6

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรองปรมาณไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภทมาฝากครรภ ณ โรงพยาบาลสารภ จงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอศกษาปรมาณไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภ ทมาฝากครรภ ณ โรงพยาบาลสารภ จงหวดเชยงใหมซงผศกษาไดคนควาจาก เอกสารและงานวจย ทเกยวของ ดงตอไปน 1.ไอโอดน

2. โภชนาการไอโอดนของหญงตงครรภ 3. การวเคราะหปรมาณไอโอดนในปสสาวะ 4. งานวจยทเกยวของ

ไอโอดน

ไอโอดนเปนแรธาตปรมาณนอยทรางกายตองการ มหนาทสาคญ คอ เปนสวนประกอบ ในโมเลกลของฮอรโมนธยรอกซน ซงถกสรางขนในตอมธยรอยด ฮอรโมนธยรอกซนเปนฮอรโมนทควบคมอตราการเผาผลาญสารอาหารตางๆ ใหเปนพลงงานในเซลลตางๆ ทวรางกาย ในรางกาย มไอโอดนประมาณ 25-50 มลลกรม และปรมาณ 8 มลลกรม อยในตอมธยรอยดซงเกบสะสมไว ในรปไธโรโกลบลลน (Thyroglobulin) ในตอมธยรอยดมปรมาณไอโอดนมากกวาเนอเยออนๆ ประมาณ 2,500 เทา (นธยา รตนาปนนท, 2546)

ไอโอดนเปนสวนประกอบสาคญของธยรอยดฮอรโมน Triiodothyronine (T3) และThyroxin (Tetraiodothyronine, T4) ซงอยในนวเคลยส และมบทบาทในการเหนยวนาการสงเคราะหโปรตน ทเปนฮอรโมนสาคญ โดยการเพมการสงเคราะห RNA ทใชเปนแบบรหสในการสงเคราะหโปรตนชนดทตองการกลไกการทางานของ T3 และ T4 เกดทนวเคลยส เรมจากการจบกบตวรบในนวเคลยสเปน Thyroid-Receptor Complex และจะไปจบกบ Thyroid Responsive Element (TRE) ซงชวย ในขบวนการสงเคราะห RNA ทเรยกวา Transcription จาก DNA

โปรตนสาคญทสงเคราะหโดยการเหนยวนาของฮอรโมนธยรอยดระดบยน คอ Growth Hormone ซงมบทบาทหนาทในขบวนการเมตาบอลสมสวนใหญในรางกาย ทสาคญไดแก

1. เมตาบอลสมของโปรตนโดยจะเพมการสงเคราะหโปรตนในเซลลกลามเนอท

7

เกยวของกบกลไกการเพม การขนสงกรดอะมโนเขาเซลล และเพมการสงเคราะห transfer RNA ทใชเปนรหสในการสรางโปรตน

2. เมตาบอลสมของไขมน โดยเพมการ hydrolyses ของไตรกลเซอไรดในเนอเยอ ไขมนไดเปนกรดไขมนและกลเซอรอล และเพมการออกซเดชนของกรดไขมนในตบ

3. เมตาบอลสมของคารโบไฮเดรต โดยเพมการสรางกลโคสในตบ (gluconeogenesis) เพอสงกระแสเลอด เปนการรกษาสมดลระดบนาตาลในเลอด

4. เมตาบอลสมของเกลอแร โดยการรกษาสมดลของแรธาตหลายชนดดวยกน เชน การเคลอนยายของแคลเซยมระหวางกระดก และเลอด ซงสมพนธกบการเจรญของกระดกในวย ทกาลงเจรญเตบโต

นอกจากนในเลอดจะมระดบ T4 มากกวา T3 การสงเคราะหและการหลงธยรอยดฮอรโมน ควบคมโดยฮอรโมน thyroid-releasing hormone (TRH) จากตอม hypothalamus และ thyroid stimulating hormone (TSH) จากตอมพทอทาร TRH จะควบคมความไวของตอมพทอทารตอระดบ T4 ในเลอด ทเปลยนแปลง ถาระดบ T4ในเลอดตาตอมพทอทารจะหลงฮอรโมน TSH เพอเพมการสงเคราะห และหลงธยรอยดฮอรโมนในภาวะปกต ระดบธยรอยดฮอรโมน free T4 ในเลอดมประมาณ 0.80 - 0.20 ไมโครกรมตอ 100 มลลลตร สวนระดบฮอรโมน TSH ในเลอดมประมาณ 0.17 - 2.90 ไมโครกรมตอลตร (รชตะ รชตะนาวน และคณะ, 2546)

