บทท 2

เทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (ม.22, ม.24) และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ระบวาในการออกแบบการเรยนร ผสอนตองใชแหลงเรยนร เพอใหผเรยนไดพฒนาเตมตามศกยภาพ และบรรลตามมาตรฐานการเรยนรทกาหนด สอการเรยนร เปนเครองมอสนบสนนการจดการกระบวนการเรยนร มหลายประเภท แหลงการเรยนรและเครอขายการเรยนร โดยเฉพาะในทองถน ผสอนสามารถเสาะหา จดทาหรอพฒนาขนมาเอง หรอปรบปรงสอทมอยเดมหรออยรอบตว รอบชมชนทองถน ทสามารถสงเสรมและสอสารใหผเรยนเกดการเรยนร นอกจากนสถานศกษา ตองจดใหมแหลงการเรยนร ศนยสอการเรยนร ระบบสารสนเทศเพอการเรยนร และเครอขายการเรยนรทมประสทธภาพ ทงในถานศกษาและในชมชน เพอการศกษาคนควาและการแลกเปลยนประสบการณการเรยนร ระหวางสถานศกษา ทองถน ชมชน สงคม

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา

ประเทศไทยมนโยบายในการนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) มาใชในการจดการเรยนการสอน ดงปรากฏในหมวดท 9 เทคโนโลยเพอการศกษา ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 สนบสนนใหไอซท เปนเครองมอสาคญ ในการปรบปรงประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนของผสอน และเพมประสทธผลในการเรยนรของผเรยน มเปาหมายทจะสรางทรพยากรบคคลในสงคมไทยใหเปนสงคมเศรษฐกจฐานความร (Knowledge – based economy: KBE) และการเรยนรตลอดชวต จดมงหมายทสาคญคอการเตรยมพรอมใหผเรยนมทกษะในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร ดงนน ทงผสอนและผเรยนจาเปนตองปรบเปลยนบทบาทของตนเองใหมความรและทกษะในการเรยนรอยางมความหมายตลอดชวต ซงเปนประโยชนทจะชวยใหประเทศสามารถแขงขนกบนานาอารยประเทศไดอยางทดเทยม ทกษะดงกลาวอาจเรยกไดวาเปนความฉลาดในดานเทคโนโลย (TQ: Technology Quotient) ซงเปนวทยาการสมยใหมทไดรบการยอมรบอยางสง ในปจจบนวาสามารถเพมความสามารถในการเรยนรของผเรยนได เราสามารถใชไอซทในวงการศกษาไดหลายรปแบบ ดงน

1. ไอซ ทเปนวชา หมายถง การเรยนร เกยวกบไอซท โดยจดเปนคอรสวชาหนง โดยเฉพาะ เนอหาทจะเรยนในวชานจะตนลกมากนอยเพยงใดขนอยกบประเภทของการศกษาและระดบของผเรยน เชน ผเรยนในโรงเรยนระดบมธยมยอมเรยนเนอหาไมลกมากเทาผเรยนในระดบปรญญาหรอผเรยนในสถาบนดานเทคนค การเรยนรเกยวกบไอซทเปนการเตรยมความพรอมใหกบผเรยนเพอใชไอซทในการศกษาหาความร ในวชาชพและชวตสงคมในอนาคต

2. ไอซทเปนเครองมอ ในการเรยนการสอนโดยตรง เปนการใชไอซทเปนสอเพอใหผสอนใชสอนและผเรยนใชเรยน ลกษณะการใชอาจมอยหลากหลายรปแบบแตกตางกนตามเทคนคและ

22 วธการสอน เชน ใชในการเรยนเพอฝกทกษะและปฏบต (drill and practice) ใชในการจาลอง (simulations) และใชในเครอขายการศกษา เปนตน

3. ไอซทเปนเครองมอชวย เปนการใชไอซทเปนเครองมอชวยในการทางาน เชน การรวบรวมขอมลเอกสาร เตรยมการสอน การทางานคนควาวจย การตดตอกบผปกครองนกเรยน เปนตน การใชไอซทลกษณะนเปนการใชงานอยางอสระจากวชาเรยน

4. ไอซทเปนเครองมอในการชวยจดการและจดรวบรวมโครงสรางในสถาบนการศกษา เชน การใชเครอขายเฉพาะทในหนวยงาน การใชระบบสารสนเทศเพอการจดการ (MIS) สานกบรหารงานการมธยมศกษาตอนปลาย (2553) ไดใหความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา วา คอการนาความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมากอใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการเรยนรของมนษย โดยการนาระบบเครองมอสอสารตางๆ เชน ระบบโทรศพท ระบบโทรทศน เขากบระบบคอมพวเตอรทตอบโตกบผใช ประกอบกบการใชแหลงความรทหลากหลาย จะทาใหผใชสารมารถเรยนรสงตางๆ ดวยความสนใจ และมศกยภาพในการลดขอจากดดานเวลาและระยะทาง กอใหเกดประโยชนตอการเรยนรตลอดชวต ในลกษณะการเรยนรดจทล คอ การผนวกกนของทกษะความรและความเขาใจทผเรยนตองเรยนร เพอทจะมสวนรวมอยางเตมท และมความปลอดภยในโลกยคดจทลมากขน

การเรยนรเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา กดานนท มลทอง (2548) และหลกสตรแกนกลาง พทธศกราช 2551 มความสอดคลองกน สรปไดวา โดยทวไปแลวเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร จะใชเพอการศกษาใน 3 ลกษณะ ไดแก 1. การเรยนรเกยวกบเทคโนโลย (learning about technology) เปนการเรยนรในเรองของเทคโนโลย ไดแก กระบวนการเทคโนโลยสารสนเทศ การตดตอสอสาร การคนหาขอมล การใชขอมลและสารสนเทศ การแกปญหาหรอการสรางงาน คณคาและผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนตน 2. การเรยนรโดยใชเทคโนโลย (learning by technology) เปนการใชเทคโนโลยเปนเครองมอเพอการเรยนร เชน การนาเสนอขอมล สรางภาพกราฟก สรางานเอกสาร วธดแลรกษาอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศ การใชอนเทอรเนตเพอการสบคนและคนควาหาความร การสรางชนงานในลกษณะบทเรยนอเลกทรอนกส เปนตน

3. การเรยนรไปกบเทคโนโลย (learning with technology) เปนการเรยนรเกยวกบความเจรญกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ไดแก เลอกใชเทคโนโลยอยางสรางสรรคตอชวต สงคมสงแวดลอม และมการจดการเทคโนโลยดวยการลดการใชทรพยากร หรอเลอกใชเทคโนโลยทไมมผลกระทบตอสงแวดลอม สามารถประยกตใชเทคโนโลยใหมๆ มาใชเพอพฒนาการเรยนรของตนเอง สานกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน (2554) ไดเสนอการนาสอเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร หรอสอไอซท แบงตามลกษณะของการนาไปใชในการจดการเรยนรวา ในการจดการเรยนรของผสอนนน ม 2 ลกษณะ ไดแก 1. สอนโดยใชสอไอซทเปนเครองมอประกอบการเรยนร ในกรณนเปนการนาสอไอซท ถายทอดเนอหา สาระ ออกแบบการจดการเรยนรและเปนเครองมอประกอบการสอนในรายวชาตางๆ

23 โดยใหผเรยนศกษาหาความร สรางองคความรและเรยนรความรตางๆ ผานสอไอซท ทผสอนผลต ผเรยนผลต ผสอนและผเรยนรวมกนผลต หรอนาสอไอซท ทมอยโดยทวไปบนเครอขายอนเทอรเนต สอไอซท ลกษณะน ไดแก สอวดทศน หนงสออเลกทรอนกส (e-book) หรอบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เปนตน 2. ผสอนใหผเรยนไดเรยนรการใชสอไอซท และการตดตอสอสารดวยสอไอซทโดยตรง สวนใหญจะใชวธนกบรายวชาการงานอาชพและเทคโนโลย และวชาคอมพวเตอร ซงผสอนสามารถจดกระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบหลกสตร มาตรฐานการเรยนรและตวชวด โดยผสอนตองวเคราะหหลกสตรและจดสาระและกจกรรมการเรยนรใหผเรยนไดเรยนรวธการใชงานโปรแกรมตางๆและสามารถสรางชนงานใหเกดเปนผลผลตจากการเรยนรดวยคอมพวเตอรได โดยมผสอนเปนผใหคาปรกษา แนะนา และประเมนผลตามสภาพจรง ผลผลตจากการเรยนร ไดแก การจดทารายงานดวยโปรแกรมประมวลผลคา โปรแกรมตารางคานวณ โปรแกรมฐานขอมล โครงงานจากการเขยนโปรแกรมภาษาคอมพวเตอร หรอสรางผลผลตในลกษณะชนงานจากโปรแกรมประยกต เชน หนงสออเลกทรอนกส เวบเพจ รายการโทรทศน และคอมพวเตอรชวยสอน เปนตน

