5. ̧ ¦°Ä¶»µ°ª¸ ÆÃË ºÄ°ÆÃ˪ ªÆ¸ ¢¹°Ì¶¹Ä¹ª¸ ÆÃË ¦¶Ä¹µ°¤¤ÃÁÆê &

ù ùºÃ¤Ã¡¹º¶ª ¦°Ä°»¶ÆÄù ªÆ¸Á º°£¸»¶Ä¹Á¸ ·¿¸ º°¹ ¶¥¶¤¹¥¸ Ƹª

°ÄÌ°¹°ª ¦Ã¤¶¿ª

NOMO£E™IA & ¶EPIBA§§ONTIKA A°A£A

EÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ K·ÓfiÓˆÓ = \AÚ¯·› &\EÍÔ˘Û›·È 1

™Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ·Ú·ÙËÚ› ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ۯ‰ȷ-ÛÌÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi & ·ÓıÚˆÔÁÂÓ¤˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ̄ Ú‹˙Ô˘Ó ÂÈ̤ÏÂÈ·˜ Î·È ÔÚ-

ı‹˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ( NfiÌ. ™T, 758e : « ôÚ· Ôé¯ ìӛη ... Ùɘ fiÏ˘ ·éÙɘ ï‰áÓ Î·d Ôå΋ÛÂˆÓ Î·d ÔåÎÔ‰ÔÌáÓ Î·dÏÈÌ¤ÓˆÓ Î·d àÁÔÚĘ ηd ÎÚËÓáÓ, ηd ‰c ηd ÙÂÌÂÓáÓ Î·d îÂÚáÓ Î·d ¿ÓÙˆÓ ÙáÓ ÙÔÈÔ‡ÙˆÓ, âÈÌÂÏËÙa˜ ‰ÂÖ ÙÈÓ·˜àԉ‰ÂÈÁ̤ÓÔ˘˜ ÂrÓ·È; » ), ÂÓÒ Ì ٷ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÏËÚÔÊÔÚÂ›Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ̆ ·ÚÎÙ‹ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘

·ıËÓ·˚ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ, Ì ‚¿ÛË ÙË ÓÔÌÔıÂÙÈ΋ Î¿Ï˘„Ë Ù˘ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. T· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ‰‡Ô ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·È, ηχÙÔÓÙ·˜ ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù·ÎÂÓ¿ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜.

T· ÂÎÙÂÏÂÛÙÈο fiÚÁ·Ó· ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ Î·È ÂϤÁ¯Ô˘ Ù˘ ÔÚı‹˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ·fiÙÔ˘˜ Ôϛ٘, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ NfiÌÔ˘˜ ( ™T, 759a: àÛÙ˘ÓfiÌÔÈ, àÁÔÚ·ÓfiÌÔÈ, àÁÚÔÓfiÌÔÈ Î·d ÊÚÔ‡Ú·Ú¯ÔÈ, âÈ-ÌÂÏËÙ·› ), Ì·˙› Ì ÙȘ ̆ fiÏÔȘ ÎÚ·ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ [ ÓˆÎfiÚÔÈ Î·È îÂÚÂÖ˜ / î¤ÚÂȘ, ( ëÚÌËÓÂ˘Ù·› ) âÍËÁËÙ·›, Ù·Ì›·˜ÙáÓ îÂÚáÓ ̄ ÚËÌ¿ÙˆÓ, ÛÙÚ·ÙËÁÔ› - Ù·Í›·Ú¯ÔÈ - ¥·Ú¯ÔÈ - ʇϷگÔÈ - Ú˘Ù¿ÓÂȘ, ôÚ¯ÔÓÙ˜, ÓÔÌÔʇϷΘ â›ÛÎÔ-ÔÈ ].

T· ηı‹ÎÔÓÙ· ( ÂÈ̤ÏÂÈ· ) ÙˆÓ ·ÁÚÔÓfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ ÊÚÔ˘Ú¿Ú¯ˆÓ, ¿ÓÙÔÙ ۇÌʈӷ Ì ÙÔ˘˜ NfiÌÔ˘˜( ™T, 760e - 761d ) , ‹Ù·Ó : · ) Ù· O¯˘ÚˆÌ·ÙÈο ŒÚÁ· ( « ¬ˆ˜ ÂéÂÚ΋˜ ì ̄ ÒÚ· Úe˜ ÙÔf˜ ÔÏÂÌ›Ô˘˜ ¬ÙÈ Ì¿ÏÈ-ÛÙ· öÛÙ·È : Ù·ÊÚ‡ÔÓÙ·˜, àÔÛοÙÔÓÙ·˜, âÓÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·ÛÈÓ Âå˜ ‰‡Ó·ÌÈÓ ÂúÚÁÔÓÙ·˜ ÙÔf˜ âȯÂÈÚÔÜÓÙ·˜ ..ÙcÓ ̄ Ò-Ú·Ó Î·d Ùa ÎÙ‹Ì·Ù· ηÎÔ˘ÚÁÂÖÓ .. ‰‡Û‚·Ù· ‰b ‰c ¿ÓÙ· ÔÈÂÖÓ ÙÔÖ˜ â¯ıÚÔÖ˜ » ) , ıÏÈ‚ÂÚ‹ ·Ó¿ÌÓËÛË ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ

ÂÙÒÓ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘ , ‚ ) ÙÔ O‰ÈÎfi ¢›ÎÙ˘Ô [ « ÙÔÖ˜ ‰b Ê›ÏÔȘ ¬ÙÈ Ì¿ÏÈÛÙ· Âû‚·Ù· ( àÓıÚÒ-ÔȘ, ñÔ˙˘Á›ÔȘ, ‚ÔÛ΋̷ÛÈÓ )& ï‰áÓ âÈÌÂÏÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ » ] Î·È Á ) Ù· Y‰Ú¢ÙÈο ŒÚÁ· [ « ¥Ó· ÙcÓ ̄ ÒÚ·Ó Ìc η-ÎÔ˘ÚÁFÉ ÙáÓ âÎ ¢Èfi˜ ñ‰¿ÙˆÓ Ì¿ÏÏÔÓ ‰^ èÊÂÏÉ ®¤ÔÓÙ· ÂúÚÁÔÓÙ·˜ ÔåÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Û› Ù ηd Ù·ÊÚ‡̷ÛÈÓ..., ÙÔÖ˜ ñÔο-ÙˆıÂÓ àÁÚÔÖ˜ Ù ηd ÙfiÔȘ ÄÛÈÓ Ó¿Ì·Ù· ηd ÎÚ‹Ó·˜ ÔÈÔÜÛÈÓ, Ùa ËÁ·Ö· ≈‰·Ù·, ÎÔÛÌÔÜÓÙ˜ ÊÂÙ‡̷ۛ Ù ÔåÎÔ‰Ô-Ì‹Ì·ÛÈÓ ÂéÚ¤ÛÙÂÚ· ηd àÓ¿Á΢ ÌÂÙ·ÏÏ›·˜ Ó¿Ì·Ù·... ñ‰Ú›·˜ ... ôÏÛÔ˜ j Ù¤ÌÂÓÔ˜ ÎÔÛÌáÛÈ, Á˘ÌÓ¿ÛÈ· ÙÔÖ˜ Ó¤-ÔȘ ... ÁÂÚÔÓÙÈÎa ÏÔ˘ÙÚa ıÂÚÌa ηٷÛ΢¿˙ÂÈÓ » ].

A329

¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÚÔÛÂÎÙÈÎfiÙÂÚ·, ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È fiÙÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙ· ÙÚ›· ̇ ˆÙÈÎfiÙÂÚ·ÛËÌ›·, ÛÙ· ÔÔ›· ̄ ÒÏ·ÈÓ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÈÎÔÛ‡ÛÙËÌ· Ù˘ AÙÙÈ΋˜, ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ¿Ì˘Ó·˜, ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ÚfiÛ‚·Û˘ Û ÚÔÛÔ‰ÔÊfiÚ˜ ËÁ¤˜ ÚÒÙˆÓ ̆ ÏÒÓ & ‰È·ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÛÙÔ ı¤Ì· ̆ ‰ÚÔ‰fiÙËÛ˘ & ¿Ú‰Â˘Û˘.H ÂÈ‚›ˆÛË Î·È Ë Â˘ËÌÂÚ›· Ù˘ fiÏ˘ ‹Ù·Ó Û ¿ÌÂÛË ÂÍ¿ÚÙËÛË Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ Ú‡ıÌÈÛ‹ ÙÔ˘˜. ¶¿ÓÙˆ˜,ÛÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ï·ÙˆÓÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ̆ ¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙÈÓÔÌ›·, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·ÙˆÓ ÁˆÚÁÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÓfïÓ, ‰ËÏ·‰‹, ÁÈ· ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔ ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ·ÏËıÈÓÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ÂΛӢ. 2

O AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ( ¶ÔÏ. B2, 1324b 22-28 & °11, 1282b 8-10 ) ‰ÂÓ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Ì›· ÂÎÙÂÓ‹ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ-̤ÓË ¿Ô„Ë ÂÚ› ·˘ıÂÓÙ›·˜ (ÂÍÔ˘Û›·˜) ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈο ÙÔ˘, ÂÓÒ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ·fi„ÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì : ÙÔ˘˜ ÛÎÔ-Ô‡˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ıÂÛÌÒÓ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓıÚÒˆÓ Û ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÓfiÙË-Ù˜, ÙÔ ÓfiÌÔ, ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ÙȘ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ôϛ٘ ηÙ' ȉ›·Ó , ·ÏÏ¿ Î·È ·Ó·ÊÔÚÈοÌ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. £ÂˆÚ› , Ì¿ÏÈÛÙ·, fiÙÈ Ë ‚›·ÈË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ı¤ÛË ÛÙËÓ ÂͤٷÛËÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ. H ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·Ú¯‹˜ ( ÂÍÔ˘Û›·˜ ) ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ, ÛÙËÓ ÔÈΛ· ‹ÛÙËÓ fiÏË. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ̇ ËÙË-Ì¿ÙˆÓ ÛÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ AÙÙÈ΋. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ÂÈÌÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Ù˘ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ÓÔÌÔ-ıÂÙÈÎÒÓ Ú˘ı̛ۈÓ, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó :

i \EÈÌÂÏËÙ‹˜ = ̆ ‹ÚÍ ÛÙËÓ Aı‹Ó· Î·È ÛÙË ™¿ÚÙË : \EÈÌÂÏËÙc˜ ÙÔÜ âÓ ¶ÂÈÚ·ÈÂÖ ÏÈ̤ÓÔ˜, \EÈÌÂ-ÏËÙc˜ ¶ÂÈڷȤˆ˜, \EÈÌÂÏËÙc˜ âd ÙeÓ ÏÈ̤ӷ, \EÈÌÂÏËÙc˜ Ùɘ ηÙa ÙcÓ fiÏÈÓ àÁÔÚĘ. 3

ii \AÛÙ˘ÓfiÌÔÈ ¢¤Î· = ¤ÓÙ ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ Î·È ¤ÓÙ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿ ( ¶Ï¿Ù. T›Ì., 112 :« nÓ [ÙeÓ àÛÙ˘ÓfiÌÔÓ]ηÏÔÜÛ› ÙÈÓ˜ ·Ù¤Ú· Ùɘ fiÏ˘ » & NfiÌ. ™T, 759 a 2-7 763 c 4 779 b 7 - c 7 / AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., L.2 /

¢ËÌ., XXIV.112 / HÚ·ÎÏ›‰Ë˜ ¶ÔÓÙÈÎfi˜ FGH II, p. 209 Fr. 1.10 / AÚ. s.v. BÔÏÂáÓ˜ ) : «...ηd ¬ˆ˜ ÙáÓÎÔÚÔÏfiÁˆÓ ÌˉÂd˜ âÎÙe˜ È\ ÛÙ·‰›ˆÓ ÙÔÜ Ù›¯Ô˘˜ ηٷ‚·ÏÂÖ ÎfiÚÔÓ âÈÌÂÏÔÜÓÙ·È Ø Î·d Ùa˜ ï‰Ôf˜ ÎˆÏ‡Ô˘ÛÈ Î·ÙÔÈ-ÎÔ‰ÔÌÂÖÓ Î·d ‰Ú˘Ê¿ÎÙÔ˘˜ ñ¤Ú ÙáÓ ôÏÏˆÓ ñÂÚÙ›ÓÂÈÓ Î·d ç¯ÂÙÔf˜ ÌÂÙÂÒÚÔ˘˜ Âå˜ ÙcÓ ï‰eÓ öÎÚÔ˘Ó ö¯ÔÓÙ·˜ ÔÈÂÖÓηd Ùa˜ ı˘Ú›‰·˜ Âå˜ ÙcÓ ï‰eÓ àÓÔ›ÁÂÈÓ. ηd ÙÔf˜ âÓ ÙÔÖ˜ ï‰ÔÖ˜ àÔÁÈÁÓÔ̤ÓÔ˘˜ àÓ·ÈÚÔÜÛÈÓ, ö¯ÔÓÙ·˜ ‰ËÌÔÛ›Ô˘˜ ñËÚ¤-Ù·˜...» / «...ëÙ¤Ú· ‰b âÈ̤ÏÂÈ· Ù·‡Ù˘ â¯Ô̤ÓË Î·d Û‡ÓÂÁÁ˘˜ ì ÙáÓ ÂÚd Ùe ôÛÙ˘ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ηd 剛ˆÓ, ¬ˆ˜ ÂéÎÔ-ÛÌ›· Fq, ηd ÙáÓ ÈÙfiÓÙˆÓ, ÔåÎÔ‰ÔÌËÌ¿ÙˆÓ Î·d ï‰áÓ ÛˆÙËÚ›· ηd ‰ÈfiÚıˆÛȘ ηd ÙáÓ ïÚ›ˆÓ ÙáÓ Úe˜ àÏÏ‹ÏÔ˘˜,¬ˆ˜ àÓÂÁÎÏ‹Ùˆ˜ ö¯ˆÛÈÓ, ηd ¬Û· ÙÔ‡ÙÔȘ ôÏÏ· Ùɘ âÈÌÂÏ›·˜ ïÌÔÈfiÙÚÔ·. ηÏÔÜÛÈ ‰’ àÛÙ˘ÓÔÌ›·Ó Ôî ÏÂÖÛÙ·ÈÙcÓ ÙÔÈ·‡ÙËÓ àÚ¯cÓ...», οÙÈ Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ÙȘ ·Ú·‚¿ÛÂȘ ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. °È· ÙÔ˘˜ KÔÚÔÏfiÁÔ˘˜,

Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ·Ú¯·›· ΛÌÂÓ· ( OÌ. IÏ., æ 775 / AÚ. ™Ê‹Î., 1184 /HÛ‡¯., s.v. ùÓıÔ˜ : “ ÎfiÚÔ˜ ÎÙËÓáÓ õÙÔÈ ‚fiÏ‚ÈÙÔ˜ ” / ¶ÔÏ., VII. 134 ). 4

iii \AÁÔÚ·ÓfiÌÔÈ ¢¤Î· = ¤ÓÙ ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ & ¤ÓÙ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿ ( AÚ. A¯·ÚÓ., 968 Î·È ™Ê‹Î., 219,

248 - 257 & 1406 Î.Â. / AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LI.1 / ¢ËÌ., XXIV.112 / §˘Û., XXII.16 / ¶ÏÔ˘Ù. ¶ÂÚ., 5.2 ) :«...ÎÏËÚÔÜÓÙ·È ‰b ηd àÁÔÚ·ÓfiÌÔÈ, ¤ÓÙ ÌbÓ Âå˜ ¶ÂÈڷȤ·, Â' ‰’ Âå˜ ôÛÙ˘. ÙÔ‡ÙÔȘ ‰b ñe ÙáÓ ÓfiÌˆÓ ÚÔÛ٤ٷÎÙ·ÈÙáÓ èÓ›ˆÓ âÈÌÂÏÂÖÛı·È ¿ÓÙˆÓ, ¬ˆ˜ ηı·Úa ηd àΛ‚‰ËÏ· ˆÏÂÖÙ·È..». OÈ ·ÛÙ˘ÓfiÌÔÈ, Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ·ÁÔ-

Ú·ÓfiÌÔÈ, ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÒÛÙ ӷ ηı·Ú›˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ô‰Ô› ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÚÔÏfiÁÔ˘˜, Ó· ÂÈÛ΢¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ô‰Ô›

A330

·fi ÙÔ˘˜ Ô‰ÔÔÈÔ‡˜ & ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÛ›Ô˘, Ó· ÙËÚÔ‡Ó ÔÈ È‰ÈÔÎً٘ ÔÈÎÈÒÓ ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÓÔÌÔıÂ-Û›· ( .¯. Ó· ÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÛÙڈ̷ۛÙÔ˜ ÙˆÓ ·Úfi‰ˆÓ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙÔ ·Î›ÓËÙfi ÙÔ˘˜ Î·È Ó·ÂÈ‚Ï¤Ô˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ), Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó, ‰Â, Î·È Ù· Û¯ÂÙÈο ÚfiÛÙÈÌ·. H ·ÙÙÈ΋ ÓÔÌÔıÂÛ›· fiÚÈ-˙Â, ›Û˘, ·Ê’ ÂÓfi˜ ÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙˆÓ Ô‰ÒÓ, ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ¤ÎıÂÛ˘ ÂÌÔÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÛÂÏ·Ù›˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰ÈÂÍ·ÁfiÙ·Ó ·ÎÒÏ˘Ù· Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·.

iv MÂÙÚÔÓfiÌÔÈ ¢¤Î· = ¤ÓÙ ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ & ¤ÓÙ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿ (AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LI.2 & AÚÈÛÙ. Fr. 412,

1546b 25 : « ÌÂÙÚÔÓfiÌÔÈ àÚ¯‹ ÙȘ \Aı‹ÓËÛÈÓ » ) : «...ÎÏËÚÔÜÓÙ·È ‰b ηd ÌÂÙÚÔÓfiÌÔÈ, ¤ÓÙ ÌbÓ Âå˜ ôÛÙ˘, Â' ‰’ Â嘶ÂÈڷȤ·Ø ηd ÔyÙÔÈ ÙáÓ Ì¤ÙÚˆÓ Î·d ÙáÓ ÛÙ·ıÌáÓ âÈÌÂÏÔÜÓÙ·È ¿ÓÙˆÓ, ¬ˆ˜ Ôî ˆÏÔÜÓÙ˜ ̄ Ú‹ÛÔÓÙ·È ‰Èη›ÔȘ ».

v ™ÈÙÔʇϷΘ ¢¤Î· = ¤ÓÙ ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ & ¤ÓÙ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿ ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LI.3 : «...qÛ·Ó ‰b ηd<‰¤Î·> ÛÈÙÔʇϷΘ ÎÏËÚˆÙÔ›, ¤ÓÙ ÌbÓ Âå˜ ¶ÂÈڷȤ·, ¤ÓÙ ‰\ Âå˜ ôÛÙ˘, ÓÜÓ ‰\ÂúÎÔÛÈ ÌbÓ Âå˜ ôÛÙ˘, ÂÓÙÂο‰Âη‰\ Âå˜ ¶ÂÈڷȤ·» , ηٿ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X. / §˘Û., XXII.5 & XXII.16 ) . E›¯·Ó ̂ ˜ ̤ÏËÌ¿

ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÛÙȘ ÔÛfiÙËÙ˜ ÂÈÛ·ÁÔÌ¤ÓˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ & ηÚÒÓ, ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ÛÈÙÔˆÏÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈÛ˘ÓÂÙ·ÈÚÈο ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙÔ Ó· ·ÁÔÚ¿˙Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÔÛfiÙËÙ· ·Ô 50 ÊÔÚÌÔ‡˜ ‹ ̉›ÌÓÔ˘˜ ( ΤډԘ

·Ó¿ ÒÏËÛË = ¤Ó·˜ Ô‚ÔÏfi˜ ·Ó¿ ÊÔÚÌfi ), Î·È Ù¤ÏÔ˜, ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ‚¿ÚÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ÙÈÌÒÓ ·ÏÂ‡ÚˆÓ &

¿ÚÙÔ˘. A·ÁÔÚ¢fiÙ·Ó, ›Û˘, Ë ÒÏËÛË Û›ÙÔ˘ Û ÙÈ̤˜ ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÙˆÓ ÔÚÈÛıÂÈÛÒÓ ( ·Ú¿Ú·ÛȘ ).

vi ™ÈÙáÓ·È. . ◊Ù·Ó ÔÈ ̆ ‡ı˘ÓÔÈ ‰È·ÓÔÌ‹˜ Û›ÙÔ˘ Û و¯Ô‡˜, Û ̄ ·ÌËÏfiÙÂÚË Ù˘ ηÓÔÓÈ΋˜ ÙÈÌ‹˜,

·fi ÙȘ ‰ËÌfiÛȘ ÛÈÙ·Ôı‹Î˜, Û ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÏÈÌÔ‡. O ¢ËÌÔÛı¤Ó˘ ›¯Â ‰È·ÙÂϤÛÂÈ ÛÈÙÒÓ˘ ̄ ˆÚ›˜ ¿ÏÏÔÓÛ˘Ó¿‰ÂÏÊÔ ( ¢ËÌ., XVIII.248 ). 5

vii \EÈÌÂÏËÙ·› \EÌÔÚ›Ô˘ ¢¤Î· : «... âÌÔÚ›Ô˘ ‰\ âÈÌÂÏËÙa˜ ‰¤Î· ÎÏËÚÔÜÛÈÓ ÙÔ‡ÙÔȘ ‰b ÚÔÛ٤ٷÎÙ·È ÙáÓÙ\ âÌÔÚ›ˆÓ âÈÌÂÏÂÖÛı·È ηd ÙÔÜ Û›ÙÔ˘ ÙÔÜ Î·Ù·Ï¤ÔÓÙÔ˜ Âå˜ Ùe àÛÙÈÎeÓ âÌfiÚÈÔÓ Ùa ‰‡Ô ̤ÚË ÙÔf˜ âÌfiÚÔ˘˜ àÓ·-Áο˙ÂÈÓ Âå˜ Ùe ôÛÙ˘ ÎÔÌ›˙ÂÈÓ» ( •ÂÓ. OÈÎ., XX.22 / AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LI.4 / ¢ËÌ, XXXIV. 37 & XXXV.50 ).OÈ Ôϛ٘, Ì¿ÏÈÛÙ·, ‹ ̤ÙÔÈÎÔÈ, Ô˘ ‰¿ÓÂÈ˙·Ó ̄ ÚËÌ·ÙÈο ÔÛ¿ Û ÏÔÈÔÎً٘ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ù· ÏÔ›· ‰ÂÓÊfiÚÙˆÓ·Ó ÂÌÔÚ‡̷ٷ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·È¿, ‰Èο˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·ıËÓ·˚ο ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‰›-‰ÔÓÙ·Ó Ó·˘ÙÔ‰¿ÓÂÈ· Û ÏÔ›· Ô˘ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÈÙ¿ÚÈ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿. °›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙfi, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ù·˙ËÙ‹Ì·Ù· ÌÔÓÔˆÏ›Ô˘ Ù‡¯·ÈÓ·Ó Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ÚÔÛÔ¯‹˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ·Ó¿ÏÔÁ˘ ÓÔÌÔıÂÙÈ΋˜ Î¿Ï˘-„˘. K·Ó›˜ οÙÔÈÎÔ˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ó· ʤÚÂÈ ÛÈÙËÚ¿ ·ÏÏÔ‡, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿,fiÔ˘, ·fi ÙÔ Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔ ÛÈÙ¿ÚÈ ÛÙË M·ÎÚ¿ ™ÙÔ¿ (ÙËÓ àÏÊÈÙÔÒÏȉ· ), Ù· 2 / 3 ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ·

ÂÁ¯ÒÚÈ· ηٷӿψÛË, ÂÓÒ ÙÔ 1/ 3 ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÂÍ·ÁÒÁÈÌÔ ·ÙÙÈÎfi ›‰Ô˜. ÕÏÏÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÂÙ·ÒÏËÛ˘‹Ù·Ó Ë ·ÁÔÚ·ˆÏËÛ›· ÙˆÓ ‰Ô‡ÏˆÓ, ηıÒ˜ Ô ‰·ÛÌfi˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ ›¯Â ÔÚÈÛı› ÛÙÔ 2%, ÙÔ ÂÒÓÈÔÓ ÛÙÔ 1%Ì 2% Î·È Ô ‰·ÛÌfi˜ ÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÛÙÔ 2%. ™˘¯Ó¿, ›Û˘, ȉÈÒÙ˜ ·ÁfiÚ·˙·Ó ·Ú·ÌÂÏË̤ÓÔ˘˜ ·ÁÚÔ‡˜, ÙÔ˘˜Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Û·Ó ÂÈÌÂÏÒ˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ˆÏÔ‡Û·Ó ÂÈÎÂÚ‰Ò˜. T¤ÏÔ˜, Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Ì›ÏÙÔ˘·fi ÙË Ó‹ÛÔ K¤· ÁÈÓfiÙ·Ó ÌfiÓÔ Û AıËÓ·›Ô˘˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Û˘Óı‹ÎË Ô˘ ̆ ‹Ú¯Â, ¤ÛÂÈÂ, ‰Â, ·˘ÛÙËÚfi-ٷٷ ÚfiÛÙÈÌ· ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X. Ë Î·Ù·ÛÙÚ·Ù‹ÁËÛ‹ Ù˘. 6

viii ¶ˆÏËÙ·› : «òEÂÈı\ Ôî ˆÏËÙ·d È’ ÌbÓ ÂåÛÈ, ÎÏËÚÔÜÓÙ·È ‰\ ÂQ˜ âÎ Ùɘ Ê˘Ïɘ. MÈÛıÔÜÛÈ ‰b Ùa ÌÈÛıÒÌ·Ù·¿ÓÙ· ηd Ùa ̤ٷÏÏ· ˆÏÔÜÛÈ.. ηd ΢ÚÔÜÛÈÓ.. ηd Ùa Ú·ı¤ÓÙ· ̤ٷÏÏ·..» ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., XLVII.2 ).