หนา ทสาคญของไอโอดนตอรางกายคอ ชวยในการทางาน และการเจรญเตบโต ของตอมธยรอยด ควบคมการเผาผลาญสารอาหารเพอใหพลงงานแกรางกาย ชวยสงเสรม การเจรญเตบโต และกระตนใหหวใจทางานไดดขน เพมการเคลอนยายแคลเซยมและฟอสฟอรสจากกระดก ชวยในการขบถายปสสาวะและควบคมการกระจายของน าตามอวยวะตางๆ กระตนให มการหลงน านมมากขน ควบคมการทางานของระบบประสาท ถารางกายขาดไอโอดนจะมอาการเซองซม เหนอยงาย ความดนโลหตตา ผวหนงและผมแหง อวน ความจาไมด รางกายเตบโตชา มอาการปญญาออน ไมสนใจทางเพศ เดกทเกดจากมารดาทขาดไอโอดนจะโตชา พงโร และ มอาการบวม ระดบคอเลสเตอรอลในเลอดสง เปนโรคหวใจ โดยเฉพาะอยางยงเปนโรคคอพอก ทาใหตอมธยรอยดโตขน ทเหนไดชดคอบรเวณลาคอ ซงอาจไปกดหลอดลมทาใหไอ สาลก และหายใจลาบากได โดยสาเหตการขาดไอโอดนอาจเกดจากการบรโภคอาหารทมไอโอดนนอย ไอโอดนจะมสมรรถภาพลดนอยลงจากการบรโภคอาหารทมแคลเซยมมากหรอการขาดวตามนเอ การไดรบสารตอตานการทางานของตอมธยรอยด การรกษาทาไดโดยการใหไอโอดนหรอการผาตด แลวใหกนเกลอไอโอดนในรปแบบตางๆ (ศนยสขภาพและโภชนาการไทย, 2554)

8

โภชนาการไอโอดนของหญงตงครรภ การเปลยนแปลงทางสรรวทยาและเมตาบอลซม ทาใหความตองการสารอาหารและพลงงาน

ระหวางต งครรภมากขนเปนสองเทา ซงเปนผลมาจากความตองการของรางกายมารดา ความตองการของทารกในครรภ การสรางรก และการขยายตวของมดลก รวมทงการเตรยมอาหารสารองไวสาหรบการคลอดบตรและการผลตน านมเลยงทารก ระยะของการตงครรภ แบงเปน 3 ไตรมาส ไตรมาส 1 อายครรภ 0-12 สปดาห ไตรมาส 2 อายครรภ 13-26 สปดาห และไตรมาส 3 อายครรภ 27-40 สปดาห (สถาบนวจยดแมก, 2555)

1. เมตาบอลซมของไอโอดนในหญงตงครรภ ไอโอดนในอาหารทรบประทานเขาไปจะเปลยนไปเปนไอโอไดดในทางเดนอาหาร กอนทจะถกดดซมทกระเพาะอาหารและลาไสเลกสวนตน ในภาวะปกตตอมธยรอยดจะนาเขาไอโอดน 10-80 % ของไอโอดนทถกดดซม โดยอยภายใตการควบคมของ Thyroid Stimulating Hormone (TSH) ซงสรางมาจากตอมใตสมองสวนหนา และยงขนอยกบความเขมขนของไอโอดนในกระแสเลอด ไตและตอมธยรอยดเปนอวยวะททางานรวมกนเพอรกษาสมดลของปรมาณไอโอดนโดยตอมธยรอยดจะนาไอโอดน ไปใชสาหรบการสรางฮอรโมน ในขณะทไตจะขบไอโอดนสวนหนงออกมาทางปสสาวะ ในระยะต งครรภอตราการกรองทไตเพมขนจากปกต ประมาณ 1.3-1.5 เทา ทาใหมการสญเสยไอโอดนออกทางปสสาวะมาก จงมแนวโนมใหมการลดลง ของระดบไอโอดนในตอมใตสมอง ประกอบกบในระยะนรางกายตองการไอโอดนสาหรบสรางฮอรโมนเพมขนประมาณ 1.5 เทา จากความตองการในสภาวะปกตวนละ 120 เปน 250 ไมโครกรมตอลตร จงมผลกระตนใหตอมธยรอยดมการดงไอโอดนจากตอมใตสมองในอตราทเพมขน นอกจากนในชวงไตรมาสแรกของการต งครรภทารกตองการธยรอยดฮอรโมนของมารดา ผานทางรก เพอการพฒนาระบบประสาท เพราะตอมธยรอยดของทารกยงไมเรมทางานสวนในชวงไตรมาสท 2 และ3 ของการตงครรภทารกจะมการดงไอโอดนจากระบบไหลเวยนโลหตของมารดาผานทางรกไปใชสาหรบการสรางฮอรโมนเอง ซงกลไกเหลานแสดงใหเหนวา ในระหวาง การต งครรภตอมธยรอยดมการปรบตวใหมการทางานเพมขน หากไดรบไอโอดนไมเพยงพอ หญงตงครรภมโอกาสเสยงสงตอการเกดภาวะโรคขาดไอโอดน (ลกษณา ไชยมงคล, 2551)

2. ความตองการไอโอดนในหญงตงครรภ องคการอนามยโลก (World Health Organization, WHO) ไดกาหนดปรมาณไอโอดนทควรไดรบประจาวน สาหรบหญงตงครรภคอ 250 ไมโครกรมตอลตร และองคการอนามยโลกไดแนะนาใหใช median urinary iodine concentration (UIC) เปนเครองมอประเมนภาวะไอโอดนในหญงตงครรภ โดยสามารถประเมนจากการเกบปสสาวะ 24 ชวโมงหรอสมเกบครงเดยว อยางไรก

