บทท 1 ี่ 1.1 ความสําคัญของการศ ... · 2013-11-20 ·...

ผศ.วฒพงษ แสงมณ 2/2556

บทท 1 ความเขาใจเบองตนในสาขาภมอากาศวทยา

1.1 ความสาคญของการศกษาบรรยากาศ การศกษาเพอเขาใจบรรยากาศและลกษณะภมอากาศของโลกเรานนมความจาเปนอยางยง เพราะเราอาศยอยในชนบรรยากาศและอยในอทธพลของลกษณะลมฟาอากาศทกอรยาบถ มนษยหายใจเอาอากาศเขาไปในรางกายเพอการดารงชวตอย หากโลกเราปราศจากอากาศแลวอาจไมไดยนเสยงเวลาพดคยกนไมมน าในแหลงนาหรอมหาสมทร ไมมเมฆหรอเหนแสงสแดงของทองฟาในเวลาพระอาทตยขนหรอตก เปนตน รางกายมนษยอาจดารงชวตอยไดแมวาอาจขาดอาหารนาน 2-3 สปดาห หรอขาดนาไดนาน 2-3 วน แตถาขาดอากาศเพยง 2-3 นาท มนษยคงไมสามารถมชวตอยได สงมชวตในโลกลวนดารงชวตโดยอาศยบรรยากาศหอหมและอยในสภาพแวดลอมทเกยวของกบบรรยากาศ แมแตปลาหลายชนดซงอาศยในนากยงตองใชอากาศหายใจ นอกจากนนบรรยากาศทาหนาทเปนเกราะปองกนไมใหเทหฟากฟาตกลงมาถงผวโลก โดยเทหวตถเหลานนเมอผานเขามายงบรรยากาศจะเกดการเสยดสจนลกไหมหมดกอนถงฟนโลก สอโทรทศน วทย หนงสอพมพ และอนเทอรเนตตางใหความสาคญในการรายงานลกษณะ ลมฟาอากาศในภมภาคตาง ๆ ทกวนทงรายงานในระดบทองถน ระดบประเทศและระดบภมภาค โดยนาเสนอในรปแบบขอมลแผนทอากาศ (Weather chart) คาอธบายลกษณะอากาศ คาพยากรณอากาศ ภาพถายดาวเทยม ภาพเรดารตรวจอากาศ เปนตน อยางไรกตามการนาเสนอดงกลาวเปนเพยงการรายงานสงทเกดขนและคาดวาจะเกดในไมชาเทานน การศกษาเกยวกบบรรยากาศทงระบบอยางตอเนองนนยงใหความสนใจนอยและสวนใหญมความเขาใจระบบบรรยากาศนอยมาก ดงคากลาวเปรยบเปรยทวา “มนษยอาจเคยทองเทยวไปไกลหลายพนกโลเมตรบนพนผวโลก แตมนษยสวนใหญยงไมมใครทองเทยวไปในบรรยากาศสงเกนกวา 10 กโลเมตร” บรรยากาศมความสาคญตอสงมชวตมากมาย แตปจจบนพบวาบรรยากาศของโลกเกดภาวะ ความแปรปรวนโดยเฉพาะการเปลยนแปลงดานลมฟาอากาศและภมอากาศ ทงนสาเหตอาจเนองมาจากความผนแปรตามธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษย แมวาลมฟาอากาศมลกษณะทไมคงทหรอเปลยนแบบคอยเปนไปตามเงอนไขสภาพอากาศทเปลยนแปลงอยเสมอ แตผลการศกษาขอมลภมอากาศในรอบ 2 ทศวรรษทผานมา สนนษฐานวาเกดการเปลยนแปลงลกษณะภมอากาศในหลายพนท โดยการเปลยนแปลงนนเกดขนไมแนนอนและสามารถเปลยนแปลงไดในระยะเวลาทรวดเรว ซงสงผลกระทบตอชวตของมนษยในแงลบ ไดแก เกดภาวะอทกภย ภยแลงหรออากาศรอน-หนาวจดอยางรนแรง ฉบพลน ในพนททเคยมฝนตกนอยกลบมฝนตกมากขน พนททมฝนตกสมาเสมอกลบมภาวะฝนแลงหรอตกมากกวาปกต เปนตน การศกษาเพอเขาใจบรรยากาศอยางตอเนองทงศกษาเพอการเรยนร และการนาไปใชเพอปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมหรอปรบสภาพแวดลอมใหเออประโยชนกบมนษยในพนทตาง ๆ ของโลก ซงใน


ความเขาใจเของตนในสาขาวชาภมอากาศ ผศ.วฒพงษ แสงมณ 2/2556 รายวชาภมอากาศวทยา 426-207

โครงการตำราคณะมนษยศาสตรและสงคมศาตร


บทนา 2

ปจจบนเกดภาวะความแปรปรวนของลมฟาอากาศทคอนขางรนแรง จนอาจปรบตวไมทน หรอเพอการนาความรไปใชในกจกรรมตาง ๆ เชน การเกษตร การแพทย การคมนาคมขนสง การกอสรางทอยอาศย การจดการงานดานสงแวดลอม เปนตน อยางไรกตามการศกษาดานอตนยมวทยาและภมอากาศวทยายงคงจากดอยในแวดวงของผทเกยวของเทานน ประชาชนสวนใหญแมวาจะรบฟงขาวสารลกษณะลมฟาอากาศแตกยงขาดความเขาใจถงศพททใชในการรายงานและพยากรณอากาศ นอกจากนนยงขาดความตระหนกและคดวาเปนเรองทยงไมถงเวลาทตองวตกหรอใหความสนใจเรงดวน โดยเฉพาะนกบรหารงานทไมมฐานความรดานวทยาศาสตร และขอจากดอกอยาง คอ การตรวจวดและจดเกบขอมลยงครอบคลมพนทไดไมทวถง สถานทตรวจวดยงกระจายอยอยางกวาง ๆ และอปกรณทใชยงมราคาสง รวมทงขอจากดดานบคลากร แมวาจะมปญหาหลาย ๆ ดานในการศกษาหรอปฏบตภารกจ ผทปฏบตงานดานอตนยมวทยาและภมอากาศวทยาจาเปนตองปฏบตภารกจน ดงคากลาวในการปฐกถาของนาย Jesus Christ ผอานวยการ องคการอตนยมวทยาโลก (WMO) วา “เราอาศยอยในโลกทกาลงจะตาย มนษยกกาลงจะตายดวย แตชวงชวตอนสนทเหลออยนกยงมความหวงถงการฟนคนมาใหมของโลก หนาทนนกคอหนาทของเรา” และ William Branham อดตผอานวยการ WMO (30 มนาคม 2501) กลาววา “กรณาชวยผมทาเดยวน เพราะผมไมสามารถทาภารกจนไดเพยงลาพง และจงจาใสใจไวดวยวา ภารกจทเราทานถกตองแลว ซงพระเจาทรงรบรและไดจดบนทกไว และขออธษฐานใหพระเจาอวยพรแกพวกทาน” ตราบเทาทมนษยยงอาศยอยภายในบรรยากาศของโลก ควรตระหนกไวถงผลกระทบทจะเกดขนอนเนองมาจากภาวะความผนแปรของบรรยากาศ (WMO, Mission. (ขอมลออนไลน), 2548) 1.2 ความหมายและขอบขายรายวชาอตนยมวทยาและภมอากาศ ภมอากาศวทยาเปนศาสตรสาขาหนงของอตนยมวทยา (Meteorology) อตนยมวทยาเปนคาประสมระหวางคาวา “อต” แปลวา ฤด กบคาวา “นยม” แปลวา การกาหนด และคาวา “วทยา” แปลวา วชาความร ความหมายของอตนยมวทยา แปลวา วชาความรทวาดวยการกาหนดฤด สวนในภาษาองกฤษใชคาวา “Meteorology” แปลวา วชาทวาดวยวทยาศาสตรของบรรยากาศหรออากาศศาสตร ซงมรากศพทมาจากภาษากรกจากคาวา Meteoros แปลวา สงทอยบนสวรรค หรอสงขนไปในอากาศ ประสมกบคาวา Logos แปลวา วชาความร ความหมายและขอบขายการศกษามดงน 1.2.1 ความหมายของอตนยมวทยามผนยามขอบขายหรอใหความหมายไวดงน 1) พจนานกรมศพทภมศาสตร (2523 : 540) ใหความหมายอตนยมวทยาวา หมายถง วชาทศกษาเรองราวของบรรยากาศ วชานไมเพยงแตเกยวของทางกายภาพ ทางเคม พลวตของบรรยากาศเทานน แตยงมสวนสมพนธโดยตรงระหวางบรรยากาศกบพนโลก มหาสมทรและสงมชวตทวไปอกดวย จดมงหมายของวชาน อยทการศกษาใหเขาใจในเรองราวของบรรยากาศ การพยากรณลมฟาอากาศใหเปนไปโดยสมบรณ ถกตอง และแมนยา ตลอดจนการควบคมภมอากาศในบรรยากาศหรอในสถานทบางแหง เพอประโยชนในกจการบางอยาง หรอการทาบรรยากาศเทยม วชานจาแนกออกเปนหลายสาขา