A331

OÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰›Î˜ ( ‰›Î·È ÌÂÙ·ÏÏÈη› ) Ô˘ ›¯·Ó Ï¿‚ÂÈ ̄ ÒÚ· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· AÙÙÈ΋ Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜,

·ÊÔÚÔ‡Û·Ó, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fiÛ˜ Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› ÛÙȘ ÁÚ·Ù¤˜ ËÁ¤˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂÙ·ÏÏÂÈÔ-ÎÙËÙÒÓ - ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÛÙȘ Ù˘¯Ô‡Û˜ ·Ú·ÓƠ̂˜, Û˘ÎÔÊ·Óٛ˜ ‹ Î·È ‰ˆÚÔ‰Ô˘ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ÚÔ-ηÏÔ‡Û·Ó. 7

ix ^O âd Ùa˜ ÎÚ‹Ó·˜, ï âd ÙáÓ ÎÚËÓáÓ âÈÌÂÏËÙ‹˜. O £ÂÌÈÛÙÔÎÏ‹˜ ›¯Â ‰È·ÙÂϤÛÂÈ Î·È ÂÈÛÙ¿Ù˘ ̆ ‰¿-

ÙˆÓ, Î·È ̂ ˜ Ù¤ÙÔÈÔ˜ ÙÈÌÒÚËÛ ÙÔf˜ ñÊ·ÈÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ùe ≈‰ˆÚ ηd ·ÚÔ¯ÂÙ‡ÔÓÙ·˜ ( ¶ÏÔ˘Ù. ™ÔÏ., 23 & £ÂÌ.,

30-31 / ¶ÔÏ˘‰. OÓÔÌ., 8. 113 / ºˆÙ. KÚËÓÔÊ‡Ï·Í ). 8

x ^O‰ÔÔÈÔd ¶¤ÓÙ : «...ÎÏËÚÔÜÛÈ ‰b ηd ٿۉ Ùa˜ àÚ¯¿˜Ø ï‰ÔÔÈÔf˜ ¤ÓÙÂ, Ôx˜ ÚÔÛ٤ٷÎÙ·È ‰ËÌÔÛ›ˆ˜ âÚÁ¿-Ù·˜ ö¯Ô˘ÛÈ Ùa˜ ï‰Ôf˜ âÈÛ΢¿˙ÂÈÓ» ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., L.1 & LIV.1 & III.39.8 / AÈÛ¯. K·Ù¿ KÙËÛ., 25 / Plin.

HN, VI.61 / ¶ÔÏ˘‰. OÓÔÌ., IX.37 : Ï·ÔÊfiÚÔÈ / ψÊfiÚÔÈ = ÌÂÁ¿ÏÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ, ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ› ÙˆÓ fiψÓ, Ô˘

¤ÙÚÂ·Ó ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË -¿ÓÂÙË- ‰È¤Ï¢ÛË ·ÓÙ›ıÂÙ· ÎÈÓÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Ì·ÍÒÓ ). Y¿Ú¯ÂÈ ÏËÚÔÊÔÚ›· fiÙÈ Ô

¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ˜ (ÂÚ›Ô˘ 550 .X.) ›¯Â ıÂÛ›ÛÂÈ ÓfiÌÔ ÁÈ· ÙËÓ AÙÙÈ΋, Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙËÓ Ô‰ÔÔÈ˝·, ‰ËÏ·‰‹,ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË Ô‰ÒÓ, ÙȘ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ·ÔÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘ ̆ ¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ Ô‰ÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘. OÈ ÂȉÈ-ÎÔ› ÂÈÌÂÏËÙ¤˜, Ô˘ ηÏÔ‡ÓÙ·Ó ‚ËÌ·ÙÈÛÙ·›, ›¯·Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÔÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙˆÓ

¯ÂÚÛ·›ˆÓ Ô‰ÒÓ Ì ‚¿ÛË ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÙˆÓ AıËÓÒÓ ( BˆÌfi˜ ÙˆÓ ¢Ò‰Âη £ÂÒÓ ).

xi \EÈÛÙ¿Ù·È ‰ËÌÔÛ›ˆÓ öÚÁˆÓ ( ÙÂȯÔÔÈÔ›, Ù·ÊÚÔÔÈÔ›, ÙÚÈËÚÔÔÈÔ› , Î.¿. ). O ·ÚÈıÌfi˜ ¤Î·ÛÙ˘ ÂȉÈÎfiÙË-

Ù·˜ Î˘Ì·ÈÓfiÙ·Ó, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ËÁ¤˜, ÛÙ· ‰‡Ô Ì ¤ÓÙ ¿ÙÔÌ· ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., XLVI / AÈÛ¯. K·Ù¿KÙËÛ., 14 / 27 / 30 ). 9

xii ºÚÔ˘Ú·› : «ÂÚÈÔÏÔÜÛÈ ÙcÓ ̄ ÒÚ·Ó ... âÓ ÙÔÖ˜ Ê˘Ï·ÎÙËÚ›ÔȘ». EÈÁÚ·ÊÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ 10 ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘-

Û›· ÙˆÓ ÂÊ‹‚ˆÓ ÛÙȘ ÂÚÈÔϛ˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜, ηٿ ÙÔÓ 4 Ô ·È. .X. , ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› ÛÙËÓ EÏÂ˘Û›Ó·, º˘Ï‹& P·ÌÓÔ‡ÓÙ·. OÈ ÊÚÔ˘ÚÔ› ‹Ù·Ó ̆ fi ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÔÜ âd ÙFÉ ̄ ÒÚ÷· ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., XLII.

4 - 5 ).

xiii ‘YÏˈÚÔ› ‹ ñψÚÔ›. : « Ôî Ùɘ ≈Ï˘ âÈÙËÚËÙ·› ». ¢·ÛÔʇϷΘ & ¢·ÛÔÓfiÌÔÈ. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë Ì·ÚÙ˘Ú›·

ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ( ¶ÔÏ., Z: àÁÚÔÓfiÌÔÈ j ñψÚÔ› ) ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Â¿Ó ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ AÙÙÈ΋. ™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ

›Ûˆ˜ Ù· ·ÛÙ˘ÓÔÌÈο ηı‹ÎÔÓÙ· Ó· Ù· ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÔÈ ‰‹Ì·Ú¯ÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ›Û˘, Ùa˜ àÔÁÚ·Êa˜ âÔÈÔÜÓÙÔâÓ ëοÛÙˇˆ ̄ ˆÚ›ˇˆ ( AÚ. , s.v. ‰‹Ì·Ú¯Ô˜ ), ηıÒ˜ ¤ÏÂÁ¯·Ó ÙËÓ ·Í›· & ÙȘ ÙÈ̤˜ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÎÙËÌ¿ÙˆÓ,

ÂÊ’ fiÛÔÓ ÁÈ· Ù· ÙÌ‹Ì·Ù· Á˘ ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ ÔÈ ÙÈ̤˜ ‹Ù·Ó ηıÔÚÈṲ̂Ó˜. 11

A332

NÔÌÔıÂÙÈΤ˜ ¢È·Ù¿ÍÂȘ

OÈ ÓÔÌÔıÂÙÈΤ˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ., 714a 1-2 : « ÙcÓ ÙÔÜ ÓÔÜ ‰È·ÓÔÌ‹Ó âÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÓfiÌÔÓ » ) ÔÈ Û¯Â-

ÙÈΤ˜ Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÏÔ‡ÙÔ, ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› ηțۯ˘·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· fiÏÈ-ÎÚ¿ÙÔ˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ (·ÙÙÈÎfi ‰›Î·ÈÔ) 12 Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜:

°Ë ( ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ, ¤ÁÁÂÈÔ˜ ȉÈÔÎÙËÛ›·, ̆ Ô¯ÚÂÒÛÂȘ ȉÈÔÎÙËÙÒÓ ·ÎÈÓ‹ÙˆÓ, Î.·. ). 13

i O ™fiÏˆÓ ·›ÚÓÂÈ Ì¤ÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ ¿Ù·ÍË Ù˘ ·ÓÂÚÁ›·˜ & ·ÂÚÁ›·˜ ( ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ., 22 : « ̂ OÚáÓ ‰b Ùe ÌbÓôÛÙ˘ ÈÌÏ¿ÌÂÓÔÓ àÓıÚÒˆÓ àÂd Û˘ÚÚÂfiÓÙˆÓ ·ÓÙ·¯fiıÂÓ â\ à‰Â›·˜ Âå˜ ÙcÓ \AÙÙÈ΋Ó, Ùa ‰b ÏÂÖÛÙ· Ùɘ ̄ ÒÚ·˜àÁÂÓÓÉ Î·d Ê·ÜÏ· ÙÔf˜ ‰b ̄ ڈ̤ÓÔ˘˜ ÙFÉ ı·Ï¿ÙÙË ÌˉbÓ ÂåˆıfiÙ·˜ ÂåÛ¿ÁÂÈÓ ÙÔÖ˜ ÌˉbÓ ö¯Ô˘ÛÈÓ àÓÙȉÔÜÓ·È, Úe˜ Ùa˜Ù¤¯Ó·˜ öÙÚ„ ÙÔf˜ Ôϛٷ˜, ηd ÓfiÌÔÓ öÁÚ·„ÂÓ ñÈˇá ÙÚ¤ÊÂÈÓ ÙeÓ ·Ù¤Ú· Ìc ‰È‰·Í¿ÌÂÓˆÓ Ù¤¯ÓËÓ â¿Ó·ÁΘ ÌcÂrÓ·È... 2 ...3. ™fiÏˆÓ ‰b ÙÔÖ˜ Ú¿ÁÌ·ÛÈ ÙÔf˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÌÄÏÏÔÓ j Ùa Ú¿ÁÌ·Ù· ÙÔÖ˜ ÓfiÌÔȘ ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÈÓ Î·d Ùɘ ̄ Ò-Ú·˜ ÙcÓ Ê‡ÛÈÓ, ïÚáÓ ÙÔÖ˜ ÁˆÚÁÔÜÛÈ Áϛۯڈ˜ ‰È·ÚÎÔÜÛ·Ó, àÚÁeÓ ‰b ηd Û¯ÔÏ·ÛÙcÓ ù¯ÏÔÓ Ôé ‰˘Ó·Ì¤ÓË ÙÚ¤ÊÂÈÓ, Ù·Ö˜Ù¤¯Ó·È˜ àÍ›ˆÌ· ÂÚ›ÂıËÎÂ, ηd ÙcÓ âÍ \AÚ›Ԣ ¶¿ÁÔ˘ ‚Ô˘ÏcÓ öÙ·ÍÂÓ âÈÛÎÔÂÖÓ ¬ıÂÓ ≤ηÛÙÔ˜ ö¯ÂÈ Ùa âÈÙ‹‰ÂÈ· ηdÙÔf˜ àÚÁÔf˜ ÎÔÏ¿˙ÂÈÓ » ).

ii O ¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ˜ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÂίÂÚÛˆÙ¤˜ Á˘ ÛÙÔÓ YÌËÙÙfi ·fi ÙË ÊÔÚÔÏÔÁ›· Ù˘ ‰ÂοÙ˘ ηÈ

ÙÔ˘˜ ·Ú·¯ˆÚ› ‰¿ÓÂÈ· , Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi Ù˘ ·ÛÙ˘ÊÈÏ›·˜ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ. H, 842e 5 -b 5 / AÚÈÛÙ.

