ปท 3 ฉบบท 2 เดอนธนวาคม 2560–มกราคม 2561

กองแผนคณภาพน า ฝายคณภาพน า การประปานครหลวง

1

สารบญ

บทความ & Infographic Enhanced Coagulation 2 เรองเลาจากปก วนขนปใหม 4 Special ความน าไฟฟา 6 ภาพกจกรรม ผวาการ กปน. ลงพนทส ารวจคลองออม 7 การบรรยายเชงสมมนา เรองสาหรายพษและแนวทางในการ

ก าจด

วารสารคลนกน าสะอาดออนไลน ธนวาคม 2560-มกราคม 2561

บรรณาธการ

นางสาวนงนรา อตนวานช ผอ านวยการกองแผนคณภาพน า

กองบรรณาธการ

นางโสภน รชตะวาณชย หวหนาสวนวชาการคณภาพน า

นางสาวโปรดปราน ใจกวาง นกวทยาศาสตร 4

ทกปญหาคณภาพน า คลนกน ามคาตอบ

2

การประปานครหลวงไดดาเนนโครงการแผนน าประปาปลอดภย (Water safety plan; WSP) เพอผลตน าประปาทปลอดภยปราศจากสงปนเปอนซงอาจกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของผใชน า โดยเฉพาะอยางยงสารทกอใหเกดมะเรง เชน สารตกคางทเกดจากกระบวนการฆา เช อโรค (Disinfection byproducts; DBPs) ทเกดข นจากการทาปฏกรยาระหวางสารฆาเช อโรค (Disinfectants) และสารต งตน (Precursors) ซงสวนใหญแลว คอ สารอนทรยธรรมชาตน าดบ (Natural organic matter; NOM) หนงในวธการลดสารตกคางทเกดจากการทาปฏกรยาระหวางสารต งตนและสารฆาเช อโรค ไดแก การลดปรมาณสารอนทรยธรรมชาตในน าดบกอนทจะผานเขาไปสกระบวนการฆาเช อโรค ซงหนงในเทคนคน นคอ Enhanced Coagulation

การประปานครหลวงมโรงงานผลตน า 4 แหง กาลงการผลตน ารวมประมาณ 6.72 ลานลกบาศกเมตรตอวน ปจจบนสามารถใหบรการแกประชาชน 11.5 ลานคน ครอบคลมพ นท 3,195 ตารางกโลเมตร ในเขตพ นทกรงเทพมหานคร จงหวดนนทบร และจงหวดสมทรปราการ ระบบผลตน า ของการประปานครหลวงท ง 4 โรงงาน เปนระบบผลตน าแบบทวไป (Conventional water treatment system)

โดยการฆาเช อโรคจะใชสารคลอรนเปนสารฆาเช อโรค การดาเนนงานปกตของระบบผลตน าแบบทวไปมวตถประสงคเพอลดความขน และนาไปสการฆาเช อโรคทมประสทธภาพ แตชวงท น าดบดอยคณภาพเขาสโรงงานผลตน า จะมความเสยงตอการเกด สารทกอใหเกดมะเรงปนเปอนในน าประปา การลดสารอนทรยธรรมชาตในน าดบ ดวยเทคนค Enhanced Coagulation เปนวธหนงทสามารถลดสารอนทรยในน าดบไดอยางมประสทธภาพ

องคกรพทกษส งแวดลอมของประเทศสหรฐอเมรกา (Environmental Protection Agency: EPA) ไดใหความหมายของ Enhanced Coagulation ไววา “the process of improving the removal of disinfection byproduct (DBP) precursors in a conventional water treatment plant” ในภาษาไทยหมายถง กระบวนการเพมประสทธภาพใหแกกระบวนการผลตน าแบบ Conventional Treatment System ทมวตถประสงคหลกเพอลดสารตกคางท เกดจากกระบวนการฆาเช อโรค (Disinfection

byproducts; DBPs) ซงอาจจะเปนสารกอมะเรงในมนษย โดยกาจดสารอนทรย (Natural organic matter; NOM) ซงเปนสารต ง ตน (Precursors) ทจะไปทาปฏกรยากบสารฆาเช อโรค (Disinfectants) ใหเกดสารตกคาง

