง751กโลเมตร

• ทางสายใตถงจงหวดนราธวาส(สไหลโก-ลก)ระยะทาง1,143กโลเมตรและ

สถานปาดงเบซารระยะทาง974กโลเมตร

• ทางสายตะวนออกถงจงหวดสระแกว(อรญประเทศ)ระยะทาง255กโลเมตร

และนคมอตสาหกรรมมาบตาพดระยะทาง200กโลเมตร

• ทางสายตะวนออกเฉยงเหนอถงจงหวดอบลราชธานระยะทาง575กโลเมตร

และจงหวดหนองคายระยะทาง624กโลเมตร

• ทางสายตะวนตกถงสถานน�าตกจงหวดกาญจนบรระยะทาง194กโลเมตร

• ทางสายแมกลองชวงวงเวยนใหญ - มหาชย ระยะทาง 31 กโลเมตร และชวง

บานแหลม-แมกลองระยะทาง34กโลเมตร

• นอกจากน ยงมการสรางทางอกหลายเสนทางอาท คลองสบเกา -บานภาช -

แกงคอย-ศรราชา-แหลมฉบง-เขาชจรรย-มาบตาพดเพอใหรบโครงการ

พฒนาชายฝงทะเลตะวนออก

สภาพรางรถไฟสวนใหญมอายมากกวา30ปขนไปท�าใหความเรวในการเดนรถลดลงหรอไม

ปลอดภยและรถจกรมอายการใชงานระหวาง12-44ปโดยเฉพาะรถจกรทมอาย40ปขนไปมรอยละ

72สงผลตอสมรรถนะในการลากจงโดยเฉพาะเสนทางขนสงตสนคาระหวางไอซดลาดกระบง-ทาเรอ

แหลมฉบงมจ�านวนจดตดระหวางถนนกบทางรถไฟทวประเทศจ�านวน2,400จดเปนทางผานระดบ

ถนนทรถไฟจะตองหยดหรอชะลอความเรว ซงอยภายใตการดแลของกรมทางหลวง กรมทางหลวง

ชนบทกรมชลประทานองคการบรหารสวนทองถนหนวยราชการอนรฐวสาหกจและเอกชนจ�านวน

2,200 จด สวนทเหลอเปนสะพานและอโมงค ซงไมมผลกระทบตอความลาชาและความปลอดภย

ในการเดนรถ โครงขายรถไฟทมทางผานระดบถนนทเปนปายจราจรไมมเครองกนถนนมจ�านวน

990จดและทางลกผานจ�านวน540จดทยงไมไดรบการปรบปรงใหมความปลอดภย

�� 60.indd 43 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 201744


1.2 ศนยจดเกบและกระจายสนคาทางราง

การขนสงทางรถไฟเปนรปแบบการขนสงทประหยดพลงงาน สามารถขนสงไดครงละ

มากๆ และกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอมนอยตนทนในการขนสงสนคาทางรถไฟต�าคอมคาใชจาย

อยทประมาณ0.93บาทตอตน-กโลเมตร แตขอจ�ากดทส�าคญของการขนสงสนคาทางรถไฟคอ ไม

สามารถขนสงแบบDoortoDoorไดท�าใหการขนสงสนคาทางรถไฟจ�าเปนทจะตองมศนยรวบรวม

และกระจายสนคาไดแกสถานบรรจและแยกสนคากลอง(InlandContainerDeport:ICD)ICD

ทส�าคญไดแกสถานบรรจและแยกสนคากลองลาดกระบงสามารถรองรบตสนคาไดถงปละ1.4ลาน

ท.อ.ยและยานกองเกบตสนคา(ContainerYard:CY)กระจายอยในภมภาคตางๆของประเทศ

ในปจจบนยานกองเกบตสนคามจ�านวน10แหงแบงออกเปนบรหารโดยการรถไฟฯจ�านวน4แหง

ไดแกสถานศลาอาสนจงหวดอตรดตถสถานทาพระจงหวดขอนแกนสถานกดจกจงหวดนครราชสมา

และชมทางบานทงโพธ จงหวดสราษฎรธาน และบรหารโดยเอกชน จ�านวน 6 แหง ไดแก สถาน

โนนพยอมจงหวดขอนแกนชมทางถนนจระสถานบานเกาะสถานบวใหญจงหวดนครราชสมาท

หยดรถทามวงจงหวดกาญจนบรและชมทางทงสงจงหวดนครศรธรรมราชดงแสดงในรปท2

รปท 1ลกษณะของทางรถไฟทมในประเทศไทย

ทมา: ส�านกงานนโยบายและแผนการขนสง

และจราจร(สนข.)

รปท 2แผนทเสนทางรถไฟไทย

ทมา: การรถไฟแหงประเทศไทย

�� 60.indd 44 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 2017 45


1.3 สนคาทมการขนสงทางรถไฟไทย

ปจจบนการขนสงสนคาทางรถไฟของไทยมปรมาณเพยงรอยละ2.1ของการขนสงรวมทก

ประเภทซงการขนสงทางรางรถจกร1คนสามารถเคลอนยายตสนคาไดมากกวา60ตโดยมตนทน

การใชน�ามน1ลตรเฉลยขนสงสนคาได85.5เมตรกตนในขณะทการขนสงดวยรถบรรทกซงมตนทน

การใชน�ามนเทากนสามารถขนสงไดเพยง25.5เมตรกตนท�าใหตนทนขนสงทางถนนสงกวาการขนสง

ทางรางกวา 2.4 เทา สนคาทขนสงทางรถไฟสวนใหญจะเปนผลตภณฑปโตรเลยม ซเมนต สนคา

เบดเตลด และเครองใชครวเรอน สวนสนคาชนดอนยงไมเปนทนยมขนสงมากนก เนองจากปญหา

ดานความพรอมของการขนสงระบบรางท�าใหมสนคาขนสงผานระบบรางอยทประมาณ10ลานตน

ตอป สนคาทมการขนสงเมอจดตามกลมขบวนรถไฟขนสงสนคาในไทยสามารถแบงไดเปน 5 ชนด

ไดแก ขบวนรถสนคาปนซเมนต ขบวนรถสนคาผลตภณฑน�ามนเชอเพลงส�าเรจรป ขบวนรถสนคา

น�ามนดบ รถขบวนรถสนคาแกส แอลพจ และขบวนรถสนคาทวไป โดยแตละขบวนมรายละเอยด

ดงแสดงในรปท3

ปรมาณการขนสงตอขบวน

ลกษณะการขนสง

ปรมาณการขนสง

รายไดคาระวาง

ปรมาณการขนสงตอขบวน

ลกษณะการขนสง

ผใชบรการ

บรษทซเมนตไทยโลจสตกสจ�ากด

บรษทปนซเมนตนครหลวงจ�ากด(มหาชน)

บรษททพไอโพลนจ�ากด(มหาชน)

บรษทชลประทานซเมนตจ�ากด(มหาชน)

ปรมาณการขนสง 1.9ลานตน/ป

รายไดคาระวาง 246ลานบาท/ป

700ตน

จดเดนเปนขบวนรถปนซเมนตผงวนละ9ขบวน


บรษทเซลสแหงประเทศไทยจ�ากด

บรษทเอสโซ(ประเทศไทย)จ�ากด(มหาชน)

บรษทน�ามนคาลเทกซ(ไทย)จ�ากด

บรษทปตท.จ�ากด(มหาชน)

1.4ลานกโลลตร/ป

471ลานบาท/ป

800กโลลตร(684ตน)

จดเดนเปนขบวนรถน�ามนวนละ100ขบวน

ขบวนรถสนคาปนซเมนต

ขบวนรถสนคาผลตภณฑน�ามนเชอเพลงส�าเรจรป

�� 60.indd 45 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 201746


ผใชบรการขนสง

บรษทไทยเซลลเอกซพอเรชนแอนดโปรดกชนจ�ากด

ปรมาณการขนสง 1.3ลานกโลลตร/ป


ปรมาณการขนสงตอขบวน1,204กโลลตร(840ตน)

ลกษณะการขนสง จดเดนเปนขบวนรถน�ามนดบ

วนละ4ขบวน

ผใชบรการขนสง

การปโตรเลยมแหงประเทศไทย

ปรมาณการขนสง 550,000กโลลตร/ป


ปรมาณการขนสงตอขบวน864กโลลตร(459ตน)

ลกษณะการขนสง จดเดนเปนขบวนรถกาซ

วนละ1-2ขบวน


ขบวนรถสนคาทวไป

สายเหนอวนละ2ขบวน(ไป-กลบ)

สายตะวนออกเฉยงเหนอวนละ4ขบวน(ไป-กลบ)

สายใตวนละ4ขบวน(ไป-กลบ)

ปรมาณการขนสงตอขบวน600-800ตน

ขบวนรถสนคาน�ามนดบ

ขบวนรถสนคาแกสแอลพจ

ขบวนรถสนคาทวไป

รปท 3 ประเภทขบวนรถไฟทมใหบรการในประเทศไทย

�� 60.indd 46 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 2017 47


นอกจากนมสนคาทบรรจตทขนสงผานICDลาดกระบงมายงทาเรอแหลมฉบงมปรมาณสง

กวา400,000ท.อ.ยตอปดงแสดงในรปท4

รปท 4 ปรมาณสนคาบรรจตทขนสงจากICDลาดกระบง–ทาเรอแหลมฉบงปงบประมาณ

2548-2557

เมอเปรยบเทยบตสนคาทเขาออกจากสถานบรรจและแยกสนคากลองICDลาดกระบงแลว

พบวารถไฟมปรมาณตสนคาผานเขาออกประมาณ4แสนตในขณะทขนสงทางรถบรรทกมประมาณ

ปละ9แสนตหรอมากกวาทางรางถง2เทา

จากงานศกษาในชวงทผานมา พบวามการศกษาทเกยวของกบการขนสงสนคาทางรถไฟ

แบงออกเปน4กลม คอ1)การศกษาเกยวกบองคกรรถไฟ เชนจรพร(2547)ไดศกษาถงการ

ก�าเนดกรมรถไฟหลวงและการกอสรางทางรถไฟเพอใหเปนกลไกในการปองกนรกษาความมนคงของ

ประเทศหรอพพฒน(2545)ไดศกษาปญหาโครงสรางการบรหารของการรถไฟแหงประเทศไทยการ

จดการและบรหารงานแบบราชการฯในการบรหารระดบตางๆของการรถไฟฯสมโชค(2546)ได

ศกษาตนทนการผลตและประสทธภาพของการรถไฟแหงประเทศไทยและพดศร(2554)ไดศกษาการ

รถไฟฯควรมการแกไขปญหาการขาดทนขององคกรผลการศกษาไปในทศทางเดยวกนคอการรถ

ไฟฯขาดประสทธภาพในการบรหารจดการองคกรและมปญหาหนสนสง2)การศกษาขอไดเปรยบ/

ขอจ�ากดของการขนสงสนคาทางรถไฟ เชน วส (2547) ไดศกษาคาขนสงสนคาทางรถไฟมอตราต�า

กวาการขนสงทางรถบรรทก ระยะเวลาทใชในการขนสงสนคาและความสะดวกในการขนสงสนคา

�� 60.indd 47 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 201748


ในประเทศไทยท�าใหมการขนสงสนคาทางรถไฟมากขนจรยา(2545)ผลการศกษาทสอดคลองกนคอ

ตนทนในการเคลอนยายการน�าสงคาใชจายขนถายสนคาคาเสยเวลาและตนทนผลกระทบภายนอก

จากการขนสง การขนสงทางรถไฟมคาใชจายคงทสง ท�าใหการขนสงสนคาปรมาณนอยในระยะสน

ไมคมคาหากรวมคาขนสงตอเนองและคาเสยเวลาเขาไปการขนสงทางรถไฟจะมคาใชจายทเพมขน

อยางรวดเรวนอกจากนปญหาไมสามารถขอเดนรถเพมขนไดและเสนทางทางรางทไมครอบคลมทว

ทงประเทศทจะบรการถงผใชบรการโดยตรง ซงเมอรวมคาขนสงตอเนองส�าหรบสนคาบางประเภท

ในบางเสนทางแลว แนวโนมทจะเลอกการขนสงสนคาทางรถยนตบรรทกจะมมากกวาทางรถไฟ

3)การศกษาทเกยวของกบไอซดและซวายสวนใหญเปนปญหาในการขนสงดงเชนวศนต(2549)

ไดศกษาประสทธภาพการขนสงสนคาตทางรถไฟ ระหวาง ICD ลาดกระบงและทาเรอแหลมฉบง

ทยงมการใหบรการไมเหมาะสมในเรองอปกรณ ความพรอมในการใหบรการทมประสทธภาพลดลง

จ�านวนเทยวใหบรการมนอยเกนไปแตขอดของการขนสงสนคาทางรถไฟคอมความปลอดภยอตรา

การเกดความเสยหายนอยธงชย(2549)ขดความสามารถของรถโบกบรรทกตสนคารองรบน�าหนกต

สนคาไมเปนมาตรฐานเดยวกนรถจกรเกามประสทธภาพในการขนสงนอยและระบบทางเดยวท�าให

การขนสงลาชานอกจากนภคน(2548)ไดศกษาวาการสงเสรมการขนสงตสนคาทางรถไฟระหวาง

ICDลาดกระบงกบทาเรอแหลมฉบงหากท�าการเพมรางรถไฟอก1รางตงแตสถานฉะเชงเทราจนถง

สถานศรราชาและเพมเทยวการเดนรถไฟบรรทกตสนคาจะท�าใหสามารถขนสงไดเพมขนจากเดมถง

รอยละ 49.01 หรอเทากบ 424,760 TEUs ตอป 4) การศกษาดานกฎระเบยบทเกยวของกบการ

ขนสงสนคาทางรถไฟเชนปวณา(2552)ไดศกษาการขนสงทางรถไฟของประเทศไทยมบทบาทนอย

เนองจาก ผกขาดกบการรถไฟแหงประเทศไทยเพยงหนวยงานเดยว ซงเปนผลจากพระราชบญญต

การรถไฟแหงประเทศไทยพ.ศ.2494 และควรไดมการเปดโอกาสใหมการแขงขนในการใหบรการ

ใหเอกชนเขามาด�าเนนงานดานรถไฟใหมากขน ซงสอดคลองกบวนศร (2552) ทเหนวาควรมการ

ปรบปรงเนอหากฎหมายทเปนอปสรรคใหกบการพฒนากจการการรถไฟฯไดแกการจดเกบคาบรการ

ในการโดยสารและคาระวางบรรทกสนคาและรบฝากของในคลงสนคามราคาต�าไมคมกบตนทน

2. วธการศกษา การด�าเนนการศกษาไดก�าหนดขนตอนออกเปน2สวนไดแก1)การเกบรวบรวมขอมล

ไดแกขอมลทวไปของการขนสงสนคาทางรถไฟนโยบายภาครฐประกอบดวยแผนพฒนาการขนสง

สนคาทางรถไฟในระดบตางๆมตคณะรฐมนตรซงเปนกลไกผลกดนในด�าเนนตามนโยบายทก�าหนด

กฎระเบยบตาง ๆ ของหนวยงานทเกยวของกบการขนสงสนคาทางรถไฟ การเกบขอมลภาคสนาม

ดวยการสมภาษณ ผประกอบการขนสงสนคาทางรถไฟ ผประกอบการ ICD ลาดกระบง การรถไฟ

�� 60.indd 48 28/6/2560 14:01:16


No.10 Volume 1 2017 49


แหงประเทศไทยและหนวยงานภาครฐทเกยวของและ2)การประมวลผลปจจยทงทางดานนโยบาย

ของรฐและกฎระเบยบทเกยวของเปรยบเทยบแผนพฒนาในระดบตางๆเชนแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบโลจสตกสของประเทศแผนยทธศาสตรกระทรวง

คมนาคมและแผนวสาหกจการรถไฟแหงประเทศไทย ทมการสงเสรมใหมการขนสงสนคาทางรถไฟ

และจากการสมภาษณเพอรบรสถานการณขนสงสนคาทางรถไฟสภาพปญหาอปสรรคและปญหา

ทเกยวของเพอหาแนวทางมาตรการในการพฒนาระบบการขนสงทางรถไฟ

3. ผลการศกษา การขนสงสนคาทางรถไฟไมพฒนาเทาทควรเปนเพราะการรถไฟฯ ซงเปนองคกรหลก

ท�าหนาททงดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน การบ�ารงรกษา และประกอบการเดนรถเองทงหมด

สภาพปญหาปจจบนของการขนสงท�าใหมขอจ�ากดหลายดานไดแก1)โครงสรางพนฐานทางรางไม

ครอบคลมทวประเทศ2)รางมอายการใชงานมานานมสภาพทรดโทรม3)ทางรถไฟระหวางภมภาค

กวารอยละ90 เปนเสนทางเดยว 4)มจดทเปนคอขวดของทงขบวนรถโดยสารและขบวนรถสนคา

เสยเวลาในการรอสบหลก5)จดตดทางรถไฟโดยเฉลยทก2กโลเมตรตอจดเปนสาเหตของอบตเหต

และความลาชาในการเดนรถประจ�า6)หวรถจกรและแครช�ารดทรดโทรมและไมเพยงพอตอการใช

7)งานระบบอาณตสญญาณควบคมการเดนรถทลาสมยรองรบการเดนรถดวยความเรวสงไมไดและ

8)ขาดการเชอมโยงกบการขนสงรปแบบอนการศกษาไดก�าหนดปญหาและแนวทางแกไขตอการขนสง

สนคาทางรถไฟในประเทศไทยออกเปน3ดานไดแกดานนโยบายดานกฎระเบยบและดานอนๆ

กลาวโดยสรปไดดงน

3.1 ดานนโยบาย

จากแผนพฒนาทเกยวของกบรถไฟสรปไดดงน

- แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในชวงปพ.ศ.2504–พ.ศ.2519เนนการขนสง

ทางถนนมากเกนไปท�าใหโครงขายระบบถนนเชอมโยงทวประเทศเปนไปอยางรวดเรวการขนสงทาง

ถนนไดกลายเปนระบบการขนสงหลกของประเทศนบจากแผนพฒนาฯในปพ.ศ.2520–พ.ศ.2529

ประเทศประสบปญหาน�ามนดเซลราคาสงขนท�าใหมการสงเสรมการขนสงทางรางมากขนลดความ

ส�าคญของการพฒนาดานถนนลง และหลงป พ.ศ.2530 จนถงปจจบนแผนพฒนาฯ ไดมแนวทาง

พฒนาการขนสงทางรถไฟเพมมากขนแตแนวนโยบายมความเปนนามธรรมและกวางเกนไป

-แผนยทธศาสตรการพฒนาระบบโลจสตกสของประเทศฉบบปจจบนทใชมาตงแตปพ.ศ.

2556-พ.ศ.2560มนโยบายการน�าระบบรางมาแกปญหาจดทมการจราจรทางถนนหนาแนนเทานน

การขนสงสนคาทางรางเปนเพยงทางเลอกหนงในการขนสง

�� 60.indd 49 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201750


-แผนยทธศาสตรกระทรวงคมนาคม และแผนหลกการพฒนาระบบขนสงและจราจร

ฉบบปจจบน มการปรบปรงโครงขายทางรถไฟทมอยในปจจบนใหเปนโครงขายการขนสงหลกของ

ประเทศทสามารถเชอมโยงโครงขายและการบรหารจดการขนสงสนคาไดอยางสะดวกปลอดภยและ

สามารถลดตนทนของประเทศไดในภาพรวมเชนการพฒนาระบบรถไฟทางคไปยงพนทอตสาหกรรม

หรอพนททมศกยภาพในการขนสงตสนคา รวมทงสามารถสนบสนนการขยายฐานการผลตตามแนว

เสนทางรถไฟตลอดจนการปรบปรงทางรางหมอนสะพานตดตงรวเครองกนระบบอาณตสญญาณ

ไฟสและระบบโครงขายคมนาคมทวประเทศแตในรายละเอยดแตละโครงการตดปญหาดานเงนลงทน

ทไมมความชดเจนแมจะมความใกลเคยงทสดในชวงปพ.ศ.2554แตงบประมาณดงกลาวไมผานสภาฯ

ท�าใหการจดสรรงบประมาณไมเพยงพอตอการกอสรางใหแตละโครงการตอบสนองตอนโยบายท

ก�าหนดได

-แผนหลกการพฒนาระบบขนสงและจราจร(พ.ศ.2554-2563)เพอสงเสรมการขนสงท

ประหยดพลงงาน

- แผนวสาหกจการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ.2555 – 2559 เปนแผนปฏบตการการ

ด�าเนนงานของการรถไฟฯ

- มตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการขนสงทางรถไฟทผานมาสวนใหญเกยวของการปรบ

โครงสรางการรถไฟฯ และลดสภาวะหนสน เนองจากขาดทนอยางตอเนอง การจดหาอปกรณ รถ

จกรการเดนรถไฟการพฒนาทางรถไฟสายใหมทางรถไฟทางคอบตเหตทางรถไฟการพฒนาICD

ลาดกระบงและปญหาบคลากรรถไฟไดแกขาดแคลนบคลากรเฉพาะทางหรอการประทวงหยดงาน

ของพนกงานการรถไฟฯ

ปญหาของการขนสงทางรถไฟแบงเปนหลายระดบดงน

1.ปญหาเชงนโยบาย

แผนพฒนาฯ ทเกยวของไดก�าหนดแนวทางการสงเสรมและสนบสนนการขนสงทางราง

มากขน แตในขณะเดยวกนงบประมาณหรอโครงการของรฐทางถนน รฐยงใหงบประมาณสนบสนน

เชนเดม

แนวทางแกไข

1) ก�าหนดแผนพฒนาระบบการขนสงสนคาทางรถไฟ ไมใหองกบนโยบายคณะรฐมนตร

ท�าใหนโยบายทมตอการบรหารจดการรถไฟมลกษณะการเปลยนแปลงตลอดเวลาเชน

การก�าหนดนโยบายจากรฐบาลในการควบคมอตราคาโดยสารชน3และการใหบรการ

รถไฟฟรทภาครฐชดเชยผลประกอบการแตไมเตมจ�านวนและลาชา

2) นโยบายทก�าหนดตามแผนพฒนารถไฟทมอยแลว ควรก�าหนดเปนนโยบายเรงดวน

เพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางตอเนองและส�าเรจตามแผน เชน การศกษา

�� 60.indd 50 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 51


เพอกอสรางโครงขายรถไฟเดนชย-เชยงราย-เชยงของ และบานไผ-มหาสารคาม-

มกดาหาร-นครพนม

3) การจดท�านโยบายแกปญหาโครงขายรถไฟใชงานไมเตมประสทธภาพการขนสงสนคา

ทางรถไฟยงมปญหาในขดความสามารถของทาง

4) การจดท�านโยบายเพมสงอ�านวยความสะดวกณจดเชอมตอยงขาดประสทธภาพเชน

ไอซดลาดกระบง (ระหวางถนนกบรถไฟเพอเขาทาเรอแหลมฉบง) เสนทางปาโมก

นครหลวงและสถานรถไฟชมทางบานภาช(ระหวางรถไฟกบล�าน�า)

5) รฐควรเรงด�าเนนการโครงการพฒนาศนยการขนสงตสนคาทางรถไฟททาเรอแหลมฉบง

เพอเพมประสทธภาพในกระบวนการโลจสตกส

6) ก�าหนดแผนจดหาอปกรณรถไฟ ลงทนดานอปกรณเพอใหเพยงพอตอปรมาณสนคา

ทขนสงในปจจบน และรองรบอนาคตทจะเกดขน นอกจากนยงเปนการเพม

ประสทธภาพการด�าเนนงานของรถไฟมากขน

7) การจดตงศนยรวบรวมและกระจายสนคาใหครอบคลมพนทตามโครงขายรถไฟ

8) รฐควรเรงหาขอสรปแนวทางการบรหารจดการพนทการพฒนา ICD ลาดกระบง ให

เกดความชดเจนโดยเรว เพอ ไมใหเกดชองวางในการบรหาร ทสงผลตอการพฒนา

ระบบการขนสงสนคาทางรางจากกรงเทพฯไปยงทาเรอแหลมฉบงทงระบบควรเขาไป

แกปญหาการออกแบบการจราจรภายในICDลาดกระบงใหมประสทธภาพไมเกดความ

แออดในชวงเรงดวนและสภาพผวทางขรขระดงเชนปจจบนนอกจากนควรปรบปรง

สงอ�านวยความสะดวกและลานพกตสนคา ใหสามารถจดการตสนคาจากปจจบน

จดไดเพยง3ชนใหสามารถจดวางไดเปน5-6ชน

2.ปญหาองคกรบรหาร

การรถไฟฯเปนองคกรทเรมตนกจการดวยการเปนหนวยงานของรฐบาลคอกรมรถไฟหลวง

กอนเปลยนสถานะเปนหนวยงานรฐวสาหกจทมภารกจ2สวนคอการด�าเนนกจการในฐานะเครอง

มอของรฐในการสรางประโยชนแหงรฐและประชาชน โดยรฐใหการชดเชยผลประกอบการทขาดทน

และการด�าเนนธรกจเพอแสวงผลก�าไรเพอใชในการประกอบและขยายกจการ

การรถไฟฯเปนรฐวสาหกจเดยวทตองดแลตนทนของการขนสงทงหมดซงไดแก1)ทางรถไฟ

2)ยานพาหนะ3)ระบบควบคมจราจร4)อาคารสถานเมอเปรยบเทยบกบการขนสงทางถนนทางน�า

และอากาศจะมหนวยงานดแลรบผดชอบเฉพาะสวนไปท�าใหเกดปญหาบรหารคอความไมพรอมของ

โครงสรางพนฐานทรองรบรวมถงสงอ�านวยความสะดวกตางๆ เนองจากการลงทนทไมเพยงพอทจะ

น�ามาพฒนาเชนการจดสรางรางครถไฟความเรวสงการจดหาแครหวรถจกรและลอเลอนทดแทน

�� 60.indd 51 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201752


รถเกาเปนตนนอกจากนการรถไฟฯท�าหนาทบรหารทรพยสนเพอใชในงานธรกจหลกดานการเดนรถ

และงานทไมใชธรกจหลกดานการเดนรถการใหบรการขนสงคนโดยสารและสนคาเปนตน

ดวยการรถไฟฯ เปนองคกรขนาดใหญ การด�าเนนงานยงคงเปนระบบราชการ ท�าใหเกด

ปญหาดานบรการลาชาสงผลตอภาพลกษณทไมดในการบรหารและการด�าเนนการไมมประสทธภาพ

โดยเฉพาะเรองความปลอดภยของผโดยสารและการขนสงสนคาเชนไมตรงเวลารถไฟตกรางเปนตน

แนวทางแกไขมดงน

1)ภาครฐควรเปนผลงทนดานโครงสรางพนฐานของราง ซงจ�าเปนตองใชงบประมาณทสง

มากใหมลกษณะเชนเดยวกบรปแบบการขนสงอนภาครฐควรมความชดเจนในการจดสรรงบประมาณ

ใหเพยงพอตอการกอสรางแตละโครงการตอบสนองนโยบายสามารถเกดขนไดจรง เชน โครงการจด

สรางโครงขายรถไฟรางคทวประเทศทเพอใหเกดความชดเจนดานแหลงเงนทน

2)การปฏรปการรถไฟฯเพอใหสามารถด�าเนนกจการไดอยางมประสทธภาพและยกระดบ

การใหบรการใหมมาตรฐานเพยงพอเพอใหผสงสนคาตดสนใจทจะเลอกใชบรการขนสงสนคาทางรถไฟ

มากขน

3.2 ดานกฎระเบยบ

ปญหาทางกฎระเบยบ สามารถสรปปญหาได 3 ขอ ไดแก 1) กฎระเบยบทใชเกาเกนไป

ไมทนตอสถานการณปจจบนทเปลยนแปลงไป เปนอปสรรคในการด�าเนนการทตองประสานงานกบ

องคกรตางๆดงจะเหนไดจากกฎหมายทใชอยในปจจบนเชนพระราชบญญตจดวางการรถไฟและ

ทางหลวงไดก�าหนดใชตงแตปพ.ศ.2464และพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทยไดก�าหนด

ใชตงแตป พ.ศ.2494 2) กฎหมายปจจบนมจดเนนไปทการก�ากบ และควบคมการบรหารของรถไฟ

โดยทรฐมภาระหนาทตองด�าเนนการหรอจดหาบรการใหแกประชาชนเปนหลกท�าใหเกดการขาดทน

สะสมเกอบแสนลานบาทสงผลตอพฒนาการขนสงสนคาทรวมใชโครงสรางพนฐานเดยวกนและ3)