AıËÓ. ¶ÔÏ., XVI.6 : « ï ¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ˜ ηd ÙÔÖ˜ àfiÚÔȘ ÚÔ‰¿ÓÂÈ˙ ̄ Ú‹Ì·Ù· Úe˜ Ùa˜ âÚÁ·Û›·˜, œÛÙ ‰È·ÙÚ¤ÊÂ-Ûı·È ÁˆÚÁÔÜÓÙ·˜. ÙÔÜÙÔ ‰^ âÔ›ÂÈ ‰˘ÔÖÓ ̄ ¿ÚÈÓ, ¥Ó· Ì‹Ù âÓ Ùˇá ôÛÙÂÈ ‰È·ÙÚ›‚ˆÛÈÓ àÏÏa ‰ÈÂÛ·Ṳ́ÓÔÈ Î·Ùa ÙcÓ ̄ Ò-Ú·Ó, ηd ¬ˆ˜ ÂéÔÚÔÜÓÙ˜ ÙáÓ ÌÂÙÚ›ˆÓ ηd Úe˜ ÙÔÖ˜ 剛ÔȘ ùÓÙ˜ Ì‹Ù\ âÈı˘ÌáÛÈ Ì‹Ù ۯÔÏ¿˙ˆÛÈÓ âÈÌÂÏÂÖÛı·ÈÙáÓ ÎÔÈÓáÓ. ÙÔÈ·‡Ù˘ Á¿Ú ÙÈÓÔ˜ âÍfi‰Ô˘ ... âÓ Ùˇá ̂ YÌËÙÙˇá ÁˆÚÁÔÜÓÙ· Ùe ÎÏËıbÓ ≈ÛÙÂÚÔÓ ̄ ˆÚ›ÔÓ àÙÂϤ˜. å‰gÓ Á¿ÚÙÈÓ· ·ÓÙÂÏᘠ¤ÙÚ·˜ ÛοÙÔÓÙ· ηd âÚÁ·˙fiÌÂÓÔÓ, ... ìÛıÂd˜ ‰Èa ÙcÓ ·ÚÚËÛ›·Ó ηd ÙcÓ ÊÈÏÂÚÁ›·Ó àÙÂÏÉ ¿ÓÙˆÓâÔ›ËÛÂÓ ·éÙeÓ » ).

iii O I›·˜ ··ÁÔÚ‡ÂÈ ÙËÓ ¿Ó·Ú¯Ë ‰fiÌËÛË ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ¿ÛÙˆ˜, ηıÈÂÚÒÓÔÓÙ·˜ ‘ÊÔÚÔÏfiÁËÛË’ ÁÈ· Ù·ÙÌ‹Ì·Ù· ÙˆÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ ÔÈÎÈÒÓ Ô˘ ηٷ·ÙÔ‡Ó ‰ËÌfiÛÈ· ȉÈÔÎÙËÛ›· Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜, ¤ÙÛÈ, ÚfiÛÙÈÌ·

ÛÙ· ‘·˘ı·›ÚÂÙ·’ (AÚÈÛÙ. OÈÎ., II.2.3 : «Ù¿ ñÂÚ¤¯ÔÓÙ· ÙáÓ ñÂÚˇÒˆÓ Âå˜ Ùa˜ ‰ËÌÔÛ›·˜ ï‰Ôf˜ ηd ÙÔf˜ àÓ·‚·ı-ÌÔf˜ ηd Ùa ÂÚÈÊÚ¿ÁÌ·Ù· ηd Ùa˜ ı‡Ú·˜ Ùa˜ àÓÔÈÁÔ̤ÓÔ˘˜ ö͈ âÒÏËÛÂÓØ èÓÔÜÓÙÔ ÔsÓ zÓ qÓ Ùa ÎÙ‹Ì·Ù·, ηd Û˘-ÓÂϤÁË ̄ Ú‹Ì·Ù· Ô≈Ùˆ Û˘¯Ó¿» ).

iv K·Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X., ÙÔ ·Ó··ÏÏÔÙÚ›ˆÙÔ Ù˘ Á˘ ·Ú·ÌÂÚ›˙ÂÙ·È.

¶·Ó›‰· 14

i ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ·ÙıȉÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ AÓ‰ÚÔÙ›ˆÓ· Î·È ºÈÏfi¯ˆÚÔ ( AÓ‰ÚÔÙ›ˆÓ FGH 324 Fr. 55 / ºÈÏ.,FGH 328 Fr. 169 a / Î.·. ), ̆ ‹Ú¯Â ÛÙËÓ Aı‹Ó· « ·Ï·Èfi˜ ÓfiÌÔ˜ », Ô ÔÔ›Ô˜ ··ÁfiÚ¢ ÙË ÛÊ·Á‹ ÚÔ‚¿-

ÙÔ˘ ôÂÎÙÔ˘ ηd ôÙÔÎÔ˘ (fiÛˆÓ, ‰ËÏ·‰‹, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ¤ÙÔÈÌ· ÁÈ· ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ). H ϤÍË ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È

ÙË ÛÙ›ڷ ıËÏ˘ÎÈ¿ ̇ ÒÔ˘ ‹ ·ÓıÚÒÔ˘. H ı˘Û›·, ›Û˘, ÙˆÓ ‚ÔÔÂȉÒÓ ( ηٷı‡ÂÛı·È ) ηÙÔ¯˘ÚÒÓÂÙ·È ÌÂ

A333

ÓfiÌÔ (ÓÔÌÔıÂÙËıÉÓ·È ).ii E› ™fiψӷ, ÔÚ›˙ÂÙ·È Ë ·ÌÔÈ‚‹ fiÛˆÓ ÛÎfiÙˆÓ·Ó Ï‡ÎÔ ‹ χηÈÓ·, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ·Á¤Ï˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ›ıÂÓÙ·Ó

ÛÙ· ÎÔ¿‰È· ÙˆÓ ‚ÔÔÂȉÒÓ & ÙˆÓ ·ÈÁÔÚÔ‚¿ÙˆÓ : «Ï‡ÎÔÓ Ùˇá ÎƠ̂۷ÓÙÈ ¤ÓÙ ‰Ú·¯Ì·d ‰Ôı‹ÙˆÛ·Ó, Ï˘Î›‰· ‰bÌ›· Ùe ÌbÓ ‚Ôe˜ ÂrÓ·È, Ùˇá ‰b ÚÔ‚¿Ùˇˆ Ù›ÌËÌ·» Î·È «àÚ¯·ÖÔÓ ‰b ÙÔÖ˜ \AıËÓ·›ÔȘ Ùe ÔÏÂÌÂÖÓ ÙÔÖ˜ χÎÔȘ, ‚ÂÏÙ›ˆÓ·Ó¤ÌÂÈÓ j ÁˆÚÁÂÖÓ ̄ ÒÚ·Ó ö¯Ô˘ÛÈÓ» ( E˘Ú. HÏ., 1127 / ¶Ï¿Ù. NfiÌ. , 842b 7 - e1 / ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ., 23 ).

iii Y¿Ú¯ÂÈ, ›Û˘, ÓfiÌÔ˜ Ô˘ ··ÁÔÚ‡ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ȯı˘ÔÒϘ Ó· Ú›ÙÔ˘Ó ÓÂÚfi ÛÙÔ˘˜ ȯı›˜ ÚÔ˜ Ò-ÏËÛË, Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÂÍ·¿ÙËÛË ÙÔ˘ ηٷӷψً ( AÓÙÈÊ¿Ó˘, Fr. 161, Kock / •¤Ó·Ú¯Ô˜, Fr. 7, Kock ).

iv ŒÓ· ¿ÏÏÔ ̇ ‹ÙËÌ·, Ì ÙÂÚ¿ÛÙȘ ËıÈΤ˜, ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜, ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ &ÓÔÌÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ, Â›Ó·È Ê˘-ÛÈο Î·È ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙ· ¤Ì‚È· fiÓÙ· ( ‚Ï. KÂÊ¿-Ï·È· : ¢IATPOºIKA EI¢H & ™YNH£EIE™ / ANA™YN£E™H TøN ¢E¢OMENøN - ™YM¶EPA™MATA ). O ẺÔ-ÎÏ‹˜ Ô AÎÚ·Á·ÓÙ›ÓÔ˜ ÂΉËÏÒÓÂÈ, ÚÒÙÔ˜, ÙËÓ ·ÔÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË Û¿Úη˜, ηÙfiÈÓ, ÔÈ ¶˘-ı·ÁfiÚÂÈÔÈ ‰ÂÓ ·ÁÁ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÎÚ¤·˜. ¶¿ÓÙˆ˜, Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ‰È·ÓfiËÛË ̆ ¿Ú¯ÂÈ ‰È¿¯˘ÙËË ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ‚ÈÔÏÔÁÈο Ì ÙÔ˘˜ ̆ fiÏÔÈÔ˘˜ ̇ ÒÓÙ˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜. M¿ÏÈÛÙ·,ÛÙËÓ IÔÎÚ·ÙÈ΋ ™˘ÏÏÔÁ‹ ‰ÂÓ ‰È·¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÓÙÔÏÔÁÈο Ù· ›‰Ë Ù˘ ̇ ˆ‹˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È, fï˜, ̆ ’fi„ÈÓ ¿ÏÏÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ( .¯. ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ‰È·‚›ˆÛ˘, Î.¿. ). ¶ÂÚ›ÊËÌ· Â›Ó·È Ù· ·ÓÙÈıÂÙÈο˙‡ÁË ( ıÂÚÌfi ≠ „˘¯Úfi, ̆ ÁÚfi ≠ ÍËÚfi), Ù· ÔÔ›· ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ¤Ó· ÛÙ·ıÂÚfiÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÛÙË Ì·ÎÚ·›ˆÓË ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜. ŒÙÛÈ, ËıÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ I·-ÙÚÈ΋˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ÁÓÒÛË & Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ οı ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ·˘ÙÔÙÂÏÒ˜. T¤ÏÔ˜, Ô £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜ ηٷ‰È-ο˙ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚˆÔÊ·Á›· & ÙËÓ ÎÚÂÔÊ·Á›·, ·ÏÏ¿ fi¯È Î·È ÙËÓ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË ‚Ï·‚ÂÚÒÓ ̇ ÒˆÓ. 15

Xψڛ‰· 16

O ™fiÏˆÓ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ. H, 843e 2 & 844d 4 - 845d 3 / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ., II.v-vii / £ÂfiÎÚ. Eȉ.,XXXV.99 / ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ., 17.1 & 23.5 - 24.1 ) ·Ú¤Ï·‚ ·˘ÛÙËÚfiٷ٘ ÓÔÌÔıÂÙÈΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ ·fi ÙËÓ Â-Ú›Ô‰Ô ÙÔ˘ ¢Ú¿ÎÔÓÙ·. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤Ú ӷ ÚÔÛٷ٢ıÔ‡Ó Ù· ·Ú·ÁÒÌÂÓ· ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ ·ÙÙÈ΋˜ Á˘,fiˆ˜ Ù· ÔˆÚÔÎË¢ÙÈο ηÈ, ΢ڛˆ˜, Ù· ۇη & ÙÔ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô :« ¶ÚáÙÔÓ ÌbÓ ÔsÓ ÙÔf˜ ¢Ú¿ÎÔÓÙÔ˜ ÓfiÌÔ˘˜àÓÂÖÏ ÏcÓ ÙáÓ ÊÔÓÈÎáÓ L·ÓÙ·˜, ‰Èa ÙcÓ ̄ ·ÏÂfiÙËÙ· ηd Ùe ̤ÁÂıÔ˜ ÙáÓ âÈÙÈÌ›ˆÓ. Ì›· Á·Ú çÏ›ÁÔ˘ ‰ÂÖÓ ±·ÛÈÓœÚÈÛÙÔ ÙÔÖ˜ êÌ·ÚÙ¿ÓÔ˘ÛÈ ̇ ËÌ›· ı¿Ó·ÙÔ˜, œÛÙ ηd ÙÔf˜ àÚÁ›·˜ êÏfiÓÙ·˜ àÔıÓ‹ÛÎÂÈÓ, ηd ÙÔf˜ Ï¿¯·Ó· ÎϤ„·ÓÙ·˜j çÒÚ·Ó ïÌÔ›ˆ˜ ÎÔÏ¿˙ÂÛı·È ÙÔÖ˜ îÂÚÔÛ‡ÏÔȘ ηd àÓ‰ÚÔÊfiÓÔȘ» / « TáÓ ‰b ÁÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ‰È¿ıÂÛÈÓ Úe˜ ͤÓÔ˘˜ âÏ·›Ô˘ÌfiÓÔÓ ö‰ˆÎÂÓ, àÏÏa ‰\ âÍ¿ÁÂÈÓ âÎÒÏ˘ÛÂØ Î·d ηÙa ÙáÓ âÍ·ÁfiÓÙˆÓ àÚa˜ ÙeÓ ôÚ¯ÔÓÙ· ÔÈÂÖÛı·È ÚÔÛ¤Ù·ÍÂÓ j âÎÙ›-ÓÂÈÓ ·éÙeÓ ëηÙeÓ ‰Ú·¯Ìa˜ Âå˜ Ùe ‰ËÌfiÛÈÔÓ. ηd ÚáÙÔ˜ ôÍˆÓ âÛÙdÓ ï ÙÔÜÙÔÓ ÂÚȤ¯ˆÓ ÙeÓ ÓfiÌÔÓ. ÔéÎ iÓ ÔsÓ ÙȘìÁ‹Û·ÙÔ ·ÓÙÂÏᘠàÈı¿ÓÔ˘˜ ÙÔf˜ ϤÁÔÓÙ·˜ ¬ÙÈ Î·d Û‡ÎˆÓ âÍ·ÁˆÁc Ùe ·Ï·ÈeÓ à›ÚËÙÔ, ηd Ùe Ê·›ÓÂÈÓ âÓ‰ÂÈÎÓ‡-ÌÂÓÔÓ ÙÔf˜ âÍ¿ÁÔÓÙ·˜ ÎÏËıÉÓ·È Û˘ÎÔÊ·ÓÙÂÖÓ. öÁÚ·„ ‰b ηd ‚Ï¿‚˘ ÙÂÙÚ·fi‰ˆÓ ÓfiÌÔÓ(*), âÓ ̌z ηd ·ӷ·Ú·‰ÔÜÓ·È ÎÂχÂÈ ÎÏÔÈˇá ÙÚÈ‹¯ÂÈ ‰Â‰Â̤ÓÔÓØ Ùe ÌbÓ âÓı‡ÌËÌ· ̄ ¿ÚÈÂÓ Úe˜ àÛÊ¿ÏÂÈ·Ó » . [ * ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ó·

ÚÔÛٷهÔÓÙ·È ·fi Ù· ̇ Ò· ]

£ÂÛ›˙ÂÙ·È, ›Û˘, ÚfiÛÙÈÌÔ 100 ‰Ú·¯ÌÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÂÓfi˜ ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚÔ˘ Î·È ÔÚ›˙ÂÙ·È·ÌÔÈ‚‹ 100 ‰Ú·¯ÌÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Ù·ÁÁÂÏ›·. M¿ÏÈÛÙ·, Ë ÔÈÓ‹ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ‹ ÙËÓ Úfi-

A334

ÎÏËÛË ‚Ï¿‚˘ Û ¤Ó· ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰Ú· ( ÌÔÚ›·È = ÈÂÚ¤˜ ÂÏˤ˜ ), ·Ú¯Èο, ‹Ù·Ó ı¿Ó·ÙÔ˜, ÚÈÓ ÙËÓ

KÏ·ÛÛÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LX.2 / ¢ËÌ., XLIII.71 = ··ÁÔÚ¢fiÙ·Ó Ì ÚfiÛÙÈÌÔ ÙÔ ÍÂÚ›˙ˆÌ·ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·fi ‰‡Ô ȉȈÙÈÎÒÓ ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚˆÓ ÙÔ ̄ ÚfiÓÔ / §˘Û., VII.7 & 25 / Î.·. ).

