51

ปญหำเกยวกบกำรพจำรณำคดผบรโภค : ศกษำเฉพำะกรณ ผประกอบธรกจฟองผบรโภค และกำรอทธรณ ฎกำ

อรณ ชยกล

เอกสำรวชำกำรรำยบคคลฉบบนเปนสวนหนงของกำรอบรม หลกสตร “ผพพำกษำหวหนำศำล” รนท 17

วทยำลยขำรำชกำรตลำกำรศำลยตธรรม สถำบนพฒนำขำรำชกำรฝำยตลำกำรศำลยตธรรม

ส ำนกงำนศำลยตธรรม พ.ศ.2561

52

ปญหำเกยวกบกำรพจำรณำคดผบรโภค : ศกษำเฉพำะกรณ ผประกอบธรกจฟองผบรโภค และกำรอทธรณ ฎกำ

อรณ ชยกล

เอกสำรวชำกำรรำยบคคลฉบบนเปนสวนหนงของกำรอบรม หลกสตร “ผพพำกษำหวหนำศำล” รนท 17

วทยำลยขำรำชกำรตลำกำรศำลยตธรรม สถำบนพฒนำขำรำชกำรฝำยตลำกำรศำลยตธรรม

ส ำนกงำนศำลยตธรรม พ.ศ.2561

53

วทยำลยขำรำชกำรตลำกำรศำลยตธรรม สถำบนพฒนำขำรำชกำรฝำยตลำกำรศำลยตธรรม

ส ำนกงำนศำลยตธรรม

เอกสำรวชำกำรรำยบคคล

ของ

อรณ ชยกล

เรอง

ปญหำเกยวกบกำรพจำรณำคดผบรโภค : ศกษำเฉพำะกรณ ผประกอบธรกจฟองผบรโภค และกำรอทธรณ ฎกำ

ไดรบกำรตรวจสอบและอนมตใหเปนสวนหนงของกำรอบรม หลกสตร “ผพพำกษำหวหนำศำล” รนท 17

เมอวนท 28 กนยำยน 2561

.........................................

(นำยอดม วตตธรรม) ผพพำกษำศำลฎกำ

ประธำนกรรมกำรอ ำนวยกำรอบรม

......................................... (นำงกรต ตงธรรม)

ผพพำกษำหวหนำคณะในศำลอทธรณคดช ำนญพเศษ กรรมกำรทปรกษำ

ก

54

กตตกรรมประกำศ รายงานทางวชาการสวนบคคลฉบบนส าเรจลลวงขนมาไดกดวยความเมตตาของทานอาจารยกรต ตงธรรม ผพพากษาหวหนาคณะในศาลอทธรณคดช านญพเศษ ทกรณารบเปนอาจารยทปรกษา และใหค าแนะน าทางดานวชาการแกผศกษา เพอใหปฏบตไดถกตองอนเปนประโยชนอยางสง ซงท าใหผศกษามความร ความเขาใจ ในปญหาทไดจดท ามากยงขน ผศกษาจงขอกราบขอบพระคณอยางสงไว ณ ทน ผศกษาขอขอบพระคณอยางสงตอทานอาจารยอดม วตตธรรม ผพพากษาศาลฎกา ซงเปนประธานกรรมการอ านวยการอบรม ผซงมพระคณตอผศกษาเปนอยางยงในการใหความรทางนตศาสตร ตรวจสอบแกไข และไดใหความกรณาในการรวมเปนกรรมการสอบรายงานทางวชาการสวนบคคลฉบบนดวย นอกจากนผศกษาขอขอบคณแดคร และอาจารยทมสวนวางรากฐานการศกษาแกผศกษาตงแตอดตจนถงปจจบนตลอดจนผทมพระคณอน ๆ ทไมไดกลาวนามไว ณ ทน จนท าใหผศกษาสามารถจดท ารายงานทางวชาการสวนบคคลฉบบนส าเรจไดอยางสมบรณ

นายอรณ ชยกล

ข

55

สำรบญ หนำ

บทท 1 บทน ำ 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 2 1.3 ขอบเขตของการศกษา 2 1.4 สมมตฐานของการศกษา 3 1.5 วธการด าเนนการศกษา 3 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา 3

บทท 2 แนวคดและทฤษฎทเกยวกบกฎหมำยคมครองผบรโภค 4 2.1 แนวคดในการคมครองผบรโภค 4 2.2 ทฤษฎเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภค 5

บทท 3 กฎหมำยทเกยวของกบกำรบงคบใชวธพจำรณำคดผบรโภคของประเทศไทย 10 3.1 กฎหมายทเกยวของกบการบงคบใชวธพจารณาคดผบรโภคของประเทศไทย 10 3.2 กฎหมายทเกยวของกบการบงคบใชวธพจารณาคดผบรโภคของตางประเทศ 25 บทท 4 วเครำะหปญหำกฎหมำยในกำรพจำรณำคดคมครองผบรโภค 38

4.1 ปญหาเกยวกบผประกอบธรกจฟองผบรโภค 40 4.2 ปญหาเกยวกบการอทธรณและฎกา 43

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 46 5.1 บทสรป 46 5.2 ขอเสนอแนะ 47

บรรณำนกรม ประวตผศกษำ

ค

บทท 1

บทน ำ 1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ปจจบนการขยายตวทางเศรษฐกจและการสงเสรมใหผประกอบธรกจแขงขนกนผลตสนคาและบรการ สงผลดตอผบรโภคในแงทมสนคาและบรการใหเลอกมากขน แตอยางไรกตามกตองยอมรบวาสนคาและบรการทอยในทองตลาดมทงทมคณภาพและไมมคณภาพ การคมครองผทบรโภคสนคาหรอบรการใหไดรบความเปนธรรมและใหบรโภคแตสงทมคณภาพและปลอดภยจงนบวามความส าคญ วธการคมครองผบรโภคทมประสทธภาพคอการใชมาตรการเชงปองกน เชน การใหผบรโภคไดรบขาวสารเกยวกบสนคาหรอบรการครบถวนทถกตอง และการใหผบรโภคไดรบความเปนธรรมตงแตในขณะท าสญญา แตในทางความเปนจรงแลว ยงมผบรโภคจ านวนมากทไดรบความเสยหายจากการบรโภคสนคาและบรการ แสดงใหเหนวามาตรการเชงปองกนทมอยยงไมเพยงพอ จ าเปนทจะตองมมาตรการเชงเยยวยาทมประสทธภาพดวย จงจะสามารถคมครองสทธของผบรโภคได มาตรการเชงเยยวยาทใชกนอยกอนทพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ใชบงคบตกอยในบงคบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงรฐตราออกมาส าหรบการด าเนนคดทคความทงสองฝายมสถานะทเทาเทยมกน โดยมไดค านงถงความแตกตางของคความทงในเรองฐานะทางเศรษฐกจ การศกษาหรออ านาจในการตอรอง แตคดผบรโภคจะมลกษณะทแตกตางไปจากคดแพงโดยทว ๆ ไป เนองจากผประกอบธรกจจะเปนฝายทมความรและสถานะทางเศรษฐกจดกวาฝายผบรโภค จงท าใหมอ านาจในการตอรองทเหนอกวา ดงนน ความสมพนธระหวางผประกอบธรกจกบผบรโภคจงอยบนพนฐานของความไมเทาเทยมกน หลกการทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจงไมอาจท าใหการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคบรรลวตถประสงคได หากกระบวนการเยยวยาความเสยหายไมไดรบการแกไขปรบปรงใหเหมาะสมกบคดผบรโภคแลว จะท าใหผประกอบธรกจทขาดจรยธรรมและมอ านาจตอรองทเหนอกวายงคงด าเนนธรกจตอไปโดยไมค านงถงความเดอดรอนทเกดข นแกผบรโภค และในทสดผลทตามมากคอผบรโภคจะถกเอารด เอาเปรยบและทวความรนแรงมากขน มาตรฐานของสนคาและบรการกจะไมมคณภาพ จะสงผลกระทบตอคณภาพของคนในสงคม และระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศอยางหลกเลยงไมได รฐจงไดตราพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ออกมาเพอจดระบบวธพจารณาคดผบรโภคเสยใหม พระราชบญญตฉบบนไดประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 25 กมภาพนธ พ.ศ.2551 และมผลใชบงคบเมอพน 180 วนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป หลงจากทพระราชบญญตนมผลบงคบแลว ปรากฏวาคดทขนมาสศาลเปนจ านวนมากจะเปนคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคเปนสวนใหญ คดทผบรโภคน ามาฟองผประกอบธรกจมจ านวนไมมากนก จากการศกษาพระราชบญญตฉบบนพบวามปญหาดงตอไปน

2

(1) การทพระราชบญญตฉบบนใหสทธแกผประกอบธรกจฟองผบรโภคไดดวย โดยน าหลกการวธพจารณาความอยางเดยวกนมาใชบงคบท าใหผประกอบธรกจไดรบประโยชนมากขนกวาเดมทใชหลกการดงทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ดงนนคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคจะไดรบการพจารณาอยางรวดเรว เชนเดยวกบผบรโภคฟองผ ประกอบธรกจ ท าใหผบรโภคไมมโอกาสทจะตอสคดและเจรจาตอรองกบผประกอบธรกจ เนองจากศาลจะตองพพากษาคดในเวลาอนรวดเรวตามทกฎหมายก าหนด จงเหนไดวาพระราชบญญตฉบบน มไดมวตถประสงคในการค มครองผ บรโภคอยางแทจรง แตกลบไปคมครองผประกอบธรกจ ท าใหผบรโภคซงมอ านาจตอรองทนอยกวาไดรบความเสยหายมากขนกวาทเปนอยเดม (2) พระราชบญญตฉบบนมเจตนารมณทจะใหผบรโภคทไดรบความเสยหายไดรบการเยยวยาใหเรวทสด จงก าหนดใหการพจารณาคดผบรโภคเปนไปดวยความรวดเรว และเมอมพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค (ฉบบท 3) พ.ศ. 2558 ใหยกเลกความเดมในมาตรา 51 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 ซงเดมใหโอกาสคความยนค ารองตอศาลฎกาเพอขอใหพจารณาอนญาตใหฎกาในปญหาขอเทจจรงในคดมทนทรพยทพพาทในชนฎกาเกนสองแสนบาท หรอในปญหาขอกฎหมายหลงจากทศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคมค าพพากษาหรอค าสงแลว และใหใชความใหมวาการฎกาค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคใหน าบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม ซงบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 247 วาดวยการฎกาไดบญญตวา การฎกาค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณใหกระท าได เมอไดรบอนญาตใหฎกา การแกไขบทบญญตในมาตรา 51 ดงกลาวท าใหคความในคดมการฎกาค าพพากษาของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคและศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคทกฎหมายบญญตใหเปนทสดในปญหาขอเทจจรงไดอกโดยไมมขอจ ากดท าใหปรมาณคดขนสศาลฎกาเปนจ านวนมาก เนองจากคดผบรโภคมไดมแตเฉพาะคดทผบรโภคฟองผประกอบธรกจเทานน แตยงมคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคดวย ซงคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคมเปนจ านวนมาก และในขณะเดยวกนผพพากษาศาลฎกามจ านวนจ ากด จงควรจ ากดคดทจะขนสศาลฎกาโดยใหฎกาไดแตเฉพาะปญหาขอกฎหมาย และจะตองเปนเรองทส าคญแกคดอนควรไดรบการวนจฉยเทานน สวนปญหาขอเทจจรงควรใหคดถงทสดทศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค และศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภค 1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ 1.2.1 เพอศกษาความหมาย ประวตความเปนมา แนวคด ทฤษฎและสทธขนพนฐานของผบรโภคทเกยวของกบกฎหมายคมครองผบรโภค 1.2.2 เพอศกษากฎหมายเกยวกบการพจารณาคดคมครองผบรโภคในประเทศไทย 1.2.3 เพอวเคราะหปญหาทางกฎหมายในการพจารณาคดคมครองผบรโภค

3

1.2.4 เพอศกษาแนวทางแกไขปรบปรงกฎหมายวธพจารณาคดผบรโภคทใชอยในปจจบนใหมความเหมาะสมและมประสทธภาพมากยงขน 1.3 ขอบเขตของกำรศกษำ ศกษาขอบเขตของเนอหาครอบคลมเฉพาะปญหาและอปสรรคของการน าพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาใชบงคบในกรณทผประกอบธรกจฟองผบรโภค และการอทธรณฎกา พรอมทงเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา 1.4 สมมตฐำนของกำรศกษำ พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภคทใชอยในปจจบนยงมขอบกพรองบางประการจงกอใหเกดปญหาเกยวกบผประกอบธรกจฟองผบรโภค และการอทธรณ ฎกา จงจ าเปนทจะตองศกษาเพอหาแนวทางแกไขพระราชบญญตฉบบนใหมประสทธภาพและมผลการใชบงคบระหวางผประกอบธรกจกบผบรโภคใหมความเหมาะสมมากยงขน 1.5 วธกำรด ำเนนกำรศกษำ เปนการวจยเชงคณภาพโดยเปนการคนควาและวจยเอกสาร และรวบรวมขอมลจากหนงสอ ต าราทางวชาการ บทความ วารสาร รวมถงรายงานการวจย และขอมลจากอนเตอรเนทเพอใหไดขอสรปและเสนอแนะแนวทางแกไขปญหา 1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรศกษำ 1.6.1 ท าใหทราบถงความหมาย ประวตความเปนมา แนวคด ทฤษฎและสทธขนพนฐานของผบรโภคทเกยวของกบกฎหมายคมครองผบรโภค 1.6.2 ท าใหทราบถงกฎหมายเกยวกบการพจารณาคดผบรโภคในประเทศไทย 1.6.3 ท าใหทราบถงปญหาทางกฎหมายในการพจารณาคดผบรโภค 1.6.4 ท าใหทราบแนวทางแกไขปรบปรงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภคทใชอยในปจจบนใหมความเหมาะสมและมประสทธภาพมากยงขน

4

บทท 2

แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบกฎหมำยคมครองผบรโภค 2.1 แนวคดในกำรคมครองผบรโภค การด ารงชวตในประจ าวน มนษยจ าเปนทจะตองบรโภคสอตาง ๆ มากมายไมวาจะเปนสนคาหรอบรการ การผลตสนคาในอดตจะท าดวยตนเอง หรอท าภายในครอบครว เนองจากมนษยมความรยงไมมากนก วธการผลตกไมสลบซบซอน บคคลทอยในครอบครวเดยวกนจะผลตสนคาขนมาใชเอง เมอสนคาทผลตขนมาเหลอจากการบรโภคแลว กจะน าสนคาทผลตขนมาไปแลกเปลยนสนคากบบคคลอนทมสนคาแตกตางไปจากสนคาของตนเอง การผลตสนคาในสมยกอนจงเปนไปในลกษณะทเรยบงาย แตเมอวธการทางการคาไดเปลยนแปลงไปมการจดองคกรธรกจเกดขนในรปแบบตาง ๆ ไมวาจะมการเปลยนแปลงในเรองของระบบการคาแลว ยงเกดการเปลยนแปลงจากการผลตดวยฝมอไปสระบบโรงงานอตสาหกรรมซงทเรยกกนวา การปฏวตอตสาหกรรม เนองจากมการประดษฐคดคนเครองจกร เครองกลมาใชในการผลต เชน เครองขนดาย เครองจกรไอน า เปนตน การใชเครองยนตมาใชในการผลตสนคาท าใหการผลตสนคาในครวเรอนไมเหมาะสมอกตอไป จงมการสรางโรงงานขนมาท าการผลตสนคาและแนวความคดดงกลาวเปนทแพรหลายไปทวโลก รวมทงมการพฒนาระบบการผลตตดตอกนเรอยมา จนกระทงมการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการผลตสนคาและท าใหตนทนในการผลตลดลงซงเปนทนยมอยในปจจบน การเปลยนแปลงทางสงคม และววฒนาการทางเทคโนโลยสงผลใหวทยาการทางดานเศรษฐศาสตร นตศาสตร สงคมศาสตร และรฐศาสตร เปลยนแปลงตามไปดวยในสมยทการคาขายยงอยในวงจ ากด เฉพาะทองถนใดทองถนหนงสภาพของสนคาและบรการไมมความซบซอนขบวนการผลตเปนแบบงายๆ โดยมการแลกเปลยนสนคากนในตลาด ตอมาเมอมการพฒนาแบงงานกนท า (Division of Labor) ผทมฝมอกลายเปนผผลตสนคาขายใหแกผอน และมการรวมตวกนในระหวางพอคาดวยกน ซงในประเทศองกฤษมการจดตงสมาคมอาชพ 2 ลกษณะในสมยกลาง (ค.ศ.1100-1150) คอ สมาคมพอคา (Merchant Quilds) และสมาคมชางฝมอ (Craft Quilds)1 การรวมตวกนเปนสมาคมดงกลาวท าใหเกดการจดระบบการผลตใหมปรมาณ คณภาพและราคาสนคาเปนไปตามทผผลตตองการ จนกระทงปค.ศ.1760 เกดการปฏวตอตสาหกรรมในยโรปและประเทศองกฤษท าใหเกดการเปลยนแปลงการผลต จากการใชชางฝมอมาเปนการผลตโดยใชเครองจกร และเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการผลตสนคา ท าใหการผลตสนคาไดปรมาณมาก อกทงยงลดตนทนการผลตไดดวยในขณะเดยวกน การปฏวตอตสาหกรรมยงกอใหเกดผลกระทบตอแนวคดทางการปกครองอกดวย กลาวคอ กอนการปฏวตอตสาหกรรมระบบการปกครองในยโรปและประเทศองกฤษมลกษณะเปนฟวดล (Feudal) ประชาชนจะอยภายใตการปกครองของขนนางซงเปนชนชนปกครองในแตละทองถน และเปนผตงขอก าหนดกฎเกณฑใหประชาชนซงอยในอาณาเขตปกครองของตน โดยชนชนปกครองไดใช

1 พเชษฐ เมาลานนท. (2537). ความคดทางสมาคม-กฎหมายเกยวกบองคกรธรกจ. หนา 20.

5

อทธพลในการสนบสนนบคคลเพยง บางกลมในการท าการคาการปกครองในลกษณะดงกลาวท าใหประชาชนไมพอใจ จนเกดแนวคดทางปรชญาการปกครองแบบปจเจกชนนยม (Liberalism) ซงประชาชนมความเหนรวมกนวารฐไมควรทจะเขามาก าหนดกฎเกณฑขนมาจ ากดการประกอบอาชพของประชาชน แตควรปลอยใหประชาชนมเสรภาพในการใชความรความสามารถไดอยางเตมท เพอใหเกดความมงคงแกตนเองและประเทศได แนวความคดดงกลาวเปนพนฐานแบบระบบเศรษฐกจเสรนยม (Laissez Faire) ทสงผลตอการพฒนาหลกกฎหมายในระหวางศตวรรษท 19-20 และในระหวางเวลาดงกลาวนไดมการจดท าประมวลกฎหมายขนมาในหลายประเทศ เชน ประเทศฝรงเศสและเยอรมน กฎหมายทเกดขนจงยดหลกการปจเจกชนนยมและหลกเศรษฐกจเสรเปนพนฐาน ซงในการจดท าประมวลกฎหมายของทงสองประเทศดงกลาวไดมอทธพลโดยตรงตอประมวลกฎหมายของไทยทเกดขนในระหวางรชกาลท 5 ถงรชกาลท 72 2.2 ทฤษฎเกยวกบกฎหมำยคมครองผบรโภค ทฤษฎเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภค จะเรมศกษาตงแตหลกทฤษฎทเกดขนมาตงแตอดตจนถงปจจบน ซงไดแกทฤษฎวาดวยความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา (Autonomy of Will) และทฤษฎวาดวยความรบผดในทางละเมด (Tortuous Liability) เพอทจะน ามาวเคราะหวาทฤษฎใดมความเหมาะสมทจะน ามาใชในการพจารณาคดระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจ เพอใหเกดความเทาเทยมกนทงสองฝาย ดงนนในการศกษาทฤษฎทเกยวกบกฎหมายคมครองผบรโภคมดงน3

2.2.1 ทฤษฎวำดวยควำมศกดสทธแหงกำรแสดงเจตนำ ทฤษฎวาดวยหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา (Autonomy of Will) เปนหลกกฎหมายทอาศยความเปนเหตเปนผลทางนตปรชญาวาดวยนตสมพนธทางหน ซงอยบนรากฐานของเจตนาของบคคลเจตนาเปนแหลงก าเนด และเปนมาตรการของสทธการทกลาววาเจตนามความศกดสทธนไมไดหมายความเพยงวาเจตนามความเปนอสระทจะกอใหเกดสทธและหนาทตาง ๆ ตามทเจตนาตองการเทานน แตเปนหลกทใหความส าคญแกเจตนาถงขนาดกลาวไดวาทไหนไมมเจตนาทนนกไมมสทธดวย4 ความคดเกยวกบหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา เกดจากหลกปรชญากฎหมายเรองปจเจกชนนยม ( Individualism) และหลกเศรษฐศาสตร เสรนยม เรองเสรภาพในการท าสญญา (Freedom of Contract) ซงจะอธบายเปนเหตผลของทฤษฎกฎหมายดงกลาวไดดงตอไปนคอ

2 ชยวฒน วงศวฒนศานต. (2543). กฎหมายคมครองผบรโภค. หนา 13-14. 3 ปรด เกษมทรพย. (2515). ค าบรรยายหลกกฎหมายแพงทวไปชดท 1. หนา 19. 4 ดาราพร ถระวฒน. (2538). กฎหมายสญญาสถานะใหมของสญญาปจจบนและปญหาขอสญญาทไมเปนธรรม. หนา 9-10.

