ค ำรำชำศพท หนา 1

1

บทท ๑

การใชราชาศพท

ความหมาย ราชาศพทแปลตามศพทวา ศพทหรอถอยค าส าหรบพระราชา แตส าหรบการน ามาใชในวชาภาษาไทยนน หมายถง ถอยค าทใชเหมาะสมกบบคคลทวไปซงจดวาเปนค าสภาพในการสอสาร หรอหมายถง การใชถอยค าใหถกตองตามฐานะของบคคล

การใชถอยค าถกตองตามฐานะของบคคล ม ๕ ชน ดงน

๑. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระบรมราชน

๒. พระบรมวงศานวงศ (เจานาย)

๓. พระภกษสงฆ

๔. ขาราชการ

๕. สภาพชนทวไป

ราชาศพททใชในปจจบน ม ๒ ทาง คอ

๑. การรบค ามาจากภาษาอน

เพราะพระเจาแผนดนเราดงเดมนยมใชถอยค าธรรมดา เชน หลกฐานจากศลาจารก ตอมาเรารบแบบอยางจากราชส านกเขมรมาใช มพราหมณปโรหตาจารยเขามาประกอบพธ พรอมกนนนกเอาขนบธรรมเนยมประเพณอนเดยมาใช จงท าใหมค าวาราชาศพทเปนค าบาลสนสกฤตและเขมร

ค าราชาศพททมาจากภาษาบาล ค าราชาศพททมาจากภาษาเขมร

พระอยกา ป - ยา พระแกล หนาตาง

พระยะกนะ ตบ พระกมโบล แกม

พระปบผาสะ ปอด พระขนง คว

พระสณสา ลกสะไภ พระกรรเจยก จอนห

ค ำรำชำศพท หนา 2

2

พระชามาดา ลกเขย พระเพลา ตก

พระชนก พอ พระขนอง หลง

พระชนน แม พระศก ผม

ค าราชาศพททมาจากภาษาอนนนมบางไมมากนก เชน พระสหราย จากภาษาเปอรเชยร พระเกาอ จากภาษาจนเปนตน

๒. การสรางค าใหม

การสรางค าใหมเปนราชาศพท ใชวธประสมใหค ามทงการน าค าไทยดวยกนมาประสมกบค าไทยและประสมกบค าภาษาอน หรอน าภาษาอนมาประสมกบ หรอปรงแตงค าใหด เปนพเศษขนมา ยกตวอยางดงน

ก. ค าไทยประสมกบค าไทย

หองเครอง ครว ทรงเครองใหญ ตดผม

เครองตน ชดเครองแตงตว เรอตน เรอหลวง

รบสง พด ทรงมา ขมา

มาตน มาส าหรบกษตรย ทรงชาง ประทบบนหลงชาง

ตงเครอง ตงของกน มาตน มาหลวง

เทยบเครอง ชมของกน ปนเหนง เขมขด

ข. ค าไทยประสมกบภาษาอน เชน

ขนพระพกตร ผาเชดหนา เสนพระเจา เสนผม

บนพระองค บนเอว คกพระชาน คกเขา

รองพระบาท รองเทา รถพระทนง รถยนต

สนพระทย สนใจ กระเปาทรงถอ กระเปาถอ

ค ำรำชำศพท หนา 3

3

พระฉาย กระจก ทองพระบาท ก าไลเทา

พระกลด รม ทองพระกร ก าไลมอ

ค. ประสมค าอนกบค าอนดวยกน

พระพกตร หนา พระโอสถประจ ยาถาย

พระหทย หวใจ เสดจพระราชด าเนน ไป

วธการใชราชาศพททควรสงเกต

๑. การใชค า "ทรง" มหลก ๒ ประการดงตอไปน

ก. ใชทรงน าหนากรยาสามญบางค าใหเปนกรยาราชาศพท เชน

ทรงเจม ทรงออกก าลง ทรงวง

ทรงเลน ทรงใช ทรงพกผอน

ข. ใชทรงน าหนาค านามสามญบางค าใหเปนกรยาราชาศพท เชน

ทรงดนตร เลนดนตร ทรงเครอง แตงตว

ทรงชาง ขชาง ทรงรถ ขรถ

ทรงกอลฟ เลนกอลฟ ทรงศล รบศล

ค. ใชทรงน าหนาค านามราชาศพทท าเปนกรยาราชาศพท เชน

ทรงพระอกษร เขยนอาน ทรงพระด าเนน เดน

ทรงพระราชนพนธ แตงหนงสอ ทรงพระราชด าร คด

ทรงบ าเพญพระราชกศล ท าบญ ทรงพระภษา นงผา

ค ากรยาทเปนราชาศพทอยแลว ไมใชทรงน าหนา เชน

ค ำรำชำศพท หนา 4

4

เสดจ เสวย โปรด (ชอบ)

๒. การใชค า "พระบรม" "พระราชา" "พระ"

ก. ค า "พระบรม" ใชเฉพาะพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเทานน เชน

พระบรมวงศานวงศ พระบรมเดชานภาพ

พระบรมราชานเคราะห พระปรมาภไธยหรอพระบรมนามาภไธย

พระบรมราโชวาท พระบรมราชโองการ

พระบรมอฐ พระบรมโกศ

ข. ค า "พระราช" ใชไดกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระบรมราชนนาถ พระอปราช เชน

พระราชปฏสนถาร ค าทกทาย พระราชประวต ประวต

พระราชหตถเลขา จดหมาย พระราชพธ พธ

ค. ค าวา "พระ" ใชน าหนาค าทเรยกอวยวะ เครองใช หรอใชน าหนาค านามสามญ ท ไมมราชาศพทใช เชน

พระหตถ มอ พระบาท เทา พระภษา ผานง

พระกร แขน พระเขนย หมอน พระเกาอ เกาอ

พระพกตร หนา พระฉาย กระจก พระส าอาง เครองส าอาง

๓. การใชค าราชาศพท ในค าขนตนและค าลงทาย

ก. "ขอเดชะฝาละอองธลพระบาทปกเกลาปกกระหมอม ขาพระพทธเจา"

ลงทาย "ดวยเกลาดวยกระหมอมขอเดชะ" ใชในโอกาสกราบบงคมทลขนกอนเปนครงแรก

ข. "พระพทธเจาขาขอรบใสเกลาใสกระหมอม ขาพระพทธเจา..."

ค ำรำชำศพท หนา 5

5

ลงทาย "ดวยเกลาดวยกระหมอม..." ใชในโอกาสทมพระราชด ารสขนกอน

ค. "พระมหากรณาธคณเปนลนเกลาลนกระหมอม" หรอ "พระเดชพระคณเปนลมเกลาลนกระหมอม

ลงทายวา "ดวยเกลาดวยกระหมอม" ใชในโอกาสแสดงความขอบคณทไดรบความชวยเหลอ

ง. "เดชะบารมปกเกลาดวยกระหมอม" หรอ "เดชะพระบรมเดชานภาพเปนลนเกลาลนกระหมอม

ลงทายวา "ดวยเกลาดวยกระหมอม" ใชในโอกาสแสดงความรอดพนอนตราย

จ. "พระราชอาญาไมพนเกลาพนกระหมอม" หรอ"พระอาญาเปนลนเกลาลนกระหมอม"

ลงทายวา "ดวยเกลาดวยกระหมอม" ใชในโอกาสทท าผดพลาด

ฉ. "ไมควรกราบบงคมทลพระกรณา" หรอ "ไมควรจะกราบบงคมทลใหทรงทราบ"

ลงทายวา "ดวยเกลาดวยกระหมอม" ใชในโอกาสทตองกลาวถงสงไมสภาพ

ขอสงเกตค ากราบบงคมทลวา "ฝาละอองธลพระบาท" หรอ "ใตฝาละอองธลพระบาท" เพราะค าวา "ใตฝาละอองธลพระบาท" เปนค าสรรพนาม มความหมายวา ทาน เทานน