¶·Ú¿ÏÏËÏ· ̆ ÈÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÏÂÙÔÌÂÚÂȷΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ‰ÂÓ‰ÚÔηÏÏȤÚÁÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ·ÁÚÔ‡˜ Ù˘·ÙÙÈ΋˜ ̆ ·›ıÚÔ˘: « œÚÈÛ ηd Ê˘ÙÂÈáÓ Ì¤ÙÚ· ÌàÏ\ âÌ›ڈ˜, ÙÔf˜ ÌbÓ ôÏÏÔ ÙÈ Ê˘Ù‡ÔÓÙ˜ âÓ àÁÚˇá ¤ÓÙ fi‰·˜à¤¯ÂÈÓ ÙÔÜ Á›ÙÔÓÔ˜ ÎÂχ۷˜, ÙÔf˜ ‰b Û˘ÎÉÓ j âÏ·›·Ó âÓÓ¤·... ‚fiıÚÔ˘˜ ‰b ηd Ù¿ÊÚÔ˘˜ ÙeÓ ‚Ô˘ÏfiÌÂÓÔÓ âΤÏ¢ÛÂÓçÚ‡ÛÛÂÈÓ, ¬ÛÔÓ âÌ‚¿ÏÏÂÈ ‚¿ıÔ˜ àÊÈÛÙ¿ÌÂÓÔÓ ÌÉÎÔ˜ Ù\ àÏÏÔÙÚ›Ô˘Ø Î·d ÌÂÏÈÛÛáÓ ÛÌ‹ÓË Î·ıÈÛÙ¿ÌÂÓÔÓ à¤¯ÂÈÓ ÙáÓñÊ\ ëÙ¤ÚÔ˘ ÚfiÙÂÚÔÓ î‰Ú˘Ì¤ÓˆÓ fi‰·˜ ÙÚÈ·ÎÔÛ›Ô˘˜ ».

Y‰¿ÙÈÓÔÈ ¶fiÚÔÈ ( Õډ¢ÛË, ⁄‰Ú¢ÛË, AÔ¯¤Ù¢ÛË ) 17

i O ™fiÏˆÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Î·È Ì ÙË ‰È¢ı¤ÙËÛË Ù˘ ̆ ‰ÚÔ‰fiÙËÛ˘, ÙȘ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ Ê˘ÙÂÈÒÓ, ÙÔ˘˜‚fiıÚÔ˘˜ & Ù· ÛÌ‹ÓË ÌÂÏÈÛÛÒÓ ÛÙ· ·ÁÚÔÙÂÌ¿¯È· Ù˘ ·ÙÙÈ΋˜ ̆ ·›ıÚÔ˘ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ. E, 736a 7-b 4 :«... ÔxÔÓ ‰¤ ÙÈÓˆÓ Û˘ÚÚÂfiÓÙˆÓ âÎ ÔÏÏˇˇá Ùa ÌbÓ ËÁáÓ Ùa ‰b ̄ ÂÈÌ¿ÚÚˆÓ Âå˜ Ì›·Ó Ï›ÌÓËÓ, àÓ·ÁηÖÔÓ ÚÔÛ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙeÓÓÔÜÓ Ê˘Ï¿ÙÙÂÈÓ ¬ˆ˜ ¬ÙÈ Î·ı·ÚÒÙ·ÙÔÓ öÛÙ·È Ùe Û˘ÚÚ¤ÔÓ ≈‰ˆÚ, Ùa ÌbÓ âÍ·ÓÙÏÔÜÓÙ·˜, Ùa ‰\ àÔ¯ÂÙ‡ÔÓÙ·˜ ηd ·-Ú·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ » Î·È H, 844a 1-d 3 & 845d 4-e 9 / ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ., 23.5 - 8 : « âÂd ‰b Úe˜ ≈‰ˆÚ ÔûÙ ÔÙ·ÌÔÖ˜ âÛÙÈÓàÂÓ¿ÔȘ ÔûÙ ϛÌӷȘ ÙÈÛdÓ ÔûÙ\ àÊıfiÓÔȘ ËÁ·Ö˜, ì ̄ ÒÚ· ‰È·Ú΋˜, àÏÏ\ Ôî ÏÂÖÛÙÔÈ ÊÚ¤·ÛÈ ÔÈËÙÔÖ˜ â¯ÚáÓÙÔ, ÓfiÌÔÓöÁÚ·„ÂÓ. ¬Ô˘ Ì¤Ó âÛÙÈ ‰ËÌfiÛÈÔÓ ÊÚ¤·Ú âÓÙe˜ îÈÎÔÜ, ̄ ÚÉÛı·È ÙÔ‡ÙˇˆØ Ùe ‰\ îÈÎeÓ ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ qÓ ÛÙ·-‰›ˆÓØ ¬Ô˘ ‰b ÏÂÖÔÓ à¤¯ÂÈ ̇ ËÙÂÖÓ ≈‰ˆÚ ú‰ÈÔÓØ âaÓ ‰b çڇͷÓÙ˜ çÚÁ˘ÈáÓ ‰¤Î· ‚¿ıÔ˜ ·Ú\ ë·˘ÙÔÖ˜ Ìc Â≈ÚˆÛÈ, ÙfiÙÂÏ·Ì‚¿ÓÂÈÓ, ·Úa ÙÔÜ Á›ÙÔÓÔ˜ ëÍ¿¯Ô˘Ó ñ‰Ú›·Ó ‰d˜ ëοÛÙ˘ ì̤ڷ˜ ÏËÚÔÜÓÙ·˜. àÔÚ›· ÁaÚ üÂÙÔ ‰ÂÖÓ ‚ÔËıÂÖÓ, ÔéÎàÚÁ›·Ó âÊԉȿ˙ÂÈÓ» ). ŸÔ˘ ̆ ‹Ú¯Â ‰ËÌfiÛÈÔ ÊÚ¤·Ú, ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Û ·fiÛÙ·ÛË 4 ÛÙ·‰›ˆÓ ( ÂÚ›Ô˘ 700 ̤-

ÙÚˆÓ ) ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÂχıÂÚ·. ™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ, Â¿Ó ¤Ó·˜ ȉÈÔÎÙ‹Ù˘ Á˘ ÛοÙÂÈ ÙÔ ̄ ˆ-Ú¿ÊÈ ÙÔ˘ Û ‚¿ıÔ˜ 10 ÔÚÁÈÒÓ ( ÂÚ›Ô˘ 18,50 ̤ÙÚˆÓ ) ‰›¯ˆ˜ Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ̆ ‰¿ÙÈÓË ÊϤ‚·, ÌÔÚ› Ó··ÓÙÏ‹ÛÂÈ ÓÂÚfi 14 ΢‚ÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÂÚ›Ô˘ ( ÁÂÌ¿ÙÔ ‰Ô¯Â›Ô 6 ̄ fiˆÓ ), ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ Ë̤ڷ, ·fi ÙÔ ÁÂÈÙÔÓÈ-Îfi ÎÙ‹Ì·. T· ÊÚ¤·Ù· Ú¤ÂÈ Ó· ·¤¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 22 ̤ÙÚ·, ÙÔ ‰Â ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜ Ó· ÍÂÂÚÓ¿Ù· 20 ̤ÙÚ·. H ÏËıÒÚ· ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ·ÙÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ( ≈‰ˆÚ : ÏÈÌÓ·ÖÔÓ, ÙÂÏÌ·Ùá‰Â˜,ËÁ·ÖÔÓ, ùÌ‚ÚÈÔÓ, ñ¤ÙÈÔÓ, àÓ·‚Ú˘ÙfiÓ, êÏ˘ÎfiÓ, Î.Ô.Î. / ñ‰ÚÔÁÓÒ̈Ó, ñ‰ÚÔÓÔ̇˜, ñ‰ÚÔÊ¿ÓÙȘ, ñ‰ÚÔÛÎfiÔ˜ / ÊÚ¿-ÓÙÏ˘, ÊÚˆڇ¯Ô˜, Î.Ô.Î. ) ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ

ÛÙ· ȉȈÙÈο & ‰ËÌfiÛÈ· ̇ ËÙ‹Ì·Ù· ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ̆ ‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ ( ¶ÏÔ˘Ù. £ÂÌ., 31.1 = Ô £ÂÌÈÛÙÔÎÏ‹˜Â›¯Â ‰È·ÙÂϤÛÂÈ ñ‰¿ÙˆÓ âÈÛÙ¿Ù˘ / AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., XLIII.1 = Ë ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ âÈÌÂÏËÙÔÜ ÙáÓ ÎÚËÓáÓ ÁÈÓfi-

Ù·Ó Î¿ı ٤ÛÛÂÚ· ¤ÙË / ¢ËÌ. , ¶ÚÔ˜ K·ÏÏÈÎϤ· = ‰›Î˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ·ÓÙÂΉÈ΋ÛÂˆÓ )..

ii AÓ Î·È ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ¶ÂÈÛÈÛÙÚ·ÙȉÒÓ ··ÁfiÚ¢ıËΠÛÙÔ˘˜ ηÙfi¯Ô˘˜ ̇ ÒˆÓ Ó· Ù· Ô‰ËÁÔ‡ÓÛÙȘ ËÁ¤˜ Î·È Ó· Ù· ηı·Ú›˙Ô˘Ó ÂΛ, fiˆ˜ ··ÁfiÚ¢ıËÎÂ Î·È ÛÙÔ˘˜ ȉÈÔÎً٘ ·ÎÈÓ‹ÙˆÓ Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó·ÓÔÈÎÙÔ‡˜ ̆ ÔÓfiÌÔ˘˜, Ë Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ· Ù· ‚ÈÔÙ¯ÓÈο ·fi‚ÏËÙ· ‹Ïı ·ÚÁfiÙÂÚ·. H Ì·ÚÌ¿ÚÈÓË ÂÈÁÚ·Ê‹ÙÔ˘ 440 - 430 .X. ··ÁÔÚ‡ÂÈ ÛÙÔ˘˜ Û΢ÙÔÙfiÌÔ˘˜: « Ìˉb ‚˘ÚÛԉ„ÂÖÓ Ìˉb ηı¿ÚÌ·Ù· ☠ÙeÓ ÔÙ·ÌeÓ ‚¿Ï-ÏÂÈÓ » . B¤‚·È·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Û‹ÌÂÚ·, ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔ ÙËÚ‹ıËÎÂ Ë ‰È¿Ù·ÍË ·˘Ù‹, Ô‡Ù ÔÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜

Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÔÈ ‚ÈÔÙ¤¯Ó˜ Û ·ÚfiÌÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ.. 18

A335

iii EÈÁڷʤ˜ ( HOROI ) 19 Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙ· ÂÓ˘fiıËη Û‡ÓÔÚ·, Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó fiÙÈ «Ù· Û‡ÓÔÏ·ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ, ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ·˘Ù¿ Ù· ‰¿ÊË ». TÔ ÓÂÚfi Ô˘ ̆ ¿Ú¯ÂÈ ( ‰È¤Ú¯Â-Ù·È ‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ ̆ ‰ÚÔÊfiÚÔ ÔÚ›˙ÔÓÙ·) ÛÙËÓ ÂοÛÙÔÙ ÂÁÁÂ›Ô È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Û ·˘Ù‹Ó. OȉÈÔÎÙ‹Ù˘ ʤÚÂÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ηӷÏÈÒÓ, ËÁÒÓ Î.Ï.., Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ Â‰·-ÊÈ΋ ΢ÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘.