6

(1) หลกปจเจกชนนยม (Individualism) ปรชญากฎหมายดงกลาวถอวา เจตนามความศกดสทธเปนหลกพนฐาน ของเสรภาพของธรรมชาตของมนษย หลกวธความสมพนธใกลชดกบปรชญาในครสตศตวรรษท 18 ซงเปนผลจากความผดทางการเมองทตองการยนยนหลกปจเจกชนนยมตอสกบรฐ โดยยนยนหลกทวารฐจะตองรบรองเสรภาพสวนบคคลซงมนษย ทกคนมอยตามธรรมชาต รฐจะตองไมท าลายสทธพนฐานของบคคล บคคลทกคนมเสรภาพ เวนแตในบางเรองทเปนกรณอนสมควรจงจะมขอจ ากดเสรภาพได นอกจากนนแลวเสรภาพของบคคลจะถกจ ากดลงไดกดวยความสมครใจของบคคลเองเทานน ดงนน เจตนาของบคคลจงมความศกดสทธและเปนอสระ (2) หลกเสรภำพในกำรท ำสญญำ (Freedom of Contract) หลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนาถกยอมรบดวยเหตผลอกประการหนงทสนบสนนหลกน คอหลกเสรภาพในทางเศรษฐกจ ในครสตศตวรรษท 18 มระบบเศรษฐกจการคาแบบเสร (Laissez Faire) คอ หลกทวาบคคลทกคนจะตองมเสรภาพ เวนแตในทางกรณทเปนการสมควรทจะวางขอจ ากดเสรภาพลง กฎเกณฑทดทสดทสงคมควรจะมนนคอ กฎเกณฑทคสญญามความเทาเทยมกนเปนผตกลงกนเอง โดยถอวากฎเกณฑทตกลงกนไดนน เปนกฎเกณฑอนหนงทเกดจากเจตนาทใหใชบงคบแกกรณของตนโดยเฉพาะ ซงจะเปนกฎเกณฑทจะกอใหเกดความยตธรรมแกเอกชนดวยกนเอง ขอความคดนน าไปสหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนาทใหคกรณมเสรภาพอยางเตมทในการท าสญญา รฐจะไมบญญตกฎหมายไปบบบงคบการท าสญญาของเอกชน ปลอยใหเอกชนสามารถวางกฎเกณฑทจะใชบงคบแกสญญาของตนไดตามล าพงกฎหมายจะเขาไปเกยวของเฉพาะกรณทเปนเรองเกยวกบประโยชนของสวนรวมเทานน ทฤษฎความศกดสทธแหงการแสดงเจตนานจะเหนไดวาเจตนาเปนกลไกส าคญในขนตอนของการเจรจาตกลงท าสญญาและจะตองประกอบดวยความยนยอมสมครใจทบคคลแสดงออกมาซงจะตองไมมความผดพลาดหรอความบกพรองของเจตนา เชน กรณการส าคญผด การขมข การฉอฉล อนจะเปนผลใหเจตนานนไมสมบรณ ดงนน เจตนาจงเปนสงทกอใหเกดสญญา นอกจากจะกอใหเกดสญญาแลว คสญญามเสรภาพทจะตกลงท าสญญาตามความสมครใจของตนโดยสามารถก าหนดเนอหาของขอตกลงไวได หากคสญญาเหนวามความเหมาะสมถงแมวาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยจะไดก าหนดกฎเกณฑในการท าสญญาไว ไมวาจะเปนในเรองของแบบของสญญา การก าหนดสทธ หนาท ความรบผดในสญญารปแบบตาง ๆ เอาไวกตาม คสญญากยงสามารถจะก าหนดรายละเอยด เพอใหมผลผกพนระหวางกนเพมขน หรอ ก าห น ดข อ ยก เวน ค วาม รบ ผ ด ต ามท กฎ ห ม ายบ ญ ญ ต ไว ก ได เช น ก ารตกล ง ยกเวนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 733 เกยวกบความรบผดของลกหน เปนตน หากขอตกลงนนไมขดตอหลกความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน อกทงยงกอใหเกดผลแหงสญญาอนเปนจดมงหมายของสญญาดวย เพราะผลแหงสญญาหากจ าเปนตองอาศยการตความในกรณทมขอสงสยแลว จะตองตความไปตามเจตนาทแทจรงของคสญญา โดยถอวาเจตนาเปนกฎเกณฑทคสญญาฝายหนงจะเปลยนแปลงแกไขไมได หากคสญญาอกฝายหนงมไดตกลงยนยอมดวย การน าทฤษฎดงกลาวมาปรบใชกบทฤษฎกฎหมายเพอการคมครองผบรโภคนน นกนตศาสตรเหนวาบทบาทในเรองของเจตนาทคสญญาแสดงออกเพอท าสญญากน

7

ไดลดความส าคญลง รปแบบในการท าสญญาไดเปลยนแปลงไปในชวงตนครสตศตวรรษท 19 สภาพเศรษฐกจและสงคมในดานอตสาหกรรมกด ธรกจการคากด ยงเปนการประกอบธรกจแบบหตถกรรมเปนการประกอบธรกจอตสาหกรรมแบบครอบครว ความสมพนธระหวางคสญญา ไมวาจะเปนระหวางผผลตกบผบรโภคหรอนายจางกบลกจาง มลกษณะใกลชดกนและเปนสวนตว สญญาทเกดขนจงมบรรยากาศของการเจรจาตอรองเปนสวนส าคญ สวนสทธและหนาทอน ๆ กคงเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมาย ภายหลงจากชวงสงครามโลกครงท 2 มการปฏวตอตสาหกรรม ฐานะของคสญญาเปลยนแปลงไปมาก การท าสญญาในยคระบบเศรษฐกจเชนนสวนใหญแลวคสญญาฝายหนงมกมสภาวะทางเศรษฐกจดกวาอกฝายหนงเสมอ เชน สญญาระหวางผผลตกบผบรโภคหรอนายจางกบลกจาง เปนตน ท าใหสญญาทเกดขนมความไดเปรยบเสยเปรยบอยางมาก คสญญาอกฝายหนงไมอยในฐานะทจะตอรองหรอก าหนดเนอหาของสญญา เพอเกดใหเกดผลแหงสญญาได คงมทางเลอกเดยวคอ มความประสงคทจะท าสญญาหรอไมเทานน เชน สญญากเงนกบธนาคาร สญญาจ านองสญญาทเกดขนใหมนมกจะเรยกกนวา สญญามาตรฐาน (Standard Form Contract) หรอสญญาส าเรจรป (Adhesion Contract) การปลอยใหเอกชนท าสญญาตามความสมครใจ อาจจะมผลกระทบตอสงคม รฐจงมความจ าเปนทจะตองเขามาแทรกแซงในการท าสญญาบางอยางของเอกชนทสงผลกระทบตอสงคมโดยรวม เชน สญญากยม สญญาประกนภย สญญาเชาซออสงหารมทรพย เปนตน ทฤษฎกฎหมายทใชในการคมครองผบรโภค จงไมอาจน าหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนามาใชบงคบได กฎหมายคมครองผบรโภคจ าเปนทจะตองละเลยหรอไมใหความส าคญตอหลกกฎหมายดงกลาว และเหตผลอกประการหนงทไมอาจน าเอาทฤษฎและหลกกฎหมาย ในเรองสญญามาใชบงคบในกฎหมายคมครองผบรโภค กลาวคอ การท าสญญาของเอกชนจะมผลผกพนเฉพาะคสญญาเทานน เวนแตเปนการท าสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก ส าหรบกรณของผบรโภคนน ผบรโภคมไดบรโภคสนคาหรอบรการโดยอาศยความสมพนธทางสญญาเพยงอยางเดยว ทงน เพราะการบรโภคสนคาหรอบรการเปนปรากฏการณตามธรรมชาตของมนษยซงมไดขนอยกบเงอนไขในสถานะทางสงคม (Status) ความสามารถของบคคล (Capability) หรอขอตกลงในทางนตกรรมสญญา5 หากเกดความเสยหายจากการบรโภคสนคาหรอบรการ และจ าเปนทจะตองมการชดใชคาเสยหายใหแกผบรโภค และการน าหลกกฎหมายเรองสญญามาใชบงคบยอมบงคบไดแตเฉพาะคสญญา คอ ผบรโภคกบผผลต หรอผประกอบธรกจเทานน หากผบรโภคมไดเปนคสญญากจะไมไดรบการชดใชคาเสยหาย หลกกฎหมายดงกลาวจงเปนอปสรรคในการคมครองผบรโภค ดงนนแนวคดของการคมครองผบรโภคจงปฏเสธทฤษฎเสรภาพในการท าสญญา และหลกความรบผดเฉพาะคสญญาโดยสนเชง การบญญตกฎหมายคมครองผบรโภคจะตองออกมาในรปของการขยายความรบผดของผขายไปสบคคลอน ๆ ทมใชผซอ6 อาจเปนบคคลในครอบครวซงมใชผซอหรอคสญญา แตถาไดบรโภคสนคานนแลว เกดความเสยหายขน กจะตองไดรบความคมครองตามกฎหมาย ซงเปนขอยกเวนหลกทฤษฎนดวย

5 สษม ศภนตย. (2548). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด. หนา 9-10. 6 เรองเดยวกน, หนา 11.

8

2.2.2 ทฤษฎวำดวยควำมรบผดในทำงละเมด ทฤษฎวาดวยความรบผดในทางละเมด เกดขนจากปรากฏการณตามธรรมชาตของมนษยทอยรวมกนเปนสงคม มรฐ มผปกครองรฐซงเหนวากรณทบคคลในสงคมฝาฝนระเบยบหรอขอก าหนดความประพฤตของสงคมทรฐก าหนดขนแลว รฐมหนาททเขาไปดแลดวยการลงโทษผกระท าผดนนในทางอาญา สวนผ เสยหายทตองเสยหายจากการกระท าอนเปนการฝาฝนขอก าหนดดงกลาว ควรมสทธทจะไดรบการชดใช เพอความเสยหายทตนไดรบ จงเกดหลกในเรองของสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทน เพอความเสยหายจากการกระท าละเมด แนวความคดเกยวกบความรบผดทางละเมด ในระบบ Common Law ม 2 แนวทาง คอ แนวคดกอนครสตศตวรรษท 19 ถอวาเมอมความเสยหายตองมการชดใชเยยวยา แนวความคดดงกลาวมพนฐานมากจากหลกการคมครองสทธของบคคลในอนทจะไมท าใหเสยหาย7 จะเหนไดวา แนวความคดดงกลาวมงตรงตอการชดใชความ เสยหายทเกดขนจากการกระท าของบคคล ไมวาบคคลนนจะจงใจกระท าหรอมไดใชความระมดระวง ซงบคคลในภาวะวสยเชนนนพงมและอาจใชความระมดระวงไดหรอไมกตาม หากมการกระท าอนกอใหเกดความเสยหายตองมการชดใชเยยวยา แนวความคดดงกลาวกอใหเกดทฤษฎรบภย (Theory of Risk) ซงตอมาพฒนามาเปนทฤษฎความรบผดเดดขาด (Strict Liability) ซงมหลกอยวา บคคลตองรบผดไมวาจะจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไมกตาม สวนแนวคดอกดานหนงถอวาความเสยหายนจะมผรบผดชดใชเยยวยาใหไดนนตองเกดจากการกระท าของบคคล ซงจงใจกระท าหรอกระท าลงโดยขาดความระมดระวงเทานน ทงนเพราะแนวความคดนมพนฐานมาจากหลกการคมครองเสรภาพของบคคลผกระท ามากกวามงคมครองสทธของผเสยหาย8 การชดใชเยยวยาตามแนวความคดนจงตองพเคราะหดวยวาผกอใหเกดความเสยหายหรอผกระท านนไดจงใจหรอประมาทเลนเลอทจะกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอนหรอไมหากมไดจงใจหรอประมาทเลนเลอแลวกไมจ าตองชดใชเยยวยาใหกบผเสยหาย แนวความคดนกอใหเกดทฤษฎกฎหมายทวาตองมความผดจงจะมความรบผดได (No Liability Without Fault หรอ Fault Theory)9

ทฤษฎวาดวยความรบผดในทางละเมดตามแนวความผดทงสองกรณดงกลาวไดน ามาใชตามยคสมยทแตกตางกนทงนขนอยกบสภาพของเศรษฐกจ การเมอง และสงคม ดงจะเหนไดจากกอนครสตศตวรรษท 19 ผปกครองรฐไดเลง เหนถงความส าคญเกยวกบความปลอดภยในชวตและทรพยสนของบคคล ทฤษฎวาดวยความรบผดในทางละเมดไดใชทฤษฎรบภย ซงตอมาพฒนามาเปนทฤษฎความรบผดเดดขาดและทฤษฎดงกลาวไดรบการยอมรบจนกระทงถงปลายครสตศตวรรษท 19 ตอมาประชาชนไดรบอทธพลจากระบบเศรษฐกจแบบการคาอยางเสร และศาสนา ตลอดจนมการพฒนาทางดานอตสาหกรรม หากใหผประกอบธรกจมความรบผดโดยไมมการพสจนความรบผดแลวจะกอใหเกดความไมเปนธรรมตอผประกอบธรกจ

7 สษม ศภนตย. (2548). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด. หนา 7. 8 เรองเดยวกน, หนา 7-8. 9 เรองเดยวกน, หนา 7-8.

9

ซงจะท าใหผประกอบธรกจไมกลาทจะลงทน ยอมมผลกระทบไปถงระบบเศรษฐกจ ดงนนทฤษฎกฎหมายทจะเขามารองรบในระบบการคาเสรควรจะมการพสจนความผด จงเกดการน าทฤษฎ Fault Theory มาใชบงคบ และเปนทยอมรบจนกระทงถงปจจบน ส าหรบประเทศไทยกไดน าทฤษฎดงกลาวมาใชและบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตอมาเมอสงคมมความเจรญกาวหนามากขน การพสจนความรบผดเกยวกบการจงใจหรอประมาทเลนเลอเปนเรองทท าไดยาก โดยเฉพาะอยางยงกรณทความเสยหายเกดจากการใชเทคโนโลยทสลบซบซอนหรอกรรมวธการผลตในระบบอตสาหกรรม จงท าใหนกนตศาสตรมความคดเหนวาการใชทฤษฎ Fault Theory มาใชในกรณดงกลาวอาจจะไมเหมาะสมกบความเจรญกาวหนาของสงคมและเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป จงเหนรวมกนวาเมอระบบการคาแบบเสรไดมการพฒนาไปมากแลว มการแขงขนเกดขนระหวางผประกอบธรกจดวยกน โดยมการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการผลต ซงจะท าใหเปนการลดตนทนในการผลตและท าใหผประกอบธรกจสามารถประกอบธรกจอกตอไปได การแขงขนทางการคาดงกลาว ท าใหมกรรมวธในการผลตสนคามความสลบซบซอนมากขนตามล าดบ ในกรณทสนคาเกดความเสยหายแกผบรโภค ผบรโภคควรจะไดรบการชดใชเยยวยา แตการทจะไดรบการชดใชเยยวยานนผบรโภคจะตองเปนผทจะตองพสจนใหเหนถงความบกพรองในตวสนคา นบวาเปนการยากทผบรโภคจะพสจนได หรอกลาวอกนยหนงวาแทบจะเปนไปไมไดทจะมการพสจนใหไดขอเทจจรงทเกดขน เนองจากผบรโภคไมมความรความสามารถเพยงพอทจะพสจนไดวา ผผลตมความบกพรองในสงใด การพสจนความบกพรองในการผลตจง ไมอยในวสยทผบรโภคจะพสจนได ดงนนในการคมครองผบรโภค จงไมอาจน าเอาทฤษฎ Fault Theory มาใชบงคบอกตอไป จงตองน าทฤษฎความรบผดเดดขาดมาใชเพอคมครองผบรโภค แตการน าทฤษฎความรบผดเดดขาดมาใชโดยไมมการแกไขปรบปรงเงอนไขในการยกเวนความรบผด ยอมไมเปนธรรมตอผประกอบธรกจจะตองเปดโอกาสใหผประกอบธรกจมการพสจนเพอยกเวนความรบผดไดดวย เชน พสจนวา ผบรโภคใชสนคานนโดยไมถกวธในกรณทมค าอธบายวธใชหรอค าเตอนไวแลว หรอพสจนวาความเสยหายทเกดขนเกดจากความประมาทเลนเลอ หรอเปนการบรโภคสนคาทผดปกตธรรมดาของผบรโภคเอง หรอความช ารดบกพรองมไดมอยในขณะทผบรโภคซอสนคาหรอผลตภณฑนน หากแตเกดความช ารดบกพรองขน เพราะการกระท าของบคคลอนซงผผลตหาจ าตองรบผดดวยไม10 ส าหรบประเทศไทยไดน าทฤษฎความรบผดเดดขาดมาใช เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 437 บญญตวา บคคลใดครอบครองหรอควบคมดแลยานพาหนะอยางใด ๆ อนเกดดวยก าลงเครองจกรกล บคคลนนจะตองรบผดชอบเพอการเสยหายอนเกดแตยานพาหนะนน เวนแตจะพสจนไดวา การเสยหายนนเกดแตเหตสดวสย หรอเพราะความรบผดของผตองเสยหายเอง เปนตน

10 สษม ศภนตย. (2548). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด. หนา 12.

10

บทท 3

กฎหมำยทเกยวของกบกำรบงคบใชวธพจำรณำคดผบรโภค ของประเทศไทยและตำงประเทศ

3.1 กฎหมำยทเกยวของกบกำรบงคบใชวธพจำรณำคดผบรโภคของประเทศไทย 3.1.1 รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ.2560 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 เปนรฐธรรมนญทใหความส าคญในการคมครองผบรโภคตอเนองมาจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 โดยบญญตถงสทธของผบรโภคดงน11 (1) กฎหมายก าหนดใหบคคลยอมมเสรภาพในการประกอบอาชพ การจ ากดเสรภาพจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอรกษาความมนคงหรอเศรษฐกจของประเทศ การแขงขนอยางเปนธรรม การปองกนหรอขจดการกดกนหรอการผกขาด การคมครองผบรโภค การจดระเบยบ การประกอบอาชพเพยงเทาทจ าเปน หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน การตรากฎหมายเพอจดระเบยบการประกอบอาชพตองไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบตหรอกาวกายการจดการศกษาของสถาบนการศกษา12 (2) ก าหนดใหสทธของผบรโภคยอมไดรบความคมครอง บคคลยอมมสทธรวมกนจดตงองคกรของผบรโภค เพอคมครองและพทกษสทธของผบรโภค องคกรของผบรโภคดงกลาวมสทธรวมกนจดตงเปนองคกรทมความเปนอสระเพอใหเกดพลงในการคมครองและพทกษสทธของผบรโภคโดยไดรบการสนบสนนจากรฐ ทงน หลกเกณฑและวธการจดตงอ านาจในการเปนตวแทนของผบรโภค และการสนบสนนดานการเงนจากรฐ ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต13 จะเหนไดชดเจนเลยวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 ก าหนดสทธการไดรบชดใชเยยวยาของผบรโภค การจดตงองคกรอสระ และมสทธไดรบการจดสรรงบประมาณจากรฐชดเจนกวาทผานมา เนองจากเหนปญหาการขาดบทบาทภาคประชาชนทจะเขามามสวนรวมในการคมครองผบรโภค กฎหมายธรรมนญฉบบปจจบนจ งใหความส าคญเรองเหลานเปนพเศษ

11 ราชกจจานเบกษา เลม 134 ตอนท 40 ก ลงวนท 6 เมษายน 2560. 12 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 มาตรา 40. 13 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 มาตรา 46.

11

สทธขนพนฐานของผบรโภคตามรฐธรรมนญฉบบดงกลาวหมายถงขอเรยกรองซงไดรบการสนบสนนจากมาตรฐานหรอกฎทวไปบางอยางทเปนทยอมรบกน สทธ ขนพนฐานดงกลาวแบงออกเปน 2 ประการ คอ สทธตามกฎหมายและสทธตามธรรมชาต สทธตำมกฎหมำย คอ ขอเรยกรองซงไดรบการยอมรบหรอสนบสนนจากระบบกฎหมาย เปนสทธทแสดงถงอ านาจและประโยชนทบคคลไดรบรองและคมครองโดยกฎหมายของรฐ ดงนนสทธตามกฎหมายของแตละบคคลยอมแตกตางกนตามกฎหมายทบคคลนนอยในรฐหรอประเทศนน สทธตำมธรรมชำต คอ สทธทมลกษณะเปนเอกเทศ โดยไมขนอยกบกฎเกณฑของสงคมใดสงคมหนง จงเปนสทธทขนอยกบความถกตองหรอความยตธรรม สทธตามธรรมชาตทเปนสทธขนพนฐานอนชอบธรรมของมนษย คอ สทธมนษยชน สทธทงสองประเภทมขอแตกตางกนทส าคญสองประการ ประการแรกสทธตามกฎหมาย จะมบทบญญตใหผมสทธสามารถกระท าการใดไดตามสทธทตนมอย แตสทธตามธรรมชาตไมจ าเปนตองมผลบงคบใชไดเสมอไป ประการทสอง สทธตามกฎหมายเปนสงทเราสามารถทราบไดวามหรอไม มลกษณะและผลอยางไร โดยดจากตวบทกฎหมายทบญญตไว แตสทธตามธรรมชาตไมมแหลงอางองเปนทยอมรบกนอยางชนเจน 14 เชนกน ดงนนผบรโภคกคอบคคลคนหนงซงการบรโภคของบคคลนนมผลกระทบตอสทธขนพนฐาน ซงบคคลใดจะมาลวงละเมดหรอกอใหเกดความเสยหายมได John F. Kennedy ซงเปนประธานาธบดของสหรฐอเมรกา ไดประกาศสทธขนพนฐานของผบรโภค (Consumer Bill of Rights) ไวอยางเปนทางการเพอคมครองผบรโภคในประเทศสหรฐอเมรกา และไดกลายมาเปนพนฐานของธรกจตลอดจนองคกรตาง ๆ ของรฐน ามาใชในการก าหนดนโยบาย ซงประเทศไทยกไดน าสทธขนพนฐานดงกลาวมาก าหนดเปนนโยบายในรฐธรรมนญป 2550 ดวย 3.1.2 พระรำชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 ไดบญญตสทธของผบรโภคทไดรบความคมครองตามกฎหมาย 5 ประการ ดงน (1) สทธทจะไดรบขาวสาร (Right to be Informed) รวมทงค าพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาหรอบรการ ไดแก สทธทจะไดรบการโฆษณาหรอการแสดงฉลากตามความเปนจรงและปราศจากพษภยแกผบรโภค รวมตลอดถงสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบสนคาหรอบรการอยางถกตองและเพยงพอทจะไมหลงผด ในการซอสนคาหรอบรการโดยไมเปนธรรม (2) สทธทจะอสระในการเลอกหาสนคาหรอบรการ (Right to Choose) ไดแก สทธทจะเลอกซอสนคาหรอรบบรการโดยความสมครใจของผบรโภคและปราศจากการชกจงใจอนไมเปนธรรม

14 สษม ศภนตย. (2532). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด. หนา 7-8.

