บทท2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจย เรอง “การวเคราะหประเภท รปแบบ เนอหา และวธการใชสอ

ของสงคมออนไลนในประเทศไทย” อาศยแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของมาเปนแนวทางใน

การศกษา ดงน

1. แนวคดเกยวกบ สอสงคมออนไลน (Social Media)

2. แนวคดทฤษฎการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร (Computer – Mediated

Communication)

3. แนวคดเรองกระบวนการสอสารบนอนเทอรเนต 4. ทฤษฎการใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจ (The Uses and Gratifications

Theory)

5. งานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบ สอสงคมออนไลน (Social Media)

ความหมาย และประเภท ของ Social Media

สอสงคมออนไลนเปนสอทแพรกระจายดวยปฏสมพนธเชงสงคม (ดร. ภเษก ชยนรนดร.

การตลาดแนวใหมผาน Social media, 2553) ทไมตางจากสมยกอน ทเกดเรองราวทนาสนใจกมคน

สนใจจนเกดสภาพ Talk of the town แตเมอมาอยในโลกออนไลน การแพรกระจายของสอกท าได

งายขนโดยเกดจากการแบงปนเนอหา (Content Sharing) จากใครกได อยางกรณของ Susan Boyle

ทดงกนขามโลกเพยงไมกสปดาหจากการลงคลปทประกวดรองเพลงในรายการ Britain’s Got

Talent ผานทาง YouTube เปนตน ทงน Social media อาจจะอยในรปของ เนอหา รปภาพ เสยงหรอ

วดโอ นอกจากนสอสงคมออนไลนยงเปนสอทเปลยนแปลงสอเดมทแพรกระจายขาวสารแบบทาง

เดยว (one-to-many) เปนแบบการสนทนาทสามารถมผเขารวมไดหลายๆคน (many-to-many) เมอ

14

มสภาพของการเปนสอสงคม สงส าคญกคอการสนทนาพาททเกดขน อาจจะเปนการรวมกลมคยใน

เรองทสนใจรวมกน หรอการวพากษวจารณสนคาหรอบรการตางๆ โดยทไมมใครเขามาควบคม

เนอหาของการสนทนา แมกระทงตวผผลตเนอหาเอง เพราะผทไดรบสารมสทธทจะเขารวมใน

รปแบบของการเพมเตมความคดเหน หรอแมกระทงเขาไปแกไขเนอหานนไดดวยตวเอง ทงยงเปน

สอทเปลยนผคนจากผบรโภคเนอหาเปนผผลตเนอหา จากคนตวเลกๆในสงคมทแตเดมไมมปากม

เสยงอะไรมากนก เพราะเปนเพยงคนรบสอ ขณะทสอจ าพวก โทรทศน วทย หรอ หนงสอพมพจะ

เปนผทรงอทธพลอยางมาก สามารถชชะตาใครตอใครหรอสนคาหรอบรการใดโดยทเราแทบจะไม

มทางอทธรณ แตเมอเปน Social Media ทแทบจะไมมตนทน ท าใหใครๆกสามารถผลตเนอหาและ

กระจายไปยงผรบสารไดอยางเสร หากใครผลตเนอหาทโดยใจคนหมมาก กจะเปนผทรงอทธพล

(Influencer) ไป ยงหากเปนในทางการตลาด กสามารถโนมน าผตดตามในการตดสนใจซอสนคา

หรอบรการไดโดยงาย

สอสงคมออนไลน หรอ Social Media สามารถแบงประเภทของสอสงคมออนไลน

(ประเภทสอสงคมออนไลน : ออนไลน) ไดจดประเภทของ Social Media โดยมลกษณะทรวมกน

คอการทผใชหรอผบรโภคเปนคนทสรางเนอหาดงกลาวขน หรอทเรยกวา Users Generated

Content หรอ Consumer Generated Content ดงน

(1) Blog ซงเปนการลดรปจากค าวา Weblog ซงถอเปนระบบจดการเนอหา (Content

Management System: CMS) รปแบบหนง ซงท าใหผใชสามารถเขยนบทความเรยกวา Post และท า

การเผยแพรไดโดยงาย ไมยงยากในการทจะตองมานงเรยนรถงภาษา HTML หรอโปรแกรมท า web

site ทงนการเรยงของเนอหาจะเรยงจากเนอหาทมาใหมสดกอน จากนนกลดหลนลงไปตามล าดบ

ของเวลา (Chronological Order) การเกดของ Blog เปดโอกาสใหใครๆทมความสามารถในดาน

ตางๆ สามารถเผยแพรความรดงกลาวดวยการเขยนไดอยางเสร ไมมขดจ ากดเรองเทคนคอยางใน

อดตอกตอไป ท าใหเกด Blog ขนมาจ านวนมากมาย และเพมเนอหาใหกบโลกออนไลนไดเปน

จ านวนมหาศาลอยางทไมเคยมมากอน นอกจากนเครองมอทส าคญทท าใหเกดลกษณะของ Social

คอการเปดใหเพอนๆเขามาแสดงความเหนได

(2) Twitter และ Microblog อนๆ เปนรปแบบหนงของ Blog ทจ ากดขนาดของการ Post แต

ละครงไวท 140 ตวอกษร โดยแรกเรมเดมท ผออกแบบ Twitter ตองการใหผใชเขยนเรองราววาคณ

15

ก าลงท าอะไรอยในขณะน (What are you doing?) แตกจการตางๆกลบน า Twitter ไปใชในทาง

ธรกจ ไมวาจะเปนการสรางการบอกตอ เพมยอดขาย สราง Brand หรอเปนเครองมอส าหรบการ

บรหารความสมพนธลกคา (CRM) ทงนยงสามารถใชเปนเครองมอในการประชาสมพนธบทความ

ใหมๆบน Blog ไดดวย Twitter นนเปนนยมขนมากอยางรวดเรว จนท าใหเวบไซตประเภท Social

Network ตางๆ เพม Feature ทใหผใชสามารถบอกไดวาตอนนก าลงท าอะไรกนอย

(3) Social Networking – จากชอกสามารถแปลความหมายไดวาเปนเครอขายทเชอมโยงเรา

กบเพอนๆจนกลายเปนสงคม ทงนผใชจะเรมตนสรางตวตนของตนเองขนในสวนของ Profile ซง

ประกอบดวยขอมลสวนตว (Info) รป (Photo) การจดบนทก (Note) หรอการใสวดโอ (Video) และ

อนๆ นอกจากน Social Networking ยงมเครองมอส าคญในการสรางจ านวนเพอนใหมากขน คอ ใน

สวนของ Invite Friend และ Find Friend รวมถงการสรางเพอนจากเพอนของเพอน นกการตลาดน า

Social Networking มาใชในการมปฏสมพนธกบลกคา อาจจะอยในรปของการสราง Brand ผาน

เกมสหรอ Application ตางๆ หรออาจใชเปนเครองมอของ CRM ผานทาง Pages และนอกจากนตว

ลกคาหากชนชอบในสนคาหรอบรการกสามารถรวมกลมกนจดตง Group ขนมาได เวบไซตทม

ลกษณะของ Social Networking มมากมาย แตอาจจะแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ประเภทแรกจะ

สนใจในการสรางเครอขายระหวางเพอนๆหรอครอบครว เชน Facebook, Hi5 หรอ Myspace และ

อกประเภท คอสนใจในการสรางเครอขายในเชงธรกจ ทเปดใหใส Resume และขอมลเชงอาชพ

ตางๆ เชน Linkedin หรอ Plaxo เปนตน

(4) Media Sharing เปนเวบไซตทเปดโอกาสใหเราสามารถ upload รปหรอวดโอเพอ

แบงปนใหกบครอบครว เพอนๆ หรอแมกระทงเพอเผยแพรตอสาธารณชน นกการตลาด ณ ปจจบน

ไมจ าเปนจะตองทมทนในการสรางหนงโฆษณาทมตนทนสง ซงอาจจะใชกลองดจตอลราคาถกๆ

ถายทอดความคดเปนรปแบบวดโอ จากนนน าขนไปสเวบไซต Media Sharing อยาง YouTube หาก

ความคดเปนทชนชอบ กท าใหเกดการบอกตออยางแพรหลาย หรอกรณหากกจการขายสนคาทเนน

ดไซนทสวยงาม กอาจจะถายรปแลวน าขนไปสเวบไซตอยาง Flickr เพอใหลกคาไดชม หรออาจจะ

ใชเปนเครองมอในการน าชมโรงงาน หรอบรรยากาศในการท างานของกจการ เปนตน หรออยาง

กรณของ Multiply ทคนไทยนยมน ารปภาพทตนเองถายมาแสดงฝมอ เหมอนเปนแกลลอรสวนตว

ท าใหผวาจางไดเหนฝมอกอนทจะท าการจาง

16

(5) Social News and Bookmarking เปนเวบไซตทเชอมโยงไปยงบทความหรอเนอหาใดใน

อนเทอรเนต โดยผใชเปนผสงและเปดโอกาสใหคะแนนและท าการโหวตได เปนเสมอนมหาชน

ชวยกลนกรองวาบทความหรอเนอหาใดนนเปนทนาสนใจทสด ในสวนของ Social Bookmarking

นน เปนการทเปดโอกาสใหคณสามารถท าการ Bookmark เนอหาหรอเวบไซตทชนชอบ โดยไม

ขนอยกบคอมพวเตอรเครองใดเครองหนง แตสามารถท าผานออนไลน และเนอหาในสวนทท า

Bookmark ไวน สามารถทจะแบงปนใหคนอนๆไดดวย

(6) Online Forums ถอเปนรปแบบของ Social Media ทเกาแกทสด เปนเสมอนสถานทท

ใหผคนเขามาพดคยในหวขอทพวกเขาสนใจ ซงอาจจะเปนเรอง เพลง หนง การเมอง กฬา สขภาพ

หนงสอ การลงทน และอนๆอกมากมาย ไดท าการแลกเปลยนความคดเหน แสดงขอมลขาวสาร

ตลอดจนถงการแนะน าสนคาหรอบรการตางๆ นกการตลาดควนสนใจเนอหาทพดคยใน Forums

เหลาน เพราะบางครงอาจจะเปนค าวจารณเกยวกบตวสนคาและบรการ ซงสามารถเขาไปท าความ

เขาใจ แกไขปญหา ตลอดจนถงใชสรางความสมพนธทดกบลกคา เวบไซตประเภท Forums อาจจะ

เปนเวบไซตทเปดใหแลกเปลยนความคดเหนกนโดยเฉพาะ หรออาจจะเปนสวนหนงในเวบไซต

เนอหาตางๆ

เครอขายสงคมออนไลน (Social Network) หมายถง กลมคนทรวมกนเปนสงคมมการท า

กจกรรมรวมกนบนอนเทอรเนต (สถาบนคอมพวเตอร มงมนพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ เพอ