M¿ÏÈÛÙ·, ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ Î·ı·Úfi ÙÚ¯ԇÌÂÓÔ ÓÂÚfi ÙˆÓ ËÁÒÓ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ ·Ô-ÙÂÏ› ›‰Ô˜ ÚÔ˜ ÒÏËÛË, Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÎfiÛÌÔ! TÔ ÓÂÚfi ÎÔÛÙ›˙ÂÈ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÔÛfi,ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ¤Ó·Ó Ô‚ÔÏfi ·Ó¿ ·ÌÊÔÚ¤·, Ù· ÚfiÛÙÈÌ· ÁÈ· ·ÈÛ¯ÚÔΤډÂÈ·, fï˜, Â›Ó·È ·˘ÛÙËÚ¿, Êı¿ÓÔ-ÓÙ·˜ Î·È ÙȘ 50 ‰Ú·¯Ì¤˜ ·Ó¿ ·ÌÊÔÚ¤·.. 20

OÈ ··ÁÔÚ¢ÙÈΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÓÔÌÔıÂÙÒÓ Ì·˜ ‰›‰Ô˘Ó Ì›· ȉ¤· ÁÈ· ÙȘ ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·-‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ Û˘ÌÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘˜, ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, ÂÚ¢ÓÒÓÙ·˜ ÙÔ ̇ ‹ÙËÌ· ·˘Ùfi, ÌfiÓÔÓ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÌÔÚÔ‡Ó Ó·ÚÔ·„Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ÓÔÌÔıÂÛ›· ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, fiˆ˜ :

➩ ̆ ‹Ú¯Â ÔÚÈÛÌfi˜ Û˘Ó·ÊÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ, .¯. ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ú‡·ÓÛË, ÌfiÏ˘ÓÛË, ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈο ·Á·ı¿ ;

➩ ̆ ‹Ú¯Â ÓÔÌÔıÂÙÈ΋ Î¿Ï˘„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÓÙÏËÛÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ ;

➩ Ù· ηٿ Û˘ÚÚÔ‹ ·‰È΋̷ٷ ÔÈ¿ ÔÈÓ‹ Â¤Û˘Ú·Ó ;

➩ ÔÈ¿ ‹Ù·Ó, ηٿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, Ù· ÔÛÔÛÙ¿ ·Ú¿‚·Û˘ ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÁÈ· ÔÈÔ‡˜

ÏfiÁÔ˘˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ·Ó ;

➩ Ù¤ÏÔ˜, ̆ ‹ÚÍ·Ó ÙfiÙÂ Î·È ¿ÏϘ ÓÔÌÔıÂÙÈΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋˜ ̄ ÚÔÈ¿˜, ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·-

Ûˆı› ;

A336

¶APA¶OM¶E™ : [ NOMO£E™IA ]

1. B.Halpern & Deborah W. Hobson (eds), Law Politics and Society in the Ancient Mediterranean World,

Sheffield Academic Press, 1993. Esp.: Marguerite Deslauriers, «Some Implications of Aristotle's Conception of

Authority», 122-136.

Leslie Green, The Authority of the State, Oxford University Press, 1988, esp.: pp.71-75.

2. Ör. Wikander ( ed. ), Handbook of Ancient Water Technology, E. J. Brill, Leiden • Boston • Köln, 2000.Esp. : Ch. VII, Chr. Bruun, “ Water Legislation in the Ancient World ” , pp. 539 - 604 ( VII.3, The Gre-ek World, pp. 557 - 573 ) .

E. Klingenberg, “ Platons NOMOI GEORGIKOI und das positive griechische Recht ” ,München Universitätsschriften Jur. Fakultät, Abh.z. rechtwissenschaftlichenGrundlagenforschung 17, Berlin, ( 1976 ) : 63 - 64. OÈ ÓfiÌÔÈ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ¿ÓÙÏËÛ˘ ÓÂ-ÚÔ‡ ÁÈ· ÁˆÚÁÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜, ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ¿ÓÙÏËÛ˘ ÓÂÚÔ‡ ·fi ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ÂÚÈÔ˘Û›· ÁÈ· ̆ ‰Ú¢ÙÈÎÔ‡˜ÛÎÔÔ‡˜, ̇ ËÌȤ˜ ÚÔÎÏËı›Û˜ ·fi ̆ ÂÚ¯ÂÈÏ›ÛÂȘ & ÏËÌ̇Ú˜, ÔÈÓ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿ÓÔÌË ̄ Ú‹ÛË ‹ ÙËÓÚ‡·ÓÛË ̆ ‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ËÁÒÓ Ù˘ fiÏ˘.

3. G.Gilbert, Greek Constitutional Antiquities of Sparta and Athens, transl. by E.J.Broons & T.Nicklin, Lon-

don, 1895, pp.164-165.

C.I.A. II, 985 ( 475 / 6 .X. ).

4. R.Martin, L’ Urbanisme dans la Grèce Antique, Paris, 1956, sp. Ch.III, pp. 48-72.

G.Gilbert, fi. . , ( ÛËÌ. 2 ), pp. 257-267.

A.M. AÓ‰Ú¿‰Ë˜, IÛÙÔÚ›· Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜ ¢ËÌfiÛÈ·˜ OÈÎÔÓÔÌ›·˜, Ù.A', EΉ. ¶··‰‹Ì·, Aı‹Ó·,19281/19922 , Û.263.

Inscription de la ville de Pergame publiée d' abord par W.Kolbe, Ath. Mitt. 27 (1902): 57 sq. Dans OGI,

483. Nouvelle édition revue et commentée par G.Klaffenbach, Abhandl. der deut. Akad. 6, Berlin, (1954), «Die

Astynomenischrift von Pergamon».

5. C.I.A. II, 335 : ¢¤Î· ÛÈÙáÓ·È.6. A.M. AÓ‰Ú¿‰Ë˜, fi. . , ( ÛËÌ. 4 ), ÛÛ. 210 & 246.

C.I.A. II, 546.

7. K. KÔÓÔÊ¿ÁÔ˜, H ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· Ù˘ Aı‹Ó·˜ Î·È ÔÈ ¶·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ¶Ôϛ٘ Ù˘ ÙˆÓ MÂÙ·ÏÏ›-ˆÓ AÚÁ‡ÚÔ˘ Ù˘ §·˘ÚˆÙÈ΋˜ ηٿ ÙÔÓ 4Ô ·È. .X., EΉ. EıÓÈÎÔ‡ MÂÙÛÔ‚›Ô˘ ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ, Aı‹Ó·,1997, ÛÛ. 34 & 101 Î.Â.

8. IG II2, 338.

9. C.I.A. II, 830.

10. F.Jacoby, Die Fragmente der griechichen Historiker, Berlin, 1926-1958, p.508.

IG.II2, 1156 & IG.II2, 1189.

A337

Reinmuth 10, 9-10.

Reinmuth 9, ii. 10-12.

11. A. P·Áη‚‹˜, §ÂÍÈÎfiÓ Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ (‰›ÙÔÌÔÓ), EΉ. A. KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘,Aı‹Ó·È, 18881 / EΉ. BÈ‚ÏÈfiÚ·Ì· - EÈηÈÚfiÙËÙ·, Aı‹Ó·, 19792 , Û. 1422.

12. ¶.¢ËÌ¿Î˘, « AÚ¯·›Ô EÏÏËÓÈÎfi ¢›Î·ÈÔ », IEE, Ù.°2, 536-547

E. Berneker (ed.), Zur griehischen Rechtgeschichte, Darmstadt, 1968.

L.Beauchet, L’ Histoire de droit privé de la République athénienne, 4 vols, Paris, 1897.

°È· ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ‰›Î·ÈÔ , ÁÂÓÈο, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ̆ ‹ÚÍÂ Ë ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘ , Ë

ÔÔ›· Ï‹ÁÂÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ÓÔÌÔıÂÙÒÓ, ÙÔÓ 7Ô ·È. .X. ( ·Ó Î·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ı¤ÌȘ ··ÓÙ¿Ù·È ‹‰Ë ÛÙË °Ú·ÌÌÈ-

΋ B : Ou ki te mi = Oé¯d ı¤ÌȘ, ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È ). AÚÁfiÙÂÚ·, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ ÚÔÎÏ·ÛÛÈ-

ÎÔ‡ ( 7Ô˜ - 6Ô˜ ·È. .X. ) & ÎÏ·ÛÛÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘ (5Ô˜ - 4Ô˜ ·È. .X.), ¤ÓÓÔȘ ‹ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ ÓÔÌÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜¤Ï·‚·Ó ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ Î·È Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ, Ì ÈÔ ÁÓˆÛÙ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÙË ‰›ÎË (< Ú. ‰ÂÈÎÓ‡Ó·È )Ô˘ ‰‹ÏˆÓ ÙË ı¿ Ô˘ ηıÔ‰ËÁ› ÛÙÔÓ ÔÚıfi ‰È·Î·ÓÔÓÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ, ÛÙËÓ Ù¿ÍË & ÙˉÈηÈÔÛ‡ÓË, Î·È ·fi ÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ EÔ¯‹ Î.Â. , ÙÔ ‰ÈηÛÙÈÎfi ·ÁÒÓ· (ȉ›ˆ˜ ȉȈÙÈ΋˜ ̆ Ê‹˜), ηıÒ˜ ηÈ

ÙË Ó¤ÌÂÛÈ ( < ÓÂÌ-), Ô˘ ‰‹ÏˆÓ ÙË ı¿ Ô˘ ·ÓÙȉڿ ÛÙËÓ ¿‰ÈÎË ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ÙÈ-

̈Ú› ÙÔ˘˜ ̆ ‚ÚÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÓfïÓ, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜, ¤ÙÛÈ, ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ ̄ ÚÔÈ¿ ÛÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘.

13. I. TÚ·˘Ïfi˜, « ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌ›· ÙˆÓ AıËÓÒÓ », IEE, Ù. °2, ÛÛ. 328-333.

M·Ú›· ¶ÂÙÚÔ˘Ï¿ÎÔ˘ & E.¶ÂÓÙ¿˙Ô˜, AÙÙÈ΋: OÈÎÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· - ÚÒÙË ¤ÎıÂÛË, AGS 21, Aı‹Ó·1973, Û. 36, ·Ú. 154.

E. Arrigoni, «TÔ TÔ›ÔÓ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ ηٿ ÙËÓ KÏ·ÛÛÈÎ‹Ó EÔ¯‹Ó», AıËÓ¿ 71, (1969-70) : 353-359 & AıËÓ¿ 72, (1971) : 25 - 86.

J.Fine, “ Horoi: Studies in Mortgage Real Security and Land T enure in Ancient Athens ”, Princeton,

Hesperia Suppl. 9, ( 1951 ): 206-208.

14. At. P.Canellopulos, Ecologia ed Economia dell' Ambiente nell Antica Grecia, Atene, 1994, cap. 8, p. 145.

R. Sallares, The Ecology of the Ancient Greek W orld, Cornell University Press, Ithaca, New York,

1991, p. 470, note 397.

Stella Georgoudi, «°·Ï·ıËÓ¿: Sacrifice et Consomations de Jeunes Animaux en Grèce Ancienne»,

Actes du Colloque International de Liège, Anthropozooligica 2, (1988): 75-82.

15. Barbara Cassin & J.L. Labarrière (éds), L’ Animal dans l’ Antiquité, Librairie PhilosophiqueJ. Vrin, Paris, 1997. Sp. : J.Fr. Balaudé, “ Parenté du vivant et Végétarisme radical ” , pp. 31 - 53( 31, 35, 49) & L. Ayache, “ L’ Animal Les Hommes et l’ ancienne Médecine” , pp. 55 - 74 ( 56, 59,

61 - 62, 73 ).

16. M·Ú›· ¶ÂÙÚÔÔ˘Ï¿ÎÔ˘ & E.¶ÂÓÙ¿˙Ô˜, fi.., ( ÛËÌ. 13 ), Û. 37.

IG XII 7, 62 & IG XIV, 64. 5.

A338

17. J.Bonnin, L’ eau dans l' antiquité. L’ hydraulique avant notre ère, Édition Eurolles, Paris, 1984. Sp. :

Ch. 16, p. 342 .

R. Martin, fi.., ( ÛËÌ. 4 ), p. 205.

IG II2 338.

18. IG I3 257.

19. Ör. Wikander ( ed. ), fi.., ( ÛËÌ. 2 ), pp. 561 - 562.

R. Koerner, “ Zu Recht und Verwaltung der griechischen Wasserversongung nach den Inschriften ” ,Archiv für Papyrusforschung 22 -23, ( 1974 ) : 155 - 202.

IG II2 2655 / IG II2 2657, 1.2-7 / IG II2 2759 / IG XIV 352, 1.7-9.

IG I2 94 = SIG 93 = Koerner, 163 - 164 ( 418 / 7 .X. ). EÈÎÔÛ·ÂÙ‹˜ ÂÂÓÔÈΛ·ÛË, ·fi ÙËÓ fiÏË ÙˆÓAıËÓÒÓ, ÙÂ̤ÓÔ˘˜, Ì ÛÎÔfi ÙË Ê‡Ù¢ÛË ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚˆÓ..

IG II2 2491 & 2502 = SEG 19, 181 - 2 = Koerner, 170 - 172 ( ̤۷ 4Ô˘ ·È. .X. ). TÔ ̆ fiÁÂÈÔ ‡‰ˆÚÔ˘ ·Ó‹Î Û ٤ÛÛÂÚÂȘ ȉÈÔÎً٘ Á˘ ˆÏ‹ıËΠ̄ ˆÚÈÛÙ¿ ·fi ÙË ÁË ÁÈ· 700 ‰Ú·¯Ì¤˜.

20. Ör. Wikander ( ed. ), fi.., ( ÛËÌ. 2 ), p. 562, ·Ú. 21 & 22.

R. Koerner, fi.., ( ÛËÌ. 19 ), p. 174.

IG I3 256. N˘ÌÊ·›Ô ÛÙËÓ Ô‰fi AıËÓÒÓ - ™Ô˘Ó›Ô˘.