นอกจากนระบบการสอสารในปจจบนทเอออานวยตอการศกษา สามารถสอสารระหวางผสอนกบผเรยนไดทงแบบการสอสารทางเดยวและการสอสารสองทาง ดงน

1. การสอสารทางเดยว เชน การรบชมรายการโทรทศนการศกษาจากโรงเรยนไกลกงวล ผานสญญาณดาวเทยม การสอบถามผเชยวชาญจากกระดานถามตอบปญหา หรอการสบคนขอมลสารสนเทศจากระบบสบคนทนยมกนในปจจบน เชน Google เปนตน

2. การสอสารสองทาง เชน การเรยนการสอนในหองเรยนเสมอนจรง ทงผเรยนและผสอนไมจาเปนตองอยในสถานทเดยวกน แตผสอนสามารถสอนสดไดโดยผานระบบประชมทางไกล หรอการถายทอดภาพและเสยงผานโปรแกรมสาเรจรปทาใหรบภาพ และฟงเสยงในแบบประสานเวลาระหวางกนได เปนตน

คอมพวเตอรเพอการศกษา

คาวา คอมพวเตอร ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายไววา

“คอมพวเตอร น.เครองอเลกทรอนกสแบบอตโนมต ทาหนาทเหมอนสมองกล ใชสาหรบแกปญหาตางๆ ทงทงายและซบซอนโดยวธทางคณตศาสตร (อ.Computer)” คอมพวเตอร จงเปนเครองจกร อเลกทรอนกสทสรางขนเพอใชทางานแทนมนษยในดานตางๆ ในดานงานการคานวณ งานกราฟก การประมวลผล การจดเกบขอมล การจดการสญลกษณขอมล การเปรยบเทยบทางตรรกศาสตร การสอสารอเลกทรอนกส รวมถงใหความบนเทงทงภาพและเสยง (กดานนท มลทอง, 2548)

นบตงแตชาวจนไดประดษฐอปกรณชวยในการคานวณขนเมอราวหนงพนปกอนครสตศกราชและตอมาไดมผสรางเครองคานวณทใชรหสในการบนทกขอมล และใชบตรในการปอนขอมลนน นบไดวาเปนเรมแรกของการประดษฐคดคนเกยวกบเครองคอมพวเตอรเพอการใชงาน และตงแตป พ.ศ.2483 เปนตนมา ไดมผประดษฐเครองคอมพวเตอรขนมามากมายหลายขนาดทาใหเปนการเรมยคคอมพวเตอรอยางแทจรง โดยสามารถจดแบงคอมพวเตอรออกไดเปน 5 ยค ดงน

24

- ยคแรก พ.ศ.2494-2501 : หลอดสญญากาศ - ยคทสอง พ.ศ.2502-2507 : ทรานซสเตอร - ยคทสาม พ.ศ.2508-2512 : วงจรรวม ไอซ - ยคทส พ.ศ.2513-2523 : ไมโครโพรเซสเซอร หรอไมโครคอมพวเตอร - ยคทหา พ.ศ.2524-ปจจบน : เปนยคของการพฒนาไมโครโพรเซสเซอรทมความ รวดเรวในการทางานมากขน

ในการทางานของคอมพวเตอร เพอใหไดสารสนเทศขนมานน จะประกอบไปดวยกระบวนการ 4 ขนตอน คอ 1. การรบขอมล (input operation) เปนการทางานขนแรกของคอมพวเตอรโดยจะรบขอมลเขามา ขอมลนอาจอยในรปแบบของตวเลข ขอความ ภาพ เสยง ทยงไมมการจดใหเปนระเบยบ ผใชจะปอนขอมลผานอปกรณรบขอมล เชน ตวอกษรผานคยบอรด หรอเสยงผานไมโครโฟน ขอมลจะถกแปลงใหเปนรปแบบทประมวลไดดวยคอมพวเตอร 2. การประมวล (processing operation) เมอไดรบขอมลเขามาแลว ขอมลนนจะถกจดดาเนนการเพอการประมวลผลหรอแปลงใหเปนสาสนเทศ (เชน ขอความหรอผลรวม) ตวอยางเชน ตวเลขจะถกบวกหรอลบเพอเปนผลลพธในการคดคานวณ

3. การสงออก (output operation) เมอไดสารสนเทศจากการประมวลผลแลวจะมการสงสารสนเทศนนออกไปเพอการใชงาน เชน การดผลลพธบนจอมอนเตอร การพมพผลลพธดวยเครองพมพ หรอเสยงออกทางลาโพง ฯลฯ 4. การจดเกบในหนวยเกบรอง (secondary–storage operation) โดยปรกตขอมลและสารสนเทศทไดมานนนอกจากจะเกบในในหนวยความจาหลกของคอมพวเตอรแลว ยงสามารถจดเกบสารองไวในหนวยความจาสารอง เชน ฮารดดกส ดสเกตและแผนซดรอม เปนตน

กระบวนการทง 4 ขนตอน ในการทางานของคอมพวเตอร สามารถแสดงไดดงตอไปน รบขอมล การประมวลผล ผลลพธ การจดเกบ (Input) (Process) (Output) (Storage)

ภาพท 2.1 การทางานของคอมพวเตอร

อนเทอรเนตเพอการศกษา อนเทอรเนต (internet) คอ ระบบของการเชอมโยงขายงานคอมพวเตอรขนาดใหญ

ครอบคลมไปทวโลก เพออานวยความสะดวกในการใหบรการขาวสารขอมลสารสนเทศ เชน ไปรษณยอเลกทรอนกส กระดานสนทนาสด หรอกระดานขาว เปนตน โดยตงอยในไซเบอรสเปซ

25 (cyberspace) ซงเปรยบเสมอนทวางทสรางขนโดยระบบของคอมพวเตอร ผใชงานอนเทอรเนตสามารถเขาถงระบบโดยผานการสอสารโดยใชเกณฑวธควบคมการสงผาน หรอถายโอนขอมลระหวางคอมพวเตอรตามมาตรฐานอนเทอรเนต (TCP/IP) เราสามารถจะประยกตใชเทคโนโลยอนเทอรเนตในการศกษาไดหลากหลายรปแบบ ดงน

1.การสบคนขอมล เนองจากอนเทอรเนตเปนระบบทรวมเครอขายขอมลตางๆ เขาไวดวยกน สามารถสบคนขอมลจากแหลงตางๆ ทวโลกเพอการศกษา คนควาและวจยในเรองทบคคลสนใจทกสาขาวชาเพอนามาใชในการเรยนการสอนและการวจย ซงแหลงคนความหลากหลายรปแบบ เชน การสบคนผานหองสมดอเลกทรอนกส หรอ ระบบคนหาขอมล เชน Google เปนตน

2. การเรยนและการตดตอสอสาร ในการจดการเรยนการสอน ทงผเรยนและผสอนสามารถตดตอสอสารถงกนและกนไดโดยงาย การนาเสนอบทเรยนอาจนาเสนอในรปแบบ CAI ลกษณะออฟไลนหรอออนไลนกได เมอผเรยนศกษาเสรจแลวหากมคาถามหรอสงงานใหผสอนสามารถสงกลบไปยงผสอนไดทางไปรษณยอเลกทรอนกส หรอผานระบบตดตอสอสารทปจจบนมรปแบบมากมายใหเลอกใช

3. การเรยนการสอนเชงเสมอน เปนลกษณะทผสอนและผเรยน ไมไดพบปะกนในชนเรยน แตสามารถทาใหเกดการเรยนรไดโดยใชคอมพวเตอรเปนอปกรณการเรยนการสอนและใชการสอสารความเรวสงในการสงผานบทเรยนและขอมลสารสนเทศทางอนเทอรเนต จงทาใหเปนลกษณะของการศกษาทางไกล โดยผเรยนสามารถนงเรยนอยในสถานท ใดๆ กได เรยกวา การเรยนอเลกทรอนกส (electronic-learning) หรออเลรนนง (e-learning) โดยจะเนนเฉพาะการเรยนการสอนผานเครอขายคอมพวเตอรโดยใชเทคโนโลยเวบในการนาเสนอบทเรยนออนไลนและมการสอสารระหวางผเรยนและผสอนหรอระหวางผเรยนดวยกนเองผานทางอเมลและเวบบอรด

4.หองเรยนเสมอน (Virtual classroom) โดยทวไปแลวหองเรยนเสมอนจะเปนสภาพแวดลอมของการเรยนการสอนทใชระบบการสอสารผานคอมพวเตอร ประกอบไปดวยการสอสารเปนกลม มการทางานและสงอานวยความสะดวกใน สเปซ ซงใชซอฟตแวรสรางขนมา เพอใหเปนสภาพของ เชงเสมอน โดยการมปฏสมพนธโตตอบกนระหวางผสอนและผเรยนแทนทจะเปนการพบกนทางกายภาพ