การด�าเนนงานบางอยางของการรถไฟแหงประเทศไทยถกจ�ากดดวยขอของกฎหมายท�าใหไมสามารถ

ด�าเนนการปรบเพมคาระวางหรอคาความสะดวกตางๆโดยปราศจากความเหนชอบของคณะรฐมนตร

ไดสงผลใหมเหตการณจดเกบราคาทต�ากวาตนทนตลอดมา

แนวทางแกปญหาดานกฎระเบยบไดแก

1)ภาครฐควรปรบปรงตวบทกฎหมายใหมความทนสมย สามารถใชไดกบบรบทของสงคม

ยคปจจบนทไดเปลยนแปลงไปอยางทนเวลา

2)รฐควรปรบกฎหมายทก�ากบและควบคมการบรหารของการรถไฟฯ ไมใหมภาระหนาท

ด�าเนนการหรอจดหาบรการใหแกประชาชนเปนหลกเพยงอยางเดยวควรจะค�านงถงผลประกอบการ

ใหองคกรสามารถอยไดดวยและ

�� 60.indd 52 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 53


3)รฐควรปรบกฎหมายใหเกดความอสระดานราคา โดยใหการรถไฟแหงประเทศไทย

สามารถพจารณาก�าหนดราคาไดเอง เนองจากกฎหมายปจจบนการด�าเนนงานบางอยางถกจ�ากด

ดวยขอของกฎหมายทไมเปนอสระท�าใหไมสามารถด�าเนนการปรบเพมคาระวางหรอคาความสะดวก

ตาง ๆ โดยปราศจากความเหนชอบของคณะรฐมนตรได สงผลใหมเหตการณจดเกบราคาทต�ากวา

ตนทนตลอด

3.3 ดานอน ๆ

ปญหาอนๆ ไดแกขาดมาตรการสงเสรมและสนบสนนใหใชการขนสงสนคาทางรถไฟมาก

ขนเพอใหการขนสงทางรางมการใหบรการทดขนมความตรงตอเวลาและมความนาเชอถอการเพม

ประสทธภาพของระบบราง (ระบบทางค) เพอเพมความเรวในการขนสง และมการเชอมโยงกบการ

ขนสงรปแบบอน โดยพฒนาศนยเปลยนถายสนคาณ บรเวณจดส�าคญทสามารถขนสงตอเนองได

สะดวกรวดเรวและลดตนทนและทส�าคญตองมการปฏรปโครงสรางองคกรรถไฟเพอสามารถด�าเนน

กจการไดอยางมประสทธภาพการควบคมดแลและการยกระดบการใหบรการใหมมาตรฐานเพยงพอ

เพอใหผสงสนคาตดสนใจทจะเลอกใชบรการขนสงสนคาทางรถไฟมากขน

แนวทางแกปญหา4ขอดงน

1)เพมมาตรการในการสงเสรมและสนบสนนใหภาคเอกชนหนมาใชการขนสงสนคาทาง

รถไฟมากขน เชน การพฒนาและปรบปรงโครงสรางพนฐานทเกยวของกบการขนสงทางราง เพอ

ใหการขนสงทางรางมการใหบรการทดขนมความตรงตอเวลาและมความนาเชอถอการเพมหวรถจกร

ลอเลอนและแคร ใหเพยงพอและสามารถใชงานไดอยางเตมท มโรงซอมบ�ารงทไดมาตรฐานรองรบ

การใชงาน การเพมประสทธภาพของระบบราง (ระบบทางค) เพอเพมความเรวในการขนสง และม

การเชอมโยงกบการขนสงรปแบบอนโดยพฒนาศนยเปลยนถายสนคาณบรเวณจดส�าคญทสามารถ

ขนสงตอเนองไดสะดวกรวดเรวและลดตนทน

2)ยกระดบการบรการใหมมาตรฐานมากขนเพอใหผสงสนคาตดสนใจทจะเลอกใชบรการ

ขนสงสนคาทางรถไฟมากขน

3)แกไขมตคณะรฐมนตร เรองจ�านวนบคลากรในองคกร โดยก�าหนดอตราก�าลงและ

คณสมบตเฉพาะของบคคลทจ�าเปนในกจการรถไฟดานตางๆใหมความเพยงพอและ

4)เรงใหการรถไฟฯสรางภาพลกษณองคกรใหมความทนสมยทงดานเครองจกรกลอปกรณ

ในการด�าเนนกจการและบคลากรรวมไปถงการพฒนาวฒนธรรมองคกรประชาสมพนธภาพลกษณ

ใหมสงผลตอความเชอมนในการเลอกใชบรการการขนสงสนคาทางรถไฟมากขน

�� 60.indd 53 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201754


4. บทสรป การพฒนาการขนสงสนคาทางรถไฟยงเปนเปาหมายส�าคญของการพฒนาในระดบประเทศ

การปรบเปลยนรปแบบการขนสงสนคาจากทางถนนมาใชทางรถไฟใหมากขน นอกจากจะเปนรป

แบบทมตนทนในการขนสงสนคาทต�ากวาแลวการพฒนาและปรบปรงการขนสงสนคาทางรถไฟจะ

เปนการเพมความสามารถในการรองรบปรมาณการขนสงสนคาภายในประเทศประหยดพลงงานและ

ยงเปนการเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไดอกทางหนงดวย

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชนทรวมใหขอมลในการศกษา

บทความนเปนสวนหนงของการศกษาปจจยภาครฐและกฎหมายในการพฒนาการขนสงสนคาทาง

รถไฟในประเทศไทยสนบสนนโดยส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต(วช.)ปงบประมาณ2558

เอกสารอางองการรถไฟแหงประเทศไทย (2555) “จากอดต...ถงปจจบนรอยทางจาก “กรมรถไฟ” ส... “แอร

พอรตเรลลงค”,”[สายตรง]แหลงทมา:http://airportraillink.railway.co.th/th/10_

footer/01_timeline.html[10มนาคม2558]

มตคณะรฐมนตร2มถนายน2558"แนวทางการแกไขปญหาจดตดทางรถไฟ,".

มตคณะรฐมนตร8กนยายน2552"ขออนมตตออายสญญาสมปทานการด�าเนนงานของผประกอบ

การเอกชนทสถานบรรจและแยกสนคากลอง(ไอซด)ทลาดกระบง,".

รฐวสาหกจการรถไฟแหงประเทศไทย(2558)“ปญหาดานรายไดแนวนโยบายของรฐและแนวทาง

ปฏรป,[สายตรง]แหลงทมา:http://www.pub-law.net/Publaw/view.aspx?id=1783

[10สงหาคม2558]

ส�านกนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (2555) “ยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานดาน

คมนาคมขนสงประเทศพ.ศ.2556-2563[สายตรง]แหลงทมา:http://www.otp.go.th/

index.php/policy-plan.html[5พฤศจกายน2558]

ส�านกนโยบายและแผนการขนสงและจราจร(สนข)กระทรวงคมนาคม(2557)"ยทธศาสตรการพฒนา

โครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงของไทยพ.ศ.2558-2565

�� 60.indd 54 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 55


การคดเลอกดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงาน

ของทาเรอในความดแลของกทท.

Selection of Key Performance Indices for Ports under the

Port Authority of Thailand

จกรกฤษณ ดวงพสตรา1, จตตชย รจนกนกนาฏ2

1ผอ�านวยการ, สถาบนการขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

E-mail: [email protected] 2รองผอ�านวยการ, สถาบนการขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย

E-mail: [email protected]

บทคดยอ บทความนน�าเสนอการทบทวนดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอทงไทย

และตางประเทศ เพอพจารณาหาชดดชนวดประสทธภาพการด�าเนนงานทเหมาะสมของทาเรอ

ในความดแลของการทาเรอแหงประเทศไทย (กทท.) จากการศกษาทบทวนดชนชวดประสทธภาพ

การด�าเนนงานในตางประเทศ พบวา การก�าหนดดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอ

แตละแหงลวนมความแตกตางกนขนกบลกษณะทางกายภาพผใชทาเรอผใหบรการของทาเรอและ

วตถประสงคของทาเรอทแตกตางกนคณะผวจยประมวลผลทบทวนดชนชวดในตางประเทศจดการ

รบฟงความคดเหนทงภายใน กทท.เอง และผทมสวนเกยวของจากหนวยงานตางๆภายนอก เพอ

ใหไดดชนขางตน จากนนจงไดลงภาคสนามเพอส�ารวจทาเรอในความดแลของ กทท. ทาเรอคเทยบ

ทงในไทยและตางประเทศ เพอสมภาษณและศกษาการควบคมการปฏบตงานทาเรอทแตกตางกน

ผลทไดน�ามาซงการน�าเสนอดชนชวดทเหมาะสมโดยแบงเปนดชนทควรใชกบทกทาเรอ และดชน

เฉพาะทใชส�าหรบบางทาเรอซงกทท.สามารถน�าไปใชเพอเพมประสทธภาพการปฏบตงานทายทสด

คณะผวจยไดเสนอแนะแนวทางการปรบปรงการด�าเนนงานเพอใหสามารถเกบขอมลดชนชวดและ

ปรบปรงการด�าเนนงานของทาเรอในความดแลของกทท.ไดอยางมประสทธภาพ

ค�าส�าคญ: การปฏบตการทาเรอ,ดชนชวดประสทธภาพ,การขนสงสนคาทางน�า,การจดการทาเรอ

�� 60.indd 55 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201756


ABSTRACT Thismanuscript presents the review of key performance indices (KPI) on

bothThailand’sandforeignportoperationstodeterminethesetofKPIsthatwould

besuitableforportsunderthePortAuthorityofThailand(PAT)supervision.Based

ontheliteraturereviewofseveralport’sKPIs,wefoundthateachporthasitsown

distinctKPIsduetoitsphysicalcharacteristics,users,operatorsandportobjectives.

TheresearchteamthengatheredthecommonKPIsusedinternationallyandorganized

the focus groups, bothwithin PAT internal organizations andwithin external port

stakeholderstoformtentativeKPIset.Thissetwasusedtocollectdatafromports

underPATsupervisionaswellasprivateandothergovernmentportsbothwithin

andoutsideThailandforcomparisonpurposes.ItresultsintwoKPIsets,includinga

commonKPIsetthatwouldbeusedforallPATportsandaspecificKPIsetforsome

ports.TheseKPIscanbeimplementedbyPATtoupgradeitsefficiency.Lastly,the

recommendationsforPATtoimproveitsoperationsandcollectKPIdataonitsports

efficientlyarepresented.

Key Words: PortOperations,KeyPerformance Index,WaterTransportation,Port

Management

1. บทน�า การขนสงทางทะเลถอเปนรปแบบการขนสงทมตนทนต�าสด เนองจากเกดการประหยดตอ

ขนาดจากการขนสงในปรมาณมากเมอเทยบกบรปแบบการขนสงในรปแบบอน ดงนนประเทศตางๆ

ทมแนวชายฝงทะเลจงมความพยายามพฒนาหรอผลกดนทาเรอของตนเองใหเปนประตการคา เพอ

สนบสนนศกยภาพการแขงขนใหแกประเทศจงท�าใหทาเรอตางๆทวโลกตกอยในสภาวะการแขงขน

เพอใหสามารถด�ารงอยในตลาดอตสาหกรรมทาเรอได ภายใตสภาวะการแขงขนเชนน ทาเรอตางๆ

จ�าเปนตองก�าหนดนโยบายและทศทางการด�าเนนงานเพอใหสามารถเพมขดความสามารถในการ

แขงขนโดยใชกลยทธส�าคญทงดานการตลาด การลดตนทน การสรางมลคาเพม การใหความส�าคญ

ดานสงแวดลอมและการเพมประสทธภาพดานการใหบรการการปฏบตงานรวมทงการบรหารงาน

เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว

�� 60.indd 56 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 57


การทาเรอแหงประเทศไทย(กทท.) กเปนหนวยงานทมหนาทก�ากบดแลและบรหารจดการ

ทาเรอหลกของประเทศไดตระหนกถงความจ�าเปนดงกลาวและจ�าเปนตองเปรยบเทยบประสทธภาพ

การด�าเนนงานของทาเรอในความรบผดชอบกบทาเรอภายในประเทศ ทาเรอคแขงในภมภาค

ทาเรอชนน�าของโลก หรอเทยบเคยงกบมาตรฐานสากล งานวจยนจงจดท�าขนเพอใหเปรยบเทยบ

ประสทธภาพของการด�าเนนงานทงในสวนของการบรหารงานการปฏบตงานและการใหบรการของ

ทาเรอในความรบผดชอบของ กทท.กบทาเรอภายในประเทศ ทาเรอคแขงในภมภาค ทาเรอชนน�า

ของโลกหรอเทยบเคยงกบมาตรฐานสากลไดและเพอเปนการคดเลอกดชนชวด(KeyPerformance

IndexหรอKPI)ทเหมาะสมทกทท.สามารถใชเปนเครองมอส�าคญทน�าไปสการพฒนาการด�าเนนงาน

ใหเปนมาตรฐานสากลมประสทธภาพและศกยภาพเทยบเคยงกบทาเรอชนน�าอนๆ

บทความนจะเปนการทบทวนดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอในตางประเทศ

การเกบขอมลดชนชวดตางๆของทาเรอในความดแลของกทท.และทายทสดจะเปนการน�าเสนอดชน

ชวดทเหมาะสมทกทท.สามารถน�าไปใชเพอเพมประสทธภาพการปฏบตงานได

2. การทบทวนวรรณกรรม ในสวนนจะน�าเสนอการจดท�าดชนชวด (KPI) ทงทมอย เดมของกทท. และทนยมใน

ตางประเทศดงน

2.1 กทท.ไดจดท�าดชนชวด(KPI)ประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอกรงเทพดงน

• การปฏบตการหนาทาของทาเรอกรงเทพแบงกลมและวดการปฏบตส�าหรบเรอ

แตละประเภท(เรอตสนคา,เรอสนคาทวไป)ดงน

o เวลาเรอคอย(WaitingTime)หนวยวดเปนชวโมง/เทยว

o เวลาเรอจอดเทยบทา(BerthingTime)หนวยวดเปนชวโมง/เทยว

o เวลาเรอปฏบตงาน(WorkingTime)หนวยวดเปนชวโมง/เทยว

o รอยละการใชทา(BerthOccupancy)หนวยวดเปนรอยละ(%)

• การปฏบตการบรเวณทจอดเรอกลางน�าของทาเรอกรงเทพแบงตามหลกผกเรอ

และเกบขอมลดงน

o เวลาเรอคอยทหลกฯหนวยวดเปนวน/เทยว

o รอยละของการใชหลกฯหนวยวดเปนรอยละ(%)

• การปฏบตงานยกสนคาหนาทา(Productivity)แยกเรอตสนคาและสนคาทวไป

และเกบขอมลดงน

o ประสทธภาพของปนจนในการยกตสนคาหนวยวดเปนต/ปนจน

o ประสทธภาพในการยกสนคาหนวยวดเปนตน/ชวโมง

�� 60.indd 57 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201758


• การใชเครองมอทนแรงมการเกบขอมลเครองมอแตละประเภท(ปนจนรถยกต

รถยกรถยนตลากพวงตสนคาฯลฯ)และเกบขอมล

o การใชงานได(Availability)หนวยวดเปนรอยละ(%)

o การใชงานไดจรง(Utilization)หนวยวดเปนรอยละ(%)

2.2 การเกบขอมลดานเวลาทใชบรการทาเรอ ถอเปน KPI ของการใหบรการของทาเรอ

ทนยมใชส�าหรบทาเรอในนานาประเทศ เนองจากงายตอการท�าความเขาใจและสะทอนคณภาพ

ความรวดเรวในการใหบรการของทาเรอแกผใชบรการเชนระยะเวลาทเรอเขามาในทาเรอระยะเวลา

ทเรอคอยระยะเวลาทใหบรการเรอเปนตนโดยSarwar(2014)ท�าการศกษาทฤษฎและวธปฏบต

ในการน�าดชนชวดทเกยวกบระยะเวลามาใชประเมนผลการด�าเนนงานของทาเรอโดยไดเสนอวธการ

วดดชนชวดระยะเวลาของการด�าเนนงานใหบรการของทาเรอดงตารางท1(สวนทแรเงาในรปคอสวน

ทตองมการเกบขอมลเวลาของแตละระยะเวลา)ซงประกอบไปดวย

• ระยะเวลารวม (Total Time) เปนผลรวมของ (1) เวลาทเรอมาถงเขตทาเรอ

(Arrival at Port) + (2) เวลาทเรอเรมเขาสเขตบงคบการเดนเรอ (Start

Maneuvering)+(3)เวลาทเรอเขาเทยบทา(ArrivalatBerth)+(4)เวลาทเรอ

ปฏบตการขนถายสนคา(OperationsStart)+(5)เวลาทเรอออกจากทา(Leave

Berth)+(6)เวลาทเรอออกนอกเขตบงคบการเดนเรอ(EndManeuvering)+

(7)เวลาทเรอออกนอกเขตทาเรอ(LeavePort)

• ระยะเวลารอคอย (Waiting Time) เปนผลรวมของ (1) เวลาทเรอมาถงเขต

ทาเรอ (Arrival at Port) + (2) เวลาทเรอเรมเขาสเขตบงคบการเดนเรอ

(StartManeuvering) + (3) เวลาทเรอออกนอกเขตบงคบการเดนเรอ (End

Maneuvering)+(4)เวลาทเรอออกนอกเขตทาเรอ(LeavePort)

• ระยะเวลาทเรออยในเขตบงคบการเดนเรอ (ManeuveringTime)เปนผลรวม

ของ(1)เวลาทเรอเรมเขาสเขตบงคบการเดนเรอ(StartManeuvering)+(2)

เวลาทเรอเขาเทยบทา(ArrivalatBerth)+(3)เวลาทเรอออกจากทา(Leave

Berth)+(4)เวลาทเรอออกนอกเขตบงคบการเดนเรอ(EndManeuvering)

• ระยะเวลาเรออยในทา(BerthingTime)เปนผลรวมของ(1)เวลาทเรอเขาเทยบ

ทา(ArrivalatBerth)+(2)เวลาทเรอปฏบตการขนถายสนคา(Operations

Start)+(3)เวลาทเรอออกจากทา(LeaveBerth)

• ระยะเวลาทกอใหเกดผลผลต(ProductiveTime)คอเวลาทเรอปฏบตการขน

ถายสนคา(OperationsStart)

�� 60.indd 58 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 59


• ระยะเวลาทเรออยในทาโดยไมไดปฏบตการขนถายสนคา (Idle Time) เปนผล

รวมของ(1)เวลาทเรอเขาเทยบทา(ArrivalatBerth)+(2)เวลาทเรอออกจาก

ทา(LeaveBerth)

2.3 การทบทวนดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอในนานาประเทศ

พบวาการก�าหนดดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอแตละแหงลวนมความแตกตางกน

โดยผลการศกษาของหลายงานวจย ไดแก Talley (1994) Tyson (1991) และ Heaton (1980)

ใหความเหนวาเกณฑการคดเลอกใชดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอทเหมาะสม

จะตองพจารณาจาก

• ดชนทใชประเมนตองสอดคลองกบเปาหมายและวตถประสงคการด�าเนนกจการ

ของทาเรอ(ConsistencywithGoalsandObjectives)

• ความกระชบและความชดเจนของดชนชวดในการสอสารใหผทเกยวของเขาใจ

(Conciseness)

• ความเพยงพอและความสามารถในการใชประโยชนไดของขอมลทมอยเพอน�ามา

ใชในการวเคราะหประสทธภาพ(DataAvailability)

• ความเหมาะสมของคาใชจายและเวลาทใชในการจดเกบขอมล (Expense and

TimetoCollectData)

ตารางท 1 ดชนชวดระยะเวลาของการด�าเนนงานการใหบรการของทาเรอในแตละสวน

ทมา:Sarwar(2014)

Duration

Totaltime

Waitingtime

Maneuvering

time

Berthing

time

Productive

time

Idletime

Arrival

atport

Arrival

atberth

Leave

berth

Start

maneuvering

Operations

start

End

maneuvering

Leaveport

�� 60.indd 59 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201760


• ความสามารถในการวดคาได(Measurability)

• การลดปจจยทไมสามารถควบคมได (Minimization of Uncontrollable

Factors)

• ความตอเนองของผลทไดจากการวดคาดชนชวดทมความเชอถอได(Robustness)

หากทบทวน KPI ของทาเรอทจดท�าโดยหนวยงานระหวางประเทศ เชน องคการ

สหประชาชาตเพอการคาและการพฒนา และสมาคมของผประกอบการทาเรอในตางประเทศ พบ

วา มความหลากหลายในการก�าหนด เนองจากดชนชวดแตละกลมมวตถประสงคเพอใชวดประเดน

ทเกยวของแตกตางกนตลอดจนความสามารถในการหาขอมลของทาเรอตางๆทเปนคเทยบเพอท�าการ

เทยบเคยงผลประสทธภาพและอาจจะแบงไดเปน4กลมคอ

1.กลมดชนชวดเกยวกบระยะเวลาการใหบรการ เชน เวลาเฉลยในการตรวจปลอยสนคา

เวลาทรถบรรทกเขาไปอยในเขตทาเรอ ระยะเวลาทรอคอยการน�ารอง รอยละของสนคาทสามารถ

สงมอบไดทนในเวลาเรงดวนเปนตน

2.กลมดชนชวดเกยวกบความสามารถดานการตลาด เชน โครงการเชอมโยงการเดนเรอ

กบทาเรอจ�านวนพนธมตรใหมทเกดขนการเปลยนรปแบบการขนสงเปนตน

3.กลมดชนชวดเกยวกบการใชประโยชนจากสนทรพยและบคลากร เชน รอยละการใช

ประโยชนจากสถานทเกบสนคา ปรมาณสนคาผานทาตอความยาวหนาทา รอยละของระยะเวลาท

แรงงานไมไดปฏบตงาน ประสทธภาพของพนกงานทาเรอ ตนทนคาจางแรงงานตอปรมาณสนคา

จ�านวนแรงงานตอผลดท�างานอตราสวนสนทรพยตอหนสนตนทนคาขดลอกรองน�าและจดท�าเขอน

กนคลนเปนตน

4.กลมดชนชวดเกยวกบการด�าเนนการดานสงแวดลอมและสงคม เชน ปรมาณของเสย

จากทาเรอปรมาณพลงงานทใชไปในทาเรอรอยเทาคารบอนระดบความรบผดชอบตอสงคมมลคา

เพมทเกดขนจากทาเรอตอเศรษฐกจและชมชนจ�านวนแรงงานททาเรอวาจาง

3. แนวทางการคดเลอกดชนชวดทเหมาะสมส�าหรบ กทท. คณะผวจยไดพจารณาดชนวดประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอในนานาประเทศในบท

ทผานมาควบคไปกบการพจารณาลกษณะเฉพาะของทาเรอทอยภายใตความรบผดชอบของกทท.เชน

นโยบายและวสยทศนของการทาเรอพนธกจการด�าเนนงานของทาเรอรปแบบองคกรทมการด�าเนน

งานของแบบภาครฐและเอกชนลกษณะธรรมชาตทางกายภาพทาเรอรปแบบการใหบรการกลมลกคา

ผมาใชบรการของทาเรอลกษณะสนคาความสามารถในการจดเกบขอมลวตถประสงคในการด�าเนน

งานของทาเรอและการถกก�ากบการด�าเนนงานของทาเรอในเชงขององคกรภาครฐและเอกชนตลอด

�� 60.indd 60 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 61


จนจดประชมระดมความคดเหนกลมยอยจากผมสวนไดสวนเสยของกทท.เพอประเมนความเหมาะ

สมและใหขอคดเหนตอการก�าหนดชดดชนชวดประสทธภาพทเหมาะสมกบการด�าเนนงานของกทท.

โดยประกอบดวยผแทนจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของ อาท พนกงานการทาเรอแหงประเทศไทย

ทประจ�าอยในสวนกลางและภมภาค ผแทนจากสายการเดนเรอและตวแทนเรอ ผแทนจากกจการ

สงออกและน�าเขาสนคาระหวางประเทศผแทนกจการรบจดการขนสงและตวแทนออกของรบอนญาต

ผแทนจากกจการขนสงตอเนองจากทาเรอผแทนจากทาเรอเอกชนผแทนกจการขนถายสนคาทไดรบ

สมปทานจากทาเรอผแทนกจการใหบรการโลจสตกสผแทนจากหนวยงานก�ากบดแลการขนสงทางน�า

ผแทนหนวยงานดานวชาการและพบไดวาKPIทอาจน�ามาใชสามารถแบงไดเปน4กลมดงน

1.ดชนชวดทนานาประเทศน�ามาใชอยางแพรหลายมากทสด(WidelyUsedKPI)

2.ดชนชวดทนานาประเทศน�ามาใชพอสมควร(FairlyPopularKPI)

3.ดชนชวดทมเฉพาะบางทาเรอในบางประเทศเพอวดผลด�าเนนงานทเจาะจง (Specific

PurposeKPI)

4.ดชนชวดทไมเคยมการใชมากอน แตมผเสนอใหใชตามพนธกจและลกษณะของ กทท.

(NewlyDevelopedKPI)

ทงนคณะผวจยพบวาKPIโดยทวไปควรประกอบดวย(1)ดชนชวดดานกายภาพและทวไป

(2)ดชนชวดดานการเงน(3)ดชนชวดดานคณภาพและการปฏบตการและ(4)ดชนชวดดานอนๆเชน

การวดดานบทบาทของทาเรอกบสงคมและสงแวดลอมเปนตนโดยมรายละเอยดการเปรยบเทยบ

ขอสรปของการใชดชนชวดฯทเหมาะสมทจะน�ามาใชในการเกบขอมลของทาเรอของกทท.กบทาเรอ

คเทยบเมอเปรยบเทยบกบขอมลดชนชวดของทาเรอในนานาประเทศทไดอธบายไวขางตนแสดงตาม

ตารางท2

�� 60.indd 61 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201762


ตารางท 2ดชนชวดเบองตนทจะใชในการเกบขอมลของกทท.กบดชนชวดของทาเรอในนานาประเทศ

1. กลมดชนชวดกายภาพและทวไป

1.1ปรมาณสนคาผานทา

1.2จ�านวนเรอทเขาเทยบทา

1.3การเชอมโยงโซอปทาน

2. กลมดชนชวดดานการเงน

2.1รายไดจากการใหบรการเรอและสนคาตอ

ปรมาณสนคา

2.2 รายไดจากการใหบรการเรอและสนคาตอเรอท

เขาเทยบทา

2.3รายไดจากการใหบรการคลงสนคาตอจ�านวนพนท

คลงสนคา

2.4ตนทนคาจางแรงงานตอปรมาณสนคา

2.5ตนทนคาเครองมอทนแรงตอปรมาณสนคา

2.6ก�าไรสทธตอปรมาณสนคา

2.7ก�าไรขนตนตอปรมาณสนคา

3. กลมดชนชวดดานคณภาพ (การปฏบตการ)

3.1เวลาทจอดคอยทา

3.2เวลาทเรอเขาในพนททา

3.3เวลาทเรอจอดในทาเทยบเรอ

3.4 เวลาทเรอตองรอการขนถายสนคาในขณะทจอด

ในทาเรอ

3.5เวลาทเรอปฏบตการขนถายสนคาจรงในทาเรอ

3.6รอยละการใชทาเทยบเรอ

3.7 ประสทธภาพของเครองมอทนแรงในการขนถาย

สนคา

3.8ประสทธภาพในการขนถายสนคาของทาเทยบเรอ

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ดชนชวดMost

Popular

KPI

Fairly

Popular

KPI

Specific

Purpose

KPI

Newly

Developed

KPI

�� 60.indd 62 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 63


ดชนชวดMost

Popular

KPI

Fairly

Popular

KPI

Specific

Purpose

KPI

Newly

Developed

KPI

3.9 รอยละเครองมอทนแรงทมอยและสามารถใชได

จรง

3.10รอยละเครองมอทพรอมใชงานไดและใชงานจรง

3.11เวลาทรถบรรทกเขาในพนททา

3.12 รอยละของปรมาณสนคาทยกขนตอจ�านวน

พนกงานทงหมดในทาเรอ

3.13ประสทธภาพในการยกขนของปนจนหนาทา

3.14ประสทธภาพการขนถายสนคาตอความยาวหนา

ทา

3.15ประสทธภาพการใชพนทของคลงสนคา/ลานรบ

ฝากสนคาในทาเรอ

3.16 ความรวดเรวในการใหบรการน�ารองและเรอ

ลากจง

3.17สดสวนของจ�านวนลกคารายเดมตอจ�านวนลกคา

ทงหมด

4. กลมดชนชวดดานอนๆ (สงคม และสงแวดลอม)

4.1ปรมาณของเสย/ขยะตอปรมาณสนคา

4.2ปรมาณไฟฟาทใชตอปรมาณสนคา

4.3อบตเหตตอปรมาณการขนถายสนคา

4.4จ�านวนกจกรรมสชมชนรอบทาเรอ

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

จากดชนชวดขางตนทรวบรวมมาทางคณะผวจยไดเกบขอมลและสอบถามผบรหารทาเรอ

ทงทาเรอในความดแลของ กทท. (ทาเรอกรงเทพทาเรอแหลมฉบง ทาเรอระนอง ทาเรอเชยงแสน

ทาเรอเชยงของ)ตลอดจนทาเรอคเทยบในประเทศไดแกทาเรอTPTทาเรอKerrySiamSeaport

ทาเรอกนตงทาเรอภเกตทาเรอเอกชนในแมน�าตาป(เอนพมารน/สราษฎรพอรต)ทาเรอหาเชยง

ตลอดจนทาเรอในตางประเทศ (ทาเรอปนง ทาเรอเสนเจน) ในชวงกลางป พ.ศ. 2558 และน�ามา

ประมวลผลหาดชนชวดทเหมาะสมกบทาเรอในความดแลของกทท.ตอไป

�� 60.indd 63 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 201764


1. ปรมาณตสนคาทมาใชบรการทาเรอ

2. ปรมาณสนคาทวไปทมาใชบรการ

ทาเรอ

3. จ�านวนเรอทเขาเทยบทา

4. รายไดจากการใหบรการเรอและสนคา

ตอปรมาณ

5. เวลาทเรอทตองรอการขนถายสนคา

ในขณะทจอด

6. เวลาทเรอจอดในทาเทยบเรอ

7. รอยละการใชทาเทยบเรอ

8. เวลาทรถบรรทกเขาไปในพนททา

9. สดสวนลกคารายเดมตอลกคาทงหมด

10.ปรมาณของเสย/ขยะตอปรมาณสนคา

11.ปรมาณไฟฟาทใชตอปรมาณสนคา

12.อบตเหตตอปรมาณการขนถายสนคา

13.จ�านวนกจกรรมสชมชนรอบทาเรอ

ในแตละป

ContainerCargoThroughput

GeneralCargoThroughput

ShipCall

RevenueperThroughput

ShipIdleTime

TimeatBerth

BerthOccupancyRate

TruckTurnRoundTime

RegularCustomerperTotalCustomer

WasteperThroughput

ElectricityUsageperthroughput

AccidentRateperthroughput

Number of Social Activities per

Annual

TEU

ตน

ล�า

บาท

ชวโมง

ชวโมง

ชวโมง

ชวโมง

รอยละ

ตน/ตสนคา

วตต/ตสนคา

ครง/ลานตน

ครง

ชอดชนชวด (ภาษาไทย) ชอดชนชวด (ภาษาองกฤษ) หนวย

4. ผลการคดเลอกดชนชวด จากการศกษาดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงานฯพบวา ทาเรอในสวนกลางและสวน