สาหรบกระบวนการฆาเช อโรค (Disinfection) จะตองมการเตมสารฆาเช อโรคในปรมาณทเพยงพอทจะฆาเช อโรคไดอยางสมบรณ ขณะเดยวกนจะตองควบคมปรมาณสารฆาเช อโรคไมใหมปรมาณมากเกนไป จนกอใหเกดสารตกคางจากกระบวนการฆาเช อโรคไปพรอมกนดวย (Trade-off) ดงน น จาเปนทจะตองหาจดสมดลของการใชสารฆาเช อโรคใหมความเหมาะสม เพอทาใหน าประปามความปลอดภยสงสด

สอบถามขอมลเพมเตมไดท คณะทางานศกษา Enhanced Coagulation สายงานผลตและสงน า การประปานครหลวง

Enhanced Coagulation ทมา รายงานสรปผลการศกษา Enhanced Coagulation การประปานครหลวง

บทความ

กระบวนการปรบปรงคณภาพนาแบบทวไป (Conventional water treatment) (ทมา: MWH's Water Treatment: Principles and Design)

3

2

2

4

วนขนปใหม ปใหม หรอ วนขนปใหม 2561 ใกลมาถงแลว วน

ขนปใหมถอวาเปนเทศกาลแหงความสข ถอเปนการเรมตนใหม

คนมกจะกลาววาใหทงสงไมดไปกบปเกา และเรมตนใหมในป

ใหมใหดกวาเดม ส าหรบประเทศไทยนอกจากจะเปนวนหยด

ตดตอกนหลายวนแลว ยงมการเฉลมฉลองปใหมกนทกป ร

หรอไมวา ประวตปใหม มความเปนมาอยางไร วนนเราม

เรองราวของปใหมมาเลาสกนฟง

วนขนปใหม มประวตความเปนมาซงเปลยนแปลงไป

ตามยคสมยตามความเหมาะสม ตงแตในสมยเรมแรกเมอชาว

บาบโลเนย เรมคดคนการใชปฏทนโดยอาศยระยะตาง ๆ ของ

ดวงจนทรเปนหลกในการนบ เมอครบ 12 เดอน กก าหนดวา

เปน 1 ป และเพอใหเกดความพอดระหวางการนบปตามปฏทน

กบปตามฤดกาล จงไดเพมเดอนเขาไปอก 1 เดอน เปน 13

เดอนในทก ๆ 4 ป ตอมาชาวอยปต กรก และชาวเซมตก ได

น าการปฏบตของชาวบาบโลเนยมาดดแปลงแกไขอกหลาย

คราวเพอใหตรงกบฤดกาลมากยงขน จนถงสมยของกษตรยจ

เลยต ซซาร (ประมาณ 46 ป กอนครสตศกราช) ไดน า

ความค ด ข องน กดาราศาสตร ช าวอ ย ปต ช อ โยซ เ ยน ส

มาปรบปรงใหหนงปม 365 วน โดยทก ๆ 4 ป ใหเตมเดอน

ท ม 28 วน เ พมขนอก 1 วน เปน 29 วน คอ เดอน

กมภาพนธ เรยกวา อธกสรทน เมอเพมใหเดอนกมภาพนธม

29 วน ใหทกๆ 4 ป แตวนในปฏทนกยงไมคอยตรงกบ

ฤดกาลนก คอเวลาในปฏทนยาวกวาปตามฤดกาล เปนเหตให

ฤดกาลมาถงกอนวนในปฏทน และในวนท 21 มนาคม ตามป

ปฏทนของทก ๆ ป จะเปนชวงทมเวลากลางวนและกลางคน

เทากน คอเปนวนทดวงอาทตยจะขนตรงทศตะวนออก และลบ

ลงตามทศตะวนตก วนนทวโลกจงมชวงเวลาเทากบ 12 ชวโมง

เทากน เรยกวา วนทวาราตรเสมอภาคมนาคม (Equinox in

March)