บทนา 3

เชน อตนยมวทยาการบน (Aeronautic meteorology) อตนยม-วทยาประยกต (Applied meteorology) อตนยมวทยาพลวต (Dynamical meteorology) อทกอตนยมวทยา (Hydro meteorology) กายภาพอตนยมวทยา (Physical meteorology) อตนยมวทยาทางแผนทและการพยากรณอากาศ (Synoptic meteorology) เรดารอตนยมวทยา (Radar meteorology) 2) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546 : 606,1383) ใหความหมายไววา เปนวชาทวาดวยเรองราวของบรรยากาศ และใหความหมายบรรยากาศไววา “อากาศทหอหมโลกหรอหอหมเทหฟากฟาใด ๆ” และพจนานกรมศพทภมศาสตรใหความหมายบรรยากาศวา หมายถง อากาศทหอหมและตดอยกบโลกดวยแรงดงดดของโลก เมอพจารณาจากเนอหารายวชาและความหมายทกลาวไวขางตน พบวา สาขาอตนยมวทยาเปนวทยาศาสตรบรสทธ เมอนาไปใชในระดบพยากรณจะเปนวทยาศาสตรประยกต โดยวชาอตนยมวทยา เปนศาสตรทศกษาวทยาศาสตรของบรรยากาศ (Atmosphere) และกระบวนการททาใหเกดลมฟาอากาศ ซง ความรทไดสามารถใชพยากรณลกษณะลมฟาอากาศทจะเกดขนในกาลขางหนาคอนขางแมนยา และสามารถปรบสภาพบรรยากาศเพอใหใชประโยชนในกจการบางอยาง 1.2.2 ความหมายวชาภมอากาศวทยา (Climatology) พจนานกรมศพทภมศาสตร ฉบบราชบณฑต (2523 :157) ใหความหมายไววา เปนวชา อตนยมวทยาสาขาหนง ซงเกยวของกบภมอากาศของแตละทองถน แยกออกเปนหลายแขนงวชาดวยกน เชน ภมอากาศวทยาการเกษตร (Agriculture Climatology) ภมอากาศวทยาการบน (Aviation Climatology) ภมอากาศวทยาการแพทย (Medical Climatology) ภมอากาศวทยาการพยากรณ (Synoptic Climatology) จากความหมายทกลาวมาขางตน เนอหาหลกของการศกษาอตนยมวทยาหรอภมอากาศวทยาเปนวชาทบรณาการความรระหวางสาขาวชาฟสกสกบภมศาสตรเขาดวยกน โดยการศกษาอตนยมวทยาประยกตใชความรจากหมวดวชากลมวทยาศาสตร ซงผศกษาควรมความรความเขาใจพนฐานดานวทยาศาสตรโดยเฉพาะวชาฟสกสและเคม (Physical and Chemistry Science) หรอศาสตรอน ๆ ไดแก คณตศาสตรเพอศกษาลกษณะหรอคณสมบตของลมฟาอากาศ ซงเปนสวนประกอบของกาซในชนบรรยากาศทงหมด ไดแก รงสดวงอาทตย อณหภม ความกดอากาศ ความชน ลม หยาดนาฟา การระเหย การควบแนน การเคลอนทและการผสมของมวลอากาศ เปนตน ในสวนของภมศาสตรศกษาลกษณะดานการเคลอนไหวและคงอยของบรรยากาศซงมผลมาจากองคประกอบทางภมศาสตร ไดแก ละตจด ลกษณะภมประเทศ ความสงของพนท พนดน พนน า ลกษณะพชพรรณ และกจกรรมการใชประโยชนทดนของมนษย เปนตน ตลอดจนสภาพแวดลอมทลมฟาอากาศปกคลมและมอทธพลอยทงระยะเวลาสน ๆ และยาวนาน ซงมผลตอการดารงชวตของมนษยในพนทระวางหนงหรอเชอมโยงกนทงโลก ทงนขอมลทไดจากการบนทกและรวบรวมเนอหาทเกยวของกบอตนยมวทยาสามารถนามาอธบายภมอากาศของพนทหนง ๆ ดวยหลกการวเคราะหตามเกณฑและตามระเบยบวธทางสถต เพอนาไปใชประโยชนในการ





บทนา 4

ดารงชวตของมนษย การวางแผนจดการพนทของหนวยงานตาง ๆ เชน การแพทย การทหารและตารวจ วศวกร นกธรกจ การเกษตร การชลประทาน การคมนาคม การทองเทยว เปนตน ผเขยนมขอสงเกตวาการศกษาดานอตนยมวทยาในปจจบนมกเนนไปทการเกบรวบรวมขอมลของสารประกอบอตนยมวทยาเปนหลก โดยรวบรวมจากสถานตรวจอากาศตาง ๆ ซงเปนตวแทนของพนทหนง ๆ แลวเชอมโยงกนในระดบภมภาค ขอมลทตรวจวดไดเนนศกษาวเคราะหเพอนามาพยากรณลกษณะลมฟาอากาศในแตละพนทหรอภมภาคตามภาวะทเกดขนในแตละชวงเวลา โดยเนนชวงเวลาทเกดขนในขณะตรวจวดหรอระยะเวลาสน ๆ นบจากทตรวจวดขอมล เชน 3 ชวโมง หรอ 1 3 และ 7 วนตามลาดบ แตภมอากาศวทยาจะเนนการศกษาวเคราะหลกษณะความผนแปรเชงพนท (Spatial variation) ของสารอตนยมวทยาในหนวยพนทหนง ๆ ในหนวยเวลาหนง (Time scale) ซงอาจใชหนวยเปนฤดกาลหรอป พรอมกบหาคาแนวโนม (Trend) โดยใชขอมลทตรวจวดในแตละชวงเวลาของลมฟาอากาศทตอเนองกน แมวาภมอากาศวทยาจะมเนอหาอยภายใตขอบขายของอตนยมวทยา แตถาเปรยบเทยบลกษณะการศกษาดานอตนยมวทยาและภมอากาศวทยาในปจจบนกบการศกษาทางประชากรจะเหนไดวา อตนยมวทยาเปนการศกษาลกษณะรายบคคล (Individual) ขณะทภมอากาศวทยาเปนการศกษาประชากร (Population) หรออตนยมวทยาเปรยบเหมอนเสอผาตวทเราสวมใสอย แตภมอากาศเปรยบเหมอนชนดของเสอผาทเราเลอกซอ อยางไรกตามการศกษาภมอากาศใหเขาใจจาเปนตองมความรพนฐานดานอตนยมวทยากอนจงจะสามารถศกษาและเขาใจลกษณะภมอากาศไดด 1.3 ขอแตกตางของความหมายระหวางภมอากาศกบลมฟาอากาศ มกมผเขาใจสบสนระหวางคาวา "ภมอากาศ (Climate)" กบ "ลมฟาอากาศ (Weather)" วาเปนคาทมความหมายเดยวกน และบางครงอาจใชแทนความหมายเปนคาเดยวกน ซงความเขาใจนนมสวนเกยวของกนบาง แตคา 2 คานในการศกษาทางอตนยมวทยาและภมอากาศแลวมความหมายทแตกตางกน ดงน 1.3.1 ลมฟาอากาศ หมายถง สภาวะของอากาศตามชวงเวลาและสถานท ทเกดขนหรอเปลยนแปลงในชวงระยะเวลาสน ๆ เชน สภาพอากาศในระยะ 3 ชวโมง 1 วน 2 สปดาห หรอเกดขนในระยะเวลาไมเกน 1 เดอน ซงมองคประกอบของสารประกอบอตนยมวทยา (Meteorological elements) ในอากาศทตองตรวจวด ไดแก ชวโมง 1) อณหภม (Air Temperature) ตรวจวดระดบความรอนหรอหนาวเยนของอากาศ (ทงนอาจตรวจวดระดบความรอนเยนของอณหภมดนในบรเวณพนททตรวจวดดวย) 2) ความกดอากาศ (Air Pressure) ตรวจวดแรงกดของอากาศในหนวยพนท 3) เมฆ (Clouds) ตรวจวดกลมของมวลไอน าขนาดเลกท และ/หรอ ผลกของไอน าทอยเหนอพนผวโลก 4) ปรมาณหยาดนาฟา (Precipitation) ตรวจวดทงของเหลวหรอของแขง (Liquid or Solid)





บทนา 5

ทตกลงมาจากทองฟาสลงพนดน ทงนอาจเปนปรมาณนาฝนหรอหมะ 5) ความชน (Humidity) ตรวจวดผลรวมของปรมาณไอนาในอากาศ 6) ลม (Wind) ตรวจวดตรวจวดการเคลอนทของอากาศในแนวราบ ไดแก ความเรวและทศทางลม 7) ทศนวสยหรอระยะการมองเหน (Visibility) ตรวจวดระยะทางไกลทสดทบคคลสามารถมองไดชดเจน 8) ปรมาณแสงแดด (Radiation) ตรวจวดระยะเวลาทมแสงแดดและความเขมของแสงอาทตยตอหนงหนวยพนท นอกจากนนการตรวจวดลกษณะลมฟาอากาศสามารถตรวจปรากฏการณของลมฟาอากาศอน ๆ ทเกดขนขณะตรวจวด ไดแก ปรากฏการณฟาแลบฟารองโดยตรวจวดจานวนและขนาด ลมกระโชกแรงหรอลมหมนขนาดใหญ ไดแก ทอรนาโด พายหมนเขตรอน เปนตน ลมฟาอากาศบางครงอาจมผใชคาวา "กาลอากาศ (Weather phenomena)" แทนดวย ซง หมายถง ลกษณะและสภาพของอากาศในทแหงใดแหงหนง ในระยะเวลาสน ๆ เชน 1 วน 1 สปดาห หรอ 1 เดอน แตกาลอากาศนนตรวจวดเพยงสารประกอบอตนยมวทยาทเดน ๆ เทานน เพยง 5 อยาง คอ อณหภม ความชน ความกดอากาศ ลม และหยาดนาฟา ซงความหมายยงแคบกวาลมฟาอากาศ และเนนเพอรายงานลกษณะลมฟาอากาศใหกบบคคลทวไปหรอรายงานขาวสารผานสอมวลชน ดงนนในทางภมอากาศวทยา คาวา กาลอากาศเปนการศกษาสวนยอยของสภาพลมฟาอากาศหรอเปนเพยงลกษณะอากาศแบบยอเทานน 1.3.2 ภมอากาศ หมายถง การศกษาองคประกอบของสารประกอบอตนยมวทยาทเกดขนในชวงระยะเวลานาน ภมอากาศจะเนนศกษาสวนประกอบของสภาพบรรยากาศในชวงระยะเวลานาน หรอภมอากาศเปนการศกษาสภาพลมฟาอากาศของพนทใด ๆ เปนระยะเวลานาน ทงนหนวยระยะเวลาของการศกษาภมอากาศนนอาจใชระยะเวลาในรอบปหรอวฏของฤดกาล หรอในระยะเวลา10 ปหรอหลายพนป พจนานกรมศพทภมศาสตร (2513 : 154-155) ใหความหมายไววา ลกษณะอากาศในระยะเวลานาน ซงกลาวไดวาเปนลกษณะอากาศเฉลยของภมภาคแหงใดแหงหนงในชวงระยะเวลาหนง โดยทชวงเวลาอาจเปนเดอน เปนปหรอเปนศตวรรษกได อากาศประจาถนตองอาศยการตรวจอากาศประจาวน เพราะเมอมการตรวจอากาศประจาวนในทองถนใดชวระยะเวลาหนงแลว ยอมมการรวบรวมขอมลลมฟา-อากาศตาง ๆ เขาเปนหมวดหมเพอหาผลรวมคาเฉลยและคาปรกตของธาตประกอบอตนยมวทยาแตละชนดแลวนาไปวเคราะหจดทาเปนอากาศประจาทองถนนนขน ดงนนความหมายโดยทวไปของภมอากาศจงมกเขาใจกนวาหมายถง รปแบบของลมฟาอากาศทตรวจวดไดซงแสดงใหเหนเปนแบบเดยวกนในพนทหรอทองถนใดทองถนหนง โดยพจารณาไดจากระเบยบวธการทางสถต ซงมกใชคาเฉลย ความถของการกระจาย หรอรปแบบทางสถตใด ๆ ทนยมใชในแตละสมย อยางไรกตามภมอากาศมลกษณะเปนพลวต (Dynamics) โดยมสถานะเปนไดทงเทอรโม-