ภมภาคมลกษณะการใหบรการ กลมลกคาทเขามารบบรการ ลกษณะธรรมชาตของทาเรอ และ

ภมศาสตรเศรษฐกจบรเวณลอมรอบทาเรอทแตกตางกนจ�านวนบคลากรทท�างานตลอดจนลกษณะ

โครงสรางพนฐานสนบสนนความตองการใชอปกรณขนถายสนคาและเครองมอทนแรงของทาเรอและ

ความสามารถในการท�าก�าไรทแตกตางกนไปท�าใหการก�าหนดดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนงาน

ของทาเรอทอยภายใตความรบผดชอบของกทท.ควรจดท�าเปน2กลมคอดชนชวดประสทธภาพ

เปนดชนทใชวดรวมกนส�าหรบทกทาเรอ(CommonKPI)และดชนชวดประสทธภาพทเปนดชนเฉพาะ

ส�าหรบแตละทาเรอดงแสดงในตารางท3และตารางท4

ตารางท 3กลมKPIทควรก�าหนดใหเปนดชนทใชวดรวมกนส�าหรบทกทาเรอ

�� 60.indd 64 28/6/2560 14:01:17


No.10 Volume 1 2017 65


ตารางท 4 กลมKPIทควรก�าหนดใหเปนดชนทใชวดเฉพาะทาเรอ(ตามลกษณะเฉพาะของ

แตละทาเรอ)

เชยงของ

X

X

ระนอง

X

X

X

X

X

X

X

X

เชยงแสน

X

แหลมฉบง

X

X

X

X

X

กรงเทพ

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ชอดชนชวด (ภาษาไทย)

1. ปรมาณสนคาเทกองเหลวและเทกองแหง

ทมาใช

2. การเชอมโยงดานโซอปทาน

3.ตนทนคาจางแรงงานตอปรมาณสนคา

4.ตนทนคาเครองมอทนแรงตอปรมาณสนคา

5.ก�าไรสทธ(หรอก�าไรขนตน)ตอปรมาณสนคา

6.เวลาทเรอจอดคอยทา

7.เวลาทเรอเขาในพนททา

8.ประสทธภาพของเครองมอทนแรง

ในการขนถาย

9.ประสทธภาพในการขนถายสนคาของทาเรอ

10.รอยละเครองมอทนแรงทมอยและใชไดจรง

11.ประสทธภาพการขนสนคาตอความยาว

หนาทา

12.ประสทธภาพการใชพนทของคลงสนคา/

ลานรบ

เหตผลในการพจารณาคดเลอกดชนชวดบางตวมดงน

1.การเชอมโยงดานโซอปทาน (จ�านวนเสนทาง, ทาเรอปลายทาง) ควรน�าไปใชกบกรณ

ทาเรอแหลมฉบง หรอทาเรออนทก�าหนดบทบาทเปนประตการคา หรอศนยกลางเดน

เรอ ขณะเดยวกนทาเรอกรงเทพฯ มการเชอมโยงการขนสงสนคาทางน�าและทางบก

เขาสประเทศเพอนบาน

2.ตนทนคาจางแรงงานตอปรมาณสนคาควรใชกบกรณของทาเรอกรงเทพหรอทาเรออน

ทเจาของเรอ/เจาของสนคามความตองการใชพนกงาน กทท. เปนผใหบรการขนถาย

สนคาขนลงจากเรอ (กรณทาเรอเชยงแสน เชยงของ เจาของเรอเปนผจดหาแรงงาน

เองจงวดไมไดและกรณทาเรอแหลมฉบงเปนทาเรอLandlordจงไมสามารถวดตนทน

คาจางแรงงานฯ ไดเพราะการขนถายสนคาใชแรงงานและเครองมอทนแรงของเอกชน

ผรบสมปทาน)

�� 60.indd 65 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201766


3.ตนทนคาเครองมอทนแรงตอปรมาณสนคา ควรใชกบทาเรอกรงเทพ หรอทาเรออน

ทเจาของเรอ/เจาของสนคามความตองการใชเครองมอของ กทท. ในการใหบรการขน

ถายสนคา(กรณทาเรอเชยงแสนเชยงของเจาของเรอเปนผขนถายสนคาสวนใหญเอง

จงวดไมไดและกรณทาเรอแหลมฉบงเปนทาเรอทกทท.เปนเจาของแตไมไดเปนผปฏบต

การขนถายสนคาเอง(LandlordPort)โดยมอบใหบรษทผไดรบสมปทานเปนผปฏบต

การขนถายสนคาเองจงไมสามารถวดตนทนคาเครองมอทนแรงฯไดเพราะการขนถาย

สนคาใชแรงงานและเครองมอทนแรงของเอกชนผรบสมปทาน)

4.ก�าไรสทธ (หรอก�าไรขนตน)ตอปรมาณสนคาควรใชกบทาเรอกรงเทพหรอทาเรออน

ของกทท.ทใชแรงงานและเครองมอยกขนของตนเองในการใหบรการขนถายสนคา

ทงนดชนชวดบางตวทเคยเสนอไปเบองตน ไดถกตดทงไป เนองจากไมสามารถเกบขอมล

ภาคสนามไดจรง และบางครงมตนทนการเกบขอมลดชนชวดทสงเกนไป เมอเทยบกบผลทไดรบใน

เชงนโยบาย

5. แนวทางในการปรบปรงและพฒนาดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนของ กทท. คณะผวจยไดเสนอการปรบปรงและพฒนาดชนชวดประสทธภาพการด�าเนนของ กทท.

โดยมแนวทางการด�าเนนงานดงน

1.ควรเรยกประชมเพอท�าความตกลงดชนชวดประสทธภาพ พรอมทงอธบายวธการวด

วธการจดเกบขอมลใหกบเจาหนาทในสวนกลางและภมภาคเพอรบทราบความคาดหวงและวธการ

จดเกบเนองจากแตละดชนมความละเอยดซบซอนในการจดเกบทแตกตางกนและสภาพแวดลอมทาง

ธรรมชาตและรปแบบการบรหารทแตกตางกนตวอยางเชนทาเรอกรงเทพเปนทาเรอทมการด�าเนน

การใหบรการเรอและสนคาประกอบกบมหนวยงานสนบสนนของกทท.ทท�างานอยในทาเรอกรงเทพ

ทตองรบผดชอบดแลงานในภาพรวมของทาเรอทกแหงทอยภายใตการก�ากบดแลของกทท.เชนฝาย

บรหารทรพยากรบคคลฝายการเงนและการบญชฝายนโยบายและแผนฝายพฒนาธรกจและบรหาร

สนทรพย ฝายเทคโนโลยสารสนเทศ และฝายตรวจสอบ เปนตน ท�าใหตองมการแบกรบตนทนท

เกยวของกบการปฏบตงานของทาเรอกรงเทพและตนทนการจดการงานสวนกลางทอยในความรบผด

ชอบของกทท.ท�าใหมสภาพการท�าก�าไรนอยกวาทาเรอแหลมฉบงทมลกษณะเปนLandlordPort

ทเปนหนวยงานก�ากบดแลแตไมไดมภารกจในการใหบรการขนถายสนคาเอง

2.ควรก�าหนดคาเปาหมายเปนตวเลข เพอใชในการวดประสทธภาพในดชนชวดในแตละ

ตวซงจากการทบทวนทผานมาพบวามคาดชนชวดหลายรายการททาเรอภายใตการดแลของกทท.

เปนผน�าตลาดเมอเทยบกบคเทยบทอยในธรกจประเภทเดยวกนและในพนทเปาหมายเดยวกน เชน

�� 60.indd 66 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 67


ทาเรอกรงเทพเปนผน�าตลาดเมอเทยบกบคเทยบในดชนดานเวลาทเรอจอดในทาเทยบเรอ รอยละ

การใชทาเทยบเรอ และประสทธภาพในการยกขนของปนจนหนาทา และทาเรอเชยงแสนเปนผน�า

ตลาดเมอเทยบกบคเทยบในดชนดานการสรางรายไดจากการใหบรการเรอและสนคาตอปรมาณสนคา

3.กทท. ตองปรบปรงระบบการจดเกบขอมลใหม เนองจากไมเคยมการจดเกบมากอน

ในอดตทผานมาอาทตนทนคาจางแรงงานตอปรมาณสนคาซงตองจดเกบขอมลแรงงานทางตรงทใช

ในการรองรบสนคาตคอนเทนเนอรและสนคาทวไป ก�าไรตอปรมาณสนคาซงตองจดเกบขอมลก�าไร

ของแตละทาเทยบเรอทใชรองรบตคอนเทนเนอรและสนคาทวไประบบการนบเวลาตางๆไดแกเวลา

เรอจอดคอยทา เวลาทเรอเขาในพนททา เวลาทเรอจอดในทาเรอ เวลาทเรอจอดเทยบทาตองรอ

การขนสง เวลาทรถบรรทกเขาในพนททา ประสทธภาพของเครองมอทนแรงแตละประเภทและใน

ภาพรวม และประสทธภาพการใชพนทคลงสนคาหรอลานรบฝากเกบสนคา เพอพจารณาความคม

คาในการลงทนเพอน�ามาใชในการสรางรายไดเปนตนทงนการปรบปรงระบบการจดเกบขอมลใหม

สงผลตอการปรบระบบการบนทกขอมลทางการบญช การลงทนตดตงเครองมอตรวจวดระยะเวลา

และประสทธภาพการฝกอบรมใหเจาหนาทมการบนทกขอมลตามทก�าหนดอยางสม�าเสมอและการ

ตรวจสอบความถกตองของขอมลทมการบนทกและประมวลผลเปนตน

4.ควรก�าหนดบทบาทใหกทท.เปนเจาภาพในการจดเกบขอมลทเกยวของภายในเขตความ

รบผดชอบของทาเรอแมวาการจดเกบขอมลดชนชวดบางรายการจะไมไดอยภายใตความรบผดชอบ

ของกทท.แตเพยงผเดยวแตดชนชวดบางรายการเปนสงทผใชบรการทาเรอเชนเจาของเรอตวแทน

เรอเจาของสนคาผรบจดการขนสงสนคาและผขนสงสนคาตอเนองกบทาเรอซงเปนผเขามาใชพนท

ของทาเรอในการท�าธรกจเหนวาเปนดชนทมความส�าคญตอการพฒนาบรการทาเรอท�าใหกทท.

จะตองประสานกบหนวยงานทเกยวของเชนกรมศลกากรกรมเจาทาองคการปกครองสวนทองถน

และหนวยงานทเกยวของเพอขอขอมลเพอใชในการประมวลผลจดท�าดชนชวด

5.ในดานการเงนนนควรปรบระบบการบนทกขอมลทางการเงนเนองจากเปนดชนทชให

ประสทธภาพของการด�าเนนงานไดดดชนชวดดานการเงนของระบบการใหบรการทาเรอควรประกอบ

ดวยรายไดจากการใหบรการเรอและสนคาตอปรมาณสนคารายไดจากการเทยบทาของเรอตอจ�านวน

เรอทเทยบทารายไดจากการบรหารคลงสนคาหรอลานรบฝากเกบสนคาตอจ�านวนพนทตนทนคาจาง

แรงงานตอปรมาณสนคาตนทนคาเครองมออปกรณตอปรมาณสนคาก�าไรสทธตอปรมาณสนคาและ

ก�าไรขนตนตอปรมาณสนคาอยางไรกตามปญหาส�าคญคอการจดเกบขอมลใหเปนไปตามดชนชวด

ดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงขอมลผลการด�าเนนงานดานการเงน ไดแก รายได คาใชจาย ซงจะตอง

แยกประเภทรายไดใหชดเจนรวมทงแยกรายการตามศนยความรบผดชอบ(ResponsibilityCenter)

นอกจากนนการเกบขอมลควรใหความส�าคญตอเวลาการเกดขนของรายการ ตลอดจนระยะเวลา

�� 60.indd 67 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201768


การจดเกบขอมลทตองทนเวลาและถกตองแมนย�า มฉะนนแลวดชนชวดดานการเงนจะไมสามารถ

น�าไปใชในการวดผลการด�าเนนงานทแทจรงได ซงน�าไปสการไมยอมรบตอผลการประเมนตามดชน

ชวดดงกลาว

6.ควรก�าหนดคาเปาหมายอบตเหตในทาเรอ ในสวนของอบตเหตตอปรมาณการขนถาย

สนคา(AccidentRateperthroughput)การก�าหนดนโยบายZeroAccidentPortหรอทาเรอ

ปราศจากอบตเหตควรเปนKPIหลกของการทาเรอแหงประเทศไทยในทกทาเทยบเรอโดยก�าหนด

ใหอตราการบาดเจบ เสยชวตของผปฏบตการในทาตองไมเกดขนเลยจากการท�างาน (KPI จะผานก

ตอเมอไมมผใดไดรบบาดเจบหรอเสยชวตจากการปฏบตงานเลย) ในสวนของความสญเสยของสนคา

หรออบตเหตรถบรรทกชนสนคาอาจจะเกดขนไดบางแตตองควบคมใหมนอยทสดโดยก�าหนดเกณฑ

ความเสยหายตองไมเกน1ครงตอ50,000ตนของสนคาทวไปหรอ1ตตอ300,000ตทยกขน

เปนตนทงนแตละทาเรอควรก�าหนดเกณฑของตนเองโดยยดจากสถตความเสยหายของสนคาในปท

ผานๆ มาเนองจากลกษณะทางกายภาพ(การเลยวรถบรรทก,ชนดสนคา,ลกษณะอปกรณ)มความ

แตกตางกนและก�าหนดใหลดลงเรอยๆปละ10%

7.ควรพฒนาความรวมมอกบทาเรออนเพอแลกเปลยนขอมลดชนชวดกทท.ควรพจารณา

จดท�าความรวมมอในการแลกเปลยนขอมลดชนชวดกบทาเรอคเทยบในไทยและตางประเทศ

ทมความสนใจเชนเดยวกนในการน�าขอมลมาเปรยบเทยบระหวางกนโดยเฉพาะในกลมทาเรอเอกชน

ในประเทศไทย และกลมประเทศอาเซยน เอเชยตะวนออก หรอประเทศอนๆ ท กทท. มความ

สมพนธอนดเพอใหกทท.และทาเรอคเทยบรบทราบขอดและขอทควรมการปรบปรงในการพฒนา

ประสทธภาพการด�าเนนงานของทาเรอรวมกน ไดแก ทาเรอเอกชนในแมน�าเจาพระยา ทาเรอปนง

และทาเรอพนมเปญเทยบกบทาเรอกรงเทพและทาเรอสงคโปรทาเรอวงเตาทาเรอเสนเจนทาเรอ

ตาเหลยนทาเรอรอตเตอรดมและทาเรอแอนทเวรพเทยบกบทาเรอแหลมฉบงเปนตน

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนดานงบประมาณจากการทาเรอแหงประเทศไทย ภายใต

โครงการศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพของการด�าเนนงานและดชนชวดประสทธภาพการด�าเนน

งานของทาเรอในความรบผดชอบของการทาเรอแหงประเทศไทยกบทาเรออนภายในประเทศและ

ทาเรอชนน�าในภมภาคหรอมาตรฐานสากลในปพ.ศ.2558คณะผวจยขอขอบคณทมงานทรวมเกบ

ขอมลภาคสนามตลอดจนคณะผบรหารจากการทาเรอแหงประเทศไทยและทาเรอตางๆทไดรวม

แสดงความคดเหนอนเปนประโยชนกบงานวจยน

�� 60.indd 68 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 69


รายการอางองHeaton, C. (1980), Designing a Transit PerformanceMeasurement System, Transit

Journal,Vol6.pp49-56.

Sarwar,N.(2013),TimeRelatedKeyPerformanceIndicatorsandPortPerformance:A

ReviewofTheoryandPractice,Report,FacultyofTechnologyandMaritime

Sciences,VestfoldUniversityCollege,Norway.

Talley,W.K.(1994),PerformanceIndicatorsandPortPerformanceEvaluation,Logistics

andTransportationReview,December1994,Vol30(4),ABI/Inform,page339.

Tyson,W.J.(1991),TransitPerformanceEvaluationandTimePrices:ASingleIndicator

Methodology,JournaloftheTransportationResearchForum,Vol31(2),pp

462-470.

�� 60.indd 69 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201770


การเปรยบเทยบการรบรสภาพจราจร ระหวางผใชทาง

และเจาหนาทศนยควบคมจราจร

Comparison of Traffic Conditions Perceptions between Road

Users and Traffic Management Center Operator

สรนนท เยอยงค1, สโรช บญศรพนธ2, สทธพงศ ธชยพงษ3

1นสต, คณะวศวกรรมศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

E-mail: [email protected]ผชวยศาสตราจารย, คณะวศวกรรมศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

E-mail: [email protected]นกวจย, ส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต


บทคดยอ หนาทหลกอยางหนงของศนยควบคมจราจร คอ การรายงานสภาพจราจรบนเสนทาง

ทรบผดชอบ เพออ�านวยความสะดวกใหแกผใชทาง ใหสามารถวางแผนการเดนทางไดอยางถกตอง

และหลกเลยงเสนทางหรอชวงเวลาทการจราจรตดขดได ซงรปแบบในการรายงานสภาพจราจร

บนทางหลวงพเศษระหวางเมองในปจจบนนน จะด�าเนนการโดยเจาหนาทศนยควบคมการจราจร

(ลาดกระบง)ประเมนระดบสภาพจราจรดวยสายตาและใชประสบการณในการท�างานประเมนระดบ

สภาพจราจร ซงภาระงานของเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) มแนวโนมเพมขนเรอย ๆ

เนองจากปรมาณจราจรทเพมขน และการขยายโครงขายทางหลวงพเศษระหวางเมองอยางตอเนอง

ของกรมทางหลวงกองทางหลวงพเศษระหวางเมองจงมแผนตดตงอปกรณตรวจวดสภาพจราจรแบบ

อตโนมตบนเสนทางปจจบนเพอสนบสนนการท�างานของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)

โดยอปกรณตรวจวดสภาพจราจรนจะสามารถวดคาพารามเตอรทางการจราจรตางๆ เชนอตราการ

ไหล,ความเรว,ความหนาแนนของกระแสจราจรไดอยางแมนย�าอยางไรกตามศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) ในปจจบน ยงไมมเกณฑในการแปลงคาพารามเตอรเหลาน เปนระดบความตดขดของ

สภาพจราจรเพอรายงานใหประชาชนผใชทางรบทราบ ดงนน งานวจยฉบบนจงมวตถประสงคเพอ

หาความสมพนธระหวางการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)

ผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง กบคาพารามเตอรทางการจราจรทวดไดจากอปกรณ

�� 60.indd 70 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 71


ตรวจวดแบบอตโนมตโดยใหเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)จ�านวน37คนและผขบข

รถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองจ�านวน 450 คน ประเมนระดบความตดขดจากขอมลวดโอ

สภาพจราจรในระดบตางๆ เปรยบเทยบกบคาพารามเตอรทเกบไดจากอปกรณตรวจวดแบบอตโนมต

ชนดไมโครเวฟเรดาห(MicrowaveRadar)โดยผวจยเลอกใชวธการสรางแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ

(OrderedDiscreteModel)ในการวเคราะหปจจยในการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาท

ศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)และมมมองของผขบขรถ

ค�าส�าคญ: การจราจรตดขด,มาตรการตรวจสอบสภาพจราจร,แบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ

ABSTRACT Themain responsibility of TrafficManagement Center (TMC) is to report

trafficconditionstoroadusers,sotheycanusetrafficinformationtoplantheirtrips

accordingly.ForThailand’smotorways,TMCstaffusuallyassessestrafficcondition

visuallyanddeterminesthecongestionlevelbasedontheirexperiences.However,

with the rapid traffic growth andmotorway network expansion,monitoring and

managingtrafficmanuallycouldbeaveryresource-intensivetask.Thus,Department

ofHighways(DOH)hasplannedtoinstalltrafficsensorsonthemotorwayssothat

trafficdatacanbecollectedandanalyzedautomatically.Themainchallengeisthat

DOHcurrentlydoesnothaveexplicitcriteriatotranslatetrafficparameterscollected

from traffic sensors to the existing traffic congestion scheme. Thus, this research

aimstoinvestigatetherelationshipbetweentheperceptionsoftrafficinviewofthe

trafficcontrolofficerandtheperceptionsoftrafficinviewofroadusersonmotorway

withtrafficparametersmeasuredbytheactualtrafficsensors.ThirtysevenofTMC

personnel’sandfourhundredandfiftypeopleoftheroadusersonmotorwayswere

interviewedandaskedtoevaluatetrafficcongestionlevelsfromsituationsshownin

thevideos.Theauthorsthencomparedtheresponseswithtrafficparameters.Ordered

DiscreteModelwasusedtodeterminekeyfactorsinfluencingperceptionsoftheTMC

operatorsanddrivers.

Key Words: TrafficCongestion,CongestionMeasures,OrderedDiscreteModel

�� 60.indd 71 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201772


1. บทน�า ทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7เปนเสนทางเชอมระหวางกรงเทพฯกบชลบรซง

ปจจบนประสบกบปญหาดานการจราจรตดขดในชวงเวลาเรงดวนอยางมากหากพจารณาจากขอมล

สถตของปรมาณจราจรเฉลยตอวนทเขามาใชบรการเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองจะพบวาปรมาณ

จราจรเฉลยตอวนมปรมาณจราจรเพมมากขนอยางรวดเรวกองการทางพเศษระหวางเมองไดเลงเหน

ถงปญหาดงกลาวจงมการจดตงศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)ขนเพอท�าหนาทในการบรการจดการ

สภาพจราจรบนเสนทาง และอ�านวยความสะดวกการใชบรการเสนทางใหแกผใชเสนทาง ซงหนาท

หลกอยางหนงของศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) คอ การรายงานสภาพจราจรบนเสนทางหลวง

พเศษระหวางเมองใหแกผใชเสนทางรบทราบและใชเปนขอมลในการวางแผนการเดนทาง

ปจจบนรปแบบการประเมนสภาพจราจรบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง ประเมน

สภาพจราจรโดยใหเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)ประเมนระดบสภาพจราจรจากกลอง

วงจรปด(CCTV)ทตดตงบนสายทางหลวงพเศษระหวางเมองดวยสายตาและใชประสบการณในการ

ท�างานส�าหรบประเมนสภาพจราจรซงพบวาเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)แตละทานม

เกณฑทใชในการประเมนสภาพจราจรแตกตางกนโดยในบางกรณอาจมผลการประเมนสภาพจราจร

ทไมสอดคลองกน จงสงผลตอความนาเชอถอในการรายงานขอมลสภาพจราจร อกทงภาระงานของ

เจาหนาทศนยควบคมจราจรมแนวโนมเพมขนเรอยๆ เนองจากปรมาณจราจรทเพมขนและการขยาย

โครงขายทางหลวงพเศษระหวางเมองอยางตอเนองของกรมทางหลวงกองทางหลวงพเศษระหวางเมอง

จงมแผนทจะตดตงอปกรณตรวจวดสภาพจราจรแบบอตโนมตบนเสนทาง เพอสนบสนนการท�างาน

ของเจาหนาทศนยควบคมจราจรโดยอปกรณตรวจวดสภาพจราจรนจะสามารถวดคาพารามเตอร

ทางการจราจรตางๆ เชนอตราการไหล,ความเรว,ความหนาแนนของกระแสจราจรไดอยางแมนย�า

อยางไรกตามพบวาในปจจบนการประเมนสภาพจราจรบนเสนทางหลวงระหวางเมอง ยงไมมเกณฑ

ในการประเมนสภาพจราจรจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจรทมความสอดคลองกบทศนคตของผ

ขบขเพอน�ามาใชพฒนารปแบบการรายงานสภาพจราจรใหมลกษณะRealTimeมากยงขนอกทง

ยงเปนการลดปญหาประเมนสภาพจราจรทไมสอดคลองกนระหวางเจาหนาท

บทความนมวตถประสงคเพอวเคราะหปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของ

เจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) และมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมอง และพฒนาแบบจ�าลองการประเมนสภาพจราจรทเหมาะสมส�าหรบเสนทางหลวงระหวางเมอง

และมความสอดคลองกบทศนคตการประเมนสภาพจราจรของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมองดวยวธการสรางแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ เพอใหขอมลการรายงานสภาพการจราจรมความ

นาเชอถอมากยงขนตอไป

�� 60.indd 72 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 73


2. ขอบเขตการศกษา พนทในการศกษาครงน จะท�าการศกษาสภาพจราจรบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

หมายเลข7(กรงเทพ–ชลบร)ดงรปท1โดยวธการเกบรวมรวมขอมลภาคสนามแบงออกเปน2สวน

สวนแรกคอขอมลวดโอสภาพจราจรณสถานการณตางๆ จากกลองวงปด(CCTV)บนเสนทางหลวง

พเศษระหวางเมองหมายเลข7(กรงเทพ-ชลบร)ณต�าแหนงหลกกโลเมตรท08+000และต�าแหนง

หลกกโลเมตร09+000สวนทสองคอการเกบขอมลสภาพจราจรจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจรท

ตดตงอยบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7(กรงเทพ-ชลบร)ณต�าแหนงหลกกโลเมตร

ท08+850โดยท�าการเกบรวบรวมขอมลในชวงวนท1มกราคม2557ถงวนท15พฤษภาคม2557

รปท 1ต�าแหนงในการเกบขอมล

3. ทบทวนวรรณกรรม3.1 เกณฑในการประเมนสภาพจราจร

ในปจจบนเกณฑในการประเมนสภาพจราจรตดขดนยมใชการแบงสภาพจราจรตามวธของ

HighwayCapacityManual(HCM)โดยใหค�าจ�ากดความในการแบงสภาพจราจรวาระดบการให

บรการ(LevelofService,LOS)ซงไดแบงคาระดบการใหบรการออกเปน6ระดบตงแตระดบA

ซงเปนสภาพการจราจรทดทสดไปจนถงระดบFซงเปนสภาพการจราจรทแยทสดโดยมปจจยในการ

หาคาระดบของการใหบรการของถนนคอความเรวและปจจยรองคออตราสวนของปรมาณการจราจร

กบความสามารถในการใหบรการของถนน(V/Cratio)ซงรปแบบในการแบงระดบการใหบรการดวย

วธHCMจดเปนตวชวด“ทดแทน”(Surrogatemeasure)ไมมการก�าหนดเกณฑมาตรฐานส�าหรบคา

ระดบการใหบรการทบงบอกถงจดเรมตนของปญหาการจราจรตดขด(HighwayCapacityManual,

2000)

�� 60.indd 73 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201774


การวเคราะหปจจยทสงผลตอการประเมนระดบการใหบรการของถนนโดยผขบข เปรยบ

เทยบกบเกณฑในการแบงระดบการใหบรการของHCMพบวาคาความหนาแนนของปรมาณจราจร

เปนปจจยหลกทสงผลตอการประเมนระดบการใหบรการของกลมตวอยางจะเหนไดวาระดบการให

บรการทกลมตวอยางประเมนนนมความแตกตางจากเกณฑแบงระดบการใหบรการของHCM2000

และกลมตวอยางประเมนระดบการใหบรการดกวาระดบการใหบรการของHCM2000หมายความวา

ทสภาพความหนาแนนทเทากนโดยเฉพาะอยางยงทสภาพการจราจรมความหนาแนนสงกลมตวอยาง

จะประเมนระดบการใหบรการทดกวาระดบการใหบรการตามเกณฑของHCM2000เนองจากกลม

ตวอยางเปนผขบขในเขตเมองจงมความคนเคยและอดทนตอสภาพการจราจรทหนาแนนไดมากกวา

(Choocharukul,etal,2004)

3.2 เกณฑในการประเมนสภาพจราจรของเจาหนาทปฏบตการ

การศกษาเกณฑในการวดการจราจรตดขดในประเทศไทยในมมมองของผปฏบต ดวยวธ

การส�ารวจรปแบบในการรายงานสภาพจราจรทเหมาะสมในกรงเทพมหานครในมมมองของผปฏบต

ดานการจราจรและขนสงทงในภาครฐและภาคเอกชน โดยแบงรปแบบของเกณฑในการประเมน

สภาพจราจรตามลกษณะของสญญาณไฟจราจรได2ประเภทคอ1)เกณฑการประเมนสภาพจราจร

บนเสนทางทมสญญาณไฟจราจร ผลการส�ารวจพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ เลอกใชเวลาท

ตดขดณแตละทางแยกเปนเกณฑในการบงบอกภาวะการจราจรตดขด2)เกณฑการประเมนสภาพ

จราจรบนเสนทางทไมมสญญาณไฟจราจรผลการส�ารวจพบวา ผปฏบตในภาครฐเกอบครงหนงของ

ตวอยาง ระบวาใชความเรวเปนเกณฑ ในขณะทผปฏบตในภาคเอกชนมการรายงานทแตกตางกน

ไปโดยเลอกใชปรมาณการจราจรความเรวหรอความยาวแถวคอยบนทางพเศษเปนเกณฑทมความ

เหมาะสมส�าหรบทางพเศษ(เกษม,2548)

3.3 รปแบบการรายงานสภาพจราจร

การรายงานสภาพจราจร มความส�าคญอยางยงส�าหรบใชเปนขอมลในการตดสนใจและ

วางแผนการเดนทางของผขบข ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบวามหนวยงานตาง ๆ ท

เกยวของกบการจราจรจ�านวนไมนอยมรปแบบการรายงานสภาพการตดขดทแตกตางกน สวนใหญ

นยมใชเสนสเปนตวแสดงสภาพจราจรโดยมรปแบบในการรายงานสภาพจราจรแบงออกเปน3ระดบ

ซงงายตอการเขาใจแกผขบข(Choocharukul,etal,2004)(Lomax,T.,etal,1997)(เกษม,2548)

และเมอพจารณาถงตวชวดการจราจรทใชในการแบงระดบสภาพจราจรจะพบวา ความเรวเฉลยของ

ยานพาหนะเปนตวชวดทนยมใชกนมากทสดซงในแตละหนวยงานหรอในแตละพนทนนจะมเกณฑ

ทใชในการแบงเสนสแสดงสภาพจราจรทแตกตางกนสงผลใหตวชวดทเปนอยขาดเอกภาพและความ

นาเชอถอ เมอพจารณาถงเกณฑทใชในการประเมนสภาพจราจร พบไดวายงไมมการส�ารวจเกณฑ

ทใชประเมนสภาพจราจรตดขดทมความสอดคลองกบเสนทาง

�� 60.indd 74 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 75


4. ขอมลส�าหรบงานวจย ขอมลทใชในการศกษาในครงน แบงออกเปน 2 ประเภท ประกอบไปดวย ขอมลภาพ

จากกลองวงจรปดขอมลสภาพจราจรจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจรรายละเอยดดงตอไปน

4.1 ขอมลจากกลองวงจรปด (CCTV)

เกบรวบรวมขอมลวดโอของสภาพจราจรณสถานการณตางๆจากกลองวงจรปด(CCTV)

ทท�าการตดตงอยบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7(กรงเทพฯ–ชลบร)บรเวณหลก

กโลเมตร09+000โดยท�าการเกบรวบรวมขอมลในชวงวนท1มกราคม2557ถงวนท15พฤษภาคม

2557

4.2 ขอมลจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจร (Sensor)

เกบรวบรวมขอมลคาทางวศวกรรมของสภาพจราจรณสถานการณตางๆ จากอปกรณตรวจ

วดสภาพจราจร(Sensor)ทท�าการตดตงอยบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7(กรงเทพฯ

–ชลบร)บรเวณหลกกโลเมตร08+850โดยท�าการเกบรวบรวมขอมลตงแตวนท1มกราคม2557ถง

วนท15พฤษภาคม2557ซงขอมลทไดจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจรจะประกอบไปดวยขอมล

วนเวลาปรมาณจราจร(Volume)อตราการไหลเฉลย(AverageFlow)ความเรวเฉลย(Average

Speed)และคาความหนาแนนของกระแสจราจร(Density)ดงตารางท1โดยอปกรณตรวจวดสภาพ

จราจรจะท�าการบนทกขอมลทกๆ5นาท

ตารางท 1 ตวอยางขอมลจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจร

เวลา

0:02:30

0:07:30

0:12:30

0:17:30

…

23:52:41

23:57:41

ปรมาณจราจร

(คน)

239

241

252

236

…

255

230

ความเรวเฉลย

(กม./ชม.)