9

ตามคามธยฐานความเขมขนปรมาณไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภขนอยกบการไดรบไอโอดนชวงเวลาน นๆ และในแตละคนยงมระดบคามธยฐานความเขมขนปรมาณไอโอดน ในปสสาวะทแตกตางกนมาก โดยองคการอนามยโลกไดศกษาแลวพบวา คามธยฐาน ความเขมขนปรมาณไอโอดนของกลมหญงตงครรภอยท 150-249 ไมโครกรมตอลตร (จตรากานต เจรญบญ, 2554) เกณฑการประเมนภาวะโภชนาการไอโอดนของหญงตงครรภ ประเมนจาก คามธยฐานของปรมาณไอโอดนในปสสาวะของหญงต งครรภตามเกณฑขององคการอนามยโลกสาหรบ หญงตงครรภแสดงรายละเอยดใน ตาราง 2.1 ตาราง 2.1 เกณฑการประเมนภาวะโภชนาการของสารไอโอดนโดยใชคามธยฐานของปรมาณ

ไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภ ตามเกณฑขององคการอนามยโลก

คามธยฐานของปรมาณไอโอดน

ในปสสาวะ (ug/L)

ปรมาณไอโอดน ทรางกายไดรบ (Iodine Intake)

ภาวะโภชนาการของสารไอโอดน

< 150 ไมพอเพยง ขาดสารไอโอดนอยางรนแรง

150 - 249 พอเพยง เหมาะสม

250 - 499 เกนความตองการ มความเสยงตอการไดรบสารไอโอดนมากเกนความตองการ

500 มากเกนไปทจะใชปองกนและควบคมการขาดสารไอโอดน

ทมา: WHO/UNICEF/ICCIDD. (2007). Assessment of Iodine Deficiency Disorders and Monitoring their Elimination: A Guide for Programme Managers, third edition, p 33.

นอกจากนไดมการใชเกณฑการพจารณาจากสดสวน (รอยละ) วาภาวะขาดไอโอดน ในหญงตงครรภเปนปญหาสาธารณสขในชมชน (WHO, 2007) คอ สดสวนของหญงตงครรภ ทมระดบปรมาณไอโอดนในปสสาวะตากวา 150 ไมโครกรมตอลตร เกนรอยละ 50.00 แสดงถงพนทขาดสารไอโอดน

10

3. แหลงอาหารทมไอโอดน แหลงอาหารทมไอโอดนนอกจากเกลอไอโอดนแลวยงสามารถพบไดในอาหารทะเล เนอสตว สาหรายทะเล ผลตภณฑจากนม ขนมปง มการศกษาในกลมประชากรในอเมรกา 40 ป ยอนหลงพบวา แนวโนมคาความเขมขนปรมาณไอโอดนในปสสาวะ(urinary iodine concentration) ในหญงต งครรภลดลง โดยกลมทมความเขมขนปรมาณไอโอดนในปสสาวะนอยกวา 50 ไมโครกรมตอลตร ซง เปนกลมทเ สยงตอภาวะขาดไอโอดนไดเพม ขนจากเดมรอยละ4 เปน รอยละ 15 และจากการศกษา ทวโลกพบวารอยละ 31 ของประชากรโลกอาศยอยในพนท ขาดไอโอดน (จตรากานต เจรญบญ, 2554) อาหารทกชนดมไอโอดนตามธรรมชาต ซงกขนอยกบแตละพนท และอาหารทรบประทานเขาไป ปรมาณไอโอดนในอาหารบางชนดแสดงไวในตาราง 2.2

ตาราง 2.2 ปรมาณสารไอโอดนในอาหารสวนทกนได 100 กรม

อาหาร สารไอโอดน (ไมโครกรม)

ธญพช ขาวสาล 22 ขามหอมมะล,ขาวซอมมอ 16 ขาวเหนยว 12 ผก 1 - 10 ผลไม 9 - 12 สาหรายทาแกงจด 350 เนอสตว ไกสก 20 เปดสก 20

หมสก 16 ววสก 17 ควายสก 12 ปลา 7 - 48

11

ตาราง 2.2 (ตอ)

อาหาร สารไอโอดน (ไมโครกรม)

ไข 44 - 52 นมพรองมนเนย 6 นมจด 7 บะหมกงสาเรจรป 50 เครองปรงรส นาปลาแท 1 ซอสปรงรส 1 เกลอไอโอดน 1 ชอนชา 150

ทมา: กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข หมวดไอโอดน (2546)

นอกจากน ยงมสารหรออาหารบางประเภททรบกวนการดดซมไอโอดนสงผลใหเกดการขาดไอโอดนโดยจะไปออกฤทธทาใหตอมธยรอยดมขนาดโตขน พชทมสารททาใหเกด โรคคอพอก ไดแก หวผกกาด พช แพร สตรอเบอร แครอท กะหลาดอก แบรอคโคล ขาวโพด แอปรคอท เชอรร แอลมอน (จตรากานต เจรญบญ, 2554)

การใหไอโอดนเสรมทาในกรณทไดรบไอโอดนจากอาหารไมเพยงพอ ซงขนอยกบแตละพนท และอาหารทรบประทานเขาไป ไอโอดนเสรมมอยหลายรปแบบเชน สาหรายทะเล ยาเมดเสรมไอโอดน นโยบายกระทรวงสาธารณสขกาหนดใหตงแต 1 ตลาคม 2553 ใหหญงตงครรภทกคนทฝากครรภในสถานบรการสาธารณสขทงภาครฐและเอกชน ไดรบยาซงมสวนผสมของไอโอดน โฟเลท และเหลก คอ Trifedine 150 หรอกรณทหญงตงครรภเปนโรคธาลสซเมยใหไอโอดนเดยว คอ Iodine GPO 150 โดยใหหญงตงครรภกนวนละ 1 เมด ตลอดการตงครรภ และขณะเลยงลกดวยนมจนอายครบ 6 เดอน ยาเมดเสรมไอโอดนสาหรบหญงตงครรภม 2 สตรตารบ (สานกงานสาธารณสข จงหวดเชยงใหม, 2553) ประกอบดวย