สนบสนนมหาวทยาลยรามค าแหง: ออนไลน) ในรปแบบของเวบไซตมการแผขยายออกไปเรอย ๆ

เปนรปแบบของการสอสารขอมลผานอนเทอรเนต ท าใหเครอขายคอมพวเตอรหรออนเทอรเนต

เปนสงคมขนมา การสรางชมชนใหมบนอนเทอรเนตเปนเครองมอส าคญในการตดตอสอสาร

สามารถท ากจกรรมตางๆ ทงเพอการศกษา ธรกจ และความบนเทง โดยทกวนนมคนใชชวตอยกบ

สงคมออนไลนมากขนทกวน และมการใช Social Media ทผใชเปนผสอสาร หรอเขยนเลา เนอหา

เรองราว ประสบการณ บทความ รปภาพ และวดโอ ทผใชเขยนขนเอง ท าขนเอง หรอพบเจอจากสอ

อนๆ แลวน ามาแบงปนใหกบผอนทอยในเครอขายของตน ผานทางเวบไซต Social Network ท

ใหบรการบนออนไลน ปจจบนการสอสารแบบนท าผานทาง Internet และโทรศพทมอถอ เชน

กระดานความคดเหน เวบบลอก วก (wiki) Podcast รปภาพ และวดโอ โดยมเทคโนโลยทรองรบ

เนอหา (content) เหลาน ไดแก เวบบลอก เวบไซตทแชรรปภาพ แชรเพลง แชรวดโอ เวบบอรด

17

อเมล IM (Instant Massage) เครองมอทใหบรการ เชน Voice over IP สวนเวบไซตทใหบรการ

Social Network ไดแก Google Group Facebook MySpace หรอ YouTube เปนตน โดยแบง

หมวดของ Social Media แบงตามหมวดการใชงานได 5 หมวด ดงน

1. หมวดการสอสาร (Communication) เชน Blogs (blogger (google), Blognone,

gotoKnow, Typepad, WordPress) ,Internet forums (vBulletin, phpBB), Micro-blogging (Twitter,

Plurk, Pownce, Jaiku),Social networking (Facebook, LinkedIn, MySpace, Orkut, Skyrock,

Netlog, Hi5, Friendster, Multiply) และ Social network aggregation เชน

FriendFeed, NutshellMail, Spokeo, Youmeo

2. หมวดความรวมมอ และแบงปน (Collaboration) เชน Wikis (Wikipedia, PBwiki,

wetpaint),Social bookmarking (Delicious, StumbleUpon, Stumpedia, Google Reader,

CiteULike),Social news (Digg, Mixx, Reddit) และ Opinion sites (epinions, Yelp)

3. หมวด มลตมเดย (Multimedia) เชน Photo sharing เวบทแบงปนการใชงานรป

(Flickr, Zooomr, Photobucket, SmugMug), Video sharing แบงปนวดโอ (YouTube, Vimeo,

Revver), Art sharing แบงปนภาพศลปะ (deviantART) และ Livecasting การถายทอดสด

(Ustream.tv, Justin.tv, Skype) อกทงยงม Audio and Music Sharing เวบทมการแชรเพลงจากสถาน

วทย และเวบเพลงหรอดนตร (imeem, The Hype Machine, Last.fm, ccMixter)

4. หมวดรวว และแสดงความคดเหน (Reviews and Opinions) เชน Product Reviews

(epinions.com, MouthShut.com, Yelp.com) และ Q&A (Yahoo Answers)

5. หมวดบนเทง (Entertainment) เชน Virtual worlds (Second Life, The Sims

Online), Online gaming (World of Warcraft, EverQuest, Age of Conan, Spore (2008 video

game)) และ Game sharing (Miniclip)

สอสงคมออนไลน (Social Media) สามารถแยกออกเปน 2 ค า (ผศ.ดร.กานดา รณนะพงศา สายแกว) คอ มเดย (Media) หมายถง สอ หรอเครองมอในการสอสาร โซเชยล (Social) หมายถงสงคม แตในบรบทของ โซเชยลมเดย (Social Media) โซเชยล (Social) หมายถง การแบงปนใน

18

สงคม ซงอาจเปนการแบงปนเนอหา (ไฟล, รสนยม, ความเหน...) หรอปฏสมพนธในสงคม (การรวมกนเปนกลม)

โซเชยลมเดย (Social Media) ในทนหมายถง สออเลกทรอนกสทท าใหผใชแสดงความเปนตวตนของตนเอง เพอทจะมปฏสมพนธ หรอแบงปนขอมลกบบคคลอนๆ ซงโซเชยลมเดย (Social Media) สวนใหญจะเปน web 2.0 ทมการปฏสมพนธระหวาผใหและผรบขอมล และโซเชยลมเดย (Social Media)เปนการสอสารแบบสองทาง กลาวคอ ผรบขอมลสามารถแสดงความคดเหนหรอตอบผใหขอมลได เชน การใหขอคดเหนในบนทกบลอกหรอในวดโอ การพดคยผานโปรแกรมสนทนาออนไลน หรอ เวบบอรด หรอแมแตการใหขอคดเหนและบนทกวาชอบสไลด เปนตน โดยเครองมอและบรการทเปนโซเชยลมเดย (Social Media) แบงออกเปน 6 ประเภท ดงน

1. ประเภทตพมพ เชน บลอก , วกพเดย, เวบรวมทใหทกคนสามารถโพสตขาว 2. ประเภทแบงปน เชน วดโอ,รปภาพ , ดนตร , ลงค 3. ประเภทอภปราย เชน การเสวนา, โปนแกรมสนทนาออนไลน, เวบบอรด

4. ประเภทเครอขายสงคม เชน เครอขายสงคมทวไปและเครอขายเฉพาะดาน อาท Facebook

,hi5

5. ประเภทการตพมพแบบไมโครบลอก เชน twitter

6. ประเภทเครองมอทรวมขอมลจากหลากหลายแหลงโซเชยลมเดย (Social Media) เขา

ดวยกน (Social aggeregation tools)

จากแนวคดเกยวกบ สอสงคมออนไลน (Social Media) ผวจยไดน ามาใชในการเปนกรอบ

ในการศกษาวเคราะหผใชสอสงคมออนไลน เกยวกบประเภทของสอสงคมออนไลนแตละประเภท

ไดทงหมด 5 ประเภท คอ

1.ประเภทตพมพ คอ สอสงคมออนไลนทใชส าหรบการโพสตขาว หรอเรองราว/การเลา

เรองตางๆ/การเขยนไดอาร เชน บลอก วกพเดย เปนตน

2.ประเภทแบงปน คอ สอสงคมออนไลนทเกยวกบการแบงปนบทเพลง วดโอ รปภาพ ลงค

ตางๆ รวมไปถง bookmark online ตางๆดวย เชน YouTube , Instargram, Foursquare เปนตน

19

3.ประเภทอภปราย คอ สอสงคมออนไลนทเกยวกบการพดคยเรองราวเปนประเดนๆยอยๆ

มการโตตอบ/แสดงความคดเหนกนไปมา เชน เวบบอรด เอมเอสเอน เปนตน

4.ประเภทเครอขายสงคม รวมไปถงเกมสออนไลนบางประเภท คอ เครอขายสงคมทวไป

เชน Facebook, Hi5 ,Google+ เกมสออนไลน เชน Second Life, The Sims Online ,World of

Warcraft, เปนตน

5.ประเภทตพมพแบบไมรโครบลอก เชน Twitter, Jaiku เปนตน

นอกจากนยงน ามาแนวความคดเรองสอสงคมออนไลนมาใชเปนแนวทางในการสราง

ประเดนค าถามทจะน าไปใชในศกษา กลมตวอยางในการศกษาครงนดวย

แนวคดทฤษฎการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร (Computer – Mediated Communication: CMC)

Hoffman และ Novak (อางถงในเพญทพย , 2539 : 17) ไดท าการวจยเกยวกบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรและใหค านยามอยางไมเปนทางการเกยวกบ Hyper media CMC วา เปนเครอขายคอมพวเตอรส าหรบการแจกจายขาวสารเพอใหเขาถงขอมลไดอยางรวดเรว และมขอมลหลากหลาย การสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรเปนสงใหมในสงคมทตองอาศยการเรยนร(Socially oriented) ความไมเจาะจงในการสอสารใน การสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ท าใหเกดการเปลยนแปลงทเรยกวา การสอสารทไมเจาะจงผรบสารหรอปราศจากอารมณในการสอสาร (Socioemotional) ไมเหมอนกบการสอสารแบบเผชญหนา (Face-to-Face Communication) นอกจากนนการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรเปนการสอสารแบบไมเปนกนเอง ไมเราอารมณและไมเจาะจงผรบสาร ผรวมสอสารแบบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรตองปรบสภาพตวเองใหเขากบการสอสารมากกวาการสรางปฏสมพนธในการสอสารแบบเผชญหนา

ความสมพนธจากการสอสารในเบองตนไมไดเกดขนระหวางผสงสารและผรบสาร แตเกดจากสภาพบรรยากาศการสอสารผานตวกลาง (Computer – Mediated Environment) ซงผสงสารและผรบสารมปฏสมพนธกน นอกจากนน ผรบสารอาจกลายเปนผสงสารไดอนเนองมาจากปฏสมพนธทเกดจากการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกน ในมมมองนขาวสารไมไดเปนการสงผานจากผ สงสารไปยงผรบสารเทาน น แตเปนการสงผานตวกลางในการสอสารซงเปนตวท าใหเกดกระบวนการในการสอสารทแทจรง เมอเกดปฏสมพนธขนในการสอสารผานตวกลาง ผสอสารจะ

20

รบรบรรยากาศการสอสารสองแบบ คอ บรรยากาศทางกายภาพทผสอสารน าเสนอออกไป และบรรยากาศในการสอสารผานตวกลางคอมพวเตอร

การศกษาของ Parks และ Floyd (1996 อางจาก กตต กนภย : 135) พบวา รปแบบความสมพนธของผสอสารใน ‘Usenet’ เปนไปอยางหลวมๆ ไมลกซงผสอสารแสดงมตรภาพและความผกพนตอกนในระดบปานกลาง

Myears (1987) และ Hellerstein (1985) (อางจาก กตต กนภย : 135) ชใหเหน ความสมพนธ คอ ระหวางผสอสาร (คน) กบอปกรณสอสาร (คอมพวเตอร) ผสอสารประเภท “heavy user” จะใชสอคอมพวเตอรเปนเวลานานมากกวาการใชโทรศพท หรอการสอสารแบบเหนหนาคาตา เพอวตถประสงคเดยวกน คอ การปฏสมพนธทางสงคม

Joseph B. Walther (อางถงในกตต กนภย, 2543) ใหความหมายการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรเอาไวกวางๆวา คอการประชมโดยอาศยคอมพวเตอร (computer conferenceing) และการใชไปรษณยอเลกโทรนก (electronic mail) ซงเกดขนและด าเนนไปในเวลาเดยวกน (synchronous) หรอตางเวลากน (asynchronous) โดยทผสงสารใสรหส (encode) ลงไปในเนอหาสาร (text message) ซงจะถกถายทอด (relayed) จากคอมพวเตอรของผสงสารไปสคอมพวเตอรของผรบสาร

จากนยามของ Walther ดงกลาวจะเหนไดวา อปกรณคอมพวเตอรเปนองคประกอบส าคญทขาดไมไดส าหรบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรและโดยเฉพาะอยางยงระบบเชอมโยงระหวางคอมพวเตอรของผสงสารและผรบสารทจะท าหนาทเปนสะพานล าเลยงสารทถกใสรหส

Hitz (1978) กลาววา ปรากฏการณของการน าคอมพวเตอรมาใชเปนสอกลางเพอการสอสาร สามารถแบงออกไดเปน 3 รปแบบ ไดแก (Hitz, 1978 อางถงในกตพงศ ไทยเจรญ, 2541:20)