92.85

89.48

92.24

90.04

…

91.99

92.01

วนท

19/4/2014

19/4/2014

19/4/2014

19/4/2014

…

19/4/2014

19/4/2014

อตราการไหล

เฉลย

(คน/ชม.)

717

723

756

708

…

765

690

ความหนาแนน

(คน/กม./ชอง

จราจร)

7.72

8.08

8.2

7.86

…

8.32

7.5

�� 60.indd 75 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 201776


5. การจดเตรยมขอมล การจดเตรยมขอมลส�าหรบใชในการท�าแบบสอบถาม โดยการตดตอภาพวดโอจากกลอง

วงจรปด (CCTV) ทมชวงเวลาตรงกนกบขอมลจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจร (Sensor) ซง

วดโอทไดจะอางองขอมลโดยใชคาความหนาแนนของกระแสจราจร(Density)จากอปกรณตรวจวด

สภาพจราจรและท�าการจดกลมขอมลวดโอดวยวธการแบงกลมขอมลออกเปน8กลมขอมลซงใน

แตละกลมของขอมลจะท�าการแบงคาความหนาแนนของกระแสจราจรในแตละกลมแตกตางกน5คน

ตอกโลเมตรตอชองจราจรดงรปท2

รปท 2 ขนตอนการจดเตรยมขอมล

6. การส�ารวจขอมล การศกษาในครงนจะด�าเนนการส�ารวจขอมลเกยวกบทศนคตการรบรสภาพจราจรของกลม

ตวอยางทงสน2กลมตวอยางประกอบดวย1.เจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)2.ผขบข

รถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

6.1 เจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)

การส�ารวจทศนคตการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) ดวยวธการส�ารวจแบบสอบถามซงประกอบไปดวยเจาหนาทศนยควบคมจราจรทงสน

37คนจากจ�านวนเจาหนาททงหมด41คนคดเปนรอยละ90.2ของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

ระหวางเดอนมถนายน2557โดยใหเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)ท�าแบบสอบถามซงรป

แบบของการท�าแบบสอบถามจะใหเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)รบชมภาพวดโอสภาพ

จราจรณสภานะการณตาง ๆ ซงภาพวดโอทไดรบชมนนจะมขอมลเกยวกบสภาพจราจรอางองอย

จากนนท�าการสอบถามทศนคตของการประเมนสภาพจราจรทไดรบชมโดยแบงระดบรายงานสภาพ

จราจรออกเปน3ระดบดงรปท3

เนองจากการทดลองส�ารวจแบบสอบเบองตนพบวาจ�านวนสถานการณทเหมาะสมส�าหรบ

การท�าแบบสอบถามเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)คอไมควรเกนคนละ8สถานการณ

เทานน อกทงการออกแบบสอบถามโดยเรยงล�าดบจากค�าถามทมลกษณะสภาพจราจรคลองตวจน

กระทงสภาพจราจรตดขดนนผตอบแบบสอบถามเกดการเปรยบเทยบสภาพจราจรของค�าถามทได

กลองวงจรปด อปกรณตรวจวดสภาพจราจร จดเตรยมขอมล จดกลมขอมล

�� 60.indd 76 28/6/2560 14:01:18


No.10 Volume 1 2017 77


รบชมอยกบค�าถามของสภาพจราจรกอนหนา ซงสงผลใหค�าถามตอบทไดจากการท�าแบบสอบถาม

นนมอทธพลตอการรบรสภาพจราจรจากภาพวดโอกอนหนา ดงนนเพอเปนการลดความผดพลาดท

เกดขนนผวจยจงไดออกแบบสอบถามส�าหรบใชในการสอบถามเจาหนาทศนยควบคม(ลาดกระบง)

โดยการก�าหนดใหแบบสอบถามในแตละชดจะตองมความแตกตางกนของค�าถามโดยในแตละชดของ

แบบสอบถามจะตองท�าการสมค�าถามใหมส�าหรบชดของแบบสอบถามในแตละชดซงขนตอนในการ

สมแบบสอบถามจะเรมจากการสมไฟลวดโอในกลมของขอมลแตละชวงออกมาชวงละ1 ไฟลวดโอ

โดยจะท�าการสมไฟลทงหมด8ชวงขอมลจากนนเมอไดไฟลวดโอครบ8 ไฟลวดโอกจะท�าการน�า

เอาไฟลวดโอทไดจากการสมมาท�าการสมล�าดบของค�าถามทจะใชในการถามเจาหนาทศนยควบคม

จราจร(ลาดกระบง)อกครงดงตารางท2

ตารางท 2 ตวอยางขนตอนการสมวดโอค�าถามส�าหรบเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)


0-5

6-10

11-15

16-20

21-25

26-30

31-35

36-41

รวม

สมวดโอ

1

1

1

1

1

1

1

1

8

จ�านวนวดโอทม

3

3

3

4

5

4

4

3

29

ล�าดบค�าถาม

1

2

3

4

5

6

7

8

สมล�าดบค�าถาม

6.2 ผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

การส�ารวจทศนคตการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษ

ระหวางเมอง จะส�ารวจกลมตวอยางของผขบขรถยนตทสญจรบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

หมายเลข 7 (กรงเทพ - ชลบร) บรเวณจดพกรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข 7

(กรงเทพ-ชลบร)จ�านวนทงสน450คนประกอบไปดวยเพศชาย400คนและเพศหญง50คน

(สาเหตของจ�านวนของกลมตวอยางในเพศหญงมจ�านวนนอยกวาเพศชายเนองมาจากเสนทางหลวง

พเศษระหวางเมองเปนเสนทางเชอมระหวางจงหวดมระยะทางคอนขางไกลและยานพาหนะสวนใหญ

จะใชความเรวสงจงสงผลใหจ�านวนของผขบขสวนใหญมกจะเปนเพศชายมากกวาเพศหญง) โดยจะ

�� 60.indd 77 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 201778


ท�าการเกบขอมลโดยการเลอกแบบเจาะจงเฉพาะผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองในชวง

วนจนทรถงวนศกรในชวงเวลา08:00น.ถง18:00น.ตงแตวนท23มนาคม2558ถงวนท3เมษายน

2558 รปแบบของการท�าแบบสอบถามในครงน จะใหผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

บรเวณServiceAreaบนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7รบชมภาพวดโอสภาพจราจรณ

สถานการณตางๆ ซงภาพวดโอทไดรบชมนนจะมขอมลสภาพจราจรจากอปกรณตรวจวดสภาพจราจร

อางองอยจากนนท�าการสอบถามทศนคตของการรบรสภาพจราจรทไดรบชมโดยในการสอบถามการ

รบรสภาพจราจรในกรณแบงระดบรายงานสภาพจราจรออกเปน3ระดบดงรปท3

รปท 3 รปแบบการส�ารวจทศนคตการรบรสภาพจราจรของกลมตวอยาง

จากการส�ารวจเบองตนพบวาผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง บรเวณสถาน

บรการ (ServiceArea)บนทางหลวงพเศษระหวางเมองหมายเลข7ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ

สามารถตอบแบบสอบถามไดเพยงคนละไมเกน 5 ค�าถาม เนองจากสภาพอากาศทคอนขางรอน

รวมทงความเรงรบในการเดนทางดงนนในการศกษาในครงนจงออกแบบแบบสอบถามทใชในการ

สอบถามผใชเสนทางบนทางหลวงพเศษระหวางเมองโดยแบบสอบถามจะแบงออกเปนทงหมด10

ชดโดยในแตละชดจะมความแตกตางกนของค�าถามซงแบบสอบถามหนงชดจะใหผท�าแบบสอบถาม

รบชมภาพจากวดโอทานละ5วดโอโดยมขนตอนในการสมไฟลวดโอส�าหรบแบบสอบถามซงจะแบง

รปแบบการสมออกเปน 2 กลม โดยจะเรมจากการสมไฟลวดโอทอยในชวงของกลมขอมลออกมา

1 ไฟลวดโอจากจ�านวนวดโอทมอยในชวงกลมขอมลนน ๆ เมอไดวดโอตามทตองการแลวจะท�าการ

สมล�าดบในการถามอกครงหนงเพอลดความผดพลาดทเกดการเปรยบเทยบสภาพจราจรของค�าถาม

ทไดรบชมอยกบค�าถามของสภาพจราจรกอนหนาทได โดยจะใชวธการสมลกษณะนทงหมดเชนน 5

ครงใน1ชดแบบสอบถามโดยมเงอนไขวาใน1ชดแบบสอบจะตองมชวงของขอมลจะตองไมซ�ากน

ดงตารางท3

�� 60.indd 78 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 2017 79


ตารางท 3 ตวอยางขนตอนการสมวดโอค�าถามส�าหรบผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

ความหนา

แนน

0-5

11-15

21-35

31-35

16-20

26-30

รวม

ความหนา

แนน

0-5

11-15

21-35

31-35

16-20

26-30

รวม

สมวดโอ

1

1

1

1

5

สมวดโอ

1

1

1

1

5

จ�านวน

วดโอ

6

6

6

7

38

จ�านวน

วดโอ

6

7

6

6

38

ล�าดบ

ค�าถาม

1

2

3

4

ล�าดบ

ค�าถาม

1

2

3

4

กลมท 1 กลมท 2

12 131 15 5

7. ผลการส�ารวจ7.1 เจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)

จากการส�ารวจขอมลดานเศรษฐกจและสงคมของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)

ทงหมด37คนคดเปนรอยละ90.2จากเจาหนาทศนยควบคมจราจรทงหมด41คนโดยแบงออก

เปนเพศชาย 22 คน (รอยละ 59.5) และเพศหญง 15 คน (รอยละ 40.5) ซงผตอบแบบสอบถาม

ทมอายนอยทสด18ปและมากทสดมอาย50ปโดยเพศชายมอายเฉลย29ปและเพศหญงมอาย

เฉลย32ปโดยอายเฉลยรวมเทากบ30ปดวยคาเบยงเบนมาตรฐาน7.4ปซงผตอบแบบสอบถาม

แตละคนมประสบการณในท�างานดานการรายงานสภาพจราจรสวนใหญรอยละ56.8มประสบการณ

ท�างานดานการรายงานสภาพจราจรต�ากวา1ปรองลงมารอยละ24.3มประสบการณท�างานดานการ

รายงานสภาพจราจร1-5ปมประสบการณท�างานดานการรายงานสภาพจราจร6-1ปรอยละ10.8

มประสบการณท�างานดานการรายงานสภาพจราจร11-15ปรอยละ5.4และมประสบการณท�างาน

ดานการรายงานสภาพจราจร16-20ปเพยงรอยละ2.7

7.2 ผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

จากผลการส�ารวจขอมลดานเศรษฐกจและสงคมของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมองหมายเลข7ทงหมด450คนโดยแบงออกเปนเพศชาย400คน(รอยละ88.9)และเพศหญง

50คน(รอยละ11.1)โดยผตอบแบบสอบถามทมอายนอยทสด18ปและมากทสดมอาย76ปโดย

เพศชายมอายเฉลย38ป เพศหญงมอายเฉลย32ปและอายเฉลยรวมเทากบ37ปดวยคาเบยง

เบนมาตรฐาน10.8ปโดยประสบการณการขบรถของกลมตวอยางในการตอบแบบสอบถามสวนใหญ

�� 60.indd 79 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 201780


รอยละ28.4มประสบการณการขบรถในชวง0-5ปรองลงมารอยละ25.1มประสบการณการขบรถ

ในชวง6-10ปโดยกลมตวอยางมประสบการณการขบรถสงสด50ปและมประสบการณการขบรถ

ต�าสด1ปซงกลมตวอยางทงหมดมประสบการณการขบรถโดยเฉลย14ปทคาเบยงเบนมาตรฐาน

10.4 โดยกลมตวอยางสวนใหญรอยละ61.3ใชรถยนต4ลอรองลงมารอยละ25.3ใชรถกระบะ

มกลมตวอยางใชรถตรอยละ8.4และมกลมตวอยางทใชรถบสและรถบรรทกรอยละ2.4

8. การศกษาปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรดวยแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ

(Ordered Discrete Model) ในการศกษาปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรดวยแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ(Ordered

Discrete Model) ผวจยไดแบงกลมในการวเคราะหปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรบน

เสนทางหลวงพเศษระหวางเมองและสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรออกเปน 2 กลม คอ

แบบจ�าลองการรบร สภาพจราจรจากทศนคตของเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)

และแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรจากทศนคตของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

เนองจากรปแบบทใชในการรบรสภาพจราจรทมความเหมาะสมตอการรบรของผขบข คอ

การแบงระดบสภาพจราจรออกเปน3สถานะประกอบดวยสเขยวหมายถงสภาพจราจรคลองสเหลอง

หมายถงสภาพจราจรปานกลางเคลอนตวไดและสแดงหมายถงสภาพจราจรตดขดตามล�าดบซงจาก

รปแบบในการรบรสภาพจราจรมลกษณะขอมลทเปนตวเลอก(Choice)และสถานะทง3สถานะของ

สภาพจราจรทใชในการรายงานสภาพจราจรมลกษณะเรยงล�าดบ (Ordinal) กลาวคอ สภาพจราจร

คลองตว(สเขยว)จะหมายถงสภาพจราจรทดกวาสภาพจราจรปานกลางเคลอนตวได(สเหลอง)และ

สภาพจราจรเคลอนตวได(สเหลอง)จะหมายถงสภาพจราจรทดกวาสภาพจราจรตดขด(สแดง)เปนตน

ดงนนการสรางแบบจ�าลองดวยวธวยตแบบล�าดบจงมความเหมาะสมทจะน�ามาใชในการสรางแบบ

จ�าลองการรบรสภาพจราจรของกลมตวอยาง รวมทงผลจากการวเคราะหหาปจจยทจะสงผลตอ

การรบรสภาพในจราจรของเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) และการรบรสภาพจราจร

ของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

แบบจ�าลองวยตแบบล�าดบนนไดมาจากการก�าหนดตวแปรzซงใชเพอก�าหนดพนฐานการ

เรยงล�าดบของขอมลซงตวแปรzจะอยในรปของฟงกชนเสนตรงซงสามารถเขยนเปนสมการไดดงน

z = ßX + ɛ (1)

�� 60.indd 80 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 2017 81


โดยท X = เวกเตอรของตวแปรตนทมอทธพลตอการเรยงล�าดบของตวแปรตาม

(การรบรสภาพจราจร)

ß = เวกเตอรของสมประสทธทสามารถประเมนคาได

ɛ = สวนความไมแนนอน

จากสมการตวแปรตาม (y) ซงมการเรยงล�าดบของเจาหนาทศนยจราจร (ลาดกระบง)

และผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองโดยม3ล�าดบดงนนความสมพนธระหวางตวแปร

yและตวแปรzสามารถแสดงไดดงน

y=1(สภาพจราจรคลองตว) ถาZ< μ0 y=2(สภาพจราจรปานกลาง) ถาμ0 < z < μ1 y=3(สภาพจราจรตดขด) ถาZ> μ1

โดยทμคอตวแปรเพอแบงขอบเขตของตวแปรตาม(Threshold)เมอสมมตใหสวนความ

ไมแนนอน(ɛ)มการกระจายตวแบบปกต(NormalDistribution)ทคาเฉลยเทากบ0และมคาความ

แปรปรวนเทากบ1

8.1 แบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรจากทศนคตของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง)

ตวแปรทใชในการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคม

จราจร (ลาดกระบง)ประกอบดวยทง15ตวแปรโดยแบงเปนตวแปรตามการรบรสภาพจราจร1

ตวแปรตวแปรตนดานลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม10ตวแปรและตวแปรตนทางดานคณลกษณะ

ทางจราจร4ตวแปรดงตารางท4

�� 60.indd 81 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 201782


ในการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) จะพจารณาปจจยในการวเคราะหสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรทงหมด 14

ตวแปรผลการวเคราะหสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรส�าหรบแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจร

ในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)จะพบวาปจจยทางคณลษณะทางจราจรจะ

มคาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรคอนขางสงดงนนในการสรางแบบจ�าลองจงมความจ�าเปน

ทจะตองเลอกปจจยอสระทมความสมพนธกนมากออก เพอลดปญหาการเกดความสมพนธระหวาง

ตวแปรอสระ(Multicollinearity)

ตารางท 4ตวแปรส�าหรบสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคม

จราจร

ชอตวแปร

Congestion(Y)

ระดบความตดขด

Gender

เพศ

Age

อาย(ป)

Education

ระดบการศกษา

Experience_Work

ประสบการณการท�างาน(ป)

Affiliation

หนวยงานสงกด

Position

ต�าแหนงการท�างาน

Frequency_of_Motorway

ความถในการใชทางหลวง

พเศษระหวางเมอง

ตอสปดาห

ประเภทตวแปร

การรบรสภาพจราจร

ลกษณะทางเศรษฐกจและ

สงคม


Type_of_Car

ประเภทรถ

Driving_Experience

ประสบการณการขบรถ(ป)

Frequency_use_Car

ความถในการใชรถ

ตอสปดาห

Volume

ปรมาณจราจร(คน)

Flow

อตราการไหล(คน/ชวโมง)

Speed

ความเรว(กโลเมตร/ชวโมง)

Density


(คน/กโลเมตร/ชองจราจร)



สงคม

คณลกษณะทางจราจร

�� 60.indd 82 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 2017 83


ตารางท 5 ความสมพนธระหวางปจจยส�าหรบแบบส�ารวจของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

1. Gender

2. Age

3. Education

4. Experience_Work

5. Affiliation

6. Position

7. Frequency_of_Motorway

8. Type_of_Car

9. Driving_Experience

10.Frequency_use_Car

11.Volume

12.Flow

13.Speed

14.Density

1

1.000

.147*

-.226**

.220**

-.337**

.410**

-.257**

-0.028

-.320**

-.196**

0.002

0.002

0.003

-0.005

4

1.000

-.362**

.362**

.159**

0.014

.283**

0.077

0.000

0.000

0.002

-0.005

7

1.000

.224**

.415**

.442**

-0.005

-0.005

-0.015

0.013

12

1.000

-.373**

.576**

2

1.000

.252**

.578**

-.237**

.446**

.262**

.133*

.417**

.242**

-0.020

-0.020

-0.020

0.004

5

1.000

-.291**

.369**

0.050

0.056

.172**

0.026

0.026

0.012

0.011

10

1.000

0.004

0.004

-0.025

0.015

8

1.000

.640**

.799**

-0.005

-0.005

-0.031

0.019

13

1.000

-.956**

3

1.000

-0.092

.421**

0.062

.284**

.372**

.296**

.275**

-0.012

-0.012

-0.021

0.013

6

1.000

-.138*

0.047

-0.055

-.141*

0.004

0.004

-0.008

0.003

11

1.000

1.000**

-.373**

.576**

9

1.000

.798**

-0.002

-0.002

-0.022

0.010

14

1.000

ลกษณ

ะทาง

เศรษ

ฐกจแ

ละสง

คมคณ

ลกษณ

ะทา

งจรา

จร

ซงจากการวเคราะหปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรดวยแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ

พบวาปจจยทมผลตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง)

มเพยงปจจยดานความหนาแนนของกระแสจราจร(Density)ณขณะนนเพยง1ปจจยเทานน

ตารางท 6 แบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)

Orderedlogisticregression

Loglikelihood=-130.10284

หมายเหต**Correlationissignificantatthe0.01level(2-tailed)

*Correlationissignificantatthe0.05level(2-tailed)

Numberofobs=296

LRchi2(1)=362.09

Prob>chi2=0.000

PseudoR2=0.5819

Congestion

Density

/cut1

/cut2

Coef.

0.3695

6.8824

11.8825

z

10.570

[95% Conf.

0.3009

5.5378

9.6946

Std. Err.

0.0350

0.6860

1.1163

P>|z|

0.000

Interval]

0.4380

8.2269

14.0703

ผลจากการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง)จากการใชปจจยความหนาแนนของกระแสจราจร(Density)สามารถเขยนใหอยในรป

ของสมการไดดงน

Congestion= 0.3695(Density) (2)

�� 60.indd 83 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 201784


ถา Congestion<6.8823 หมายถงสภาพจราจรคลองตว(สเขยว)

6.8823<Congestion<11.8825 หมายถงสภาพจราจรปานกลาง(สเหลอง)

Congestion>11.8825 หมายถงสภาพจราจรตดขด(สแดง)

จากสมการของแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) จะเหนไดวาเครองหมายสมประสทธหนาตวแปรความหนาแนนของกระแสจราจร

(Density)มเครองหมายเปนบวก(+)นนหมายความวาเมอสภาพจราจรมปรมาณความหนาแนนของ

กระแสจราจรเพมสงขน เจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) มแนวโนมทจะรบรระดบสภาพ

จราจรวาคอสภาพจราจรตดขด (สแดง) มากยงขน ในทางตรงกนขาม หากสภาพจราจรมปรมาณ

ความหนาแนนของกระแสจราจรลดลงเจาหนาทศนยควบคมจราจร(ลาดกระบง)จะมแนวโนมทจะ

รบรระดบสภาพจราจรวาคอสภาพจราจรคลองตว(สเขยว)มากยงขนเชนกน

8.2 แบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรจากทศนคตของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษ

ระหวางเมอง

ตวแปรทใชในการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสน

ทางหลวงพเศษระหวางเมอง ประกอบดวยทง 14 ตวแปร โดยแบงเปน ตวแปรตามการรบรสภาพ

จราจร1ตวแปรตวแปรตนดานลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม9ตวแปรและตวแปรตนทางดาน

คณลกษณะทางจราจร4ตวแปรดงตารางท7

ตารางท 7ตวแปรส�าหรบสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบข


Congestion(Y)

ระดบความตดขด

Gender

เพศ

Age

อาย(ป)

Occupation

อาชพ

Education

ระดบการศกษา

Income

รายได

Accommodation

ทพกอาศย


การรบรสภาพจราจร


สงคม


Experience_Car

ประสบการณการขบรถ(ป)

Type_of_Car

ประเภทรถ

Frequency_of_Motorway

ความถในการใชทางหลวง

พเศษระหวางเมองตอสปดาห

Volume

ปรมาณจราจร(คน)

Flow

อตราการไหล(คน/ชวโมง)

Speed

ความเรว(กโลเมตร/ชวโมง)

Densityความหนาแนน

(คน/กโลเมตร/ชองจราจร)



สงคม

คณลกษณะทางจราจร

�� 60.indd 84 28/6/2560 14:01:19


No.10 Volume 1 2017 85


ในการศกษาครงนในการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถ

บนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองจะพจารณาปจจยในการวเคราะหสมประสทธสหสมพนธระหวาง

ตวแปรทงหมด13ตวแปรผลการวเคราะหสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรส�าหรบแบบจ�าลอง

การรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง จะพบวาปจจยทาง

คณลษณะทางจราจรจะมคาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรคอนขางสงดงนนในการสรางแบบ

จ�าลองจงมความจ�าเปนทจะตองเลอกปจจยอสระทมความสมพนธกนมากออกโดยการเลอกตวแปร

ทเปนตวแทนของตวแปรในกลมของตวแปรคณลกษณะทางจราจรเพอลดปญหาการเกดความสมพนธ

ระหวางตวแปรอสระ(Multicollinearity)

ตารางท 8 ความสมพนธระหวางปจจยส�าหรบแบบส�ารวจของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมอง

1. Gender

2. Age

3. Occupation

4. Educational

5. Income

6. Accommodation

7. Experience_Car

8. Type_of_Car

9. Frequency_of_Motorway

10.Volume

11.Flow

12.Speed

13.Density

1

1.000

-.185**

-.076**

.253**

.059**

-.044*

-.232**

-.101**

-.119**

-0.003

-0.003

0.000

-0.002

4

1.000

.311**

-.141**

-.136**

-.297**

-.256**

0.003

0.003

-0.001

0.002

7

1.000

-.096**

.114**

0.016

0.016

0.013

-0.010

12

1.000

-.955**

2

1.000

.167**

-.201**

.229**

.075**

.795**

-0.030

.108**

0.004

0.004

0.003

-0.004

5

1.000

-.104**

.289**

-.169**

-0.037

0.006

0.006

0.016

-0.013

10

1.000

1.000**

-.274**

.511**

8

1.000

-0.030

0.012

0.012

-.048*

.047*

13

1.000

3

1.000

-.335**

.103**

-.055**

.141**

.138**

.052*

-0.004

-0.004

0.003

-0.001

6

1.000

0.009

.209**

0.035

-0.020

-0.020

-0.034

0.022

11

1.000

-.274**

.511**

9

1.000

0.012

0.012

-0.009

0.012

ลกษณ

ะทาง

เศรษ

ฐกจแ

ละสง

คมคณ

ลกษณ

ะทา

งจรา

จร

หมายเหต **Correlationissignificantatthe0.01level(2-tailed)

*Correlationissignificantatthe0.05level(2-tailed)

ซงจากการวเคราะหปจจยทสงผลตอการรบรสภาพจราจรดวยแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ

พบวาปจจยทมผลตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมองมเพยง 3 ปจจยทมคานยส�าคญกบการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถ คอ อายของ

ผขบข(Age)รถประเภทรถยนตขนาดเลก(Type_of_Car_1)และความหนาแนนของกระแสจราจร

(Density)ณขณะนน

�� 60.indd 85 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201786


ตารางท 9 แบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

Orderedlogisticregression

Loglikelihood=-1143.7613

Numberofobs=2250

LRchi2(1)=2606.76

Prob>chi2=0.0000

PseudoR2=0.5326

Congestion

Age

Type_of_Car_1

Density

/cut1

/cut2

Coef.

-0.0101

0.2442

0.3179

5.1626

8.9209

z

-1.990

2.160

32.110

[95% Conf.

-0.0200

0.0231

0.2985

4.6276

8.2417

Std. Err.