1. ยาเมด Iodine GPO (ยาเมดไอโอดนเดยว ขนาด 0.15 มลลกรม) สาหรบ หญงตงครรภทเปนโรคธาลสซเมย ซงมขอจากดเรองการไดรบธาตเหลก กนวนละ 1 เมด

2. ยาเมด Trifedine (ยาเมดผสมประกอบดวย ไอโอดน 0.15 มลลกรม โฟเลท 60.81 มลลกรม และเหลก 0.4 มลลกรม) กนวนละ 1 เมด ตลอดการตงครรภ และขณะเลยงลก ดวยนมแม

12

4. ความเสยงจากการไดรบไอโอดนเกนในหญงตงครรภ ปรมาณไอโอดนทอาจกอใหเกดอนตรายไดมเกณฑแตกตางกนในแตละแหลงอางอง โดยถาไดรบไอโอดนปรมาณมาก การสราง T3 , T4 จะถกยงย งเรยกวา Wolff-Chaikoff effect และ ภายหลงจากนนไมกวน ตอมธยรอยดจะกลบมาสราง T3 , T4 ไดตามปกต แตในหญงตงครรภทมความผดปกตของการสรางธยรอยดฮอรโมนซอนอย เชน mild Hashimoto’s thyroiditis การสราง T3, T4 จะถกยงย งและไมสามารถกลบมาสราง T3 , T4 ไดตามปกต ทาใหเกดภาวะ iodine-induced hypothyroidism ได และทารกในครรภของหญงดงกลาวจะไมสามารถสราง T3 , T4 ไดเองจนกวาจะอายครรภ 36 สปดาห ดงนนการไดรบไอโอดนปรมาณมากในหญงตงครรภกลมน อาจเปนสาเหตทาใหเกดภาวะพรองธยรอยดในครรภได อยางไรกตามประโยชนจากการใหไอโอดนเสรม กยงมมากกวาความเสยงจากการไดรบไอโอดนเกนอยมาก WHO ไดกาหนดไมควรเกน 500 ไมโครกรมตอวน ในขณะท The Institute of Medicine ไดกาหนดให ไมควรไดรบไอโอดนเกน 1,100 ไมโครกรมตอวน (จตรากานต เจรญบญ, 2554)

5. ผลของการขาดสารไอโอดนในหญงมครรภ 5.1 ผลตอมารดา ภาวะขาดไอโอดนรนแรง สงผลทาใหเกด การแทง ครรภเปนพษ การคลอดกอนกาหนด รกลอกตวกอนกาหนด อตราตายของมารดาในการคลอดสง และทารกเสยชวตในครรภ หญงตงครรภทมภาวะขาดไอโอดนตอมธยรอยดจะไดรบการกระตนจาก TSH สงผลใหหญงตงครรภมตอมธยรอยดโตชวคราวในชวงตงครรภได (จตรากานต เจรญบญ, 2554) 5.2 ผลตอทารกในครรภและทารกแรกเกด การขาดไอโอดนรนแรงสงผลกระทบตอทารกในครรภและทารกแรกเกด ไดแก ทารกแรกเกดน าหนกตวนอย การตายคลอด หากรอดชวตเมอโตขนทารกจะมความผดปกตทางระบบประสาทและกลามเนอ พฒนาการดานสตปญญาลดลง

พการแตกาเนด (จตรากานต เจรญบญ, 2554) การวเคราะหปรมาณไอโอดนในปสสาวะ การวเคราะหปรมาณไอโอดนมหลายวธ ไดแก ชดทดสอบ UI-Kit และวธการ Colorimetry โดยใชเครอง Microplate reader เปนตนซงอธบายหลกการและขอด ขอจากดของวธวเคราะหตางๆ (หนวยเคลอนทเพอความปลอดภยดานอาหาร, 2554) ไดดงน 1. ชดทดสอบ UI-Kit หลกการ คอ ใช Prepacked chacoal column แทนวธการยอยดวยกรดทอณหภมสง ในการแยกสารรบกวนตางๆ ในปสสาวะใชวธการทาใหเกดส ซงสามารถดไดดวยตาเปลา โดยใชสาร tetramethylbenzidine โดยเทยบสตวอยางกบแถบสมาตรฐาน