1. ใชเพอการแทนท (Substitution) คอ ใชแทนวธการสอสารในรปแบบเดมทเคยเปนมาเชน การใชจดหมายอเลกโทรนกสแทนการใชโทรเลขหรอโทรศพท

2. ใชเพอการเสรม (Add-on) จะเกดขนเมอคอมพวเตอรถกน ามาใชในขณะทวธการสอสารแบบเดมกยงคงอย เชน การอานผงรายการโทรทศนบนอนเทอรเนตกอนทจะเปดดรายการโทรทศนทตองการ

3. ใชเพอการแผขยาย (Expansion) คอ การใชคอมพวเตอรเพอการสอสารทแตกตางไปจากกระบวนการสอสารแบบเดม เชน การอานหนงสอพมพบนอนเทอรเนต เปนอกรปแบบหนงของการบรโภคสอหนงสอพมพ แมวาจะเปนหนงสอพมพฉบบเดยวกนกตาม

21

การเกดการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรกอใหเกดผลสะเทอน จนอาจสรปไดวา “เทคโนโลย” เปนตวการส าคญทท าใหเกดผละสะเทอนตอสงคมในวงกวาง รวมทงสงผลตอความสนใจในวงวชาการทมตอสอใหมซงก าเนดจากเทคโนโลยใหม จงเกดเปนสาขาการศกษา “new media” ทม “การสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร” เปนศนยกลางของการศกษา ผลจากการศกษาและถกเถยงของนกวชาการตอเรองดงกลาว สามารถอธบายได 2 แนวทาง คอ (กตต กนภย, 2543)

1. ผลตอสงคมและคนในสงคม โดยมจดเนนทการใชคอมพวเตอรสวนตว (personal computers) ในฐานะทเปนอปกรณถายทอดล าเลยงขอมลขาวสารเปนตวกอผล

J.W. Chesebro และ D.G. Bonsall (1989) ไดรวบรวมงานวจยทเกยวกบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรทปรากฏและแยกแยะผลกระทบออกเปน 9 ประเดน ดงตอไปน

1. คอมพวเตอรเปนสอทสอสารแบบเลอกทรกมกทชง (Selective) คอนขางมาก เมอใดกตามทคอมพวเตอรทอาศยการพมพถกใชเพอสรางปฏสมพนธในสงคม โอกาสใน

การ แสดงอวจนภาษาจะหมดไปทนท คอมพวเตอรจะท าใหผสอสารหมดโอกาสทจะเหนการแสดงออกทางสหนาและทาทางอนๆของคสอสาร การสอสารดวยคอมพวเตอรยงท าใหผสอสารมองไมเหนรองรอยเกยวกบบคลกภาพ นอกจากนน การพมพดวยคอมพวเตอรยงท าใหผสอสารหมดโอกาสทจะเขาใจความหมายทางสงคมทแฝงน าเสยง ระดบเสยง และคณภาพของเสยงของผ สอสารอกดวย

2. เทคโนโลยทเปนมตรและเปนภยตอสงคม J.W. Chesebro และ D.G.Bonsall (1989) มองวาการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรเปน

ดาบสองคม ทใหทงประโยชนและกอใหเกดโทษไดในขณะเดยวกน หากไมมวธการจดการเชง กลยทธทดพอ

อาจกลาวไดวาการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ไมมอทธพลตอการเปลยนแปลงทางสรระของผสอสารมากนกรวมทงไมมผลตออารมณและการประเมนตนเอง เมอเปรยบเทยบกบการสอสารแบบเหนหนาคาตาของคนในบรบททวไป นนคอ ในบรบทการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ผสอสารมอสรภาพทจะแสดงออกทางอารมณมากกวา โดยไมตองกงวลวาตวเองจะถกประเมนโดยคสอสารวาอยางไร

ผลกระทบขอการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ทเปนภยตอสงคม ไดแก ปฏสมพนธในบรบทคอมพวเตอรก าลงเขามาแทนทรปแบบการสอสารดงเดมทมเอกลกษณและมความเปนมนษย ถงแมวาคอมพวเตอรควรจะเปนการมองเพอแสวงหาจดด เพอน ามาใชกบการสอสารใน

22

ชวตประจ าวนใหเกดประโยชนสงสด จดดดงกลาว เชน กระดานขาว สามารถสรางสายสมพนธและมตรภาพในหมคนทไมมโอกาสไดพบกนเลยกไดถาไมมคอมพวเตอร

3. งานและความสมพนธทางสงคม ความสมพนธทางสงคมของคนในบรบทของการใชคอมพวเตอรเปนสวนหนงของวถชวต

น เปนไดทงเพอจดหมายคองาน คอตองมการรวมตวในระบบองคกรระดบหนง และทงเพอฉกตวเองไปจากระบบใหญ เพอคนหาและขยายประสบการณใหม ในสภาพแวดลอมทางธรกจการงานคอมพวเตอรชวยเราท างานใหส าเรจลลวงไปได แตในสภาพแวดลอมทางสงคมโดยอาศยเวลาคอมพวเตอรขยายประสบการณทางสงคมใหกบเรา

4. คอมพวเตอรไมมประสทธผลในการแกไขความขดแยง การสอสารผานคอมพวเตอรไมสามารถใชอวจนภาษาและจงหวะในการพด ซงเปนปจจย

ส าคญตอการแกปญหาและความขดแยงได 5. คอมพวเตอรเปนชองทางการสอสารดวยอวจนภาษาทมประสทธภาพ ในบรบทการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ผสอสารจะตดประโยคและค ารมรามออก

เหลอเปนประโยคทไมสมบรณ (ดวยรปแบบ) แตใหความหมายไดตามความตองการ ถอยค ามกถกตดทอน ยอยน แปลงใหเปนคอมพวเตอรสแลง เพอลดปรมาณการใชถอยค าลง การตดทอนนจะชวยใหเกดความรวดเรวในการแลกเปลยนสาร แตในขณะเดยวกนกอาจจะลดรายละเอยดทมคาควรแกการจะเสยสละเวลาสอสารได

6. คอมพวเตอรเปนอปกรณทนเวลา การประชม “teleconference” มประสทธภาพในแงของการใชเวลามากกวาการประชมแบบ

ดงเดม อกทงยงรดกมตรงไปตรงมาและมลกษณะเปนงานเปนการกวา 7. ระบบวฒนธรรมใหม การปฏสมพนธในบรบทการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรเกดขนไดโดยไมมเงอนไข

เรองเวลาและสถานท การแลกเปลยนสารสนเทศรวมทงการสอสารในลกษณะตางๆ กระท าโดยการอาศยสายโทรศพทและระบบไมโครโพรเซสเซอร ซงอ านวยความสะดวกใหผสอสารไมรสกวามสถานททแทจรงในการสอสาร หรออาจกลาวไดวาสถานททใชในการสอสารภายในเครอขายคอมพวเตอรมลกษณะเฉพาะตว แตกตางไปจากนยามของสถานททเปนสงแวดลอมทางสงคมทวไปทมเงอนไขของเวลาและสถานททางกายภาพเขามาเกยวของ ในสถานการณการสอสารภายใตบรบทเชนน ผสอสรจ าตองสรางบรรทดฐานทางสงคม (Social norms) และกฎเกณฑกตกา (rules) ขนมาเพอใชควบคมจดการบรบททางสงคมใหมน โดยนยน การสอสารของมนษยดวยคอมพวเตอรไดสรางความจ าเปนจรงชนดใหมส าหรบผใชระบบดงกลาว

23

8. กระตนใหเกดการสอสารดวยสอทางเลอกชนดอนๆ นอกจากการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร จะเปลยนวธปฏสมพนธระหวางคนในสงคม

แลว การใชคอมพวเตอรอยางแพรหลายยงกระทบการใชสอเพอการสอสารชนดอนๆ วาจะถกใชอยางไรอกดวย ในอกดานหนงการใชสอตางๆจะขยายวงกวางมากขนในสงคม เมอการใชคอมพวเตอรเปนสอในการสอสารทงนอาจเปนเพราะคอมพวเตอรเองกไมมความสมบรณพรอมในการท างานเสมอนมนษย มนษยจงตองอาศยสออนๆเขาชวย

9. ลดการสอสารทมผน าเปนศนยกลาง (leader-centered communication) ในบรบทของการท างานในองคกรธรกจการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร จะลด

บทบาทของผน าในกระบวนการสอสารทมหนาทเปนผประสานงานจดระเบยบวาระและออกกฎเกณฑกตกา Kiesler, Siegel และMcGuire (1984) ไดศกษากระบวนการสอสารในประเดนดงกลาว พบวา บทบาททหลากหลายของสมาชกในกลมทสอสารดวยคอมพวเตอรจะลดลงและไมมเสถยรภาพ คอไมมผน าทมบทบาทถาวรและไมมผตามหรอคนอนๆทเปนสมาชกในกลมจะมบทบาทอนใดทตายตวไมเปลยนแปลง

2.การสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร กบสงคมไซเบอร แนวทางอกแนวทางหนงในการท าความเขาใจการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ทเปน

ตวกอผลใหเกดกบสงคมคอ การฉายภาพความสมพนธระหวางการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร กบสงคมชนดใหมทเกดขน ซงไดรบการขนานนามวา“สงคมไซเบอร” (cybersociety) อนถอเปนตนตอของผลสะเทอนจากชนแรก คอ แบบแผนความสมพนธระหวางมนษยกบมนษยทเรมเปลยนไป

James Beniger (1987) และ Scott Peck (1987) ตงชอชมชนใหมนวา “ชมชนเทยม”พรอมกบกลาววาเปนประสบการณ การแปลงโฉมสงคมครงยงใหญในศตวรรษท 19 การควบคมพฤตกรรมปจเจกบคคลโดยกลไกปฏสมพนธระหวางบคคลลดถอยชนดเฉยบพลน จากรปแบบความสมพนธแบบอยรวมกนตามประเพณไปสภาคทมกตกาเฉพาะกลม แตกลบไรตวตน จากเหนหนาคาตากนไปสความสมพนธทางออมหรอกลมเชงสญลกษณ (symbolic group)

Baym ไดรวบรวมผลงานของนกวจยจ านวนหนงทศกษาความสมพนธระหวางปจจย 5ประการ ทมผลตอแบบแผนของการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ไดแก

1. บรบทแวดลอมการใช การสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร

24

การปฏสมพนธทกชนด มธรรมชาตทตรงกนอยประการหนงคอ เกดขนภายใตบรบทแวดลอมส าหรบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร กเชนเดยวกน ในขณะทผสอสาร “log” เขาไปในคอมพวเตอร ผสอสารก าลงอยในบรบททมจรงในชวตจรง กอนทจะเขาไปสชมชนใน cyberspace ถงแมวาผสอสารในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร จะมาจากบรบทดงเดมทแตกตางกนทางวฒนธรรม แตชมชนในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร จะสรางใหเกดการใชภาษา วธการพดสอสารและความเขาใจรวม นถอเปนสงส าคญทจะท าให “ชมชน online” ด ารงตอไปได คอมพวเตอรเปนสอทมบคลก ผใชคอมพวเตอรเปนเวลานานจะคอยๆซมซบบคลกและใชวฒนธรรมรวมทมคณลกษณะเปนของกลางๆ เปนมมมองระดบโลก จะท าใหขาดความสบายในแงของจตใจอยบาง ในการปฏสมพนธกบผอนในวฒนธรรมทแตกตางไปจากบรบทเกาทตนเคยอยกอนจะ “log” เขาไปในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร เชน ตองใชภาษาองกฤษ ทงๆทไมคอยอยากใช ตองท าความเขาใจกบสญลกษณใหมๆ ทใชกนในหองสนทนา ทในวฒนธรรมทแทจรงภายนอกของคอมพวเตอรของตนไมเคยมปรากฏ เปนตน