๔. การใชราชาศพทใหถกตองตามส านวนไทย

ค าวา "ถวายการตอนรบ" "ถวายความจงรกภกด" ค านใชผดกนมาก ค าทถกคอ "เฝารบเสดจ" หรอ "รบเสดจ" "มความจงรกภกด" หรอ "จงรกภกด"

๕. การใชราชาศพทใหถกตองตามเหตผล

ก. "พระราชอาคนตกะ" กบ "อาตนตกะ" แปลวาแขกทมาเยอน ถาเปนแขกของพระมหากษตรยใช "ราช" น าหนา ถาไมใชแขกของพระมหากษตรยไมตองใช"ราช" เชน

"พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเปนพระราชอาคนตกะของสมเดจ พระราชนอลซาเบธ

"พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปนอาคนตกะของประธานาธบด"

ข. การถวายของแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ

ค ำรำชำศพท หนา 6

6

ถาเปนของเลกใช "ทลเกลาฯถวาย" อานเตมวาทลเกลาทลกระหมอมถวาย

ถาเปนของใหญใช "นอมเกลาฯถวาย" อานเตมวานอมเกลานอมกระหมอมถวาย

ค. การกลาวถงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ แมจะเปนการกลาวลบหลง กตองใชใหถกตอง ควรใชวา "พระบาทสมเดจพระเจาอยหว หรอพระเจาอยหว" และ "สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถหรอ สมเดจพระบรมราชนนาถ" ไมควรกลาวถอยค าอยางอน

การใชราชาศพทส าหรบสมเดจพระศรนครนทราราชชนน

ราชาศพททวไปเหมอนสมเดจพระราชน

ค าขนตน ขอพระราชทานกราบบงคมทลฝาละอองธลพระบาท

ค าลงทาย ควรมควรสดแลวแตจะกรณาโปรดเกลาฯ

สรรพนามแทนผพด ใชขาพระพทธเจา

สรรพนามแทนพระองค ใชใตฝาละอองธลพระบาท

ค ำรำชำศพท หนา 7

7

บทท ๒

ค าราชาศพท

๒.๑ หมวดขตตยตระกล

ราชาศพท ความหมาย

พระบรมอรรคราชบรรพบรษ - บรรพบรษของพระมหากษตรย

สมเดจพระปฐมบรมมหาชนก - หมายถง สมเดจพระบรมชนกาธบด แหงพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา จฬาโลกมหาราช พระปยกา พระไปยกา - ปทวด ตาทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย และเจานาย หมายถง ทวดทมใช พระมหากษตรยและแมมใชเจานาย พระบรมไปยกา - ปทวด ตาทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย สมเดจพระบรมปยกา - ปทวด ตาทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ทวด ทเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ สมเดจพระบรมปยกาธบด - ปทวด ตาทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย สมเดจพระมหาปยกาธบด หมายถง ทวด ทเปนสมเดจพรเจาบรมวงศเธอ ททรงศกดสงเปนพเศษ สมเดจพระบรมปยกาธราช - ปทวด ตาทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ทวด ทเปนพระมหากษตรย พระปยยกา, พระไปยกา - ยาทวด ยายทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย และเจานาย หมายถง ทวด ทมใชเจานาย

ค ำรำชำศพท หนา 8

8

สมเดจพระปยยกา - ยาทวด ยายทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ทวด ทเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ สมเดจพระบรมปยยกา - ยาทวด ยายทวด ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ทวด ทเปนสมเดจพระบรมราชน หรอพระบรมวงศททรงศกดสงเปนพเศษ พระเปตามหยกา, - ปทวด (แปลตามศพทวา ปหรอตาของพอ) พระเปตามไหยกา (เขยนแบบเกา) เดมแปลกนวา พอของป ของตา (ปทวด ตาทวด) พระมาตามหยกา, - ตาทวด (ปหรอตาของแม) เดมแปลกนวา พระมาตามไหยกา, พอของยา ของยาย (ปทวด ตาทวด) พระบรมราชมาตามหยกา พระเปตามหยยกา, - ยาทวด (ยาหรอยายของพอ) พระเปตามไหยกา เดมแปลกนวา แมของปของตา (ยาทวด ยายทวด) พระมาตามหยยกา, - ยายทวด (ยาหรอยายของแม) เดมแปลกนวา พระมาตามไหยกา แมของยา ของยาย (ยาทวด ยายทวด) พระอยกา, พระไอยกา (เขยนแบบเกา) - ป ตา ใชส าหรบพระมหากษตรยและเจานาย หมายถง ปและตา ทมใชพระมหากษตรย หรอ แมมใชเจานาย พระบรมอยกา - ป ตา ใชส าหรบพระมหากษตรย สมเดจพระบรมอยกา - ป ตา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ป ตา ทเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ สมเดจพระบรมอยกาธบด - ป ตา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ป ตา ทเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ ททรงศกดสงเปนพเศษ

ค ำรำชำศพท หนา 9

9

สมเดจพระบรมอยกาธราช - ป ตา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ป ตา ทเปนพระมหากษตรย พระอยยกา (หรอ พระไอยกา และ - ยา ยาย ใชส าหรบพระมหากษตรยและเจานาย พระไอยก ทใชตามแบบเกา) หมายถง ยา ยาย ทมไดเปนเจานายชนสงแมมใช เจานาย พระบรมอยยกา - ยา ยาย ใชส าหรบพระมหากษตรย สมเดจพระบรมอยยกา, - ยา ยาย ใชส าหรบพระมหากษตรย พระบรมไหยกาเธอ หมายถง ยา ยาย ทเปนพระมเหส หรอเปน เจานายทมพระอสรยศกดเทยบเทาสมเดจ พระบรมราชชนนของพระมหากษตรย พระชนก, พระบดา, พระบดร - พอ ใชส าหรบเจานาย หมายถง พอทมใช พระมหากษตรย หรอแมมใชเจานาย พระราชบดา - พอ ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง พอ ทมใชพระมหากษตรย หรอแมมใชเจานาย สมเดจพระราชบดา - พอ ใชส าหรบพระมหากษตรยทยงมไดรบ พระบรมราชาภเษก หมายถง พอทเปนเจาฟา สมเดจพระบรมราชชนก, - พอ ใชส าหรบพระมหากษตรยซงไดรบ สมเดจพระบรมราชบดา, - พระบรมราชาภเษกแลว หมายถง พอ ทเปน สมเดจพระบรมชนกาธบด - เจาฟาทรงพระอสรยศกดสงเสมอดวยพระมหา – อปราช

ค ำรำชำศพท หนา 10

10

สมเดจพระบรมชนกนาถ, - พอ ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง พอ สมเดจพระบรมชนกาธราช ทเปนพระมหากษตรย พระมารดา, พระชนน, พระมารดร - แม ใชส าหรบเจานาย หมายถง แมทเปนเจานาย หรอแมมใชเจานาย พระราชชนน, พระราชมารดา - แม ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง แม ทมได เปนพระมเหส หรอแมเปนเจานายททรงอสรยศกดสง สมเดจพระราชชนน - แม ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถงแม ทเปนเจานายททรงอสรยศกดสง สมเดจพระบรมราชชนน, - แม ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง แม ทเปน สมเดจพระบรมราชชนนพนปหลวง สมเดจพระบรมราชนหรอเทยบเทาสมเดจพระบรม- ราชน พระปตลา - ลง อา (พชาย นอยชายของพอ) ใชส าหรบ พระมหากษตรยและเจานาย หมายถง ลง อา ทมใชพระมหากษตรย หรอแมมใชเจานาย พระราชปตลา - ลง อา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ลง อา ทมใชพระมหากษตรย หรอแมมใชเจานาย สมเดจพระราชปตลา - ลง อา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง ลง อา ทเปนสมเดจพระบรมวงศเธอ สมเดจพระราชปตลาธบด, - ลง อา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง สมเดจพระราชปตลาบรมพงศาภมข ลง อา ทเปนสมเดจพระบรมวงศเธอ ททรงศกด สงเปนพเศษ สมเดจพระบรมราชปตลา หรอ - ลง อา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง สมเดจพระปตลาธราช ลง อา ทเปนพระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 11