13

ขอดและขอจากดของวธ UI-Kit ขอด คอ ใชสะดวก ใหผลรวดเรว และสามารถใชงานในภาคสนามได สามารถบอกภาวะการขาดสารไอโอดนไดอยางรวดเรว เหมาะกบสถานอนามยเพอใชในการตรวจปสสาวะในหญงตงครรภทมารบบรการ ขอจากด คอ ความแมนยาขนกบสายตาผทดสอบ 2. การวเคราะหปรมาณไอโอดนโดยวธ Colorimetry โดยใชเครอง Microplate reader หลกการ คอ การหาปรมาณไอโอดนในปสสาวะโดยการใช Ammonium persulfate ทาปฏกรยากบสารไอโอดนทาใหเกดส และใชเครอง microplate reader วดการดดกลนแสงชวง 405 นาโนเมตร แลวคานวณปรมาณไอโอดนในปสสาวะโดยการเปรยบเทยบจากสารละลายมาตรฐานไอโอดนทวดไดในหนวยไมโครกรมตอลตรของปสสาวะ (μg/l) (ศกดา พรงลาภและคณะ, 2553) ขอดและขอจากดของวธ Colorimetry โดยใชเครอง Microplate reader ขอด คอ สามารถวดคาปรมาณไอโอดนในระดบตางๆไดละเอยดแมนยา ขอจากด คอ ไมสะดวกนาไปใชในภาคสนาม ICCIDD ไดทาการรวบรวมวธการวเคราะหปรมาณไอโอดนในปสสาวะในหองปฏบตการตางๆ ทวโลก พบวา สวนใหญใชหลกการของ Sandell-Kolthoff reaction และทาการยอยตวอยางปสสาวะดวยสารละลายกรด Chloric กอนการทาปฏกรยา อยางไรกตามวธการยอยตวอยางปสสาวะดวยสารละลายกรด Chloric มขอดอยคอ วธการยอยสลายดวยกรดตองทาดวยความระมดระวง ตองทาในตดดควนและมความยงยากในการเตรยมและใชกรด Chloric ซงเปนอนตราย ตอมาไดมการเปลยนวธการยอยตวอยางปสสาวะโดยการใชสารละลาย Ammonium sulphate ซงเปนสารเคมทปลอดภยมากกวา มวธการเตรยมทงายกวากรด Chloric รวมทงมการตรวจวดโดยใช Microplate reader วธการดงกลาว ทาใหใชสารเคมนอยลง ลดการใชสารเคมทอนตรายสงเชน กรด Chloric และลดผลกระทบตอสงแวดลอมลงไดมาก ทางหองปฏบตการสถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ จงไดเลอกใชวธการนในการวเคราะหปรมาณไอโอดนในตวอยางปสสาวะ (ศกดา พรงลาภ และคณะ, 2553) ดงนนผศกษาจงไดเลอกใชวธการวเคราะหปรมาณไอโอดนโดยวธ Colorimetry โดยใชเครอง Microplate reader เพราะวธการดงกลาวสามารถ วเคราะหปรมาณไอโอดนในปสสาวะ ในระดบตางๆไดละเอยดและแมนยา ซงทาใหผลการวเคราะหมความละเอยดมากกวา การใชชด UI-KIT ทอาจใหผลการวเคราะหคลาดเคลอนได

14

งานวจยทเกยวของ จารวรรณ ชกาเนด (2547) ศกษาเรองปรมาณไอโอดนในปสสาวะของมารดาขณะตงครรภไตรมาสแรก มวตถประสงคเพอศกษา ภาวะไอโอดนในหญงตงครรภไตรมาสแรก และระดบไอโอดนในหญงตงครรภไตรมาสแรก รปแบบการศกษาเปนแบบ cross sectional observation study โดยเกบปสสาวะหญงตงครรภทมารบการฝากครรภทคลนกฝากครรภโรงพยาบาลสงขลานครนทร และมอายครรภไมเกน 15 สปดาห สงตรวจหาระดบไอโอดนโดยวธ ammonium persulfate digestion ผลการศกษาพบวา ไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภในไตรมาสแรกมคามธยฐานเทากบ 140 ไมโครกรมตอลตรรอยละ 8 มระดบไอโอดนในปสสาวะตากวา 50 ไมโครกรมตอลตร สรปจากเกณฑท World Health Organization (WHO) กาหนดวามไอโอดนเพยงพอในกลมประชากร (คามธยฐานของไอโอดนในปสสาวะของกลมประชากรมคามากกวา 100ไมโครกรมตอลตร และประชากรทมระดบไอโอดนในปสสาวะทตากวา 50 ไมโครกรมตอลตร ตองไมเกนรอยละ20) ไมพบภาวะขาดไอโอดนในหญงตงครรภกลมน เสกสรร คาขาย (2548) ศกษาเรอง การทางานของตอมธยรอยด และระดบไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภทโรงพยาบาลจกราช อาเภอจกราช จงหวดนครราชสมา ไดทาการสารวจหญงตงครรภ 4,500 ราย ในป พ.ศ. 2545 และไดรายงานอตราความชกของโรคขาดสารไอโอดน ถงรอยละ 47 มวตถประสงคเพอศกษาการทาหนาทของตอมธยรอยดในหญงตงครรภปกตจานวน 350 ราย ทมาฝากครรภทโรงพยาบาลจกราช โดยการบนทกประวต เกบปสสาวะและเจาะเลอด แบงการเกบตวอยางเปนสามไตรมาสจนสนสดการตงครรภ วเคราะหหาระดบซรม TSH และระดบของ FT4, FT3 และปรมาณของสารไอโอดนในปสสาวะ ผลการศกษาพบวาในระหวางการตงครรภทกไตรมาสระดบของ TSH, FT4 และ FT3 มคาพสยปกต ในขณะทระดบไอโอดนในปสสาวะ มคาสงกวาคาพสยปกต ในทางตรงกนขาม ทง FT4 และ FT3 มระดบลดลงจากไตรมาสแรก ไปสไตรมาสทสอง และสาม สาหรบระดบไอโอดนในปสสาวะพบวา มคาสงกวาคาพสยปกตทก ไตรมาส โดยมคาเทากบ 297.11 (119.80), 396.62 (128.16-481.96)และ 375.44 (181.58-616.86) ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ การศกษาในครงนแสดงใหเหนวาหญงตงครรภในพนททมปญหาโรคขาดไอโอดนซงไดรบเกลอไอโอเดต (1:20000) เปนประจาทกวนในไตรมาสทสามมคาเฉลย ± คาเบยงเบนมาตรฐานของ TSH มคาอยในระดบปกตถงระดบสง แต FT4 และ FT3 มระดบปกต ไปถงระดบตา ในขณะทคาไอโอดนในปสสาวะจะมคาสงกวาพสยปกต อาจกลาวไดวา การตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะอยางเดยวจงยงไมเพยงพอ ควรไดรบการตรวจหาระดบ TSH และ FT3 รวมดวย