12

(3) สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคาหรอบรการ (Right to Safety) ไดแก สทธทจะไดรบสนคาหรอบรการทปลอดภย มสภาพและคณภาพไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใชไมกอใหเกดอนตรายตอชวต รางกายและทรพยสนในกรณใชตามค าแนะน าหรอระมดระวงตามสภาพของสนคาหรอบรการนนแลว (4) สทธท จะไดรบความเปนธรรมในการท าสญญา (Right to Fair Contract) ไดแก สทธทจะไดรบขอสญญาโดยไมถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ (5) สทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย (Right to be Leaded) ไดแก สทธทจะไดรบการคมครองและชดใชคาเสยหาย เมอมการละเมดสทธของผบรโภคตาม ขอ 1 ถงขอ 4 ดงกลาว องคกรทมอ านาจด าเนนคดแกผกระท าละเมดสทธของผบรโภค คอ คณะกรรมการคมครองผบรโภคและสมาคมเฉพาะทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1) คณะกรรมกำรคมครองผบรโภค พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 บญญตวา ในกรณทคณะกรรมการเหนสมควรเขาด าเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภค หรอเมอไดรบค ารองขอจากผบรโภคทถกละเมดสทธซงคณะกรรมการเหนวาการด าเนนคดนนจะเปนประโยชนแกผบรโภคสวนรวม คณะกรรมการมอ านาจแตงตงพนกงานอยการ โดยความเหนชอบของอธบดกรมอยการหรอขาราชการในส านกคณะกรรมการคมครองผบรโภคซงมคณวฒไมต ากวาปรญญาตรทางนตศาสตร เปนเจาหนาทคมครองผบรโภคเพอใหมหนาทด าเนนคดแพงและอาญาแกผกระท าการละเมดสทธของผบรโภคในศาล และเมอคณะกรรมการไดแจงไปยงกระทรวงยตธรรมเพอแจงใหศาลทราบแลว ใหเจาหนาทคมครองผบรโภคมอ านาจด าเนนคดตามทคณะกรรมการมอบหมายได ในการด าเนนคดในศาลใหเจาหนาทคมครองผบรโภคมอ านาจฟองเรยกทรพยสนหรอคาเสยหายใหแกผบรโภคทรองขอไดดวย และในกรณนใหไดรบยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงปวง พระราชบญญตฉบบน เปนกฎหมายฉบบแรกทบญญตใหมการจดตงองคกรของรฐขนเพอคมครองสทธของผบรโภคโดยตรง แตกฎหมายฉบบอน ๆ ไดบญญตขนมาเพอควบคมผประกอบธรกจ ซงเปนการคมครองผบรโภคโดยทางออม ผบรโภคไมสามารถทจะใชสทธฟองรองผประกอบธรกจทางอาญาตอศาลได สวนการด าเนนคดแพง ผบรโภคตองเสยคาใชจายมาก ซ งนบวาผบรโภคสวนใหญยงไมอย ในฐานะทจะด าเนนคดดวยตนเองได พระราชบญญตฉบบนเปดโอกาสใหองคกรของรฐมอ านาจหนาทดแลผประกอบธรกจมใหประกอบธรกจทเปนการละเมดสทธของผบรโภคและประสานงานกบสวนราชการตาง ๆ เพอใหความคมครองแกผบรโภค รวมทงเปนหนวยงานทใหผบรโภคใชสทธรองเรยน เพอใหไดรบการพจารณาและการชดเชยคาเสยหาย เมอถกผประกอบธรกจละเมดสทธ

13

2) สมำคมทคณะกรรมกำรคมครองผบรโภคใหกำรรบรอง การฟองคดโดยสมาคม พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 ไดก าหนดรายละเอยดเกยวกบคณสมบตของสมาคมและขนตอนการด าเนนคดไว เพอใหเกดความเปนธรรมแกทกฝายทเกยวของและปองกนการด าเนนการเพอผลประโยชนของบคลหรอกลมบคคล เพอแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบ 3.1.3 พระรำชบญญตควำมรบผดตอควำมเสยหำยทเกดขนจำกสนคำทไมปลอดภย พ.ศ.2551 ในอดตประเทศไทยมไดมกฎหมายทบงคบใชโดยตรงเกยวกบความรบผดของผประกอบการในสนคาทไมปลอดภยตอผบรโภคจงมความจ าเปนทจะตองใชกฎหมายในเรองละเมด และเรองสญญามาใชบงคบ ซงกอใหเกดผลเสยและเปนอปสรรคแกผบรโภคในการทจะฟองรองเรยกคาเสยหายจากผประกอบการในกรณทสนคาของผประกอบการกอใหเกดความเสยหายแกผบรโภค รฐจงไดตราพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาใชบงคบโดยพระราชบญญตฉบบนมประเดนและขอพจารณาทส าคญดงตอไปน (1) ค ำนยำมและควำมหมำย พระราชบญญตฉบบนไดก าหนดค านยามทส าคญดงตอไปน15 “สนคำ” หมายความวา “สงหารมทรพยทกชนดทผลตหรอน าเขาเพอขาย รวมทงผลตผลเกษตรกรรม และใหหมายความรวมถงกระแสไฟฟา ยกเวนสนค าตามทก าหนดในกฎกระทรวง” “ผลตผลเกษตรกรรม” หมายความวา “ผลตผลอน เกดจากเกษตรกรรมตาง ๆ เชน การท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตวน า เลยงไหม เลยงครง เพาะเหด แตไมรวมถงผลตผลทเกดจากธรรมชาต” “ผลต” หมายความวา “ท า ผสม ปรง แตง ประกอบ ประดษฐ แปรสภาพ เปลยนรป ดดแปลง คดเลอก แบงบรรจ แชเยอกแขง หรอฉายรงส รวมถงการกระท าใด ๆ ทมลกษณะท านองเดยวกน” “สนคำทไมปลอดภย” หมายความวา “สนคาทกอหรออาจกอใหเกดความเสยหายขนไดไมวาจะเปนเพราะเหตจากความบกพรองในการผลตหรอการออกแบบ หรอไมไดก าหนดวธใช วธเกบรกษา ค าเตอน หรอขอมลเกยวกบสนคา หรอก าหนดไวแตไมถกตองหรอไมชดเจนตามสมควร ทงน โดยค านงถงสภาพของสนคา รวมทงลกษณะการใชงานและการเกบรกษาตามปกตธรรมดาของสนคาอนพงคาดหมายได”

15 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 4.

14

“ขำย” หมายความวา “จ าหนาย จาย แจก หรอแลกเปลยนเพอประโยชนทางการคา และใหหมายความรวมถงใหเชา ใหเชาซอ จดหา ตลอดจนเสนอชกชวน หรอน าออกแสดงเพอการดงกลาว” (2) ควำมรบผดของผประกอบกำร พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหผประกอบการทกคนตองรวมกนรบผดตอผเสยหายในความเสยหายทเกดจากสนคาทไมปลอดภย และสนคานนไดมการขายใหแกผบรโภคแลว ไมวาความเสยหายนนจะเกดจากการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผประกอบการหรอไมกตาม16

ค าวา “ผประกอบกำร” นนหมายความวา “(1) ผผลต หรอผวาจางใหผลต (2) ผน าเขา (3) ผขายสนคาทไมสามารถระบตวผผลต ผวาจางใหผลต หรอผน าเขาได (4) ผซงใชชอ ชอทางการคา เครองหมายการคา เครองหมาย ขอความหรอแสดงดวยวธใด ๆ อนมลกษณะทจะท าใหเกดความเขาใจไดวาเปนผผลต ผวาจางใหผลตหรอผน าเขา” ยกตวอยางเชน ผผลตสนคาหรอผน าเขาสนคาไดขายสนคาใหแกรานคาปลก และรานคาปลกไดขายสนคาใหแกผบรโภค หากตอมาผบรโภคไดรบความเสยหายจากสนคาดงกลาวซงเปนสนคาทไมปลอดภยแลว แมวาความเสยหายนนจะมไดเกดจ ากการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผผลตสนคาหรอผน าเขาสนคาเลยกตาม ผผลตสนคาหรอผน าเขาสนคากยอมจะตองรบผดในความเสยหายตอผบรโภคดวย สวนรานคาปลกนนกยอมจะตองรวมรบผดดวย หากสนคาทขายเปนสนคาทไมสามารถระบตวผผลตหรอผน าเขาได หรอรานคาปลกนนไดใชชอ ชอทางการคา เครองหมายการคา เครองหมาย ขอความหรอแสดงดวยวธใด ๆ อนมลกษณะทจะท าใหเกดความเขาใจไดวาเปนผผลต ผวาจางใหผลตหรอผน าเขาดวย อนง ความเสยหายทตองรบผดชอบนน รวมถง ความเสยหายตอชวต รางกาย สขภาพ อนามย จตใจ หรอทรพยสน แตไมรวมถงความเสยหายตอตวสนคาทไมปลอดภยนน ซงอาจจะตองรบผดชอบตามกฎหมายอน แตทงน พระราชบญญตฉบบนยกเวนไววา ผประกอบการไมตองรบผดตอความเสยหายอนเกดจากสนคาทไมปลอดภย หากพสจนไดวา (1) สนคานนมไดเปนสนคาทไมปลอดภย (2) ผเสยหายไดรอยแลววาสนคานนเปนสนคาทไมปลอดภย หรอ (3) ความเสยหายเกดขนจากการใชหรอการเกบรกษาสนคาทไมถกตองตามวธใช วธเกบรกษา ค าเตอน หรอขอมลเกยวกบสนคาทผประกอบการไดก าหนดไวอยางถกตองและชดเจนตามสมควรแลว17

นอกจากน พระราชบญญตฉบบนยกเวนไววา ผผลตตามค าสงของผวาจางใหผลตไมตองรบผดหากพสจนไดวาความไมปลอดภยของสนคาเกดจากการออกแบบของ

16 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 5. 17 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 7.

15

ผวาจางใหผลตหรอจากการปฏบตตามค าสงของผวาจางใหผลต โดยผผลตไมไดคาดเหนและไมควรจะไดคาดเหนถงความไมปลอดภย18 (3) ผมสทธฟองคดแทน พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหคณะกรรมการคมครองผบรโภค สมาคม และมลนธซงคณะกรรมการคมครองผบรโภคใหการรบรองตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค มอ านาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผเสยหายได โดยไดรบยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงปวง แตไมรวมถงความรบผดในคาฤชาธรรมเนยมในชนทสด19 (4) ภำระกำรพสจนของผเสยหำย พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหการเรยกรองใหผประกอบการรบผดตอผเสยหายนน ผเสยหายหรอผมสทธฟองคดแทนผเสยหายมหนาทพสจนเพยงวาผเสยหายไดรบความเสยหายจากสนคาของผประกอบการ และการใชหรอการเกบรกษาสนคานนเปนไปตามปกตธรรมดา โดยผเสยหายหรอผมสทธฟองคดแทนผเสยหายไมมหนาทตองพสจนวาความเสยหายเกดจากการกระท าของผประกอบการใดหรอไม20 (5) ผลของขอตกลงระหวำงผบรโภคและผประกอบกำร พระราชบญญต ฉบบนก าหนดใหขอตกลงระหวางผบรโภคกบผประกอบการทไดท าไวลวงหนากอนเกดความเสยหายและประกาศหรอค าแจงความของผประกอบการ เพอยกเวนหรอจ ากดความรบผดของผประกอบการตอความเสยหายอนเกดจากสนคาทไมปลอดภย จะน ามาอางเปนขอยกเวนหรอจ ากดความรบผดไมได21

(6) คำเสยหำย นอกจากคาเสยหายเพอละเมดตามกฎหมายแพงและพาณชย และตามกฎหมายอน ๆ แลว พระราชบญญตฉบบนใหอ านาจแกศาลทจะก าหนดคาเสยหาย ดงน22 (1) คาเสยหายส าหรบความเสยหายตอจตใจอนเปนผลเนองมาจากความเสยหายตอรางกาย สขภาพ หรออนามยของผเสยหาย และหากผเสยหายถงแกความ ตาย สาม ภรยา บพการ หรอผสบสนดานของบคคลนนชอบทจะไดรบคาเสยหายส าหรบความเสยหายตอจตใจดวย โดยความเสยหายตอจตใจน หมายความถง ความเจบปวด ความทกขทรมาน ความหวาดกลว ความวตกกงวล ความเศราเสยใจ ความอบอาย หรอความเสยหายตอจตใจอยางอนทมลกษณะท านองเดยวกน (2) หากขอเทจจรงปรากฏวาผประกอบการไดผลต น าเขา หรอขายสนคาโดยรอยแลววาสนคานนเปนสนคาทไมปลอดภย หรอมไดรเพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอเมอรวาสนคาไมปลอดภยหลงจากการผลต น าเขา หรอขายสนคานนแลวไมด าเนนการใด ๆ ตามสมควร เพอปองกนไมไดเกดความเสยหายแลว ศาลมอ านาจสงใหผประกอบการจายคาสนไหมทดแทนเพอการลงโทษ (punitive damages) เพมขนจากจ านวนคาสนไหมทดแทนทแทจรงทศาลก าหนดไดตามทศาลเหนสมควร แตไมเกนสองเทาของสนไหม

18 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 8. 19 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 10. 20 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 6. 21 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 9.

22 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 11.

16

ทดแทนทแทจรงนน ทงน โดยค านงถงพฤตการณตาง ๆ เชน ความรายแรงของความเสยหายทผเสยหายไดรบการทผประกอบการรถงความไมปลอดภยของสนคา ระยะเวลาทผประกอบการปกปดความไมปลอดภยของสนคา การด าเนนการของผประกอบการเมอทราบวาสนคานนเปนสนคาทไมปลอดภย สถานะทางการเงนของผประกอบการ การทผประกอบการไดบรรเทาความเสยหายทเกดขน ตลอดจนการทผเสยหายมสวนในการกอใหเกดความเสยหายดวย (7) อำยควำม พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหสทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดจากสนคาทไมปลอดภยตามกฎหมายฉบบน เปนอนขาดอายความเมอพนสามปนบแตวนทผเสยหายรถงความเสยหายและรตวผประกอบการทตองรบผด หรอเมอพนสบปนบแตวนทมการขายสนคานน ทงน ในกรณทความเสยหายเกดขนตอชวต รางกาย สขภาพ หรออนามย โดยผลของสารทสะสมอยในรางกายของผเสยหายหรอเปนกรณทตองใชเวลาในการแสดงอาการ ผเสยหายหรอผมสทธฟองคด ตองใชสทธเรยกรองภายในสามปนบแตวนทรถงความเสยหายและรตวผประกอบการทตองรบผด แตไมเกนสบปนบแตวนทรถงความเสยหาย23 อนง ในระหวางทมการเจรจาเกยวกบคาเสยหายทพงจายระหวางผประกอบการและผเสยหาย หรอผมสทธฟองคดแทนนน พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหอายความสะดดอยไมนบในระหวางนนจนกวาฝายใดฝายหนงไดบอกเลกการเจรจา 24 นอกจากนคดตามพระราชบญญตนถอเปนคดผบรโภคทอยภายใตพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ดงนน ในการใชสทธเรยกรองคาเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย จงตองพจารณาพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ประกอบดวย 3.1.4 พระรำชบญญตวธพจำรณำคดผบรโภค พ.ศ.2551 การพจารณาคดคมครองผบรโภคแตเดมอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงหรอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยมหนวยงานหรอองคกรทด าเนนคดแทนใหแกผบรโภค ในกรณทผบรโภคไดเขามารองเรยน และคณะกรรมการคมครองผบรโภคมมตใหด าเนนคดกบผประกอบธรกจตามนยมาตรา 39 แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 หรอผบรโภคมารองเรยนตอสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภคใหการรบรองด าเนนคดใหตามนยมาตรา 40 แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2552 การพจารณาคดคมครองผบรโภคของศาลยตธรรมเปนไปอยางลาชา เนองจากน ากระบวนการพจารณาคดสามญมาใช จ านวนคดมปรมาณมาก ประกอบกบจ านวนผพพากษามจ านวนนอย รฐจงไดตราพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ก าหนดหลกเกณฑ การด าเนนกระบวนการพจารณา เปนพเศษแตกตางไปจากทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงใชบงคบคดอน ๆ ทมใชคดผบรโภค โดยมวตถประสงคหลกคอเปนกระบวนพจารณาทงาย สะดวก รวดเรว ประหยด และเทยงธรรม ทงนเพอใหประชาชนโดยเฉพาะผบรโภคสามารถทจะเขาถงความยตธรรมจากศาลไดโดยงาย กลาวคอ สามารถใชสทธฟองรองหรอตอสคดดวยตนเอง

23 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 12. 24 พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ.2551 มาตรา 13.

17

ไดโดยไมจ าตองมทนายชวยเหลอ อกทงจดเดนทส าคญของวธพจารณาคดผบรโภคตามพระราชบญญตนอกประการหนงคอ การพยายามปรบเปลยนระบบวธพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงมลกษณะคอนไปในระบบกลาวหามาเปนระบบทคอนไปในระบบไตสวน กลาวคอ โครงสรางของระบบควรยดถอตามแนวทางของคดมโนสาเรเปนหลก โดยความในมาตรา 34 บญญตในท านองเดยวกบคดมโนสาเรตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 193 จตวา วาในการสบพยานไมวาจะเปนพยานทคความฝายใดอางหรอพยานทศาลเรยกมาเองใหศาลเปนผซกถามพยาน คความหรอทนายความจะซกถามพยานไดตอเมอไดรบอนญาตจากศาล และใหศาลมอ านาจซกถามพยานเกยวกบขอเทจจรงใดๆ ทเกยวเนองกบคด แมจะไมมคความฝายใดยกขนอางกตาม อกทงเพอประโยชนแหงความยตธรรมในอนทจะใหไดความชดแจงในขอเทจจรงแหงคด ความในมาตรา 33 วรรคหนง กบญญตใหศาลมอ านาจเรยกพยานหลกฐานมาสบไดเองตามทเหนสมควรดวย นอกจากนพระราชบญญตฉบบนมขอดอกประการหนง โดยน าระบบไตสวนใหศาลมอ านาจสงใหเจาพนกงานคดตรวจสอบและรวบรวมพยานหลกฐานทจ าเปนแลวรายงานใหศาลทราบน ามาบญญตไวดวย เพอใหศาลมเครองมอส าคญในการทจะท าหนาทแสวงหาขอเทจจรงดวยตนเองไดอยางมประสทธภาพมากขน25 (1) ควำมหมำยของคดผบรโภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 3 ไดนยาม ความหมายของค าวา “คดผบรโภค” หมายความวา (1) คดแพงระหวางผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคตามมาตรา 19 หรอตามกฎหมายอน กบผประกอบธรกจซงพพาทกนเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมายอนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการ (2) คดแพงตามกฎหมายเกยวกบความผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย (3) คดแพงทเกยวกบคดตาม (1) หรอ (2) (4) คดแพงทมกฎหมายใหใชวธพจารณาตามพระราชบญญตน ผบรโภค หมายความวา ผบรโภคตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภคและใหหมายความรวมถงผเสยหายตามกฎหมายเกยวกบความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยดวย ผประกอบธรกจ หมายความวา ผประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภคและใหหมายความรวมถงผประกอบการตามกฎหมายเกยวกบความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภยดวย

25 ธานศ เกศวพทกษ. (2551). กฎหมายวธพจารณาคดผบรโภคตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551. หนา 3.