11

พระปตจฉา - ปา อา (พสาว นองสาวพอ) ใชส าหรบ พระมหากษตรย หมายถงปา อา ทมใชสมเดจ พระบรมราชน หรอแมมใชเจานาย สมเดจพระปตฉา, - ปา อา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง สมเดจพระราชปตจฉา, ปา อา ทเปนพระมเหส หรอเปนสมเดจ สมเดจพระราชปตจฉาเจา พระเจาบรมวงศเธอททรงศกดสง พระมาตลา - ลง นา (พชาย นอยชายของแม) ค านยงไม ปรากฏวามใชในรปอนทสงขนไป หากมเหต จ าเปนตองใช กผกค าขนใชไดโดยอนโลม ตามค าอนๆ ทมใชอย พระมาตลาน - ปาสะใภ นาสะใภ (เมยของพชาย นองชาย ของแม) พระมาตจฉา - ปา นา (พสาว นองสาว ของแม) ใชส าหรบ พระมหากษตรยและเจานาย หมายถง ปา นา ทมไดเปนเจานายชนสง หรอแมมใชเจานาย สมเดจพระมาตจฉา, - ปา นา ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง สมเดจพระมาตจฉาเจา ปา นา ทเปนพระมเหส หรอเปนสมเดจพระเจา- บรมวงศเธอททรงศกดสง พระอาว, พระอา - นองของพอ อาว เปนค าราชาศพทเกา พระเชษฐา, พระเชษฐภาดา, - พชาย ใชส าหรบพระมหากษตรยและเจานาย พระเชษฐภาตา หมายถง พ ทใชเปนกลางๆ พระเจาพยาเธอ - พชาย ใชส าหรบพระมหากษตรย หมายถง พ ทเปนพระองคเจา

ค ำรำชำศพท หนา 12

12

สมเดจพระเจาพยาเธอ, - พชาย (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระเชษฐา สมเดจพระโสทรเชษฐภาดา, - พชายรวมทอง ของพระมหากษตรย สมเดจพระโสทรเชษฐา สมเดจพระบรมเชษฐาธบด - พชาย ททรงพระอสรยศกดสงเปนพเศษของ พระมหากษตรย สมเดจพระบรมเชษฐาธราช - พชาย (ทเปนพระมหากษตรย) ของ พระมหากษตรย พระเชษฐภคน - พสาว (ทเปนเจานาย) ของพระมหากษตรย และเจานาย สมเดจพระเชษฐภคน - พสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระโสทรเชษฐภคน - พสาวรวมทอง (ทเปนเจานาย) ของ พระมหากษตรย พระเจาพนางเธอ - พสาว (ทเปนพระองคเจา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระเจาพนางเธอ - พสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย พระอนชา, พระกนษฐา, - นองชาย ของพระมหากษตรยและเจานาย พระกนษฐภาดา พระราชอนชา - นองชาย ของพระมหากษตรย พระเจานองยาเธอ - นองชาย (ทเปนพระองคเจา) ของพระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 13

13

สมเดจพระเจานองยาเธอ, - นองชาย (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระอนชา สมเดจพระราชโสทรานชา - นองชายรวมทองของพระมหากษตรย สมเดจพระอนชาธราช - นองชาย (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย และสมมตขนเปนรชทายาทผจะสบราชสนตตวงศ พระกนษฐภคน - นองสาว ของพระมหากษตรย และเจานาย พระเจานองนางเธอ - นองสาว (ทเปนพระองคเจา) ของพระมหากษตรย

สมเดจพระเจานองนางเธอ, - นองสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระกนษฐภคน สมเดจพระโสทรกนษฐภคน - นองสาวรวมทองของพระมหากษตรย พระภาดา, พระภราดร - พชาย นองชาย ลกพลกนองทเปนชาย ของ พระมหากษตรย และเจานาย พระราชภาดา, พระราชภราดร - พชาย นองชาย ลกพลกนองทเปนชายของ พระมหากษตรย สมเดจพระภราดร - พชาย นองชาย (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย พระภคน - พสาว นองสาว ลกพลกนองทเปนหญง ของพระมหากษตรย และเจานาย สมเดจพระภคน, - พสาว นองสาว (ทเปนเจาฟา) ลกพลกนอง สมเดจพระเจาภคนเธอ ของพระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 14

14

โอรส, บตร - ลกชาย (ทมไดเปนเจา) ของเจานาย คอหมอมราชวงศทเปนลกชายของพระองคเจา หรอ หมอมเจา พระโอรส, พระบตร - ลกชาย (ทเปนเจา) ของเจานาย พระราชโอรส, พระราชบตร, - ลกชาย (ทเปนพระองคเจา) ของพระมหากษตรย พระเจาลกยาเธอ พระบรมราชโอรส, สมเดจพระเจาลกยาเธอ - ลกชาย (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจหนอพระพทธเจา - ลกชายของพระมหากษตรย ทประสตแด สมเดจพระอครมเหส และจะเปนผสบราชสมบต สนองพระองคตอไป เปนค าดงเดม สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ - ลกชายของพระมหากษตรย ททรงสถาปนาขน สยามมกฎราชกมาร เปนพระรชทายาทสบสนองพระองคเปนค าแรก มในรชกาลท 5 ใชแทนค า สมเดจหนอพระพทธเจา ทกลาวแลว ทรงพระเศวตฉตร 7 ชน ธดา, บตร - ลกสาว (ทมไดเปนเจา) ของเจานาย พระธดา, พระบตร - ลกสาว (ทเปนเจา) ของเจานาย พระราชธดา, พระราชบตร - ลกสาว (ทเปนพระองคเจา) ของพระมหากษตรย พระเจาลกเธอ สมเดจพระเจาลกเธอ - ลกสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ - ลกสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย สยามบรมราชกมาร และทรงสถาปนาขนเปนเจาฟาชนพเศษ ทรงพระเศวตฉตร 7 ชน

ค ำรำชำศพท หนา 15

15

นดดา - หลานชาย หลานสาว ทเปนลกของหมอมเจา พระนดดา - หลานชาย หลานสาว ทเปนลกของลกเจานาย ชนพระองคเจาขนไป พระราชนดดา, หลานหลวง - หลานชาย หลานสาว ของพระมหากษตรย ซงกลาวรวมๆ พระหลานเธอ - หลานชาย หลานสาว ของพระมหากษตรย ทยกเปนพระองคเจา (เทยบพระวรวงศเธอ) พระเจาหลานเธอ - หลานชาย หลานสาว ของพระมหากษตรย ทเปนพระองคเจา (เทยบพระเจาวรวงศเธอ) สมเดจพระเจาหลานเธอ - หลานชาย หลานสาว (ทเปนเจาฟา) ของพระมหากษตรย พระภาคไนย - หลานชาย หลานสาว ทเปนลกของพสาว หรอนองสาว ของพระมหากษตรย พระภาตยะ - หลานชาย หลานสาว ทเปนลกของพชาย หรอนองชาย ของพระมหากษตรย พระภาตกะ - ในภาษาบาลหมายถง พชาย หรอ นองชาย ของพระมหากษตรย พระภาตกา - กลาวกนวาในรชกาลท 7 โปรดเกลาฯ ใหใช ค าน าพระนาม สมเดจฯ เจาฟาเพชรรตนราชสดาฯ วา “สมเดจพระเจาภาตกาเธอ” ซงยอมหมายถง “ลกสาวของพชาย” (หรอ หญงทสบมาแตพชาย)