0.0051

0.1128

0.0099

0.2729

0.3465

P>|z|

0.046

0.030

0.000

Interval]

-0.0002

0.4654

0.3373

5.6975

9.6001

ผลจากการสรางแบบจ�าลองการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวง

พเศษระหวางเมองสามารถเขยนใหอยในรปของสมการไดดงน

Congestion=-0.01(Age)+0.244(Type_of_Car_1)+0.318(Density) (3)

ถา Congestion<5.1626 หมายถงสภาพจราจรคลองตว(สเขยว)

5.1626<Congestion<8.9209 หมายถงสภาพจราจรปานกลาง(สเหลอง)

Congestion>8.9209 หมายถงสภาพจราจรตดขด(สแดง)

จากสมการของแบบจ�าลองการรบร สภาพจราจรในมมมองของผ ขบข จะเหนไดวา

เครองหมายสมประสทธหนาตวแปรอายของผขบข (Age) มเครองหมายลบ (-) หมายความวา เมอ

ผขบขมอายสงขนลกษณะการรบรสภาพจราจรจะมแนวโนมรบรสภาพจราจรวาสภาพจราจรคลองตว

(สเขยว)มากยงขนในทางตรงกนขามหากผขบขมอายนอยลงลกษณะการประเมนสภาพจราจรจะม

แนวโนมการรบรสภาพจราจรวาสภาพจราจรตดขด(สแดง)มากยงขนซงสอดคลองกบหลกความจรง

ทวา กลมวยรนหรอกลมอายนอยจะมลกษณะทางอารมณทใจรอนและมความสามารถทนตอสภาพ

จราจรรถตดไดนอยกวากลมผสงอาย ซงจะมลกษณะทางอารมณทใจเยนกวาจงท�าใหสามารถทนตอ

สภาพจราจรรถตดขดไดนานกวา

�� 60.indd 86 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 87



เครองหมายสมประสทธหนาตวแปรประเภทรถยนตขนาดเลก(Type_of_Car_1)มเครองหมายบวก

(+)หมายความวาถาหากกลมผขบรถขบรถประเภทรถยนตขนาดเลกลกษณะการรบรสภาพจราจร

จะมแนวโนมประเมนสภาพจราจรวาสภาพจราจรตดขด(สแดง)มากยงขนในทางตรงกนขามถาหาก

กลมผขบรถประเภทรถบรรทก ลกษณะการรบรสภาพจราจรจะมแนวโนมรบรสภาพจราจรวาสภาพ

จราจรคลองตว (สเขยว) มากยงขน ซงสอดคลองกบหลกความจรงทวา กลมผขบรถยนตขนาดเลก

นนสามารถขบรถไดดวยความเรวสงได และลกษณะของรถมลกษณะคลองตว สงผลใหกลมผขบรถ

ประเภทรถยนตขนาดเลกนนมความสามารถทนตอสภาพจราจรตดขดนอยกวากลมผขบขรถประเภท

รถบรรทกเนองจากผขบรถบรรทกนนไมสามารถขบรถไดดวยความเรวทสงมากนกเพราะลกษณะของ

รถมขนาดใหญและน�าหนกมากจงสงผลใหกลมผขบรถประเภทรถบรรทกมความสามารถทนตอสภาพ

จราจรตดขดไดสง


เครองหมายสมประสทธหนาตวแปรความหนาแนนของกระแสจราจร (Density) มเครองหมายเปน

บวก (+) นนหมายความวา เมอสภาพจราจรมปรมาณความหนาแนนของกระแสจราจรเพมสงขน

ผขบขมแนวโนมทจะรบรระดบสภาพจราจรวาคอสภาพจราจรตดขด (สแดง) มากยงขน ในทางตรง

กนขาม หากสภาพจราจรมปรมาณความหนาแนนของกระแสจราจรลดลง ผขบขจะมแนวโนมทจะ

รบรระดบสภาพจราจรวาคอสภาพจราจรคลองตว(สเขยว)มากยงขนเชนกน

9. วจารณผล การศกษาปจจยทมผลตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษ

ระหวางเมองพบวาปจจยทมผลตอการรบรสภาพจราจรสามารถแบงออกเปน2ประเภทคอปจจย

ในสวนของลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมซงประกอบดวยอายของผขบข(Age)ประเภทของรถท

ขบข(Type_of_Car)และปจจยในสวนของลกษณะสภาพจราจรประกอบไปดวยคาความหนาแนน

ของกระแสจราจร(Density)

โดยปจจยอายของผ ขบข (Age) จะสงผลตอการรบร สภาพจราจรบนเสนทาง ดงน

กลมผขบขรถทมอายมากจะมลกษณะการรบรสภาพจราจรตดขดไดชากวากลมผขบขรถทมอายนอย

ลงหรอกลาววากลมวยรนหรอกลมอายนอยจะลกษณะทางอารมณทใจรอนและมความสามารถทนตอ

สภาพจราจรรถตดไดนอยกวากลมผสงอายซงจะมลกษณะทางอารมณทใจเยนกวาจงท�าใหสามารถทน

ตอสภาพจราจรรถตดไดนานกวา

�� 60.indd 87 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201788


ส�าหรบปจจยในดานของประเภทของรถทขบข (Type_of_Car)นนมผลตอการรบรสภาพ

จราจรบนเสนทางโดยทกลมผขบขรถประเภทรถยนตขนาดเลกจะมลกษณะการรบรสภาพจราจรตดขด

ไดเรวกวากลมผขบขรถรถประเภทรถบรรทกซงสอดคลองกบหลกความจรงทวากลมผขบขรถยนต

ขนาดเลกนนสามารถขบรถดวยความเรวสงไดแตผขบขรถบรรทกนนไมสามารถขบรถไดดวยความเรว

ทสงมากนกจงสงผลใหกลมผขบขรถบรรทกรบรสภาพจราจรตดขดไดชากวาผขบขรถประเภทรถยนต

ขนาดเลก

ส�าหรบปจจยในดานคาความหนาแนนของกระแสจราจร(Density)นนมผลตอการรบรสภาพ

จราจรบนเสนทางโดยทเมอคาความหนาแนนของกระแสจราจรเพมสงขน ผขบขมแนวโนมทจะรบร

สภาพจราจรวาคอสภาพจราจรตดขดมากยงขนในทางตรงกนขามหากสภาพจราจรมปรมาณความ

หนาแนนของกระแสจราจรลดลงผขบขจะมแนวโนมทจะรบรระดบสภาพจราจรวาคอสภาพจราจร

คลองตว(สเขยว)มากยงขนเชนกน

ส�าหรบปจจยทมผลตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) การศกษาพบวา กอนเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) จะไดท�าหนาทใน

การรายงานสภาพจราจรบนเสนทางนนเจาหนาททกคนจะตองผานการอบรมรปแบบและเกณฑใน

การประเมนสภาพจราจรเบองตน โดยการใหเจาหนาทรบชมภาพวดโอของสภาพจราจรบนเสนทาง

อกทงระยะเวลาในการปฏบตงานของเจาหนาทในแตละคนจะปฏบตงานเฉลยคนละ8 ชวโมงตอวน

จงสงผลใหปจจยทมผลตอการรบร สภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนยควบคมจราจร

(ลาดกระบง) มเพยงปจจยเดยวนนกคอ ปจจยทางดานลกษณะสภาพจราจร ซงกคอ คาความหนา

แนนของกระแสจราจร(Density)

10. สรปผล จากการศกษาปจจยในการรบรสภาพจราจรและเกณฑในการประเมนสภาพจราจรบน

เสนทางหลวงพเศษระหวางเมองในมมมองของเจาหนาทศนย (ลาดกระบง) เพอลดปญหาความไม

สอดคลองในการรายงานสภาพจราจรระหวางเจาหนาท ดวยวธการเกบแบบสอบถามเจาหนาทศนย

ควบคมจราจร(ลาดกระบง)จ�านวน37คนคดเปนรอยละ90.2ของจ�านวนเจาหนาทศนยควบคม

จราจร (ลาดกระบง) ดวยวธการใหเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) รบชมภาพวดโอ

สภาพจราจรณ สภาวะตาง ๆ จากนนใหท�าการประเมนระดบสภาพจราจร และท�าการสรางแบบ

จ�าลองโดยใชแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ (Ordered DiscreteModel) พบวา ปจจยทมผลตอการ

รบรสภาพจราจรในมมมองของเจาหนาทศนย(ลาดกระบง)มเพยงปจจยทางดานลกษณะสภาพจราจร

คอคาความหนาแนนของสภาพจราจรของกระแสจราจร(Density)เพยงปจจยเดยวเทานน

�� 60.indd 88 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 89


ส�าหรบการศกษาปจจยในการรบรสภาพจราจรและเกณฑในการประเมนสภาพจราจรบนเสน

ทางหลวงพเศษระหวางเมองในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง ดวยวธการ

เกบแบบสอบถามจ�านวน450ตวอยางดวยวธการใหผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมอง

รบชมภาพวดโอสภาพจราจรณสภาวะตางๆ จากนนใหท�าการประเมนระดบสภาพจราจรและท�าการ

สรางแบบจ�าลองโดยใชแบบจ�าลองวยตแบบล�าดบ(OrderedDiscreteModel)พบวาปจจยทมผล

ตอการรบรสภาพจราจรในมมมองของผขบขรถบนเสนทางหลวงพเศษระหวางเมองสามารถแบงออก

เปน2ประเภทคอปจจยในสวนของลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมซงประกอบดวยอายของผขบข

(Age)ประเภทของรถทขบข(Type_of_Car)และปจจยในสวนของลกษณะสภาพจราจรคอคาความ

หนาแนนของกระแสจราจร(Density)

ดงนนในอนาคตหากกองทางหลวงพเศษระหวางเมอง ไดท�าการตดตงอปกรณตรวจวด

สภาพจราจรบนเสนทางมากเพยงพอ กจะสามารถน�าความหนาแนนของกระแสจราจร (Density)

จากอปกรณตรวจวดสภาพจราจรมาใชเปนเกณฑในการประเมนสภาพจราจรบนเสนทางไดอยาง

Real-Time มากยงขน โดยมเกณฑในการประเมนดงน “ปรมาณรถนอย คลองตว” เมอคาความ

หนาแนนของกระแสจราจรมคานอยกวา18.63คนตอกโลเมตรตอชองจราจร“ปรมาณรถปานกลาง

เคลอนตวได”เมอคาความหนาแนนของกระแสจราจรอยระหวาง18.63คนตอกโลเมตรตอชองจราจร

ถง32.16คนตอกโลเมตรตอชองจราจร“ปรมาณรถมากเคลอนตวชา” เมอคาความหนาแนนของ

กระแสจราจรมคามากกวา32.16คนตอกโลเมตรตอชองจราจรเปนตน

ดงนนในเบองตนกองทางหลวงพเศษระหวางเมอง สามารถท�าภาพวดโอทมการประเมน

ระดบความตดขดของสภาพจราจรบนเสนทางโดยผใชเสนทางมาใชส�าหรบการอบรมเจาหนาท

ศนยครบคมจราจรใหมความเขาใจตรงกนถงรปแบบในการประเมนสภาพจราจรของผใชเสนทาง

เปนหลก และในอนาคตหากกองทางหลวงพเศษระหวางเมอง ไดท�าการตดตงอปกรณตรวจวด

สภาพจราจรบนเสนทางมากเพยงพอ กจะสามารถน�าคาความหนาแนนของกระแสจราจร จาก

อปกรณตรวจวดสภาพจราจรมาใชเปนขอมลน�าเขาในแบบจ�าลองผลทไดคอคาระดบความตดขดของ

เสนทางซงมประโยชนตอการพฒนารปแบบการรายงานสภาพจราจรบนเสนทางหลวงพเศษระหวาง

เมองใหมรปแบบการรายงานสภาพจราจรทเปนReal-Timeมากยงขน

11. กตตกรรมประกาศ ผ เขยนขอขอบคณศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) ทไดอ�านวยความสะดวกในการ

เกบขอมลส�าหรบใชในงานวจยครงน และผเขยนขอขอบคณคณสฤษด ชอสสระคณคมทวนวรจนดา

คณปญญา เลากลรตน และเจาหนาทศนยควบคมจราจร (ลาดกระบง) ทกทานทมใหตอการศกษา

ครงนจนท�าใหการศกษานประสบความส�าเรจลลวงไปดวยด

�� 60.indd 89 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201790


12. เอกสารอางองChoocharukul,K.,Sinha,K.,andMannering,F.2004.UserPerceptionsandEngineering

DefinitionsofHighwayLevelofService:AnExploratoryStatisticalComparison.

TransportationResearchA38,pp.677-689.

Lomax, T., et al. (1997). NCHRP Report 398: Quantifying Congestion, Volume 2:

User’s Guide. Transportation Research Board, National Researh Council,

Washington,DC

TRB. 2000. Special Report 209: Highway CapacityManual. TRB, National Research

Council,Washington,D.C.

Washington,S.,Karlaftis,M.andMannering,F.2003.StatisticalandEconometricMethods

forTransportationDataAnalysis.ChapmanandHall/CRC,BocaRaton,Florida.

เกษมชจารกล.2548.เกณฑในการวดการจราจรตดขดในประเทศไทยในมมมองของผปฏบตการ

ประชมวชาการวศวกรรมโยธาแหงชาตครงท10,โรงแรมแอมบาสเดอรซตจอมเทยนชลบร

สรนนทเยอยงค.2558.การรบรสภาพจราจรบนทางหลวงพเศษระหวางเมองของผขบข:กรณศกษา

ทางหลวงพเศษระหวางเมองของประเทศไทย. การประชมวชาการการขนสงแหงชาต

ครงท10,โรงแรมดเอมเพรสเชยงใหม

สรนนท เยอยงค. 2558.การรบรสภาพจราจรบนมอเตอรเวยของศนยควบคมจราจร:กรณศกษา

ทางหลวงพเศษระหวางเมองของประเทศไทย.การประชมวชาการวศวกรรมโยธาแหงชาต

ครงท20,โรงแรมเดอะซายนชลบร

�� 60.indd 90 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 91


กระบวนการปรบปรงคณภาพและลดตนทนความสญเสยในกจกรรม

บรหารคลงสนคา ส�าหรบธรกจชนสวนอะไหลเครองยนตแกสโซลน

Quality improvement and cost reduction in the management

of a warehouse of gasoline-automotive parts.

อนรทธ ขนธสะอาด1, 1อาจารย, คณะโลจสตกส, มหาวทยาลยบรพา


บทคดยอ บรษทกรณศกษาซงเปนผผลตชนสวนอะไหลยานยนตส�าหรบแกสโซลน (Gasoline-

Automotive spare part) ไดด�าเนนการยายคลงสนคาเพอขยายพนทในการจดเกบเพมเตม

โดยหลงจากทด�าเนนการทดสอบการจดการกระบวนการตาง ๆ ภายในคลงสนคาใหม ซงทางผวจย

ไดพบปญหาตางๆทเกดขนในขนตอนการตรวจสอบและการขนสงสนคา

จากปญหาทพบ ผวจยไดด�าเนนการวางแผนและออกแบบกระบวนการปรบปรงคณภาพ

การจดการ ดานการปฏบตการในคลงสนคาใหมประสทธภาพมากยงขน โดยน�าหลกการของการ

ปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง (Continuous Improvement) ซงเปนสวนหนงของการจดการ

คณภาพโดยรวม (Total QualityManagement) เขามาประยกตใชในการปรบปรงคณภาพและ

มการวเคราะหตนทนประมาณการทเกดขนเพอพฒนาประสทธภาพในการท�างานแตละกระบวนการ

ใหสงขนและสามารถสรางความพงพอใจใหกบลกคาทงภายในและภายนอกได

ทงนผลลพธทไดจากการปรบปรงคณภาพของกระบวนการตางๆซงประกอบดวยการขนสง

สนคาไปยงลกคาปลายทางพบปญหาในแตละขนตอนนอยลงจากรอยละ69เหลอเพยงรอยละ34

และการตรวจสอบต�าแหนงสนคาจากเดมพบปญหารอยละ63เหลอรอยละ0สงผลใหตนทนความ

เสยหายทเกดจากปญหาดงกลาวลดลง นอกจากนการบรหารจดการกระบวนการตางๆในคลงสนคา

มประสทธภาพเพมมากขนสามารถลดขอรองเรยนของลกคาลงไดมากกวารอยละ75และทางคลง

สนคาสามารถน�า ขนตอนการปฏบตงาน มาสรางเปนมาตรฐานการควบคมคณภาพของกระบวน

การอนๆทเกยวของได

ค�าส�าคญ: ควบคมคณภาพโดยรวม,การปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง,การบรหารคลงสนคา

�� 60.indd 91 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201792


ABSTRACT Currently,oneoftheprestigiousautomotivesparepartcompanieswhorents

awarehouse for storingwhole rawmaterials and finish goodsofGasoline engine

relocateallstocksfromthecurrentwarehousetothenewwarehouse.Afterobserving

andvalidatingtheoperationsmanagementinthenewwarehouse,theauthorfinds

manykindsofproblembeginningwithGoods-Receivingprocessviadocks,Product

validationandclassificationprocess,Re-packingprocessandTransportationprocess

tocustomer.

Regarding the following reasons, the author has an idea to improve the

qualityofoperationsmanagementprocessand reducethe losscostbyusing the

continuous improvement concept,which is a part of Total QualityManagement

(TQM)toimprovethequalityofeachprocessinthewarehouseandincreasehigher

efficiencyofoperationprocessandcustomersatisfactionandoptimizethelosscost

inTransportationproblemsandQualitycontrolproblems.

Apartfromthat,theresultofqualityimprovementinoperationprocessesthat

consistofProductvalidationandclassificationprocess,andTransportationprocessis

greaterforthequalitylevelandtheproblemsareslightlydecreasedfrom69%to34%

forTransportationprocessandfrom63%to0%forProductvalidationandclassification

process.Thus,thelosscostofitsoperationswillbedecreasedmore.Additionally,

theoperationsmanagementinthenewwarehouseishigherefficiencyandcustomer

complainsarereducedmorethan75%.Consequently,thenewwarehousewillbe

abletobringallwork-instructionsandQ-Pointstobethestandardizationofquality

controlinotherrelatedprocesses.

Key Words: PDCA,Continuousimprovement,Warehousemanagement,TQM

1. บทน�า ในปจจบนอตสาหกรรมยานยนตในประเทศไดมการขยายตวเพมมากขนโดยยอดก�าลงการ

ผลตรถยนตเมอป2558มคาเทากบ2ลานคนแบงเปนยอดความตองการภายในประเทศ0.8ลาน

คนและยอดสงออกจ�านวน1.2ลานคนนอกจากนแนวโนมความตองการรถยนตจะเพมขนประมาณ

�� 60.indd 92 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 93


รอยละ 7-8 ตอป และคดเปนรอยละ 12 ของยอด GDP หรอผลตภณฑมวลรวมทงประเทศ

(AutomotiveMarketReport,2016)

รปท 1 : สถตอตราการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมยานยนต2008–2019[7]

จากอตราการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมรถยนตดงกลาวสงผลใหหนงในบรษทผผลต

ชนสวนและอะไหลส�าหรบเครองยนตซงมทตงอยในนคมอตสาหกรรมอมตะซตจ.ระยองมแนวโนม

ทจะเพมก�าลงการผลตสนคา เพอจดจ�าหนายและสงออกใหกบลกคาทงในและตางประเทศเพมขน

รอยละ25จากก�าลงการผลตเดมโดยหนงในกลมธรกจทจะด�าเนนการเพมก�าลงการผลตคอกลมธรกจ

ชนสวนส�าหรบเครองยนตแกสโซลนส�าหรบกลมแกสโซลนนนมแผนขยายก�าลงการผลตส�าหรบสนคา

ทผลตในประเทศ และแผนการรบซอเพมเตมส�าหรบสนคาส�าเรจรปทผลตในตางประเทศ จากเดม

1,400palletsเพมเปน1,700palletsหรอประมาณการพนทจะไดเทากบ1,700ตารางเมตร

นอกจากน พนทจดเกบสนคาของคลงสนคาเดม มพนทคอนขางจ�ากด (ประมาณ 1,400

ตารางเมตร)และถกกระจายการจดเกบสนคาอยภายในคลงสนคายอยๆโดยแบงเปนสนคาและวตถดบ

พรอมจายอยในคลงยอยท 1 และ คลงยอยท 2 สวนสนคาและวตถดบทรอการท�าลายถกจดเกบ

ในคลงยอยท3สงผลใหการบรหารจดการในคลงสนคาไมถกรวมอยภายในจดศนยกลางเพยงจดเดยว

และทางบรษทจะตองมคาใชจายเพมเตมในกรณทมการตอเตมพนทสวนขยายส�าหรบรองรบปรมาณ

สนคาทเพมขนซงหากทางบรษทตองการทจะลดตนทนในการบรหารจดการคลงสนคาควรจะด�าเนน

การคนหาคลงสนคาทมพนททใหญขนสามารถรองรบการเพมขนของปรมาณสนคาและวตถดบรวม

ถงควรจะเปนพนทๆ รวมจดศนยกลางอยทเดยวกน ดงนนทางบรษทจงมนโยบายขยายคลงสนคา

�� 60.indd 93 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201794


เพอจดเกบสนคาทจะมอตราการเตบโตของปรมาณการสงซอเพมขนในอนาคต และงายตอการ

บรหารจดการ ทงในสวนของการรบเขา-สงออกสนคา และการตรวจสอบคณภาพสนคากอนทจะม

การถกจดเกบเขาพนทจดเกบ

ดวยเหตนบรษทจงด�าเนนการยายคลงสนคาส�าหรบการจดเกบสนคาของแตละธรกจรวม

ถงธรกจชนสวนอะไหลส�าหรบเครองยนตแกสโซลนดวยซงขอบเขตและเงอนไขของคลงสนคาใหมคอ

พนทกวางขนสามารถรวมสนคาของแตละธรกจใหอยในจดเดยวกนและคาใชจายในการบรหารคลง

สนคาถกลงซงคลงสนคาใหมทไดรบการคดเลอกจากทางบรษทอยหางจากคลงสนคาเดมเพยง3กม.

และหางจากบรษทประมาณ10กม.ซงไมกระทบตอการรบสงสนคาและวตถดบระหวางคลงสนคา

กบบรษทหรอคลงสนคากบลกคานอกจากนคลงสนคาใหมยงมพนทโดยรอบทกวางขนสามารถขยาย

พนทจดเกบสนคาเพมเตมไดในอนาคต

อยางไรกตามหลงจากทบรษทไดด�าเนนการยายสนคาและวตถดบของธรกจเครองยนตแกส

โซลนไปยงคลงสนคาใหมเรยบรอยแลวทางบรษทไดพบปญหาตางๆในดานการบรหารจดการคลง

สนคาเรมจากกระบวนการตรวจสอบต�าแหนงสนคาเพอเกบตามโซนพนทการก�าหนดLayoutในคลง

สนคาการเปลยนบรรจภณฑ(Re-packing)และการขนสงสนคาและวตถดบไปยงลกคาส�าหรบงาน

วจยดงกลาวจะเนนในเรองของการวเคราะหปญหาทพบในกระบวนการตรวจสอบต�าแหนงสนคาและ

การขนสงสนคาและวตถดบไปยงลกคารวมถงการหาแนวทางการแกไขปญหาทเกดขนซงจะอธบาย

รายละเอยดเพมเตมในหวขอปญหาทพบในกระบวนการบรหารจดการคลงสนคาวธการวเคราะหขอมล

ผลการวเคราะหขอมลและบทสรปของกรณศกษาดงกลาว

2. ปญหาทพบในกระบวนการบรหารจดการคลงสนคากรณศกษา เนองจากบรษทกรณศกษาเปนผผลตและจดจ�าหนายอปกรณชนสวนส�าหรบเครองยนตแกส

โซลนใหกบลกคามากกวา20ประเทศทวโลกโดยมการใชบรการเชาพนทคลงสนคาจากผประกอบการ

ภายนอกเพอจดเกบสนคาคงคลงทงในสวนของวตถดบและสนคาส�าเรจรปอนงกระบวนการบรหาร

สนคาคงคลงจดเปนกจกรรมทจะตองด�าเนนการรวมกนทง2ฝายคอฝายของบรษทกรณศกษาซง

เปนเจาของผลตภณฑและคลงสนคาซงผประกอบการภายนอกสงผลใหกระบวนการบรหารจดการ

คลงสนคา ซงประกอบดวยกระบวนการขนสงสนคาของบรษทจากทาเรอหรอสนามบนปลายทาง

กระบวนการตรวจรบสนคาเขาคลงสนคากระบวนการบรรจสนคาในแตละต�าแหนงบนชนวางตลอด

จนการเตรยมขนสงสนคาใหกบลกคาจะตองด�าเนนการอยางรดกมและมความรอบคอบซงรายละเอยด

ของแตละกระบวนการสามารถแสดงรายละเอยดขนตอนดงน

�� 60.indd 94 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 95


เรมจากคลงสนคาจะท�าหนาทในการก�าหนด Layout ของแตละพนทภายในคลงสนคา

โดยการออกแบบLayoutจะตองมการตรวจสอบการท�างานทกๆ6เดอนซงบรษทกรณศกษาและ

ลกคาจะเปนผด�าเนนการตรวจสอบ หลงจากมการก�าหนด Layout เรยบรอย บรษทกรณศกษา

จะด�าเนนการประสานงานกบบรษทขนสงสนคาใหท�าการขนสงสนคา จากทาเรอหรอสนามบน

ไปทคลงสนคาซงทางคลงสนคากจะเตรยมประต(Dock/Gateway)และพนทขาเขาเพอรอรบการ

โหลดสนคาเขาคลง

หลงจากทสนคาเดนทางมาถงและด�าเนนการโหลดของลงเรยบรอยแลวเจาหนาทคลงสนคา

จะด�าเนนการตรวจสอบคณภาพสนคาและต�าแหนงส�าหรบจดเกบกอนทจะด�าเนนการสงสนคาเกบเขา

แตละพนทในล�าดบถดไป เมอลกคามความตองการสงซอสนคา ทางลกคาจะด�าเนนการแจงรายการ

สงซอมาทบรษทกรณศกษาผานทางอเมลจากนนบรษทกรณศกษาจะรบรายการสงซอจากลกคาและ

สงขอมลตอใหกบคลงสนคาเพอด�าเนนการตรวจสอบสถานะของสนคาวาเพยงพอหรอไมในกรณทม

สนคาเพยงพอ เจาหนาทคลงสนคาจะด�าเนนการจดเตรยมสนคาตามรายการพรอมกบเปลยนบรรจ

ภณฑใหเหมาะสมกบความตองการของลกคา สดทายทางคลงสนคาจะด�าเนนการขนสงสนคาใหกบ

ลกคาหากลกคาไดรบสนคาครบถวนไมมปญหาในเรองขอรองเรยนบรษทกรณศกษาและคลงสนคา

กจะท�าการปดเคสและเรมวงจรในการสงซอสนคาใหมตอไป

ทงน หลงจากทบรษทไดด�าเนนการยายคลงสนคามาไดประมาณ1 เดอน (ชวงวนท 30

พฤษภาคม-1กรกฎาคมพ.ศ.2559)ทางบรษทไดพบปญหาตางๆทเกดขนในกระบวนการบรหาร

คลงสนคาซงสามารถจ�าแนกปญหาทพบไดเปน4กลมโดยมรายละเอยดดงตอไปน


บรษทกรณศกษา

ลกคา

ก�าหนดLayout


ตรวจสอบต�าแหนง

สนคาและด�าเนน

การจดเกบ

รบสนคาผาน

Dock/Gateway

ประสานงานกบผ

ขนสงสนคาเพอ

รบของทท�า

รบรายการสงซอ

จากลกคา

ลกคาสงรายการ

สงซอผานอเมล

เตรยมสนคาและ

เปลยนบรรจภณฑ

ขนสงสนคาและ

วตถดบไปยงลกคา

ลกคาไดรบสนคา

ครบถวน

�� 60.indd 95 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201796


2.1 การก�าหนดLayoutในคลงสนคา:

ปญหาทพบในล�าดบถดมาคอปญหาทเกยวของกบการก�าหนดLayoutภายในคลงสนคา

อาทระยะหางระหวางชองจอดรถคนท1และชองจอดรถคนท2ไมเปนไปตามมาตรฐานทก�าหนดไว

ท�าใหรถคนท2ไมสามารถขยบหรอจอดไดในบรเวณดงกลาวเรองทสองบรเวณจดลงสนคาไมมการ

ก�าหนดปายทชดเจนสงผลใหเกดการวางสนคาลงในจดลงทไมถกตองเรองทสามไมมการก�าหนดพนท

ทชดเจนระหวางทางเดนในคลงสนคากบจดรบลงทะเบยนและมการวางวตถดบและสนคาส�าเรจรป

อยในพนทกลองเปลา(EmptyBox)

2.2 การตรวจสอบต�าแหนงสนคาแยกตามพนท:

ในสวนของการตรวจคณภาพสนคาและวตถดบ จะเรมจากทางบรษทขนสง (Freight

Forwarder)จะท�าการสงสนคาและวตถดบจากทาเรอหรอสนามบนมาทคลงสนคาหลงจากนนทาง

เจาหนาทจะด�าเนนการคดแยกสนคาตามประเภทของการจดเกบซงปญหาทพบคออนดบแรกสนคา

ทไมสามารถระบสถานะไดจะถกน�าไปจดเกบรวมกบวตถดบและสนคาส�าเรจรป สงผลใหเกดความ

สบสนและเกดการนบจ�านวนสนคาคงคลงทผดพลาด

อนดบทสองสนคาทถกจดเกบไวในแตละชนวางสนคามจ�านวนไมสมพนธกบจ�านวนทระบ

ในระบบยกตวอยางสนคาAมอยในระบบทงหมด100ชนแตพอนบจรงกลบพบวามจ�านวนเพยง

80ชนซงไมมการตดตามวาสวนตางจ�านวน20ชนถกสงออกไปหาลกคาหรอถกน�าไปไวทไหนอนดบ

ทสามทางผวจยพบวาแถบบารโคดทตดอยกบสนคาหรอวตถดบเกดการสญหายระหวางทสนคาถก

จดเกบไวบนชนวาง

นอกจากน สนคาหรอวตถดบบางอยางไมมการระบแถบบารโคดเพอแสดงรายละเอยด

ขอมลไวสงผลใหสนคาบางชนดไมถกน�าไปวางไวในต�าแหนงทถกตองเชนทต�าแหนงวางสนคาA12

มการตดบารโคดระบขอมลของสนคาCแตสนคาทถกวางในต�าแหนงนนเปนสนคาDแทนท�าใหเกด

ปญหาในการตรวจสอบคณภาพและจ�านวนของสนคาทถกตอง

2.3 การเปลยนบรรจภณฑ(Re-packing)กอนสงออกสนคา:

ส�าหรบรายละเอยดของการเปลยนบรรจภณฑ(Re-packing)ของสนคาส�าเรจรปนนทาง

ผวจยพบปญหาทเกยวของกบกระบวนการดงตอไปน เรองแรก สนคาบางประเภท มรายละเอยด

ของขนตอนปฏบตงาน (Work-Instruction) ทไมชดเจน ขาดขอมลในเรองของรายละเอยดสนคา

การจดวางลาเบลชอสนคา และรปแบบการแพคสนคา ซงอาจจะสงผลใหเกดขอผดพลาดใน

กระบวนการเปลยนบรรจภณฑได เรองทสอง ทางคลงสนคายงไมมการสรางขนตอนปฏบตงาน

(Work-Instruction) รองรบสนคาหรอผลตภณฑรนใหมทออกมา ท�าใหเกดปญหาในกระบวนการ

เตรยมบรรจภณฑ เพอแพคของสงใหกบลกคา เรองทสามการจดวางกลองบรรจภณฑส�าหรบบรรจ

ของเตรยมสงลกคา(Returnablebox)ถกจดกลมปะปนกนโดยไมไดมการแยกประเภทตามขนาด

�� 60.indd 96 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 97


และสของกลองสงผลใหเกดขอผดพลาดในการหยบกลองบรรจภณฑผดและมขอรองเรยนของลกคา

ตามมา

2.4 การขนสงสนคาและวตถดบไปยงลกคา:

ส�าหรบปญหาสดทายคอเรองของการขนสงสนคาและวตถดบประเดนแรกทพบคอความ

ลาชาในการขนสงทางคลงสนคาไดรบแจงจากทางลกคา(ลกคาในทนคอบรษทกรณศกษา)วาสนคา

และวตถดบไปถงลาชาประมาณ30นาทถง1ชวโมงซงสงผลกระทบตอตารางเวลาในการวางแผน

ผลตของทางลกคา

ประเดนทสอง ปรมาณสงของทสงใหกบทางลกคา ทงลกคาภายในและลกคาภายนอก ม

จ�านวนไมตรงกนกบจ�านวนทสง ซงมทงการสงของขาดและเกนจากในระบบ ประเดนทสาม ในการ

สงของใหกบลกคาบางครงมการซอนทบกนระหวางพาเลททเปนสนคาหนกกบพาเลททเปนสนคาเบา

โดยเกดการวางซอนทบกนทผดประเภทท�าใหสนคาทเปนฐานรบน�าหนกเกดความเสยหาย

จากปญหาทงหมดทกลาวมานน ถอเปนจดเรมตนทน�ามาสแนวทางการแกไขปญหาเรอง

กระบวนการบรหารจดการคลงสนคา โดยปญหาททางผวจยพบในระหวางด�าเนนการเกบขอมล

สามารถน�าทฤษฎวงจรการบรหารงานคณภาพPDCA (Plan, Do, Check, Act) และทฤษฎ 7QC

Tools หรอ เครองมอคณภาพทง 7 ชนด มาเปนแนวทางในการวเคราะหรายละเอยดปญหายอย

ทเกดขนในแตละหวขอหลก ตลอดจนการวางแผนแนวทางการแกไขปญหา ตรวจสอบวธการแกไข

และพฒนาวธการแกไขเหลานนใหเปนมาตรฐานในการท�างาน(Q-Point)ล�าดบตอไป

3. ทฤษฎทเกยวของ3.1 วงจรการบรหารงานคณภาพPDCA

PDCA (Plan, Do, Check, Act) คอ วงจรทพฒนาใหเปนเครองมอในการจดการคณภาพ เพอ

ชวยปรบปรงกระบวนการท�างาน และคนหาปญหาและอปสรรคทเกดขนในแตละขนตอน โดย

กระบวนการPDCAถอเปนเครองมอทส�าคญของวธการปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง(Continuous

improvement)โดยสวนประกอบหลกของกระบวนการPDCAประกอบดวยการวางแผน(Plan)

การปฏบตตามแผน (Do) การตรวจสอบ (Check) และการปรบปรงแกไข (Act) (ธญภส เมองปน,

2559)[1] ซงการน�ากระบวนการ PDCA ไปประยกตใชกบการปฏบตงานนน จะท�าใหการตรวจสอบ

คณภาพของกระบวนการท�างานมประสทธภาพมากยงขนทงนกระบวนการPDCAสามารถน�าเสนอ

ออกมาในรปแบบวฏจกรการตรวจสอบคณภาพ(JayHeizerandBarryRender,2008)[2]ดงแสดง

ขอมลในภาพท2

�� 60.indd 97 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 201798


รปท 2 :วฏจกรกระบวนการPDCA

ทงน ทางผวจยไดมการศกษางานวจยอนๆทมการประยกตใชวฏจกรกระบวนการPDCA

เพมเตมและพบวามงานวจยและกรณศกษาอย2เรองทมการน�าหลกการPDCAมาชวยในการวาง

กลยทธรวมถงหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนโดยงานวจยแรก“IntegratedResearchon

MethodologicalDevelopmentofUrbanDiagnosisforDisasterRiskanditsApplications,

KyotoUniversity,Japan(2004)[5]”ไดมการน�าหลกการของPDCAมาประยกตใชกบการจดการ

ความเสยง (RiskManagement) ในกรณทเกดภยพบตขน ในสวนของกรณศกษา “Using Plan-

Do-Check-ActasaStrategyandTacticforHelpingSupplierImprove,LeanEnterprise

Institute[6]”ไดกลาวถงการน�าหลกการของPDCAและLeanmanagementconceptไปประยกต

ใชกบการจดการคณภาพของผรบเหมาทเปนทมผลตและประกอบชนสวนสนคาของธรกจMedtronic

Neuromodulation โดยทง 2 งานวจยนแสดงใหเหนถงความสอดคลองของหลกการ PDCA กบ

กระบวนการท�างานจรงทงในสวนของการจดการความเสยงและการปรบปรงคณภาพของกระบวนการ

ท�างานภายในโรงงานและคลงสนคาซงทางผวจยเชอวาแนวคดดงกลาวจะสามารถน�าประยกตใชกบ

กระบวนการปรบปรงคณภาพของการบรหารคลงสนคาไดเชนเดยวกน

3.2 ทฤษฎ7QCTools

เครองมอคณภาพทง7ชนดหรอ7QCToolsคอเครองมอทใชในการตรวจสอบคณภาพ

ของกระบวนการตางๆในภาคอตสาหกรรมตงแตกระบวนการจดหากระบวนการผลตกระบวนการ

ขนสงและการใหบรการลกคาโดยสงส�าคญทสดคอการตอบสนองความตองการของลกคา(ศภพฒน

ปงตา,2557)[8]ทงน7QCToolsไดถอก�าเนดขนในป1954เมอDr.J.M.Juranเดนทางมาเผยแพร

ความรเกยวกบการแกไขปญหาดานคณภาพสนคาใหกบภาคอตสาหกรรมในประเทศญปนจนกระทง

มการพฒนาเปนเครองมอควบคมคณภาพ (Quality Control Tools) (Kaoru Ishikawa,1955)[2]

�� 60.indd 98 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017 99


ซงตอมาเครองมอดงกลาวไดถกน�าไปใชในการวเคราะหปญหาและปรบปรงคณภาพในแตละกลม

อตสาหกรรมของหลายๆประเทศทวโลกรวมถงประเทศไทยดวยส�าหรบงานวจยชนนไดมการน�า

เครองมอคณภาพจ�านวน2เครองมอประกอบดวยแผนผงกางปลา(Cause-and-EffectDiagram)

และแผนภมพาเรโต(Pareto)มาใชในการวเคราะหปญหาทเกดขนตลอดจนน�าเสนอขอมลทางสถต

ของแตละปญหาเพอเปนแนวทางในการวางแผนและด�าเนนการแกไขปญหาอยางมระบบ

4. วธการวเคราะหขอมล หลงจากด�าเนนการศกษาขอบเขตของปญหาทพบและทฤษฎทเกยวของ พบวา งานวจย

ชนนสามารถเชงปรมาณ (Quantitative Research) ซงเรมจากการเกบขอมลการส�ารวจ (Survey

Research)รายละเอยดปญหาตางๆทเกดขนในแตละกระบวนการภายในคลงสนคาและกระบวนการ

ทางสถต (StatisticalMethod) เพอเกบสถตขอมลจ�านวนปญหาทเกดขนซงทางผวจยจะน�าเสนอ

วธการรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลโดยใช7QCTools(KaoruIshikawa,1955)[2]โดยมราย

ละเอยดตางๆดงน

4.1 ด�าเนนการจดกลมของปญหาทเกดขนโดยใชแผนผงกางปลา (Cause-and-Effect

Diagram)มาชวยในการจดกลมโดยแบงเปนปญหาหลกและปญหารองในแตละกลมของปญหาหลก

ตามทแสดงรายละเอยดในรปท3

รปท 3 :การรวบรวมขอมลโดยใชแผนผงกางปลา

จากการแบงกลมปญหาโดยใชแผงผงกางปลาตามรปดานบน ทางผวจยไดด�าเนนการ

วเคราะหตอไปวา ในแตละปญหาหลกและปญหารองทเกดขน มรายละเอยดอะไรบางทเปนสาเหต

และสงผลกระทบตอการบรหารงานในคลงสนคาโดยแสดงรายละเอยดตามตารางดานลาง

Re-packing Delivery

ขนสงลาชา

จ�านวนไมตรงกบระบบ

รายละเอยดWIไมครบ

จ�านวนสนคาไมตรงกบในระบบ

วางสนคาไมตรงต�าแหนง

ขาดWIบางรายการ

การจดวางกลองปนกน

ไมแยกประเภทสนคา Barcodeสญหาย

StorageArea

ไมมปายทจดลง

ปญหาดานการปฏบตการ

การวางซอนทบของสนคา

ไมเวนระยะชองจอด

ก�าหนดพนทไมชดเจน

Layout

�� 60.indd 99 28/6/2560 14:01:20


No.10 Volume 1 2017100


ตารางท 1: รายละเอยดปญหาทพบในคลงสนคา

4.2 หลงจากด�าเนนการวเคราะหปญหาตามขอมลทแสดงในตารางท 1 เรยบรอยล�าดบ

ถดมาผวจยไดแบงกลมปญหาออกเปน2กลมคอกลมปญหาทเปนขอมลเชงปรมาณ(Quantitative

data)และกลมปญหาทเปนขอมลเชงคณภาพ(Qualitativedata)ส�าหรบขอมลเชงปรมาณประกอบ

ดวยปญหาทเกดจากการขนสงสนคาและปญหาทเกดจากการตรวจสอบต�าแหนงสนคาเพอแยกตาม

พนท สวนขอมลเชงคณภาพประกอบดวยปญหาทเกดจากการก�าหนด Layout ในคลงสนคาและ

ปญหาทเกดจากการเปลยนบรรจภณฑกอนสงสนคาส�าหรบการวจยในครงนทางผวจยจะมงเนนการ

วเคราะหและแกไขปญหาส�าหรบขอมลเชงปรมาณเนองจากหากไมด�าเนนการแกไข2ปญหานจะสง

ผลกระทบตอตนทนในการบรหารคลงสนคาทสงขนทงนผวจยใชแผนภมพาเรโต(Paretodiagram)

ชวยในการวเคราะหขอมลซงมรายละเอยดดงน

ปญหาหลก

การขนสงสนคา

การตรวจสอบต�าแหนงสนคา

การก�าหนดLayout

การเปลยนบรรจภณฑ

ปญหารอง


จ�านวนไมตรงกบในระบบ

การวางซอนทบสนคา


จ�านวนสนคาไมตรง

ไมแยกประเภทสนคา

Barcodeสญหาย

ไมมปายทจดลง

ไมเวนระยะชองจอด

ก�าหนดพนทไมชดเจน

ขาดWIบางรายการ

รายละเอยดWIไมครบ

การจดวางกลองปนกน

รายละเอยด

สนคาสงถงบรษทชากวาก�าหนด30-60นาท

ปรมาณสนคาขาดหรอเกนจากจ�านวนทสง

วางสนคาหนกซอนทบบนสนคาเบา

สนคาไมถกน�าไปวางในต�าแหนงทถกตอง

ปรมาณสนคาขาดหรอเกนจากทระบในระบบ

เกดการปนกนระหวางสนคาดและสนคาเสย

สนคาบางชนBarcodeหลดหรอช�ารด

ไมมการสรางปายส�าหรบจดลงสนคา

ระยะชองจอดหางกนนอยกวา3เมตร

แบงพนทไมชดเจนระหวางทางเดน และจดลง

ทะเบยนรบสนคา

บางรายการมสนค าแต ไม ม WI ควบคม

การเปลยนบรรจภณฑ

ขาดขอมลชอรปรางประเภทสนคา

มการจดวางกลองบรรจภณฑปนกน ไมแยก

ประเภทตามสนคา

�� 60.indd 100 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 101


4.2.1 ปญหาทเกดจากการขนสงสนคา :

จากการเกบขอมลจ�านวนเทยวรถทเกดปญหาจากการสมทงหมด26เทยวรถพบวามจ�านวน

18เทยวรถทพบปญหาโดยแสดงขอมลรายละเอยดของปญหาและจ�านวนเทยวรถตามตารางดานลาง

ตารางท 2 : สถตปญหาทเกดจากการขนสงสนคา

รายละเอยดปญหา


จ�านวนไมตรงกบในระบบ

การวางซอนทบของสนคา

จ�านวนเทยว

13

3

2

รอยละของปญหา

72

17

11

รอยละสะสมทงหมด

72

89

100

หลงด�าเนนการวเคราะหขอมลโดยใชแผนภมพาเรโตส�าหรบปญหาแรก ผวจยพบวา ทาง

บรษทสามารถค�านวณตนทนความสญเสยทจะเกดขนจากการขนสงโดยในสถานการณปกตบรษท

จะตองรบผดชอบคาใชจายในการขนสงซงคดจากจ�านวนเทยวรถระหวางคลงสนคากบลกคาในแตละ

เดอนประมาณ60 เทยวรถ เมอคดตามรอยละของปญหาการขนสงสนคาในแตละประเภทบรษท

อาจจะพบปญหาโดยเฉลยถง42เทยวรถเมอค�านวณตนทนความเสยหายทเกดขนจะพบวาบรษท

จะเกดตนทนความเสยหายอยท57,810บาท/เดอนหรอปละ693,720บาท

4.2.2 ปญหาทเกดจากการตรวจสอบต�าแหนงสนคา :

ส�าหรบปญหาทสองจากการเกบขอมลจ�านวนสนคาทเกดปญหาจากการสมตวอยางจ�านวน

57ต�าแหนงพบวามปญหาเกดขนอย36ต�าแหนงโดยมรายละเอยดของปญหาและจ�านวนต�าแหนง

ทพบตามตารางดานลาง

รปท 4 : การวเคราะหขอมลโดยใชแผนภมพาเรโต

�� 60.indd 101 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017102


จากปญหาดงกลาว หากต�าแหนงการวางสนคาแตละพาเลท มจ�านวน 1,700 ต�าแหนง

(อางองจากจ�านวนต�าแหนงในคลงสนคาลาสด) บรษทอาจจะพบปญหาโดยเฉลยถง 916 ต�าแหนง

โดยเมอค�านวณตนทนคาใชจายทจะเกดขนพบวาบรษทจะเกดตนทนการขนยายอยท67,950บาท/

เดอนหรอปละ815,400บาท

โดยสรปแลว หากไมมการด�าเนนการแกไขปญหาทงทเกดจากการขนสง และการตรวจ

สอบต�าแหนงสนคาทางบรษทจะตองรบผดชอบตนทนความเสยหายประมาณ1,509,102บาท/ป

ซงถอวาเปนตนทนคาใชจายทสงส�าหรบการบรหารคลงสนคา

ตารางท 3 : สถตปญหาทเกดจากการตรวจสอบต�าแหนงสนคา

รายละเอยดปญหา

จ�านวนสนคาไมตรงกบในระบบ

เกดการปนกนของสนคาด-

สนคาเสย



จ�านวนต�าแหนง

16

13

5

2

รอยละของปญหา

44

36

14

6

รอยละสะสมทงหมด

44

80

94

100

รปท 5 : การวเคราะหขอมลโดยใชแผนภมพาเรโต

�� 60.indd 102 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 103


ตารางท 4 : วตถประสงคการแกไขปญหา

5. ผลการวเคราะหขอมล จากการวเคราะหขอมลของปญหาทพบในกระบวนการขนสงสนคาและการตรวจคณภาพ

สนคาแยกตามพนทนนทางผวจยพบวาปญหาแตละประเดนทเกดขนสามารถด�าเนนการแกไขปญหา

ไดโดยใชหลกการของวงจรการบรหารงานคณภาพPDCA(Plan,Do,Check,Act)เขามาชวยน�า

เสนอวธการตลอดจนตดตามผลการแกไขปญหาโดยมรายละเอยดดงน

Plan : การวางแผนงาน

ส�าหรบขนตอนแรกของการวางแผน ผวจยไดด�าเนนการเกบขอมลรวมกนระหวางบรษท

กรณศกษา และคลงสนคา ซงเปนผประกอบการภายนอก โดยมการจดประชมรวมกนเพอวเคราะห

วาแนวทางหรอวตถประสงคในการแกไขปญหาทพบมอะไรบางและในสวนของกระบวนการดงกลาว

เรามการเกบขอมลจากผบรหารระดบสงทงจากบรษทกรณศกษาและคลงสนคา(JuryofExecutive

Opinion)เพอน�ามาประกอบการวเคราะหและแสดงผลขอมลตามตารางดานลาง

กระบวนการ


การตรวจคณภาพ

สนคาแยกตามพนท

ปญหาทพบ

เกดการขนสงลาชาทงกบ

ลกคาภายในและภายนอก

จ�านวนสนคาไมตรงกบใน

ระบบ(สงสนคาขาด/เกน)

การซอนทบกนของสนคา

จ�านวนสนคาไมตรงกบ

ในระบบ

เกดการปะปนของสนคาด

และสนคามปญหา



% ความถ

72

17

11

44

36

14

6

วตถประสงคการแกไขปญหา

ลดระยะเวลาในการขนสงทลาชา

จากเดม1ชม.เหลอไมเกน15นาท

ควบคมจ�านวนสนคาให สมพนธ กน

ระหวางการขนสงจรงกบขอมลในระบบ

ลดความเสยหายของสนคาทถกซอนทบ

ควบคมจ�านวนสนคาใหสมพนธกน


ลดการปะปนของสนคามปญหาในชน

วางสนคาปกต

ลดปญหาของการตรวจสอบรายละเอยด

สนคาทไมมบารโคด

ลดปญหาในเรองของการสญหายสนคา

�� 60.indd 103 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017104


หลงจากนน ทางผวจยไดก�าหนดแผนด�าเนนการรวมกนระหวางบรษทกรณศกษาและคลง

สนคาโดยวเคราะหจากสถานการณทเกดขนในปจจบนรวมถงการน�าเทคนคตางๆเขามาชวยในการ

แกไขปญหาอาทการน�าหลกการก�าหนดตารางเวลาเทยวรถ(TruckScheduling)มาชวยในการตรวจ

สอบปรมาณเทยวรถ และระยะเวลาเดนทางขนสงสนคาไปถงลกคา การสรางมาตรฐานการท�างาน

(Q-Point) เพอชวยในการตรวจสอบขนตอนการท�างานของแตละกระบวนการโดยยดหลกการของ

วงจรเดมมง[2]ทอธบายถงแนวทางในการปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง(ContinuousImprovement)

ส�าหรบการด�าเนนงานในภาคอตสาหกรรมโดยมรายละเอยดแสดงตามตารางดานลาง

กระบวนการ


การตรวจคณภาพ

สนคาแยกตาม

พนท

วตถประสงคการแกไข

ลดระยะเวลาในการขนสงทลาชา

จากเดม1ชม.เหลอไมเกน15นาท


ระหวางการขนสงจรงกบขอมลใน

ระบบ

ลดความเสยหายของสนคาทถกซอนทบ



ลดการปะปนของสนคาทมปญหาในชน

วางสนคาปกต

แผนด�าเนนการ

ก�าหนดตารางเวลาเทยวรถและทะเบยน

รถ พรอมทงจบเวลาการขนสงสนคาใน

แตละรอบ (เรมตงแตกระบวนการโหลด

สนคา จนกระทงสนคาเดนทางถงสถาน

ปลายทาง)

ก�าหนดQ-Pointส�าหรบการสงสนคาและ

ด�าเนนการตรวจสอบยอดคงเหลอทกๆสน

วนท�าการโดยขอมลจะตองตรงกน100%

ด�าเนนการอบรมพนกงานเพมเตมเรองการ

บรรทกสนคาและก�าหนดรปแบบการ

วางซอนทบของสนคาใหเปนไปตาม

มาตรฐานISO

ก�าหนด Q-Point ส�าหรบการตรวจนบ

สนคาและด�าเนนการตรวจสอบยอดคง

เหลอทกๆสนวนท�าการโดยขอมลจะตอง

ตรงกน100%

ด�าเนนการสรางพนทส�าหรบจดเกบสนคา

เสยหาย(Damagezone)และท�าการ

ยายสนคาเสยหายไปเกบในพนทดงกลาว

พรอมตรวจสอบการปะปนของสนคาอก

ครง

�� 60.indd 104 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 105


ตารางท 5 :แผนด�าเนนการแกไขปญหา

Do : การปฏบตตามแผน หลงจากทไดมการวเคราะหวตถประสงคและวางแผนด�าเนนการเพอแกไขปญหาในแตละ

กระบวนการเรยบรอยนนทางผใชงานไดด�าเนนการแกไขปญหาและทดสอบผลลพธของแผนงานเปน

ระยะเวลา1เดอน(1กรกฎาคม-1สงหาคม2559)โดยใชวธการสงเกตและเกบขอมลสถตของการ

เกดปญหาในแตะกระบวนการ เพอน�าผลลพธทไดมาเปรยบเทยบระหวางกอนด�าเนนการแกไขและ

หลงด�าเนนการแกไขปญหา ซงหนงในตวชวดคณภาพของแผนด�าเนนการ คอ ปรมาณของปญหาท

เกดขนและระดบความพงพอใจของลกคาโดยจะมการแสดงรายละเอยดในขนตอนของการตรวจสอบ

ในล�าดบถดไป

Check : การตรวจสอบ ตามทไดมการด�าเนนการตามแผนการทวางไวส�าหรบการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน

ประกอบดวย ปญหาของการขนสงสนคา และปญหาการตรวจคณภาพสนคาแยกตามพนท พบวา

ปญหาตางๆไดถกแกไข และด�าเนนไปในทศทางทดขน ทงนในสวนของการเกบขอมลสถตความพง

พอใจของลกคาทมตอการขนสงสนคาสามารถจ�าแนกออกไดเปน2กลมคอกลมลกคาภายในและ

ลกคาภายนอก

1.กลมลกคาภายในหมายถงบรษทกรณศกษาซงด�าเนนการเชาคลงสนคานเพอเกบสนคา

กอนสงออกไปยงลกคาภายนอกผลปรากฏวาจากการเกบสถตจากจ�านวนทงหมด30เทยวรถพบ

ปญหาในการขนสงเพยง6เทยวรถหรอรอยละ20ของขอรองเรยนทเกดขน

ลดปญหาของการตรวจสอบราย

ละเอยดสนคาทไมมบารโคด

ลดปญหาในเรองของการสญหายสนคา

- ตรวจสอบจ�านวนสนคาทไมมบารโคด

โดยตรวจสอบระหวางสนคาจรงและ

รายการทบนทกในระบบ

-ในกรณทพบสนคาไมมบารโคดใหด�าเนน

การเพมแถบบารโคดเขาไป

- ท�า Q-Point ตรวจสอบต�าแหนงสนคา

ทงในสวนของวตถดบและสนคาส�าเรจรป

- กรณทไมสามารถหาต�าแหนงของสนคา

ไดใหน�าสนคาไปวางไวในHoldingArea

กระบวนการ วตถประสงคการแกไข แผนด�าเนนการ

�� 60.indd 105 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017106


2.กลมลกคาภายนอก หมายถง กลมบรษททเปนลกคาสงซอชนสวนประกอบรถยนต

จากบรษทกรณศกษา ซงจากการส�ารวจความพงพอใจพบวาในจ�านวนเทยวรถทงหมด 32 เทยว

พบขอรองเรยนลกคาเพยง1เทยวรถหรอคดเปนรอยละ3.125ของขอรองเรยนทเกดขน

โดยสรปภาพรวมแลวพบวา จากเดมพบปญหาในการขนสงสนคา คดเปนรอยละ 69

หลงด�าเนนการแกไขปญหา ทางผวจยไดด�าเนนการส�ารวจโดยเกบผลตอบรบ จากลกคาภายในและ

ลกคาภายนอกพบวาปญหาลดลงเหลอรอยละ34ซงสามารถดขอมลผานแผนภมดานลาง

ดงนน ตนทนประมาณการความเสยหายทคาดวาจะเกดขนในสวนของปญหาการขนสง

จะลดลงจาก693,720บาท/ปเหลอเพยง355,320บาท/ป

ทงน ในสวนของการเกบขอมลทางสถตส�าหรบการแกไขปญหาการตรวจคณภาพ แยก

ตามพนท พบวา จากเดมพบปญหาจ�านวนสนคาไมตรงกนกบในระบบ เกดการปะปนกนของสนคา

หรอบารโคดเสยหายคดเปนรอยละ63หลงด�าเนนการแกไขปญหาพบวาไมมการพบปญหาใดๆ

เกดขนเพมเตมหรอคดเปนรอยละ0

�� 60.indd 106 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 107


ดงนน ตนทนประมาณการความเสยหายทคาดวาจะเกดขน ในสวนของปญหาการตรวจ

คณภาพสนคาจะลดลงจาก815,400บาท/ปเหลอ0บาท/ป

Act : การปรบปรงแกไข หลงจากด�าเนนการปรบปรงขนตอนตางๆทเกดปญหาประกอบกบขอมลสถตในเรองความ

พงพอใจของลกคาทมตอการใชบรการคลงสนคาและจ�านวนปญหาทลดลงท�าใหทางบรษทตดสนใจท

จะก�าหนดแนวทางแกไขปญหาโดยอนดบแรกคอก�าหนดแนวทางทจะลดเปอรเซนตการเกดปญหา

การขนสงสนคาซงณปจจบนปญหาการขนสงลดลงเหลอเพยงรอยละ34ทางบรษทตองการสราง

KPIลดปญหาเหลานลงใหเหลอรอยละ0และอนดบตอมาบรษทตองการสรางวธการแกปญหาเหลา

นนใหเปนมาตรฐานเดยวกนโดยใชวธสรางขนตอนการปฏบตงาน(work-instruction)ส�าหรบก�าหนด

แนวทางปฏบตงานในแตละขนตอนใหชดเจนอกทงมความคาดหวงใหการปฏบตงานในขนตอนตางๆ

ใหมประสทธภาพทสงขนดวย

6. บทสรป จากการรวบรวมและวเคราะหขอมลเรมตงแตการวเคราะหปญหาการจดกลมของปญหาตาม

กระบวนการปฏบตงานตลอดจนเสนอแนวทางและด�าเนนการแกไขปญหานนทางผวจยพบวาการบรหาร

จดการกระบวนการตางๆในคลงสนคามประสทธภาพเพมมากขนสามารถลดขอรองเรยนของลกคาลง

ไดมากกวารอยละ75รวมถงตนทนความเสยหายทคาดวาจะเกดขนลดลงไป1,153,782บาท/ปหรอ

ประมาณรอยละ76นอกจากนคลงสนคายงมการก�าหนดขนตอนการปฏบตงาน(Work-Instruction)

และมาตรฐานการท�างาน(Q-Point)ทชดเจนเพอควบคมคณภาพในแตละกระบวนการอกทงยงเปนตน

แบบในการควบคมมาตรฐานส�าหรบกระบวนการบรหารคลงสนคาในธรกจตางๆไดอกดวย

�� 60.indd 107 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017108


อยางไรกตามในสวนของปญหาทเปนขอมลเชงคณภาพ ซงประกอบดวย ปญหาการวาง

Layoutในคลงสนคาและปญหาทเกดจากการเปลยนบรรจภณฑของสนคาจะตองไดรบการวเคราะห

และวางแนวทางในการแกไขปญหาในล�าดบถดไปเพอทจะเพมศกยภาพในการบรหารคลงสนคาใหม

คณภาพทสงขนและสามารถรองรบการเตบโตของธรกจชนสวนเครองยนตแกสโซลนของบรษทกรณ

ศกษาไดอยางมประสทธภาพ

7. เอกสารอางอง[1]ธญภสเมองปนและคณะ.2558.กรอบแนวคดการจดเสนทางสายตรวจรถจกรยานยนต:กรณ

ศกษาสถานต�ารวจภธรเสมดจงหวดชลบร.วารสารการขนสงและโลจสตกสปท9ฉบบท

1(มถนายน2559-พฤษภาคม2560).สถาบนการขนสงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

[2] JayHeizer andBarryRender (2008),OperationsManagement, 9thed., Pearson

InternationalEducation.