2. โครงสรางเวลา (Temporal Struture) McGrath (1984) ไดขยายความในลกษณะโครงสรางของเวลาของการสอสารผานสอกลาง

คอมพวเตอร วาอาจปรากฏอยไดในการปฏสมพนธ 3 ลกษณะ คอ 2.1 กลมทประกอบดวยสมาชกผสอสารอาจพบกน (ใน cyberspace) เพยงครงเดยวในเวลา

อนจ ากด และสอสารภายใตโครงสรางทงทเปนการสอสารในจงหวะเวลาเดยวกน (synchronistic) และ การสอสารรอจงหวะ (asynchronistic)

2.2 กลมอาจมการพบกนอกหลายครง และสอสารกนโดยอาศยโครงสรางทงสองลกษณะ 2.3 กลมสามารถท าใหเกดการพบปะสอสารกนแบบ Asynchronistic อยางตอเนอง

สม าเสมอเปนเวลานาน 3. โครงสรางพนฐานของระบบ (System Infrastructure) โครงสรางพนฐานของเครอขายคอมพวเตอรมผลตอการปฏสมพนธหลายดาน Seibold

และคณะ (1994) เสนอวา ระบบตางๆมความแตกตางกนใน 3 ลกษณะ คอ โครงสรางทางกายภาพ (physical configuration) ความสามารถในการใชงานของระบบ (system adaptability) และระดบการอ านวยความสะดวกใหกบผใช (level of user friendliness)

4. เปาประสงคของการใชการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ของกลมผสอสาร (Group Purposes)

25

Hollingshead และ McGrath (1995) เสนอวาประเภทของงานนบวาเปนโครงสรางแรกสดทมผลกระทบตอกระบวนการสอสาร ความแตกตางหลากหลายของประเภทของงานขนอยกบวตถประสงคของงานทตองการใหกลมคดหรอวางแผน

5. คณลกษณะของกลมและสมาชกทใชการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร (Participant Characteristic)

คณลกษณะของกลมและสมาชกในกลมเปนปจจยสดทายทมผลตอการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร คณลกษณะของกลมทส าคญประการหนง คอ ขนาด องคประกอบดานประวตการปฏสมพนธของสมาชกในกลมในอดตทเคยเปนมา และโครงสรางทอาจมลกษณะการจดล าดบเปนชวงชน ความแตกตางของสมาชก การรบรทมตอสอ

กตต กนภย (2543) ไดอธบายถงชมชนใหม ความหมายใหมวา ความหมายทางสงคมเปนผลผลตของทกๆสงคม หากเราพจารณาวาชมชนเทยมทก าลงกอตวมคณสมบตเปนสงคมหนงเรากคงจะกลาวไดวา ชมชนนมความหมายเปนของตนเอง แตเปนความหมายทเพงจะเกดขน (emergent) และแตกตางไปจากความหมายทางสงคมอนๆ ทปรากฏอยในเชงกายภาพทสมผสไดดวยตา ในการศกษาความหมายทางสงคมหรอความเปนสงคมทสรางในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร มกจะศกษาเกยวกบ

1. รปแบบของการแสดงออก (Focus of Expression) สอคอมพวเตอรมกจะถกใชเปนโอกาสในการแสดงออกโดยการสอสารรปแบบตางท

หลากหลาย นอกจากการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร จะถกใชเพอวตถประสงคในการแสดงออกแลว สงขนไปอกขนหนงคอสอคอมพวเตอรสามารถน าไปสการสรางรปแบบการแสดงออกดวยการสอสารใหมๆ Bakhtin(1986) เสนอวา ในขณะทกลมมการพฒนาปรบเปลยนอยตลอดเวลา กลมกจะสรางความหมายเฉพาะกลมขนมาดวย และในทสดรปแบบใหมของการใชถอยค าหรอประเภทของการใชถอยค าสอสารกจะมลกษณะเฉพาะตว เปนลกษณะเฉพาะของชมชนหรอกลมนน

ผใชคอมพวเตอรในชมชนหรอกลมเฉพาะจะเลอกสรรและเรยนรการใชโดยการถอดรหสเพอท าความเขาใจระหวางการมปฏสมพนธดวยการแสดงออกทางการสอสาร สญลกษณแสดงความหมายลกษณะตางๆ จะถกใชหมนเวยนผานการปฏสมพนธในหมผใชและเปนเครองชวาผใชตระหนกรวา ชมชนของพวกเขามรปแบบการแสดงออกทมลกษณะเปนของกลมโดยเฉพาะ ผทอยในกลมหรอในชมชนเดยวกนเทานนทจะสามารถถอดรหส เพอเขาใจความหมายทถกซอนใสเอาไวในสญลกษณหรอ emoticons ลกษณะตางๆ

2. อตลกษณ (Identity)

26

จดเรมตนทเหนไดชดทสดของการสรางอตลกษณ คอการเลอกชอ Myers (1987) เขยนแสดงไววา ชอตางๆจะถกแปลงเปนเครองหมายการคา เอาไวบอกยหอ ปจเจกบคคลผสอสารจะใชวธ “ดมกลน” เพอรวาเปนมตรหรอศตร ในทามกลางสภาวะการสอสารทคลมเครอไมรวาใครเปนใคร ระบบการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ทปกปดนจะเปดชองใหผคนไดตงชอใหกบตวเอง

3. ความสมพนธระหวางผรวมในกระบวนการสอสาร ผสอสารจะมหรอสรางความสมพนธกบผรวมสอสารอนๆไดอกดวย ความสมพนธ

ดงกลาว อาจเปนไปไดทงแบบเคยรจกเหนหนาคาตากนมากอน กอนทจะมาสอสารในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร การรจกคนเคยหรอเคยคยกนมากอนในชมชนอนๆของการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร กอนจะมาสอสารและสรางความสมพนธระหวางกนในชมชนเฉพาะแบบ การสอสารครงแรกน าไปสความสมพนธทซบซอนขนในการสอสารครงตอไปภายใตบรบทเดยวกน

4. บรรทดฐานของการแสดงออกทางพฤตกรรม (Behavioural norms) การเกดขนและด าเนนปอยางตอเนองของกลมการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ใดๆ

มกจะน าไปสการพฒนาบรรทดฐาน ความหมาย บคลกภาพ และความสมพนธทสมาชกในกลมจะใชรวมกน เพอก าหนดการแสดงออกทางพฤตกรรม บรรทดฐานในกลมเฉพาะกลมใดกลมหนงอาจถกน าไปใชเปนบรรทดฐานส าหรบกลมอนๆดวยกอาจเปนได

บรรทดฐานมความสมพนธกบปจจยโครงสรางในประการตางๆดงน 4.1 บรรทดฐานสมพนธโดยตรงกบวตถประสงคของกลม บรรทดฐานทสรางขนตองสอด

รบกบความตองการและความจ าเปนของชมชน บรรทดฐานดงกลาวครอบคลมทงมาตรฐานการแสดงออกและวธการลงโทษพฤตกรรมทไมเหมาะสมทเกดขน

4.2 ระบบคอมพวเตอรมผลตอการพฒนาบรรทดฐาน ศกยภาพของระบบโครงสรางพนฐานจะเปดโอกาสใหบรรทดฐานบางอยางเปนไปได ในขณะทบางอยางอาจท าไมได

4.3 บรบทภายนอกมผลตอบรรทดฐานของกลม โดยเปนบรรทดฐานหรอมาตรฐานเดมทมอยกอน ซงจะถกน ามาใชในการพฒนาระบบบรรทดฐานใหมในบรบทการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ของชมชนเฉพาะแหงใหม

4.4 เนองเพราะการพฒนาระบบบรรทดฐานจ าเปนตองอาศยเวลา โครงสรางของการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอรทเปนความตอเนองของเวลาจงสอดรบกบการพฒนาดงกลาว และในขณะเดยวกน บรรทดฐานกกลายเปนปจจยก าหนดเรองของเวลาไดเชนกน

4.5 ลกษณะของกลมและสมาชกผสอสารในกลม จะมบทบาทตอการพฒนาบรรทดฐาน

27

ผสอสารในการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ไดพฒนารปแบบในการแสดงออกซงท าใหกลมคนเหลานสามารถสอสารในระบบสงคมสารสนเทศ รวมทงสามารถสรางความหมายและผลตรหส (codify) เพอเขาใจความหมายเฉพาะกลมได รปแบบการแสดงออกทถกพฒนาขนนยงกอใหเกดอตลกษณเฉพาะกลมทมลกษณะปรบเปลยนไดไมตายตว ขนอยกบบรบททางสงคมของกลม สรางสมพนธในลกษณะหลากหลาย ตงแตแบบเลนละครตบตา ไมจรงใจ ไมจรงจง ไปจนถงขนการพฒนาความสมพนธทลกซงโรแมนตก ทงในระดบทเปนการสอสารแบบตวตอตว เครอขายหลายคนรวมสอสารสมพนธและทโดดเดนนาจบตาทสดคอ การแสดงออกดงกลาวน าไปสการสรางบรรทดฐานใหมทท าหนาทควบคมก ากบการปฏสมพนธและรกษาสภาพทางสงคมทกลมพงปรารถนาเอาไว

จากแนวคดเรองการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ผวจยจะน ามาเปนกรอบในการท าความเขาใจถงการสอสารผานสอกลางคอมพวเตอร ซงเปนการสอสารทกอใหเกดสงคมในรปแบบใหม ในทนคอสงคมออนไลน โดยสงคมนการใหความหมาย ทแตกตางจากสงคมเดม แนวคดนจะเปนกรอบแนวคดในการท าความเขาใจเรองรปแบบการสอสาร ซงเปนการสอสารทางสงคมในชมชนไซเบอร ทมบรบทแตกตางไปจากบรบทของชมชนทเคยมมาในอดต ในประเดนของการน าคอมพวเตอรมาใชเปนสอกลางเพอการสอสาร สามารถแบงออกไดเปน 3 รปแบบ ไดแก 1. ใชเพอการแทนท (Substitution) คอ ใชแทนวธการสอสารในรปแบบเดมทเคยเปนมาเชน การใชจดหมายอเลกโทรนกสแทนการใชโทรเลขหรอโทรศพท 2. ใชเพอการเสรม (Add-on) จะเกดขนเมอคอมพวเตอรถกน ามาใชในขณะทวธการสอสารแบบเดมกยงคงอย เชน การอานผงรายการโทรทศนบนอนเทอรเนตกอนทจะเปดดรายการโทรทศนทตองการ 3. ใชเพอการแผขยาย (Expansion) คอ การใชคอมพวเตอรเพอการสอสารทแตกตางไปจากกระบวนการสอสารแบบเดม เชน การอานหนงสอพมพบนอนเทอรเนต เปนอกรปแบบหนงของการบรโภคสอหนงสอพมพ แมวาจะเปนหนงสอพมพฉบบเดยวกนกตาม