ค ำรำชำศพท หนา 16

16

ปนดดา - เหลนชายหญง ของหมอมเจา พระปนดดา - เหลนชายหญง ของเจานายตงแต พระองคเจาขนไป พระราชปนดดา - เหลนชายหญง ของพระมหากษตรย พระสาม, พระสวาม, พระภสดา - สาม ของเจานาย พระบรมราชสวาม - พระมหากษตรยทเปนพระสวามของ พระอครมเหส หรอพระมเหสรอง พระอครมเหส, พระมเหส - ภรรยาเอก ของพระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ - ภรรยาเอก หรอ พระอครมเหส ของ พระมหากษตรย ซงไดทรงบรหารราชการ แผนดนตางพระองคมาแลว สมเดจพระบรมราชน - ภรรยาเอก หรอ พระอครมเหส ของ พระมหากษตรย สมเดจพระราชน - ภรรยาเอก หรอ พระอครมเหส ของ พระมหากษตรยทยงมไดรบพระบรมราชาภเษก สมเดจพระบรมราชเทว - ภรรยารอง หรอ พระอครมเหสรอง (ทเปนเจานาย) ของพระมหากษตรย พระอครราชเทว, พระอครชายาเธอ, - ภรรยารอง หรอ พระมเหสรอง (ทเปนเจานาย) พระราชชายา ของพระมหากษตรย เจาคณจอมมารดา - ภรรยา (ทมไดเปนเจานาย) และมพระเจาลกเธอ จงทรงยกยองใหมศกดสงเปนพเศษ เรยกวา พระสนมเอกของพระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 17

17

เจาจอมมารดา - ภรรยา (ทมไดเปนเจานาย) และมพระเจาลกเธอ เรยกวา พระสนมของพระมหากษตรย เจาจอม - ภรรยา (ทมไดเปนเจานาย) และไมมพระเจาลกเธอ จอมมารดา - พระสนม ทมพระโอรสธดา ของกรมพระราชวง- บวรวไชยชาญ พระชายา - ภรรยาเอก (ทเปนเจาฟา, พระองคเจา) ของเจานาย ชายา - ภรรยาเอก (ทเปนหมอมเจา) ของเจานาย หมอม - ภรรยา (ทเปนสามญชน) ของเจานาย หมอมหาม - ภรรยา (ทเปนหมอมราชวงศ หมอมหลวง ตลอดจน สามญชน) ของเจานาย พระชามาดา - ลกเขย ของพระมหากษตรย และเจานาย พระสณสา - ลกสะใภ ของพระมหากษตรย และเจานาย สะใภหลวง, สะใภหลวงพระราชทาน - พระชายาของพระราชโอรสของพระมหากษตรย บางแหงเรยกพระชายาพระราชทาน พระสสระ, พระสสสระ - พอผว พอตา พระสสส - แมผว แมยาย พระบรมวงศานวงศ - เปนศพทสนธ ประกอบดวยค า บรมวงศ กบ อนวงศ ค าแรกหมายถงพระราชวงศชนสง ตงแต พระราชโอรส พระราชธดาขนไป ค าหลงหมายถง

ค ำรำชำศพท หนา 18

18

พระราชวงศททรงศกดเปนพระนดดา พระปนดดา ของพระมหากษตรย และมพระยศเปนพระองคเจา และหมอมเจา พระราชวงศ หรอเจานาย - เชอพระวงศตงแตชนหมอมเจาขนไป ราชตระกล - บรรดาบคคลผอยในราชสกลทกมหาสาขา อนสบสายมาแตพระมหากษตรยทกพระองคใน พระบรมราชจกรวงศ ราชนกล - บรรดาบคคลทอยขางสมเดจพระบรมราชน พระญาต - ญาตของพระมหากษตรยและเจานาย พระราชญาต - ญาตทางสมเดจพระบรมราชน พระบรมญาต - เจาคณราชนกลทพระมหากษตรยทรงยกยอง วาเปนญาต เจาครอก - ผมเชอสายเจาโดยก าเนด เจาขรว, ขรวตา, ขรวยาย - สามญชนทเปนตายายของพระองคเจาลกหลวง

ค ำรำชำศพท หนา 19

19

๒.๒ หมวดเครองประดบ

ราชาศพท ความหมาย

พระจฑามณ ปนประดบเพชร พระอณหส กรอบหนา พระมหามงกฎ หมายถงพระมหาพชยมงกฎในเครอง- เบญจราชกกธภณฑ พระกณฑล ตางห ตมพระกรรณ ตางห พระกรรเจยก จอนห เกยร สรอยออน, ทองตนแขน สรอยพระศอ สรอยคอ พระมหาสงวาล สรอยตว, สรอยยาวสวมสะพายแลง ทองพระกร, พระก าไล, พระวลย ก าไล พาหรด ก าไลตนแขน สรอยขอพระหตถ, พระวลย สรอยขอมอ พระก าไลหยก ก าไลหยก ก าไลขอพระบาท, ทองพระบาท ก าไลขอเทา พระธ ามรงค แหวน

ค ำรำชำศพท หนา 20

20

รดพระองค เขมขด พระปนเหนง หวเขมขด

๒.๓ หมวด สตวและเบดเตลด

ราชาศพท ค าสามญ

กระบอ ควาย

กลวยสน กลวยก

กลวยเปลอกบาง, กลวยกะ กลวยไข

ขนมดอกเหลก, ขนมทราย ขนมขหน

ขนมสอดไส ขนมใสไส

ขาวเสวย ขาว หรอเรยกวา พระกระยา

โค วว

เครองเคยง เครองจม เครองเนม

เครองคาว, เครองตนคาว ของคาว, อาหารคาว

เครองหวาน, เครองตนหวาน ของหวาน, อาหารหวาน

เครองวาง ของวาง, อาหารวาง

เครองเสวย, เครองตน, พระกระยาหาร ของกน

จตรจล, จตรจล เตา

เจดประการ เจดอยาง

ค ำรำชำศพท หนา 21

21

ชางนรการ ชางสดอ (ชางพลายมงาสน)

ชลลกะ, ชลลกา ปลง

ชาง 2 ชาง, ชาง 2 เชอก ชาง 2 ตว

ดอกขจร ดอกสลด

ดอกซอนกลน ดอกซอนช

ดอกถนวฬาร ดอกนมแมว

ดอกทอดยอด ดอกผกบง ดอกมณฑาขาว ดอกยหบ ดอกสามหาว ดอกผกตบ ดอกเหลก ดอกขเหลก ตกลก ออกลก (ส าหรบสตว) ตนจะเกรง ตนเหงอกปลาหมอ ตนปารฉตร, ตนปารชาต ตนทองกวาว, ตนทองหลาง ตนหนามรอบขอ ตนพงดอ ตนอเนกคณ ตนต าแย ตองพระราชอาญา ตองโทษ เถาศรษะวานร เถาหวลง

ค ำรำชำศพท หนา 22

22

เถากะพงโหม เถาตดหมตดหมา ถายมล สตวข เชน นกถายมล ถวเพาะ ถวงอก เถามย เถาหมามย นางเกง อเกง นางเลง อเลง นางเหน อเหน บางชโพน บางชหน บางนางรา บางอรา ปลาหาง ปลาชอน ปลาใบไม ปลาสลด ปลายาว ปลาไหล ปลามจฉะ ปลารา ปลาลนสนข ปลาลนหมา

ปลกกลวย หวปล ผล ลก (ใชเรยกลกไมทงปวง)

ค ำรำชำศพท หนา 23

23

ผลมลกา ลกขกา ผลมลละมง ลกตะลงปลง ผลนางนน ลกอนน ผลอลด ลกแตงโม ผกสามหาว ผกตบ ผกทอดยอด ผกบง ผกรนอน ผกกระเฉด ผกไผ, ผกไห ผกปลาบ ผกนางรน ผกอรน พระยอด ฝ เชน ประชวรพระยอด เจบเปนฝ พระกระยาเสวย, พระกระยา ขาว พระกระยาตม ขาวตม พระกระยาตง ขาวตง พระสธารส น าดม, เครองดม ฟอง ไข เชน ฟองไก ฟองจงจก ฟกเหลอง ฟกทอง