ภาพท 2.2 หองเรยนเสมอนจรง ทมา: กดานนท มลทอง, 2548: 280

26

การเรยนการสอนลกษณะน ตองมการนดเวลาในการเรยนกนกอนลวงหนาเพอใหผเรยนมาอยพรอมกนและมกใชการประชมทางไกลดวยวดทศน หรอเวบแคม ประกอบดวยเพอความสมบรณแบบในการสอน การเรยนระบบนนอกจากจะมเครองคอมพวเตอรแลวยงตองมอปกรณและวสดอนๆ ไดแกจอภาพ กลองวดทศน ลาโพง ไมโครโฟน และซอฟตแวรในการรบสงสญญาณภาพ เสยงและบทเรยนทงในหองสอนและหองเรยน นอกจากการสอนสดแบบประสานเวลาดงกลาวแลว ยงสามารถสรางหองเรยนเสมอนในลกษณะของเวบไซต ทงนเพอใหผเรยนเขามาเรยนเนอหาวชาไดเหมอนกบการเรยนในหองเรยนและมการนดหมายเวลาลาระหวางผเรยนและผสอนเพอการสอสารสดไดอกดวย ขนอยกบวาจะใหความหมายของ หองเรยนเสมอน วาจะมการใชการประสานเวลามากนอยเพยงใด นอกจากจะใชคาวา Virtual classroom แลว อาจมการใชคาวา webcasts และ webinars ในความหมายของหองเรยนเสมอนอกดวย

นวตกรรมหองสมด

นาทพย วภาวน (2551) ไดกลาวถงนวตกรรมหองสมด สรปไดวา ระบบงานหองสมดและ

ระบบเทคโนโลยทชวยสนบสนนงานของหองสมดมความสมพนธกนเนองจากเทคโนโลยเปนเครองมอการทางานตามกระบวนการทางานของหองสมด มแนวคดในการวเคราะหกระบวนการทางาน ประกอบไปดวย การจดหาทรพยากร การวเคราะหหมวดหม การบนทกขอมลลงในฐานขอมลและการบรการ แสดงเปนภาพไดดงน

ภาพท 2.3 กระบวนการทางานของหองสมดในปจจบน ทมา: นาทพย วภาวน, 2551: 31

กระบวนการทางานของหองสมดในอนาคต ประกอบไปดวยการสรางไฟลขอมลของขอมล (metadata) ซงเปนการอธบายคณสมบตของขอมลทแบงเปนหมวดหม หรอกลมของขอมลเพอความสะดวกในการคนคน เรยกการจดการนวา managing e-Resources หรอ e-Content ทงนเนองจากการจดเกบเอกสารสงพมพสวนใหญจะอยในลกษณะของไฟลดจทล และมการรวบรวมไวในจดบรการคอ Knowledge Portal โดยใชเทคโนโลยของ web 2.0 สนบสนน ทเรยกวา social network site หมายถง การบรการของเวบทผใชและเจาของมสวนรวมในการแบงปนทรพยากรระหวางกนและกน

27 เชน ผใชสามารถเพมเตมเนอหาทตองการเชอมโยงกบขอมล และดงขอมลของหองสมดไปใชประโยชนไดงาย จงทาใหเกดเทคโนโลย library 2.0 ขน ดงภาพท 2.4

ภาพท 2.4 กระบวนการทางานของหองสมดในอนาคต ทมา : นาทพย วภาวน, 2551: 32

สาหรบเทคโนโลยทใชในหองสมดในอนาคต มรายละเอยดดงน 1. เปนระบบหองสมดอตโนมต โดยใชซอฟตแวรหองสมดหรอซอฟตแวรระบบหองสมดอตโนมต ทนาเอาเทคโนโลย web 2.0 มาใช 2. ศนยความร (Library Portal หรอ Web Portal) ไดแกซอฟตแวรทชวยจดการขอมลจากสอทกประเภทเพอใชในการคนหาขอมลทตองการ โดยการสบคนและแสดงผลทหนาจอเดยวกน ลกษณะการทางานคลาย Search Engine เชน Google 3. การจดทาสหบรรณนกรมออนไลนและการจดทาฐานขอมลกลางสาหรบไฟลดจทล เพอความสะดวกของผใชในการสบ 4. คนขอมลจากหนาจอเดยว โดยสบคนจากฐานขอมลกลางหรอฐานขอมลของแตละหองสมด

แนวคดของเทคโนโลย library 2.0 เปนความตองการใหผ ใชมสวนรวมในการสราง แลกเปลยนขอมลทผใชสนใจดวยตนเอง โดยนามาสรางเปนศนยความรสวนบคคล (Personal Portal) ซงเปนแนวโนมของระบบฐานขอมลในปจจบนไดนาเสนอ เพออานวยความสะดวกแกผใช ทตองการสรางเนอหาเอง ตองการแลกเปลยนขอมลระหวางกน และใชขอมล โดยนามาเชอมโยงกบฐานขอมลในเวบบลอก (Web blog) ของผใชแตละคนคอแนวคดหนงของ Library 2.0 จงกลาวไดวา Web 2.0 + Library = Library 2.0 เนองจาก Library 2.0 เปนการประยกตใชเทคโนโลย web 2.0 ความแตกตางของ web 1.0 และ web 2.0 คอการเปลยนแปลงจากเวบไซตทมงทาธรกจอยางเดยวมาเปนการมงสรางชมชนหรอสงคมออนไลนมาก เทคโนโลยทใช Library 2.0 เชนเดยวกบ web 2.0 ไดแก

1. การใชพนทแลกเปลยนขอมลระหวางเพอน 2. การสรางเวบบลอกของตนเอง 3. การสรางชมชนระหวางกลม 4. การแลกเปลยนรปภาพระหวางกน 5. การแลกเปลยนภาพเคลอนไหวระหวางกน 6. การแลกเปลยนแผนทระหวางชมชน

28

7. การสงภาพจากมอถอขนเวบ 8. การสงบทความขนเวบสารานกรมออนไลน

เครอขายการเรยนร

การใชเทคโนโลยเปนสอกลางในการเรยนร และทาใหกลมการเรยนรสามารถทจะกอตว

ขนเปนเครอขายการเรยนร (learning network) โดยสรปจากการศกษางานของRich Gordon (2008), บดนทร วจารณ (2549), ใจทพย ณ สงขลา (2550) และเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543) รายละเอยดดงน

1. การสรางหรอการกอตงเครอขายการเรยนรบนสงคมออนไลน สามารถกระทาไดหลายแนวทางดวยกน ดงน

ขนท 1 กาหนดกลมเปาหมายและวตถประสงค ขนท 2 พจารณาเลอกเครองมอ เชน comments, discussion boards, blogs,

Photo/video sharing, social network เปนตน ขนท 3 มอบหมายงานใหผทเหมาะสมบรหารเครอขาย ขนท 4 การสรางแรงจงใจการมสวนรวม (motivate participation) โดยใชหลกของ

ความงาย การสอสารนโยบาย และความคาดหวงของเครอขาย ผใชสามารถสรางขอมลสวนตวของตนเองได (user profiles) สนบสนนระบบสมครสมาชกใหม เออใหผใชมทางเลอกในการทจะมสวนรวมอยางหลากหลาย สรางการตดตอสอสารระหวางสมาชกของเครอขายในลกษณะออนไลนและออฟไลน เปนตน

ขนท 5 วางแผนการแกไขปญหาทจะเกดขน (minimize unpleasantness)

การสรางหรอการกอตงเครอขาย เรมตนทสมาชกของเครอขายมความสนใจในเรองใดๆ รวมกน มกลมเปาหมายและวตถประสงคทชดเจน สวนใหญมโครงสรางทไมไดเกดจากการจดกระทา แตเกดจากการไหลของการทางาน เกดสงคมแหงการแบงปนความรระหวางกนขนทงในลกษณะพบปะและใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการตดตอสอสาร จนกระทงกลายเปนเครอขายในทสด การใหเกยรตตอกนและกน เปนการสรางบรรยากาศเพอใหเกดการมสวนรวมในการแลกเปลยนเรยนร จงเปนสงทควรสรางใหเกดขนในเครอขาย

2. การเสรมสราง/การจดการเครอขาย เมอมการสรางหรอกอตงเครอขายแลว หากไมมการจดระบบคอยระวงและเสรมสรางความรวมมอของสมาชกแลว เครอขายจะเรมแสดงอาการของการมปญหาเพราะจะเกดสภาพของความสบสน วนวายและขดแยงระหวางกน อาจเกดขนมาจากความไมชดเจนของบทบาทหนาท ดงนนควรมการวเคราะหเครอขายทางสงคม (social network analysis, SNA) ซงเปนทงแผนทและการวดผลของลกษณะความสมพนธ การสงตอของงาน ขอมล ความรในระดบของบคคล กลมงาน และองคกร ดงนนแตละโหนด (node) จะหมายถงบคคลหรอกลมคน เสนเชอมโยงระหวางโหนดแสดงถงความสมพนธและการสงตอ รวมถงการแลกเปลยนความรทเกดขน การวเคราะหเครอขายม 3 ขนตอนหลกคอ