18

โดยเหตทพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ไดก าหนดหลกเกณฑ ขนตอน ตลอดจนวธการด าเนนคดผบรโภค รวมทงการคมครองชวคราว และการบงคบคดผดแผกแตกตางไปจากการด าเนนคดอนทมใชคดผบรโภคซงตองด าเนนกระบวนพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมากมายหลายประการ อกทงยงมกระบวนพจารณาทใหอ านาจศาลเปนพเศษในการด าเนนกระบวนพจารณาใหความเปนธรรมแกคความรวมตลอดทงใหความคมครองไปถงผบรโภคโดยสวนรวมทมใชคความในคดไดอกดวย แตกมหลกการส าคญในเบองตน เกยวกบการจ ากดขอบเขตใชบ งคบของกฎหมายฉบบน วาพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 นน ใชบงคบแกเฉพาะการด าเนนคดผบรโภคเทานน ดงทบญญตไวในมาตรา 7 วา กระบวนพจารณาคดผบรโภคใหเปนไปตามบทบญญตแหงพระราชบญญตน ดงนน หากคดทโจทกฟองตอศาลนนเปนคดอนทมใชคดผบรโภค การด าเนนกระบวนพจารณากตองด าเนนการไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง หรอกฎหมายวธพจารณาความอน ๆ แลวแตกรณจะน าบทบญญตแหงพระราชบญญตนไปใชด าเนนกระบวนพจารณาคดอนทมใชคดผบรโภคไมได แมมาตรา 3 ของพระราชบญญตดงกลาวจะไดนยามความหมายของค าวา “คดผบรโภค” ไวแลวกตาม แตในทางปฏบตอาจมปญหาซบซอนเกยวพนเกดขนวาขอพพาททเกดขนนนแทจรงแลวจะเขาลกษณะเปนคดผบรโภค ตามบทบญญตแหงมาตรา 3 (1) (2) (3) และ (4) หรอไม จงมความในมาตรา 8 ก าหนดหลกเกณฑการวนจฉยกรณมปญหาวา คดใดเปนคดผบรโภคหรอไม ไวในท านองเดยวกนกบการวนจฉยปญหาของคดตามศาลช านญพเศษอน ๆ ไวดงน พระราชบญญตฉบบนก าหนดไววาในกรณมปญหาวาคดใดเปนคดผบรโภคหรอไม ใหประธานศาลอทธรณเปนผวนจฉย ค าวนจฉยของประธานศาลอทธรณใหเปนทสด แตทงนไมกระทบถงกระบวนพจารณาใด ๆ ทไดกระท าไปกอนทจะมค าวนจฉยนน การขอใหประธานศาลอทธรณวนจฉยปญหาตามวรรคหนงไมวาโดยคความเปนผขอหรอโดยศาลเหนสมควร ถาเปนการขอในคดผบรโภคตองกระท าอยางชาในวนนดพจารณา แตถาเปนการขอในคดอนตองกระท าอยางชาในวนชสองสถานหรอวนสบพยาน ในกรณทไมมการชสองสถาน หากพนก าหนดเวลาดงกลาวแลวหามมใหมการขอใหวนจฉยปญหาดงกลาวอก และเมอไดรบค าขอจากศาลชนตนแลว ใหประธานศาลอทธรณมค าวนจฉยและแจงผลไปยงศาลชนตนโดยเรว เพอใหการด าเนนคดเปนไปดวยความรวดเรว การด าเนนการใด ๆ ระหวางศาลชนตนกบศาลอทธรณตามมาตราน จะด าเนนการโดยทางโทรสารหรอสอเทคโนโลยสารสนเทศอนใดกได26 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มเจตนารมณเพอก าหนดวธพจารณาคดผบรโภคทเปนคณแกผบรโภคมากกวาระบบวธพจารณาคดแพงโดยทวไป ดงนนหลกกฎหมายของพระราชบญญตฉบบนจงมงเนนไปทการก าหนดหลกเกณฑตาง ๆ เกยวกบวธพจารณาคดหรอขอพพาททางแพงทมความยดหยนคลองตวและเปนธรรมแก

26 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 8.

19

ผบรโภคมากยงขนเปนส าคญ นบวามลกษณะเฉพาะของระบบวธพจารณาคดแบบใหมน โดยก าหนดขอบเขตการใชบงคบเฉพาะแตกบคดหรอขอพพาททมลกษณะเปนคดผบรโภคเทานน แตพระราชบญญตฉบบนมสถานะเปนเพยงกฎหมายวธสบญญตเทานน กลาวคอ ก าหนดกลไกตาง ๆ ใหการด าเนนกระบวนการพจารณาคดในศาล ส าหรบขอพพาททมลกษณะเปนคดผบรโภคเปนไปดวยความสะดวกคลองตว และเปนธรรมแกผบรโภค แตมไดก าหนดฐานความผดของผกระท าความผดหรอลกษณะความผดเอาไวดวย เนองจากโดยทวไปแลวจะบญญตไวในกฎหมายสาระบญญต ดวยเหตนกอนทผบรโภคจะใชสทธในการด าเนนคด จะตองปรากฏขอเทจจรงวา ผประกอบธรกจทถกกลาวหาเปนจ าเลยในคดผบรโภค ไดกระท าหรอมความผดตามทกฎหมายสาระบญญตไดบญญตไวเสยกอนหรอกลาวอกนยหนงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 เปนแตเพยงกฎหมายวธพจารณาความเทานน ดงนนกอนทโจทกจะด าเนนการฟองรองจ าเลยตามพระราชบญญตนจะตองฟงใหไดเสยกอนวาบคคลทถกฟองเปนจ าเลยนนมความผดหรอความรบผดตามทกฎหมายสาระบญญตทเกยวของไดบญญตไวโดยชดแจงแลว ดวยเหตนพระราชบญญตฉบบนจงไดก าหนดหลกเกณฑการด าเนนคดผบรโภคไวเปนการเฉพาะเจาะจงโดยการก าหนดบทบญญตตาง ๆ เกยวกบวธพจารณาคดในศาลใหแตกตางไปจากหลกเกณฑในเรองเดยวกนทมก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาคดความแพงเพอแกไขขอจ ากด ขอขดของหรอความไมสะดวกอยางใด ๆ ของการด าเนนกระบวนพจารณาคดโดยทวไป และไดใหอ านาจแกประธานศาลฎกาทจะไปออกขอก าหนดเกยวกบหลกเกณฑและวธการในเรองตาง ๆ ในรายละเอยดเพอการปฏบตตามพระราชบญญตฉบบนตอไป ผลทตามมากคอเรองใดทพระราชบญญตนมก าหนดของประธานศาลฎกาตามทกฎหมายมอบอ านาจไวเปนการเฉพาะเจาะจงแลว ผใชกฎหมายจะไปน าเอาบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบมไดกลาวอกนยหนง การน าเอาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบกบคดผบรโภค จงตองกระท าแตเพยงโดยอนโลมเทานน จะน ามาใชบงคบขดหรอแยงกบบทบญญตเฉพาะของพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 หรอขอก าหนดของประธานศาลฎกามได หลกการส าคญของพระราชบญญตนทเนนความสะดวก รวดเรว และเปนธรรม มไดตกอยกบผบรโภคแตเพยงอยางเดยว หากแตผประกอบธรกจกไดรบประโยชนเชนเดยวกน กลาวโดยสรปไมวาจะเปนกรณผบรโภคเปนโจทกฟองผประกอบธรกจ หรอเปนกรณทผประกอบธรกจเปนโจทกฟองผบรโภค ตางกรบประโยชนจากพระราชบญญตฉบบน กอนทจะท าความเขาใจเกยวกบลกษณะของวธพจารณาคดผบรโภคตามพระราชบญญตนวามความแตกตางไปจากการด าเนนกระบวนพจารณาคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาคดความแพงอยางไรบางนน จ าเปนทจะตองพจารณาใหไดความในเบองตนเสยกอนวาขอพพาทระหวางบคคลท งสองฝายนนมลกษณะเปนคดผบรโภคตามนยของพระราชบญญตนเสยกอน หากขอพพาททเกดขนไมไดมลกษณะเปนคดผบรโภคไมเขาขายทจะด าเนนคดในศาลตามระบบวธพจารณาคดแบบใหมน และไมจ าเปนทจะตองไปศกษาถงลกษณะเฉพาะของระบบวธพจารณาคดผบรโภคแตอยางใด เนองจากตองบงคบการใหเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ดงนนหลกเกณฑพนฐานของการด าเนนคดตามระบบวธพจารณาคดแบบใหม จงอยทถอยค า ค าวาคดผบรโภคตามนยของพระราชบญญตนวาม

20

ความหมายอยางไรและมขอบเขตกวางเพยงใด ค าวา คดผบรโภค ถกนยามไวโดยชดแจงในมาตรา 3 ของพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ซงไดกลาวไวขางตนแลวนน เหตผลและความจ าเปนของการตราพระราชบญญตฉบบน คอ การก าหนดระบบวธพจารณาคดทเออตอการใชสทธเรยกรองของผบรโภคมากกวาการด าเนนคดตามระบบวธพจารณาคดโดยทวไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาคดความแพง ดงนน ระบบวธพจารณาคดผบรโภคจงประกอบดวยกลไกการด าเนนคดในขนตอนตาง ๆ ทมความสะดวก รวดเรว ประหยดและเปนธรรมอยางมากตอผบรโภค อนถอไดวา เปนลกษณะเฉพาะของระบบวธพจารณาคดผบรโภคตามพระราชบญญตน ทงน จะสงเกตไดวาประโยชนหรอลกษณะเฉพาะตาง ๆ ดงกลาวของระบบวธพจารณาคดผบรโภคนนไดสะทอนใหเหนอยางชดเจนผานบทบญญตตาง ๆ ในพระราชบญญตนในทกขนตอนของการด าเนนคด กลาวคอ ตงแตขนตอนของการเรมคดไปจนถงขนตอนของการอทธรณหรอฎกาค าพพากษาของศาลเลยทเดยว พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ไดก าหนดวธการด าเนนคดและกระบวนพจารณาคดไวส าหรบคดผบรโภคเปนการเฉพาะในเชงรปแบบระบบวธพจารณาคดผบรโภคไดก าหนดกลไกตาง ๆ เพอใหการด าเนนคดเปนไปดวยความสะดวก รวดเรว ประหยดและเปนธรรมแกผบรโภคในทกขนตอนของการด าเนนคดผบรโภค ซงอาจพอสรปลกษณะประการส าคญๆ โดยสงเขปไดดงน27 (2) กำรฟองคด เพออ านวยความสะดวกและประหยดแกผบรโภคในการฟองคดตอผประกอบธรกจ ผบรโภคสามารถทจะฟองผประกอบธรกจโดยเสนอค าฟองตอศาลทผบรโภคมภมล าเนาอยในเขตศาลกได แตหากเปนกรณทผประกอบธรกจเปนโจทกฟองผบรโภคเปนคดผบรโภค ผประกอบธรกจจะตองเสนอค าฟองตอศาลทผบรโภคมภมล าเนาอยในเขตศาลเทานน จะเสนอค าฟองตอศาลอนไมได28 ทงน เพอไมกอใหเกดภาระแกผบรโภคในการคดนนเอง การฟองคดผบรโภค โจทกจะฟองดวยวาจาหรอเปนหนงสอกได ซงในกรณทโจทกฟองดวยวาจา พระราชบญญตไดก าหนดใหเจาพนกงานคดจดใหมการบนทกรายละเอยดแหงค าฟองแลวใหโจทกลงลายมอชอไวเปนส าคญ29 และหากศาลเหนวาค าฟองนนไมถกตองหรอขาดสาระส าคญบางเรอง ศาลยงอาจมค าสงใหโจทกแกไขค าฟองในสวนนนใหถกตองหรอชดเจนขนไดอก 30 เพอคมครองสทธของผบรโภคโดยเฉพาะ และในกรณทผบรโภคเปนโจทกฟองคดผบรโภค พระราชบญญตนยงไดก าหนดคณะกรรมการคมครองผบรโภคหรอสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภคมอ านาจฟองและด าเนนคดแทนผบรโภคไดอกดวย ทงน เพออ านวยความสะดวกและใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกผบรโภคเปนการทวไป นอกจากนในการถอนฟองหรอการประนประนอมยอมความคดผบรโภค นอกจากพระราชบญญต

27 นนทวชร นวตระกลพสทธ. (2551, กนยายน). พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 กฎหมายวธสบญญตทบญญตเกนกรอบของหลกกฎหมายสารบญญต. กฎหมายใหม 6(99), หนา 44. 28 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 17. 29 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 20. 30 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 20.

21

นจะไดก าหนดวาตองน าความยนยอมเปนหนงสอของผบรโภคทเกยวของมาแสดงตอศาลแลว ยงไดก าหนดเพมเตมอกดวยวาในกรณของการถอนฟอง ศาลจะมค าสงอนญาตไดกตอเมอเหนวาการถอนฟองไมเปนผลเสยตอการคมครองผบรโภคเปนสวนรวมอกดวย 31 จงเหนไดอยางชดแจงวานอกจากการด าเนนคดผบรโภคจะมความสะดวก รวดเรว และประหยดตอผบรโภคแลวสทธของผบรโภคโดยสวนรวมยงไดรบความคมครองจากศาลอยางเตมทอกดวย (3) กำรด ำเนนกระบวนพจำรณำคด เมอศาลไดรบค าฟองแลว ศาลจะตองก าหนดวนนดพจารณาโดยเรว และออกหมายเรยกจ าเลยใหมาศาลตามก าหนดนดเพอการไกลเกลยใหการและสบพยานในวนเดยวกน ทงนจ าเลยจะยนค าใหการเปนหนงสอกอนวนนดพจารณากได32 และในกรณทคความในคดผบรโภคเกรงวาพยานหลกฐานทตนประสงคจะอางองจะสญหายกอนทจะน าสบหรอเปนการยากทจะน าสบในภายหลง คความฝายนนอาจยน ค าขอตอศาลเพอมค าสงใหสบพยานหลกฐานนนไวทนทกได33 นอกจากนการสงค าคความหรอเอกสารใดๆ หรอการแจงวนนด ค าสงศาล ศาลอาจสงใหด าเนนการโดยทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ โทรศพท โทรสาร ไปรษณยอเลกทรอนกส หรอสออเลกทรอนกสอนใดกได อนจะท าใหการด าเนนกระบวนพจารณาคดเปนไปดวยความสะดวกรวดเรว34 ในสวนทเกยวกบการนงพจารณาสบพยาน พระราชบญญตนยงไดก าหนดใหศาลนงพจารณาคดตดตอกนไปโดยไมเลอนคดจนกวาจะเสรจการพจารณาอยางไรกตาม ในกรณทมเหตจ าเปนอนมอาจกาวลวงได ศาลจะสงใหเลอนคดไดครงละไมเกนสบหาวน 35 ทงน เพอใหการพจารณาคดผบรโภคเปนไปอยางรวดเรวและตอเนองอนจะเปนประโยชนแกคความทงสองฝายในคดผบรโภค และเมอไดพจารณาสบพยานหลกฐานเสรจสนแลว ศาลจะตองท าค าพพากษาหรอค าสงโดยเรว36 ประการส าคญทสดในการด าเนนกระบวนพจารณาคดผบรโภคในชนน นาจะไดแกการผลกภาระการพสจนของผบรโภคใหแกฝายผประกอบธรกจ กลาวคอ กรณประเดนขอพพาทขอใดจ าเปนตองพสจนถงขอเทจจรงทเกยวกบการผลต การประกอบการออกแบบ หรอสวนผสมของสนคา การใหบรการ หรอการด าเนนการใด ๆ ซงศาลเหนวาขอเทจจรงดงกลาวอยในความรเหนโดยเฉพาะของคความฝายท เปนผประกอบธรกจใหภาระการพสจนในประเดนดงกลาวตกอยแกคความฝายทเปนผประกอบธรกจนน37

31 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 19. 32 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 24. 33 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 22. 34 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 16. 35 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 35. 36 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 37. 37 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 29.

22

(4) กำรพจำรณำคด นอกจากศาลจะตองท าค าพพากษาหรอค าสงโดยเรวภายหลงการสบพยานเสรจสนดงกลาวแลว ในคดทผบรโภคเปนโจทก ถาความปรากฏแกศาลวาจ านวนคาเสยหายทโจทกเรยกรองไมถกตอง หรอวธการบงคบตามค าขอของโจทกไมเพยงพอทจะเยยวยาความเสยหายตามฟอง ศาลมอ านาจยกขนวนจฉยใหถกตองหรอก าหนดวธการบงคบใหเหมาะสมได แมวาจะเกนกวาทปรากฏในค าขอบงคบของโจทกกตาม ซงหากเปนการด าเนนคดโดยทวไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแลว ศาลไมอาจกระท าการดงกลาวได นอกจากนสทธของผบรโภคยงไดรบการคมครองมากขนไปอก ในกรณทความเสยหายเกดขนแกรางกาย สขภาพ หรออนามยและในเวลาทพพากษาคดเปนการพนวสยทจะหยงรไดแนวาความเสยหายทแทจรงเปนประการใด ในกรณเชนน ศาลอาจสงวนสทธทจะแกไขค าพพากษาหรอค าสง โดยระบเรองดงกลาวไวในค าพพากษาหรอค าสงได ทงน ภายในระยะเวลาทศาลก าหนดแตตองไมเกนสบปนบแตวนทศาลมค าพพากษาหรอค าสง อยางไรกตามกอนการแกไขศาลตองเปดโอกาสใหคความอกฝายหนงคดคาน อนง เปนทนาสงเกตเพมเตมวา นอกจากค าพพากษาหรอค าสงใหจ าเลยตองชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายแลว ศาลยงมอ านาจพพากษาในเรองส าคญสองประการ คอ ประการทหนง ศาลมอ านาจใหผประกอบธรกจเปลยนสนคาใหม ใหแกผบรโภคแทนการแกไขซอมแซมสนคาทช ารดบกพรองได และประการทสอง หากผประกอบธรกจกระท าโดยเจตนาเอาเปรยบผบรโภคโดยไมเปนธรรม หรอจงใจใหผบรโภคไดรบความเสยหาย หรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอการกระท าอนเปนการฝาฝนตอความรบผดชอบในฐานะผมอาชพหรอธรกจอนยอมเปนทไววางใจของประชาชน ศาลอาจสงใหผประกอบธรกจจายคาเสยหายเพอการลงโทษเพมขนจากจ านวนคาเสยหายทแทจรงทศาลก าหนดกได (5) กำรพพำกษำคด นอกจากศาลจะตองท าค าพพากษาหรอค าสงโดยเรวภายหลงการสบพยานเสรจสนดงกลาวขางตนแลว ในคดทผบรโภคเปนโจทก ถาความปรากฏแกศาลวาจ านวนคาเสยหายทโจทกเรยกรองไมถกตอง หรอวธการบงคบตามค าขอของโจทกไมเพยงพอทจะเยยวยาความเสยหายตามฟอง ศาลมอ านาจยกขนวนจฉยใหถกตองหรอก าหนดวธการบงคบใหเหมาะสมได แมวาจะเกนกวาทปรากฏในค าขอบงคบของโจทกกตาม38 ซงหากเปนการด าเนนคดโดยทวไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแลว ศาลไมสามารถกระท าการดงกลาวได นอกจากน สทธของผบรโภคยงไดรบการคมครองมากขนไปอก ในกรณทความเสยหายเกดขนแกรางกาย สขภาพ หรออนามยและในเวลาทแทจรงเปนประการใด ในกรณเชนน ศาลอาจสงวนสทธทจะแกไขค าพพากษาหรอค าสงโดยระบเรองดงกลาวไวในค าพพากษาหรอค าสงนนได ทงนภายในระยะเวลาทศาลก าหนดแตตองไมเกนสบปนบแตวนทศาล

38 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 39.

23

มค าพพากษาหรอค าสง39 อยางไรกตาม กอนการแกไขศาลตองเปดโอกาสใหคความอกฝายหนงคดคาน อนง เปนทนาสงเกตเพมเตมวานอกจากค าพพากษาหรอค าสงลงโทษใหจ าเลยตองชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายทแทจรงทเกดขนจากการบรโภคสนคาหรอบรการแลว ศาลยงมอ านาจพพากษาเพมเตมในเรองส าคญสองประการ คอ ประการทหนง ศาลมอ านาจพพากษาใหผประกอบธรกจเปลยนสนคาใหม ใหแกผบรโภคแทนการแกไขซอมแซมสนคาทช ารดบกพรองได และประการทสอง หากการกระท าความผดเกดจากการทผประกอบธรกจกระท าโดยเจตนาเอาเปรยบผบรโภคโดยไมเปนธรรม หรอจงใจใหผบรโภคไดรบความเสยหาย หรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ไมน าพาตอความเสยหายทจะเกดขนแกผบรโภค หรอกระท าการอนเปนการฝาฝนตอความรบผดชอบในฐานะผมอาชพหรอธรกจอนยอมเปนทไววางใจของประชาชน ศาลอาจสงใหผประกอบธรกจจายคาเสยหายเพอการลงโทษเพมขนจากจ านวนคาเสยหายทแทจรงทศาลก าหนดกได40

(6) ผลแหงคด ประการส าคญทไมอาจมองขามเกยวกบผลแหงคดส าหรบคดผบรโภค คอ ศาลอาจใชขอเทจจรงในคดกอนมาพจารณาพพากษาส าหรบคดใหมทพพาทกนเกยวกบขอเทจจรงในประเดนเดยวกนกบคดกอน โดยไมตองสบพยานหลกฐานของคความในคดหลงกได ทงน พระราชบญญตนก าหนดวา ถาภายหลงทไดมค าพพากษาถงทสดแลว ปรากฏวามการฟองผประกอบธรกจรายเดยวกนอก โดยขอเทจจรงทพพาทกนในคดกอนและศาลในคดกอนไดวนจฉยแลว ศาลในคดหลงอาจมค าสงใหถอวาขอเทจจรงในประเดนนนเปนอนยตเชนเดยวกบคดกอนโดยไมตองสบพยานหลกฐาน เวนแตศาลเหนวาขอเทจจรงในคดกอนไมเพยงพอแกการวนจฉยชขาดคด41 มาตรการดงกลาวยอมน ามาซงผลแหงคดในแนวทางเดยวกบผลแหงคดทศาลไดวนจฉยไวแลวในคดกอน เสมอนหนงวาค าพพากษาหรอค าสงในคดกอนมผลผกพนในคดหลง ซงมขอพพาทอยางเดยวกนดวย โดยนยน มาตรการดงกลาวจงน ามาซงผลแหงคดในลกษณะทคลายคลงกบผลของค าพพากษาหรอค าสงในกรณของการด าเนนคดแบบกลม (Class action) (7) กำรบงคบตำมค ำพพำกษำหรอค ำสง การบงคบตามค าพพากษาหรอค าสงในคดผบรโภคเปนดวยความรวดเรวอยางมาก กลาวคอ ในการบงคบคดเจาหนตามค าพพากษาอาจมค าขอฝายเดยวต อศาลเพอใหออกหมายบงคบคดไปทนทโดยไมจ าตองออกค าบงคบกอนดงเชนในคดแพงทวไปกได 42 หากออกค าบงคบจะท าใหเจาหนตามค าพพากษาไดรบความเสยหายและหากเนนชาไปจะไมอาจบงคบคดได

39 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 40. 40 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 42. 41 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 30. 42 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 64.