ในป พ.ศ. 2125 วน Equinox in March กลบไป

เกดขนในวนท 11 มนาคม แทนทจะเปนวนท 21 มนาคม

ดงนนพระสนตะปาปาเกรกอรท 13 จงท าการปรบปรงแกไขหก

วนออกไป 10 วน จากปปฏทน และใหวนหลงจากวนท 4

ตลาคม พ.ศ. 2125 แทนทจะเปนวนท 5 ตลาคม กให

เปลยนเปนวนท 15 ตลาคมแทน (ใชเฉพาะในป พ.ศ. 2125)

ปฏทนแบบใหมนจงเรยกวาปฏทนเกรกอเรยน จากนนได

ปรบปรงประกาศใช วนท 1 มกราคม เปนวนเรมตนของปเปน

ตนมา

เรองเลาจากปก

5

ความเปนมาวนปใหมในประเทศไทย

ส าหรบวนปใหมในประเทศไทยนน แตเดมเราถอเอา

วนแรม 1 ค า เดอนอาย ซงตรงกบเดอนมกราคม เปนวนขนป

ใหม เพอใหสอดคลองกบคตแหงพระพทธศาสนา ทถอชวง

เหมนตหรอหนาหนาวเปนการเรมตนป ตอมาไดเปลยนแปลง

ไปตามคตพราหมณ คอถอเอาวนขน 1 ค า เดอน 5 เปนวนขน

ปใหม ซงตรงกบวนสงกรานต ดงนนในสมยโบราณเราจง

ถอเอาวนสงกรานตเปนวนขนปใหมของไทย

แตการนบวนปใหมหรอวนสงกรานตตามวนทาง

จนทรคต เมอเทยบกบวนทางสรยคต ยอมคลาดเคลอนกนไป

ในแตละป ดงนนในวนขน 1 ค า เดอน 5 ป พ.ศ. 2432 (ร.ศ.

108) ซงตรงกบวนท 1 เมษายน พระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว จงใหถอเอาวนท 1 เมษายนเปนวนขนป

ใหมของไทยนบแตนนมา เพอวนปใหมจะไดตรงกนทกปเมอนบ

ทางสรยคต (แมวาวนขน 1 ค า เดอน 5 ปตอ ๆ มาจะไมตรง

กบวนท 1 เมษายน แลวกตาม) ดงนนจงถอเอาเดอนเมษายน

เปนเดอนแรกของปนบแตนนมา

อยางไรกดประชาชนสวนใหญโดยเฉพาะตามชนบท

ยงคงยดถอเอาวนสงกรานตเปนวนขนปใหมอย ตอมาเมอมการ

เปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตย ทาง

ราชการจงเหนวาวนขนปใหมวนท 1 เมษายน มกจะไมมงาน

รนเรงอะไรมากนกและเหนสมควรทจะฟนฟขนมาใหม จงได

ประกาศใหมงานรนเรงวนขนปใหมในวนท 1 เมษายน 2477

ขนในกรงเทพฯ เปนครงแรก จนแพรหลายออกไปตางจงหวด

ในปตอ ๆ มา โดยในป พ.ศ. 2479 กไดมการจดงานปใหม

ทวทกจงหวด มชอทางราชการ "วนตรษสงกรานต"

เหตผลเปลยนวนขนปใหมจาก 1 เมษายน เปน 1 มกราคม

ตอมากไดมการพจารณาเปลยนวนขนปใหมอกครง

หนง ซงไดแตงตงคณะกรรมการขนมา โดยมหลวงวจตร

วาทการเปนประธานคณะกรรมการ และทประชมไดมมตเปน

เอกฉนทใหเปลยนวนขนปใหมเปนวนท 1 มกราคม พ.ศ.