[3]Palletmanagementplanning,RetrievedApril30,2016fromhttps://www.linkedin.

com/pulse/4-key-benefits-optimising-your-pallet-stack-pattern-bob-giles

[4] Single/IndividualWarehousing Agreement between Robert Bosch Automotive

Technologies(Thailand) Company Limited and Kuehne + Nagel Limited,

RetrievedMarch15,2016,fromCONTRACTNo.W005-8327001,Pluakdaeng,

Rayong

[5]IntegratedResearchonMethodologicalDevelopmentofUrbanDiagnosisforDisaster

RiskanditsApplications,KyotoUniversity,Japan(2004)

[6]UsingPlan-Do-Check-ActasaStrategyandTacticforHelpingSupplierImprove,Lean

EnterpriseInstitute,fromhttp://www.lean.org/Search/Documents/454.pdf

[7]AutomotiveMarketReport,RetrievedJune15,2016fromhttps://www.slideshare.

net/mobile/ulikaiser/thai-autobook-2015-thailand-automotive-cluser-edition

[8] ศภพฒน ปงตา.2557. การน�าเครองมอคณภาพ ทง 7 (7 QC Tools) มาประยกตใชในงาน

อตสาหกรรม,คณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร,http://www.eng.

mut.ac.th/article_detail.php?id=50

�� 60.indd 108 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 109


การวเคราะหผลกระทบการน�าเขาเหลกตอเศรษฐกจไทย

The effects on Steel Importation to Thai Economy

สมาล สขดานนท

นกวจย สถาบนการขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Email: [email protected]

บทคดยอ การวเคราะหผลกระทบการน�าเขาเหลกตอเศรษฐกจไทยเปนการศกษาความสมพนธเชงเหต

และผลระหวางมลคาการน�าเขาเหลกกบผลผลตมวลรวมของภาคการขนสงและผลผลตมวลรวมระดบ

ประเทศวาสงผลซงกนและกนอยางมนยส�าคญทางสถตหรอไมโดยวธการทดสอบจะใชวธGranger’s

Causality โดยใชขอมลระหวางป 2543 – 2557 ซงผลการศกษาพบวามลคาการน�าเขาเหลกนน

ไมสงผลตอการเปลยนแปลงของผลผลตมวลรวมทงในภาคขนสงและประเทศอยางมนยส�าคญทางสถต

แตการเปลยนแปลงผลผลตมวลรวมในภาคการขนสงและประเทศจะสงผลตอมลคาการน�าเขาเหลก

ในกลมดงกลาว นยดงกลาวน�าไปสขอเสนอแนะวาภาครฐควรปรบเปลยนการด�าเนนนโยบายเพอให

ตนทนเหลกลดต�าลงอนจะเปนการเพมผลผลตมวลรวมใหทงภาคขนสงและเศรษฐกจของประเทศ

TheanalysisoftheimpactofsteelimportationonThaieconomyisthestudy

oncauseandeffectbetweenthevaluesofsteelimportationandthegrossdomestic

product.Granger’sCausalityapproachisusedtoexaminethestatisticalsignificance

ofthetwofactorsduringtheyears2000–2014.Theresultshowsthatthevaluesteel

importationhasnoimpactonthegrossdomesticproductoftransportsectorandthe

country.Ontheotherhandbothofthemaffectthevalueofsteelimportation.The

studysuggeststhatthegovernmentshouldhelptoreducecostoftheimportedsteel

whichwillincreasethegrossdomesticproduct.

1. บทน�า เหลกและเหลกกลา (พกดศลกากร 73) และแผนเหลกรดรอน (พกดศลกากร 84) เปน

กลมเหลกทมความส�าคญตอภาคการขนสงของประเทศไทย โดยเหลกและเหลกกลา จะถกน�ามาใช

เพอแปรรปเปนเหลกโครงสราง ส�าหรบการกอสรางโครงสรางพนฐานตาง ๆ สวนแผนเหลกรดรอน

�� 60.indd 109 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017110


จะถกน�ามาใชเพอแปรรปเปนผลตภณฑอตสาหกรรมทส�าคญของประเทศไทย เชน สวนประกอบ

รถยนตเปนตนซงตงแตอดตจนถงปจจบนประเทศไทยไมสามารถผลตเหลกในกลมนไดเนองจากม

แรเหลกไมเพยงพอดงนนการใชเหลกกลมน สวนใหญจงเปนการน�าเขาในระดบขนกลางแลวน�ามา

แปรรปเพอใชตอในอตสาหกรรมปลายน�า หรอขนปลายน�าซงเปนขนทสามารถใชประโยชนไดทนท

จากตวเลขทางเศรษฐกจพบวาการน�าเขาเหลกจากตางประเทศมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในป

2557ประเทศไทยมการน�าเขาเหลกและเหลกกลาและแผนเหลกรดรอน3.9ลานตนรวมมลคากวา

1.18ลานลานบาทตลาดทประเทศไทยน�าเขาสวนใหญไดแกญปนจนเกาหลใตและสหรฐอเมรกา

รายละเอยดตารางท1และตารางท2

ตารางท 1 ปรมาณการน�าเขาเหลกและเหลกกลาและแผนเหลกรดรอนของไทยป2553–2557

ตารางท 2 มลคาการน�าเขาเหลกและเหลกกลาและแผนเหลกรดรอนของไทยป2553–2557

ประเทศ

จน

ญปน

เกาหลใต


สหรฐอเมรกา

อนๆ

รวม

ประเทศ

ญปน

จน


สหรฐอเมรกา

เกาหลใต

อนๆ

รวม

1,002.39

785.33

182.29

154.49

52.15

1,082.29

3,258.94

2554

316,447.69

165,545.29

84,119.15

49,813.54

59,123.55

368,054.52

1,043,103.76

1,297.41

913.01

196.63

149.28

68.08

1,179.93

3,804.34

2556

337,061.38

208,253.46

103,709.36

60,107.30

41,863.42

423,545.68

1,174,540.61

753.11

721.67

162.73

149.64

48.57

883.80

2,719.52

2553

282,257.32

130,944.12

83,854.56

51,799.62

42,665.56

359,820.98

951,342.15

1,322.86

960.79

316.73

156.82

60.23

1,245.81

4,063.24

2555

449,653.71

224,572.63

101,757.09

52,623.61

40,018.45

450,442.14

1,319,067.63

1,541.89

743.24

240.47

135.45

53.07

1,172.33

3,886.45

หนวย: ลานตน

2557

306,828.19

230,376.25

100,647.71

59,960.40

50,566.60

432,783.44

1,181,162.59

ทมา : ส�านกเทคโนโลยสารสนเทศกรมศลกากร(มถนายน2559)ประมวลผลโดยผวจย.


2553 2554 2555 2556 2557หนวย: ลานตน

�� 60.indd 110 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 111


ดวยสถานการณการน�าเขาเหลกขางตนจงเปนทนาสนใจวาการใชเหลกดงกลาวมผลตอการ

ขยายตวของเศรษฐกจภาคการขนสง ตลอดจนเศรษฐกจของประเทศมากนอยเพยงใด ซงการศกษา

ในตางประเทศ เชน Ghosh (2006) ซงศกษาความสมพนธระหวางการใชเหลก และการขยายตว

ทางเศรษฐกจในประเทศอนเดยโดยใชวธการทดสอบแบบGranger’sCasualtyซงเปนการทดสอบ

ความสมพนธระหวางสองตวแปรและCointegrationซงเปนการทดสอบความสมพนธของตวแปร

ทงหมดทศกษาในระยะยาว โดยผลการศกษาพบวา การบรโภคเหลกนนมผลกระทบตอการขยาย

ตวทางเศรษฐกจแตในระยะยาวแลวการบรโภคเหลกแทบจะไมมผลตอรายไดและการขยายตวของ

เศรษฐกจขณะเดยวกนHuh(2011)ศกษาเกยวกบการบรโภคเหลกในสาธารณรฐเกาหลพบวาการ

บรโภคเหลกในอตสาหกรรมเบาเชนโทรทศนโทรศพทมอถอนนมผลอยางมากตอการขยายตวทาง

เศรษฐกจของประเทศและEvans(2011)ทใชวธการในลกษณะเดยวกนในการศกษาความสมพนธ

ของเหลกในสหราชอาณาจกรพบวาการบรโภคเหลกและการขยายตวทางเศรษฐกจนนมความสมพนธ

ซงกนและกนในระยะยาว

ดงนนในงานศกษานจงมวตถประสงคเพอวเคราะหความสมพนธระหวางการน�าเขาเหลกและ

เหลกกลา(พกดศลกากร73)และแผนเหลกรดรอน(พกดศลกากร84)ซงเปนเหลกตงตนในการน�า

ไปแปรรปเปนผลตภณฑปลายน�าตางๆ วาสงผลตอการขยายตวของเศรษฐกจ ทงในภาคการขนสง

และเศรษฐกจโดยรวมของประเทศอยางมนยส�าคญหรอไมโดยการศกษาประกอบดวย4สวนไดแก

สวนท 1 เปนการสรปภาพรวมดานการน�าเขาเหลกของไทยสวนท 2 เปนวธการทใชในการศกษา

สวนท3ผลการศกษาและสวนท4บทสรปและขอเสนอแนะจากการศกษาแตละสวนมรายละเอยด

ดงน

2. สถานการณการน�าเขาเหลกของไทย ประเทศไทยเปนประเทศทมแรเหลกอยนอยมากดงนนอตสาหกรรมเหลกสวนใหญของไทย

จงเรมตงแตอตสาหกรรมกลางน�าไดแกการน�าเขาเหลกแผนหรอเหลกกลาเพอมาขนรปส�าหรบใช

ในอตสาหกรรมปลายน�าทเกยวของโดยสามารถสรปสถานการณไดดงน

• ขอมลการน�าเขาเหลก แยกตามประเภท

จากตารางท3พบวาประเทศไทยมแนวโนมปรมาณการน�าเขาเหลกเพมมากขนในอตราท

ลดลงในป2557ปรมาณการน�าเขาเหลกเพมขนจากป2553ประมาณ1พนลานตนแตขณะเดยวกน

เมอพจารณาอตราการเตบโตกลบพบวาป2557มอตราการเตบโตเพยงรอยละ2.16ซงนอยกวาป

2554ทมอตราการเตบโตมากถงรอยละ19.84

�� 60.indd 111 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017112


ตารางท 3 ปรมาณการน�าเขาเหลกและเหลกกลาและเหลกแผนของไทยป2553–2557

ประเทศ

เหลกและเหลกกลา

(การเปลยนแปลง)

เหลกแผน

(การเปลยนแปลง)

รวม

1,371.38

(29.51)

1,887.56

(13.66)

3,258.94

(19.84)

1,600.27

(-7.24)

2,204.07

(-5.73)

3,804.34

(-6.37)

1,058.86

1,660.66

2,719.52

1,725.23

(25.80)

2,338.01

(23.86)

4,063.24

(24.68)

1,845.65

(15.33)

2,040.80

(-7.41)

3,886.45

(2.16)


ตารางท 4 มลคาการน�าเขาเหลกของไทยป2553–2557แยกตามดานศลกาการ

ทาเรอ

ส�านกงานศลกากร

ทาเรอแหลมฉบง


ทาเรอกรงเทพ

ดานศลกากร

มาบตาพด

ฝายบรการศลกากร

ส�าโรงใต

รวม

อนๆ

รวมทงสน

2554

351,472.92

191,688.50

979.55

16,284.23

560,425.20

482,678.56

1,043,103.76

2556

485,519.31

187,961.16

1,301.02

11,737.63

686,519.13

488,021.48

1,174,540.61

2553

162,488.81

285,979.48

1,899.93

29,508.47

479,876.69

471,465.46

951,342.15

2555

526,258.09

209,628.20

4,525.83

16,104.60

756,516.72

562,550.91

1,319,067.63


2557

492,994.32

206,129.46

4,745.17

13,740.48

717,609.43

463,553.16

1,181,162.59


2553 2554 2555 2556 2557


�� 60.indd 112 28/6/2560 14:01:21


No.10 Volume 1 2017 113


ขณะเดยวกนในตารางท 4 เมอพจารณามลคาการน�าเขาแยกตามประเภทเหลกพบวา ใน

ป2557แทงเหลกและเหลกกลามปรมาณน�าเขาเพมขนจากป2556ประมาณ245ลานตนเพมขน

รอยละ15.33คดเปนมลคา1.4หมนลานบาทแตหากพจารณาดานการขยายตวพบวาขยายตวนอย

กวาป2553ทมการขยายตวรอยละ27.13ส�าหรบเหลกแผนการน�าเขาขยายตวลดลงอยางตอเนอง

โดยป2557การน�าเขาลดลงราว200ลานตนลดลงรอยละ7.41หรอคดเปนมลคา7พนลานบาท

ซงแตกตางจากป2554ทมการขยายตวการน�าเขาเหลกแผนรอยละ9.65

• ขอมลการน�าเขาเหลก แยกตามดานศลกากร

การพจารณาชองทางหลกในการน�าเขาพจารณาขอมลสถตของดานศลกากรทท�าหนาท

พธการเขา–ออกสนคาในพนทนนๆจากตารางท5และตารางท6 โดยหนวยงานศลกากรทมมลคา

การน�าเขาเหลกมากทสดคอส�านกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบงรองลงมาคอส�านกงานศลกากร

ทาเรอกรงเทพและตามดวยฝายบรการศลกากรส�าโรงใต เมอพจารณาแนวโนมการน�าเขาเหลกจาก

ป2553พบวาส�านกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบงมการน�าเขาเหลกเพมขนประมาณ8.91รอยลาน

ตน คดเปนมลคา 2.08 พนลานบาท ส�านกงานศลกากรทาเรอกรงเทพเพมขน 1.40 รอยลานตน

คดเปนมลคา5.81พนลานบาทและฝายบรการศลกากรส�าโรงใตเพมขน2.55ลานตนมลคา1.58

หมนลานบาท

ตารางท 5 ปรมาณการน�าเขาเหลกของไทยป2553–2557แยกตามดานศลกากร

ทาเรอ









รวม

อนๆ


1,523.19

798.58

70.71

59.15

2,451.64

807.30

3,258.94

1,946.31

936.00

14.31

45.10

2,941.72

862.62

3,804.34

1,114.45

815.87

20.67

83.35

2,034.33

685.19

2,719.52

1,936.70

1,045.19

87.78

46.90

3,116.57

946.67

4,063.24

2,005.26

955.45

23.22

60.87

3,044.80

841.65

3,886.45

ทมา : ส�านกเทคโนโลยสารสนเทศกรมศลกากร(มถนายน2559)ประมวลผลโดยผวจย

2553 2554 2555 2556 2557หนวย: ลานตน

�� 60.indd 113 28/6/2560 14:01:22


No.10 Volume 1 2017114


3. วธการศกษา3.1 แนวทางการวเคราะหผลกระทบ

เหลก จดวาเปนสวนประกอบของทกภาคอตสาหกรรม ดงนนการเปลยนแปลงราคา หรอ

ปรมาณการน�าเขาเหลกจงสงผลกระทบตอทกภาคสวนอยางหลกเลยงไมไดผลกระทบทเกดขนมทง

ทางตรงและทางออมแสดงดงรปท1มรายละเอยดดงน

•ผลกระทบทางตรงผลกระทบทางตรงจะกระทบตออตสาหกรรมทเกยวของกบภาคการ

ผลตทใชเหลกโดยตรงเชนภาคการกอสรางภาคการผลตสนคาอตสาหกรรมเชนรถยนตเครองจกร

เครองยนต เปนตน ผลกระทบดงกลาวท�าใหผประกอบการแบกรบตนทนของราคาเหลก ซงมผล

กระทบตอเนองไปถงการจางงานและการเปลยนแปลงการผลตนอกจากนราคาเหลกทเปลยนแปลง

ยอมสงผลตอดลบญชการช�าระเงนของประเทศอกดวยเนองจากประเทศไทยน�าเขาเหลกตนน�าทงหมด

ดงนนหากราคาเหลกผนผวนจงสงผลตรงตอดลบญชการช�าระเงนของประเทศ

•ผลกระทบทางออมผลกระทบทางออมจะกระทบกบผใชเหลกขนสดทายโดยจะกระทบ

ผานตวแปรทางดานราคาเปนหลกยกตวอยางเชนราคาทเหลกทเพมมากขนจะสงผลตอกระบวนการ

ผลตรถยนตน�ามาซงราคารถยนตทผบรโภคตองจายเพมมากขนเปนตน

ตารางท 6 มลคาการน�าเขาเหลกของไทยป2553–2557แยกตามดานศลกากร

ทาเรอ









รวม

อนๆ


2554

351,472.92

191,688.50

979.55

16,284.23

560,425.20

482,678.56

1,043,103.76

2556

485,519.31

187,961.16

1,301.02

11,737.63

686,519.13

488,021.48

1,174,540.61

2553

162,488.81

285,979.48

1,899.93

29,508.47

479,876.69

471,465.46

951,342.15

2555

526,258.09

209,628.20

4,525.83

16,104.60

756,516.72

562,550.91

1,319,067.63


2557

492,994.32

206,129.46

4,745.17

13,740.48

717,609.43

463,553.16

1,181,162.59


�� 60.indd 114 28/6/2560 14:01:22


No.10 Volume 1 2017 115


ดงนนตวแปรทน�ามาวเคราะหจะประกอบดวย มลคาการน�าเขาเหลก (IRN) ซงจะใชเปนตวแทน(Proxy)ของการบรโภคเหลกในพกดศลกากร73และ84ซงรวบรวมจากกรมศลกากร

รายไดมวลรวมของภาคการขนสง (TPI)และรายไดมวลรวมของประเทศ (GDP)รวบรวมจาก

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3.2 เครองมอประเมนผลกระทบ

การวเคราะหผลกระทบทเกดขนจะใชเครองมอทางเศรษฐมตในการวเคราะห ซงประกอบ

ดวย3สวนไดแกการทดสอบความนงของขอมลการทดสอบความเปนเหตเปนผลและการทดสอบ

ความสมพนธระยะสน

การเปลยนแปลงการน�าเขาเหลก

การขยายตวทางเศรษฐกจของภาคขนสง

และผลผลตมวลรวมระดบประเทศ

ทางตรง

กระทบตนทนการผลต

ทางออม

กระทบอปสงคขนสดทายของการบรโภค

3.1.1 การทดสอบความนงของขอมล

เนองจากขอมลอนกรมเวลาของตวแปรใดๆ จะมลกษณะเปนตวแปรเชงสม (random

variables)เมอตวแปรเหลานถกน�ามาเรยงกนตามล�าดบเวลาทเกดขนจะเรยกตวแปรนวาstochastic

processหรอrandomprocessโดยลกษณะของตวแปรทเปนstochasticจะมดวยกน2แบบคอ

stationary stochasticprocess (หรอ stationary) กบnon-stationary stochasticprocess

(หรอ non-stationary) ซงหากน�าขอมล non-stationary ไปประมาณคาดวยวธการ Ordinary

Least Square: OLS อาจจะท�าใหเกดปญหา Spurious1 ได ดงนน จงตองมการน�าขอมลเหลา

นนมาทดสอบความนงของขอมลหรอยนทรทวาเปนNon–stationaryหรอไมโดยในการศกษาน

จะใชการทดสอบโดยวธของAugmentedDickeyFullertest:ADFการทดสอบวธนท�าโดยการเพม

กระบวนถดถอยในตวเอง(AutoregressiveProcess)เขารวมไปพจารณาในกระบวนการDickey

Fullertest:DFดงสมการท1

1 เปนปญหาทเกดขนจากคาทางสถตทแสดงความสมพนธของตวแปรในแบบจ�าลอง (R2) มคาสงมาก ทง ๆ ทความ

สมพนธทเกดขนไมไดมอยตามทฤษฎแตเปนความสมพนธอนเนองมาจากคาแนวโนมตามเวลาของตวแปรรวมไปถงคา

t-statทไดมการแจกแจงแบบมาตรฐานสงผลใหการท�าคาดงกลาวมาพจารณาอาจเกดความผดพลาดได

รปท 1ผลกระทบจากการเปลยนแปลงการน�าเขาเหลกตอการขยายตวทางเศรษฐกจของภาคขนสง

�� 60.indd 115 28/6/2560 14:01:22


No.10 Volume 1 2017116


11

t t t i ti

X t X Xρ

α β θ φ ε− −=

∆ = + + + ∆ +∑ (1)

สมมตฐานการทดสอบคอ H0 : Ө = 0 (Non-Stationary)

H1 : Ө < 1 (Stationary)

จากสมการท1การทดสอบสมมตฐานหลกคอการทดสอบӨ = 0อยางมนยส�าคญทาง

สถตหรอไมหากAcceptH0แสดงวาเมอเวลาผานไปคาความแปรปรวนตวแปรXจะมคาสงขนเรอยๆ

นนคอ∆ХจะมลกษณะเปนNon-StationaryขณะเดยวกนหากRejectH0หรอӨ < 1แสดง

วาคาความแปรปรวนจะมแนวโนมลดลงเรอยนนคอขอมลทน�ามาใชมคณสมบตของStationary

เมอท�าการทดสอบลกษณะของขอมลแลว หากพบวาขอมลทใชมลกษณะเปน Non-

Stationaryวธการทใชในการแกปญหาคอการท�าผลตางอนพนธอนดบท1หรอFirstDifference

การท�า First Difference คอ การขจดคาแนวโนม และคาความสมพนธระหวางชวงเวลา

(Autocorrelation)ของตวแปรออกโดยการน�าคาตวแปรทศกษามาท�าการLagและหาDifference

ซงเมอท�าการFirstDifferenceคาทไดสวนใหญจะมคณสมบตของStationaryทสามารถน�าไปใช

ประมาณคาตอได

3.1.2 การทดสอบความเปนเหตเปนผล

การทดสอบความเปนเหตผลเปนผล เปนการทดสอบวาตวแปรทศกษาในแตละคนนสงผล

ซงกนและกนหรอไมโดยวธทใชในการทดสอบคอGranger’sCausalityTestซงเปนวธทน�าเสนอโดย

Granger(1969)โดยน�าตวแปรทตองการศกษาไปทดสอบความสมพนธเชงเหตและผลกน(causal

relationships) เพอใหทราบถงทศทางความสมพนธระหวางตวแปร หรอชความเปนเหตเปนผลกน

ระหวางตวแปรนนๆวาตวแปรใดคอสาเหต(causes)และตวแปรใดคอผลของสาเหต(effect)รป

แบบความสมพนธเชงเหตและผลระหวางตวแปรตามแนวคดของGrangerคอหากXเปนสาเหตของ

Y(XcauseY)หรอหากYเปนสาเหตของX(YcauseX)จะสามารถเขยนใหอยในรปของสมการ

ดงสมการท2และสมการท3ได

1 1

1 1

(2)

(3)

m m

t t j t j j t j tj j

m m

t t j t j j t j tj j

Y X Y

X a b Y c X e

α β χ µ− −= =

− −= =

= + + +

= + + +

∑ ∑

∑ ∑

�� 60.indd 116 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017 117


เมอ Y,Х คอตวแปรทตองการทดสอบความสมพนธ

t คอเวลาโดยเรมตงแต1ถงm α,a คอจดตด(Intercept)

ß,x,b,c คอคาเวคเตอรของพารามเตอร

µ,e คอคาความแปรปรวนมคณสมบตWhitenoiseหรอคาเฉลยเทากบศนย

การทดสอบความสมพนธดงกลาวจะใชวธการก�าลงสองนอยทสดแบบจ�ากด (Restricted

LeastSquare)ในการประมาณคาพารามเตอรดวยการสรางสมการลดรป(RestrictedEquation)

ใหมเพมมาอกหนงสมการซงตวแปรทถกลดรปไปนนจะเปนตวแปรทตองการทดสอบความเปนเหตเปน

ผลกนหรออาจกลาวไดวาสมการท(2)และสมการท(3)เปนสมการทไมมขอจ�ากด(Unrestricted

Equation)ของการทดสอบโดยRestrictedEquationส�าหรบสมการท(2)และ(3)แสดงดงสมการ

ท(4)และ(5)ตามล�าดบ

1(4)

m

t t j t j tj

Y Yφ ϕ η−=

= + +∑

1(5)

m

t t j t j tj

X c Xα η−=

= + +∑

ตารางท 7ผลการทดสอบความนงของขอมล

ตวแปร

IRNTPI

GDP

Probability at Level

0.5335

0.4302

0.4836

Probability at First Difference

0.0021*

0.0637

0.0266*

สมมตฐานทใชส�าหรบทดสอบคอH0คาพารามเตอรทกตวของหนาตวแปรทจะทดสอบ

มคาเทากบศนยซงหากAcceptH0แสดงวาการเปลยนแปลงของตวแปรอสระนนไมมผลใดๆตอ

ตวแปรตาม(ตวแปรทศกษา)อยางมนยส�าคญทางสถตหรออาจกลาวไดวาตวแปรนนไมเปนสาเหต

ของตวแปรทศกษา ในทางกลบกนหากRejectH0แสดงวา การเปลยนแปลงของตวแปรอสระนน

มผลตอตวแปรตาม นนคอตวแปรนนมความเปนเหตเปนผลกน สมมตฐานส�าหรบการทดสอบ X

และYคอ

หมายเหต: *ปฏเสธสมมตฐานหลกทระดบนยส�าคญทางสถตทรอยละ0.05

�� 60.indd 117 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017118


ทดสอบX ทดสอบY

H0 : ßj = 0(XไมเปนสาเหตของY) H0 : bj = 0(XไมเปนสาเหตของY)

H1 : ßj ≠ 0 (XเปนสาเหตของY) H1 : b ≠ 0(XเปนสาเหตของY)

การทดสอบนยส�าคญทางสถต จะใช F–Test เนองจากมจ�านวนของตวแปรทแตกตางกน

โดยสตรในการค�านวณแสดงดงดงสมการท6

( ) / ( , ) (6)/ ( )

R U

U

RSS RSS mF F m n kRSS n k

−= −

−:

เมอ RSSUคอThesumofsquaredresidentofunrestrictedequation

RSSR คอThesumofsquaredresidentofrestrictedequation

T คอจ�านวนขอมลทงหมด

โดยทmจ�านวนของตวแปรทลดรป(LinearRestriction)จ�านวนตวแปรในUnrestricted

equationและnคอจ�านวนของขอมลทงหมด

เมอประมาณคาFแลวจะน�ามาเปรยบเทยบคาสถตCriticalValueโดยถาคาสถตทค�านวณ

ไดมากกวาCriticalValueจะปฏเสธสมมตฐานหลก(H0)นนคอยอมรบวาXเปนสาเหตของYใน

ท�านองเดยวกนเนองจากการประมาณคาโดยวธของGrangerจ�าเปนจะตองเลอกระดบความลาชา

ทเหมาะสมของแตละตวแปร ส�าหรบการเลอกระดบความลาชาทเหมาะสมของรายงานการศกษา

เลมนจะใชวธHanna-Quinn:HQในการหาโดยสมการท7

2ln(lnT)( ) ln( )HQ i NT

= ∑ + × (7)

เมอ i คอคาของ lag และ∑คอ คาเมตรกซความแปรปรวนของεt , Nคอ จ�านวน

พารามเตอรและTคอจ�านวนของขอมลทงหมด

�� 60.indd 118 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017 119


4. ผลการวเคราะห การวเคราะหจะน�าตวแปรทตองการศกษามาท�าการแปลงใหอยในรปของ Trans-log

กอนการน�าไปทดสอบเนองจากการจดตวแปรใหอยในรปแบบดงกลาวจะสามารถชวยลดปญหาทาง

ดานเศรษฐมต เชน ปญหาMulticollinearity อกทงชวยใหสามารถอธบายและสรปผลในรปของ

รอยละได

4.1 การทดสอบความนงของขอมล

จากการทดสอบพบวาตวแปรทกตวไมสามารถปฏเสธสมมตฐานหลก(Accept)ไดแสดง

วาขอมลทใชมลกษณะไมนง(Non–stationary)ดงนนจงท�าการแกปญหาโดยวธการผลตางล�าดบท1

(First–Differential)ซงผลดงแสดงในตารางท7พบวาตวแปรทท�าการทดสอบหลงท�าผลตางล�าดบท

1สามารถปฏเสธสมมตฐานหลก(Reject)ไดทระดบนยส�าคญรอยละ5ไดแกIRNและGDP

และระดบนยส�าคญรอยละ10ไดแกTPIแสดงวาขอมลทใชมความนง(Stationary)แลวดงนนจะ

น�าขอมลทไดไปใชในการหาความสมพนธGranger’sCausality

4.2 การทดสอบความเปนเหตเปนผล

การทดสอบความสมพนธโดยวธGranger’sCausalityอนดบแรกจะตองท�าการหาความ

ลาชาทเหมาะสมกอนซงเมอใชวธHQในการหาพบวาจ�านวนความลาชาทเหมาะสมในการประมาณ

คาในครงนเทากบ 1 ซงสอดคลองกบความเปนจรง กลาวคอ ผลกระทบจากการเปลยนแปลงการ

น�าเขาเหลกนนไมไดสงผลกระทบในทนท เนองจากปญหาความไมสมมาตรของขอมล (Imperfect

Information)ผลกระทบทเกดควรจะมระยะเวลา1–2ปถงจะปรากฏออกมาชดเจนซงสอดคลอง

กบจ�านวนความลาชาทค�านวณได ซงใกลเคยงกบงานศกษาของ Ghosh (2006) และ Ra (2008)