IG II2 1361, 9 ( ̤۷ 4Ô˘ ·È. .X. ). OÈ ÔÚÁÂÒÓ˜ Ù˘ BÂÓ‰›‰Ô˜ ÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·Ó Ó· ˆÏ‹ÛÔ˘Ó ÔÛfi-ÙËÙ· ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔÓ ÏÂÈÔ‰fiÙË Ì ÙËÓ ̆ „ËÏfiÙÂÚË ÚÔÛÊÔÚ¿.

A339

PY¶AN™H - ¢HMO™IA Y°IEINH

OÈ ÓÔÌÔıÂÙÈΤ˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÌÔÚʤ˜ Ú‡·ÓÛ˘ ‹ ÌfiÏ˘ÓÛ˘( ·ÙÌÔÛÊ·ÈÚÈ΋, ·ÈÛıËÙÈ΋, ÔÙÈ΋, ÌfiÏ˘ÓÛË ÙˆÓ ̆ ‰¿ÙˆÓ & ÙÔ˘ ̆ ‰¿ÊÔ˘˜, ÌÔχÓÛÂȘ ÛÙ· ÙÚfi-

ÊÈÌ·, ˯ÔÚ‡·ÓÛË, ʈÙÔÚ‡·ÓÛË ), ‰ÂÓ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ·ÓȯÓ‡ÛÈ̘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¿ÌÂÛ·.°È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, ÔÈ ÁÚ·Ù¤˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ ( ŸÌËÚÔ˜, K·Ïϛ̷¯Ô˜, HÚfi‰ÔÙÔ˜,£Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, •ÂÓÔÊÒÓ, ¶Ï¿ÙˆÓ, £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜, ¢ËÌÔÛı¤Ó˘, ¶·˘Û·Ó›·˜, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ™ÙÚ¿‚ˆÓ, Cicero,

Plinius, Varro, Vitruvius / ÓÔÌÔıÂÙÈΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı› ) Ì·˜ ‰›‰Ô˘Ó Ì›· ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜,·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ú‡·ÓÛ˘ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, οÙÈ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¤ÌÌÂÛË ·Ú-¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ( .¯. ˘ÎÓ‹ ‰fiÌËÛË, ¤ÏÏÂÈ„Ë ·Ô¯ÂÙ¢ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÁÂÈÙÓ›·ÛË ̄ Ò-ÚˆÓ Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙Ô˘Ó ‚ÈÔÙ¯ÓÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ηÙÔÈÎË̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜,Î.Ô.Î. ).

A¦OXETEYTIKO ªYªTHMA

TÔ ÚÒÙÔ ÁÚ·Ùfi Û¯fiÏÈÔ, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÚÓËÙÈ΋ ¤̂·ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÙ· Ê˘ÛÈο ÛÙÔȯ›·,‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· OÌËÚÈο ŒË, fiÔ˘ Ì ·¤¯ıÂÈ· ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ë ÌfiÏ˘ÓÛË ÙÔ˘ ™Î¿Ì·Ó‰ÚÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ·fi Ù··›Ì·Ù· & Ù· ÙÒÌ·Ù· ( IÏ. ø, 54 ). AÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5 Ô˘ ·È. .X., Û ¤Ó· Û¯fiÏÈÔ ÙÔ˘ HÚfi‰ÔÙÔ˘‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Ë ‘ ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ ’ ¢·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛË Û ı¤Ì·Ù· Ú‡·ÓÛ˘. O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ·fi ÙËÓ AÏÈηÚÓ·ÛÛfiÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜ fiÙÈ « ☠ÔÙ·ÌfiÓ ‰b ÔûÙ âÓÔ˘Ú¤Ô˘ÛÈ ÔûÙ âÌÙ‡Ô˘ÛÈ, Ôé ̄ ÂÖÚ·˜ âÓ·ÔÓ›˙ÔÓÙ·È Ô鉤ôÏÏÔÓ Ô鉤ӷ ÂÚÈÔÚáÛÈ, àÏÏa Û¤‚ÔÓÙ·È ÔÙ·ÌÔ‡˜ Ì¿ÏÈÛÙ· » ( HÚÔ‰., I. 138. 2 & 14-16 ).

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ AıËÓÒÓ Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜, ÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ Û˘¯Ófiٷٷ ·Ê‹ÓÔÓÙ·Ó ¿ÛÙÚˆÙÔÈ,ÒÛÙ ٷ ‚Úfi¯ÈÓ· ‡‰·Ù· Ó· ·ÔÚÚÔÊÒÓÙ·È Â˘ÎÔÏÒÙÂÚ·. OÈ ‰Â Ôϛ٘ ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ó· ·Ô‚¿ÏÏÔ˘Ó Ï‡Ì·-Ù· ̂ ˜ ·Ô¯¤Ù¢ÛË ÛÙȘ Ô‰Ô‡˜ Î·È Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ̆ ÔÓfiÌÔ˘˜, ÂÊ' fiÛÔÓ ·˘ÙÔ› ‹Ù·Ó ·ÚÎÒ˜ Î·Ï˘Ì̤-ÓÔÈ ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., L.1 / ¢ËÌ., IV.16-20, 26). 1 K·Ù·Û··˙·Ó, ‰Â, Î·È ‚fiıÚÔ˘˜ ·Ô¯¤Ù¢Û˘. ™Â ÂÚÈ-ÙÒÛÂȘ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛˆÓ, ÔÈ Ô‰Ô› ı· ‹Ù·Ó Ú˘·ÚÔ›, Ï·ÛÒ‰ÂȘ & ‰È·‚ڈ̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÚÔ‹ ÙˆÓ ̆ ‰¿ÙˆÓÔ˘ Û˘Ì·Ú¤Û˘Ú·Ó ‰È¿ÊÔÚ· ̆ ÏÈο (¤ÙÚ˜, ̄ ÒÌ·, Î.·. ). AÎfiÌË Î·È Ë O‰fi˜ ÙˆÓ ¶·Ó·ıËÓ·›ˆÓ ( Ì Ͽ-ÙÔ˜ 11Ì. ) ÂÚÈÔ‰Èο ÌfiÓÔÓ Ï·ÎÔÛÙÚˆÓfiÙ·Ó, ÂÓÒ Ï¢ÚÈο ›¯Â « ·ÁˆÁÔ‡˜ » ·fi Ï›ıÔ ‹ ÔÙfi ËÏfi, ·Ó›-ηÓÔ˘˜, fï˜, Ó· ·ÔÚÚÔÊ‹ÛÔ˘Ó Ù· ̆ ÏÈο ·fi ÙÔ « Í¤Ï˘Ì· » ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜. 2 ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘AÁÔÚ¿˜ ›¯Â ηٷÛ΢·Ûı› Î·È ÂÈÌÂÏÒ˜ ÚÔÛ¯ı› ( Ì ÚÔÛı‹ÎË-¤ÎÙ·ÛË Î·È ÂÈÛ΢·ÛÙÈΤ˜ ÂÚÁ·-ۛ˜ ) ·Ô¯ÂÙ¢ÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô, Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ·ÔÚÚfiÊËÛË ÙÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙˆÓ ÔÌ‚Ú›ˆÓ ̆ ‰¿ÙˆÓ Ô˘ Û˘ÛÛˆÚ‡Ô-ÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ \AÚ›Ԣ ¶¿ÁÔ˘ & ÙÔ˘ §fiÊÔ˘ ÙáÓ N˘ÌÊáÓ. A˘Ùfi˜ Ô ̆ fiÓÔÌÔ˜ ›¯Â ‰È·ÓÔÈ-

¯ı› ‹‰Ë ·fi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ 6 Ô˘ ·È. .X.. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚÔÈ ̆ fiÓÔ-ÌÔÈ ÛÙȘ Ô‰Ô‡˜, ηÙfiÈÓ È‰ÈˆÙÈ΋˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜.

O ™ÙÚ¿‚ˆÓ [ VIII.1.xix ( cap. 397 ) : « ÔxÔÓ âÓ ÙÉ Û˘Ó·ÁˆÁFÉ ÙáÓ ÔÙ·ÌáÓ ï K·Ïϛ̷¯Ô˜ ÁÂÏÄÓ ÊËÛÈÓ, ÂD ı·Ú-

A340

ÚÂÖ ÁÚ¿ÊÂÈÓ Ùa˜ ÙáÓ \AıËÓ·›ˆÓ ·Úı¤ÓÔ˘˜ «àʇÛÛÂÛı·È ηı·ÚeÓ Á¿ÓÔ˜ \HÚȉ·ÓÔÖÔ», Ôy ηd Ùa ‚ÔÛ΋̷ٷ àfi-Û¯ÔÈÙ\ ôÓ. EåÛd ÌbÓ ÓÜÓ ·î ËÁ·d ηı·ÚÔÜ Î·d ÔÙ›ÌÔ˘ ≈‰·ÙÔ˜, œ˜ Ê·ÛÈÓ, âÎÙe˜ ÙáÓ ¢ÈÔ¯¿ÚÔ˘˜ ηÏÔ˘Ì¤ÓˆÓ ˘ÏáÓÏËÛ›ÔÓ ÙÔÜ §˘ÎÂ›Ô˘Ø ÚfiÙÂÚÔÓ ‰b ηd ÎÚ‹ÓË Î·Ù·Û··ÛÙfi ÙȘ ÏËÛ›ÔÓ ÔÏÏÔÜ Î·d ηÏÔÜ ≈‰·ÙÔ˜Ø Âå ‰b Ìc ÓÜÓ, ÙdiÓ ÂúË ı·˘Ì·ÛÙfiÓ, Âå ¿Ï·È ÔÏf ηd ηı·ÚeÓ qÓ œÛÙ ηd fiÙÈÌÔÓ ÂrÓ·È, ÌÂÙ¤‚·Ï ‰b ≈ÛÙÂÚÔÓ; » ] ‰È·ÛÒ˙ÂÈ Û¯fi-

ÏÈÔ ÙÔ˘ K·Ïϛ̷¯Ô˘, fiÙÈ ÛÙÔÓ HÚȉ·Ófi Ù· ›‰· Ù˘ Ú‡·ÓÛ˘ ‹Ù·Ó Ù¤ÙÔÈ· Ô˘ ‰ÂÓ Â¤ÙÚÂ·Ó ÙËÓ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ‡‰·ÙÔ˜ Ô‡Ù ÁÈ· ÙËÓ fiÛË ÙˆÓ ‚ÔÛÎËÌ¿ÙˆÓ. ¢È¿ ̤ÛÔ˘ ÙˆÓ £ÚÈ·Û›ˆÓ ¶˘ÏáÓ ‰ÈÂÚ¯fiÙ·Ó ·Ô¯Â-

Ù¢ÙÈÎfi˜ ·ÁˆÁfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜, ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÛËÌÂ›Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, ‰È·¯ˆÚÈ˙fiÙ·Ó Û ‹ÏÈÓ· ηӿÏÈ·Ô˘ ‰È·ÛÎÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ Â‰È¿‰·, ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù· χ̷ٷ ̂ ˜ Ï›·ÛÌ·. O ÎÔÚÔÏfiÁÔ˜ & ÔÈ ÂÚ-Á¿Ù˜ ̆ fi ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘, ÂÚÈÛ˘Ó¤Ï·Á·Ó Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· ·fi‚ÏËÙ· Î·È Ù· ‰È·ÛÎfiÚÈ˙·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÁÚÔ‡˜.3

NEKPOTA¼EIA

TÔ ̇ ‹ÙËÌ· Ù˘ Ù·Ê‹˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ, ÔÈ ÙÔÔıÂۛ˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›ˆÓ Î·È Ë ¤ÎÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ,ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ·ÛÙÈÎÔÔ›ËÛ˘, η›ÚÈÔ ̄ ˆÚÔÙ·ÍÈÎfi, ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎfi & ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ı¤Ì·,ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ÂȤ‰ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ·Á›ˆÛ˘ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Âı›ÌˆÓ Î·È ·-Ú·‰fiÛˆÓ. ™Â ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ·ÙÙÈ΋ ÁË, ÏËÛ›ÔÓ ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ Î·È ÙˆÓ Ô‰ÒÓ, ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› ÛËÌ›·Ù·ÊÒÓ.