ค ำรำชำศพท หนา 24

24

มสกะ หน มล ขของสตว มลดน ขดน มะเขอเผา มะเขอกะห าแพะ เยอเคย กะป รากดน ไสเดอน โรคกลาก ขกลาก โรคเกลอน ขเกลอน โรคเรอน ขเรอน ลนทม ดอกลนทม ศลา หน สกร หม สนข หมา เหดปลวก เหดโคน หอยนางรม หอยอรม

ค ำรำชำศพท หนา 25

25

๒.๔ หมวดเครองภาชนะใชสอย

ราชาศพท ความหมาย

พระสพรรณภาชน โตะทองค าส าหรบตงส ารบคาวหวาน พระสพรรณศร กระโถนเลก พระสพรรณราช กระโถนใหญ พระทวย คนทวยส าหรบรองรบกระโถน หรอรบพระภษาโยง บวนพระโอษฐ กระโถน โตะเสวย โตะรบประทานอาหาร ฉลองพระหตถชอน ชอน ฉลองพระหตถสอม สอม ฉลองพระหตถตะเกยบ ตะเกยบ ผาเชดพระหตถ ผาเชดมอ ชามช าระพระหตถ ชามลางมอ พระมงส พานรองสงข จอกหมาก พระตะพาบ, พระเตา (คนโท) คนโทน า พระมณฑปรตนกรณฑ ขนน าทรงมณฑปพานรอง มจอกลอย พระมณฑปพระสธารส หมอน าดม

ค ำรำชำศพท หนา 26

26

พระเตาทกษโณทก เตากรวดน า พระสวรรณภงคาร หมอน าท าดวยทองค ารปคนโท ชามเครองตน, ถวยชามเครองตน ถวยชาม จานเครองตน จาน มดคาว, มดหวาน, มดผลไม มด ทพระสธารส ชดเครองน ารอน น าเยน ถาดพระสธารส ถาดเครองน ารอน น าเยน ถวยพระสธารส ถวยน า ๒.๕ หมวดกรยา

ราชาศพท ความหมาย ใชส าหรบ

พระบรมราชโองการ ค าสง - พระมหากษตรยทรบพระบรมราชาภเษกแลว พระบวรราชโองการ ค าสง - พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว พระราชโองการ ค าสง - พระมหากษตรยทวไป พระราชเสาวนย, พระเสาวนย ค าสง - สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน พระราชบณฑร ค าสง - สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร

ค ำรำชำศพท หนา 27

27

พระราชบญชา ค าสง - สมเดจพระบรมราชกมาร พระราชด ารสสง ค าสง - สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระบณฑร ค าสง - สมเดจพระบวรราชเจา กรมพระราชวงบวรสถานมงคล พระบญชา ค าสง - กรมพระราชวงบวรสถานพมข พระราชวงศชนสง สมเดจพระสงฆราช พระด ารสสง ค าสง - พระราชวงศชนรองลงมา รบสง ค าสง - หมอมเจา พระราชด ารส, พระราชกระแส, ค าพด - พระมหากษตรย กระแสพระราชด ารส - สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระด ารส ค าพด - พระราชวงศ รบสง, ตรส พด - พระราชวงศ พระบรมราโชวาท ค าสอน - พระมหากษตรยทรบพระบรมราชาภเษกแลว

ค ำรำชำศพท หนา 28

28

พระราโชวาท ค าสอน - พระมหากษตรยทยงมไดรบพระบรมราชาภเษก สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระโอวาท ค าสอน - พระราชวงศชนเจาฟา พระองคเจา โอวาท ค าสอน - หมอมเจา พระราชปฏสนถาร ค าทกทาย, - พระมหากษตรยทรงทกทายเปนทางการ การทกทาย เชน กบแขกเมองหรอพระราชอาคนตกะ ทรงทกทาย, ตรสทกทาย ทกทาย - พระมหากษตรยหรอพระราชวงศ ทรงทกทายอยางไมเปนทางการกบบคคลทวไป ทรงปราศรย ปราศรย - พระมหากษตรย พระราชวงศ พระราชปจฉา ค าถาม - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร

ค ำรำชำศพท หนา 29

29

พระปจฉา ค าถาม - พระราชวงศชนเจาฟา พระองคเจา ทรงถาม, ตรสถาม ถาม - พระมหากษตรย พระราชวงศ พระบรมราชวนจฉย ค าวนจฉย, - พระมหากษตรยทรบพระบรมราชาภเษกแลว การวนจฉย พระราชวนจฉย ค าวนจฉย, - พระมหากษตรยทวไป การวนจฉย สมเดจพระบรมราชนนาถ และ พระราชวงศทด ารงพระอสรยศกดสง ทรงเศวตฉตร 7 ชน พระวนจฉย ค าวนจฉย, - พระราชวงศชนเจาฟา พระองคเจา การวนจฉย พระราชด าร ความคด - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระด าร ความคด - พระราชวงศ พระบรมราชปถมภ, การเกอกล, - พระมหากษตรย พระบรมราโชปถมภ การอปถมภ พระบรมราชนปถมภ การเกอกล, - สมเดจพระบรมราชนนาถ การอปถมภ

ค ำรำชำศพท หนา 30

30

พระราชปถมภ การเกอกล, - สมเดจพระยพราช การอปถมภ สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระอปถมภ การเกอกล, - พระราชวงศ การอปถมภ พระบรมราชานเคราะห ความชวยเหลอ, - พระมหากษตรย ความอนเคราะห พระราชานเคราะห ความชวยเหลอ, - สมเดจพระบรมราชนนาถ ความอนเคราะห สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระราชนยานเคราะห ความชวยเหลอ - สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน พระอนเคราะห ความอนเคราะห - พระราชวงศ พระราชประสงค ความตองการ, - พระมหากษตรย ความประสงค พระประสงค ความตองการ, - พระราชวงศ ความประสงค พระราชปรารถนา ความตองการ, - พระมหากษตรย ความปรารถนา สมเดจพระบรมราชนนาถ

ค ำรำชำศพท หนา 31

31

ทรงพระราชปรารถนา ตองการ, สมเดจพระบรมราชน ปรารถนา สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงปรารถนา ตองการ, - พระราชวงศ ปรารถนา พระราชนพนธ แตงหนงสอ - พระมหากษตรย หรอเพลงทแตง สมเดจพระบรมราชนนาถ ทรงพระราชนพนธ แตงหนงสอ, แตงเพลง สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระนพนธ แตงหนงสอ - พระราชวงศ หรอเพลงทแตง ทรงนพนธ แตงหนงสอ - พระราชวงศ หรอเพลงทแตง ทรงเรยบเรยง, ทรงแตง แตงหนงสอ, - พระราชวงศ แตงเพลง พระปรมาภไธย, ชอ - พระมหากษตรย พระบรมนามาภไธย ลงพระปรมาภไธย ลงชอ - พระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 32

32

พระนามาภไธย, ชอ, ลงชอ - สมเดจพระบรมราชน ลงพระนามาภไธย สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระนาม, ลงพระนาม ชอ, ลงชอ - พระราชวงศ อกษรพระปรมาภไธย อกษรยอชอ - พระมหากษตรย อกษรพระนามาภไธย อกษรยอชอ - สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร อกษรพระนาม อกษรยอชอ - พระราชวงศ ทรงพระอนสรณค านงถง, หวนคดถง - พระมหากษตรย ทรงพระอนสรณร าพงถง, ระลกถง สมเดจพระบรมราชนนาถ มพระราชหฤทยระลกถง สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงระลกถง ระลกถง - พระราชวงศ

ค ำรำชำศพท หนา 33

33

พระราชโทรเลข โทรเลข - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร พระโทรเลข โทรเลข - พระราชวงศ พระราชทาน ให - พระมหากษตรย

สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ประทาน ให - พระราชวงศ โปรดเกลาฯ ใหเขาเฝา สงใหเขาเฝา, - พระมหากษตรย

เปนค าบอกกลาวให สมเดจพระบรมราชนนาถ เขาเฝาในทนท สมเดจพระบรมราชน

สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร รบสงใหหา, สงใหเขาเฝา - พระราชวงศรบสงใหเขาเฝา