29

2.1 หากระบวนการหลก (work flow) ขององคกรและหนวยงานทเกยวของ 2.2 หาความเชอมโยงในประบวนการ เพอสรางเปนเครอขาย โดยอาจใชคาถาม

เชน ในการทางนตองมทปรกษา มการแลกเปลยนขอมล มการตดสนใจ ฯลฯ วาไดรวมกบใคร และความถในการตดตอสอสารเปนอยางไร และมใครบางเครอขายทตดตอประสานงานดวย

2.3 การสรางแผนทเครอขายทางสงคม โดยการสรางเสนเชอมโยงระหวางโหนด ซงแตละเสนอาจมรหสสทแสดงถงระดบของความสมพนธ เมอมแผนทของเครอขายทางสงคมแลว จะสามารถดาเนนการวเคราะหเพอปรบปรงในหลายๆ ดานได เชนการปรบทมงานใหเหมาะสมยงขน จดไหนทเปนจดวกฤตของกระบวนการกสามารถจะตรวจสอบความเชอมโยงได สามารถปรบปรงลกษณะงานใหเหมาะสมกบความสมพนธทางสงคมทเกดขนได ในสวนของการเสรมสรางอาจทาดวยการใชความรวมมอเปนฐาน โดยจดเตรยมเครองมอการสอสารและการนาเสนออยางเหมาะสม และตองกาหนดบทบาทหนาทใหกบผทมสวนเกยวของ หากไมมการจดบทบาทหนาทของสมาชกในเครอขายแลวอาจเกดความขดแยงระหวางสมาชกเนองจากการทางานทซาซอนกน นอกจากนการสรางเอกลกษณของชมชน เชน สรางโลโก คาขวญสรางประวตบคคลและประวตชมชน การดาเนนการดงกลาว เปนสงหนงทชวยเสรมสรางชมชนใหดารงอยไดภายใตความรวมมอของสมาชก

3. การคงไวและพฒนาเครอขาย สงสาคญทสดของการคงไวซงเครอขาย คอ การใหเกยรตระหวางกนของสมาชกภายในเครอขาย การสนทนาแลกเปลยนความรระหวางกนตองเปนไปอยางสรางสรรค มความเชอมนกนในขอมลทไดรบ ซงตองมการพจารณาสงทไดรบและทาใหผอนไดรบรเชนกน เชอในความมตวตนของสมาชกในเครอขาย มการจดกจกรรมรวมทดาเนนการอยางตอเนองและมปฏสมพนธ เพอเปนกลไกทจะดงสมาชกเขาหากน ความยงยนของเครอขายจะเกดขนกตอเมอการทเครอขายจดกจกรรมอยางตอเนองจนกลายเปนแบบแผน (pattern) ของการกระทาทสมาชกของเครอขายยอมรบโดยทวกน ตองระมดระวงและรกษาสมพนธภาพทดระหวางกน ตองกาหนดระบบจงใจเพยงพอทจะดงดดสมาชกใหเขารวมรวมไปถงการพฒนาเครอขายใหขยายออกไป ดงนนตองมการวเคราะหตวบงชถงแรงจงใจทแตกตาง หลากหลายในแตละบคคล แลวจดกลมของสงจงใจทใกลเคยงกนออกมาเปนกลมๆ เชน คาตอบแทน เกยรตยศชอเสยง การยอมรบ ฯลฯ อนจะนาไปสมาตรการการสรางแรงจงใจสาหรบบคคลในแตละกลมอยางเฉพาะเจาะจง นอกจากนตองจดหาทรพยากรสนบสนนเครอขายอยางพอเพยง เมอเครอขายเกดปญหาตองใหความชวยเหลอและแกไขปญหาอยางทนทวงท อาจจดใหมศนยทปรกษาเครอขาย โดยจดใหมผเชยวชาญ และจดใหมศนยความร เพอทาหนาทศกษา คนควาและวจยองคความรเกยวกบการจดการเครอขาย โดยศกษาจากตวอยางเชงประจกษของเครอขายทประสบผลสาเรจหรอลมเหลว ในการปฏบตงานจรง รวมถงตองมการสรางผนารนใหมอยางตอเนอง โดยการฝกอบรมใหความรแกผนาเครอขายใหหวขอตางๆ ทจาเปน เชนการจดการประชม การบรหารการเงน การจดการบญช การตดตามประเมนผลกจกรรม การสรางแรงจงใจ การระดมความรวมมอ เปนตน

วงจรชวตของเครอขายเรมตนจากการกอรปของเครอขายทสมาชกทมความสนใจรวมกนชวยกนสรางขน หรออาจมหนวยงาน องคกรใหความสนบสนนอยางใกลชด และใหคาปรกษา ชวยเหลอในการจดการเครอขาย สนบสนน เสรมสรางใหเครอขายเกดความรวมมอกนโดยธรรมชาต ภายใตบรรยากาศทเปนมตร ใหเกยรตซงกนและกน ทงนเพอธารงไวซงการรกษาเครอขายใหดารงอย

30 อยางยงยน และผลกดนใหเครอขายเปนสวนหนงของวถชวตทงการทางานและการเรยนรของมวลสมาชกทยอมรบเครอขายทางสงคมเขามาเปนสวนหนงของชวตอยางถาวร

ใจทพย ณ สงขลา (2550) ไดเสนอหลกการเกยวกบเครองมอสนบสนนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สรปวา การจดกจกรรมทบคคลไดรบการนาทางดวยผเรยนดวยกนทมความชานาญกวาหรอดวยสารสนเทศชนาทด ตอมากลายเปนรากฐานสาคญในการประยกตเขาสการสรางสงแวดลอมของการเรยนแบบรวมมอดวยการสนบสนนจากคอมพวเตอร โดยเนนทการมปฏสมพนธทางการเรยนททาใหผเรยนตอรอง ปรบเหมาะและสรางความรใหมในบบทของผเรยน จงใชสงคมเปนบรบทในการสรางความร แนวทางคอนสตรคตวสตเสนอ กรอบการฝกทางปญญา (Cognitive Apprenticeship) และในสถานการณจรง (Situated Cognition) เปนการเรยนเนอหาสาระจากประสบการณและสถานการณจรง การใหตวอยางและการเปนตวอยาง การใหคาปรกษา การสะทอนความคด การคนควาและเพมลาดบความซบซอน รวมทงการปฏสมพนธแลกเปลยนและสรางความรดวยประสบการณรวมกนกบ กลมการเรยนร

แนวทางการจดกระบวนการเรยนรนน เนนการปฏสมพนธระหวางบคคล ถอวาบคคล คอ ผกระทา คนหาและสรางความรในบรบททมความหมาย ไมสามารถจดใหอยในหองเรยนได ตองจดใหอยภายใตสภาพแวดลอมจรงเพอใหผเรยนเชอมโยงความรอยางมความหมาย ในบรบทของตนเอง หมายถงการเรยนแบบรวมมอดวยการสนบสนนจากคอมพวเตอร คอ บรบทของการเรยน แนวทางในการเรยนรแบบน ไดแก

1. มงทการใหสงแวดลอมเปนจรงและเสนอหลายมมมอง ทจะชวยผเรยนผกเชอมกบความรทมมากอน

2. สนบสนนการใชคอมพวเตอรเปนเครองมอทางปญญา ทชวยสนบสนนการเรยนแบบรวมมอดวยเทคโนโลย เพอเออใหเกดการเชอมโยงแลกเปลยนความคดมมมองดวยปญญาในระหวางกระบวนการกลม

3. สนบสนนการใชคอมพวเตอรเพอชวยลดภาระงาน ทซาซากในการปฏบต หรอใชชวยลดภาระในการจา โดยใชการจดการการเรยนแบบรวมมอดวยการสนบสนนจากคอมพวเตอร ทาหนาทเสมอนผชวยและผใหจดการแหลงความรและขยายความสามารถทางปญญาของบคคล

เครองมอในการเรยนแบบรวมมอดวยการสนบสนนจากคอมพวเตอรนนมซอฟทแวรอยหลากหลาย ทสามารถชวยสรางเครอขายการเรยนรและเออตอการปฏสมพนธระหวางกนเพอการเรยนร ซอฟทแวรเหลานมลกษณะทรวมกนคอ ตองสามารถทชวยผเรยนในการสบถาม สะทอนความคดเพอใหเกดการเรยนรไดอยางลกซง ตวอยางซอฟทแวร เหลาน เชน วก บลอก กระดานประกาศ อเมล กลมขาว แชท ขอความดวน เครองมอในสงแวดลอมเสมอน เปนตน

เทคโนโลยเวบ 2.0 (web 2.0) เปนเทคโนโลยทนกวชาการไดใหความสนใจศกษาและวจยอยางกวางขวาง และใหความหมายและเรยกชอแตกตางกนไป ตามขอบเขตและจดมงหมาย อยางไรกตามคาวาเทคโนโลยเวบ 2.0 หมายถงการทบคคล หนวยงานหรอสถาบนใดๆ สรางความสมพนธทางสงคมระหวางกนในลกษณะออนไลน มจดมงหมายอยางใดอยางหนงโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและคอมพวเตอรเปนสอกลางในการตดตอสอสาร