2484 ในสมยคณะรฐบาลของ จอมพล ป. พบลสงคราม โดย

เหตผลส าคญกคอ เปนการไมขดกบหลกพทธศาสนาในดานการ

นบวน เดอน และการรวมฉลองปใหมดวยการท าบญ เปนการ

เลกวธน าเอาลทธพราหมณมาครอมศาสนาพทธ ท าใหเขาส

ระดบสากลทใชอยในประเทศทวโลก เปนการฟนฟวฒนธรรม

คตนยม และจารตประเพณของชาตไทย ตงแตนนมาวนขนป

ใหมของไทยจงตรงกบวนท 1 มกราคมของทกป เหมอนดงเชน

วนขนปใหมของประเทศอนทวโลก

เพลงวนปใหม

แนนอนวา เพลงทมกจะไดยนบอย ๆ ในชวงวนขนปใหม กคอ

"เพลงพรปใหม" ซงเปนเพลงพระราชนพนธล าดบท 13 ท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช รชกาลท 9

ทรงพระราชนพนธขนในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2494 เมอครง

เสดจนวตพระนครและประทบ ณ พระต าหนกจตรลดารโหฐาน

พระราชวงดสต โดยมพระราชประสงคใหเพลงน เปนพรปใหม

ทพระราชทานแกพสกนกรทกหมเหลา ทรงพระกรณาโปรด

เกลาฯ ใหพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาจกรพนธเพญศร

นพนธค ารองเปนค าอ านวยพรปใหม แลวพระราชทานแกวง

ดนตร 2 วง คอ วงดนตรนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย น า

ออกบรรเลง ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย และวงดนตรสนทรา

ภรณ น าออกบรรเลง ณ ศาลาเฉลมไทยเปนครงแรกในวนป

ใหม วนองคารท 1 มกราคม พ.ศ. 2495

โดยเพลงพรปใหม มเนอรองดงน

เพลงวนปใหม (เพลงพรปใหม เพลงพระราชนพนธในหลวง)

ท านอง: พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

ค ารอง: พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาจกรพนธเพญศร

สวสดวนปใหมพา ใหบรรดาเราทานรนรมย

ฤกษยามดเปรมปรดชนชม ตางสขสมนยมยนด

ขาวงวอนขอพรจากฟา ใหบรรดาปวงทานสขศร

โปรดประทานพรโดยปราน ใหชาวไทยลวนมโชคชย

ใหบรรดาปวงทานสขสนต ทกวนทกคนชนชมใหสมฤทย

ใหรงเรองในวนปใหม ผองชาวไทยจงสวสด

ตลอดปจงมสขใจ ตลอดไปนบแตบดน

ให ส นท ก ข ส ข เ กษม เปรมปร ด สว สด ว น ป ให ม เทอญ

ทมา : HIGHLIGHT KAPOOK

6

การน าไฟฟา (Conductivity) ทมา: United States Environmental Protection Agency (EPA)

Conductivity หรอ การน าไฟฟา เปนวธวดความสามารถของน าในการสงผานกระแสไฟฟา ซงเกดจากมอยของสารประกอบอนนทรยทละลายอยในน า เชน แอนไอออนของคลอไรด ไนเตรต ซลเฟต และฟอสเฟต (แอนไอออนคอไอออนทมประจลบ) หรอ แคทไอออนของโซเดยม แมกนเซยม เหลก และอะลมเนยม (แคทไอออนคอไอออนทมประจบวก)

สารประกอบอนทรย เชน น ามน ฟนอล แอลกอฮอล และน าตาล นาไฟฟาไดไมดนก และมคาการนาไฟฟาตากวาเมอละลายอยในน า การนาไฟฟายงข นอยกบอณหภมอกดวย ถาอณหภมสงคาการนาไฟฟากจะยงมากข น ดวยเหตผลเหลาน เองจงรายงานคาการนาไฟฟาทอณหภม 25 องศาเซลเซยส