ค ำรำชำศพท หนา 34

34

เสดจพระราชด าเนน การเดนทางไปมา - พระมหากษตรย

โดยยานพาหนะ สมเดจพระบรมราชนนาถ โดยกระบวนแหตาม สมเดจพระบรมราชน โบราณราชประเพณ สมเดจพระบรมราชชนน หรอเดนไปตาม สมเดจพระยพราช ลาดพระบาท สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงพระด าเนน เดน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงด าเนน เดน - หมอมเจา เสดจ ไป, มา - พระราชวงศ เสดจประพาส ไปเทยว, - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ไปคางแรม, เปลยนทไปอยทอน ทราบฝาละอองธลพระบาท ร - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ ทราบฝาละอองพระบาท ร - สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทราบฝาพระบาท, ทรงทราบ ร - พระราชวงศ พระองคเจา และหมอมเจา

ค ำรำชำศพท หนา 35

35

ทรงบ าเพญพระราชกศล ท าบญ - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงบ าเพญพระกศล ท าบญ - พระราชวงศ ทรงบ าเพญกศล ท าบญ - หมอมเจา ทรงศล รบศล, ถอศล - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงธรรม, สดบพระธรรมเทศนา ฟงธรรม, ฟงเทศน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทอดพระเนตร ด - พระมหากษตรย และพระราชวงศ โปรด, ทรงพระกรณาโปรด ชอบ, รก, เอนด - พระมหากษตรย และพระราชวงศ โปรดให ชอบให - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ออกพระโอษฐ ออกปาก - พระมหากษตรย และพระราชวงศ เออนพระโอษฐ พดอยางแชมชา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ แยมพระสรวล ยม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงพระสรวล หวเราะ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ค ำรำชำศพท หนา 36

36

ทรงพระกนแสง รองให - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงกนแสง รองให - พระราชวงศ ทรงพระพโรธ, โกรธ, โกรธเคอง - พระมหากษตรย ทรงพระโกรธ สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร กรว โกรธ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงพระอกษร อานหนงสอ, - พระมหากษตรย และพระราชวงศ เขยนหนงสอ,

เรยนหนงสอ

ทรงศกษา, ทรงเลาเรยน เรยน, ศกษา - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

ค ำรำชำศพท หนา 37

37

สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงพระสบน, ฝน - พระมหากษตรย ทรงพระสบนนมต สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงสบน ฝน - พระราชวงศ ทรงส าราญพระราชหฤทย สบายใจ - พระมหากษตรย

สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทรงส าราญพระอรยาบถ สบายกาย - พระมหากษตรย

สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร

ค ำรำชำศพท หนา 38

38

ทรงพระส าราญ สบาย, ไมเจบปวย - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงพระเจรญ, ทรงพวงพ อวน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ซบพระองค ผอม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงคล าไป ด า - พระมหากษตรย และพระราชวงศ พระฉวขาวขน ผวขาวขน, ผดผอง - พระมหากษตรย และพระราชวงศ มพระประสตกาล คลอดลก - สมเดจพระบรมราชน ทรงพระครรภ ทอง, มครรภ - พระราชวงศ ทรงครรภ ทอง, มครรภ - หมอมเจา ทรงพระประชวร ปวย, เจบไข - พระมหากษตรย ประชวร ปวย - พระราชวงศ ประชวรพระยอด เปนฝ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ประชวรพระวาโย ลม, ปวยเปนลม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ประชวรพระโศผะ บวม, ปายเปนโรคบวม - พระมหากษตรย และพระราชวง ทรงพระอาเจยน อาเจยน - พระมหากษตรย ทรงอาเจยน อาเจยน - พระราชวงศ ทรงพระกรรสะ, ทรงพระกาสะ ไอ - พระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 39

39

ทรงกาสะ, ทรงไอ ไอ - พระราชวงศ ทรงพระขปสทโท กระแอม - พระมหากษตรย ทรงกระแอม กระแอม - พระราชวงศ ทรงพระปนาสะ จาม - พระมหากษตรย ทรงจาม จาม - พระราชวงศ ทรงเรอ เรอ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงพระวาตะ ผายลม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ หายพระทย หายใจ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ พระทยหาย ใจหาย - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ตกพระทย ตกใจ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงพระสคนธ, ทาเครองหอม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงเครองพระส าอาง ปลงเสนพระเจา โกนผม - พระมหากษตรย ขลบเสนพระเจา ขลบผม - พระมหากษตรย ทรงพระเครองใหญ ตดผม - พระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 40

40

เจรญพระเกศา ปลงผม - พระราชวงศ

ทรงเครอง ตดผม - พระราชวงศ

สระพระเจา สระผม - พระมหากษตรย

สระพระเกศา สระผม - พระราชวงศ

แตงพระองค, ทรงเครอง แตงตว - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

แตงองค แตงตว - หมอมเจา

ทรงกฬา เลนกฬา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงลลาศ เดนนวยนาด, เตนร า - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงชาง ขชาง - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงมา ขมา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงรถ นงรถ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงเรอ นงเรอ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ประทบ นง, อย - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ทรงยน ยน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

เสดจเขาทพระบรรทม เขานอน - พระมหากษตรย

ทรงพระบรรทม นอน - พระมหากษตรย

บรรทม นอน - พระราชวงศ

ทรงพระบรรทมแลว นอนแลว - พระมหากษตรย

บรรทมแลว นอนแลว - พระราชวงศ

ตนพระบรรทมแลว ตนแลว - พระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 41

41

ตนบรรทมแลว ตนแลว - พระมหากษตรย

ลาดพระท ปทนอน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

เสดจพระราชสมภพ, เกด - พระมหากษตรย

ทรงพระราชสมภพ สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน

สมเดจพระบรมราชชนน

สมเดจพระยพราช

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามมกฎราชกมาร

สมเดจพระบรมราชกมาร

ประสต เกด - พระราชวงศ

วนเฉลมพระชนมพรรษา วนท าบญวนเกด - พระมหากษตรยสมเดจพระบรมราชนนาถ

วนพระราชสมภพ วนเกด - พระมหากษตรย

สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน

สมเดจพระบรมราชชนน

สมเดจพระยพราช

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร

สมเดจพระบรมราชกมาร

วนประสต วนเกด - พระราชวงศ

ค ำรำชำศพท หนา 42

42

พระชนมพรรษา อาย - พระมหากษตรยสมเดจพระบรมราชนนาถ

พระชนมาย อาย - พระราชวงศตงแตพระองคเจาขนไป

พระชนษา อาย - พระราชวงศ

ชนษา อาย - หมอมเจา

ดวงพระบรมราชสมภพ ดวงชาตา - พระมหากษตรย

ดวงพระราชสมภพ ดวงชาตา - สมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชน

สมเดจพระบรมราชชนน

สมเดจพระยพราช

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามมกฎราชกมาร

สมเดจพระบรมราชกมาร

ดวงพระชาตา ดวงชาตา - พระราชวงศ

สรงน า อาบน า - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

สรงพระกระยาสนาน การสรงน า - พระมหากษตรยในพระราชพธตามลทธ

พราหมณ

สรงมรธาภเษก อาบน าในพระราชพธ - พระมหากษตรยส าคญ

สรงพระพกตร ลางหนา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ช าระพระทนต, แปรงพระทนต แปรงฟน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ช าระพระหตถ ลางมอ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

ค ำรำชำศพท หนา 43

43

ช าระพระบาท ลางเทา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

เสวย กน, รบประทาน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

เทยงเครอง ชมอาหาร(กอนน า - พระมหากษตรย และพระราชวงศถวายเปน

เครองเสวย

ตงเครอง, ทอดเครอง ตงของรบประทาน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