31

ยน ภวรวรรณ (2549) อางถงใน นาทพย วภาวน (2551) กลาววา อนเทอรเนต ยคท 2 หมายความวา ผทมสวนเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนตทกคนทกฝายไมวาจะเปนผผตเนอหาหรอผใชเนอหา ตางเขามารวมกนทาหนาทแบงปน แลกเปลยน และเชอมโยงขอมลขาวสารถงกนและกน เทคโนโลย web 2.0 จงเปนแพลตฟอรม (platform) ทอาศยอปกรณทอยในเครอขายเปนตวชวยทางานให การใชงานและการประยกตตางๆ อาศยอปกรณทางานรวมกนในเครอขายทเปนเนอเดยวกน ทาใหการทางานตางๆ ไมขนอยกบคอมพวเตอรหรออปกรณคอมพวเตอรของผใช ขอมล โปรแกรมไดรบการจดวางไวในเครอขาย ผใชเรยกเขาหาหรอใชงานไดทกสถานท ไมจากด ขอใหเขาถงและเชอมตอกบเครอขายเทานน ขอมลขาวสารทเรยกใช มการผสมผสานของขอมลหลายรปแบบได จงทาใหเครอขายเหมอนเปนแพลตฟอรมใหผใชใชงาน

Christian Fuchs (2009) ไดเชอมโยงเครองมอทางสงคมบนเวบหรอ social software กบพฒนาการของเวบ ท เรมจาก web 1.0 มนษยเรยนรดวยตนเองเปนหลก สบคนขอมลจากเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศทมผจดเตรยมและเผยแพรไวให อาจเปนหนวยงาน องคกร หรอบคคลทวไป ตอมาไดมการพฒนาระบบการตดตอสอสาร เขาสยค web 2.0 ผใชสามารถแลกเปลยนขอมลระหวางกนไดผานเครอขายคอมพวเตอร เรยกไดวา web 1.0 เปนเวบสอกลางของความร ในลกษณะ read-only web สวน web 2.0 เปนเวบทเปนสอกลางของการตดตอสอสารแลกเปลยนความร ในลกษณะ read-write web ผใชอนเทอรเนตสวนใหญในปจจบน จะคนเคยกบการใชงานในรปแบบนจากบรการของเวบ (web service) เชน Wiki, You tube , MySpace, Flicker , Blog เปนตน ดงภาพท 2.5

ภาพท 2.5 เปรยบเทยบพฒนาการของ web 1.0 และ 2.0 ทมา: https://wemtech.wikispaces.com

เครอข ายส งคมออนไลน (social network site) ได ใช web และ software เป น

เครองมอในการตดตอสอสารของคนสงคมในยคปจจบน (techno-social system) เพราะสงคมประกอบไปดวยความร การสอสารและความรวมมอ เมอเทยบกบพฒนาการของ web แลว พบวา

32 ในชวง web 1.0 เปนการใชเครอขายคอมพวเตอรเปนฐานในการแลกเปลยนความรของมนษย ในชวงตอมาไดเปนเปลยนเปนการใช web 2.0 ในการตดตอสอสาร และเขาสชวง web 3.0 ทมนษยใชเปนเครองมอในการสรางความรวมมอระหวางกน

จะเหนไดวาเวบเทคโนโลยจาก web 1.0 ถง web 3.0 เปนเครองมอทชวยในการเรยนแบบรวมมอดวยการสนบสนนจากคอมพวเตอร (CSCL- Computer Support Collaborative Learning) ชวยลดภาระในสวนของกระบวนการทางปญญา ทาใหผเรยนสามารถมงเนนการพฒนาทกษะทางปญญาอนทจาเปนกวา เพอบรรลผลกระบวนการทางปญญาหลายๆ ดานทมความสมพนธกน (ใจทพย ณ สงขลา, 2550) เชน วก (wiki) ใชฐานของเวบเพอสรางอาศรมเสวนาในมตตางเวลา ทาใหผเรยนหรอกลม โพสตและแกไขเอกสารรวมกน มกอยในรปแบบของการเรยนแบบรวมมอออนไลนและสารานกรม สวนบลอก (blogs/web blogs/weblog) คอ เครองมอสอสารในมตตางเวลา ทใหพนทผเรยนในการเขยนบนทกการเรยนรประจาวนและรวบรวมลงคเกยวกบหวขอทสนใจ โดยทวไปบลอกมกจะเปนของบคคลคนเดยวแตอาจจดใหเปนการเขยนรวมโดยกลมคนได รายการทโหลดขนจะเสนอตามลาดบเวลา สงทใหมกวาจะอยบนสด บลอกเปดโอกาสใหผอานสามารถวจารณและตดแนบไปกบเรองราวทเกยวของนน บลอกสวนใหญจะมเครองมอสบคนไดหรอผานเครองมอการจดสง อาร เอส เอส (RSS – Really Simple Syndication or Rich Site Summary)

การทผอานสามารถวพากษและลงคไปยงเวบไซตทเกยวของได ทาใหสามารถอานตอตดตามและใชวจารณญาณกบเรองทไดรบการวพากษไดงายเทากบวาผอานไดปฏสมพนธโดยตรงตามบรรณานกรมท ผ เรยนไดท าลงคไว ให สาหรบกล มเสวนา กระดานขาวกระดานประกาศ (Forum/Discussion Board/Bulletin Board Systems) เปนเครองมอสอสารในมตตางเวลาทใหผเรยน/ผสอน ประกาศขอความ ไฟล และสารสนเทศในพนทสวนกลาง สมาชกสามารถโตตอบ หรอดาวนโหลดไฟลเหลานนได การเรยงลาดบของกระดานขาวตามหวขอ ทาใหผอานสามารถอานเนอหาภายในทเกยวกบเรองนนๆ ไดตามลาดบ เปนตน รปแบบของเทคโนโลยเวบ (a typology of web technologies) ผเขยนไดสรปและนาเสนอเปรยบเทยบกบการสอสารแบบประสานเวลา (synchronous) และไมประสานเวลา(asynchronous) ดงตารางท 2.1 โดยมวตถประสงคเพอใหผอานทราบและเขาใจศพทเทคนคทางดานเทคโนโลยของเวบทเปนภาษาองกฤษ

33 ตารางท 2.1 รปแบบของเทคโนโลยเวบ (a typology of web technologies)

typology Synchronous Asynchronous Cognition (Web 1.0)

Peer-to-peer networks For file sharing (o2o,m2o,o2m)

Websites (o2m), Online journals (o2m,m2m) Alternative online publishing (e.g. lndymedia, Alternet, o2m,m2m), Online archives (o2m,m2m),e-portfolio (o2m), Internet radio/pod casting (o2m),social bookmaking (o2m,m2m), social citation (o2m,m2m), electronic calendar (o2m),Real Simple Syndication (RSS,o2m)

Communication (web 2.0)

Chat (o2o, o2m, m2m) Instant messaging (o2o,o2m), Voice over ip (o2o,o2m,m2m) Video conferencing systems (o2o,o2m,m2m)

E-mail (o2o,o2m), Mailing-list (m2m), Bulletin board systems (usenet,m2m), Web-based discussion boards (m2m), Blogs (o2m,m2m),Video blogs (v-blogs)/photo blogs (o2m,m2m)Group blogs (m2m), Social network service (e.g. online dating and Friendship service like Myspace, o2o), social guides(o2m, m2m), mobile telecommunication (e.g. SMS and cellular [hones; o2o,o2m),online rating, evaluation and recommendation system (e.g. trip advisor, eBay- and Amazon Market Place-user ratings, listing of similar items at Amazon, o2m, m2m)

34 ตารางท 2.1 (ตอ)

typology Synchronous Asynchronous Co-operation

(web 3.0) Multi User Dungeons (MUDs) (o2o, o2m, m2m), MUDs Object-Oriented (MOOs)(o2o, o2m, m2m) Graphical worlds (o2o, o2m, m2m),MMORPG (Massive Multiplayer Online Role playing Games,O2o, o2m, m2m)Synchronous groupware (collaborative real-time Editing shared whiteboards, shared application programs, m2m)

Wikis (m2m),Shared workspace system (e.g. BSCW) (m2m),Asynchronous groupware (m2m), knowledge communalities (e.g. Wikipedia)

ทมา: Christian Fuchs, 2009: 7 หมายเหต : o2o คอ one-to-one, o2m คอ one-to many, m2m คอ many-to-many

จากความคดเหนของนกการศกษาดงกลาวขางตน สรปไดวา เทคโนโลยเวบ 2.0 หมายถง

การทบคคล องคกร หนวยงาน หรอสถาบนตางๆ รวมตวกนโดยมความสนใจในเรองราวเดยวกน มกจกรรมททาอยคลายกน หรออยในอาชพเดยวกน ท ใชเทคโนโลยเปนสอกลาง โดยมระดบความสมพนธกนตงแตการแลกเปลยนขอมลและความร หรอตดตอสอสารในลกษณะเหมอนการมปฏสมพนธทางสงคม แตไมไดพบกนจรง จนไปถงระดบการสรางความรวมมอระหวางกนในการดาเนนกจกรรมใดกจกรรมหนง