24

(8) กำรอทธรณและฎกำค ำพพำกษำหรอค ำสง โดยหลกแลว คดผบรโภคจะสนสดลงแตเพยงในชนศาลอทธรณ เทานน43 และไมอาจฎกาตอไปได กลาวอกนยหนงพระราชบญญตนก าหนดใหใชระบบสองศาลกบคดผบรโภค และการพจารณาพพากษาคดผบรโภคในศาลอทธรณ กตองด าเนนการใหเสรจสนโดยเรว การฎกาคดผบรโภคจะกระท าไดกแตเฉพาะไดรบอนญาตจากศาลฎกาเทานน จากขอพจารณาตาง ๆ ดงกลาวขางตน การด าเนนคดผบรโภคเปนไปดวยความสะดวก รวดเรว และเปนธรรมโดยเฉพาะอยางยงแกฝายผบรโภคมากกวาการด าเนนคดทวไปตามระบบวธพจารณาคดทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพ ง ทงน เนองจากผบรโภคไดรบการสนนษฐานตามพระราชบญญตนวานอกจากจะมอ านาจตอรองทางเศรษฐกจทต ากวาผประกอบธรกจแลว ผบรโภคยงเปนผทไมมความรและไมมผใหความชวยเหลอทางกฎหมายแตอยางใดอกดวย ดวยเหตนพระราชบญญตนจงไดก าหนดใหประธานศาลฎกาออกขอก าหนดเพอใหการด าเนนกระบวนพจารณาคดผบรโภคเปนไปดวยความสะดวด รวดเรว และเทยงธรรม44 อยางไรกตาม เพอใหลกษณะเฉพาะในเชงรปแบบในประการตาง ๆ ดงกลาวขางตนของระบบวธพจารณาคดผบรโภคส าเรจลลวงไดดวยดพระราชบญญตนจ งไดก าหนดใหน าเอาระบบไตสวนมาใชส าหรบคดผบรโภค โดยเฉพาะอยางยงไดก าหนดใหมเจาพนกงานคดเพอชวยเหลอศาลในการด าเนนคดผบรโภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ไดก าหนดใหน าเอาระบบไตสวนมาใชกบคดผบรโภคเพอใหศาลสามารถเขาไปตรวจสอบและคนหาความจรงไดดวยตนเองและอยางเตมท ซงแตกตางไปจากระบบกลาวหาทศาลจะก าหนดขอบเขตอยทค าฟองและค าใหการของคความในคดเทานน อยางไรกตามการด าเนนคดตามระบบไตสวนจ าเปนอยางยงทศาลจะตองมเครองมอทจะชวยใหศาลสามารถคนหาความจรงในคดขอพพาทไดดวยตนเอง เครองมอทวา กคอ เจาพนกงานคด นนเอง ซงถอวาเปนหวใจของระบบวธพจารณาคดผบรโภคเลยทเดยว เจาพนกงานคด ไดแก บคคลทเลขาธการส านกงานศาลยตธรรมแตงตงใหปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน45 โดยจะท าหนาทใหความชวยเหลอแกศาลในการด าเนนคดผบรโภคในเรองตาง ๆ ตามทศาลมอบหมาย46 โดยเฉพาะอยางยงหนาทในการตรวจสอบและรวบรวมพยานหลกฐานซงเปนหนาทหลกและส าคญทสดของเจาพนกงานคด เนองจากในการพจารณาคดผบรโภคศาลจะท าการพจารณาคดโดยอาศยขอมลหรอพยานหลกฐานตาง ๆ ทไดรบจากการตรวจสอบและรวบรวมของเจาพนกงานคดเปนส าคญ นอกจากน เจาพนกงานคดยงมสถานะเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญาและมอ านาจเรยกบคคลใดบคคลหนงมาใหขอมล หรอใหจดสงเอกสารเพอประกอบการพจารณาตามอ านาจหนาทอก

43 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 49. 44 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 6. 45 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 3. 46 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 4.

25

ดวย47 ดงนน คณสมบตของเจาพนกงานคดกด การปฏบตหนาทกดลวนแตเปนเรองทมความส าคญอยางยงตอระบบวธพจารณาคดผบรโภค ทงน พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ไดก าหนดใหหลกเกณฑและวธการปฏบตหนาทเปนไปตามทก าหนดไวในขอก าหนดของประธานศาลฎกา48 ในสวนเกยวกบคณสมบตของเจาพนกงานคด พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ไดก าหนดคณสมบตไวแบบกวางๆ49 เชน จะตองเปนผทส าเรจการศกษาระดบปรญญาโทหรอปรญญาเอกทางกฎหมาย อยางไรกตาม ผทส าเรจระดบปรญญาตรทางกฎหมายจะปฏบตหนาทนไดกตอเมอเปนสมาชกเนตบณฑตยสภาและไดประกอบวชาชพทางกฎหมายตามทคณะกรรมการขาราชการศาลยตธรรมก าหนดเปนเวลาไมนอยกวาหนงป เปนตน และไดรบการแตงตงจากเลขาธการส านกงานศาลยตธรรม 50 อยางไรกตาม บคคลทจะมาท าหนาท เปนเจาพนกงานคดจ าเปนอยางยงทจะตองมความรทางกฎหมายเกยวกบการ คมครองผบรโภคและกฎหมายอนทเกยวของกบการบรโภคสนคาหรอบรการเปนการเฉพาะนอกเหนอจากความรทางกฎหมายเกยวกบวธการด าเนนกระบวนพจารณาคดในศาลตลอดจนประสบการณเกยวกบการคนหาหรอการตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบปญหาอนเกดจากการบรโภคสนคาหรอบรการดวย เนองจากลกษณะดงกลาวเปนลกษณะพเศษของคดผบรโภคและมขอบเขต ครอบคลมกฎหมายในเรองตาง ๆ ทเกยวของกบการใชสทธเรยกรองของผบรโภคเกยวกบการใชสนคาหรอบรการตาง ๆ ดงนน การคดเลอกบคคลทจะมาเปนเจาพนกงานคดหนวยงานตองใหความส าคญเปนพเศษ โดยเฉพาะในชวงเรมตนของการบงคบใชพระราชบญญตน ทงน เพอใหระบบวธพจารณาแบบใหมนเดนหนาไปอยางมประสทธภาพ อนจะสามารถคมครองสทธประโยชนของผบรโภคไดอยางเตมทตามความหวงของบคคลทกฝายทเกยวของ 3.2 กฎหมำยทเกยวของกบกำรบงคบใชวธพจำรณำคดผบรโภคของตำงประเทศ การพจารณาคดคมครองผบรโภคในตางประเทศ จะมการจดตงศาลขนเพอพจารณาเปนพเศษ เชน ประเทศสงคโปร ม Subordinate Court พจารณาคดผบรโภคเปนไปดวยความสะดวก รวดเรว เสยคาใชจายนอย และไมเปนทางการ ผบรโภคสามารถด าเนนคดไดดวยตนเอง โดยไมตองมทนายความเขามาชวยเหลอ เพอใหประชาชนสามารถฟองรองและรกษาสทธของตน หรอเขาถงกลไกทางศาลในการรกษาสทธของตนซ งเปนไปตามหลกสากล ส าหรบประเทศทน าวธการพจารณาคดคมครองผบรโภคมาใชในการคมครองผบรโภค ไดแก ประเทศสงคโปร และประเทศเยอรมน เปนตน ซงจะน ามากลาวดงตอไปน

47 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 4. 48 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 4. 49 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 5. 50 ระเบยบคณะกรรมการขาราชการศาลยตธรรมวาดวยการแตงตงเจาพนกงานคด พ.ศ.2551.

26

3.2.1 ประเทศสงคโปร ประเทศสงคโปรมศาลพเศษทพจารณาคดระหวางผบรโภค และ ผจ าหนาย โดยมวตถประสงคเพอความรวดเรว และเสยคาใชจายนอยในการหาขอยต ศาลพเศษท พจารณาเกยวของกบคดผบรโภคต งขนเมอวนท 1 กมภาพนธ 1985 โดยเปนไปตามกฎหมายชอ “The Small Claims Tribunal Act” ซงถอเปนสวนหนงใน “Subordinate Court” ของประเทศสงคโปร เพอใหเปนกลไกการระงบขอพพาท Small Claim คอ ไมเกน $10,00051 โดยโจทกจะแยกฟองเปนหลายคดไมได เชน จะแยกใบเสรจรบเงนฟองเพอใหเปน Small Claim ไมได แตหากโจทกประสงคจะเรยกรองไมเกนทนทรพยสงสดเพอทจะด าเนนคดใน Small Claim Tribunal หรอลดทนทรพยทเรยกรองลง เชนนสามารถท าได Small Claim Tribunal ของสงคโปร จะเนนหนาทไกลเกลยมากโดยจะถอวามหนาทหลกสองประการ คอ หนาทไกลเกลย ซงหากท าไมส าเรจศาลจงจะกลบมาท าหนาทในการพจารณาพพากษาคด ดงนน องคประกอบส าคญทเดนชดของ Small Claim Tribunal คอ การใชการไกลเกลยกอนกระบวนการด าเนนคดในศาล นอกจากน ยงมสวนประกอบอนทชวยองคประกอบหลกดงกลาว เชน การหามทนายด าเนนคดแทนตวความใน Tribunal ทงน เพอใหตวความตองเจรจาหรอขอขดแยงกนโดยตรงโดยทจะมศาลหรอเจาพนกงานศาลคอยชวยเหลอใหค าแนะน า โดยในการพจารณาคดเกยวกบผบรโภคมวตถประสงคเพอจดหาความรวดเรว และราคาถกในการหาขอยตของเรองทขดแยงกนระหวางผบรโภค และผจ าหนาย โดยแรกเรมแลวศาลพเศษนมอ านาจในการตดสนในวงเงนไมเกน $2,000ตอมาในป 1995 ไดเพมวงเงนเปนไมเกน $5,000 แตสามารถเพมขนไดถง $10,000 ถาคความทงสองฝายลงนามยนยอม (1) อ ำนำจในกำรพจำรณำคดของศำลพเศษทพจำรณำเกยวกบคดผบรโภค การพจารณาคดเกยวกบขอพพาทในคดประเภทน จะก าหนดวงเงนไมเกน $10,000 และจะตองเกดขอพพาทกนในเรองดงตอไปน52

51 General information of Small Claims. (Online). Available from:http//www.smallclaims.gov.sg/SCTGeneral Info.html. (Access date : 2008, February 14) The Tribunals have jurisdiction to hear claims not exceeding $10,000,where the claims relate to disputes arising from: 1. a contract for the sale of goods;or 2. a contract for the provision of services;or 3. tortuous damage to property (but not including damage arising in connection with motor vehicle accidents) 4 . Claims arising any contract relating to a lease of residential premises not exceeding 2 years 52 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย, (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 18-26.

27

1) สญญาส าหรบการซอสนคา หรอ 2) สญญาส าหรบการจดหาบรการ หรอ 3) ความเสยหายในทรพยสนทเกดจากการกระท าละเมด แตไมรวมถงความเสยหายทเกยวเนองกบอบตเหตทางรถยนต แตถาผเรยกรองและผรบผดชอบท าความตกลงกนโดยลงนามทงสองฝายอ านาจในการพจารณาคดอาจเพมไดเปน $20,000 นอกจากน สทธเรยกรองทงหลายจะตองถกยนหรอเขาสศาลพเศษน ภายใน 1 ป นบจากวนทเกดสทธเรยกรองนน ส าหรบคาธรรมเนยมในการยนค ารองเพอเสนอตอศาลพเศษทพจารณาเกยวกบคดผบรโภค คกรณตองจายคาธรรมเนยมในอตราดงตอไปน

ประเภท วงเงนไมเกน $5,000 เกนกวำ $5,000 แตไมเกน $10,000

เกนกวำ $10,000 แตไมเกน $20,000

กำรซอเพอบรโภค $ 10 $ 20 1% สทธเรยกรอง กำรซอเพอธรกจ $ 50 $ 100 3% ของสทธเรยกรอง (2) กำรพจำรณำคด

การพจารณาคดเกยวกบผบรโภคผทเรยกรองสทธนน เรยกวา “Claimant” และผทถกเรยกรอง เรยกวา “Respondent”53 โดยทผทถกเรยกรองสทธจะสามารถเรยกรองตอ “Claimant” ไดในการเรยกรองเดยวกนสงนจะเรยกวา “Counterclaim” การเรยกรองจะสามารถกระท าไดโดยยนค ารองดวยตนเองตอศาล หรอสงโทรสาร ซงในปจจบนนกฎหมายของประเทศสงคโปรอนญาตใหผเรยกรองสามารถยนสทธเรยกรองโดยผานทางอนเตอรเนตได ส าหรบวธการจายเงนคายนค ารองผานทางโทรสารสามารถช าระไดดวยตนเองหรอโดยทางไปรษณย ถามาช าระดวยตนเองสามารถช าระไดดวยเงนสด เชคขดครอม หรอระบบ NETS ถาช าระทางไปรษณยจะช าระไดเพยงเชคเทานน และตองเปนเชคทใชในทองถนเทานน ส าหรบเชคขดครอมตองระบสงจาย “Registrar, Subordinate Courts” และจะตองช าระเงนทงหมดภายใน 7 วนนบแตวนทยนค ารองนน ในกรณทคกรณทเรยกรองตอบรษทหรอธรกจตองน าขอมลทเกยวกบบรษทหรอธรกจนนมาแสดง ซงสามารถขอใชบรการของ “Registry of Companies and Business” ซงรจกในนาม “Accounting and Corporate Regulatory Authority” โดยเสยคาธรรมเนยม $5.00 จะท าการปรกษาหรอประนประนอม โดยถาตกลงกนไดคกรณ ทงสองฝายลงนามในใบถอนการเรยกรอง

53 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย, (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 20.

28

กอนทคดจะเขาสการพจารณาคดของศาลนน คกรณจะตองมการปรกษาหรอประนประนอมตอหนา Registrar กอน ซงถาปญญาดงกลาวสามารถแกไขหรอ ตกลงกนได Registrar จะออก Consent Order ซงจะมผลผกพนตอผเกยวของทงหมด แตถาตกลงกนไมไดแลวคกรณจะสามารถไปสการพจารณาอกขนตอหนา Referee ไดหรอถาปญหาดงกลาวแกไขไมไดโดยการประนประนอม กจะเขาสการพจารณาตอหนา Referee เชนเดยวกน (3) กำรอทธรณ โดยหลกแลว Registrar จะมอ านาจยตค ารองถาค ารองนนอยนอกเหนออ านาจของศาลพเศษน แตคกรณยนอทธรณคดคานค าสงในการยตค ารองตาม Section 17 (4) พระราชบญญตศาลพเศษทพจารณาคดเลกนอย Chapter 308 ซงในการอทธรณค าสงของ Registrar จะตองยนค ารองภายใน 1 เดอน หลงจากทมค าสงดงกลาว โดยเสยคาธรรมเนยมในการอทธรณค าสง $ 2054 ส าหรบการพจารณาตอหนา Referee นน คกรณทงสองฝายจะตองทราบขอเทจจรงทงหมด โดยคกรณทงสองฝายจะตองน าพยานหลกฐานทนาเชอถอเขามาสนบสนนค ากลาวอางของตน ซงพยานหลกฐานนนอาจเปนพยานเอกสาร พยานวตถ หรอพยานบคคลกได ในกรณทพยานไมเตมใจจะแสดงหลกฐานตอศาล กสามารถขอใหศาลเรยกได ส าหรบเอกสารทคกรณน ามาแสดงตอศาลนน คกรณดงกลาวจะตองท าส าเนาเพอใหแกคกรณฝายตรงขามดวย โดยทเอกสารตนฉบบควรจะตองน าส งศาลเพอพสจน ซงมลกษณะทคลายกบการพจารณาคดแพงของไทย ในกรณการพจารณาตอหนา Referee นน ผทเปน Referee ทจะท าการตดสนไดจะตองผานการคดเลอกตามกฎหมาย และจะเปนผพพากษา Magistrate, District จาก Subordinate Courts และเนองจากคดประเภทน จะมระยะเวลาการพจารณาทจ ากด จงมการก าหนดเปนตารางเวลาส าหรบการพจารณา ภายใน 1 สปดาห และหลงจากผานการปรกษาหรอประนประนอมแลว ผถกฟองสามารถยนค ารองเพอท าการ Counterclaim ตอผฟองได ซงคลายกบการใชสทธเรยกรองนนเอง แตถาคกรณมความขดแยงกบบรษทหรอหางหนสวน ผแทนของบรษทหรอหางหนสวนดงกลาวจะตองมจดหมายมอบอ านาจ ซงจะตองออกโดยผมอ านาจในบรษทหรอหางหนสวนนน และจดหมายนนจะตองระบถงการเรยกรองดงกลาว อนง ถาผใชสทธเรยกรอง หรอ Counterclaim ไมมาปรากฏตวในวนพจารณา Referee กจะท าการยกฟองในเรองดงกลาว และ Referee จะพจารณาจากค ารองเดม โดย Referee จะออกค าสงทเหมาะสมแกผถกรอง ซงผถกรองสามารถรองขอใหยกเลกค าสงนนไดภายใน 1 เดอนนบแตวนทมค าสงดงกลาว และถามการยกค ารองตามค ารองของผถกรองแลวผใชสทธเรยกรองกจะตองไปด าเนนการไกลเกลยตอหนา Registrar ใหมไดอกครง แตถาคกรณทงสองฝายมาในวนพจารณาของ Referee กจะมกระบวนการทจะพยายามใหคกรณไกลเกลยปญหาอกครงหนง แตถายงตกลงกนไมไดอก Referee จะด าเนนการพจารณาตาม

54 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย, (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 21.

29

ค ารองดงกลาวจากพยานหลกฐานทสงใหโดยคกรณ หลงจาก Referee กจะใชดลยพนจออกค าสงทเหมาะสม และค าสงนนจะมผลผกพนตอคกรณดวย (4) กำรบงคบตำมค ำสงของศำล ค าสงของศาลทก าหนดใหคกรณจายเงนนน ออกโดย agistrates Court ซงมวตถประสงคเพอใชบงคบคด ถาลกหนตามค าพพากษาหรอฝายทแพคดไมสามารถจายเงนตามค าสงใหจายเงนนนได เจาหนตามค าพพากษากจะตองใชหมายเพอท าการยดและขายอสงหารมทรพยของลกหน ส าหรบหมายยดและขายนจะถกออกโดยศาล ซงเจาพนกงาน (Bailiff) กจะท าการยดทรพยทเคลอนยายไดของลกหนตามค าพพากษาและตระเตรยมการขายทอดตลาดทรพยทยดมาได หลงจากหกคาบรการและคาใชจายในการยดแลว มเจาพนกงานเปนเจาหนาททไดรบอ านาจจากศาลใหยดทรพย โดยกระท าการอยภายใตหมายยดและขาย ซ งในกระบวนการบงคบคดของประเทศสงคโปรกมลกษณะทคลายๆ กบประเทศไทย แตมขนตอนการบงคบคดใหเจาหนตามค าพพากษาสามารถไดรบชดใชเยยวยาทรวดเรวกวา ส าหรบขนตอนกอนทจะบงคบคดตามหมาย โจทกตองตรวจสอบและยนยนสงดงตอไปน55 1) จ านวนหนทยงไมไดช าระตามค าพพากษา โดยเฉพาะถามหนบางสวนทลกหนไดช าระไปบางแลว 2) ลกหนถกบงคบคดตามค าพพากษาดวยคดอนอยกอนหรอไม 3) สถานะทางการเงนของลกหนตามค าพพากษาวาอยในสถานะลมละลายหรอไม 4) ทรพยสนทมคาอน ๆ ของลกหนทเขาคายการถกยดทรพย 5) หลกฐานทระบวาทรพยทยดมานนเปนของลกหนจรง ๆ มใชของบคคลภายนอก ส าหรบขนตอนหลงจากออกเลขหมายยดและขายทอดตลาดทรพย เจาพนกงาน จะก าหนดวนทจะบงคบคดตามหมายยดและขายทอดตลาดทรพย ซงโจทกจะไดรบก าหนดการดงกลาวทางไปรษณยของตนไดตวแทนนนจะตองมหนงสอมอบอ านาจใหท าการแทนจากโจทกดวย (5) กำรอทธรณ กรณทจะอทธรณค าสงของ Referee ไปยง High Court ไดนนกฎหมายบญญตใหอทธรณไดเพยงในปญหาขอกฎหมาย หรอสทธเรยกรองนนอยนอกเหนออ านาจของศาลพเศษ ซงคกรณจะไมสามารถอทธรณเรองการคนหาความจรงได56 เชน ไมสามารถอทธรณการตดสนใจของ Referee ได ถาเขาเลอกทจะเชอพยานบคคลของฝายใดฝายหนงมากกวาอกฝายหนง อยางไรกตามถาใชกฎหมายทผดพลาด หรอคดนนอยนอกเหนอเขตอ านาจ

55 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย, (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 22. 56 เรองเดยวกน, หนา 25.