ซงมความลาชาเทากบ1ดงนนการวเคราะหจะใชความลาชาเทากบ1ในการค�านวณ

ตารางท 8 ผลการทดสอบความเปนเหตเปนผลกนระหวางมลคาการน�าเขาเหลกกบตวแปรทศกษา

IRN ไมเปนสาเหตตอการเปลยนแปลงTPITPI ไมเปนสาเหตตอการเปลยนแปลงIRN

IRN ไมเปนสาเหตตอการเปลยนแปลงGDPGDP ไมเปนสาเหตตอการเปลยนแปลงIRN

1.96304

4.50203

0.0405

4.9619

0.1888

0.0574

0.8442

0.0477*

หมายเหต: *ปฏเสธสมมตฐานหลกทระดบนยส�าคญทางสถตทรอยละ0.05

F-Statistic Prob.Null Hypothesis:

�� 60.indd 119 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017120


ตารางท8แสดงผลการทดสอบความเปนเหตเปนผลดวยวธGranger’sCausalityผลการ

ศกษาพบวามลคาการน�าเขาเหลกนนไมสงผลตอทงผลผลตมวลรวมในภาคการขนสงและผลผลตมวล

รวมในระดบประเทศอยางมนยส�าคญทางสถต แตในทศทางตรงกนขามพบวา การเปลยนแปลงของ

ผลผลตมวลรวมทงในภาคการขนสงและระดบประเทศมผลตอมลคาการน�าเขาเหลกอยางมนยส�าคญ

ทางสถตรอยละ10และรอยละ5ตามล�าดบ

นยดงกลาวแสดงใหเหนวาปจจบนการน�าเขาเหลกกลมดงกลาว เปนเหลกทน�าเขามาโดย

ขนอยกบรายไดทงจากภาคการขนสงเอง และภาคธรกจอนๆ แตไมไดมผลตอการขบเคลอนใหเกด

การขยายตวของเศรษฐกจทงในระดบมวลรวมและภาคการขนสงโดยสาเหตความเปนไปไดดงกลาว

มหลายประการเชนราคาเหลกทน�าเขามานนมระดบราคาทสงมากเกนไปดงนนตนทนของการผลต

ตางๆ จงสง การขยายตวของเศรษฐกจจงมการขยายตวเพยงเลกนอยหรอแทบจะไมเปลยนแปลง

เปนตน

นอกจากนความเปนไปไดอกประการหนงคอสวนหนงเปนการน�าเหลกเพอมาแปรรปเปน

เหลกขนกลางและสงออกซงยงไมใชอปสงคขนสดทายของการบรโภคเหลกเนองจากประเทศไทยนน

ยงคงมคาจางแรงงานทต�ากวาประเทศผผลตเหลกอนๆเชนสหรฐอเมรกาหรอเกาหลใตทมคาแรงท

สงกวาการแปรรปเหลกในประเทศไทยจงมลกษณะทเปนการใชแรงงานเขมขน(LaborIntensive)

มากกวาการใชปจจยทนเขมขน(CapitalIntensive)ทเปนการใชเทคโนโลยในการผลตซงจะสราง

มลคาเพมใหผลผลตคอนขางสงจากตารางท9เมอเปรยบเทยบมลคาการน�าเขาและสงออกเหลกใน

กลมดงกลาวพบวามมลคาทใกลเคยงกนนนแสดงใหเหนวาเหลกทน�าเขามาสวนใหญนนมการสราง

มลคาเพมเพยงเลกนอยเทานนกอนทจะท�าการสงออก ดงนนการเปลยนแปลงของมลคาการน�าเขา

เหลกจงมการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยตอทงผลผลตมวลรวมและภาคการขนสง

ตารางท 9เปรยบเทยบมลคาการน�าเขา-สงออกเหลกพกด73และ84

ป

2553

2554

2555

2556

2557

น�าเขา

หนวย: ลานบาท

สงออก

1,167,836.83

1,141,161.90

1,286,240.17

1,254,971.01

1,167,836.83

951,342.15

1,043,103.76

1,319,067.63

1,174,540.61

1,181,162.59


�� 60.indd 120 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017 121


6. บทสรปและขอเสนอแนะ ผลการวเคราะหความสมพนธดงกลาว พบวามความสมพนธไปในทศทางเดยว คอ การ

ขยายตวทางเศรษฐกจมผลตอการน�าเขาเหลก แสดงถง การน�าเขาเหลกจากตางประเทศไมไดกอให

เกดมลคาเพมในอตสาหกรรมเหลกอยางมนยส�าคญกลาวคอ เหลกทน�าเขามานนมการแปรรปหรอ

สรางเพมมลคาไดเพยงเลกนอยเทานนปจจยส�าคญทสงผลดงกลาว เชนตนทนเหลกน�าเขาทสงสง

ผลใหผใชเหลกไมสามารถท�าการแขงขนทางดานราคาไดเปนตน

ในชวงระยะเวลาภาครฐไดพยายามทจะสงเสรมใหมการใชเหลกปลายน�าขนในประเทศไทย

เพอกอใหเกดการจางงานและการเพมมลคาเพมใหกบระบบเศรษฐกจโดยจงใจใหภาคธรกจทเกยวของ

ลงทนในการน�าเหลกขนกลางขนมาแปรรปตอในประเทศซงภาครฐไดใชมาตรการทางภาษและไมใช

ภาษส�าหรบการน�าเขาเหลกปลายน�าประเภทตางๆเพอคมครองผผลตเหลกในประเทศการใชมาตรการ

ดงกลาวสงผลโดยตรงตอผใชเหลกปลายน�าทน�าเขาเหลกจากตางประเทศอยางไรกตามพบวาตลอด

ชวงระยะเวลาทรฐบาลไดขนอตราภาษการน�าเขาเหลกปรมาณการน�าเขาเหลกจากตางประเทศนนยง

คงมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนองนนแสดงวาผใชเหลกปลายน�าสวนใหญยงคงตองการใชเหลกจาก

ตางประเทศทงนสาเหตส�าคญมาจากประสทธภาพของเหลกทผลตในประเทศสวนใหญนนมคณภาพ

ทดอยกวาตางประเทศ อกทงเทคโนโลยทใชยงขาดการพฒนา กอปรกบภาระภาษทผใชเหลกตอง

แบกรบเนองจากไมสามารถใชเหลกไมไดคณภาพภายในประเทศ จงท�าใหการสรางมลคาเพมใหกบ

อตสาหกรรมเหลกตงแตผผลตจนถงผใชเหลกจงมสดสวนทนอย

นยดงกลาวหากรฐบาลตองการสงเสรมใหมการใชเหลกขนสดทายภายในประเทศจะตอง

สงเสรมใหมการพฒนาเทคโนโลยใหสามารถผลตเหลกใหมคณภาพทตรงกบความตองการใชภายใน

ประเทศ ตลอดจนการผอนปรนขอบงคบทางภาษเพอใหการน�าเขาเหลกทไมสามารถผลตไดดวย

เทคโนโลยภายในประเทศ สามารถน�าเขาเหลกในตนทนทต�าลง ซงจะท�าใหภาคอตสาหกรรมเหลก

มการขยายตวอนน�าไปสการขยายตวทงในระดบภาคขนสงและระดบประเทศ

�� 60.indd 121 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017122


รายการอางองGhosh,S.,2006,“SteelConsumptionandEconomicgrowth:EvidencefromIndia,”

ResourcesPolicy,Vol.31,pp.7-11.

Granger, C.W.J., 1969, “Investigating Causal Relations by EconometricModels and

Cross-spectralMethods,”Econometrica,Vol.37,pp.424-438.

Evans,M.,2011,“SteelConsumptionandEconomicActivityintheUK:TheIntegration

andCointegrationDebate,”ResourcesPolicy,Vol.36(2),pp.97-106.

Huh,K.,2011,“SteelConsumptionandEconomicGrowthinKorea:Long-termand

Short-termEvidence,”ResourcesPolicy,Vol.36(2),pp.107-113.

Ra, H., 2008, “Do Steel Consumption and Production Cause Economic Growth?:

ACaseStudyofSixSoutheastAsianCountries,”JournalofInternationaland

AreaStudies,Vol.15,pp.1-15.

�� 60.indd 122 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017 123


The Comparison of Density and Land Use Activities near

Transit Stations in Bangkok and Singapore

Jittichai Rudjanakanoknad1, Achara Limmonthol2, Chayatiya Leecharoen3

and Sarisa Nakaratanakorn4 1Deputy Director, Transportation Institute & Associate Professor,

Faculty of Engineering, Chulalongkorn University,

E-mail: [email protected] Engineer, Mass Rapid Transit Authority of Thailand,

E-mail: [email protected],4Undergraduate Student Researcher, Department of Civil Engineering,

Faculty of Engineering, Chulalongkorn University,

E-mail: [email protected], [email protected];

ABSTRACT Thismanuscriptcompilesthedatacollectionoflandusesaroundtransitstation

intermsofdensity,mixeduseandlandusetypesthatcorrespondwiththeTransit

OrientedDevelopment(TOD)concept.Throughthisend,thesurroundingareasfrom

sixselectivestationsinBangkokandthreestationsinSingaporewithintheradiusof

500metersfromthetransitstationexitswereinvestigatedandanalyzedfortheland

useindicators,includingdensitiessuchasFloorAreaRatio,averagenumberoffloors,

etc.,mixedusepercentagesandthepercentageoflanduseareasthatsupporttheTOD

concept.ThedatashowthatlandusesaroundBangkoktransitstationsdonotmatch

withTODconceptcomparingwithSingaporeones.Itwasfoundthattransitstations

whichhavehigherdensity,mixed-uselanddevelopmentandhighpercentagesofland

developmentareasthatsupportTODconceptclearlyhavehighertransitridership.The

datafromthisresearchyieldimportantinformationforrelatedorganizationstoissue

measuresandregulationsforbothexistingandfuturelandusedevelopmentaround

Thailand’stransitstationssuchthattheywouldbettersupporttransitridership.

�� 60.indd 123 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017124


Key Words: TransitOrientedDevelopment (TOD),TransportationPlanning, Land

UsePlanning.

1. Introduction Transit-Oriented Development (TOD) is the design concept to encourage

theuseofmasstransitthroughlanduseandtransportationplanning.Generally,the

TOD consists of supporting high-density andmixed-use development near transit

station,constructingwalkablenetworksandopenspacetotransitstationsaswellas

facilitatingfeedermodesfortransitriders(CerveroandKockelman,1997)).TODhas

beenimplementedinseveralcitiesaroundtheworld.Notable,HongKonghasplanned

newtransitlinesalongwithnewtowndevelopmentthroughtheuseofTODconcept.

TheHongKongRailwayCorporationLimitedorMTRwhorunsHongKong'sMassTransit

RailwayandisalsoamajorpropertydeveloperandlandlordinHongKonghasreported

thatmostcompanyprofitsareobtainedfromrealestatedevelopmentbyrailstation

propertyrentalandhousingdevelopment intheareawith500-mradius fromthe

stationexits.ThesedevelopmentsmakeMTRprofitableandcaninvestinfurtherrail

networkexpansion.IncontrasttoThailand,theMassRapidTransitAuthorityofThailand

(MRTA)hasdevelopedmasstransitlineswiththemainobjectivestoalleviatetraffic

congestioninBangkok.Therefore,alllinesareconstructedonthedensecommunities

withnoavailablespaceforstaterealestatedevelopment.

Thismanuscript focuses on the land use aspect for TOD development,

whichconsistsoftwocomponents:1)high-densitydevelopmentand2)mixed-use

development.Forcomparisonpurposes,existinglanduseactivitiesaroundsampling

Bangkokmasstransitstationsarecomparedwithones inSingapore,consideredto

beoneoftheTOD-successfulcities.Thisanalysiswillyieldimportantinformationfor

policymakersandprovideevidenceforacademiciansforunderstandingtheimpactof

landusecharacteristicsontransitridership.Thereminderofthispaperisorganized

asfollows.Section2summarizesrelatedbackgroundresearch.Thedatausedforthis

studyandanalysismethodologyaredescribedinSection3.Section4presentsresults

aswellastheirinterpretations.Then,thefifthandfinalsectioncontainsconcluding

remarksandpolicyimplicationbasedonthisstudy.

�� 60.indd 124 28/6/2560 14:01:31


No.10 Volume 1 2017 125


2. Literature Review Originally, Cervero (1993) defined the transit coverage area as a “donut”

representedinFigure1,anddeterminedtheshareofcommutetripsviatransitamong

thoseresidinginthedonutfoundthattherailpassengerthoselivingwithin0.5mile

ofarailstopwerearoundfourtimesasthoselivingwithinadistancebetween0.5

and3milesfromthestation.Thisstudycollectedthedatafromtransitstationsin

Californiaandalsofoundthat52percentofthetravelerwholivedawayfromtransit

switchedfromdrovetotransitcommutinguponwalkingdistancewithin0.5mileof

arailstation.Therefore,thedevelopmentoflandusewithin0.5mileofarailstation

isverycrucialtoattracttransitridershipandthisconcepthasbeendevelopedinthe

pasttwodecades.

Figure 1: TODDonuts(Cervero,1993)

Past studies showed that theTOD concept generally focuseson the 3-D

planningprinciplesasfollows:densitydevelopment,diversitywhichismixinglanduse,

anddesignwithpedestrian-friendly(CerveroandKockelman(1997),Chakrabortyand

Mishra(2013),SungandOh(2011)andJun,etal(2015)).Highdensitydevelopment

in the area of 500-800meter radius from transit stations is a key component to

makeTODsuccessfulsince itbringsvalues,economy,sustainabilityandefficiency

�� 60.indd 125 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017126


for landdevelopment.Higherdensity reduceswalkingdistancestotransitstations

and can encourage pedestrian-friendly activities and business. In addition,mixed-

use development is also critical for TOD success.Mixing residential and business

developmentatastationcouldbalancetheflowofpassengersalightingandboarding

themass transit and bring transit ridership during non-peak hours andweekend.

However, it isnotpracticaltohavesimilardensityandmixed-useguidelineforall

stationssinceeachstationservesdifferentfunctionsandislocatedindifferenttown

areas.

TheMetropolitanAtlantaRapidTransitAuthority(MARTA,2010),responsible

fortransportationplanninginAtlanta,Georgia,U.S.issuesadesignguidelineaccording

totheTODconceptbycategorizingalltransitstationsintosevengroupsbasedontheir

characteristics.Categories(ortopologies)havebeenusedinthepastMetroAtlanta

planningprocessandarestillbeingusednowadays.ForthisspecificTODplanning

concept,MARTA(2010)hasdevelopedanewstationtypologywithsevencategories:

urban core, town center, commuter town center, neighborhood, arterial corridor,

specialregionaldestination,andcollectorbasedonbuildingdensity,transportation

networkandmajorityoflandusetype.Thesecategoriesareintendedtoillustrate

thematicsimilaritiesanddifferences,ratherthanpuretypes.Somestationsmightshare

characteristicsoftwoormoretypes.

Inthisstudy,weselectedonlyfourcommongroups,i.e.,urbancore,town

center/commutertowncenter,neighborhood,andarterialcorridorfordatacollection

andcomparison.MARTA (2010) suggestsappropriatedensityvalues ineachgroup

as shown in Table 1 below. Note that, the “Commuter Town Center” have the

sameapproximatedensityasthe“TownCenter”butitservesasacaptivepointfor

commuterstransferringtothemasstransitsystem.

�� 60.indd 126 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017 127


Inadditiontodensitycontrol,MARTA(2010)suggestedlandusetypesthat

wouldnotbelocatedinsidetheTODzone(0.5-milefromthestationexits),i.e.,any

car-relatedfacilitiessuchasvehicledealers,carrepairshops,parking,andheavyplants

wouldnotbeinsidetheTODzone,low-densityfacilitiessuchassingle-familyhouses,

largesupermarkets,resorts,gasstationsshouldnotbeintheTODcenterandones

thatrequirespecialpermitsifbeinginsidethezonesuchashospitals,laboratories,

etc.Theguidelinealsoencouragesfacilitiessuchasgroceries,high-densityhousing,

andfarmermarketstobeintheTODzone.

3. Methodology Threestationtypes,i.e.,towncenter,commutertowncenterandneighborhood,

inBangkokwereselected.Ineachtype,twostations,highandlowridership,were

specificallypickedforcomparisonpurposes.Inaddition,threestationsinSingapore

wereselectedfordatacollectionaswell.Thestationnamesaswellasaveragedaily

passengersareshowninTable2.

The data collection is done through the use of BangkokMetropolitan

Authority’s 2-D Geographical Information System (GIS)which shows the land use

activityofallbuildingsinBangkok.Wealsoverifiedthedatabasemanuallybywalkto

ensureitsaccuracy,especiallyonexistingbuildinguses,intheareasof500-mradius

(TOD-zone)fromstationexitsasshowninFig.2.

Table 1: AppropriateDensityforLandUseDevelopmentinDifferentStationTypes

(MARTA,2010)

Type of Station

UrbanCore

TownCenter/

CommuterTownCenter

Neighborhood

ArterialCorridor

Floor Area

Ratio(FAR)

8.0-30.0

3.0-10.0

1.5-5.0

1.0-6.0

Residential

Unit/Acre

75+

25-75

15-50

15-50

No. of

Floors

8-40

4-15

2-8

2-10

�� 60.indd 127 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017128


Foranalysispropose,weseparatedtheareasintotwoparts:1)publicspace

includesroadways,sidewalks,parksandotherpublicopenspacesthatanybodycan

traverse;and2)non-publicspaceincludesthebuildingsandopen-spacearoundthe

buildings,whicharenotforpublicuse.Thenfordensityanalysis,wecalculatedthe

followingindicators:1)Percentageofeachlandusetype;2)FloorAreaRatio(FAR),

whichisthesumoftotalfloorareasdividedbytotalarea;3)PublicOpenSpaceRatio

(POSR),thepercentageofpublicopenspace;and4)Averagenumberoffloor,which

willbedividedintothreelevels(within250-m,between250-375m,andbetween

375-500m)basedonthedistancefromstationexitsasshowninFig.3.

Notethatthestationtypesassignedtoeachstationinthisstudyarebasedon

commoncharacteristicsofthesestationsbycomparingwithstationtypesinMARTA

(2010).Infact,thetypescouldbesomewhatsubjectiveduetounplannedlandusein

Bangkok;however,theyarecomparabletothestationassignedinthesamecategory

inBangkok.Forexample,BTSVictoryMonumentandBTSWongwienyaiareassigned

tobeCommuterTownCenterstationsduetotheircharacteristicsasamajortransfer

pointbetweenmasstransitsystemandbus/vantransit.

Table 2: SelectedTransitStationsforDataCollection

Station Name

MRTHuayKwang(HK)

MRTRachadapisek(RD)

BTSVictoryMonument(VM)

BTSWongwienyai(WY)

BTSKrungThonburi(KT)

BTSTaladplu(TP)

MRTOrchard(OR)

MRTChinatown(CH)

MRTSengkang(SK)

City

Bangkok

Bangkok

Bangkok

Bangkok

Bangkok

Bangkok

Singapore

Singapore

Singapore

Type of Station

TownCenter

TownCenter

CommuterTownCenter

CommuterTownCenter

Neighborhood

Neighborhood

TownCenter

CommuterTownCenter

Neighborhood

Average Daily

Passenger

13,445

6,960

228,276

72,032

52,346

32,519

Datanotavailable

Datanotavailable

Datanotavailable

�� 60.indd 128 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017 129


Figure 2: ScopeofDataCollection

Figure 3: ThreeLevelsbasedonDistancesfromStationExits

�� 60.indd 129 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017130


Formixeduseanalysis,weseparatedthelanduseactivitiesbasedontravel

patternsintofivecategories:1)resident;2)day-timebusiness;3)evening-timebusiness;

4)commercialarea;and5)miscellaneouslanduseswithnodistincttravelpattern.

Wealsoseparatedthetypeoflanduseactivitiesintothreetypes:1)Pro-TODsuchas

office,grocerystores,high-densityhousing,shoppingmalls,schools,etc;2)Against-

TODsuchasvehicleshowrooms,carparks,vehiclemaintenanceshops,gasstations,

singlefamilyhouses,etc;and3)Neutral-TODsuchashotels,hospitals,laboratories,

etc.

4. Findings For density comparison, Table 3 shows density indicators such as the

percentage of public and non-public spaces, FAR, POSR and average number of

floorsintheareasofninetransitstations.FromTable3,Bangkokstationsgenerally

havehigherpercentageofpublicareasthatarenotwalkable(roadandriver)while

Singaporestationshashigherpublicopenspaces.Fordensitycomparison,itisobvious

thatSingaporehashigherdensitydevelopmentsinceSingaporestationsmostlyhave

higherFARvaluesthanonesinBangkokeventheSengkangstationislocatedfaraway

fromthedowntownarea.Forthenumberoffloors,wefoundthatbesidesChinatown

station,apreservedculturalzoneinSingapore,averagenumberofbuildingfloorsin

SingaporearemuchhigherthanonesinBangkok.

�� 60.indd 130 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017 131


Forlanduseactivityanalysis,Table4showsmixed-useandpercentageof

pro-TODareasatnineselectedstationsinthisstudy.Fortravel-patternanalysis,we

foundthatforChinatownandOrchardstationsinSingapore,thecommercialareas

covermorethanhalfofthetotalareasnearthestations.However,theresidentialand

day-timebusinessareasremainsignificanthighproportionsandwellbalanceeachother.

IncontrarytoSingapore,theproportionofresidentialandday-timebusinessareas

onBangkokstationsareunbalancedandbringtransitlinecrowdedononedirection

whilenearlyvacantontheotherdirection.Bylookingcloselytothelandusetypes

accordingtoTODconcept,only41-58percentoftotalareasaroundBangkokstations

areconsideredtobepro-TODlanduses.ThisissharplycontrasttoSingaporedowntown

stations(OrchardandChinatown),whichhave81and92percent,respectively.The

percentageofpro-TODlanduseisprobablyamaincausethataffecttransitridersas

evidentfromeachBangkokstationpair(HKvsRD,VMvsWY,andKTvsTP)whichhas

similarstationtypes, i.e., towncenter,commutertowncenter,andneighborhood,

respectively.Notably,thestationswithhigherpro-TODareaalwayshavehighertransit

ridership.

Table 3: DensityIndicatorsatNineSelectedStations

HK

RD

VM

WY

KT

TP

OR

CH

SK

3.57

1.39

2.38

2.26

2.42

1.15

5.10

3.08

3.15

Road/

River

23.85

15.18

9.31

17.35

13.56

9.44

7.03

11.66

4.88

0.72

-

4.33

-

-

-

-

10.11

4.13

Building

52.25

31.70

36.40

43.94

36.64

31.29

42.86

36.39

26.91

Level

2

5.56

3.67

6.90

3.42

5.73

2.57

10.34

4.90

8.23

Open

Space

0.72

-

4.33

-

-

-

-

10.11

4.13

Level

1

5.49

4.17

4.27

6.44

7.74

3.77

10.31

8.37

12.13

Open

Space

23.18

53.12

49.96

38.71

49.80

59.27

50.11

41.84

64.08

Level

3

4.58

3.35

6.07

3.58

3.94

3.61

12.74

5.97

11.96

Average

5.13

3.73

5.65

4.24

5.73

3.33

11.06

6.23

10.64

Average No. of FloorsNon-Public Area (%)

Public Area (%)Station

Name

FAR POSR

(%)

�� 60.indd 131 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017132


HK

RD

VM

WY

KT

TP

OR

CH

SK

Resident

69.53

76.18

36.38

80.16

80.98

72.51

27.24

12.62

55.16

Misc.

4.24

7.74

6.24

6.80

5.68

11.17

5.16

8.69

33.15

Evening-

time

Business

5.78

-

-

-

-

0.04

-

0.92

-

Level

2

57.40

41.37

61.20

42.24

61.39

39.64

74.51

86.73

41.08

Day-time

Business

5.07

2.07

32.58

1.77

5.20

2.39

17.20

13.70

10.06

Level

1

59.02

46.55

57.75

63.60

61.20

63.68

78.12

94.59

73.50

Commercial

15.38

14.01

24.80

11.27

8.14

13.89

50.40

64.07

1.63

Level

3

52.89

36.71

55.96

53.29

52.15

58.72

95.96

93.22

63.46

Total

56.05

41.46

58.10

52.90

58.05

54.36

82.42

91.93

56.05

% of Pro-TOD Land Use% of Land Use based on Travel PatternStation Name

Table 4:Mixed-UseandPro-TODIndicatorsatNineSelectedStations

5. Concluding Remarks and Policy Recommendations Insummary,bycomparingamongBangkokstationpairs, thestationswith

significanthighertransitridersusuallyhavehigher-densitylanddevelopmentaround

thestations.Thiscanbeobservedthroughseveraldensity indicatorssuchasFAR,

averagenumberofbuildingfloors.Inaddition,mixed-usedevelopmentcouldbring

highertransitridersaswelliftherehasbeenabalanceofseverallandusetypeswith

differenttravelpatternsintheTODzone.Inaddition,landuseactivitiesintheTOD

zonehaveplayedasignificantroletoattracttransitriders.However,duetolackof

TODlandusecontrolinBangkok,onlyaroundhalfofareasaroundBangkokstations

areconsideredtobepro-TODlandusetypes.

ForSingaporecity,consideredtobeasuccessfulcityinimplementingTOD

concept,theareasaroundtransitstationsmostlyhavehigherdensityandmixed-use

landdevelopment.ThepercentagesoflanddevelopmentareasthatsupportTOD

conceptareveryhighaswell.

�� 60.indd 132 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017 133


For policy implication, thedatapresentedherewill beusedby Bangkok

Metropolitan Authority to issue a city planning guideline such as a regulation to

buildingdensitycontrolandsupportivemeasurestocreatemixed-usedevelopment

neartransitstations.Inaddition,thegovernmentwouldspecifywhichlandusetypes

canbelocatedintheTODzoneespeciallyonthenewlyconstructedtransitroutes.

Nevertheless,itcouldbedifficulttoimplementtheseregulationsandmeasureson

existingBangkokstationssincemostareasareoccupiedbyprivateownersandbuildings

arealreadybeenconstructed.

Forfutureresearch,thisresearchcouldexpandbycreatingtransitridership

forecastmodelsbasedonthelandusesaroundstations.Thesemodelswillbeuseful

fortransitplanningiftherehavebeenchangesinlandusepatternaroundanytransit

line.Also,sincetheTODconceptisnotonlyaboutlandusedevelopmentaround

transitstations,but itrelatestocreatingwalkablepedestriannetworktowardsthe

stationsandlinkingotherfeedermodestofacilitatetransitridersaswell.Thenumber

of riderscouldthusdependontheseaccessibility factors.Morestudieswouldbe

donebycomparingthetransitstationswithsimilarlandusesbutdifferentaccessibility

factors.Thiskindofresearchwouldbringabetterguidelinetoencouragemoretransit

riders.

Acknowledgments Theauthorsgratefullyacknowledgethefinancialsupportprovidedbythe

National ScienceandTechnologyDevelopmentAgency (NSTDA) and theNational

Research Council of Thailand (NRC)with the Contract No: P15-50071. The views

expressed herein are those of the authors and are not necessarily approved by

the funding agencies.We alsowould like to thank Assistant Professor Dr. Apiwat

Ratanawarahawhoprovidevaluablesuggestionsforthisstudy.

�� 60.indd 133 28/6/2560 14:01:32


No.10 Volume 1 2017134


ReferencesCervero,R. (1993)Ridership ImpactsofTransit-FocusedDevelopment inCalifornia.

Monograph45,InstituteofUrbanandRegionalDevelopment,Universityof

California:Berkeley,CA.

Cervero,R.,Kockelman,K.(1997)TravelDemandandthe3Ds:Density,Diversity,and

Design,TransportationResearchD,Vol.2,No.3,pp.199-219.

Chakraborty,A.,Mishra,S.(2013)Landuseandtransitridershipconnections:Implications

forstate-levelplanningagencies.LandUsePolicy,30,pp.458-469.

Jun,M.J.,Choi,K.,Jeong,J.E.,Kwon,K.H.,Kim,H.J.(2015)Landusecharacteristicsof

subwaycatchmentareasandtheirinfluenceonsubwayridershipinSeoul.

TransportGeography,48,pp.30-40.

MARTA(2010)Transit-OrientedDevelopmentGuidelines,ResearchDocument,MARTA,

pp.44.

Sung,H.,Oh,J.T.(2011)Transit-orienteddevelopmentinahigh-densitycity:Identifying

itsassociationwithtransitridershipinSeoul,Korea.Cities,28,pp.70-82.

�� 60.indd 134 28/6/2560 14:01:33

ปกหลงนอก (สารบญ)

???????? ?? 60.pdf 1 8/6/2560 9:37:08

�� 60.indd 154 28/6/2560 14:01:33

ปกหน้า · ปกหน้า????? ?? 60.pdf 1 8/6/2560 9:37:08...

Documents

Transcript of ปกหน้า · ปกหน้า????? ?? 60.pdf 1 8/6/2560 9:37:08...