อกทง น ามาใชศกษาประกอบกบกรอบความคดเรองเนอหาในการสอสาร ในประเดนของการใช การสรางอตลกษณของผใชสอดานการใชชอ รปภาพ สญลกษณตางๆเพอสรางตวตนผานการใชสอสงคมออนไลน การใชภาษาเพอแสดงตวตน การสรางความสมพนธระหวางการสอสารและการสรางบรรทดฐาน/กฎระระเบยบขอบงคบจากการสอสารของการแสดงออกทางพฤตกรรมของกลมตวอยาง

28

แนวคดเรองกระบวนการสอสารบนอนเทอรเนต การสอสารผานระบบเครอขายคอมพวเตอรทเปนทนยมมากทสดในปจจบน คอ ระบบ อนเทอรเนต (Internet) ซงยอมาจากค าวา Interconnecting Network (อางจาก: นรนทร น าเจรญ, 2544 : 8-12) เครอขายอนเทอรเนตเปนแหลงขอมลขาวสารทเชอมโยงเครองคอมพวเตอรจากทตางๆ ทวโลกไวดวยกน เปนเครอขายทมขนาดใหญครอบคลมเกอบทกประเทศทวโลก ดงนนระบบอนเทอรเนตจงเปนเครอขายของเครอขายจ านวนมาก (Network of network) ระบบอนเทอรเนตถกนบวาเปนระบบการสอสารขอมลทมการเตบโตเรวทสดของมนษยชาต เรวยงกวาการแพรของการเขยน เรวกวาการแพรของการพมพ เรวกวาความนยมของการใชโทรทศนและโทรศพท โดยมการเตบโตในดานของจ านวนคอมพวเตอรทเชอมจ านวนผใชงาน รวมไปถงการเพมจ านวนบรการฐานขอมลและเอกสารตางๆ นอกจากนนในขณะนมขอมลขาวสารแทบทกประเภททไหลเวยนอยบนเครอขาย ท าใหอนเทอรเนตเปนแหลงรวบรวมขอมลขาวสารทใหญทสดในโลกปจจบน มแหลงขาวสารจ านวนมากส าหรบการสบคน และนบเปนตนแบบของระบบทางดวนขอมล (Information Superhighway) ในบรรดาเครองมอทใชสอสารบนอนเทอรเนตนน World Wide Web (WWW) จดวาเปนสอกลางทมบทบาทส าคญมากทสด และเปนตวการส าคญประการหนงทท าใหการใชอนเทอรเนตเปนทนยมและแพรหลายออกไปทวโลกอยางรวดเรว มณฑรา อนคชสาร (2539. อางจาก: นรนทร น าเจรญ, 2544) กลาวถงลกษณะเดนของ World Wide Web (WWW) วา สามารถก าหนดใหภาพหรอขอความอยในรปแบบของไฮเปอรเทกซ (Hypertext) ได โดยไฮเปอรเทกซเปนระบบการเขาสระบบเอกสารททนสมยทสดในปจจบน กลาวคอ ไฮเปอรเทกมลกษณะคลายเอกสารธรรมดาแตภายในไฮเปอรเทกซจะมเสนทางเชอมตอไปยงเอกสารตางๆ โดยผอานเพยงแตเลอกขอความทสนใจ แลวโปรแกรมการสอสารของเครอขายออนไลน เชน Netscape, Internet Explorer จะท าหนาทดงขอมลทเชอมโยงมาแสดงใหอานไดทนท จะเหนไดวาขาวสารของระบบไฮเปอรเทกซมขนาดใหญมาก ท าใหผอานทอานขาวสารในระบบนทมทางเลอกในการอานขาวสารเพมมากขน นอกจากน World Wide Web (WWW) ยงมลกษณะเดนอกประการหนงคอ สามารถสอสารขอมลในรปแบบหลายสอ (Multimedia) ท าใหขาวสารขอมลตางๆทน าเสนอสามารถแสดงออกมาไดทงรปแบบตวอกษร รปภาพ ภาพเคลอนไหว กราฟฟกและเสยง ดวยความสามารถในการเผยแพรขาวสารขอมลไดอยางรวดเรว มคาใชจายทต า สามารถเขาถงกลมเปาหมายไดจ านวนมาก และชวยลดปญหาเรองความลาชาในการจดสงขาวสารไปยงผรบ

29

สารทอยหางไกลในระดบโลก ดงนนบนอนเทอรเนตจงปรากฏ Web Site ของสอมวลชนแทบทกประเภทไมวาจะเปนหนงสอพมพ นตยสาร วทย ททศน และส านกขาว Donna L. Hoffman, Thomas P. Novac and Patrali Chatterjee (1995) (อางจาก: นรนทร น าเจรญ, 2544) ศกษาเรอง Commercial Scenarios for the Web : Opportunities and Challenges โดยพจารณา World Wide Web ในฐานะของสอมวลชน ไดกลาววา โดยธรรมชาตของอนเทอรเนตนน สามารถกลาวไดวา เปนสอทมลกษณะหลายโฉมหนา (Multifaced) เนองจากมการผสมผสานกนระหวางการเปนชองทางการสอสารระหวางบคคล (Interpersonal) และเปนชองทางระหวางการสอสารมวลชน (Mass Communication) นอกจากน การมลกษณะของการสอสารแบบปฏสมพนธ (Interactive) ท าใหการสอสารบนอนเทอรเนตนน ผสงสารสามารถกลบกลายมาเปนผรบสารได ในขณะเดยวกน ผรบสารกสามารถกลายมาเปนผสงสารไดเชนกน ซงแตกตางจากการสอสารผานสอมวลชนทการเขาถงสอท าไดไมสะดวกนก นอกจากน Hoffman พบวา อนเทอรเนตเปนการสอสารทถกควบคมโดยผใชมากกวาจะเปนสอทถกควบคมโดยผสงสาร เพราะอนเทอรเนตมลกษณะของการแสวงหาขอมลตามความสนใจของผใช (Information Pull) ซงแตกตางจากการสอสารมวลชนประเภทตางๆ เปนการสอสารแบบผลกดนขอมลขาวสารสประชาชน (Information Push) ในการแสวงหาขอมลผานอนเทอรเนต ผใช (User) สามารถควบคมขาวสารทตองการเปดรบ หรอเลอกปฏเสธขอมลขาวสารทเหนวาไมนาสนใจไดอยางสะดวก จากนน บรรยากาศการสอสารผานคอมพวเตอรดวยตนเองและกรวนการคนหาขอมลขาวสารแบบ Hypertext ท าใหการแสวงหาขอมลขาวสารบนอนเทอรเนตไมมขดจ ากดในการเลอกเปดรบขาวสาร ผรบขาวสารจะแสวงหาขอมลขาวสารตามความพอใจของตนเอง (Information on Demand) และเมอผรบสารมความสนใจเปนพเศษตอขอมลขาวสารทไดรบจะมปฏสมพนธ (Interactivity) กบผสงสารเพอขอขอมลเพมเตมหรอแสดงความคดเหน จากลกษณะการสอสารทครอบคลมหลายแบบ และหลายบทบาทเชนน ท าใหกระบวนการสอสารบนอนเทอรเนต ไมสามรถทจะอธบายไดดวยแบบจ าลองกระบวนการสอสารแบบดงเดมได ดงนน Hoffman จงไดน าเสนอแบบจ าลองการสอสารการตลาดแบบใหมบน World Wide Web (New Model of Marketing Communication for the Web) ซงสามารถน ามาประยกตใชกบกระบวนการสอสารบนอนเทอรเนตได ดงน

30

ภาพท 2.1 แบบจ าลองการสอสารการตลาดแบบใหมบน World Wide Web

(New Model of Marketing Communication for the Web) จากภาพแสดงใหเหนถงเนอหา (Content) หรอขอมลขาวสารทถกสรางขนโดยองคการ (F=Firm) ซงรวมถงสอมวลชน นนกคอ Web Page ของสอมวลชนประเภทตางๆ นอกจากน เนอหาอาจถกสรางขนโดยผบรโภค (C = Consumer) หรอผรบสาร (Audience) กได โดยทงสอมวลชนและผรบสาร จะท าการสงผานเนอหา คอขอมลขาวสารทตนเองสรางขนไปยงสอ (Media) ซงหมายถง World Wide Web จากแบบจ าลองนแสดงใหเหนวา ผรบสารสามารถมปฏสมพนธกบตวสอคอ World Wide Web ไดโดยตรง เชน การทผรบสารเขามาสบคนขอมลใน Web Page (Medium) ทตนเองสนใจ หรอใชสรางเนอหา (Content) โดยการเขยนจดหมายอเลกทรอนกสสงไปยงผสราง Web Page นนทนท ท าใหเปนการใช World Wide Web เพอการสอสารระหวางบคคล ส าหรบสอมวลชนกมลกษณะการใชงาน World Wide Web ในรปแบบเดยวกน คอ ใชเปนชองทางเผยแพรขอมลขาวสารในลกษณะการสอสารมวลชน โดยสราง Web Page ขน หรอจะใชเปนชองทางการสอสารระหวางบคคล เมอตองตอบจดหมายอเลกทรอนกสของผรบสารทเขาสระบบมาสอบถาม

31

ส าหรบรปแบบของการสอสารมวลชนบน World Wide Web นน Syrysko (1995) (อางจาก: นรนทร น าเจรญ, 2544)ไดศกษาในหวขอเรองสอแบบดงเดมทรากฎบน World Wide Web (From Web-offset to Cyberspace : A look at Traditional Media on web) พบวา สอมวลชนทกประเภทไดยาย (Move) ตวเองไปปรากฏบน World Wide Web ในขณะทกจกรรมดานการสอสารในสงคมปกตไดด าเนนควบคกนไปดวย สอประเภทแรกทปรากฏบน World Wide Web คอ หนงสอพมพ ตามมาดวยส านกขาวตางๆ เชน Reuter, CNN ตอมาคอ นตยสาร โทรทศน และวทย นอกจากน Syrysko พบวา แมหนงสอพมพจะเปนสอมวลชนประเภทแรกทประกฎบน World Wide Web แตกลบมขอจ ากดในดานการสรางสรรคหรอน าเสนอ ซงเปนผลสบเนองมาจากเหตผล 2 ประการดวยกน เหตผลแรก คอ การยดตดอยกบประเพณดานรปแบบและหนาทของหนงสอพมพ เพราะหนงสอพมพไมมความจ าเปนจะตองอยในรปแบบของ Multimedia หรอ Interactive การน าเสนอขอความและภาพนงเปนสงทเพยงพอแลว เหตผลทสองคอ หนงสอพมพตองน าเสนอขาวสารประจ าวน ท าใหไมมเวลามากพอทจะนกถงการสรางสรรคสงใหมๆ สวนสอกระจายเสยงอยางวทยและโทรทศนนน ดวยศกยภาพทสามารถเขาถงเนอหาไดทกประเภท ไมวาจะเปนตวหนงสอ ภาพ เสยง หรอวดโอ ท าใหผใชงานคาดหวงตอรปแบบของสอกระจายเสยงทประกฎบน World Wide Web มากกวาทคาดหวงกบสออนๆ แตอยางไรกตาม Web Page ของวทยและโทรทศนชวงแรกๆ ไมสามารถท าอะไรไดมากกวาไปกวาการเปนสอทคอยสนบสนนสอหลกในสงคมปกตเทานน เชน ก าหนดของรายการทน าเสนอในแตละวน แตในปจจบน ดวยความสามารถของเทคโนโลย Interactive Multimedia ท าใหผใชงานสามารถฟงเพลง หรอเรยกแฟมขอมล วดโอรายการสถานมารบชมไดทนท สงทสอประเภทกระจายเสยงตองค านงถงอยางมาก คอ การใชโปรแกรมทงาย ไมยงยากซบซอน และไมใชเวลานานส าหรบผทตองการเปดรบชมรายการตางๆ นอกจากสงนทท าใหสอกระจายเสยงกาวล าไปกวาการออกอากาศปกตคอ คณสมบตดาน Interactive เชนสงความคดเหนและความตองการของผรบสารไปยงผสงสารโดยตรง