บทนา 6

ไดนามกสและไฮโดรไดนามกส(Thermodynamics/hydrodynamic) โดยเกดจากเงอนไขแบบแผนหรอรปแบบของลมฟาอากาศทเกดขนพรอมกน ๆ ในขอบเขตแตละภมภาคหรอระดบโลก เพราะภมอากาศมความเชอมโยงสมพนธกนทวทงโลก และปจจยตาง ๆ ทปกคลมอยในพนทหนง ๆ มสวนกาหนดลกษณะภมอากาศขน เชน ความสมพนธของการสะทอนพลงงานแสงอาทตยของพนทกบรปแบบของลมฟาอากาศ ระบบการหมนเวยนของน าในมหาสมทร การแผพลงงานคลนแมเหลกไฟฟาของโลก และการกระทาตอกนของระบบลมฟาอากาศในพนทใกลเคยงกน ดงนนพลวตของอากาศจงจาเปนตองอาศยขอมลเชงปรมาณเขามาชวยในการอธบายใหเขาใจถงรปแบบของลมฟาอากาศทเกดขนและเคลอนไหวเปนประจาในพนทระวางหนง ๆ จากความหมายทกลาวขางตนจะเหนไดวาภมอากาศและลมฟาอากาศนนแตกตางกนทชวงเวลาในการศกษาโดยภมอากาศเปนการบอกลกษณะของลมฟาอากาศในลกษณะคาเฉลยของลมฟาอากาศ (Average weather) ทเกดขนอยางสมาเสมอในพนทหรอภมภาคหนงเปนระยะเวลานานมาแลว โดยหนวยระยะเวลาของการศกษาภมอากาศนนอาจใชระยะเวลาการเกบขอมลลมฟาอากาศสะสมในระยะนานกวา โดยภมอากาศบอกลกษณะของลมฟาอากาศทเกดขนอยางคอนขางสมาเสมอในพนทระวางหนง ๆ ดงนนเพอเขาใจรปแบบของลมฟาอากาศหรอลกษณะภมอากาศทเกดขน การศกษาภมอากาศและลมฟาอากาศจาเปนตองกระทาอยางตอเนองและสมพนธกน ทงในขอบเขตระดบทองถน ภมภาคและโลก 1.4 วธการศกษาในรายวชาภมอากาศวทยา วธการศกษาในรายวชาภมอากาศนนมหลากหลายและตองอาศยองคความรจากศาสตรตาง ๆ มาประยกตใชดวย เชน ฟสกส เคม ชววทยา คณตศาสตร รวมถงประวตศาสตรดวย โดยมภมศาสตรเปนแกนรวมในการกาหนดเขตและอธบายปรากฏการณตาง ๆ ในแตละระวางพนท ซงวธการศกษาพอสรปไดดงน 1.4.1 ววฒนาการการศกษาดานภมอากาศ ในชวงกอนมเครองมอตรวจวดสารประกอบอตนยม- วทยาทเปนมาตรฐาน ภมอากาศวทยามกเกยวของกบการบนทกจากความรสกของผตรวจวดวา รอน เยนมากนอยเพยงไรและมพชพรรณใดเกดขนในทใดบาง ตอมาเมอมเครองมอตรวจวดจงไดบนทกขอมลแลว นามาหาคาทางสถต เชน คาเฉลย หรอคาสงสดตาสดของธาตประกอบอตนยมวทยา เปนตน แตสวนใหญมกไมกลาวถงสาเหตของภมอากาศวาเปนอยางไรหรอศกษาไวนอยมาก แตในชวงศตวรรษทผานมาภมอากาศวทยาเนนศกษาเพอเขาใจเกยวกบบรรยากาศ และการบรรยายถงสาเหตทแทจรงของลกษณะภม- อากาศวาเกดขนอยางไรและเพราะเหตใด รวมถงการกลาวถงสาเหตของการเปลยนแปลงภมอากาศหรอทศทางการไหลของพลงงานในบรรยากาศและนาดวยแบบจาลองทางคณตศาสตร และหลกฐานแนวคดเกยว- กบภมอากาศทงในอดตและปจจบน การศกษาลกษณะภมอากาศในอดตนบยอนกลบไปในสมยกอน พ.ศ. 500 (เมอราว 2,000 ปทผานมา) พบวา พารมนเดส (Parmenides) แบงเขตภมอากาศโดยใชละตจด แบงเขตรอนจดและหนาวเยน พ.ศ. 334 อรสโตเตล ไดบกเบกการศกษาดานอตนยมวทยา แตเปนเพยงการศกษาในเชงปรชญา พ.ศ.





บทนา 7

400 มการตรวจวดปรมาณน าฝนในอนเดย ตอมาในชวงยคกลาง พบวา พ.ศ. 1985 ในประเทศเกาหลประดษฐเครองวดปรมาณน าฝนขนใช พ.ศ. 2136 กาลเลโอ ประดษฐเทอรโมมเตอรเพอตรวจวดระดบอณหภม พ.ศ. 2185 ทอรรเซลล ประดษฐบารอมเตอรเพอตรวจวดความกดอากาศ พ.ศ. 2243 ประดษฐไฮโกรมเตอร (วดความชน) จากนนมการศกษาดานภมอากาศแพรหลายและตอเนอง เชน มการนาขอมลทตรวจวดไดมาประมวลเพอเขยนเปนแผนท และมความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรมากขนโดยเฉพาะความรทางฟสกสซงมการคนพบกฎเกณฑและทฤษฎตาง ๆ และพฒนาประดษฐอปกรณมากมาย เชน กฎการเคลอนทของนวตน กฎของกาซ การตรวจวดระดบอณหภมซงนยมใชหนวยแบบฟาเรนไฮต เซลเซยส การอธบายการเกดมรสม การเกดพายหมนเขตรอน การหมนเวยนอากาศของโลก พลงงานคลนแมเหลกไฟฟา เปนตน (Moran, Joseph M. and Mogan, Michael D. 1994 : 473) ในปจจบนนกอตนยมวทยาและนกภมอากาศวทยา ศกษาตดตามสภาวะลมฟาอากาศ รวมทงการเปลยนแปลงในแตละชวงเวลาทงในอดตจนถงปจจบนดวยเครองมอทมความทนสมย ไดแก เครองมอตรวจวดสารประกอบอตนยมวทยา ขอมลดาวเทยม เรดารตรวจอากาศ บอลลนตรวจอากาศ พรอมวเคราะหประมวลผลดวยเครองคอมพวเตอรขนาดใหญ (Supercomputer) เพอรายงานและพยากรณอากาศ และวเคราะหคาดหมายลกษณะอากาศระยะยาวทจะเกดขนในอนาคต 1.4.2 วธการศกษาภมอากาศ จาแนกตามกระบวนวธศกษา แบงรปแบบกวาง ๆ 3 รปแบบ ดงน 1) การศกษาเชงสถตภมอากาศ (Statistical Climatology) เปนการศกษา โดยนาเอาขอมลและสญลกษณตาง ๆ ของภมอากาศมาประมวล วเคราะหดวยวธการตาง ๆ เชน วเคราะหตามหลกสถต การวเคราะหตามสมการคณตศาสตรตาง ๆ แลวแสดงเปนรปกราฟ แผนภมสถต ตาราง แบบจาลอง และ/หรอลกษณะความสมพนธกนของขอมลในรปแบบตาง ๆ เพอบอกใหทราบขอเทจจรงตาง ๆ เกยวกบลกษณะภมอากาศในแตละพนทและชวงเวลา แนวการศกษาเชงสถตนนยมกนโดยทวไปและเปนการศกษาเบองตนทตองทาเพอเปนขอมลพนฐานในขนการศกษาวเคราะหเชงกายภาพและเชงประยกตตอไป 2) การศกษาเชงกายภาพและภมอากาศวทยาพลวต (Physical and dynamic climatology) เปนวธการศกษาตอเนองจากการศกษาเชงสถต โดยศกษาเกยวกบลกษณะทางกายภาพและกระบวนการฟสกสของอากาศซงเกยวของกบผลของแรงทเกดในบรรยากาศ เชน การเคลอนไหวของอากาศทงแนวตงและแนวนอน การเกดลม การไหลเวยนทวไปของบรรยากาศ การถายเทพลงงานและเทอรโมไดนามก เปนตน ขณะเดยวกนกศกษาถงสภาวะการเปลยนแปลงดานตาง ๆ ของภมอากาศอยางตอเนอง ซงแนวการ ศกษาแบบกายภาพนจะใชการหลกเกณฑวธการตามหลกทฤษฎทางฟสกสและเคมของมวลสาร และปจจยทางภมศาสตร โดยขอมลเกบรวบรวมอยางตอเนองและเปนปจจบน 3) การศกษาเชงภมอากาศประยกต (Applied climatology) เปนการศกษาโดยนาเอาความรหลกเกณฑ วธการและขอมลตาง ๆ ของภมอากาศวทยาทไดจากวธการเชงสถตและเชงกายภาพไปประยกต