15

กตต ลาภสมบตศร (2551) ศกษาปจจยทสมพนธกบความเขมขนของไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภในประเทศ มวตถประสงคเพอสารวจปจจยทเกยวของกบความเขมขนของไอโอดน ในปสสาวะของหญงตงครรภในประเทศไทย กลมตวอยางจากโรงพยาบาลของรฐใน 8 จงหวด ทสมเลอกมาจาก 29 จงหวดในระบบเฝาระวงการขาดสารไอโอดนในหญงตงครรภของกระทรวงสาธารณสขพ.ศ. 2548-2550 สมตวอยางภาคละ 2 จงหวดจาก 4 ภาค คอ เหนอ อสาน กลาง และใตจงหวดละ100 ราย ได 800 ราย พบวา ประมาณรอยละ 65 (531ราย) ทใชเกลอเสรมไอโอดนปองกนการขาดสารไอโอดน คามธยฐานความเขมขนไอโอดนในปสสาวะเทากบ 9.19 μg/dl มเพยงรอยละ14 ของหญงต งครรภท มความเขมขนไอโอดนในปสสาวะเหมาะสม(15.00-24.99 μg/dl) ความเขมขนไอโอดนในปสสาวะตากวาเกณฑ (นอยกวา15.00 μg/dl) รอยละ 69.5 ในการวเคราะหความสมพนธของความเขมขนไอโอดนในปสสาวะกบตวแปรอสระในระดบสองตวแปร ความเขมขนไอโอดนในเกลอและการใชเกลอไอโอดนมความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญ ทางสถตกบความเขมขนไอโอดนในปสสาวะ (p <0.001) และมความแตกตางอยางมนยสาคญระหวางภาค และระหวางจงหวด โดยภาคและจงหวดมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต กบความเขมขนไอโอดนในปสสาวะ (p <0.001) ความเขมขนไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภภาคใตมคาสงกวาภาคอน ผลการศกษาแสดงใหเหนวามาตรการปองกนการขาดสารไอโอดน ในประเทศไทยควรไดรบการพจารณาและทบทวนและประยกตใหเหมาะสมกบวฒนธรรมไทย และวฒนธรรมทองถนในแตละภาคอยางมประสทธภาพ ภศกด เลศเรองปญญา และคณะ (2553) ศกษาการเฝาระวงปองกนและควบคมโรคขาด สารไอโอดนจากระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงต งครรภในภาคเหนอตอนบนป 2553 มวตถประสงค เพอศกษาสถานการณภาวะขาดสารไอโอดนจากระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภ ศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และเกลอเสรมไอโอดน และเปรยบเทยบคาเฉลยของคามธยฐานระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภในเขต 15 ประกอบดวย จงหวด เชยงใหม ลาพน ลาปาง และแมฮองสอน กบเขต 16 ประกอบดวย จงหวด เชยงราย พะเยา แพร และนาน ทมาฝากครรภกอนอายครรภ 20 สปดาห จานวน 1,650 ราย ผลการวจยพบวา ระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภในภาพรวมเขต 15 มภาวะขาดไอโอดนทกระดบรวมกนเทากบ รอยละ 28.38 ในรายจงหวดพบวา จงหวดแมฮองสอนมการขาดไอโอดนทกระดบรวมกนสงทสด รอยละ 40.83 จงหวดเชยงใหมตาสด รอยละ 20.05 ผลการตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภเขต 16 มภาวะขาดไอโอดนทกระดบรวมกนเทากบ 43.91 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยของระดบไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภระหวางเขต 15 และเขต 16 พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.1 หญงตงครรภมการรบประทานอาหารทะเลรอยละ 19.8