32

วตถประสงคของการเขารวมเครอขายสงคมออนไลน วตถประสงคของการเขารวมเครอขายสงคมออนไลนสามารถ (อางจาก จงจนต จตรแจง,2552 : 30) แบงออกไดเปน

1. การแสดงความเปนตวตน (self-extensions) โดยบอกเลาเรองราวของตนเอง แสดงความ

คดเหนเผยแพรรปภาพ เพลง คลปวดดโอ เพอสะทอนบคลกลกษณะ รวมทงการน าเสนอ

ผลงานตางๆ

2. คนหาและตดตอเพอนเกา รวมทงการหาเพอนใหมทางอนเทอรเนต เพอพดคยแลกเปลยน

ขอมลขาวสาร ทศนคต ความคดเหนทมประเดนตางๆ รวมถงประสบการณระหวางกน ท า

ใหสามารถขยายเครอขายเพอนเพอท าความรจกกบบคลอนๆในเครอขายเพอนเพมขน

3. แหลงขอมลความร เพอหาความรทสนใจ หรอเรยนรสงใหม เชน ภาษาตางประเทศ งาน

หตถกรรม และงานอดเรกตางๆ ตลอดจนขอมลทางวชาการ การเรยนการสอนตางๆ

4. แหลงซอขายสนคา เจาของธรกจขนาดเลก โดยเฉพาะผขายรายยอยนยมใชเครอขายสงคม

ออนไลนเปนชองทางในการน าเสนอขายสนคาผานเครอขายเพอน ซงชวยใหผซอม

ปฏสมพนธกบผขายไดดยงขน

จากการศกษาแนวความคดดงกลาว ชใหเหนวา ในปจจบนเราก าลงอยในชวงของการเปลยนแปลงดานการสอสารทตองอาศยเทคโนโลยททนสมยในตดตอการสอสาร ซงท าใหรปแบบทางการสอสารในปจจบนเปลยนแปลงไปจากเดมอยางมากทไมใชแคการสอสารจากผสงสารไปยงผรบสาร แตยงมการตอบการจากผรบสารไปยงผสงสาร และมการเปลยนสถานะทางการสอสารจากผสงสารเปนผรบสาร และผรบสารเปนผสงสาร ขณะทก าลงตดตอสอสารกนอกดวย ซงผวจยจะไดน ามาใชเปนกรอบในการวเคราะหการใชสอสอสงคมออนไลน โดยศกษาในเรองของรปแบบของการสอสารในสอสงคมออนไลน ดวยคณลกษณะ 5 ประการ คอ การเปนสอผสม การใหผรบสารมสวนรวม การเชอมโยงหลายมต การปรบปรงขอมลใหม และการบรการคนหาขอมล นอกจากนไดน าเอาวตถประสงคของการเขารวมเครอขายสงคมออนไลน คอ การแสดงความเปนตวตน คนหาและตดตอเพอนเกา รวมทงการหาเพอนใหมทางอนเทอรเนต แหลงขอมลความร และแหลงซอขายสนคาไปวเคราะหเนอหาการใชสอของผใชเครอขายสงคมออนไลนอกดวย

33

ทฤษฎการใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจ (The Uses and Gratifications Theory)

ทฤษฎการใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจ (พระ จรโสภณ, 2541: 634 –635)

(The Uses and Gratifications Theory) เปนทฤษฎทใหความส าคญทผรบสารในการตดสนใจ

เลอกใชประเภทสอ และเนอหาทตอบสนองความตองการของแตละบคคล โดยอาศยพนฐานความ

ตองการของตวเองเปนหลก ซงการตดสนใจเลอกรบสอนนผรบสารจะพจารณาในแงทวา คน

ตองการอะไร จากสอใด สารประเภทไหน และสารนนตอบสนองความตองการของตนอยางไร

ปจจยทควรค านงถงส าหรบการวเคราะหผรบสาร

1. ความตองการของผรบสาร

1.1 ตองการขาวสารทเปนประโยชนกบตน

1.2 ตองการขาวสารทสอดคลองกบความเชอ ทศนคต คานยมของตน

1.3 ตองการประสบการณใหม

1.4 ตองการความสะดวก และรวดเรวในการรบสาร

2. ความแตกตางของผรบสาร

2.1 อายเปนปจจยหนงทท าใหคนมความแตกตางกนในเรองความคดและ

พฤตกรรม โดยปกตแลวคนทมวยตางกนมกมความตองการในสงตาง ๆ แตกตางกน มความสนใจ

ในขาวสารทแตกตางกนดวย ดงนนอายจงนาเปนตวก าหนดทศนคตและพฤตกรรมการเปดรบ

ขาวสารในการตดตอสอสารทแตกตางกน

2.2 เพศ ความแตกตางทางเพศท าใหบคคลมพฤตกรรมของการตดตอสอสารท

แตกตางกน กลาวคอ เพศหญงกบเพศชายมความแตกตางกนอยางมากในเรองความคด คานยม และ

ทศนคตทงนเพราะวฒนธรรมและสงคมก าหนดบทบาทและกจกรรมของคนทงสองเพศไวแตกตาง

กน

2.3 สถานะทางสงคมและเศรษฐกจ หมายถง อาชพ รายไดเชอชาตตลอดจนภม

หลงครอบครว ท าใหคนมวฒนธรรมทแตกตางกน มทศนคต คานยม และเปาหมายทแตกตางกน

34

2.4 การศกษา เปนสงทมอทธพลตอผรบสาร การศกษาทตางกน ในยคสมยท

ตางกน ในระบบการศกษาทตางกน ในสาขาวชาทตางกน ยอมมความรสกนกคด อดมการณ และ

ความตองการทแตกตางกน

3. ความตงใจและประสบการณในขณะทตงใจจะชวยใหบคคลรบรขาวสารไดดกวา

ดงค ากลาวทวา เราเหนในสงทอยากเหน และไดยนในสงทเราตองการไดยน ดงนน ความตงใจและ

ประสบการณเดมของผรบสารจงมความส าคญตอการรบขาวสาร

4. ความคาดหวง และความพงพอใจ ความคาดหวงเปนการสะทอนใหเหนถงความ

ตองการของคนในการทจะตความ ตอสภาพแวดลอมเพอใหไดมาในสงทตนตองการ สวนความ

พงพอใจในการตดตอสอสาร คอ ความพงพอใจในขาวสารทไดรบ เพราะขาวสารตางๆ ทไดรบนน

ผรบสารสามารถน าไปใชในการตดสนใจและการปฏบตงานตางๆใหส าเรจลลวงไปได

Maxwell E McCombs and Lee B. Becker (Maxwell E McCombs and Lee B. Becker,

1979 : 134) กลาวไวในเรองของการใชสอมวลชนเพอตอบสนองความตองการของบคคล เนองจาก

บคคลมความตองการดงตอไปน

1. ตองการรเหตการณ (Surveillance) โดยการสงเกตการณและตดตามความ

เคลอนไหวตาง ๆ จากสอมวลชนเพอใหรเทาทนเหตการณและรวาอะไรมความส าคญ

2. ตองการใหชวยตดสนใจ (Decision) โดยเฉพาะการตดสนใจในเรองทเกยวของกบ

ชวตประจ าวน

3. ตองการขอมล เพอการพดคย สนทนา (Discussion) โดยการรบสอมวลชนท าให

บคคลมขอมลทน าไปใชในการพดคยกบผอนได

4. ตองการมสวนรวม (Participating) ในเหตการณและความเปนไปตาง ๆ ทเกดขน

รอบ ๆ ตว

5. ตองการเสรมความคดเหน (Reinforcement) หรอสนบสนนการตดสนใจใน

สงทไดกระท าไปแลว

6. ตองการความบนเทง (Relaxing and Entertainment) เพอความเพลดเพลน

35

จากทฤษฎการใชสอเพอประโยชนและความพงพอใจ ผวจยไดน ามาใชเปนกรอบใน

การศกษาการใชสอสงคมออนไลน (Social Media) เพอตอบสนองความตองการกบกลมตวอยาง

ผใชสอ วากลมตวอยางผใชสอสงคมออนไลนมการเลอกใชสอสงคมออนไลน เพอตอบสนองความ

ตองการของตนเองดานใดบนความแตกตางของผใชสาร ดานเพศ อาย สถานะทางสงคมและ

เศรษฐกจ และการศกษาในประเดนของการใชสอมวลชนเพอตอบสนองความตองการของบคคล

(Maxwell E McCombs and Lee B. Be) คอ ตองการรเหตการณ (Surveillance) ตองการใหชวย

ตดสนใจ (Decision) ตองการขอมล เพอการพดคย สนทนา (Discussion) ตองการมสวนรวม

(Participating) ตองการเสรมความคดเหน (Reinforcement) และตองการความบนเทง (Relaxing

and Entertainment)

งานวจยทเกยวของ

ดานพฤตกรรมการใช

1. งานวจยเรอง พฤตกรรมของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหมตอการรบขาวสารผานสอ

ออนไลน

กมล เครองนนตา (2552 :109-126) ศกษาพฤตกรรมของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม

ตอการรบขาวสารผานสอออนไลน พบวา เลอกใชเครองคอมพวเตอรในการรบขาวสารผานสอ

ออนไลนโดยเชอมตอกบระบบอนเทอรเนตผานรปแบบการเชอมตอแบบ Wireless โดยไมเสย

คาใชจายในการรบขาวสารผานสอออนไลน เลอกรบขาวสารประเภทขาวบนเทง มากทสด ผานสอ

ออนไลนประเภทกระดานขาวของกลมขาว

เวบไซตทเลอกรบขาวสารมากทสด คอ www.sanook.com น าขาวสารทไดรบไปใช

ประโยชนเพอรเหตการณโดยผทมอทธพลตอการตดสนใจเลอกรบขาวสารผานสอออนไลน สงสด

คอ ตนเอง รบขาวสารในชวงเวลา 18:01 – 21:00 น. สถานทในการรบขาวสาร คอ ทพกอาศย

นอกจากนสวนใหญ มความคดเหนตอวตถประสงคในการรบขาวสาร เพอความบนเทง ในระดบ

มาก โดยเลอกใชบรการแหลงขาวสารโดยการคนจาก Search Engine สงสด และปจจยทมความ

คดเหนในระดบมาก เปนล าดบแรก ตอการเลอกรบขาวสารผานสอออนไลน คอ ความรวดเรวของ

36

ขาวสาร โดยสวนใหญรบขาวสารผานสอออนไลนทกวน ใชระยะเวลาโดยเฉลยตงแต 1 – 2 ชม.