บทนา 8

ใชกบกจการตาง ๆ ตามความเหมาะสมของกจกรรมนน ๆ เชน ดานอตสาหกรรม เกษตรกรรม การใชทดนการคมนาคมขนสง การบน การผงเมอง เปนตน ปจจบนการศกษาภมอากาศในแนวนเพมมากขนและมความสาคญมากในการวางแผนจดการสงแวดลอม การพฒนาเศรษฐกจ สงคม การเมอง และการทหาร เปนตน 1.4.3 วธการศกษาภมอากาศ จาแนกตามการกาหนดใชขนาดของพนทศกษา แบงออกเปน 2 ระดบ ไดแก 1) ภมอากาศจลภาค (Microclimate) เปนการศกษาสภาวะภมอากาศอยางละเอยดในบรเวณเฉพาะทใดทหนง โดยศกษาทงในบรเวณใกลพนผวโลกและสงขนไประดบหนง และศกษาความสมพนธของสงทอยบนพนดนทมอทธพลตอภมอากาศบรเวณนน ขนาดพนททเลอกศกษามกไมกวางมากนนอาจครอบคลมระดบตาบลหรออาเภอ หรอพนทหนง ๆ ทมลกษณะทางกายภาพทเหมอนกนโดยตลอดหรอใกลเคยงกน อยางไรกตามการศกษาแนวนควรเลอกศกษาบรเวณทมลกษณะภมอากาศทโดดเดนกวาพนทอน หรอมลกษณะจาเพาะแตกตางไปจากบรเวณอน เชน ศกษาภมอากาศจลภาคของภกระดง ภมอากาศเขตทงหญา เปนตน (พจนานกรมศพทภมศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน, 2523 : 542-543) ทงนขนาดพนทศกษาในระดบจลภาคอยระหวาง 1.5-800 ตร.กม. 2) ภมอากาศมหพภาค (Macroclimate) เปนการศกษาโดยกาหนดขนาดพนทกวางกวาแบบจลภาค ทงนอาจใชขนาดในพนทระดบภาค เชน ภมอากาศภาคใตของประเทศไทย ภมอากาศของประเทศไทย เปนตน (พจนานกรมศพทภมศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน, 2523 : 514) ในปจจบนพบวามขนาดขอบเขตของพนทอยในระดบภมภาค เชน เอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเชยตะวนออก หรอภมภาคคารบเบยนโดยการกาหนดขอบเขตมกใชขนาดพนททไดรบอทธพลจากทะเลหรอมหาสมทรหนง ๆ รวมกน เปนตน การศกษารายวชาภมอากาศวทยา ผเรยนจาเปนทจะตองรพนฐานดานอตนยมวทยาเบองตนกอน แลวจงเชอมโยงความสมพนธเพอศกษาภมอากาศวทยาหรอลกษณะอากาศทเกดขนทงในระดบทองถน และในระดบโลก เพอเปนพนฐานความเขาใจลกษณะภมอากาศ โดยบรณาการวชาการระหวางภมศาสตรกบศาสตรทางวทยาศาสตร ไดแก ฟสกส เคม ชววทยาและธรณวทยาเขาดวยกน และศกษากจกรรมการใชประโยชนพนทของมนษย ลกษณะสงปกคลมพนผวโลก จะทาใหเขาใจลกษณะภมอากาศทเกดขนได ในเอกสารเลมนผเขยนมวตถประสงคนาเสนอเนอหาในระดบความรพนฐานของงานภมอากาศระดบปรญญาตรสาขาภมศาสตร โดยเนนใหเขาใจการศกษาภมอากาศเชงสถตและภมอากาศเชงกายภาพเทานน 1.5 ระบบภมอากาศ ระบบบรรยากาศ ประกอบดวย คณสมบตและกระบวนการตาง ๆ ทตอบสนองและมผลตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ซงเปนความสมพนธระหวางบรรยากาศ มหาสมทรและพนดน มความตอเนองและเชอมโยงกบการไหลเวยนของมวลหรอพลงงานของโลก ซงคณสมบตและกระบวนการตาง ๆ สถาบน-วทยาศาสตรแหงชาตของสหรฐอเมรกา เสนอการแบงประเภทคณสมบตของบรรยากาศโดยพจารณาดงน





บทนา 9

1) คณสมบตทางดานความรอน เปนคณสมบตของอณหภมอากาศ พนนา นาแขงและพนดน 2) คณสมบตดานการเคลอนท เปนคณสมบตทเกดจากอทธพลของกระแสนาในมหาสมทร และสวนเกยวของกบการเคลอนทในแนวตงของอากาศ และการเคลอนทของมวลอากาศและมวลนาแขง 3) คณสมบตทเกดจากนา ไดแก ความชนของอากาศ ทะเล ลม นาในหมะ นาบนพนดนและใตแผนดน นาทอยในทะเลนาแขง 4) คณสมบตดานปรมาณของมวล ไดแก ความหนาแนนของบรรยากาศและมหาสมทร องคประกอบของอากาศ ความเคมของนาทะเล เปนตน จากคณสมบตตาง ๆ ของอากาศทกลาวขางตน นาไปสการกาหนดระบบอากาศ (Climate system) ทสมบรณ ซงอาศยองคประกอบทางกายภาพ 5 ประการ คอ

ภาพ 1.1 สวนประกอบของระบบอากาศทสมบรณ

1.5.1 บรรยากาศภาค (Atmosphere) หมายถง กาซทหอหมโลกและตดอยกบโลกโดยอาศยแรงดงดด เปนสวนทมการเปลยนแปลงมากทสดในระบบภมอากาศ บรรยากาศสามารถกกเกบและถายเทความรอนไดทงในแนวตงและในแนวนอน

ภาพ 1.2 ชนตาง ๆ ของบรรยากาศ

ทมา : http://www.atm.ch.cam.ac.uk/tour/atmosphere.html

1.5.2 อทกภาค (Hydrosphere) เปนสวนทประกอบดวยนา มลกษณะเปนของเหลว พบอย ทวไปตามพนผวโลก มหาสมทร แมนาและนาใตดน โดยมมหาสมทรเปนแหลงนาทมความสาคญทสด และมอทธพลตอการเปลยนแปลงของระบบอากาศ เพราะเปนแหลงรบรงสของดวงอาทตยไวมากทสดและเกบความรอนไวมหาศาล กระแสนาในมหาสมทรชวยถายเทเคลอนยายความรอนปรมาณมหาศาลของนา ในมหาสมทรรอบโลก





บทนา 10

1.5.3 ธรณภาค (Lithosphere) เปนสวนทประกอบดวยแผนดนบนผวโลก การเปลยนแปลง สงเหลานตองใชระยะเวลายาวนาน เชน การเปลยนแปลงของแผนเปลอกโลก หรอมวลนาแขงของโลก พดนาแขงภาคพนทวป ซงมการเปลยนแปลงไปตามยคเวลา

ภาพ 1.3 โครงสรางภายในของโลก ประกอบดวย 3 ชนหลก ไดแก เปลอกโลก(Crust) ชนแมนเทล(Mantle) และแกนโลก(Core) โดยแกนโลกแบงออกเปน 2 สวน คอ แกนโลกชนนอกและแกนโลกชนใน

ทมา : http://www.uwsp.edu/geo/faculty/ritter/glossary/l_n/lithosphere.html

1.5.4 ชวภาค (Biosphere) เปนสวนทประกอบดวยสงมชวตทงพช สตว และจลนทรย เชอรา (Micro-organism and fungi) เปนตน ซงมความสมพนธกนตามระบบนเวศทงบนพนทวปและในมหาสมทร ซงกลมพชพรรณในมหาสมทรมบทบาทสาคญมากในวฏจกรกาซคารบอน (Carbon cycle) โดยมสวนควบคมใหปรมาณกาซ CO2 มความเขมขนทแนนอนในชนบรรยากาศ 1.5.5 กระบวนการทเกดในพนททปกคลมดวยพดนาแขง (Cryosphere) เปนการเปลยน- แปลงในปรมาตรมวล อณหภม ความกด และพลงงาน ซงอาจเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาตอเนองนบเปนรอย ๆ ปไปจนถงลาน ๆ ป (เปนสวนทมการเปลยนแปลงชามาก) เชน พดนาแขงในเขตขวโลกเหนอและขวโลกใต (Ice sheet) ทะเลนาแขง (Sea ice) ธารนาแขงภเขาธารนาแขงและกลมนาแขงบนพนทภเขาสง (Glaciers highland) พนททน าแขงปกคลม (Frozen ground) เปนตน

ภาพ 1.4 พดนาแขงแถบทะเลขวโลกเหนอ ในฤดรอน ภาพ 1.5 บรเวณเทอกเขาคารบทปกคลมดวยนาแขง

ทมา : ภาพ 1.4 http://www.ggy.bris.ac.uk/staff/personal/JonathanBamber/teaching/Env%20change%20II/ cryo%20lectures_files/slide0008_image010.gif ภาพ 1.5 http://www.horsefly.bc.ca/photos/krumsiek/ Cariboo%20Glaciers%201.jpg

ในระบบนเวศวทยาของผทอยอาศยในโลกภมอากาศกเปนสวนประกอบระบบยอยอยางหนง (Components of a terrestrial ecosystem) ซงมสวนในการนาเขาและสงออกพลงงานในระบบนเวศวทยา





บทนา 11

หลกของโลก

ภาพ 1.6 แสดงฟงกชนของระบบนเวศ- วทยาซงมความสมพนธกบสงแวดลอมโดยมภมอากาศเปนสวนประกอบหนง

1.6 ปจจยทควบคมภมอากาศและลมฟาอากาศ (Climatic and Weather Controls) ปจจยควบคมภมอากาศและลมฟาอากาศทสาคญ ไดแก ความรอนและความเยนทบรรยากาศได รบจากดวงอาทตยและพลงงานจากภายในโลก ซงแตละพนทอาจไดรบความรอนในแตละชวงเวลาไมเทา กน บางสวนไดรบความรอนมากกวาสญเสยความรอน ในขณะทบางสวนสญเสยความรอนไปมากกวาได รบ สาเหตดงกลาวเนองจากพนทมขนาดแตกตางกน และมความแตกตาง ณ ตาแหนงทตงของพนทตลอด- จนสภาพแวดลอมตาง ๆ ของพนท ซงปจจยทควบคมภมอากาศและลมฟาอากาศขอกลาวโดยยอ ดงน 1.6.1 ละตจด (Latitude) เนองจากโลกเปนทรงกลมและมแกนเอยงทามมกบดวงอาทตย 23½ องศา แสงอาทตยจงตกกระทบพนโลกตามละตจดแตกตางกน ในเขตละตจดตาไดรบแสงตงฉาก พลงงานจากแสงอาทตยจงมากกวาละตจดทอยสงขนไป บรเวณละตจดตาจงมอากาศรอนและกงโซนรอน สวนในเขตละตจดสงไดรบพลงงานแสงอาทตยนอยลงจงมภมอากาศหนาวเยน ในเวลาเทยงวนพนผว