นอกจากน การนาไฟฟาในแหลงน าน นยงไดรบผลกระทบโดยตรงจากลกษณะทางธรณวทยาของพ นททแหลงน าน นไหลผานอกดวย โดยน าทไหลผานพ นทหนแกรนตมกจะมคาการนาไฟฟาตา เพราะวาหนแกรนตประกอบดวยสารทไมแตกตวเปนไอออนและน าทไหลผานช นดนจะมการนาไฟฟาทสง เพราะวามสารประกอบทแตกตวเปนไอออน

น าท งทถกปลอยลงสแหลงน าอาจสงผลตอคาการนาไฟฟา ท งน ข นอยกบสวนประกอบของน าท งน น ความลมเหลวของการจดการระบบทอน าท งจะสงผลใหการนาไฟฟามคาสง เนองจากในน าท งมคลอไรด ฟอสเฟต และไนเตรต สวนการปนเปอนของน ามนจะสงผลใหการนาไฟฟามคาตา

หนวยพ นฐานทใชวดการนาไฟฟาคอ โมห (mho) หรอ ซเมนส (siemens) คาการนาไฟฟาวดเปนไมโครโมหตอเซนตเมตร (µmhos/cm) หรอ โมโครซเมนสตอเซนตเมตร (µs/cm) น ากลนมคาการนาไฟฟาอย ระหวาง 0.5 - 3 µmhos/cm แมน าในประเทศสหรฐอเมรกาสวนใหญมคาการนาไฟฟาอยระหวาง 50 – 1,500 µmhos/cm สาหรบน า

อตสาหกรรมน นอาจมคาการนาไฟฟาสงไดถง 10 ,000 µmhos/cm

เครองมอวดและการเกบตวอยาง

คาการนาไฟฟามประโยชนในการตรวจวดคณภาพแหลงน า เมอตดตามเฝาระวงมกพบวาแหลงน าแตละแหลงจะมพสยของคาการนาไฟฟาคอนขางคงท และสามารถนามาใชเปนคาพ นฐานของสภาพแหลงน าในภาวะปกตได การเปลยนแปลงของคาการนาไฟฟาอยางมนยสาคญสามารถเปนตวช วดวาน าท งหรอมลพษจากแหลงอนไดไหลลงสแหลงน าน นๆ

การวดคาการนาไฟฟาทาได โดยการใชห ววด (probe) และเครองวด (meter) โดยการใสแรงดนไฟฟาระหวางข วไฟฟาสองข วในหววดซงจมลงไปในน า การลดลงของแรงดนไฟฟาซงเกดจากการตานของน าจะนาไปใชคานวณคาการนาไฟฟาตอเซนตเมตร เครองวดจะแปลงคาเปนไมโครโมหตอเซนตเมตร และแสดงผลให ผตรวจวดทราบ

เครองวดคาการนาไฟฟาบางชนดสามารถใชตรวจวดปรมาณของแขงละลายน า (Total dissolved solids; TDS) และความเคม (Salinity) ได โดย TDS จะวดไดเปนมลลกรมตอลตร (mg/L) และสามารถคานวณไดจากการนาคาการนาไฟฟาคณดวยคาคงทระหวาง 0.55 ถง 0.9 ซงเปนคาทไดจากการทดลอง (Standard Method#2510, APHA1992)

เครองวดคาการนาไฟฟาทเหมาะสมมราคาประมาณ 350 ดอลลารสหรฐ หรอประมาณ 11,000 บาท เครองวดในราคาน ควรจะสามารถวดอณหภมและชดเชยอณหภมในการวดคาการนาไฟฟาโดยอตโนมต คาการนาไฟฟาสามารถวดไดท งในภาคสนามและในหองปฎบตการ ถาหากมการเกบตวอยางจากภาคสนามเพอนามาตรวจวดในภายหลง ขวดเกบตวอยางควรทาจากแกวหรอโพลเอทลนทลางดวยผงซกฟอกทปราศจากฟอสเฟตและกล วดวยท งน าประปาและน ากลน