16

การรบประทานอาหารทะเลสวนใหญหญงตงครรภจะรบประทาน 1-3 วนตอเดอน รอยละ 42.7 การปรงอาหารใหมรสเคมสวนใหญจะใชเกลออนามยหรอเกลอเสรมไอโอดน รอยละ 39.23 สวนมากจะหาซอจากรานคาในหมบาน รอยละ 62.7 หญงตงครรภสวนใหญรบรเรองสารไอโอดน 81.4 และไดรบคาแนะนาเกยวกบการบรโภคเกลออนามยรอยละ69.9 และทราบจากเจาหนาทสาธารณสขรอยละ 33.68 สมพร แวงแกว (2553) ศกษาประสทธผลการเฝาระวงปองกนโรคขาดสารไอโอดนจงหวดอดรธาน มวตถประสงค เพอเปรยบเทยบประสทธผลกระบวนการระหวางกอนและหลงปฏบตการ เพอวเคราะหปรมาณไอโอดนในปสสาวะของหญงตงครรภ และเพอสารวจพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และเกลอทมสารไอโอดน เปนการวจยเชงปฏบตการ ประชากรทศกษาไดแก หญงตงครรภ สมตวอยางหญงตงครรภตรวจไอโอดนในปสสาวะสมอยางงายไดจานวน 300 คน (จาก 15,986 คน) เครองมอทใช รายงานผลการตรวจปรมาณไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภ แบบสอบถามพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และเกลอทมสารไอโอดน และแบบสอบถามวดประสทธผลกระบวนการ ผลการศกษาพบวา ในหญงตงครรภเฉลยรอยละ 43.70 มคาเฉลยไอโอดนในปสสาวะนอยกวา 100 ไมโครกรมตอลตร ในเดกนกเรยน เฉลยรอยละ 58.2 มคาเฉลยไอโอดนในปสสาวะนอยกวา 100 ไมโครกรมตอลตร มการบรโภคเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอน รอยละ74.0 หลงปฏบตการเฝาระวงฯ 7 มาตรการมการบรโภคมากกวากอนปฏบตการรอยละ78.1 แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001) สรปประสทธผลกระบวนการเฝาระวงปองกน และควบคมภาวะขาดไอโอดนในจงหวดอดรธาน มแนวโนมทดขนอยางเหนไดชดเมอเทยบกบผลงานในปพ.ศ. 2550-2552 Georgina Stilwell (2007) ศกษาเรอง ผลกระทบจากระยะการตงครรภตอสารไอโอดน ในปสสาวะของหญงตงครรภ มวตถประสงคเพอศกษา ผลกระทบจากการเปลยนแปลงในระยะ การตงครรภกบความเขมขนของไอโอดนในปสสาวะของการตงครรภปกต และตรวจหาปรมาณไอโอดนในคนทวไปเพอเปนขอมลอางองใหกบหญงต งครรภ วธการศกษาโดยเกบตวอยางปสสาวะ 759 ตวอยาง จากหญงตงครรภ 431 คน ทสนใจเขารวมกบคลนกของโรงพยาบาล รอยลโฮบารต ในแทสมาเนย ผลการศกษาพบวา คามธยฐานของความเขมขนไอโอดนในปสสาวะเทากบ 75 ไมโครกรมตอลตร (คาความเชอมนรอยละ 95, คาอยระหวาง 70.03-79.97 ไมโครกรมตอลตร) อายครรภเฉลยเทากบ 19.4 สปดาห คาความเขมขนไอโอดนแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางความเขมขนไอโอดนในปสสาวะกบชวงระยะของการต งครรภ ซงมคาเพมขน ในระยะแรกของการตงครรภแลวลดลงเมออายครรภมากขน จากการศกษาสรปวา หญงตงครรภขาดไอโอดนเพยงเลกนอย เมอเทยบกบไอโอดนทตองการในไตรมาสแรก และในระยะแรก