ภาพ 1.7 มมรงสดวงอาทตยตามละตจดตาง ๆ และ พนทหนาตด

ทมา : http://sofia.fhda.edu/gallery/geography/images/seasons5.gif

บรเวณศนยสตรไดรบรงสจากแสงอาทตยเปนมมชนจนถงมมฉาก แตพนผวบรเวณขวโลกไดรบรงสจาก แสงอาทตยเปนมมลาด ซงรงสทตกกระทบพนโลกเปนมมลาด เดนทางผานความหนาชนบรรยากาศเปน




http://sofia.fhda.edu/gallery/geography/images/seasons5.gif


บทนา 12

ระยะทางมากกวารงสทตกกระทบเปนมมชน ความเขมของแสงจงถกบรรยากาศกรองใหลดความเขมนอยลง เมอความเขมแสงนอยลงมผลใหอณหภมลดตาลงกวาพนททมแสงเขม จงสงผลใหเขตศนยสตรมอณหภมสงกวาเขตขวโลก อยางไรกตามการโคจรของโลกรอบดวงอาทตยในรอบหนงป ทาใหตาแหนงรบพลงงานจากดวงอาทตยขยบขนเหนอหรอลงใต สงผลใหเกดฤดกาลตาง ๆ ขน 1.6.2 พนดนและพนนา (Land and Water) พนดนและพนนามคณสมบตในการรบและคายความรอนแตกตางกน โดยพนดนรบและคายความรอนไดเรวกวาพนนา บรเวณทหางจากชายฝงในฤดรอนจะรอนมากกวาบรเวณใกลชายฝงและในฤดหนาวกจะหนาวมากกวา สาเหตทพนดนรบและคายความรอน ไดเรวกวาพนนา มดงน 1) ความรอนทพนนาไดรบสวนหนงใชในการระเหย การระเหยทาใหอณหภมของผวนา เยนลง สวนพนดนการสญเสยความรอนดวยวธการระเหยมนอยกวา 2) นาเปนวตถโปรงแสง ทาใหแสงอาทตยสองผานไดลก ความรอนกจะกระจายลงไปไดลกหลายฟต สวนพนดนเปนวตถคอนขางทบแสง แสงอาทตยสองกระทบเพยงบรเวณผวหนาดน ความรอนจงกระะจายลงไปไดนอย ทาใหพนนาเกบความรอนไวมากกวาจงรบและคายความรอนออกมาไดชากวาพนดน 3) นามการเคลอนไหวในรปของคลนและกระแสนาขนนาลง การเคลอนไหวของนา ทาใหมการถายเทความรอนเปนผลใหความรอนกระจายไป มวลของนาทอยผวบนสดจะระเหยกลายเปน ไอนาและนาความรอนออกไป แตมวลสารพนดนถอไดวาไมมการเคลอนท ความรอนทไดรบสวนใหญจง สะสมบรเวณผวหนาดน ดงนนเมอไดรบแสงทเทากนพนดนจะรอนเรวกวาพนนา 4) นามความรอนจาเพาะ1 หรอความรอนแฝง (Specific heat) สงกวาพนดน โดยพนนามความรอนจาเพาะสงกวาพนดนถง 3 เทาตว ทาใหพนนารบและคายความรอนไดชากวาพนดน ตาราง 1.1 คาความรอนจาเพาะของสสาร

สสาร คาความรอนจาเพาะ

(Cal/g0C )

สสาร คาความรอนจาเพาะ

(Cal/g0C )

นาบรสทธ 1.0 ทราย 0.188 ไม 0.42 แกรนต 0.192 นาแขง ( 0 0C ) 0.478 อากาศแหง (ณ ระดบนาทะเล) 0.171

โคลนเปยก 0.60 ดนรวนปนทราย 0.33 ควอรต 0.19 อฐ 0.20

ทมา : Moran , Joseph M. and Mogan, Michael D. (1994: 67) and C. Donald Ahren (2002: 30)

__________________

1 ความรอนจาเพาะ หมายถง ปรมาณความรอนททาใหสสาร 1 กรม มอณหภมสงขน 1 0C วตถทมความรอน

จาเพาะตา จะรอนเรวกวาวตถทมความรอนจาเพาะสง)





บทนา 13

ความแตกตางในการรบและคายความรอนของพนดนและน า ทาใหสภาพลมฟาอากาศหรอภมอากาศแตกตางไปดวย เชน มผลตออณหภมของอากาศทอยเหนอพนดน ทาใหอณหภมแตกตางกนในระหวางวนและฤดกาล เชน ในฤดหนาวพนดนจะเยนวาพนน าในมหาสมทร ซงมกจะกอใหเกดมวลอากาศเยนบรเวณภาคพนทวปและมวลอากาศรอนภาคพนสมทร สวนในฤดรอนจะมลกษณะตรงขามกลาวคอภาคพนทวปมกจะมมวลอากาศรอนกวาพนมหาสมทร การหมนเวยนของนาอธบายไดในรปวฏจกรของนา หมายถง การแลกเปลยนนาระหวางแหลงนา ดน บรรยากาศ และสงมชวต ขบวนการตาง ๆ ทเกยวของในการแลกเปลยน ไดแก การระเหย (Evaporation) การคายนา (Transpiration) การกอตวของเมฆ (Cloud formation) หยาดนาฟา (Precipitation)

ภาพ 1.8 วฏจกรนา ดดแปลงจาก : http://www.h2owell.com/hydro_cycle.htm

การไหลของหนาดน (Over ground flow) การซมซบ (Infiltration) การไหลซม (Percolation) และการดดซบของรากพช (Root absorption) การดมกนของสตว การซมผานผวหนง การยอยสลาย การหายใจ และการใชประโยชนของมนษยลวนเกยวของกบการหมนเวยนและการกระจายของนา ดนเปนปจจยทสาคญยง

ตอการเปลยนแปลงภมอากาศดวย ทงนความสามารถในการรบและคายความรอนของดนสงผลใหเกดการเคลอนทของอากาศ โดยแตกตางกนไปตามวตถทปกคลมดน 1.6.3 ความกดอากาศและลม (Pressure and Wind) พนทแตกตางกน มความกดอากาศแตกตางกนพนทสงจากระดบนาทะเลจะมความกดอากาศนอยกวาความกดอากาศ ณ ระดบนาทะเล ความแตกตางนทาใหเกดการเคลอนทของอากาศ ซงการเคลอนทของอากาศมความสาคญ เพราะเปนตวควบคมภมอากาศ จากการศกษาพบวาในเขตละตจดกลางจะมลมผานตะวนตกพดอยเปนประจา สวนในเขตละตจดตาจะมลมฝายตะวนออกพดอยเปนประจา ความกดอากาศสงและความกดอากาศตา ทาใหอากาศเปลยน- แปลงเปนประจา ปกตบรเวณเสนศนยสตรไดรบความรอนสงกวาบรเวณขวโลกทงสอง อากาศทรอนและชนจะลอยตวขนสงและพดไปสบรเวณขวโลกในระดบสง สวนอากาศเยนทบรเวณขวโลกจะเคลอนทเขามาในลกษณะขนานกบพนผวเขามาแทนทอากาศรอนบรเวณศนยสตรทลอยตวขน นอกจากเปนกลไกสาคญในการนาพานาไปสระบบนเวศในแหลงตาง ๆ แลวยงมผลโดย ตรงตอความรอนหนาว การคายน า และการเจรญเตบโตของพชดวย ลมในโลกเกดขนจากความแตกตางระหวางความชน อณหภมและแรงกดในมวลอากาศ (Air mass) กอใหเกดการเคลอนไหวและเปนปจจยสาคญทกอใหเกดแบบแผนของสภาพภมอากาศบนผวโลก ทงนสาเหตของการเกดลมกคอผลตางของ





บทนา 14

ลกษณะอากาศบนพนผวโลกและการไดรบพลงงานจากดวงอาทตยของพนทสองบรเวณ

ภาพ 1.9 ความสมพนธของความกดอากาศกบความสง ภาพ 1.10 ผลตางของความกดอากาศทาใหเกดลม ทมา : http://www.physicalgeography.net/fundamentals/images/pressure_altitude.jpg

1.6.4 กระแสนาในมหาสมทร (Current) มความสาคญในการนาพาความรอนและความเยน โดยสามารถดดซบความรอนและกระจายความรอนจากละตจดหนงไปยงเขตละตจดอน ๆ ได ซงมผลตออณหภมและปรมาณนาฝนของพนทรอบชายฝง บรเวณทมกระแสนาอนไหลผานจะมอณหภมเฉลยสงกวาและมปรมาณฝนตกมากกวาบรเวณทมกระแสนาเยนไหลผาน การไหลเวยนของกระแสนาในมหาสมทรสงผลใหเกดกระแสลมในมหาสมทรดวย โดยลมชวยเทความรอนในบรรยากาศและสามารถหอบเอาความชนจากมหาสมทรเขามายงชายฝงและพนทตอนในของทวปได ทาใหภาคพนดนมความชมชน การหมนเวยนของกระแสนาในมหาสมทร เกดจากอทธพลของลมและปรมาณของการรบความรอนของกระแสนาทาใหเกดกระแสนาอนและกระแสนาเยนไหลถายเทไปมา โดยกระแสนาเยนไหลจากเขตหนาวและอบอนมายงเขตรอน และกระแสนาอนไหลจากเขตรอนไปยงเขตอากาศเยน แนวกระแสนาในมหาสมทรทเดน ๆ ไดแก กระแสนาอนกลฟสตรม กระแสนาเยนลาบราดอร เปนตน

ภาพ 1.11 การหมนเวยนของกระแสนาในมหาสมทร

ทมา : http://geography.sierra.cc.ca.us/booth/California/2_atmosphere/ocean_currents2.jpg





บทนา 15

1.6.5 ความสงของพนท (Altitude) ในสภาพทวไปอณหภมในชนโทรโพสเฟยรจะลดลงตามระดบความสงทเพมขนจากพนผวโลก โดยมอตราเปลยนแปลงอณหภมตามสงของบรรยากาศ(Environmental lapse rate) ลดตาลงประมาณ 6.5 °C ตอ 1 กม. จนถงชนโทรโพพอส (Tropopause) ดงนน อณหภมบนยอดเขาสง 2,000 เมตร จะตากวาอณหภมทระดบนาทะเลประมาณ 13 °C พนททสง เชน