Rich Gordon (2008) ใหความหมายเกยวกบ (Social network site) วา เปนบรการทใชเวบเปนฐาน (web-based services) ทอนญาตใหผใชสรางงานเพอเผยแพรในลกษณะสาธารณะและกงสาธารณะภายใตระบบของตนเองสามารถแลกเปลยนขอมลกบผอนและเชอมตอกบระบบของผใชอนได เชน Myspace, Face book โดยลกษณะของ web จะมความหมายทครอบคลมมากกวาคาวา Word Wide Web คอ techno-social information network ซงถอเปนเครองมอทชวยใหบคคลทเกยวของในเครอขายมปฏสมพนธตอกนและกน รวมถงการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศระหวางกน

Anderson and Elloumi (2004) กลาววา เปนสงทยากทจะนยามความหมายคาวา online learning เนองจากขนอยกบเทคโนโลยทเปลยนแปลงไป อาจใชคาวา e-learning, internet

35 learning, network learning, tele-learning, virtual learning, computer assisted learning, web-base learning และ distance learning คาทใชเรยกเหลานลวนมความหมายโดยนยวาผเรยนอยหางไกลจากผสอนหรอตวเตอร ชองทางในการตดตอสอสารระหวางกนผเรยนจะใชเทคโนโลยคอมพวเตอร และอนเทอรเนตในการเขาถงแหลงเรยนร

ผเขยนไดศกษาเอกสารคมอ How to use social software in higher education ของ iCamp Project ซงไดเผยแพรออนไลนในเวบไซต http://www.icamp.eu พบวาโครงการดงกลาวไดบรณาการเทคโนโลย web 2.0 สนบสนนการเรยนการสอน ใชเครองมอท เรยกวา social software แบงกจกรรมออกเปน 6 กลม ไดแก การตดตอสอสาร (communication) การเผยแพรและแลกเปลยน (publish & sharing) ความรวมมอ (collaborative) การจดการกระบวนการเรยนรของตนเอง (self-organization of the learning process) การสรางเครอขายทางสงคม (creating a social network) และการสบคนอนเทอรเนต (searching the net) รายละเอยดดงน

ตารางท 2.2 แสดงกจกรรมและเครองมอ social software ทใชโครงการ iCamp

กจกรรม Social software

1. การตดตอสอสาร (communication) - การสงขอความ (instant messaging systems)

- การประชมดวยภาพและเสยง (Skype)

- เวบเพอการประชม (flash meeting)

- ลกษณะของกจกรรม(scenarios)

- mentoring between buddies

- virtual office hours

- group discussions

- remote guest speakers

- collaborative work groups

- lectures

36 ตารางท 2.2 (ตอ)

ทมา: http://www.icamp.eu แนวคดในการเรยนรของโครงการ iCamp คอ การสรางสภาวะแวดลอมในการเรยนร

ของผ เรยน (personal learning environments: PLEs) ดงนนสภาพแวดลอมในการเรยนรของผเรยนแตละคน รวมถงกระบวนการพฒนาการเรยนรภายในตนเอง จะมความแตกตางกนมาก ดงนน iCamp จงใหผเรยนแตละคนสรางประสบการณการเรยนรตามทตนเองประสงค โดยอาศยเครองมอ Social software ตวอยางดงภาพท 2.6

กจกรรม Social software

2. การเผยแพรและแลกเปลยน

(publish & sharing)

- blogs and feedback

- e-learning course

- tutorial

- video wiki

3. ความรวมมอ (collaborative) - blogs and feedback / group blog scenario

- Google calendar / docs

- Doodle

(โปรแกรมเลอกวนประชมทเหมาะสมทสด สาหรบสมาชกกลม)

4. การจดการกระบวนการเรยนรของ

ตนเอง ( self-organization of the

learning process)

- ระบบ personal learning contracts

- weblogs for conversation learning diaries

- tutorial : blog

5. การสรางเครอขายทางสงคม

(creating a social network)

- scuttle : a social bookmaking service

- myentity (personal network)

6. การสบคนอนเทอรเนต

(searching the net)

- objectspot (meta-search engine)

- SQL

37

ภาพท 2.6 personal learning environments: PLEs ทมา: iCamp, 2008: 106

Wood & Smith (2005) และกดานนท มลทอง (2548) กลาววา Computer-mediated communication (CMC) หรอการสอสารผานคอมพวเตอร เปนทางเลอกใหมในการสอสารผานเครอขายโดยใชเทคโนโลยคอมพวเตอรเปนสอกลาง สามารถรบสงขอมลมลตมเดยไดทงตวอกขระ ภาพนง ภาพเคลอนไหวและเสยง การสอสารในอนเทอรเนตกระทาไดหลากหลายรปแบบ เชน ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) เพอสงขอมลถงกนโดยการพมพความความและสามารถแนบไฟลภาพและไฟลเสยง การสนทนาสด (chat) โดยใช net meeting และ msn messenger เพอพมพขอความโตตอบกนทนท การใชคอมพวเตอรเพอการสอสารสามารถนามาใชเปนสอในการเรยนการสอนทงในหองเรยนปกตและการศกษาทางไกลในลกษณะการเรยนอเลกทรอนกส หรอ e-learningดวยสมรรถนะทางดานการสอสารน จงสามารถสอสารผานคอมพวเตอรในลกษณะประสานเวลาและไมประสานเวลา ถาเปนในลกษณะประสานเวลา ผเรยนทงหมดจะลงบนทกเปดเขาไปยงเวบไซต

38 เดยวกนและในเวลาเดยวกนเพอรบและตอบสนองตอขอมลขาวสารหรอบทเรยน หากเปนลกษณะไมประสานเวลา ขอมลหรอบทเรยนจะถกสงไปยงเครองบรการเครอขายเพอใหผเรยนเขามาเปดอานและตอบกลบเมอใดกไดในเวลาทสะดวกโดยการใชอเมล ผเขยนไดวเคราะหและเปรยบเทยบตวอยางการสอสารแบบเผชญหนากบการสอสารผานคอมพวเตอร ตามตารางท 2.3 ดงน

ตารางท 2.3 เปรยบเทยบตวอยางการสอสารแบบเผชญหนากบการสอสารผานคอมพวเตอร

การสอสารแบบเผชญหนา (face-to-face communication)

การสอสารผานคอมพวเตอร Computer-mediated communication

- การใหคาปรกษา (mentoring) - การสอนในชนเรยน (classroom) - การประชม (conferences) - การพบปะ (meeting)

ฯลฯ

- อเมล (e-mail) - บลอก (blog) - วก (wiki) - กลมเสวนา/กระดานขาว/กระดานประกาศ (forum/discussion board/bulletin board

ฯลฯ ใจทพย ณ สงขลา (2550) กลาวถงการมปฏสมพนธทางการเรยน(learning interaction)

ในการเรยนอเลกทรอนกสตามลกษณะการปฏสมพนธดวยการใชคอมพวเตอรเปนสอกลางบนเครอขายการเรยนร โดยใหความหมายวา CMC คอ การปฏสมพนธระหวางบคคลกบคอมพวเตอร (human to computer) และการปฏสมพนธระหวางกลมหรอบคคล โดยอาศยคอมพวเตอรเปนชองทางการสอสาร (human to human) สามารถจาแนกลกษณะของการปฏสมพนธทางการเรยนอเลกทรอนกสเปน 2 ลกษณะ ไดแก การปฏสมพนธระหวางผเรยนกบเนอหาสาระ (learner-content interaction) และการปฏสมพนธระหวางผเรยนดวยกนและผสอน (learner-learner-instructor interaction)

Anderson & Elloumi (2004) กลาวถง ความสมพนธทางสงคมออนไลน สรปไดวาบทบาทของผสอนและตวเตอรในสภาพแวดลอมของการเรยนการสอนออนไลน คอ การสรางบรรยากาศในการเรยนการการสอน ทสนบสนนการเรยนการสอนออนไลน โดยพฒนามาจากแนวคดของ Garrison, Anderson และ Archer (2000) ซงไดใหความหมายวา เปนความสามารถของผเรยนทจดการตนเองดานสงคมและอารมณ ในชมชนแหงการสบสอบ เพอใหเกดการเรยนรอยางมความหมายซงผเรยนตองมความพรอมในองคประกอบการเรยนร 3 ดาน ดงภาพท 2.7

39

Social

presence

Supporting

discourse

Cognitive

presence

Selecting

content Setting

climate

Teaching presence

(structure/process)