17

ของไตรมาสทสอง ซงการจดการเกยวกบโภชนาการใหแกหญงตงครรภในชวงเวลานใหไดรบปรมาณไอโอดนเพยงพอเปนสงสาคญอยางมากโดยเฉพาะในหญงตงครรภทมภาวะขาดไอโอดน Michael B. Zimmermann (2007) ศกษาเรองผลของการขาดสารไอโอดนในหญงตงครรภ ไตรมาสแรกจนถงไตรมาสทสองและในทารกแรกเกด มวตถประสงคเพอรวบรวมขอมลทเกยวของกบการขาดไอโอดนในหญงตงครรภไตรมาสท 1, 2 และในทารกแรกเกด พบวาไอโอดนจาเปน ในการสรางฮอรโมนธยรอยด ซงจาเปนในการพฒนาสมอง ทารกในครรภ ทารกแรกคลอด และเดกทงายตอการขาดไอโอดน ความตองการไอโอดนเพมมากขนในระหวางตงครรภ ปรมาณทแนะนาตอวนอยในชวง 220-250 ไมโครกรมตอวน แตปรมาณทแนะนาตอวนยงมการเสนอใหมจาก WHO วา ควรมไอโอดนในปสสาวะอยในชวง 150-250 ไมโครกรมตอลตร ในหญงตงครรภงานวจย ทประเทศสวสเซอรแลนดพบวา ฮอรโมนธยรอยด เปนตวชว ดทไววาทารกขาดไอโอดน ในชวงไตรมาสสดทายของการตงครรภหรอไม การทดลองใหไอโอดนเสรมในหญงต งครรภ ทขาดสารไอโอดนเลกนอย สงผลดตอหญงตงครรภและทารกแรกเกดดาน serum thyroglobulin และปรมาณฮอรโมนธยรอยด แตไมมผลตอความเขมขน ฮอรโมนธยรอยดทงหมด Micheal B. Zimmermann (2009) ศกษาเรองการขาดสารไอโอดนในหญงตงครรภ และผลของการไดรบไอโอดนเสรมของมารดาตอบตร มวตถประสงคเพอรวบรวมขอมลทเกยวของ พบวา องคการอนามยโลกแนะนาปรมาณไอโอดนทหญงตงครรภควรไดรบจาก 200 ไมโครกรมตอวน เปน 250 ไมโครกรมตอวน และแนะนาวาคามธยฐานของความเขมขนไอโอดนในปสสาวะ ควรอยในชวง 150-249 ไมโครกรมตอลตร จงจะแสดงวาหญงตงครรภไดรบไอโอดนเพยงพอ และตรวจความเขมขนของ thyrotropin ในเลอดของทารกหลงคลอด 3-4 วน ซงอาจเปนตวชวดไดวาขาดไอโอดนหรอไม พบวานอยกวารอยละ 3 มคา 5 mU/L ซงแสดงวาขาดไอโอดน ในพนททขาดไอโอดนอาการฮอรโมน thyroxin ตา สามารถกอใหเกดภาวะตอมธยรอยดฝอในเดก (cretinism) หากจะปองกนควรใหไดรบไอโอดนกอนหรอตงแตระยะแรกของการตงครรภ หญงตงครรภทขาดไอโอดนจะทาใหบตรมการรบรไมปกต นอกจากนองคการอนามยโลกไดแนะนาในเสรมไอโอดนในหญงตงครรภและทารก Muricia M และคณะ (2009) ศกษาเรองการไดรบไอโอดนในหญงตงครรภมวตถประสงคเพอประเมนไอโอดนทรางกายไดรบและขบออกมาและประเมนการปฏบตตามคาแนะนา ของหญงตงครรภโดยศกษาสภาวะไอโอดนในหญงตงครรภจานวน1,522 คน ระหวางสปดาห ท 8 ถงสปดาหท 22 ของการตงครรภในพนท Valencia Gipuzkoa และSabadell ประเทศสเปน เกบขอมลการบรโภคอาหารและบรโภคเกลอจากแบบสอบถาม ตรวจความเขมขนไอโอดน ในปสสาวะ (UIC) และเปรยบเทยบปรมาณไอโอดนทบรโภคเขาไปและทขบออกมาทางปสสาวะ

18

ผลการศกษาพบวา คามธยฐานของความเขมขนไอโอดนในปสสาวะเทากบ 134 ไมโครกรมตอลตร ใน Valencia 168 ไมโครกรมตอลตร ใน Gipuzkoa และ 94 ไมโครกรมตอลตร แสดงใหเหนวา หญงตงครรภมการขาดไอโอดน อางองตามองคการอนามยโลก (WHO) Ashequr Rahman และคณะ (2011) ศกษาเรองการขาดสารไอโอดนจากไอโอดนในปสสาวะของหญงต งครรภใน Gippsland เ กยวกบความลมเหลวของการใชขนมปงในการปองกน มวตถประสงค เพอประเมนสถานะการณไอโอดนและปจจยทมผลตอไอโอดนกบการศกษาของหญงตงครรภทอาศยอยใน Gippsland วธการศกษาเปนการศกษาแบบภาพตดขวาง (Cross-sectional study) โดยศกษาในหญงต งครรภ จานวน 86 คน (ทต งครรภมากกวาหรอเทากบ 28 สปดาห) ฝากครรภในโรงพยาบาลทใหบรการ และคลนกสตนรแพทยเอกชนทวภมภาคของ Gippsland Victoria, ประเทศออสเตรเลย ตงแต 13 มกราคม 2009 ถง 17 กมภาพนธ 2010 เกบรวบรวมขอมลจากสดสวนโดยรวมของหญงตงครรภทมความเขมขนไอโอดนในปสสาวะ (UIC) มากกวา 150 ไมโครกรมตอลตร เปรยบเทยบกบสดสวนของหญงตงครรภทมความเขมขนไอโอดนปสสาวะมากกวา 150 ไมโครกรมตอลตร หลงจากการบรโภคขนมปงทมการเตมไอโอดนลงไป ซงเปน การใชผลตภณฑเสรมอาหารทมไอโอดน และเนองจากขนมปงเปนอาหารทรจกกนทวไป ผลการศกษาพบวารอยละ 28 ของหญงตงครรภมคาความเขมขนไอโอดนปสสาวะมากกวา 150 ไมโครกรมตอลตร (แสดงใหเหนถงความพอเพยงไอโอดน) ไมมความแตกตางอยางมนยสาคญใน UICs มากอนและภายหลงการเพมไอโอดนในขนมปง คามธยฐานกอนการเตมไอโอดน คอ 96 ไมโครกรมตอลตร (interquartile range [IQR], 45-153 g / L) และภายหลงการเตมไอโอดน ในขนมปง คอ 95.5 g / L (IQR, 60-156 g / L) จากการศกษาแสดงใหเหนวา การบรโภคอาหาร ทอดมไปดวยไอโอดน (รวมทงการบรโภคขนมปง) และการใชผลตภณฑเสรมอาหารทเหมาะสมไมเพยงพอทจะตอบสนองความตองการไอโอดนทเพมขนในระหวางตงครรภ