ภาพ 1.12 แสดงบรเวณยอดภเขาไฟฟจ ซงมอณหภมตากวาระดบพนทขางลาง โดยสงเกตจากปกคลมของนาแขง ทมา : http://www.kangetsu.com/fuji_san.jpg

เทอกเขาจงมกมอณหภมตากวาบรเวณพนราบ และเทอกเขาสงยงเปรยบเสมอนกาแพงกดขวางการเคลอนทของมวลอากาศ และลมประจาทพดตามเขตตาง ๆ นอกจากนนอากาศดานหนาภเขามความชมชนเนองจากเปนดานทรบลม เมอลมมาปะทะอากาศจะลอยตวสงขนเบองบน และเกดการควบ- แนนเปนเมฆและหยาดนาฟา สวนดานหลงทไมได

รบลมปะทะอากาศจะไหลลงเปนเขตแหงแลงหรอเขตเงาฝน (Shadow rain) นอกจากนนยงพบวาพนททม ความสงจะรบและคายความรอนไดเรวกวาพนททมระดบตาลงมา ทาใหอณหภมระหวางกลางวนกบ กลางคนของพนทแตกตางกน ซงสงเกตไดจากการเกดลมภเขาและลมหบเขา 1.6.6 ลกษณะทองถน (Local character) ทองถนแตละทองถนมโครงสรางของพนท (Earth configuration) มสภาพภมประเทศ พนผวและสงปกคลมพนทของแตละทองถนแตกตางกนไป เชน เปนทราบ ทราบสง ทวเขา หบเขา ทะเล มหาสมทร ทะเลสาบ ทะเลทราย เปนตน และยงมความลาดเอยงของพนท ลกษณะดน ลกษณะพชพรรณแตกตางกนอกดวย ไดแก 1) สภาพภมประเทศมอทธพลทสงผลกระทบตอสภาพลมฟาอากาศโดยตรง เชน พนททะเลทรายจะมอณหภมแตกตางระหวางกลางวนกลางคนมากกวาพนทชายทะเล พนทรบลมจะมอณหภมตากวาพนทอบลมหรอทวเขา เนองจากพนทอบลมมการถายเทความรอนนอย ระยะทางใกลไกลทะเล พนทเปนหบเหว เปนตน สงเหลานมผลอยางยงตอกาลงลมและทศทางของลม ความชน ความแหงแลง และปรมาณนาฝน การเอยงตวของหน แนวการวางตวของทวเขา และอน ๆ มผลตอลกษณะดน การปดหรอเปดทางใหฝนตกและการรบพลงงานแสงจากดวงอาทตย 2) ดนทอยในหบหรอเชงเขา ยอมลกและมความชนสงกวาในพนททระดบสงหรอ สนเขา เมอปจจยอนเทาเทยมกนชองเขาทลมพดจดทาใหสงคมพชแคระแกรน พนธไมหลายชนดไมสามารถเขารวมในสงคมนได ในขณะเดยวกนในหบทอบลมกลบปรากฏตนไมทสงใหญ ดงเหนไดทวไปในปาบนทวเขาทางภาคเหนอของประเทศไทย สภาพทลมทเปนทองกระทะในเทอกเขา มกเปนแหลงตะกอนและทรวมของธาตอาหารทชะลางลงมาจากทสง สงคมพชในพนทสภาพนมกเปนปาใหญสมบรณ





บทนา 16

นอกจากนนสภาพพนโลกในแตละพนผวมอตราสวนรงสสะทอน (Albedo)2 ตางกน พนททมอตราแอลบโดตา เชน ปาไม ดดกลนพลงงานจากดวงอาทตยไดด พนโลกทมแอลบโดสง เชน ธาร-นาแขง ชวยสะทอนพลงงานจากดวงอาทตย เปนตน 1.6.7 มนษย (Human) ถอวาเปนตวแปรหนงทสามารถควบคมหรอมอทธพลตอการผนแปรของสภาพอากาศ เพราะกจกรรมตาง ๆ เชน การใชรถยนต มลภาวะจากโรงงานอตสาหกรรม สงคราม เปนตน สงผลกระทบตอชนบรรยากาศท งสน ในปจจบนผลของการเปลยนแปลงสภาพอากาศเชอวากจกรรมการพฒนาดานอตสาหกรรมเพอเรงการพฒนาเศรษฐกจของมนษยชวยเรงใหบรรยากาศมความรอนสะสมเพมมากขน เพราะอตสาหกรรมและเทคโนโลยทใชปลอยกาซเรอนกระจกออกมาเปนจานวนมาก นอกจากนนยงมสารททาลายและทาใหสวนประกอบของอากาศในบรรยากาศเสยสมดล เชน CFC Fe เปนตน 1.6.8 ปจจยทางธรรมชาตอน ๆ เชน การหมนของโลกรอบดวงอาทตย และลกษณะการเอยงของแกนโลก เปนตน การหมนรอบตวเองและรอบดวงอาทตยของโลกมผลตอการไดรบพลงงานรงสจากดวงอาทตยทแปรผนไปตามรอบวนและรอบฤดกาล ซงสงผลกระทบตออณหภมในแตละชวงเวลาและแตละทองท กลาวโดยสรป ภมอากาศของโลกมปจจยทควบคมหลายปจจย ทกอใหเกดลกษณะภมอากาศ แตกตางกนตามบรเวณตาง ๆ ทวโลก โดยปจจยทเกยวของกระทารวมกนและมความสมพนธทซบซอน อาจกลาวไดวาตาแหนงละตจด ลกษณะภมประเทศ โครงสรางของแตละพนท กจกรรมการใชประโยชน

ของมนษย และวตถทปกคลมพนผวโลก ถามความแตกตางกนยอมไดรบความรอนเยนแตกตางกน ซงยอม มผลตอลกษณะลมฟาอากาศและภมอากาศดวย 1.7 การประยกตใชความรดานอตนยมวทยาและภมอากาศวทยาเพอการพฒนาประเทศ ความรดานอตนยมวทยาและภมอากาศวทยานอกจากมประโยชนในชวตประจาวนแลว ขอมลเกยวกบสภาพอากาศและการวเคราะหลกษณะของอากาศยงมประโยชนอยางมากตอการดาเนนงานวางแผนในดานตาง ๆ ดงน 1.7.1 ดานการเกษตร ความรและเขาใจลกษณะภมอากาศสามารถนาไปใชในการเกษตรได โดยเฉพาะการเพาะปลก มสวนชวยอยางมากตงแตการคดเลอกพนธ การเพาะกลา การปลก การเกบเกยว การเกบรกษา และการจาหนายใหเหมาะสมกบภาวะของอากาศในแตละบรเวณ ตลอดจนการคดเลอกพนธสตวใหเหมาะสมกบสภาพอากาศในทองถนนน ๆ ซงการนาขอมลอตนยมวทยามาใชสามารถชวยเพม ประสทธผลการเพาะปลกและการปศสตวใหดขนได รวมทงการเพาะปลกพชทไมเคยปลกมากอนในพนท เชน การขยายพนทปลกยางพาราจากภาคใตและภาคตะวนออกมายงภาคเหนอตอนลางและภาคตะวนออก- __________ 2 Albedo หมายถง อตราความสามารถในการสะทอนแสงของวตถ ดรายละเอยดในบทท 3





บทนา 17

เฉยงเหนอ การปลกลาไยในพนทภาคใต หรอการปลกองนในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนตน 1.7.2 ดานวศวกรรม ภมอากาศมผลตอการออกแบบกอสรางอาคารเพอใหสอดคลองกบสภาพไหลเวยนของอากาศในบรเวณททาการกอสรางทอยอาศย ซงจะชวยประหยดพลงงานและทาใหมการระบายอากาศของอาคารถายเทไดสะดวก 1.7.3 ดานการขนสง ชวยในการกาหนดเสนทางเดนเรอขนสงใหปลอดภยจากบรเวณทมกเกดพาย หรอเลยงเสนทางทพายกาลงจะเคลอนทผาน ถาเปนการเดนทางโดยเครองบนกตองพยายามหลก เลยงบรเวณทมกมอากาศแปรปรวนหรองดการเดนอากาศในภาวะทอากาศไมปกต และ/หรอการกาหนดแนวทดนเพอจะตดถนนกควรหลกเลยงบรเวณทมกจะปกคลมดวยหมอกจด หรอเปนเสนทางกนเสนทางไหลของนาในฤดฝน เปนตน 1.7.4 การทองเทยว การตดตามขอมลขาวสารสภาพลมฟาอากาศขณะเดนทางเพอหลกเลยงอนตรายทจะเกดขนขณะเดนทางทองเทยวอนเนองมาจากสภาพอากาศแปรปรวน หรอจดโปรแกรมสาหรบ หยดพกระหวางทางได นอกจากนนยงมความสาคญในดานการจดโปรแกรมการทองเทยว การเดนทางระหวางทองเทยว เนองจากพนทมสภาพภมอากาศทแตกตางกนไปตามฤดกาล การจดการทองเทยวตามฤดจงนาจะเปนแนวทางเลอกทเหมาะสมอยางหนง เพราะสภาพลมฟาอากาศนนมสวนเสรมและเปนอปสรรค เชน มฝนตก ฟารอง นาทวม นาคางแขง เปนตน การนาขอมลภมอากาศมาใชจดโปรแกรมการทองเทยวจงเปนประโยชน อาท เดอนพฤศจกายน-ธนวาคมของประเทศไทย ภาคเหนอมอากาศหนาว การจดการ ทองเทยวควรเนนเกยวกบการชมทศนยภาพในหนาหนาว เชน การสมผสอากาศหนาว ณ อณหภมเยอกแขง การชมนาคางแขง การชมหมอกหรอพรรณไมดอกไมงามฤดหนาว สวนภาคใตฝงตะวนออกนนเปนชวงฤดฝน การทองเทยวอาจจดในรปแบบการลองแพ เทยวนาตก เปนตน และภาคใตฝงตะวนตกจดการ ทองเทยวทางทะเลไดในชวงธนวาคม-กมภาพนธ เปนตน 1.7.5 การวางแผนการใชน า การใชน าตองมการวางแผนทด ทงนตองดปรมาณนาฝนทตกตลอดปตลอดจนการตดตามสภาพอากาศอยางตอเนองจงทาใหการใชนามประสทธภาพ เพราะบางปอาจมปรมาณนาฝนมากทาใหเกดนาทวม แตบางปมฝนตกนอยทาใหตองกกเกบนาไวใชในฤดแลง การสรางอางกกเกบนาจงมความสาคญ เพอกกเกบนาและบรรเทาการเกดนาทวม โดยขอมลภมอากาศจะชวยใหวางแผน การเกบกกนาในอางไดอยางเหมาะสม เออประโยชนดานการเพาะปลก การอตสาหกรรม การบรโภคนา ซงเปนพนโครงสรางพนฐานในการพฒนาเศรษฐกจ 1.7.6 การวางแผนดานสขภาพและสาธารณสข การเปลยนแปลงสภาพอากาศนนสงผลตอ สขภาพและจตใจของมนษย และยงมผลตอสมรรถภาพในการปฏบตงานดวย การนาขอมลภมอากาศและสภาพลมฟาอากาศไปใชในการวางแผนปองกนและดแลสขภาพจงมความสาคญ ทงนบางชวงเวลาอาจเกดโรคระบาด เนองจากสภาพอากาศทเปนปจจยใหเกดการแพรระบาดได เชน ฤดหนาวมโรคทตองเฝาระวง ไดแก โรคไขหวดใหญ โรคปอดบวม และโรคไขหวดนก เปนตน ในชวงฤดฝนตองเฝาระวงการระบาด