30

สามารถอทธรณ ไดภายใน 1 เดอนหลงจากมค าตดสน ซ งการพจารณาในชนน ทนาย ความสามารถเขามารบฟงในการพจารณาคดได

31

สรปขนตอนในกระบวนกำรของ Small Claim Tribunal ในประเทศสงคโปร 2.2 ประเทศเยอรมน

โจทกขอยนค ำรองในสทธเรยกรอง

ใชเวลำประมำณ 10-14 วน เวนแตเปนกรณเรงดวนหรอนกทองเทยวจะใชเวลำ 24 ชวโมง

คกรณท ำกำรปรกษำ/ประนประนอมตอหนำ

คดยต Registrar ออกค ำสงเพอใชบงคบแกคกรณ ใชเวลำประมำณ 7 วนนบแตวนทมกำรปรกษำ/

ประนประนอมระหวำงคกรณตอหนำ Registrar ซงผถกฟองสำมำรถยน Counterclaim ตอผฟองในชวงนได

คดไมยต เขำสกำรพจำรณำโดย Referee

Referee จะท ำกำรไกลเกลยขอพพำทในเบองตนกอน

Referee จะท ำกำรตดสนโดยรบฟงพยำนหลกฐำนจำกคกรณทงสอง

Referee จะท ำกำรออกค ำสงตำมค ำตดสน โดยใหถอวำค ำสงนนไดออกโดย Magistrates Court

กำรอทธรณจะตองท ำภำยใน 1 เดอน หลงจำก Referee มค ำสง

คกรณสำมำรถอทธรณค ำสงของ Referee ไปยง High Court เฉพำะในกรณทเหนวำ Referee ใชขอกฎหมำยผดพลำด หรอสทธเรยกรองขอพพำทอย

นอกเหนออ ำนำจของศำลทพจำรณำคดเลกนอย

32

3.2.2 ประเทศเยอรมน กฎหมายคมครองผบรโภคของประเทศเยอรมน ในปค.ศ.1890 ประเทศเยอรมนไดเคยน าเอาการคมครองผบรโภคทางดานการโฆษณาและมาตรการแกไขเยยวยาความเสยหายอนเกดจากการโฆษณาทไมเปนธรรมของสหรฐอเมรกามาใช แตไมประสบผลส าเรจ ทงน เพราะระบบกฎหมายทแตกตางกน โดยสหรฐอเมรกาใชระบบกฎหมายจารตประเพณ สวนประเทศเยอรมนใชระบบประมวลกฎหมาย ศาลของประเทศเยอรมนมความเหนวา บคคลทกคนมสทธเสรภาพในการทจะพด เขยน คด นอกจากสทธนนมลฐานแลวยงมเสรภาพในการประกอบธรกจการคาดวย ซงการคาดงกลาวยงหมายความถง การโฆษณาทจ าเปนตองเขามามบทบาทส าคญในการประกอบธรกจ ดงนน ศาลของประเทศเยอรมนมความเหนวา ไมควรเขาไปแทรกแซงเสรภาพในการประกอบธรกจการคาของเอกชน ดงจะเหนไดจากการตรากฎหมายปองกนการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาเรยกวา Law Againts Unfair Competition of 1906 หรอ Gestez Gegen Den Unlanterm Wettbewerb เรยกโดยยอวา UWG ซงมหลกการทวไปดงน57 (1) ควบคมการแขงขนทางการคาอนไมเปนธรรมในลกษณะทว ๆ ไป (2) ควบคมการกระท าทอาจเปนอนตรายแกผบรโภค เชน การโฆษณา อนเปนเทจ หรอเกนความจรง (3) ควบคมการเปดเผยความลบในทางธรกจอนเกยวกบการผลต หรออาจกลาวอกนยหนงวา กฎหมาย UWG มวตถประสงคตองการสรางมาตรฐานทางการผลตและจ าหนายสนคา ตลอดจนมาตรฐานทางการโฆษณาและจรรยาบรรณของผประกอบธรกจในการแขงขนกนประกอบธรกจ ตอมามการประกอบธรกจทเจรญกาวหนาไปอยางรวดเรว ท าใหมบางกรณกฎหมาย UWG ไมสามารถเขาไปควบคม สวนทฤษฎกฎหมายในการชดใชเยยวยาใหแกผบรโภคทไดรบความเสยหายจากการบรโภคสนคาหรอบรการนน ประเทศเยอรมนมไดมบทกฎหมายบญญตไวเปนพเศษหลกในเรองของความรบผดจงเปนไปตามหลกทวไปทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงเยอรมน ทวาดวยความรบผดในทางสญญาและละเมดดงน 1) ควำมรบผดตำมสญญำ ความรบผดตามสญญา เพอคมครองผบรโภคในการซอขายสนคา สวนใหญเปนไปตามหลกในเรองการรบประกนสนคาเพอการช ารดบกพรอง ซงบญญตอยในประมวลกฎหมายแพงเยอรมน โดยมาตรา 459 BGB ก าหนดวาผขายยอมรบประกนวาสนคาทขายนน ปราศจากความช ารดบกพรองซงอาจท าใหเสอมราคาหรอเสอมความเหมาะสมแกประโยชนอนมงจะใชเปนปกตหรอประโยชนมงหมายโดยสญญาโดยชดแจงหรอโดยปรยาย หากสนคานนช ารดบกพรองกฎหมายไดใหสทธผซอทจะเลกสญญาเสยแลวคนสนคาและเรยกเกบเงนคนหรออาจจะใชสทธลดราคาลง หรอเปลยนสนคาใหมแทนทกได สวนหนาทของผซอกฎหมายก าหนดใหตอง

57 วชช จระแพทย. (2533). กฎหมายคมครองผบรโภคดานการโฆษณา. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ, บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย). หนา 91-93.

33

ตรวจสอบสนคาทสงมอบและท าการบอกกลาวทนทส าหรบความบกพรองทเหนประจกษ หากผซอมไดกระท าการเชนนน ถอวา ผซอยอมรบในคณภาพของสนคานนแลว ซงจะมผลท าใหผซอเสยโอกาสในการบงคบตามค ารบประกนเกยวกบคณภาพสนคานน ในกรณของการผดสญญารบประกน มาตรา 463 BGB ก าหนดใหผผลตหรอผจ าหนายมความรบผดในคณภาพของสนคา หากผผลตหรอผจ าหนายรบประกนในคณภาพสนคาหรอความเหมาะสมของสนคา เพอวตถประสงคใดโดยเฉพาะ กรณไมเปนไปตามทรบประกน โดยไมจ าตองพจารณาถงความประมาทเลนเลอของผผลตหรอผจ าหนาย ความรบผดดงกลาวครอบคลมถงความเสยหายโดยตรง และในบางกรณอาจรวมถงความเสยหายซงเกดขนเนองจากสาเหตดงกลาวดวย ถาความเสยหายนนเกดขนจากการททรพยนนขาดคณสมบตตามทผผลตรบประกนไว รบประกนคณภาพของสนคาโดยปรยาย ซงหากสนคาหรอผลตภณฑขาดคณภาพแลว ผเสยหายยอมมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนได จะเหนไดวา การใหความคมครองผบรโภคตามหลกประมวลกฎหมายแพงเยอรมน ยงคงยดถอหลกความสมพนธตามสญญาเปนหลกในการพจารณาตามหลกของการรบประกน ดวยเหตดงกลาว จงไมอาจทจะค มครองผบรโภคไดอยางแทจรง ซงศาลและนกกฎหมายเยอรมนไดพยายามทจะขยายความคมครอง ตามหลกสญญาใหไปถงผบรโภคทตองไดรบความเสยหายจากการบรโภคสนคาและบรการ ทมไดมนตสมพนธกบผผลตตองรบภาระความเสยหายทเกดขนแกผบรโภค สวนภาระการพสจนความเสยหายของกฎหมายเยอรมน ภาระการพสจนตกแกโจทกทตองพสจนขอเทจจรงทงหมดทจ าเปน ในการตงฐานสทธฟองรองของตน โจทกจงตองพสจนความเสยหายท ไดรบจากการผดสญญาของคสญญาอกฝายหนง และความสมพนธระหวางเหตแหงการกระท าของจ าเลย อยางไรกดคดความรบผดเพอการคมครองผบรโภคน เปนการยากทโจทกจะน าสบใหเหนถงความรบผดดงกลาวได โดยเฉพาะอยางยงความรบผดของผผลตเพราะผผลตมการจดองคกรอยางเปนระบบ ดงนน หากพยานหลกฐานฟงไดวาสนคามความช ารดบกพรอง ศาลเยอรมนกใหสนนษฐานวาเปนความประมาทเลนเลอของผผลต ทงนเพราะเหตแหงการช ารดบกพรองเปนเรองทอยภายใตการควบคมดแลของผผลตอยางเครงครด ผผลตจงอยในฐานะทจะอธบายถงความช ารดบกพรองไดดกวา ภาระการพสจนจงตกอยกบฝายจ าเลย แตการไดรบประโยชนในภาระการพสจนน จ ากดเฉพาะคดทฟองผผลตเทานน หากเปนคดทฟองผจดจ าหนายหรอผขาย ศาลเยอรมนจะถอหลกภาระการพสจนตามหลกคดธรรมดาทวไป โจทกจงตองมภาระการพสจนใหเหนถงความประมาทเลนเลอของผขาย หลกการฟองคดในเรองละเมด เปนไปตามหลกทวไปของหลกความรบผดทางละเมด คอ ผกระท ามความรบผดส าหรบกระท าโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลอทกอใหเกดความเสยหายตอชวต รางกาย สขภาพ เสรภาพ ทรพยสน หรอผลประโยชนทมงหมายจะคมครองอน ๆ ตามทบญญตในมาตรา 823 BGB ซงหลกดงกลาวประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดน าเอามาใชดวย ดงปรากฏในมาตรา 420 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เมอค.ศ.1968 ในคดโรคระบาดไก (Huhnerpestfall) ซงขอเทจจรงปรากฏวาวคซนปองกนโรคระบาดไกซงจ าเลยไดปรงขนนนไดมการฆาเชออยางถกตองเพยงพอ ท าใหเชอโรคระบาดทใชเปนวคซนยงมฤทธรนแรงอย เมอผเสยหายน ามาใชฉดไกของตน ท าใหไก

34

ของผเสยหายตองตายไปถงสพนกวาตวภายในเวลาไมกวน ตอมาปรากฏวาวคซนนเปนพษอยตงแตกอนน าออกจ าหนายแลวแตไมสามารถพสจนไดวาการทวคซนเปนพษนเกดขนไดอยางไร ศาลสงแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดพพากษาใหจ าเลยซงเปนผปรงวคซนตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกโจทกผเสยหายตามมาตรา 823 วรรคแรก แหงประมวลกฎหมายแพงเยอรมน ศาลไดวางหลกวา เมอผลตภณฑทผลตขนนนช ารดบกพรองผผลตยอมมหนาทพสจนใหเหนไดวา ความช ารดบกพรองนนเปนเพราะพฤตการณทผผลตไมตองรบผดชอบ การผลกภาระการพสจนกลบมายงฝายผผลตเชนน เปนหลกทชอบดวยเหตผล เพราะในกรณเหลานการจะใหผเสยหายตองเปนฝายพสจนความผดของผเสยหายยอมเปนภาระหนกเกนควรค าพพากษาดงกลาว จงเปนทยอมรบกนอยางกวางขวาง58 จะเหนไดวา กฎหมายเยอรมนเปดโอกาสใหจ าเลยยกขออางขนแกตวไดวาตนมไดประมาทในกรณทจ าเลยสามารถพสจนไดวา ไดใชความระมดระวงดแลวในการผลต และความเสยหายยงคงเกดขนอกทง ๆ ทมใชเปนเพราะการผดพลาดในการออกแบบหรอกรรมวธในการผลตแตอยางใดเรยกขอยกเวนนวา “Escapee” หรอ “Ausseisse” นอกจากนยงมกรณศาลเคยพพากษาในคดฟองรองเกยวกบสญญาซอขาย Vaccine ทใชฉดปองกนโรคระบาดไกในท านองเดยวกบคดดงกลาวขางตน ซงขอเทจจรงมวาโจทกเปนเจาของฟารมเลยงไก ไดตกลงใหจ าเลยซงเปนสตวแพทยมาฉดวคซนใหไกของตน วคซนทจ าเลยใชเกดเปนพษเพราะมสงปนเปอนท าใหไกกวาสพนตวของโจทกตาย หมดสน โจทกฟองเรยกคาเสยหายโดยอาศยหลกความรบผดในทางสญญาจากจ าเลย ศาลพพากษาวาจ าเลยไมตองรบผดเพราะมใชผผลตวคซน ท าใหเกดประเดนขอกฎหมายตามมาวา หากผซอและผผลตไมมความสมพนธกน เชนคดนผผลตวคซนไมมนตสมพนธกบผซอ ใครจะเปนผรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน ความพยายามทจะหาค าตอบดวยการอาศยหลกกฎหมายละเมด ซงก าหนดหนาทใชความระมดระวง และขอสนนษฐานความผด (Presumption of Fault) รวมทงการวางหลกเกณฑในกฎหมายละเมดทศาลใชใหเหมาะสมกบสถานการณการผลตในปจจบนจงเกดขน กลาวคอ Product Liability ทอาศยหลกละเมดศาลจะแยกพจารณาเปน 3 ประเดนดวยกน ไดแก ความช ารดบกพรองทเกดจากการผลต การช ารดบกพรองทเกดจากการออกแบบ และการบกพรองในการใหค าเตอนและความเสยงทอาจเกดขนในอนาคต สวน Design Defects กจะมปญหาเรองทการก าหนดมาตรฐานในเรองความระมดระวงในการออกแบบ ซงเปนเรองยากมาก และไมสามารถน าพสจนไดชดเจนในศาล นอกจากนความรบผดของผเสยหายกเปนขอแกตวของจ าเลยผผลตไดท าใหผซอหรอผบรโภคยงคงมความเสยงในการฟองคดกรณความเสยหายเกดจากผลตภณฑ กลาวไดวา ในเยอรมนยงคงก าหนดใหผเสยหายมภาระการพสจนถงความเสยหายทเกดจากผลตภณฑ โดยผผลตตองพสจนหกลางวา ไมมความผดปกตเกดขนเมอมการผลต ยกเวน ในกรณผลตภณฑยา ซงกฎหมายไดก าหนดความรบผดเดดขาดไวใหผผลตตองรบผดโดยผเสยหายไมตองสบถงเหตแหงความเสยหาย ศาลไดวางแนวไวในเรองหนาทตดตามเฝาระวงความเสยงภยท

58 Woffgang Freihen Von Marschall. ความรบผดเพอผลตภณฑ :ขอคดบางประการในแงกฎหมายเปรยบเทยบ แปลโดย กตตศกด ปรกต. (2531). ความรบผดเพอผลตภณฑ :ขอคดบางประการในแงกฎหมายเปรยบเทยบ. วารสารนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 18(1), หนา 172-173.

35

อาจเกดขนในผลตภณฑ การก าหนดเพดานคาเสยหายทโจทกสามารถเรยกใหชดใชให การยกเวนไมรวมสนคาเกษตรและของเลนเดกเขาไวในกฎหมายฉบบน การถอวาความเสยหายเกดจากชนสวนของผลตภณฑ ถอวาเปนความเสยหายเกดจากตวผลตภณฑหาใชเกดแกผลตภณฑนนเอง การรบรองสทธเรยกคาเสยหายในการรกษาพยาบาล คาสญหายความสามารถในการท างาน แตไมมบทบญญตใหผเสยหายเรยกคาเสยหายทมตอจตใจหรอความเจบปวดได59

2) ระบบศำล ระบบศาลในประเทศเยอรมนนน ไมมระบบศาลท าหนาทวนจฉยคดทก ๆ ประเภท รวมอยในศาลประเภทเดยวกน (Keine einheitliche Gerichtsbarkeit) ซงกฎหมายสาบญญตของแตละประเทศนน จะมศาลท าหนาทวนจฉยคดตามกฎหมายสารบญญตนน ๆ ปจจบนประเทศเยอรมนมศาลทท าหนาทพจารณาคดเฉพาะดาน โดยแบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก60

(1) ศาลรฐธรรมนญ (die Verfassungsgrichtsbarkeit) ท าหนาทในการพจารณาพพากษาคดเกยวกบกฎหมายรฐธรรมนญ ไมวาจะเปนเรองของขอบเขต สทธ และหนาทขององคกรสงสดของสหพนธรฐ (2) ศาลปกครอง (die Verwaltungsgrichtsbarkeit) ท าหนาทในการพจารณาพพากษาคดเกยวกบขอโตแยงทางกฎหมายมหาชน ระหวางหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทรฐกบเอกชน (3) ศาลสงคม (die Sozialgerichtsbarkeit) ท าหน าท พ จารณาพพากษาคดเกยวกบการเรยกรองสทธทจะไดรบเงนบ านาญ อนเปนผลมาจากกฎหมายประกนสงคม กฎหมายวธพจารณาความ คอ รฐบญญตวาดวยศาลสงคม (SGG) (4) ศาลภาษอากร (die Finanzgerichtsbarkeit) ท าหนาทในการพจารณาพพากษาคดเกยวกบคดภาษอากรซงมลกษณะเชนเดยวกบของไทย (5) ศาลแรงงาน (die Arbeitsgerichtsbarkeit) ท าหนาท ในการตดสนเกยวกบคดแรงงาน กฎหมายวธพจารณาความทเปนหลก คอ พระราชบญญตวาด วย ศาลแรงงาน (6) ศาลปกต (die Sog. Ordentlicle Gerichtsbarkeit) ท าหนาทในการพจารณาพพากษาคดแพงและคดอาญา เชน ศาลแขวงซงท าหนาทในการพจารณาพพากษาทงคดแพงและคดอาญา กฎหมายวธพจารณาความทเปนหลก คอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ZPO) และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงของไทยกจะมศาลแพง และศาลอาญา แยกออกจากกนตางหาก นอกจากน ศาลปกตยงท าหนาทพจารณาคดเกยวกบการฟองหยาและเรองอน ๆ ทเกยวกบครอบครว และการสมรส โดยถอเปนสวนหนงของศาลแขวง

59 สษม ศภนตย. (2539). ค าอธบายกฎหมายความรบผดในผลตภณฑ. หนา 37. 60 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย. (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 34.

36

3) กำรพจำรณำคด ระบบการพจารณาคดของประเทศเยอรมนจะมกระบวนการพจารณาคดแบบเรงรด (das beschleunigte Verfahen) ซงมจดเดน คอ มระบบการพจารณาคดทรวดเรว แตอาจตองถกแลกมาดวยการสญเสยรปแบบบางสวนของกระบวนการพจารณาคดไป ใชการพสจนทไมมความสลบซบซอน ซงในทางปฏบตกไดมการน ากระบวนการพจารณาคดแบบดงกลาวมาใชอยบอย ๆ และประสบผลส าเรจไดดวยด ในกรณทค าใหการรบสารภาพเปนทนาเชอถอ จงท าใหไมมความจ าเปนทจะตองท าการสบพยานหลกฐานตอไป นอกจากน ลกษณะพเศษของการพจารณาพพากษาคดแบบเรงรด นอกจากจะใชกบคดทมลกษณะทไมสลบซบซอนและรวดเรวกวาการด าเนนคดแบบปกตทว ๆ ไปแลว การพจารณาคดแบบเรงรดของประเทศเยอรมนยงมจดเดน ดงน61 - สามารถฟองคดดวยวาจาได โดยไมตองยนค าฟองเปนลายลกษณอกษรลวงหนากอน (มาตรา 417, 418 lll) - ไมมค าสงใหไตสวนมลฟองหรอกลาวอกนยหนงกคอกระบวนพจารณาในชนไตสวนมลฟองจะถกยกเลกไปทงหมด (มาตรา 418 l) - ระยะเวลาในการแจงวนนดสบพยาน (die Ladungsfrist) ใหจ าเลยทราบภายใน 24 ชวโมง เทานน (มาตรา 418 ll 3) และแจงวนนดสบพยาน ศาลไมถอเปนเรองทส าคญหรอจ าเปน ถาหากผถกกลาวหาสมครใจทจะน ามาศาล (มาตรา 418 ll 1) - ในกรณทเปนทคาดหมาย วาศาลจะไมลงโทษจ าคกไมนอยกวา 6 เดอน ในกรณดงกลาวจะตองมการแตงตงทนายความใหจ าเลย - การสบพยานบคคล พยานผ เชยวชาญ และผถกกลาวหารวมสามารถท าไดโดยการอานค าใหการ โดยมเงอนไขวาจะตองไดรบความยนยอมจากจ าเลย ทนายจ าเลย และพนกงานอยการเทาทบคคลดงกลาวจะมตวอยในชนสบพยาน (มาตรา 420 lll) 4) กำรเยยวยำในทำงกฎหมำย ผลในทางกฎหมายของการเยยวยาในทางกฎหมายม 2 ประการ คอ62 - ผลในทางชะลอสภาพเดดขาดของกฎหมาย กลาวคอ การเยยวยาทางกฎหมายทยนภายในก าหนดถกรปแบบ จะเปนการชะลอสภาพเดดขาดของกฎหมายในทกรปแบบ - ผลในการใหกระบวนพจารณาเขาสการวนจฉยของศาลทสงกวา ส าหรบรปแบบของการเยยวยาทางกฎหมายม 3 รปแบบดวยกน คอ การอทธรณ (Berufung) การฎกา (Revision) การคดคานค าสงศาล (Beschwerde)

61 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย. (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 42- 43. 62 เรองเดยวกน, หนา 43.