และมความคดเหนทจะรบขาวสารผานสอออนไลนตอไป

นอกจากนผตอบแบบสอบถามมความคดเหนตอปญหา ในระดบปานกลาง โดยปญหา

อนดบแรกคอ ขาวสารทไดรบมรายละเอยดไมครบถวนรองลงมาคอ ระบบอนเทอรเนตมความเรว

ต า

2. วทยานพนธเรอง รปแบบการใชสออนเทอรเนตของกลมวยรนในเขตกรงเทพมหานคร

นชรรตน ขวญค า (2550 : 139-150) ศกษาเรอง “รปแบบการใชสออนเทอรเนตของกลม

วยรนในเขตกรงเทพมหานคร” พบวา ลกษณะประชากรชองกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง

มากกวาเพศชาย มอายระหวาง19 - 21 ปและก าลงศกษาอยในระดบปรญญาตร และมคาใชจายตอ

เดอน ตงแต 4,001 - 5,000 บาท และลกษณะการใชสออนเทอรเนตชองกลมวยรนนน มการ

ตอบสนองความตองการของตนเองดาน เชน การแสวงหาเพอนตางเพศ ความตองการเขาส

จนตนาการ ความตองการทจะประสบความส าเรจ ความตองการเปนสวนหนงของสงคม รวมถง

ความตองการมปฏสมพนธกบบคคลอน

ลกษณะการใชสออนเทอรเนต พบวา กลมวยรนใชสออนเทอรเนต 1–7 ครงตอสปดาห ม

ระยะเวลาใชสออนเทอรเนต 1-3 ชวโมงตอครง โดยชวงเวลาทสะดวก คอ ชวงเวลา 18.00 น. -

24.00 น.เนองจากเปนเวลาหลงเลกเรยน โดยใชสออนเทอรเนตทบานมากทสด เพราะเปน สถานทท

สะดวกและสามารถใชสออนเทอรเนตไดอยางอสระ และไมจ ากดเวลาการใชงานจากลกษณะการ

ใชสออนเทอรเนตท าใหทราบถงลกษณะเดนทางสออนเทอรเนตทดงดดใจกลมวยรน พบวา สอ

อนเทอรเนตสามารถยดหยนในเรองเวลาและสถานทได และวธการใชสอนนไมตองระบชอจรง

ของตนเอง ประกอบกบไมตองเหนหนาซงกนและกนท าใหรสกด มสถานภาพเทาเทยมกน อกทงยง

สามารถปรบเปลยนอตลกษณของตนเองไดตลอดเวลา นอกจากนยงพบวาความสามารถทางสอ

อนเทอรเนตเปนการโตตอบสอสารแบบสองทาง และเขาถงขอมลตางๆไดงาย

สวนการศกษาพฤตกรรมการใชสออนเทอรเนต พบวา กลมวยรนมการตอบสนองความ

ตองการกบกจกรรมตางๆ บนสออนเทอรเนต ไดแก การรวมแสดงความคดเหนในกลมขาวสาร

ตางๆ การตดตามขาวสาร การเปนสมาชกในเวบไซต การสงซอสนคาทางอนเทอรเนต การใช

37

ไปรษณยอเลคทรอนกส (E-Mail) โดยกจกรรมทกลมวยรนสวนใหญนยมมากทสดคอ การคนหา

ขอมลผานเวบไซต เพอสนบสนนขอมลในการเรยนการศกษา ในขณะเดยวกนสออนเทอรเนตยงม

กจกรรมทใหความสนกสนานเพลดเพลนไดอกดวย โดยเฉพาะอยางยง การเลนเกมสและการพดคย

สนทนาหาเพอนทางอนเทอรเนต ซงไดรบความนยมรองลงมา

ส าหรบการศกษาดานรปแบบการใชสออนเทอรเนต พบวา กลมวยรนสวนใหญให

ความส าคญกบการศกษาหาความรผานสออนเทอรเนตมากทสด รองลงมาคอการชมทวหรอการฟง

เพลงออนไลน นอกจากน ยงใชสออนเทอรเนตผานโทรศพทมอถอ เชน การดาวนโหลดเพลง

รปภาพและเกมสตางๆ ไดรบตอบสนองเพยงบางสวนเทานน ส าหรบการจองตวชมภาพยนตรผาน

สออนเทอรเนต และการใชสออนเทอรเนตผานโทรศพทมอถอ ดวยการดาวนโหลดคลปวดโอ การ

คนหาขอมลผานเวบไซตตางๆ, การเชคอเมล และการ Chat ผานโทรศพทมอถอนน อยในระดบต า

เนองจากความไมสะดวกในการใชงาน รวมทงคาใชจายเพอเชอมตอระบบอนเทอรเนตผาน

โทรศพทมอถอซงมราคาแพงเกนไป

3. รายงานโครงการเรอง รปแบบการด าเนนชวต และพฤตกรรมการใชเครอขายสงคม

ออนไลนของคนวยท างานในเขตกรงเทพมหานคร

ภทรา เรองสวสด (2553 : 95-96) ผลการวจย พบวา กลมตวอยางเปนเพศหญงมากกวาเพศ

ชาย มอายระหวาง 25-30 ป ประกอบอาชพ พนกงานบรษท/หางรานเอกชน มการศกษาในระดบ

ปรญญาตร มรายไดสวนตวมากกวา 45,000 บาทขนไป พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนสมาชก

เครอขายสงคมออนไลน เฟซบค (Facebook) มการเขาใชบรการในชวงเวลา 18.01 – 22.00 น. ม

ความถในการเขาใช 7 วนตอสปดาห ใชเวลาในการเขาเวบไซตประเภทเครอขายสงคมออนไลน

แตละครงโดยเฉลย 90 นาท เปดเขาใชเวบไซตเครอขายสงคมออนไลนจากทบาน/หอพก โดยใช

เครองคอมพวเตอรมากทสด กจกรรมทกลมตวอยางท าเปนประจ ามากทสด 3 อนดบแรกเมอเขา

เวบไซตเครอขายสงคมออนไลน คอ สนทนากบเพอน Chat อพเดตสาถานะ/ขอมลสวนตว/รปภาพ

และหาจอมล/แลกเปลยนขอมล จ านวน 190 คน โดยรปแบบการด าเนนชวตของคนวยท างานใน

กรงเทพมหานครทใชบรการเครอขายสงคมมอนไลน ตามแนวทางการศกษาของบรษท Roper

Starch Worldwinde ไดแบงรปแบบการด าเนนชวตออกเปน 6 แบบ ไดแก กลมฐานะดมรสนยม

38

(Creative) กลมทชอบแสวงหาความสนกสนาน (Fun Seekers) กลมรกครอบครว (Intimate) กลม

นกตอสดนรน (Striver) กลมคนหวเกา (Devouts) และกลมทอทศตวเพอสงคม (Althriists) พบวา

คนวยท างานในเขตกรงเทพมหานครทใชเครอขายสงคมออนไลนสวนใหญมรปแบบการด าเนน

ชวตแบบกลมรกครอบครว (Intimate) ซงหมายถง รปแบบการด าเนนชวตทแสดงถงกจกรรม ความ

สนใจ และความคดเหนเกยวกบความสมพนธในครอบครว อาท กลมตวอยางมกจกรรม ความ

สนใจ และความเหนดวยตอการใหความส าคญกบสถาบนครอบครว การใชเวลาวางกบครอบครว

นอกจากน คนวยท างานทมอาชพ และรายไดแตกตางกน มชวงเวลาในการใชบรการบน

เครอขายสงคมออนไลนแตกตางกน โดยรปแบบการรปแบบการด าเนนชวตทง 6 แบบ ไมม

ความสมพนธกบชวงเวลาในการเขาใชเครอขายสงคมออนไลน สวนรปแบบกลมทชอบแสวงหา

ความสนกสนาน (Fun Seekers) มความสมพนธกบความถ (วน/สปดาห) ในการใชบรการเครอขาย

สงคมออนไลน และรปแบบการด าเนนชวตแบบกลมรกครอบครว (Intimate) มความสมพนธกบ

ระยะเวลา (นาท) ในการใชบรการเครอขายสงคมออนไลน

4. การศกษาทศนคต การใชประโยชนและความพงพอใจของการสอสารผานเครอขายสงคม

ออนไลน กรณศกษา : นกศกษาบคลากรวทยาลยเฉลมกาญจนา จ.เพชรบรณ

พชญาว คณะผล (2553 : หนาบทคดยอ) ศกษา เรอง “ทศนคต การใชประโยชนและความ

พงพอใจของการสอสารผานเครอขายสงคมออนไลน กรณศกษา : นกศกษาบคลากรวทยาลยเฉลม

กาญจนา จ.เพชรบรณ” พบวา สวนใหญลกษณะทางประชากรศาสตรของกลมตวอยางเปนเพศหญง

อายชวง 16 -25 ป สถานภาพโสด รายไดเฉลยต าวา 10,000 บาท สวนใหญมทศนคตตอสอสงคม

ออนไลนในเชงบวก สวนมากใหความส าคญส าหรบสงคมออนไลนเปนชองทางทเปดกวาง เปน

เครองมอทใหคนไดแสดงความคดเหนไดหลากหลายแงมม สามารถคนหาขอมลและตอบสนอง

ความตองการไดงาย และเปนการโตตอบสอสารกนไดอยางอสระไมวาจะอยทไหน เวลาใด มการ

ใชประโยชนจากสงคมออนไลนเพอ chat กบเพอน คนหาเพอนเกาและหาเพอนใหม เพอตดตาม

ขาวสารทสนใจและเหตการณตางๆ และเพอรบสงอเมล ดาวนโหลดเพลง ดาวนโหลดเกมส มความ

พงพอใจมากในการสนทนา โตตอบกบเพอนหรอผทตองการจะสอสารดวย มความคลองตว หรอม

ความรวดเรวในการตดตอสอสาร และมความหลากหลายของชมชนหรอกลมสงคม

39

ดานภาษาและการสรางความสมพนธ

1. งานวจยเรอง การศกษารปแบบพฤตกรรมการสอสารในหองสนทนาภาษาไทยผาน

โปรแกรม PIRCH 98 บนเครอขายอนเทอรเนต

กศลทพย ไชศวามงคล (2549 : 106 -117) ศกษาเรอง “การศกษารปแบบพฤตกรรมการ

สอสารในหองสนทนาภาษาไทยผานโปรแกรม PIRCH 98 บนเครอขายอนเทอรเนต” เปนการศกษา

เกยวกบรปแบบพฤตกรรมการสอสาร และปจจยทน ามาสการแสดงออกซงพฤตกรรมทเปนรปแบบ

เฉพาะการสอสารของผสนทนาในหองสนทนาภาษาไทยผานโปรแกรม PIRCH 98 บนเครอขาย

อนเทอรเนต โดยผทเขามาเลนโปรแกรม PIRCH 98 มการใชนามแฝงมากกวาชอจรงในการ

สนทนานอกจากนพบวาการใชนามแฝงนนเปนสงส าคญทจะดงดดคสนทนาใหเขามาพดคยดวย

รวมถงการใชภาษาดงดดความสนใจในการเรมทกทาย หรอสญลกษณตางๆ มการใชศพทเฉพาะ

กลม และมการเพยนไปจากหลกไวยกรณ ซงเปนการแสดงออกโดยการเรยนรจากผใชหองสนทนา

นนๆอยเดม ผสนทนามการปกปองตวเองในการสนทนาโดยสวมบทบาทสมมต หรอปกปดขอมล

สวนตวบางอยาง โดยวตถประสงคในการเขามาใชหองสนทนานน เพอการเขามาหาเพอนสนทนา

การเขามานดพบคสนทนา การเขามาโฆษณา การเขามาซอขายบรการทางเพศ และเขามาเพอขอให

โหวตในการประกวดตางๆ ซงยงพบอกวามการเคลอนยายจากชมชนเสมอนจรงไปสชมชนจรง

2. วทยานพนธ เรอง รปแบบการสอสารออนไลนในเวบ Blog กรณศกษา: Bloggang และ OK

Nation Blog

จกรกฤษณ มะสะพนธ (2551 : 91-96) ศกษาเรอง “รปแบบการสอสารออนไลนในเวบ

Blog กรณศกษา: Bloggang และ OK Nation Blog” พบวา รปแบบการสอสารออนไลนในเวบ

บลอก ของ Bloggang และ OK Nation Blog เปนการน าเสนอขอมลขาวสาร งานเขยน รวมถง

บนทกประจ าวนของเจาของบลอก โดยมลกษณะการสอสารทแลกเปลยนความคดเหน และทกทาย

ผานทางกลองแสดงความคดเหน รวมถงประเดนหวขอตางๆทไดตงขน ส าหรบเวบ Bloggang

เนอหาจะเนนการเขยนเลาเรองราวสวนตว (Personal) และเรองทวไป (General) ส าหรบเวบ OK

Nation Blog เนอหาจะเนนขาวสารและการเมองเปนหลก

40

รปแบบของการพฒนาความสมพนธนน พบวา หลงจากทเจาของบลอกไดเรมมการเขยน

บลอกของตนเองอยางตอเนอง และมการแลกเปลยนความคดเหนทกทายกน ผลการวจยพบวา

รปแบบความสมพนธมลกษณะเปนกนเอง มความผกพน และใกลชดกบผเขยนบลอกรายอนๆทไม

เคยรจกกนมากอน ท าใหเกดความรสกไวใจกน ผเขยนบลอกหลายรายมการแลกเปลยนทอย

จดหมายอเลกทรอนกส (E-mail Address) และไดพฒนาการสอสารกนตอโดยใชการ Chat การแลก

เบอรโทรศพทมอถอเพอเปลยนจากการเขยนขอความมาเปนการพดคยกน จนสดทายกเกด

ความสมพนธขนสนทสนม มการตดตอ นดหมายออกมาพบเจอกนในโลกแหงความเปนจรง

ส าหรบรปแบบของภาษาในเวบ Blog พบวาภาษาทใชเขยนขอความจะมการน าสญลกษณ

รปภาพ icon หรอ emoticon เขามาประกอบในการเขยนเรองราวตางๆดวย ซงภาษาหรอถอค าทพบ

ในเวบ Bloggang จะนยมใชภาษาพดทวไปในการเขยน และจะพบภาษาแชต ค าศพทเฉพาะกลม

จ านวนมาก ในขณะททางเวบ OK Nation blog พบวาจะใชภาษาทเปนทางการ เปนภาษาเชงวชาการ

แตจะมการใชค าทคอนขางรนแรง ในกลมยอยบลอกการเมอง

3. งานวจยเรอง การสรางสมพนธทางอนเทอรเนตของผใชการสนทนา (Chat)

อาทชา เมองยม (2547 : 87 - 99) ศกษาเรอง “การสรางสมพนธทางอนเทอรเนตของผใช

การสนทนา (Chat)” เปนการศกษาลกษณะการใชอนเทอรเนต ดวยการสนทนา รปแบบของ

พฒนาการความสมพนธของผใชสารสนทนา รวมถงความคดเหนจากการใชการสนทนา (Chat) ซง

พบวา ในการสนทนานนผเลนแตละคนจะมนามแฝงทใชในการแสดงตวตน และในการตดสนใจ

เลอกผสนทนารวมนน ผเลนจะใชเพยงความรสกในการคยกนถกคอ มความชอบเหมอนๆกน สวน

ในรปแบบการสรางความสมพนธระหวางกน จะเปนไปใน 3 ขนคอ ขนความสมพนธขนเรมตน

ขนระดบความสมพนธทเพมความใกลชด และขนระดบความสมพนธใกลชดสนทสนม และใน

งานวจยยงพบอกวา กลมผเลนนนมความคดเหนวาการเลนสนทนานนท าใหไดเพอน มความ

สนกสนาน และเปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชน แตกมความเหนในดานลบคอ การเลนสนทนา

นนไมสามารถหาความจรงได

41

4. งานวจยเรอง ลกษณะการใชภาษาในสอใหม ศกษาเฉพาะเวบไซตบลอกแกง.คอม จรยา สมประสงค(2552 :151 -158) ศกษาเรอง “ลกษณะการใชภาษาในสอใหม ศกษา

เฉพาะเวบไซตบลอกแกง.คอม” โดยมวตถประสงคเพอศกษาลกษณะการสอสารในเครอขายสงคมออนไลน เพอศกษาลกษณะการใชค าและความหมายทปรากฏในเนอหา และเพอเปรยบเทยบการใชภาษาในเวบไซตบลอกแกง.คอม กบภาษามาตรฐาน พบวา บลอกแกง (Bloggang) คอ เวบไซตทเปดใหบรการพนทบลอกบนพนทสาธารณะ จดท าเพอสมาชกพนทป.คอม เชอมโยงจากเวบไซตพนทปโดยตรง ผใชบรการเปนผก าหนดเนอหา เกดเปนชมชนในเครอขายไซเบอร การบรหารจดการดานลกคาสมพนธ เปนการสอสารการตลาด ในรปแบบของ E-mail Marketing โดยใชกลยทธ ในการสราง การรกษา การดง Customer Value นามาสรางเปนคณคาระยะยาว

การสอสารในเครอขายสงคมออนไลนมลกษณะการสอสารภายในตนเอง การสอสารระหวางบคคล การสอสารมวลชน ความสมพนธของคสอสารเปนความสมพนธแบบสมมาตรและแบบประกอบกน เนอหาแตละบลอกจดเปน 4 กลมหลกคอ วตถประสงคในการสรางบลอก บลอกของเพอนๆ เนอหาทสอสาร และค าถาม (tags) คสอสารเปดรบการสนทนาผานสอใหม ในรปแบบของการใชอนเทอรเนต สอสารผานตวกลางคอมพวเตอรดวยการใชเทคนคเวลดไวดเวบ สามารถสอสารขอความ ภาพและเสยง รวมทงภาพเคลอนไหว (Clip VDO)

การสวมบทบาทตางๆในสงคมทคสอสารกลาวไว ในเนอหาสาร พบวาความสมพนธของมนษยเปรยบเสมอนการเลนละคร มหลกส าคญ 3 ประการคอ แบบจ าลองของการแสดง การจดการสรางความประทบใจ หนาเวท / หลงเวทของการแสดงบทบาทนน

ลกษณะการสอสารดวยภาษา พบวาใชวจนภาษาและอวจนภาษาซงแบงระดบของการแปลความหมายไดหลากหลาย ขนอยกบความหมายโดยเจตนาของผพด ความหมายโดยเนอหา ความ หมายโดยนย ความหมายโดยการตความของผฟง และมอวจนภาษาเพอการแสดงอารมณแฝงอยในภาษาเขยน การเรยงค าเปนรปประโยคม 4 ลกษณะคอ รปประโยคความเดยว รปประโยคทละประธาน รปประโยคทไมเรยงลาดบภาคประธานและภาคแสดง รปประโยคทเลยนแบบภาษาตาง ประเทศ ในดานการสะกดค าพบวาแตกตางจากพจนานกรม ค ามความหมายหลากหลายขนอยกบบรบทของค าและวธการเรยงค า ความหมายของค าสวนใหญสอดคลองกบพจนานกรม

42

สรปภาพรวมของงานวจยทเกยวของ

จากงานวจยทงหมดสามารถสรปรวมในแงของสอสงคมออนไลนได 2 กลม ดงน กลมท 1 พฤตกรรมการใชสอสงคมออนไลน จากการศกษาสวนมากพฤตกรรมการใชสอสงคมออนไลนเพอตอบสนองความตองการในดานความบนเทง และการแสดงความคดเหนในกลมขาวสารตางๆ มากทสด ซงสอทสงคมออนไลนทไดรบความนยมมากทสด คอ ประเภทเครอขายสงคมออนไลน ทมกจกรรมทท าใหเขาไปใชสอประเภทนมากทสด 3 อนดบคอ การสนทนากบเพอน (Chat), อพเดตสถานะ/ขอมลสวนตว/รปภาพ และหาขอมล/แลกเปลยนขอมล ตามล าดบ ทงยงพบวามประเภททางการสอสาร 3 ประเภท คอ การสอสารภายในตนเอง, การสอสารระหวางบคคล และการสอสารมวลชน โดยมการพฒนาความสมพนธ 3 ขนตอน คอ ขนความสมพนธเบองตน, ขนระดบความสมพนธทเพมความใกลชด และขนระดบความสมพนธใกลชดสนทสนม กลมท 2 ภาษาและการสรางความสมพนธในสอสงคมออนไลน จากาศกษา พบวา การใชภาษาของผใชสอสงคมออนไลนจะมทงทเปนภาษาและอวจนภาษา ซงในสวนของอวจนภาษานน มการใชรปภาพ icon หรอ emoticonเขามาประกอบเรองราว โดยมรปแบบภาษาทงทเปนแบบเปนทางการและไมเปนทางการ จนไปถงภาษาแชตทเปนการใชในเฉพาะกลม อกทงมรปแบบประโยค 4 ลกษณะ คอ รปประโยคความเดยว,รปประโยคทละประธาน, รปประโยคทไมเรยงล าดบภาคประธานและภาคการแสดง และรปประโยคทเลยนแบบภาษาตางประเทศ จาการศกษางานวจยทงหมดขางตน ท าใหพบขอตางกบงานวจยทผวจยศกษา คอ การศกษาวจยมการใชเนนกลมตวอยางในการศกษาเฉาะกลม เชน กลมนกศกษา กลมวยท างาน เปนตน แตในการศกษาวจยครงน กลมตวอยางทผท าวจยตองการศกษาเปนกลมของผใชทเปนในลกษณะของความเปนปจเจกบคคล และสอสงคมออนไลนทใชศกษาสวนใหญจะเปนสอสงคมออนไลนเฉาะอยาง เชน บลอก เอม เอสเอน เปนตน และเปนการศกษาพฤตกรรมเปนสวนใหญ แตในการศกษาครงนผท าการวจยไดศกษาสอสงคมออนไลนในภาพรวมใหญของสอสงคมออนไลน อกทงในการศกษาครงนไดมการศกษาทมงศกษาดานการใชสอสงคมออนไลนเพอตอบสนองความตองการของบคคล การแสดงออกของบคคล การสรางอตลกษณ ความสมพนธระหวางผ รวมการสอสาร บรรทดฐานในการแสดงออกของพฤตกรรม รวมไปถงการใชคอมพวเตอรเพอมาแทนทการใชสอเดม/การใชเสรการใชสอเดม/แผขยายจากการใชสอเดม

43

ภาพท 2.2 กรอบแนวความคด

43