บทนา 18

ของโรคไขเลอดออก หรอฤดรอนโรคทองรวง โรคพษสนขบา และภาวะความเครยดเนองจากอากาศรอน เปนตน นอกจากนนยงมการรกษาโรคโดยการเปลยนทอยอาศยตามสภาพภมอากาศ(Climatotherapy) ซงเปนการรกษาโดยนาผปวยไปรกษายงภมอากาศอนทมผลตอโรคนอยกวาถนทอยเดม เชน โรคภมแพ การรกษาอาการของผปวยบางรายทเกยวกบโรคภมแพบางชนด เชน แพละอองไอนาหรอละอองฝ น อาจจาเปน ตองยายทอยหรอเปลยนสภาพภมอากาศอยอาศยไปยงพนททมไอนาอยนอย หรอการรกษาผปวยทเปน วณโรคทอยใกลชายฝงทะเลออกไปรกษาหรอบาบดยงพนททเขามาในพนดนและหางทะเลมากขน

1.8 องคการดานอตนยมวทยา งานดานอตนยมวทยานนมมาพรอมกบการววฒนาการเพอการดารงชวตของมนษย แตองคความรทรวบรวม ศกษาและปฏบตงานเปนหนวยงานองคกรมความเปนมาดงน 1.8.1) ประวต กาเนดนกอตนยมวทยา (กรมอตนยมวทยา, กาเนดนกอตนยม. (ขอมลออนไลน), 2547) การคาดหมายลกษณะอากาศเปนสงจาเปนตอการดารงชวตของมนษย และไดพฒนาวธการเทคนคการคาดหมายมาเปนเวลานานอยางตอเนอง ซงการคาดหมายลกษณะอากาศอยางหยาบอาจสงเกตไดจากพฤตกรรมสตว เชน จานวนมดทออกหาอาหารมากกวาปกตหรอมดแดงไฟอพยพยายรงไปยงทสง กคาดหมายวาอาจจะมฝนตกหนกในอนาคตอนใกลน ในตางประเทศมบนทกวาเมอสงเกตเหนวาหมกรสลกนลกเบอรรมากขนในชวงกอนฤดหนาว คาดหมายวาลกษณะอากาศในฤดหนาวอาจจะรนแรง จงตองกกเกบไขมนในรางกายไวมาก ๆ เปนตน จากบนทกทางประวตศาสตรในยคแรก ๆ กลาวถงเรองของอากาศและภมอากาศไวมากมาย เชน การศกษาเกยวกบลกษณะอากาศและการเปลยนแปลงของลมในแตละฤด เชน ลมมรสม ซงจาเปนสาหรบการคาขายและการดารงชวตในสมยกอน อารยธรรมโบราณของเมโสโปเตเมย จน อนเดย เผามายา และอยปต กมบนทกเกยวกบเรองดงกลาวดวย แตกเปนเพยงการสงเกตในระดบทองถนและยงไมมเครอขายเชอมโยงถงกน จนกระทง พ.ศ. 2197 จงเรมมเครอขายระหวางประเทศดานอตนยมวทยาเปนครงแรก โดยเฟอรดนนท 2 (Ferdinand II) แหงมณฑลทสคาน (Tuscany) ประเทศอตาล ระยะแรกประกอบดวย สถานอตนยมวทยาทรวมเครอขายจานวน 11 สถาน โดยอยในประเทศอตาล 7 สถาน และในประเทศฝรงเศส เยอรมน สวสเซอรแลนด และโปแลนด ประเทศละ 1 สถาน ใน พ.ศ. 2143 ไดเรมมการพยากรณอากาศโดยใชขอมลสถตภมอากาศเปนครงแรก แตยงขาดความแมนยาเนองจากไมไดใชขอมลทครอบคลมและอยนอกพนททจะไดรบอทธพลจากการพยากรณมาประกอบการพยากรณ และไมมขอมลใหมและเปนปจจบนตอการพยากรณ ตอมาใน พ.ศ. 2323 ไดรวมมอเปนเครอขายดานอตนยมวทยาขนอกครง ประกอบดวย สถานอตนยมวทยา 39 สถาน ตงอยในอเมรกาเหนอ 2 สถาน อก 37 สถานตงอยในยโรป พ.ศ. 2396 เรมมการประชมระหวางประเทศทางดานอตนยมวทยาเปนครงแรกทกรงบรสเซลส ประเทศเบลเยยม และอก 20 ปตอมา ไดมการประชมสภาอตนยมวทยาระหวางประเทศ





บทนา 19

(International Meteorological Congress) ครงแรกทกรงเวยนนา ประเทศออสเตรย การประชมสภาครงนไดมการกอตงองคการอตนยมวทยาระหวางประเทศขน (International Meteorological Organization หรอ IMO) ซงปจจบนยกฐานะเปนองคการอตนยมวทยาโลก (World Meteorological Organization หรอ WMO) ขอมลเกยวกบลมฟาอากาศมความสาคญมากตอการคาขาย จงมการประชมระหวางประเทศเกดขน โดยเรมแรกเนนความสาคญทมาตรฐานและการเชอมโยงขอมลทางทะเล ในการประชมครงแรกทกรงบรสเซลส เมอ พ.ศ. 2396 ผมสวนรบผดชอบทสาคญ คอ รอยโท แมทธว ฟอนเทน มอร (Lt. Matthew Fontaine Maury) แหงราชนาวสหรฐ ซงผลการประชมไดมมตใหจดทาสมดรายงานของเรอทเปนมาตรฐานขน มชดคมอมาตรฐานสาหรบการตรวจทางอตนยมวทยาทะเล และมระบบเกบรวบรวมสมดรายงาน ตอมาในประชมสภาเมอ พ.ศ. 2416 ไดเพมขอบขายกจกรรมดานอตนยมวทยามากขน และกาหนดใหศาสตรสาขานเปนวชาเฉพาะดานอตนยมวทยา สงทไดจากการประชมระหวางประเทศทง 2 ครงทสาคญมาก คอ การยอมรบถงความจาเปนและไดรวมตกลงกอตงองคกรระหวางประเทศขนอยางถาวร เพอใหเกดความมนใจวาความกาวหนาทางวทยาศาสตรดานอตนยมวทยาจะดาเนนตอไป และเพอใหแนใจวาทกประเทศจะไดรบประโยชนจากความกาวหนาและการพฒนาทเกดขน การคาและความกาวหนาทางเทคโนโลยมสวนชวยใหเกดการพฒนาดานอตนยมวทยา เมอ พ.ศ. 2392 ไดมการนาวธการ สงสญญาณทางไกลหรอสญญาณโทรเลขทคดคนขนโดย แซมมวล มอรส (Samuel Morse) มาประยกตใช เพอสงรายงานลกษณะอากาศเปนครงแรก ซงนบเปนกาวแรกทสาคญของการพฒนาดานอตนยมวทยา เพราะถาไมมการสอสาร ขอมลทรวดเรว การพยากรณอากาศทเปนอยในปจจบนกจะไมมทางเปนไปได จะเหนไดวาสงจาเปนกคอ ขอมลทไดจากพนทตาง ๆ หลายแหงรวมทงการดดแปลงรายงานลกษณะอากาศ ใหอยในรปแบบทเขาใจงาย เพราะรายงานทเปนรหสมอรสเขาใจไดยาก สาหรบคนทวไป วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2418 หนงสอพมพลอนดอนไทมสเรมตพมพแผนทอากาศ และตพมพอยางสมาเสมอเปนเวลา 85 ป จนกระทงสหรฐอเมรกาสงดาวเทยมดวงแรก (ดาวเทยม TIROS-1) ขนสวงโคจร จากกจกรรมการวจยภายใตการนาของ ศาสตราจารย วลเฮลม เบรกเนส (Prof. Wilhelm Bjerknes พ.ศ. 2405 - 2494) นกวทยาศาสตรชาวนอรเวย มวธการศกษาลกษณะอากาศแนวใหมเกยวกบมวลอากาศและการวเคราะหแนวปะทะอากาศ การตรวจอากาศชนบนไดมการพฒนาเครองวทยหย งอากาศ (Radiosonde) ขนในประเทศฝรงเศส เมอ พ.ศ. 2470 ตอมา พ เอ มอลทคานอฟ (P.A. Moltchanoff) แหงประเทศรสเซยไดพฒนาเครองสงวทยไดสาเรจใน พ.ศ. 2473 คอมพวเตอรและดาวเทยมทาใหการดาเนนงานดานอตนยมวทยาปรบตวเขามาสมตใหม แตการวางรากฐานเกยวกบเรองวเคราะหขอมลเรมมาตงแตในชวงปลายศตวรรษท 19 เมอประสบความสาเรจในการพฒนาเทคโนโลย ซงสามารถชวยสนบสนนการจดประเภทและการสารวจการเกดปรากฏการณธรรมชาตตาง ๆ และในปจจบนไดนาซเปอรคอมพวเตอรมาใชเพอการคาดหมายลกษณะ