เชญเครอง ยกของรบประทาน - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

โสกนต ตดจก, โกนจก - พระราชวงศตงแตพระองคเจาขนไป เกศากนต, ตดจก - หมอมเจา หรอผทไดรบพระราชทาน จรดพระกรรบดกรรไตร เกยรตยศเสมอดวยหมอมเจา สวรรคต, เสดจสวรรคต ตาย - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร ทวงคต, เสดจทวงคต ตาย - พระราชวงศทด ารงพระอสรยศกดสง ทรงพระเศวตฉตร 7 ชน สนพระชนม ตาย - พระราชวงศชนเจาฟา พระองคเจา และสมเดจพระสงฆราช

ค ำรำชำศพท หนา 44

44

สนชพตกษย, ถงชพตกษย ตาย - หมอมเจา ถงแกพราลย ตาย - เจาประเทศราช เจาผครองนคร สมเดจเจาพระยา ถงแกอสญกรรม, ตาย - ผมบรรดาศกดเปนเจาพระยา ถงอสญกรรม ผไดรบเครองราชอสรยาภรณ ปฐมจลจอมเกลาทงฝายหนาและฝายใน ถงแกอนจกรรม, ตาย - ผมบรรดาศกดเปนพระยา หรอผไดรบ ถงอนจกรรม เครองราชอสรยาภรณ ประถมาภรณ มงกฎไทย หรอทตยจลจอมเกลาและ ทตยจลจอมเกลาวเศษ ถงแกมรณภาพ, มรณภาพ ตาย - พระภกษ, สามเณร ถงแกกรรม ตาย - บคคลทวไป ลม ตาย - สตวใหญ (เชน ชาง มา วว ควาย) ตาย - สตวเลก (สนข ไก ปลา) สดบปกรณ บงสกล - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ตงแตชนหมอมเจาขนไป พระบรมศพ ศพ - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร

ค ำรำชำศพท หนา 45

45

สมเดจพระบรมราชกมาร พระศพ ศพ - พระราชวงศ ศพ - หมอมเจา, บคคลทวไป กราบบงคมทลพระกรณา บอก, รายงาน - พระมหากษตรย กราบบงคมทล บอก, รายงาน - สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร กราบทล, ทล บอก, รายงาน - พระราชวงศ ทลเกลาทลกระหมอมถวาย ให (ของทยกได) - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร นอมเกลานอมกระหมอมถวาย ให (ของทยกขน - พระมหากษตรย ใหไมได) สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช

ค ำรำชำศพท หนา 46

46

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร กราบถวายบงคมลา ลา - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร กราบทลลา, ทลลา ลา - พระราชวงศ เฝาทลละอองธลพระบาท เขาพบ - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ เฝาทลละอองพระบาท เขาพบ - สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร เฝา เขาพบ - พระราชวงศ ทรงกราบ กราบ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ทรงคม ไหว - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ถวายบงคม การถวายความ - พระมหากษตรย

ค ำรำชำศพท หนา 47

47

เคารพอยางเตมแบบ โดยคกเขา ยกมอจรด หนาผาก แลวลดลง 3 ครง กราบถวายบงคม กราบ - พระมหากษตรย สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรมราชน สมเดจพระบรมราชชนน สมเดจพระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระบรมราชกมาร นมสการ แสดงความเคารพ - พระภกษ สามเณร ถวายอยงาน ปรนนบต - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ถวายอยงานนวด นวด - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ถวายอยงานพด พด - พระมหากษตรย และพระราชวงศ ถวายอยงานแส, ปดแส - พระมหากษตรย และพระราชวงศ อยงานพระแส ถวายพระกลด, กนรมให - พระมหากษตรย และพระราชวงศ อยงานพระกลด ขนพระกลด กางรม - พระมหากษตรย และพระราชวงศ เชญเสดจ เชญไป หรอ - พระมหากษตรย และพระราชวงศ อมเจานายไป

ค ำรำชำศพท หนา 48

48

เชญ ถอ, ยก, น าไป - พระมหากษตรย และพระราชวงศ เชน เชญเครองราชปโภค คกพระชงฆ, คกพระชาน คกเขา - พระมหากษตรย และพระราชวงศ

๒.๖ หมวดเครองใชทวไป

ราชาศพท ความหมาย

โตะทรงพระอกษร โตะเขยนหนงสอ โตะขางพระท โตะเลกขางเตยงนอน พระแทน เตยง ทนง พระแทนบรรทม เตยงนอน พระราชบรรจถรณ ทนอน ตง ทนงไมมพนก พระสจหน ผาทปลาดไวส าหรบประทบ หรอตงพระเกาอ พระยภ ฟก นวมทปลาดไว ลาดพระท ผาปทนอน พระราชอาสน, พระเกาอ ทส าหรบนง เกาอ พระโธรน พระราชอาสนอยางฝรง เกาอพนกสง พระทนง ทนง พระทนงเจยม พรมเจยม พรมขนสตว พระทนงเกาอ, เกาอประทบ เกาอนง เทยนทายพระทนง, เทยนทายทนง ทบชาอยางสงเขปใชคกบผาทรงกราบ จดไวส าหรบตามเสดจ มเทยน 2 เลม ธป 1 กระถาง ผาทรงกราบ และพม เงนทายพระทนง, เงนทายทนง พระราชทรพยสวนพระองค เปนเงนทมหาดเลก จะเชญไปส าหรบทรงใชสอย พระเขนย หมอนหนน พระเขนยขาง หมอนขาง พระเขนยอง, พระขนน หมอนอง พระวสตร มาน มง

ค ำรำชำศพท หนา 49

49

สายสตร เชอกหมผาขาวส าหรบทรงถอในการหลอ พระพทธรปหรอยกชอฟา เปนตน พระสตร มง พระอ, พระองรง เปล พระแวนสรยกานต แวนรวมแสงอาทตย ส าหรบจดไฟ พระฉาย กระจกสอง คนฉอง กระจกมคนถอ แวนโลหะขดเงามดาม ใชเปนกระจกสองหนา พระสาง หว พระสางเสนยด หวเสนยด พระสางวงเดอน หววงเดอน เครองพระสคนธ เครองหอม เชน น าอบ น าหอม น าปรง แปงผดหนา แปงกระแจะ ฯลฯ เครองพระส าอาง เครองประทนผว เครองส าอาง อางสรง อางอาบน า อางช าระพระหตถ อางลางมอ ทสรงพระพกตร, ถาดสรงพระพกตร, อางลางหนา อางสรงพระพกตร ราวผาซบพระพกตร ราวพาดผา พานพระศร, พานพระขนหมาก, พานหมาก พานหมากเสวย หบพระศร, หบหมากเสวย หบหมาก กระเปาทรง กระเปาถอ พระลวม กระเปาหมากบหร พระศร หมาก พระโอสถประจ, พระโอสถปด ยาถาย, ยาระบาย พระโอสถเสน ยาเสนส าหรบสบ พระรตนกรณฑ ตลบประดบเพชร ตลบพระมณฑปเลก ตลบยอดมณฑป น าจณฑ เหลา ฉลองพระเนตร แวนตา พระพชน พด

ค ำรำชำศพท หนา 50

50

แคะพระกรรณ ไมแคะห แคะพระทนต ไมจมฟน ฉลองพระหตถ, ฉลองได, นารายณหตถ ไมเกาหลง พระแสง ศสตราวธ พระแสงปน ปน พระแสงดาบ ดาบ พระแสงกระบ กระบ พระแสงหอก หอก พระแสงงาว งาว พระแสงของาว อาวธทมทงขอ และงาว ใชเวลาท าสงครามยทธหตถ พระแสงทวน ทวน พระแสงเขน เขน พระแสงกนหยน กนหยน พระแสงกรช กรช พระแสงเกาทณฑ เกาทณฑ พระแสงดาบคาบคาย ดาบมชอดงนน พระกลองสลด กลองทใสอาวธซด พระแสงกระสน กระสน พระแสงกรรบด มดโกน พระแสงปนาค, พระแสงกรรไกร กรรไกร พระแสงกสสะ แหนบถอนหนวด ธารพระกร ไมเทา, ไมวา, ไมวด พระราชลญจกร ตราแผนดนส าหรบใชประทบ พระตรา ตราสวนพระองคของพระราชวงศ ดวงตราเครองราชอสรยาภรณ พระกลด รมดามยาว ส าหรบประดบพระเกยรตยศ