7

ผวก. ลงพนทส ารวจคลองออม ตามโครงการพฒนาและฟนฟคลองบานพราว-คลองออม-คลองบางหลวงเชยงราก

เมอวนท 21 ธนวาคม 2560 เวลา 09.30 น. นายปรญญา ยมะสมต ผวาการการประปานครหลวง (กปน.) พรอมดวยนายรงสรรค สาเภาทอง ผชวยผวาการ (แหลงน าและคณภาพน า) นางนสภสร วงศพฒน ผอานวยการฝายคณภาพน า และคณะ ลงพ นทสารวจคลองออม ซงเปนคลองทสามารถระบายน าลงสแมน าเจาพระยา โดยหนงในจดระบายสเจาพระยาน นต งอยตดกบสถานสบน าดบสาแล ซงเปนจดรบน าสาคญของ กปน. ดงน นการสารวจแนวคลองออมตลอดแนวในคร งน ต งแตประตน าคลองออม ประตน าปากคลองบานพราว บรเวณทอลอดคลองรงสต บรเวณประตเชยงรากใหญ มสยด และททาการเชยงราก เพอเตรยมพฒนาและฟนฟสภาพคลอง ใหมคณภาพน าทดข น ซงแนวคดน ไดนามาพฒนาเมอป

2553 แตเนองจากในป 2554เกดเหตการณมหาอทกภย จงไดชะลอโครงการไว การนาโครงการพฒนาคลองฯ ในคร งน มาดาเนนการอกคร ง ซงจะชวยพฒนาคณภาพชวตทดใหชมชน และสามารถใชเปนแหลงน าสารองของ กปน. ในอนาคต จากน นไดเขาหารอถงความเปนไปไดของโครงการกบ นายพฤทธพงศ ทศนอญชลกล ผอานวยโครงการชลประทานปทมธาน และ นายปญจพล เพยรพานช หวหนาฝายสงน าและบารงรกษา โดยผบรหารโครงการชลประทานปทมธาน ยนดแลกเปลยนขอมลและขอเสนอแนะตางๆ เพอรวมกนพฒนาคณภาพชวตทดใหกบประชาชน

การบรรยายเชงสมมนา เรองสาหรายพษและแนวทางในการก าจด

เมอวนพธท 20 ธนวาคม 2560 เวลา 14:00-15:30 น. ฝายคณภาพน า และ กองวชาการและขอมลผลตน า ไดรวมกนจดบรรยายเชงสมมนา เรอง “สาหรายพษและแนวทางในการกาจด” ณ หองประชมช น 2 ตกอานวยการ โรงงานผลตน าบางเขน โดยวทยากรบรรยาย ไดแก น.ส. นงนรา อตนวานช ผอ.กผน.ฝคภ, นายองกร บญญะ หน .สนอ .กฝน .ฝคภ . และ นายก ต ภ ทร ล มประ เสร ฐ หน.สวจ.กวภ.ฝคภ. และมการอภปรายกนอยางกวางขวางถงว ธ ก า ร ก า จ ด ส าหร า ยพ ษ ซ ง ม ห ล าย ว ธ เ ช น Carbon Adsorption (คารบอน), Membrane, Biofiltration, หรอ Oxidation (คลอรนหรอโอโซน ในปรมาณทพอเหมาะ) โดยไดรบเกยรตจากนายสมบรณ สนนทพงศศกด รองผวาการ (ผลตและสงน า) เขารวมสมมนาดวย

ภาพกจกรรม

8

สวนวชาการคณภาพน า กองแผนคณภาพน า ฝายคณภาพน า

โทร. 0 2504 0123 ตอ 1885