บทนา 20

อากาศเชงตวเลข โดยพนฐานของการพยากรณอากาศเชงตวเลข เรมตงแตตนศตวรรษท 20 โดย ลอส ฟราย รชารดสน (Lewis Fry Richardson) หลงจากทใชเวลาในการวจยหลายป (รวมทงการทดลองทไมประสบผลสาเรจใน พ.ศ. 2453) เขาไดจดพมพหนงสอชอ "การคาดหมายลกษณะอากาศโดยขบวนการเชงตวเลข" (Weather Prediction by Numerical Process) ซงเปนพนฐานของโปรแกรมคอมพวเตอรในยคตอ ๆ มา จากประวตความเปนมาจะเหนไดวาอตนยมวทยาคอย ๆ ววฒนาการมาเรอย ๆ จนไมสามารถทจะระบไดวานกอตนยมวทยาเกดขนอยางจรงจงในยคใดสมยใด และยากทจะระบวาบคคลใดเปนนกอตนยมวทยาคนแรกของโลก แตทรคองานดานอตนยมวทยานนเปนงานทมนษยใหความสาคญและใฝรและเปนงานเพอประโยชนของมวลมนษยชาต 1.8.2 องคการอตนยมวทยาโลก หรอ WMO เปนองคการชานญพเศษของสหประชาชาต สานกงานใหญอยทกรงเจนวา ประเทศสวส- เซอรแลนด รบรองอยางเปนทางการเมอวนท 23 มนาคม 2493 (กาหนดเปนวนอตนยมวทยาโลก) แตการดาเนนงานขององคการไดดาเนนงานลวงหนากอนหนานนแลว ปจจบนมประเทศสมาชก 187 ประเทศ และดนแดนทอยในอาณานคม 6 อาณานคม ไดแก (มาเกา ฮองกง อาณานคมขององกฤษในทะเล คารบเบยน (British Caribbean) โพลนเซย (French Polynesia) แอนทลเลและอรบา (Netherlands Antilles and Aruba) และแคเลโดเนย (New Caledonia)) โดยประเทศไทยสมครเปนสมาชกเมอพ.ศ. 2492 เปนลาดบท 19 (WMO, About us. (Online), 2550) หนาทขององคการ คอ ดาเนนงานรวมมอและประสานงานอตนยมวทยาระหวางประเทศ ภายใตวตถประสงคหลกดงน (1) เพอความรวมมอการจดโครงขายสถานตรวจอากาศและการตรวจอน ๆ ทางภม-ฟสกส (Geo-Physics) และสนบสนนการจดตงศนยบรการอตนยมวทยา เชน การตรวจวดโอโซน การตรวจวดคณภาพอากาศ (2) เพอสนบสนนการจดตงและการบารงรกษาระบบการแลกเปลยนขาวอตนยมวทยา ใหรวดเรว (3) เพอสนบสนนการวางเกณฑมาตรฐานการตรวจวดสารประกอบอตนยมวทยา และ กาหนดการพมพเผยแพรผลการตรวจ และสถตอตนยมวทยาใหสมาเสมอ (4) เพอจดใหมการใชประโยชนจากอตนยมวทยาตองานดานการบน การเดนเรอ การเกษตรและกจกรรมอน ๆ ใหกวางขวาง (5) เพอสนบสนนการคนควา การฝกอบรมทางอตนยมวทยา และใหความชวยเหลอในการประสานงานระหวางประเทศ





บทนา 21

WMO มความกาวหนามาโดยลาดบ เพราะเปนองคกรทเปนสากลและตองอาศยความรวมมอความเสยสละจากประเทศตาง ๆ กอใหเกดประโยชนตอมวลมนษยชาตอยางแทจรง การดาเนนงานไดพฒนาเครอขายและวธการตรวจอตนยมวทยามาโดยตลอด มเครองมอททนสมยมาใชงาน โดยดาเนน งานในรปแบบการประชม การจดหาผเชยวชาญ การใหทนชวยเหลอทางเทคนค เปนตน โครงการทสาคญของ WMO ไดแก โครงการเฝาตรวจอากาศทวโลก (World Weather Watch) ซงเรมดาเนนงานมาตงแต พ.ศ. 2503 โครงการวจยบรรยากาศโลก (Global Atmosphere Research Program หรอ GARP) โดยรวมมอกบคณะมนตรนานาชาตของสหภาพวทยาศาสตร (International Council of Scientific Unions หรอ ICSU) โครงการศกษาพายหมนเขตรอน (The Tropical Cyclone Programme หรอ TCP) โครงการวางแผนรวมเพอพฒนาระบบเตอนภยดานอตนยมวทยา อทกวทยา พ.ศ. 2545 องคการอตนยมวทยาโลกกาหนดแผนปฏบตงานไวในแผนปฏบตการท 21 (Agenda21) ของอนสญญาระหวางประเทศ ไดแก การปองกนการทาลายชนโอโซน การเปลยนแปลงสภาพอากาศ สภาวะการเปลยนแปลงของดนกลายเปนทะเลทราย และความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากนนยงสนบสนนภารกจอน ๆ ขององคการสหประชาชาต ไดแก ความมนคงทางอาหาร การผลตและการบรโภคพลงงาน ทอยอาศยและสภาพแวดลอม และการปองกนชนบรรยากาศ โดยนาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใช ไดแก เรดารตรวจอากาศ ภาพดาวเทยมและเทคโนโลยสงแวดลอม โดยในปจจบนสามารถพยากรณอากาศลวงหนาอยางแมนยาเปนระยะเวลา 7-10 วน และคาดหวงวาสามารถเชอมโยงเครอขายเพอพยากรณปรากฏการณการเปลยนแปลงภมอากาศ เชน พยากรณการเกดปรากฏการณเอญนโญ (El niño) และลานญา (La niña) ไดอยางนอย 2-3 เดอนหรอเปนป (เทพพรรณ เสตสบรรณ, 2541 : 63-67) 1.8.3 ประวตกรมอตนยมวทยาของประเทศไทย มดงน (กรมอตนยมวทยา, ประวตกรมอตนยมวทยา. (ขอมลออนไลน), 2548) กรมอตนยมวทยา กระทรวงกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนหนวยงานททาหนาทตรวจสภาพลมฟาอากาศและปรากฏการณธรรมชาตเพอพยากรณอากาศและเตอนภยทเกดจากสภาพลมฟาอากาศและแผนดนไหว นอกจากนยงศกษาและวจยดานอตนยมวทยา การใหบรการขอมลอตนยมวทยาในกจการดานตาง ๆ เปนศนยโทรคมนาคมอตนยมวทยาประจาภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต กรมอตนยมวทยากอตงในวนท 20 พ.ย. 2449 สมยนายพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ กรม- หลวงชมพรเขตอดมศกด (บดาอตนยมวทยาของประเทศไทย) ทรงวางแนวทางการศกษาและเปนผบรรยาย วชาการอตนยมวทยา ณ โรงเรยนนายเรอ ตอมาใน พ.ศ.2455 พลเรอโท พระยาราชวงสน (ศร กมลนาวน) เรยบเรยงตาราวชาอตนยมวทยาเปนภาษาไทยฉบบแรกสาหรบสอนในโรงเรยนนายเรอ แตเรมดาเนนงานครงแรกเมอ พ.ศ. 2466 ในกรมทดน า กระทรวงเกษตราธการ ตอมาปลายปไดจดตงเปนแผนกอตนยม





บทนา 22

ศาสตรและสถตกองรกษาน า กรมทดน า (ปจจบนคอกรมชลประทาน) ตอมากจการอตนยมวทยาไดมการยายโอนสงกดไปยงหนวยงานตาง ๆ ตามการบรหารงานราชการแผนดนตามลาดบดงน

6 สงหาคม 2497 : เปนกองอตนยมวทยา สงกดกรมอทกศาสตร กองทพเรอ 23 มถนายน 2498 : ยกฐานะเปนกรมอตนยมวทยา โดยมสถานท ทางาน อยท 612

ถนนสขมวท ตาบลคลองตน อาเภอพระโขนง กรงเทพมหานคร 29 สงหาคม 2505 : โอนมาสงกดสานกนายกรฐมนตร 1 ตลาคม 2515 : โอนมาสงกดกระทรวงคมนาคม 3 ตลาคม 2545 : โอนมาสงกดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ดวยมตคณะรฐมนตร เมอวนท 19 และ 27 ธนวาคม พ.ศ. 2532 อนมตใหกรมอตนยมวทยายายสถานททางานอปกรณทางเทคนค และบานพกมายงสถานทปจจบน โดยอนมตงบประมาณจานวน 346 ลานบาท ใหเปนคากอสราง อาคารททาการใหมสง 16 ชน รวมทงบานพกขาราชการ โดยตงอยท 4353 ถนนสขมวท แขวงบางนา เขตบางนา กรงเทพมหานคร ปจจบนกรมอตนยมวทยากาหนดวสยทศนและพนธกจไวดงน (กรมอตนยมวทยา, วสยทศน. (ขอมลออนไลน), 2548) (1) วสยทศน (Vision) เปนองคกรชานาญการดานอตนยมวทยา สามารถปฏบตงานและใหบรการไดถกตอง รวดเรวทนเหตการณ และสอดคลองกบความตองการของสาธารณชน มการปฏบตงานตามมาตราฐานขององคการอตนยมวทยาโลก และหนวยงานทเกยวของ เพอประโยชนของประชาชนในการเตอนภย ปองกนภยพบต และการพฒนาประเทศ และนาไปสการเปนศนยกลางอตนยมวทยาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (2) พนธกจ (Mission) (2.1) ตรวจวด เฝาระวง ตดตาม รายงาน วเคราะห พยากรณอากาศ และปรากฏการณธรรมชาต อยางถกตองตามหลกวชาการ (2.2) ศกษาวจยเพอพฒนางานดานอตนยมวทยา ภมสารสนเทศอตนยมวทยา ภมฟสกสใหกาวทนตอเทคโนโลยทเปลยนแปลงไป (2.3) ใหบรการดานอตนยมวทยาแกกจการตาง ๆ ดวยความรวดเรว ถกตอง แมนยา และทนเหตการณ




บทท 1 ี่ 1.1 ความสําคัญของการศ ... · 2013-11-20 ·...

Documents

Transcript of บทท 1 ี่ 1.1 ความสําคัญของการศ ... · 2013-11-20 ·...