37

5) กำรอทธรณ การอทธรณทงในคดแพงและคดอาญาโดยหลกแลว จะเปนการอทธรณคดคานค าพพากษาของศาลชนแรก ซงหากเปนคดแพงจะเปนไปตามมาตรา 511 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ZPO) สวนคดอาญาจะเปนไปตามมาตรา 312 แหงประมวลกฎหมายความอาญา (StPO) ซงหลกในการอทธรณจะแตกตางจากการฎกาในแงทวาการอทธรณเปนการวนจฉยเกยวกบขอเทจจรงอกครงหนง ในคดแพงเพอประโยชนในการด าเนนคดอยางรวดเรว63 ส าหรบวธการอทธรณโดยหลกแลวจะอทธรณไดตอเมอเปนไปตามเงอนไขทกฎหมายก าหนด กลาวคอ เปนกรณทกฎหมายอนญาตใหอทธรณได ท าตามรปแบบทกฎหมายก าหนด (มาตรา 518 ZPO, 312 StPO) และภายในระยะเวลาทกฎหมายก าหนด รวมทงค าพพากษาดงกลาวจะตองเปนผลรายแกผยนอทธรณดวย ((Beschwer) ในคดแพงผทจะโตแยงหรอไมพอใจในค าพพากษาของศาลชนตนจะตองอทธรณ 1 เดอนนบแตวนทไดสงค าพพากษา (516 ZPO) นอกจากน การอทธรณในคดแพงไดนนตองมจ านวนทนทรพยมากกวา 600 ยโร ซงถอวามการก าหนดวธการอทธรณในลกษณะเชนเดยวกบกฎหมายวธพจารณาความแพงของไทยนนเอง 6) กำรฎกำ การฎกา (Revision) ในคดแพง ตามกฎหมายเยอรมนนน จะฎกาไดเฉพาะแตปญหาขอกฎหมายเทานน และถอเปนการฎกาคดคานค าพพากษาทอทธรณมาจากศาลสงสดแหงมลรฐ การฎกาจะท าไดกตอเมอเปนไปตามเงอนไขของการฎกา กลาวคอ - จ านวนทนทรพยตองมากกวา 60,000 DM ขนไป (มาตรา 546 (1) ZPO) หรอทนทรพยไมเกน 60,000 DM แตไดรบอนญาตจากศาลใหฎกา โดยศาลตองระบเหตผลไวในค าพพากษาศาลอทธรณ และตองปรากฏวาเมอฎกาแลว จะท าใหผลของค าพพากษาทศาลฎกาไดวางแนวไวตางไปจากเดม - ค าพพากษาศาลอทธรณเปนผลรายตอผยนฎกา และการไดฎกาภายในระยะเวลาและรปแบบทกฎหมายก าหนด รวมทงไดใหเหตผลในการฎกาตามกฎหมายก าหนดไว กลาวคอ การใหเหตผลในการฎกา จะตองระบไวในค าฟองฎกา โดยตองบรรยายใหเหนวาค าพพากษาศาลอทธรณไมชอบอยางไร และขอใหยกค าพพากษาศาลอทธรณ รวมทงตองบรรยายใหเหนขอกฎหมายขอใดทศาลอทธรณตความขอกฎหมายผด ซงขอกฎหมายดงกลาวศาลอทธรณไดน ามาใชในการตดสนคด - ศาลฎกาอาจปฏเสธไดหากเปนฎกาในขอกฎหมายท ไม เปนสาระส าคญและเปนฎกาทไมมโอกาสทจะชนะ - หากทนทรพยไมถงตองไดรบอนญาตใหฎกา เชน ในคดแพง ค าอนญาตใหฎกา หากศาลอทธรณนน ศาลฎกาจะตองถกผกมดตามค าขออนญาตใหฎกาดงกลาว

63 ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550). ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย. (การอบรมหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10, วทยาลยยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม). หนา 44.

38

ปจจบน การฎกาโดยใชทนทรพยเปนเกณฑในการวนจฉยนนไดยกเลกแลวตามมาตรา 543 ZPO ทแกไขใหมเมอเดอนธนวาคม 2001 7) กำรคดคำนค ำสงศำล การคดคานค าสงศาลจะเปนกรณทมกฎหมายบญญตเอาไวในทก ๆสาขาของกฎหมาย ซงโดยหลกแลวจะเปนกรณทศาลในล าดบชนทสงขนไปจะท าการตรวจสอบค าวนจฉยของศาลทถกคดคาน โดยมหลกการทส าคญคอ การคดคานค าสงของศาลจะเปนกรณทเปนการคดคานค าสงของศาล เฉพาะทเปนขอยกเวนเทานนทเปนการคดคานค าพพากษาของศาล (มาตรา 567 (1) ZPO)

39

บทท 4

วเครำะหปญหำกฎหมำยในกำรพจำรณำคดผบรโภค

การละเมดสทธของผบรโภคไดเกดขนมานานแลว เนองจากมผประกอบธรกจ บางรายทไดผลตสนคาขนมาเพอแขงขนกบผประกอบธรกจรายอนโดยวธการลดตนทนในการผลตใหมากทสด แตในขณะเดยวกนสนคาทผลตออกมาไมมคณภาพ เมอผบรโภคไดซอสนคาไปใชปรากฏวาท าใหเกดความเสยหายแกผบรโภค เชน ผบรโภคไดซอเครองส าอางคไปใชแลวท าใหใบหนาเปนจดดางด าเกดขน เมอผบรโภคน าคดไปฟองตอศาล ผบรโภคจะตองพสจนถงความเสยหายทเกดขนตอใบหนา แตเนองจากกรรมวธในการผลตเครองส าอางคมความสลบซบซอนจงเปนการยากทผบรโภคจะพสจนให ศาลเหนไดวาเครองส าอางคทซอมามสวนผสมทมสารอนตรายมสวนประกอบอยดวย การด าเนนคดแพงในรปแบบเดมทอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง จงไมเหมาะสม จ าเปนทจะตองหาวธการด าเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภคเสยใหมโดยการตราพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ขนมาใชบงคบเพอคมครองผบรโภคทถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจทไมมจรยธรรมและมงหวง ทจะแสวงหาก าไรแต เพยงอยางเดยว โดยไมค านงถงความเสยหายทจะเกดขนแกผบร โภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภคทตราขนใหมนมเจตนารมณทจะใหผบรโภคมโอกาสเขาถงความยตธรรมไดสะดวก จดกระบวนการคนหาความจรงใหมประสทธภาพและเปนธรรม ปรบปรงระบบวธพจารณาคดใหรวดเรวและเพมเตมหลกเกณฑทเออตอการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคตลอดจนเสรมสรางมาตรฐานทางจรยธรรมในการด าเนนธรก จและปองปรามผประกอบธรกจทไมสจรต แตหลงจากพระราชบญญตนไดมการประกาศใชไปไดระยะหนงกพบวามปญหาในทางปฏบต ซงเมอผศกษาไดท าการศกษาถงปญหาตาง ๆ แลว พบวามปญหาทส าคญๆ ทผบรโภคยงไมไดรบความเปนธรรมจากพระราชบญญตฉบบน ไมวาจะเปนกรณทกฎหมายเปดโอกาสใหผประกอบธรกจฟองผบรโภค โดยอาศยหลกการอยางเดยวกน และกรณทกฎหมายใหสทธแกคความในการฎกาค าพพากษาของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคและศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคในปญหาขอเทจจรงไดในกรณทกฎหมายบญญตใหเปนทสดแลว ท าใหปรมาณคดขนสศาลฎกาเปนจ านวนมาก ประกอบกบผพพากษาศาลฎกามจ านวนจ ากดจงท าใหคดลาชา กรณจงไมเปนไปตามหลกการของกฎหมายทตองการใหคดผบรโภคด าเนนไปดวยความสะดวก รวดเรวและเปนธรรม จงจ าเปนทจะตองน าปญหาตาง ๆ ดงกลาวมาศกษาวเคราะหดงตอไปน คอ

40

4.1 ปญหำเกยวกบผประกอบธรกจฟองผบรโภค การผลตสนคาในอดตมวธการทไมสลบซบซอน สวนใหญจะท าดวยตนเองหรอท าภายในครอบครว เนองจากยงมความรไมมากนกและวธการผลตกไมซบซอนเปนไปในลกษณะทเรยบงาย ผบรโภคสามารถทจะเขาถงกรรมวธในการผลต ตอมาเมอวธการทางการคาไดเปลยนแปลงไปมการจดตงองคกรธรกจเกดขนในรปแบบตาง ๆ ทงยงมการน าเครองจกรเขามาใชในการผลตสนคาท าใหการผลตสนคาในครวเรอนไมเหมาะสม จ าเปนทจะตองสรางโรงงานขนมาผลตสนคา มการพฒนาระบบการผลตจนกระทงมการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการผลตสนคาเพอลดตนทน โดยเกดแนวความคดทวาประชาชนทกคนมเสรภาพ ในการใชความรความสามารถไดอยางเตมทเพอใหเกดความมงคงแกตวเองและประเทศชาต ซงรฐจะตองร บรองเสรภาพจงกอใหเกดสทธเสรภาพในการท าสญญา กลาวคอ คสญญามความเทาเทยมกน และมการตกลงกนเอง มผลผกพนเฉพาะคสญญา จงท าใหเกดหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนาโดยทรฐจะไมเขาไปยงเกยว เวนแตจะเปนเรองเกยวกบผลประโยชนของสวนรวม เมอมการท าสญญากนขนแลว คสญญาอกฝายหนงจะเปลยนแปลงแกไขไมได หากคสญญาอกฝายหนงมไดตกลงยนยอมดวย แตหลงจากสงครามโลกครงท 2 ผานไปแลว มการปฏวตอตสาหกรรมเกดขน ฐานะของคสญญาไดเปลยนแปลงไปจากเดม เนองจากคสญญาฝายหนงมฐานะทางเศรษฐกจดกวาอกฝายหนง เชน สญญาระหวางผผลตกบผบรโภค เปนตน ท าใหสญญาทเกดขนมความไดเปรยบเสยเปรยบ คสญญาอกฝายหนงไมอยในฐานะทจะตอรองหรอก าหนดเนอหาของสญญาได คงมทางเลอกทางเดยวคอจะเขาท าสญญาหรอไมเทานน เชน สญญากเงนกบธนาคาร สญญาเชาซอ สญญาในลกษณะดงกลาวนมกจะเรยกกนวา สญญามาตรฐานหรอสญญาส าเรจรป การทเอกชนท าสญญากนตามความสมครใจ เชนนยอมมผลกระทบตอสงคมโดยรวม ซงมฐานะทดอยกวา รฐจะตองเขาไปคมครองผทดอยโอกาสกวา เชน สญญาก ยม สญญาประกนภย สญญาเชาซออสงหารมทรพย เปนตน ทฤษฎกฎหมายทใชในการคมครองผบรโภคจงไมอาจน าหลกความศกดสทธแสดงเจตนามาใชบงคบได หากขอตกลงในทางนตกรรมสญญาหรอการบรโภคสนคาหรอบรการเกดความเสยหายขน กฎหมายจะตองคมครองผบรโภคใหครอบคลมไปถงบคคลอน ๆ ทมใชผซอ แตถาไดบรโภคสนคานนแลวกจะไดคมครองตามกฎหมาย ส าหรบประเทศไทยแมจะมการแกไขปรบปรงกฎหมายใหมความเปนธรรมเกดขนแกผบรโภคหลายฉบบดวยกน แตผบรโภคกยงถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ โดยเฉพาะอยางยงสนคาทมราคาแพง เชน รถยนต โอกาสทผบรโภคจะเขาถงกรรมวธในการผลตนบวาเปนเรองยาก เนองจากมการใชเทคโนโลยทสลบซบซอน เมอผบรโภคน าสนคาไปใชยอมไมสามารถทจะพสจนไดวาขอบกพรองของสนคาทเกดขนเกดจากกรรมวธการผลตหรอเกดจากการใชงานตามปกต ท าใหผบรโภคเกดความสงสยในตวสนคาทซอมา และเมอน าไปใหผประกอบธรกจด าเนนการแกไขใหแตไมเปนทพอใจ จงเกดการทบท าลายเกดขน การทผบรโภคถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจมาเปนเวลานาน กฎหมายทใชกนอยแตกอนไมวาจะเปนประมวลกฎหมายแพงและพาณชยหรอพระราชบญญตฉบบตาง ๆ ทเกยวของกบผบรโภคกตาม ปรากฏวายงไมไดคมครองผบรโภคเทาทควร เนองจากกฎหมายตาง ๆ ดงกลาวทออกมาใชบงคบใหความส าคญแกผประกอบธรกจและผบรโภคพอๆ กน หากผบรโภคเขาท าสญญาหรอซอสนคามาบรโภคแลวเกดความเสยหายเกดขน กฎหมายใชหลก

41

ผซอตองระวง อกทงจะตองพสจนถงความเสยหายทเกดขน โอกาสทผบรโภคจะชนะคดนบวามอยนอยมาก เนองจากกฎหมายใหความส าคญแกผทเขาท าสญญาพอๆ กน และในกรณทผบรโภคไดรบความเสยหายจากการใชสนคาไมสามารถทจะพสจนถงความเสยหายทเกดขนไดเนองจากไมมความรเพยงพอ รฐเหนถงความจ าเปนดงกลาว จงไดตราพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ขนมาคมครองผบรโภคท ถก เอารด เอาเปรยบจากผประกอบธ รกจ แต เม อพระราชบญญตฉบบนมผลใชบงคบแลว ปรากฏวาพระราชบญญตนไมใชกฎหมายคมครองผบรโภคหรอทเรยกวา Consumer Protection ฝายเดยวโดยเฉพาะ เนองจากเมอพจารณาจากตวบทกฎหมายทก าหนดไวในมาตรา 3 ของพระราชบญญตดงกลาวทก าหนดวา คดผ บรโภคหมายถงคดแพงระหวางผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนกบผประกอบธรกจ นอกจากนมาตรา 17 ของพระราชบญญตฉบบนไดพดถงกรณทผประกอบธรกจฟองผบรโภคเปนคดผบรโภคไดดวย แสดงใหเหนวาพระราชบญญตนมไดใชบงคบกบกรณผบรโภคฟองผประกอบธรกจแตเพยงอยางเดยว แตผประกอบธรกจกสามารถทจะฟองผบรโภค โดยใชกฎหมายวธพจารณาความตามกฎหมายฉบบนดวยเชนกน แตกมบางคนใหความเหนวา แมผประกอบธรกจฟองผบรโภคเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมายอนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการกเปนคดผบรโภคตามกฎหมายฉบบนเชนกน ทงน เพราะเปนเจตนาของผรางกฎหมายทเดมรางใหเปนกรณเฉพาะผบรโภคฟองผประกอบธรกจเทานน แตเมอพจารณาโดยละเอยดแลว ปรากฏวาในคดแพงทวไปทผประกอบธรกจฟองผบรโภค ผบรโภคยงเปนฝายเสยเปรยบอยหลายกรณ เชน ผประกอบธรกจสามารถเลอกฟองตามมลคดทเกดขนหรอตามภมล าเนาของจ าเลยได หรอเมอผบรโภคฟองแยงกตองวางคาธรรมเนยมศาล เปนตน ดงนน ผรางจงใหกรณผประกอบธรกจฟองผบรโภคกใช บงคบตามกฎหมายนดวย โดยก าหนดสทธของผบรโภคมใหเสยเปรยบ เชน ตามมาตรา 17 ถาผประกอบธรกจฟองผบรโภคใหฟองไดเฉพาะในเขตศาลทผบรโภคมภมล าเนาอยเพยงแหงเดยว หรอกรณผบรโภคฟองแยงกจะไดรบยกเวนคาฤชาธรรมเนยม เปนตน ดงนนคดแพงทฟองแยงทศาลชนตนประมาณรอยละ 70 ของคดแพงทงหมดเปนคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภค เชน ธนาคารพาณชย บรษทโทรคมนาคม กจการประเภทสาธารณปโภค หรอบรษทผใหสนเชอใหเชาซอฟองผบรโภคตองน ากฎหมายวธพจารณาคดผบรโภคมาใชบงคบดวย คดสวนใหญทขนสศาลในปจจบนเปนคดทธนาคารพาณชยและบรษทผใหสนเชอใหเชาซอเปนผฟองผบรโภคแทบทงสน เชน คดกยม กเบกเงนเกนบญช ตวเงน จ านอง จ าน า ซงเมอพจารณาจากพระราชบญญตฉบบน ค าวา คดผบรโภคมความหมายทกวาง ซงแทบทกคดกจะเปนคดผบรโภคไปเสยทงนน การทกฎหมายฉบบนเปดโอกาสใหผประกอบธรกจฟองผบรโภคไดดวย โดยอาศยหลกการอยางเดยวกน ท าใหผบรโภคซงเปนผทเสยเปรยบผประกอบธรกจอยกอนแลวไดรบความเสยหายมากขน กลาวคอ กอนทจะมพระราชบญญตฉบบนออกมาใชบง คบ ผประกอบธรกจฟองผบรโภคอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเปนหลกในการฟองคด ซงคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคนนมทงคดแพงสามญ คดไมมขอยงยากและคดมโนสาเร การฟองคดทง 3 ประเภทดงกลาว ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดใหโอกาสผบรโภคซงถกผประกอบธรกจฟองเปนจ าเลยสามารถตอสคดไดอยางเตมท อกทงมขนตอนและกระบวนการทางกฎหมายทเปดโอกาสใหแกผบรโภคไดเจรจาตกลงกบผประกอบธรกจในหลายขนตอน เรมตงแต

42

การฟองคดไปจนกระทงถงการบงคบคด และกอนทผประกอบธรกจจะบงคบคดเอากบทรพยสนของผบรโภค กฎหมายยงไดก าหนดใหศาลออกค าบงคบไปยงผบรโภคซงเปนจ าเลยกอน โดยก าหนดระยะเวลาพอสมควรทจะใหผบรโภคปฏบตตามค าบงคบเสยกอนทจะน าเจาพนกงานบงคบคดไปยดทรพยสนของผบรโภค ทงนกเพอใหโอกาสผบรโภคไดมเวลาทจะขวนขวายหาเงนมาช าระหนใหแกผประกอบธรกจได โดยทผบรโภคไมตองถกยดทรพยออกขายทอดตลาด แตเมอพระราชบญญตฉบบนออกมาใชบงคบและเปดโอกาสใหผประกอบธรกจฟองผบรโภค โดยอาศยกฎหมายฉบบเดยวกนน ไมวาผบรโภคฟองผประกอบธรกจหรอผประกอบธรกจฟองผบรโภคกใชหลกเกณฑอยางเดยวกน เชน ขอก าหนดของประธานศาลฎกาวาดวยการด าเนนกระบวนพจารณาและการปฏบตหนาทของเจาพนกงานคดในคดผบรโภค พ.ศ.2551 ขอ 9 ก าหนดใหศาลก าหนดวนนดพจารณาโดยเรว แตตองไมเกน 30 วนนบแตวนทศาลมค าสงรบฟอง ดงนนคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภค ผบรโภคจะไดรบความเสยหายเปนอยางมาก เนองจากกฎหมายตองการเรงรดคดใหเสรจไปในเวลาอนรวดเรว แทนทจะน าไปใชกบคดทผบรโภคฟองผประกอบธรกจ แตในทางกลบกนเมอผประกอบธรกจฟองผบรโภคกไดรบประโยชนอยางเดยวกนน ท าใหผบรโภคไมมโอกาสจะตงตวหรอเจรจากบผประกอบธรกจได อกทงในทางปฏบตการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองไปยงผบรโภค ศาลจะมค าสง ปดหมายและใหมผลทนท ระยะเวลากอนทจะก าหนดวนนดพจารณาจงสนกวาทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงแทบจะท าใหผบรโภคไมมโอกาสทจะตอสคดผประกอบธรกจได นอกจากนการบงคบตามค าพพากษาหรอค าสง ในคดผบรโภค มาตรา 64 ไดก าหนดเกยวกบการบงคบคดเอาไววา หากการออกค าบงคบไปยงลกหนตามค าพพากษากอนมการออกหมายบงคบคดจะท าใหเจาหนตามค าพพากษาไดรบความเสยหายและหากเนนชาไปจะไมอาจบงคบคดได เจาหนตามค าพพากษาอาจมค าขอฝายเดยวตอศาลเพอใหออกหมายบงคบคดไปทนท โดยไมจ าตองออกค าบงคบกอนกได บทบญญตดงกลาวนหากน ามาใชในกรณทผบรโภคฟองประกอบธรกจนบวาเปนประโยชนแกผบรโภค ท าใหการบงคดเปนไปดวยความรวดเรว แตหากน าบทบญญตดงกลาวมาใชในกรณทผประกอบธรกจฟองผบรโภคแลว จะท าใหผบรโภคซงเปนผทเสยเปรยบกวาไดรบความเสยหายมากยงขน ผประกอบธรกจบางรายอาจจะไมใชวธการเจรจามงหวงทจะบงคบคดเอาแกทรพยสนของผบรโภค ท าใหผประกอบธรกจอาศยชองทางดงกลาวเอารดเอาเปรยบผบรโภค จากการศกษาพบวา หากน ากฎหมายในลกษณะเดยวกนนมาใชกบคดทผบรโภคฟองผประกอบธรกจนบวาเปนสงทดเนองจากตรงกบเจตนารมณของกฎหมายทตราออกมาใชบงคบเพอใหเปนประโยชนแกผบรโภคในการทจะไดรบการเยยวยาภายในระยะเวลาอนรวดเรว ในทางกลบกนหากน ากฎหมายในลกษณะเดยวกนนนมาใชกบคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภคดวยแลว จะท าใหผบรโภคไดรบความเสยหาย เนองจากผประกอบธรกจสามารถทจะด าเนนคดเอากบผบรโภคและสามารถทจะบงคบเอากบทรพยสนของผบรโภคไดเรวขนกวาเดมทผประกอบธรกจฟองผบรโภคโดยอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