Educational

experience

ภาพท 2.7 รปแบบความสมพนธทางสงคมออนไลนในชมชนสบสอบ ทมา: Gredler, E., 1997: 275

จากภาพรปแบบมองคประกอบทมความสมพนธ 3 ประการไดแก (1) ความร (cognitive presence) (2) สงคม (social presence) และ (3) การสอน (teaching presence) การเรยนและการสอนในสภาพแวดลอมออนไลน ทมงเนนการสนบสนนความตองการของผเรยน เหมอนกนกบสภาพแวดลอมในการเรยนการสอนแบบอน องคประกอบแรกนน ผเรยนตองมระดบความรอยางเพยงพอ มทกษะการคดอยางวจารณญาณ ความพรอมดานความรนจะเปนพนฐานสาคญในการเรยนรเนอหา องคประกอบทสองเปนการสรางความรสกปลอดภยและมนใจทางสงคมออนไลน ใหกบผเรยนในการใหความรวมมอในการแสดงความคดเหน หากขาดความรสกเชนนแลวผเรยนจะไมกลาโตเถยง แลกเปลยนความคดเหน หรอยอมรบความชวยเหลอจากผสอนและผเชยวชาญ องคประกอบ การสอน ซง Garrison, Rourke, Anderson และ Archer (2001) อางใน Terry Anderson (2004) อธบายวา ประกอบดวยบทบาทสาคญ 3 ประการทผสอนตองมความพรอม เพอใหเกดประสทธภาพในการสอน คอ

40

1. การออกแบบและจดประสบการณการเรยนร (design and organization of the learning)

2. การจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอสนบสนบการเรยนรระหวางผเรยนกบผเรยน ระหวางผสอนกบผเรยน ผเรยนกบกลมผเรยน รวมถงแหลงการเรยนร

3. บทบาทในการสอนในฐานะผดาเนนการ (moderating) ในการจดประสบการณการเรยนรใหกบผเรยน ในรปแบบการสอนทหลากหลาย บทบาทของผสอนในระหวางการดาเนนการเรยนการสอนออนไลน ไดแก (1) บทบาทผสอน (2) บทบาททางสงคม และ (3) บทบาทในการจดการและบทบาทในทางเทคนค รายละเอยด ดงน

3.1 บทบาทผสอน (instructor) เปนผทใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสเพอสงผานเนอหาไปยงผเรยนและทาหนาทเปนผชแนะแนวทางการเรยนร โดยการจดสงแวดลอมกระตนใหผเรยนเกดการเรยนรดวยสอในรปแบบตางๆ เชน การกาหนดเนอหา การจดลาดบและผนวกรวมเนอหา การเลอกสอทนาเสนอเนอหา เชน ไฟลวดทศน กราฟก ภาพชนดตางๆ เปนตน รวมถง การเลอกเครองมอสอสารประกอบการเรยน เชน อเมล กระดานขาว รวมถง การสรางกจกรรมการปฏสมพนธทางการเรยนทกระตนการสะทอนความคด ชนาจดสนใจ ควบคมดแลการเรยนและการสอสารใหอยในกรอบเปาหมายของการเรยนร การแนะนา ใหการประเมนผลและการใหผลปอนกลบ

3.2 บทบาททางสงคม (social role) ทาหนาทเสมอนแกนนาประสานความสมพนธภายในกลมการเรยนใหเกดขนเชนเดยวกบการเรยนในหองเรยน แตมความละเอยดซบซอนตางมตจากการเรยนในชนเรยน เปนเครอขายการเรยนร (learning network) ตองสรางความรสกใหกบผเรยนในบรรยากาศของความเปนสงคม เชน แสดงความเอาใจ ใสและมผสอนอยรวมตลอดกระบวนการเรยนอยเสมอ เทคนควธการ เชน การสรางกลมพบปะสงสรรคในระบบออนไลนคาเฟ การสนทนาหรอลงคไปยงเวบไซตสวนตว เปนการสนบสนนใหมขอสนทนาทไมเปนทางการ ผสอนควรสรางความสมพนธกาลงใจดวยการโตตอบเปนรายกลมหรอบคคลในประเดนทวไป และแสดงความใสใจเมอพบวาผเรยนขาดการเรยนอยางตอเนองหรอการเชญผทมชอเสยงหรอนกวชาการทกลมผเรยนใหความสนใจเพอการพบปะในรปของการสอสารตางเวลาหรอออนไลน

3.3 บทบาทในการจดการ (management role) หมายถง การทผสอนตองกาหนดโครงสรางของรายวชา กจกรรม ชวงเวลาพบปะ เกณฑการประเมนและการตดเกรด รวมถงการปรบปรง ทบทวนแกไขรายวชา เทคนควธการคอ ผสอนตองทาหนาทประสานหรอมอบหมายภาระงาน อธบาย ใหความกระจางในงานแตละชน รวมทงใหความชวยเหลออนๆ เชน การจดกลม อานวยความสะดวกในการสงงาน การจดกระดานขาว การใหคาปรกษา หรอหองเสวนาออนไลนเพอชวยตอบคาถาม เปนตน

4. บทบาทดานเทคนค (technological role) ไดแก การจดความพรอมของผ เรยน เลอกคอรสแวรและระบบทงายตอผเรยน ตองปฐมนเทศผเรยนในดานเทคนคการใชและสรางความคนเคยใหกบผเรยน และเตรยมแผนรองรบปญหาเมอเทคโนโลยเกดขอบกพรอง อาจบนทกบทเรยนไวในซดรอม สาหรบการสอสารออนไลนพรอมกนของผเรยนทมจานวนมาก ผสอนอาจแยกเปนกลมโดยมเครองเซรฟเวอรแยกกน เพอปองกนระบบลม

41

การทผสอนการจดสภาพแวดลอมเชงสงคมใหกบผเรยนดงกลาวทาใหผเรยนสรรคสรางความรอยางมความหมายและตรงกบประสบการณของผเรยนนน มความสอดคลองกบงานวจยของ Solari & Coats (2009) ทคนพบวากระบวนการเรยนรจะเรมซบซอนมากขน เมอบคคลตงแตสองคนขนไปมปฏสมพนธตอกน เมอปฏสมพนธมปรมาณมากขนและเกดกลมขนมากจะมแบงหนาทกนทางาน (cooperation) แตยงไมเกดการเรยนรทางสงคมขน จนกวาจะถงระดบทมการรวมมอกนทางานเปนทม โดยผานการตดตอสอสารระหวางกนในการแลกเปลยนเรยนรในลกษณะประสานเวลาและไมประสานเวลา ดงตวอยางทไดสรางเครอขายนกการศกษาเพอแลกเปลยนกนในการจดการเรยนการสอนนกศกษาในระดบบณฑตศกษา ระหวางมหาวทยาลยปกกงและมหาวทยาลยเทกซส โดยผานการรวมมอกนออนไลน (online collaboration) ใชระบบการสอสารแบบประสานเวลาและไมประสานเวลามโครงสรางของเครอขายออนไลน ดงภาพท 2.8

ภาพท 2.8 โครงสรางของการจดการเรยนการสอนโดยผานการรวมมอกนออนไลน ทมา: Solari and Coats 2009: 8

ดงนนลกษณะสาคญของการเรยนอเลกทรอนกสบนเครอขายการเรยนร คอการทผเรยนผสอนไมจาเปนตองไดพบปะกนในชนเรยนจรง แตสามารถสอสารถงกนผานเนตเวรค ไมวาดวยขอความ เสยง หรอภาพ แตเนองจากเทคโนโลยการสอสารผานเนตเวรคไมสามารถสรางใหเกดความสมพนธหรอสงคมไดดวยตนเอง ผสอนตองออกแบบและทาใหเกดการปฏสมพนธทางสงคมขน เพอกระตนใหผเรยน ระหวางผเรยนดวยกน รวมถงผทเกยวของ ตดตอสอสารระหวางกนอยางมนใจและรสกปลอดภยทจะแลกเปลยนความคดเหนระหวางกนอยางเปดเผย เปนการสรางความสมพนธอนเปนปจจยทสงเสรมใหเกดแรงจงใจทาใหเกดการเรยนรรวมกนในสงแวดลอมเดยวกน เกดภาวะ

42 ของการชวยเหลอเกอกลกน เปรยบเทยบซงกนและกน ทาใหนาไปสความสาเรจในกจกรรมการเรยนนนๆ ดงภาพท 2.9