ค ำรำชำศพท หนา 51

51

๒.๗ หมวดรางกาย

ราชาศพท ความหมาย

พระเจา หว ศรษะ ของพระมหากษตรย

พระเศยร หว ศรษะ

พระสรฐ, พระสสกฏาหะ กะโหลกศรษะ กะโหลกพระเศยร

เสนพระเจา เสนผมของพระมหากษตรย

พระเกศา, พระเกศ, พระศก เสนผม

ไรพระเกศ, ไรพระเกศา, ไรพระศก ไรผม

ขมวดพระศก, ขมวดพระเกศา ขมวดผมทเปนกนหอย

พระโมล, พระเมาล จก หรอมวยผม

พระจไร ไรจก ไรผม

พระจฑามาศ มวยผม ทายทอย

พระเวณ เปยผม ชองผม

พระนลาฏ หนาผาก

พระขนง, พระภม คว

พระอณาโลม ขนหวางคว

พระเนตร, พระนยนะ, พระจกษ ดวงตา

พระเนตรด า, ดวงพระเนตรด า ตาด า

พระเนตรขาว, ดวงพระเนตรขาว ตาขาว

ค ำรำชำศพท หนา 52

52

พระกนนกา, พระเนตรดารา แกวตา

หนงพระเนตร, หลงพระเนตร หนงตา เปลอกตา หรอหลงตา

พระโลมจกษ, ขนพระเนตร ขนตา

ขอบพระเนตร ขอบตา

มานพระเนตร มานตา

ตอมพระเนตร ตอมน าตา ทอน าตา

พระอสสธารา, พระอสสชล, น าพระเนตร น าตา

พระนาสก, พระนาสา จมก

สนพระนาสก, สนพระนาสา สนจมก

ชองพระนาสก ชองจมก

พระโลมนาสก, ขนพระนาสก ขนจมก

พระปราง แกม

พระก าโบล, กระพงพระปราง กระพงแกม

พระมสส หนวด

พระทาฐกะ, พระทาฒกะ เครา หนวดทคาง

พระโอษฐ ปาก รมฝปาก

พระตาล, เพดานพระโอษฐ เพดานปาก

พระทนต ฟน

พระทนตมงสะ, พระทนตมงสา เหงอก

ค ำรำชำศพท หนา 53

53

ไรพระทนต ไรฟน

พระทาฐะ, พระทาฒะ เขยว

พระกราม ฟนกราม

พระชวหา ลน

ตนพระชวหา, มลพระชวหา ตนลน ลนไก โคนลน

พระหน คาง

ตนพระหน ขากรรไกร ขากรรไตร หรอขาตะไกร

พระกรรณ ห ใบห

ชองพระโสต, ชองพระกรรณ ชองห

พระพกตร ดวงหนา

พระศอ คอ

พระกณฐมณ ลกกระเดอก

ล าพระศอ ล าคอ

พระชตต คอตอ

พระรากขวญ ไหปลารา

พระองสา บา ไหล

พระองสกฏ จะงอยบา

พระพาหา, พระพาห แขน (ตงแตไหลถงศอก)

พระกร ปลายแขน (ตงแตขอศอกถงขอมอ)

ค ำรำชำศพท หนา 54

54

พระกประ, พระกโบระ ขอศอก

พระกจฉะ รกแร

พระกจฉโลมะ ขนรกแร

พระหตถ มอ

ขอพระกร, ขอพระหตถ ขอมอ

ฝาพระหตถ ฝามอ

หลงพระหตถ หลงมอ

พระองคล, นวพระหตถ นวมอ

พระองคฐ นวหวแมมอ

พระดชน นวช

พระมชฌมา นวกลาง

พระอนามกา นวนาง

พระกนษฐา นวกอย

ขอนวพระหตถ, พระองคลบพ ขอนวมอ

พระมฐ ก าพระหตถ ก ามอ ก าหมด ก าปน

พระนขา, พระกรชะ เลบ

พระอระ, พระทรวง อก

พระหทย, พระกมล หวใจ

พระถน, พระเตา, พระปโยธร เตานม

ค ำรำชำศพท หนา 55

55

ยอดพระถน, พระจจกะ หวนม

พระกษรธารา น านม

พระครรโภทร, พระคพโภทร มครรภ มทอง

พระอทร ทอง

พระนาภ สะดอ ทอง

พระสกล, พระครรภมล รก สงทตดมากบสายสะดอเดกในครรภ

สายพระสกล สายรก

กลองพระสกล มดลก

พระกฤษฎ, บนพระองค, พระกฏ สะเอว เอว

พระปรศว สขาง

พระผาสกะ ซโครง

พระปฤษฏางค, พระขนอง หลง

พระโสณ ตะโพก

พระทนง กน ทนงทบ

พระวตถ กระเพาะปสสาวะ

พระคยหฐาน, พระคยหประเทศ องคทลบชาย

พระโยน องคทลบหญง

พระอณฑะ ลกอณฑะ

พระอร ตนขา โคนขา ขาออน

ค ำรำชำศพท หนา 56

56

พระเพลา ขา ตก

พระชาน เขา

พระชงฆ แขง

หลงพระชงฆ นอง

พระโคปผกะ ตาตม

นวพระบาท นวเทา

พระบาท เทา

ขอพระบาท ขอเทา

หลงพระบาท หลงเทา

ฝาพระบาท ฝาเทา

พระปณห, พระปราษณ, สนพระบาท สนเทา

พระฉว ผวหนง ผวกาย

พระฉายา เงา

พระโลมา ขน

ผวพระพกตร, พระราศ ผวหนา

พระมงสา เนอ

กลามพระมงสา กลามเนอ

พระอสา สว

พระปฬกะ ไฝ ขแมลงวน

ค ำรำชำศพท หนา 57

57

พระปปผาสะ ปอด

พระยกนะ (ยะ-กะ-นะ) ตบ

พระวกกะ ไต (โบราณวามาม)

พระปหกะ มาม (โบราณวาไต)

พระอนตะ ไสใหญ

พระอนตคณ ไสนอย, ไสทบ

พระกญชะ ไสพง

พระนหาร เสน เอน

เสนพระโลหต, หลอดพระโลหต เสนเลอด หลอดเลอด

หลอดพระวาโย หลอดลม

พระกโลมกะ พงผด

พระองคาพยพ สวนตางๆ ของรางกาย

พระมตถลงค มนในสมอง

พระธมน เสนประสาท

พระลสกา น าในไขขอ

พระปตตะ ด น าด

พระเขฬะ น าลาย

พระเสมหะ เสลด

มลพระนาสก น ามก

ค ำรำชำศพท หนา 58

58

มลพระนขา ขเลบ

พระเสโท เหงอ

พระเมโท ไคล

พระบพโพ น าหนอง น าเหลอง

พระอหลบ, พระบษปะ เลอดประจ าเดอนหญง

พระอฐ กระดก

พระองคาร, พระสรรางคาร เถากระดก

พระองสฐ กระดกไหล

พระหนฐ กระดกคาง

พระควฐ กระดกคอ

พระพาหฐ กระดกแขน

พระอรฐ กระดกหนาอก

พระผาสกฐ กระดกซโครง

พระปฐกณฐกฐ กระดกสนหลง

พระกฏฐ กระดกสะเอว

พระอรฐ กระดกขา

พระชงฆฐ กระดกแขง

พระปาทฐ กระดกเทา

พระหตถฐ กระดกมอ

ค ำรำชำศพท หนา 59

59

พระยอด ฝ, หวฝ

พระบงคนหนก อจจาระ

พระบงคนเบา ปสสาวะ

พระปสสาสะ ลมหายใจเขา

พระอสสาสะ ลมหายใจออก

พระชพจร ชพจร

อณหภมพระวรกาย อณหภมของรางกาย

พระวาโย ลม