43

ผศกษาเหนวา พระราชบญญตฉบบนออกมาคมครองผประกอบธรกจมากกวาคมครองผบรโภค ยงไปกวานนคดทขนมาสศาลสวนใหญแลวจะเปนคดทผประกอบธรกจฟองผบรโภค เชน ธนาคารพาณชยฟองผบรโภคซงเปนผกยมเงนใชบตรเครดต เบกเงนเกนบญช เชาซอ ผประกอบธรกจซงเปนธนาคารพาณชยสวนใหญแลวจะมลกคาซงเปนผบรโภคเปนจ านวนมาก ยงปจจบนเศรษฐกจซบเซา คนตกงานเปนจ านวนมาก สถานประกอบการตาง ๆ มการเลกจางลกจาง ผบรโภคซงเปนบคคลเหลานเมอมหนสนคางอยกบผประกอบธรกจซงเปนธนาคารพาณชยหรอผประกอบธรกจซงเปนผใหเชาซอนบวามเปนจ านวนมากในแตละวนผประกอบธรกจจะน าคดมาฟองผบรโภคเหลานใหช าระหนเปนจ านวนมาก และคดสวนใหญกเปนคดบรโภคแทบทงนน โอกาสทผบรโภคจะน าคดมาฟองผประกอบธรกจนบวามเปนจ านวนนอย สวนใหญแลวผประกอบธรกจจะมาฟองผบรโภคเปนสวนใหญ การทรฐตราพระราชบญญตฉบบนออกมาใชบงคบ โดยใหค านยามค าวา คดผบรโภคใหหมายความรวมถง กรณทผประกอบธรกจฟองผบรโภคไดดวย จงนบวาผดเจตนารมณของคดผบรโภคโดยทวไป 4.2 ปญหำเกยวกบกำรอทธรณและฎกำ คดผบรโภคทฟองกนอยในปจจบนมเปนจ านวนมาก เนองจากกฎหมายเปดโอกาสใหผประกอบธรกจฟองผบรโภคไดดวย จงท าใหธนาคารซงเปนสถาบนการเงนและบรษทผใหเชาซอน าคดกยม เบกเงนเกนบญช บตรเครดต และสญญาเชาซอมาฟองคดตอศาลไมเวนแตละวน หลงจากทศาลชนตนมค าพพากษาหรอค าสงแลว หากคความไมพอใจในค าตดสนกสามารถทจะอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนไปยงศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคภายในก าหนดหนงเดอนนบแตวนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงนนซงเปนไปตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 46 ซงบญญตวา การอทธรณ ค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนในคดผบรโภคใหอทธรณไปยงศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคภายในก าหนดหนงเดอนนบแตวนทอานค าพพากษาหรอค าสงนน เมอศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคไดมค าพพากษาหรอค าสงแลวกฎหมายบญญตใหคดเปนทสด ทงนเปนไปตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 49 วรรคสอง (เดม) การทกฎหมายบญญตไวเชนนกเพอใหคดผบรโภคไดรบการพจารณาไปดวยความรวดเรวและท าใหผบรโภคไดรบการเยยวยาทนทวงท และเมอคดผบรโภคไดผานการพจารณามาถงสองชนศาลแลว คดในสวนทเกยวกบปญหาขอเทจจรงควรทจะยตอยทศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคและศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคและไมควรทจะใหคความฎกาในปญหาขอเทจจรงขนสศาลฎกาอก แ ต อ ย า ง ไ ร ก ต า มกฎหมายไดเปดโอกาสใหคความสามารถฎกา ในปญหาขอเทจจรงได โดยยนค ารองตอศาลฎกา เพอขอใหพจารณาอนญาตใหฎกาในปญหาขอเทจจรงในคดมทนทรพยทพพาทในชนฎกาเกนสองแสนบาท หรอในปญหาขอกฎหมายการภายในก าหนดหนงเดอนนบแตวนทศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคมค าพพากษาหรอค าสงแลว ซงเปนไปตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 มาตรา 51 วรรคหนง (เดม) เพอเปนการตรวจสอบดลพนจของศาลลางอกกนบวามความเสยหายตอผบรโภคอยแลวเนองจากผบรโภคท

44

ไดรบความเสยหายไมไดรบการเยยวยาภายในระยะเวลาอนรวดเรวเพราะคความสามารถทจะยนค ารองตอศาลฎกา เพอขอใหพจารณาอนญาตใหฎกาในปญหาขอเทจจรงทมทนทรพยทพพาทในชนฎกาเกนสองแสนบาทไดอกประกอบกบไดมพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค (ฉบบท 3) พ.ศ. 2558 มาตรา 4 ใหยกเลกความเดมในมาตรา 51 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 แลวน ามาบญญตใหมวาการฎกาค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคใหน าบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม และมาตรา 5 ใหยกเลกมาตรา 52 มาตรา 53 และมาตรา 54 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ. ศ. 2551 เสยทงหมดซงเมอไปดบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 247 วาดวยการฎกาแลวปรากฏวาการฎกาค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภค ซงน ามาใชบงคบโดยอนโลมในคดผบรโภคนน ใหกระท าไดเมอไดรบอนญาตจากศาลฎกา การแกไขบทบญญตวาดวยการฎกาในพระราชบญญตพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 มาตรา 51 ดงกลาวท าใหคความในคดผบรโภคสามารถยนค ารองขออนญาตฎกาตอศาลฎกาในปญหาขอเทจจรงโดยไมมขอจ ากด ดงเชนกฎหมายเดมท าใหปรมาณคดขนสศาลฎกาเปนจ านวนมาก และท าใหคดลาชาไปกวาเดมผบรโภคทไดรบความเสยหายไมไดรบการเยยวยาภายในระยะเวลาอนรวดเรว เนองจากกฎหมายเปดโอกาสใหคความสามารถทจะยนค ารองตอศาลฎกา เพอขอใหพจารณาอนญาตใหฎกาในปญหาขอเทจจรง ปญหาขอเทจจรงจะเกดขนอยในศาลชนตนเปนจ านวนมาก หากใหมการฎกาในปญหาขอเทจจรง โดยไมมขอจ ากดเชนนจะมคดผบรโภคขนสศาลฎกาเปนจ านวนมากประกอบกบผพพากษาศาลฎกามจ านวนจ ากด นบวาไมเปนประโยชนแกคความทงสองฝาย โดยเฉพาะอยางยงผบรโภคซงไดรบความเสยหายจากผประกอบธรกจ แตไมไดรบการชดใชเยยวยาภายในเวลาอนสมควรกคอความลาชานนเอง ซงนบวาผดเจตนารมณของกฎหมายฉบบนทออกมาเพอคมครองผบรโภค ผศกษาเหนวา หลงจากทศาลชนตนมค าพพากษาแลว การใหสทธคความ ในการอทธรณตอไปกเปนชองทางในการประวงคด ท าใหเจาหนตามค าพพากษาไมอาจบงคบคดตามค าพพากษาของศาลชนตนได เปนเหตหนงของความลาชาในการด าเนนคด ดงนนคดสามญทวไป ไมวาจะเปนคดแพง คดอาญา จงมขอจ ากดสทธในการอทธรณหรอฎกาของคความตามทปรากฏในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา การจ ากดสทธคความในการอทธรณและฎกาค าพพากษาของศาลในคดผบรโภคจงเปนสงทจ าเปน โดยหลกสากลทวไปของการด าเนนคดผบรโภค คความควรตองหามมใหฎกาทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายเพอใหคดเสรจเดดขาดและถงทสดโดยเรว เพราะเปนคดทจะตองด าเนนการโดยเรงดวน เพอแกไขเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคซงถกผประกอบธรกจเอารดเอาเปรยบ แตอยางไรกตามทกประเทศจะมขอยกเวนใหคความสามารถทจะฎกาได เนองจากตองการใหเปนไปตามหลกการตรวจสอบดลพนจการท างานของศาลล าดบลาง โดยศาลในล าดบทสงกวา ดงนนคดผบรโภคควรทจะมขอยกเวนเพอใหสอดคลองกบหลกการดงกลาว พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ก าหนดใหคความสามารถทจะอทธรณและฎกาได ซงรวมแลวคดผบรโภคถกพจารณาทงหมด 3 ชนศาล ท าใหคดผบรโภคลาชากวาทผบรโภคจะไดรบการชดใช

45

เยยวยา ตองใชเวลานาน ซงไมเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมาย คดผบรโภคควรทจะพพากษาคดใหแลวเสรจภายใน 2 ชนศาล กลาวคอ คดควรทจะเสรจสนทศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภค โดยเฉพาะอยางยงปญหาเกยวกบขอเทจจรงไมควรทจะไปถงศาลฎกาและจะใหฎกาไดแตเฉพาะในปญหาขอกฎหมาย และปญหาขอกฎหมายดงกลาวจะตองเปนปญหาขอกฎหมายทส าคญ ประเทศสงคโปรเปนประเทศหนงทไดก าหนดหลกการใหสทธแกคความทจะอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลลางไปยงศาลสงได แตกฎหมายจะอนญาตใหคความอทธรณค าสงของศาลชนตน (Referee) ไปยงศาลสง (High Court) ไดแตเฉพาะปญหาขอกฎหมายเทานน หรอสทธเรยกรองนนอยนอกเหนออ านาจของศาลพเศษ ดงนนในการพจารณาคดผบรโภคของประเทศสงคโปรจะจ ากดอยเฉพาะ 2 ชนศาลเทานน ทงนเพอแกปญหาการขาดแคลนผพพากษา ประกอบกบตองการทจะเรงรดใหคดผบรโภคเสรจภายในระยะเวลาอนรวดเรว ส าหรบประเทศเยอรมนการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลลาง โดยหลกแลวจะเปนการอทธรณคดคาน ค าพพากษาของศาลแรก และการอทธรณจะแตกตางจากการฎกาในแงทวา การอทธรณจะเปนการวนจฉยขอเทจจรงอกครงหนงของคดแพงเพอใหการด าเนนคดเปนไปอยางรวดเรว และในการฎกาตามกฎหมายเยอรมนจะฎกาไดเฉพาะแตปญหาขอกฎหมายเทานน กลาวคอ ในคดแพงจะเปนการฎกาคดคานค าพพากษาทอทธรณมาจากศาลสงสดแหงมลรฐหรอการฎกาจะกระท าไดตอเมอเปนไปตามเงอนไขของการฎกา กลาวคอ จ านวนทนทรพยหรอการไดรบอนญาตใหฎการวมไปถงผลกระทบของค าพพากษาชนอทธรณทมตอผยนฎกา สวนการยนฎกากจะตองกระท าภายในระยะเวลาและเปนไปตามรปแบบทกฎหมายก าหนด รวมทงใหเหตผลในการฎกาดวย ผศกษาเหนวา เมอน าหลกการอทธรณและฎกาตามกฎหมายไทยน าไปเปรยบเทยบกบกฎหมายวาดวยการอทธรณและฎกาคดผบรโภคของประเทศสงคโปรและประเทศเยอรมนแลว ควรทจะจ ากดสทธคความในการฎกาและใหค าพพากษาของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคและศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคเปนทสด โดยเฉพาะปญหาขอเทจจรงไมควรทจะใหฎกาและใหฎกาไดแตเฉพาะปญหาขอกฎหมายทส าคญเทานน ทงนเพอมใหคดผบรโภคด าเนนคดไปอยางลาชาเปนทเสยหายแกผบรโภค

46

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป การบงคบใชกฎหมายคมครองผบรโภคในอดตทขาดประสทธภาพท าใหผบรโภคถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ และในปจจบนนเมอผประกอบธรกจน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาใชในการผลตสนคาและบรการ ตลอดจนมกระบวนการในการผลตทมความสลบซบซอนมากยงขนจนท าใหผบรโภคไมสามารถทจะลวงรถงความบกพรองในการผลตสนคาและบรการได ดงเชนในสมยกอน เมอผบรโภคซอสนคาและน าไปใชแลวเกดความบกพรอง ผประกอบธรกจกไมสามารถทจะแกไขเยยวยาใหแกผบรโภคได โดยเฉพาะอยางยงสนคาทมราคาแพง เชน รถยนต เปนตน เมอผบรโภคถกเอารดเอาเปรยบจนกระทงไมสามารถทจะอดทนไดอกตอไป จงน าไปสการใชความรนแรงหรอประชดประชนกนดวยการทบท าลายหรอประจานความบกพรองของสนคาตอหนาสาธารณชน จากเหตการณทเกดขนแสดงใหเหนวามาตรการเชงปองกนทใหผบรโภคและผประกอบธรกจมสถานะทเทาเทยมกน โดยมไดค านงถงความแตกตางของผบรโภคกบผประกอบธรกจ ทงในเรองฐานะทางเศรษฐกจ ระดบการศกษาหรออ านาจตอรองมไมเพยงพอ จ าเปนทจะตองมมาตรการเชงเยยวยาทมประสทธภาพดวย จงจะสามารถคมครองผบรโภคไดอยางแทจรง กลาวคอ คดระหวางผประกอบธรกจกบผบรโภคมลกษณะทแตกตางกนไปจากคดแพงทวไป เนองจากผประกอบธรกจมกจะเปนฝายทมความรและสถานะทางเศรษฐกจดกวาผบรโภค จงท าใหผประกอบธรกจมอ านาจทเหนอกวา ความสมพนธระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจจงอยบนพนฐานทไมเทาเทยมกน หลกการทเคยบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจงไมอาจทจะเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคไดอกตอไป รฐจงไดตราพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 ออกมาเพอคมครองผบรโภคทถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ โดยก าหนดหลกเกณฑการด าเนนกระบวนพจารณาทงาย สะดวก รวดเรว ประหยดและเปนธรรม เพอใหผบรโภคสามารถเขาถงความยตธรรมจากศาลไดโดยงาย และพระราชบญญตฉบบนมหลกเกณฑทแตกตางจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงหลายประการ เชน เขตอ านาจศาลในการฟองผบรโภคเปนจ าเลย วธการฟองคดและการยกเวนคาฤชาธรรมเนยม การใชวธการชวคราวกอนยนฟองคดเพอคมครองประโยชนของผบรโภคเปนสวนรวม ภาระการพสจน การถอขอเทจจรงเปนยตตามคดกอน การพพากษาเกนค าขอหรอใหมผลถงผบรโภคทไมใชคความในคด การก าหนดคาเสยหายเพอการลงโทษและสทธในการยนอทธรณและฎกา เปนตน นอกจากนผบรโภคยงไดสทธประโยชนในบางเรองมากกวาทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แตอยางไรกตามแมพระราชบญญตฉบบนจะตราออกมาดเพยงใดกตาม แตเมอมการน าไปใชไดระยะหนงแลวกพบวามปญหาในทางปฏบตตามมา อาจจะเปนเพราะผบญญตกฎหมายในขณะนนยงไมพบเหนปญหาทจะเกดขนในเวลาตอมา หรอดวยเหตปจจยอนกตาม

47

ผศกษาไดศกษาพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 และกฎหมายคมครองผบรโภคทเกยวของแลวพบวามปญหาทเกดขนจากการบงคบใชพระราชบญญตฉบบนเมอน ามาใชในการปฏบตงานดงน (1) ปญหำเกยวกบผประกอบธรกจฟองผบรโภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 เปดโอกาสใหผประกอบธรกจฟองผบรโภคโดยอาศยกฎหมายฉบบเดยวกน ท าใหผบรโภคซงเปนผทเสยเปรยบอยแลวไดรบความเสยหายมากขน เนองจากพระราชบญญตฉบบนก าหนดใหการฟองคดผบรโภคเปนไปดวยความรวดเรวซ งจะเปนผลดแกผประกอบธรกจท ฟองผบรโภค ซ งเดมกอนทจะมพระราชบญญตฉบบนออกมาใชบงคบ ผประกอบธรกจฟองผบรโภคอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเปนหลกในการฟองคด กฎหมายก าหนดใหผบรโภคสามารถตอสคดไดอยางเตมท อกทงมขนตอนและกระบวนการตามกฎหมายทเปดโอกาสใหแกผบรโภคไดเจรจากบผประกอบธรกจในหลายขนตอนและกอนทผประกอบธรกจจะบงคบคดเอากบทรพยสนของผบรโภค กฎหมายยงไดก าหนดใหศาลออกค าบงคบไปยงผบรโภคซงเปนจ าเลยกอน การทกฎหมายก าหนดใหผประกอบธรกจฟองผบรโภคโดยอาศยหลกเกณฑอยางเดยวกน เทากบเปนการซ าเตมผบรโภคซงไดรบความเสยหายอยแลวใหไดรบความเสยหายมากยงขน (2) ปญหำเกยวกบกำรอทธรณและฎกำ การอทธรณและฎกาคดผบรโภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 46 ก าหนดใหคความอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนในคดผบรโภคไปยงศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคหรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภค และมาตรา 49 วรรคสอง (เดม) ก าหนดใหค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภคและศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคเปนทสด แตมาตรา 51 ของพระราชบญญตดงกลาวทบญญตขนใหมใหสทธแกคความในการทจะยนค ารองตอศาลฎกาเพอขอใหพจารณาอนญาตใหฎกาในปญหาขอเทจจรง โดยไมมขอจ ากดดงเชนกฎหมายเดมท าใหคดลาชาไมเปนไปตามเจตนารมณของคดผบรโภคทจะตองกระท าดวยความรวดเรว และเมอพจารณาคดผบรโภคของประเทศสงคโปรและประเทศเยอรมนแลว กฎหมายทงสองประเทศดงกลาวจะอนญาตใหคความอทธรณค าสงของศาลชนตนไปยงศาลอทธรณเทานน จ ากดสทธในการใหคความฎกาโดยก าหนดใหคความฎกาไดแตเฉพาะปญหาขอกฎหมายทส าคญเทานน 5.2 ขอเสนอแนะ ผศกษาไดศกษาพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 และกฎหมายคมครองผบรโภคทเกยวของแลว พบวามปญหาในการปฏบตงานอยดวยกนสองประการดวยกน ดงนนเพอใหเกดประโยชนแกผบรโภคตามเจตนารมณของกฎหมาย จงขอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาดงน 5.2.1 ควรแกไขเพมเตมพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 มาตรา 17 โดยใหตดขอความในสวนท เกยวกบผประกอบธรกจฟองผบรโภคซ งอย ในพระราชบญญตนออกไปทงมาตราและเหนสมควรแกไขบทนยามค าวา “คดผบรโภค” เสยใหมใน

48

มาตรา 3 ของพระราชบญญตดงกลาวใหจ ากดอยแตเฉพาะคดทผบรโภคฟองผประกอบธรกจเทานน ทงนเพอใหเกดความเปนธรรมแกผบรโภค 5.2.2 ควรแกไขเพมเตมพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 มาตรา 51 ซงแกไขโดยพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค (ฉบบท 3) พ.ศ. 2558 มาตรา 4 ทบญญตวาการฎกาค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคใหน าบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลมเสยใหม โดยใหตดขอความในมาตรา 51 ออกทงหมด และแกไขเปนวา คดทศาลอทธร ณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภคมค าพพากษาหรอค าสงแลวคความอาจยนค ารองตอศาลฎกาเพอขออนญาตใหฎกาในปญหาขอกฎหมายภายในก าหนดหนงเดอนนบแตวนทอานค าพพากษาหรอค าสงของศาลอทธรณแผนกคดผบรโภค หรอศาลอทธรณภาคแผนกคดผบรโภค

49

บรรณำนกรม ช ย วฒ น ว งศ วฒ น ศ าน ต . (2543 ). กฎ ห มายค ม ค รอ งผ บ ร โภ ค .วญ ญ ชน , 2543 . ดาราพร ถระวฒน. (2538).กฎหมำยสญญำสถำนะใหมของสญญำปจจบนและปญหำ ข อ ส ญ ญ ำ ท ไ ม เ ป น ธ ร ร ม . พ ม พ ค ร ง ท 3. ก ร ง เ ท พ ฯ : โ ร ง พ ม พ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ธานศ เกศวพทกษ . (2551). กฎหมายวธพจารณาคดผบรโภคตามพระราชบญญตวธ พ จารณ าคดผ บ ร โภค พ .ศ .2551. ก ร ง เทพ ฯ :พ ม พท บ รษ ทย เน ยนอลตรา ไวโอเรด จ ากด. นนทวชร นวตระกลพสทธ. (2551, กนยายน). พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.2551 กฎหมายวธสบญญตทบญญตเกนกรอบของหลกกฎหมายสารบญญต, กฎหมายใหม 6(99), หนา 44. ปรด เกษมทรพย. (2515). ค าบรรยายหลกกฎหมายแพงทวไปชดท 1 . กรงเทพฯ : ไทย สงฆภณฑการพมพ. ปณณะ จงนมตสถาพร. (2550) .ระบบศาลและวธพจารณาคดเลกนอย . (การอบรมหลกสตร ผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง รนท 10.วทยาลยการยตธรรม ส านกง าน ศาลยตธรรม). พเชษฐ เมาลานนท. (2537). ความคดทางสมาคม-กฎหมายเกยวกบองคกรธรกจ. เอกสารการ สอนวชากฎหมายพาณชย 4. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วชช จระแพทย. (2533). กฎหมายคมครองผบรโภคดานการโฆษณา . (วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ,บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ). สษม ศภนตย . (2548). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด กรงเทพฯ : นตบรรณการ. . (2548). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด . พมพครงท 5. กรงเทพฯ : นตบรรณการ. Woffgang Freihen Von Marschall, “ควำมรบผดเพอผลตภณฑ :ขอคดบางประการในแง กฎหมายเปรยบเทยบ” แปลโดย กตตศกด ปรกต .(2531). ความรบผด เพอ ผลตภณ ฑ :ขอคดบางประการในแงกฎหมายเปรยบเทยบ.วารสารนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 18(1), หนา 172-173.

50

ประวตผศกษำ ชอ ชอสกล นายอรณ ชยกล วน เดอน ปเกด 30 เมษายน 2500 สถำนทเกด จงหวดสราษฎรธาน วฒกำรศกษำ - ส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนเบญจมราชทศ จงหวดนครศรธรรมราช

- ส าเรจการศกษานตศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร - ส าเรจการศกษาเนตบณฑตไทย จากส านกอบรมศกษา กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา - ส าเรจการศกษานตศาสตรมหาบณฑต จากมหาวทยาลยรามค าแหง

ประวตกำรท ำงำน ผพพากษาศาลจงหวดนครราชสมา ผพพากษาศาลแขวงธนบร ผพพากษาศาลแพงธนบร ผพพากษารองหวหนาศาลจงหวดนครสวรรค ผพพากษาหวหนาคณะชนตนในศาลจงหวดอ านาจเจรญ