ภาพท 2.9 การสรรคสรางความรโดยการเพมการเรยนรทางสงคม ทมา: Solari and Coats 2009: 8

การจดการความรในชนเรยน

อรจรย ณ ตะกวทง (2549) และ นาทพย วภาวน และนงเยาว เปรมกมลเนตร (2551) ไดกลาวถงการจดการความร ในชนเรยนและองคกร สรปไดวา แนวคดและแนวปฏบตเกยวกบการจดการความรเกดขนและแพรหลายไปในองคกรตางๆ ทวโลกตงแตทศวรรษท 1990 และยอมรบวาแนวคดการจดการความร เปนกระบวนการใหมทชวยใหองคกรสามารถแขงขนกบผอน และสรางนวตกรรมใหมๆ ของตนเอง ใหเปนองคกรทมคณภาพ ถอวาเปนเปาหมายของทกองคกร ทตองการเพมประสทธภาพของการทางาน ตามพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑ และวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 มาตรา 11 กาหนดไววา "สวนราชการมหนาทพฒนาความรในสวนราชการเพอใหมลกษณะเปนองคกรแหงการเรยนรอยางสมาเสมอ โดยตองรบรขอมลขาวสาร และสามารถประมวลผลความรในดานตางๆ เพอนามาประยกตใชในการปฏบตราชการไดอยางถกตอง รวดเรว และเหมาะสมตอสถานการณ รวมทงตองสงเสรมและพฒนาความร ความสามารถ สรางวสยทศนและปรบเปลยนทศนคตของขาราชการในสงกด ใหเปนบคลากรทมประสทธภาพ และมการเรยนรรวมกน" องคกรแหงการเรยนร เปนทซงบคลากรแตละคน แตละกลม และทวทงองคกร ทง 3 ระดบน มอสระในการเรยนร สามารถสรางความรทหลากหลายรวมกน แบงปนความร เพอเพมพนสมรรถนะและศกยภาพทจะกอใหเกดความกาวหนาในการดาเนนกจการไปสเปาหมายอยางตอเนอง โดยเฉพาะอยางยงในระดบกลม ทมการแลกเปลยนเรยนรมากทสด

43

บคลากรในองคกรแหงการเรยนร จะตองมวนย 5 ประการ คอ 1) คดอยางเปนระบบ ครบวงจร (system thinking) 2) ไฟแรง ใฝร คศกยภาพ (personal mastery) 3) รบรภาพลกษณโลกรอบตวอยางถกตอง (mental models) 4) สรางวสยทศนรวมกน (building shared visions) และ 5) เรยนรรวมกนเปนทม (team learning) (Senge อางถงใน อรจรย ณ ตะกวทง, 2549: 21)

เมอนาแนวคดการจดการความรในองคกรดงกลาว มามององคกรทเปนชนเรยนหรอหองเรยนทประกอบไปดวยผสอนและผเรยน ซงเปรยบไดกบองคกรทตองไดรบการพฒนาเชนเดยวกน ดงรปแบบการจดการความรในชนเรยนท อรจรย ณ ตะกวทง ไดนากลยทธการจดการความรมาใช ในรายวชาการออกแบบสารเพอการเรยนการสอน ระดบบณฑตศกษา สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นาเสนอรปแบบฯ ดงภาพท 2.10

ภาพท 2.10 รปแบบการจดการความรในชนเรยน ทมา: อรจรย ณ ตะกวทง, 2549: 23

จากภาพท 2.10 แสดงถงหองเรยนแหงการเรยนร ทใชกลยทธในการจดการความร โดยใชวธแลกเปลยนเรยนรระหวางกน โดยในสปดาหแรกของการเรยนผสอนจะระดมความคดเหนของผเรยนวามความคาดหวงในการสรางหองเรยนในรปแบบดงกลาวใน 5 ประเดน ไดแก (1) บรรยากาศในการเรยน (2) การแลกเปลยนเรยนร (3) การสรางความร/นวตกรรม ซงเปนผลผลตของรายวชา (4) ผเรยนจะมลกษณะการเรยนรอยางไรภายหลงการเรยนรจากหองแหงการเรยนรแลว และ (5) ทงผเรยนและผสอนสามารถรวมกนสรางวฒนธรรมในชนเรยนอะไรบาง

ผลทไดรบจากการทดลอง โดยเปรยบเทยบความคาดหวงกบสงทเกดขนจรงกบนสตทเรยนครบหลกสตรแลว ปรากฏวา นสตสวนใหญเหนวาการเรยนแบบน ทาใหพวกเขากลาคดสงทไมเคยคดมากอน กลาแสดงความคดเหนเกยวกบงานของผอนมากขนและเหนวาผลงานของตนเองและของเพอนเปนงานทมคณคา เปนประโยชนตอวงการเทคโนโลยการศกษา และตองเผยแพรใหกวางขวาง สรปไดวาการทผสอนใหอสระผเรยนในการพฒนาความเชยวชาญของเขาดวยตวเขาเอง

44 โดยการกาหนดสงทตองเรยนร ใหโอกาสแสวงหาความรแลวนามาแลกเปลยนกนในชนเรยน ใหเขาเปนผสอนแทนการเปนผเรยนใหมากทสด จะชวยทาใหเกดการเรยนรอยางแทจรง เพอตอยอดไปสบคลากรขององคกรยคองคกรแหงการเรยนร

บทสรป การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการเรยนร มวตถประสงคเพอตองการจะสรางคนในสงคมไทยใหเปนสงคมเศรษฐกจฐานความรและการเรยนรตลอดชวต สงสาคญคอผสอนและผเรยนตองมทกษะในการใชคอมพวเตอร และอนเทอรเนต ทาใหการจดการเรยนการสอนทนาไอซทมาประยกตใช เกดประโยชนกบผเรยนมากทสด ในบทนไดนาเสนอนวตกรรมหองสมด ทกาวเขาสชวงเปลยนแปลงจากระบบเดมไปสระบบอตโนมต ทใชเทคโนโลยของเวบ 2.0 ชวย ทาใหเกดแนวคดของเทคโนโลย library 2.0 ทผใชมสวนรวมในการสรางและแลกเปลยนขอมลระหวางกน ทาใหเกดเครอขายการเรยนร ในสงคมออนไลนขน ในปจจบนมซอฟทแวรทหลากหลายทเปนเครองมอสนบสนนการเรยนรบนเครอขายอนเทอรเนต นอกจากนผเขยนไดชใหเหนถงการนาแนวคดและรปแบบการจดการความรในชนเรยน พรอมกบนาเสนอวธการทดลองและผลการทดลองใชรปแบบดงกลาว โดยผสอนใหอสระผเรยนกาหนดสงทตองเรยนร และแสวงหาความรแลวนามาแลกเปลยนกนในชนเรยน ชวยพฒนาใหผเรยนมคณลกษณะของบคคลแหงการเรยนรขององคกรตอไป

คาถามทบทวน

1. จงยกตวอยางและอธบายซอฟตแวรบนเครอขายอนเทอรเนตทมลกษณะการสอสารทางเดยวและสองทาง 2. จงอธบายขนตอนการทางานของคอมพวเตอร โดยวาดเปนแผนผงความคด 3. จงบอกถงประโยชนของการใชอนเทอรเนตเพอการศกษา มาอยางนอย 5 ขอ 4. จงสรปแนวคดสาคญของแนวคดของเทคโนโลย library 2.0 มาโดยสงเขป 5. กลยทธในการจดการความรในชนเรยนประกอบไปดวยประเดนใดบาง และสามารถสรางวฒนธรรมหองเรยนแหงการเรยนรไดอยางไร

หวขอคนควา

1. ใหนกศกษาคนควาหวขอเรอง การจดการเรยนร โดยเขยนสรปใหครอบคลมประเดนดงตอไปน 1.1 ความหมาย กระบวนการและแผนการจดการความร 1.2 วธคนหาความรและการตรวจสอบความร 1.3 ธนาคารความร 1.4 ชมชนนกปฏบต

45

2. ใหนกศกษาคนควาหวขอเรอง อนเทอรเนตเพอการศกษา โดยเขยนสรปใหครอบคลมประเดนดงตอไปน

2.1 ความหมาย ความสาคญ ความเปนมา 2.2 การทางานของอนเทอรเนต 2.3 ขอดและขอจากดของอนเทอรเนต 2.4 การใชอนเทอรเนตในการเรยนการสอน 2.5 ตวอยางแผนการสอนทใชอนเทอรเนตในการจดการเรยนการสอน

46

ใบงานท 2 การจดลาดบความสาคญของปญหาการเรยนการสอนในชนเรยน

ใบงานท ภาระงาน กจกรรม

2 การจดลาดบความสาคญของปญหาการเรยนการสอนในชนเรยน

ใหจดลาดบความสาคญของปญหาการเรยนการสอนททพบจากขอมลในขนตอนท 1 เมอนามาเรยงลาดบความสาคญวา ปญหาการเรยนการสอนใดควรนามาแกไขกอนและหลงตามลาดบ และใหเลอกเพยงปญหาทสาคญทสด 1 ปญหา โดยมแนวทางในการนาเสนอ ดงภาพ

คาอธบายใบงานท 2 : ภาระงานทมอบหมายในใบงานน คอ ใหจดลาดบความสาคญของปญหาการเรยนการสอนทพบจากขอมลในใบงานท 1 แลวนามาเรยงลาดบความสาคญวา ปญหาการเรยนการสอนหวขอใดควรนามาแกไขกอนและหลงตามลาดบ และใหเลอกเพยงปญหาทสาคญทสดเพยงปญหาเดยว วธการนาเสนอคอ การสรางตาราง 2 คอลมน แลวนาชอปญหาทเปนขอความเขยนลงในคอลมนดานซายมอ และดานขวามอใสตวเลขลาดบความสาคญ โดยไมตองเรยงลาดบกนกได