KåòáíåéëÞ÷4

™ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ KÂÚ·ÌÂÈÎÔ‡, Ë ÔÔ›· ÛÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ AÚ¯·ÈfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ÙÔ « ΤÓÙÚÔ » Ù˘·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÎÂÚ·ÌÂÈÎÒÓ ÂȉÒÓ Ù˘ fiÏ˘, ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ HÚȉ·ÓÔ‡ ÔÙ·ÌÔ‡ ( 44Ì. ¿Óˆ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ÛÙ¿ıÌ˘ ), ‹‰Ë ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 12 Ô˘ ·È. .X., ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ÏËÛȤÛÙÂÚÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ ¤ı·‚·Ó ÙÔ˘˜ ÓÂ-ÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ë °ÂˆÌÂÙÚÈ΋ Î·È ¶ÚÒ˚ÌË AÚ¯·˚΋ ( 7Ô˜ ·È. .X. ) ÓÂÎÚfiÔÏȘ ÂÂÎÙ¿ıËΠ¤-Ú·Ó ÙÔ˘ ̆ ÔÌË΢ӷ˚ÎÔ‡ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ԣ. æ‹ÊÈÛÌ· & Û¯ÂÙÈΤ˜ Ú˘ıÌ›ÛÂȘ, ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ™fi-ψӷ ( Ù¤ÏË 6Ô˘ ·È. .X. ), ··ÁfiÚÂ˘Û·Ó ÚËÙ¿ ÛÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜ Ó· ı¿‚Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÂÓÙfi˜ ÙˆÓÔÚ›ˆÓ Ù˘ fiÏ˘ ( Cic. Fam., IV. 12. 3 = ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ KÈΤڈӷ Ì·˜ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔ„‹ÊÈÛÌ· › ™fiψӷ ). M ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ £ÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈÔ˘ Ù›¯Ô˘˜ ( 479 / 8 .X. ), ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ £ÚÈ·-

Û›ˆÓ ¶˘ÏÒÓ ( ¶‡ÏË ÙÔÜ KÂÚ·ÌÂÈÎÔÜ, ÌÂÙÔÓÔÌ·ÛıËΠ۠¢›˘ÏÔÓ ÙÔÓ 3Ô ·È. .X. ), ÛÙȘ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜ Ù˘ ÏÂ-

ˆÊfiÚÔ˘ Ï¿ÙÔ˘˜ 40Ì., ̆ ‹Ú¯Â ÙÔ ¢ËÌfiÛÈÔ ™ÉÌ· ( ¿ÏϘ ÔÓÔ̷ۛ˜ : T‡Ì‚Ô˜, ¶ÔÏ˘¿Ó‰ÚÈÔÓ, MÓËÌÂÖÔÓ,\E͈ÙÂÚÈÎfi˜ KÂÚ·ÌÂÈÎfi˜, \E͈ÙÂÚÈÎfi˜ ¢ÚfiÌÔ˜ ), fiÔ˘ Îˉ‡ÔÓÙ·Ó Ì ‰ËÌfiÛÈ· ‰·¿ÓË ÔÈ ÓÂÎÚÔ› Ù˘ fiÏ˘,

ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ÂÈÊ·Ó›˜ ·ıËÓ·˚Τ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ( ¶·˘Û., I.xxix.2 ).

Íììá NåëòïôáæåÝá EëôÞ÷ ôöî Tåéøñî 5

i EÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó Ï›Á˜, Û¯ÂÙÈο, ÔÌ¿‰Â˜ Ù·ÊÒÓ KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜ ÂÓÙfi˜ (;) ÙˆÓ £ÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈˆÓ TÂÈ-¯ÒÓ, ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ AÁÔÚ¿˜, ÛÙȘ Ô‰Ô‡˜ §ÂˆÎÔÚ›Ô˘ & K·Ú·˚ÛοÎË, ÛÙ· ›¯ÓË ÌÂÁ¿Ï˘ ·Ú¯·›·˜Ô‰Ô‡. H Èı·ÓfiÙËÙ· Ù·Ê‹˜ ÂÓÙfi˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ·Ó·ÛηÊ›˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘£ÔÚÈÎÔ‡.

A341

ii ™ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ IÂÚ¿˜ ¶‡Ï˘, ÛÙË ¢˘ÙÈ΋ O‰fi (^O‰e˜ ÙáÓ T¿ÊˆÓ) & ÛÙË NfiÙÈ· O‰fi (¶Ï·-Á›· ̂ O‰fi˜), ȉȷ›ÙÂÚ·, fï˜, ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ԉԇ˜ IÂÚ¿ & ¶ÂÈÚ·ÈÒ˜, ¤¯Ô˘Ó ¤ÏıÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ٿʈÓ

Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜.

iii EÎÙÂÓ¤˜ ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ HÚ›ˆÓ ¶˘ÏÒÓ, 6 ‰˘ÙÈο Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ¶Ï·Ù›·˜ EÏ¢ıÂÚ›·˜, ¤‰ˆ-Û ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÎÏ·ÛÛÈÎÒÓ Ù·ÊÒÓ, fiˆ˜ Î·È Ë ÂÚÈÔ¯‹ ÓÔÙÈ· Ù˘ ¶‡Ï˘, ηıÒ˜ Î·È Ë ¿ÚÔ‰Ô˜ Ì η-Ù‡ı˘ÓÛË ·fi AÓ·ÙÔÏ¿˜ ÚÔ˜ ¢˘ÛÌ¿˜. Aî ̂ HÚ›·È ¶‡Ï·È ÙÔ˘ £ÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈÔ˘ T›¯Ô˘˜ ( B.¢. ¶‡ÏË ) , ηٿ

Ì›· ¿Ô„Ë, ‹Ú·Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ « ‰Èa Ùe ÙÔf˜ ÓÂÎÚÔf˜ âÎʤÚÂÛı·È âd Ùa ìÚ›·, ¬ âÛÙÈ ÙÔf˜ Ù¿ÊÔ˘˜ » (AÚ.,

s.v. ≥ÚÈ· ). K·Ù' ¿ÏÏËÓ ¿Ô„Ë, fiϘ ÔÈ ‡Ï˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ìÚ›·È, ‰ÈfiÙÈ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Û ÓÂÎÚÔÙ·Ê›·

[ AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., LV.3.13: «...ÂrÙ· äÚ›· Âå öÛÙÈÓ Î·d ÔÜ Ù·ÜÙ·...» / £ÂÔÊÚ. X·Ú., 14: « fiÛÔ˘˜ ÔúÂÈ Î·ÙaÙa˜ \HÚÈ·›·˜ ¶‡Ï·˜ âÍÂÓËÓ¤¯ı·È ÓÂÎÚÔ‡˜; » / ¶·˘Û., I.1.2 = ÙȘ ·ÔηÏ› \HÚ›·È: 1. < äÚ›ÔÓ = Ù¿ÊÔ˜, ȉ›ˆ˜

ه̂Ԙ ( ··ÓÙ¿Ù·È ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ ), 2. < õÚÈÔ Ó = öÚÈÔÓ 3. ηٿ Ì›· ¿Ô„Ë, Ô ÔÙ·Ìfi˜

HÚȉ·Ófi˜ ¤ÙÛÈ ¤Ï·‚ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ].

iv EÎÙfi˜ ÙˆÓ A¯·ÚÓÈÎÒÓ ¶˘ÏÒÓ , Âη٤ڈıÂÓ Ù˘ Ô‰Ô‡ ÚÔ˜ ÙȘ A¯·ÚÓ¤˜, ηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ¶˘ÏÒÓ¢ÈÔÌ›·˜, IÙˆÓ›·˜, ÕÏ·‰Â & NÔÙ›·˜, Âη٤ڈıÂÓ Ù˘ Ô‰Ô‡ ÚÔ˜ ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÓÂÎÚÔÙ·Ê›·,ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ̄ ÚÔÓÔÏÔÁË̤Ó˜ ٷʤ˜ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È , ‹‰Ë, ÛÙË M˘ÎËÓ·˚΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô.

v ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ¶Ï·Ù›·˜ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÂÎÙfi˜Ù˘ ¶‡Ï˘ ¢ÈÔ¯¿ÚÔ˘˜, ̆ ‹Ú¯Â ÓÂÎÚfiÔ-ÏȘ Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜ ( ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ Ï·Ù›· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¤ˆ˜ ÙËÓ Ô‰fi KÔÚ·‹ ) Î·È ·Ú¯·Èfi-Ù·ÙË Ô‰fi˜ ÚÔ˜ Ù· MÂÛfiÁÂÈ·, Ï·ÛȈ̤ÓË ·fi Ù¿ÊÔ˘˜ & Ù·ÊÈο ÌÓËÌ›·. H Ù·ÊÈ΋ ̄ Ú‹ÛË Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ÂÚÈÔ¯‹˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ‹‰Ë ·fi ÙÔ˘˜ YÔÌ˘ÎËÓ·˚ÎÔ‡˜ XÚfiÓÔ˘˜.

vi EÎÙfi˜ ÙÔ˘ ¿ÛÙˆ˜, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÕÁÈÔ˜ Iˆ¿ÓÓ˘ P¤ÓÙË, K·ÏÏÈ-ı¤·, EÏÏËÓÈÎfi, HÏÈÔ‡ÔÏË, AÈÁ¿Ïˆ, °·Ï¿ÙÛÈ, B¿ÚË, BԇϷ, M·Ú·ıÒÓ·˜, NÙÚ¿ÊÈ, P·ÌÓÔ‡˜, N¤· M¿-ÎÚË, EÏÂ˘Û›Ó·, Î.·., fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› ÓÂÎÚÔÙ·Ê›·, ÔÌ¿‰Â˜ Ù¿ÊˆÓ ‹ ÌÂÌÔӈ̤Ó˜ ٷʤ˜ Ù˘ KÏ·Û-ÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë ·Ï·ÈfiÙ·ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›ˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ‹ ÙÔ˘˜ ηٿ Ùfi-Ô˘˜ ‰‹ÌÔ˘˜ ÂÎÙfi˜ ¿ÛÙˆ˜ ¤˙ËÛ ÛÙÔ ̄ ÚfiÓÔ, ηıÒ˜ ÙËÚÂ›Ù·È Î·È Û‹ÌÂÚ·, Û fiÏË ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂÈÎÚ¿-ÙÂÈ·..

KATAªTPO¼H TOY ¢AªIKOY ¦¤OYTOY

ŒÓ· ·fi Ù· ϤÔÓ Î·›ÚÈ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰·˜, ÙÔÔÔ›Ô, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·,·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ›‰Ô˜ Ú‡·ÓÛ˘ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ‹Ù·Ó Ë ·Ô„›ÏˆÛË ÙˆÓ ‰·-ÛÒÓ, 7 ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ̆ ÂÚ‚ÔÏÈ΋˜ Î·È ·ÓÂͤÏÂÁÎÙ˘ ̆ ÏÔÙfiÌËÛ˘, Ù˘ ·Ú·ÙÂٷ̤Ó˘ ‚fiÛÎËÛ˘ & Ù˘‰·ÊÈ΋˜ ‰È¿‚ÚˆÛ˘. OÈ ÂÈÙ·ÎÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ , ·Ê’ ÂÓfi˜ ÁÈ· ͢Ï›· ( •ÂÓ. EÏÏ., I.1.24-25 = Ë ¿ÊıÔÓË ‰·-ÛÈ΋ Î¿Ï˘„Ë ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Î·È Ù· Û˘Ó·Ê‹ ‰È·ÌÂÙ·ÎÔÌÈÛÙÈο ΤÓÙÚ· ͢Ï›·˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÙ˘ˆı›

ÁψÛÛÔÏÔÁÈο , ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ, .¯. ¢Ú˘ÔÜÛ·, \EÏ¿Ù·, K·ÛÙ·Ó¤·, K˘·ÚÈÛÛ›·, MÂ-Ï¿ÌÊ˘ÏÏÔ˜, •˘ÏfiÔÏȘ, ¶ÈÙ˘ÔÜÛ· ), Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ̄ Ú‹ÛË Ù˘ Û οıÂ Ù˘¯‹ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜, ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘

A342

ÁÈ· ‰È·ÙÚÔÊÈο ÚÔ˚fiÓÙ· Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙË ÁˆÚÁ›· & ÙËÓ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ¤ÏÏÂÈ„ËÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ χÛ˘ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·ÎÒÓ ËÁÒÓ, ηıÒ˜ Î·È Ë Êı·ÚÙ‹ « ʇÛË » ÙÔ˘ ̆ ÏÈÎÔ‡ ÚÔ˜ ÂÎ-ÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË, Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË Ù˘ ̄ ψڛ‰·˜ Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ·ÎfiÌË Î·È ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ‰È¿-‚ÚˆÛË ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ, Ì ÔϤıÚȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙËÓ Â˘ÚˆÛÙ›· ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜.

OÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ [ HÚÔ‰., V.23 & VII.183 & 188 / £Ô˘Î., VI.90 = ÔÚı ¿ ÂÚÌË-Ó‡ÂÈ ÙË ™ÈÎÂÏÈ΋ EÎÛÙÚ·Ù›· Ì ‚¿ÛË ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ıÔ‡Ó , ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ηÈÙÔ ‰·ÛÈÎfi ÏÔ‡ÙÔ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ / ¶Ï¿Ù. KÚÈÙ., III b-d . NÔÌ. A, 639a & ™T, 761 b -c / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ·ÈÙ.,V.viii.i , IV.viii.v, III.iii.ii , II.iv.vi = ÛÒÊÚˆÓ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ‰·ÛÈÎÒÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÏ›˜Ù˘ K‡ÚÔ˘ / ¢ËÌ.., XLII.7. 1041 : « ≤Í ùÓÔÈ ‰È\ âÓÈ·˘ÙÔÜ ñÏ·ÁˆÁÔÜÛÈÓ, ηd Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÔyÙÔ˜ [ sc. º·›ÓÈÔ˜] ‰Ò‰Â-η ‰Ú·¯Ìa˜ Ùɘ ì̤ڷ˜ » / ¶·˘Û., VII.26.4 & VIII.24.5 / ™ÙÚ., V. 2.v ( cap. 222 ) / Plin. HN., XIII.29 & XXXI.30

/ Var. R.R., I.6.5 ] Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ ÛÙ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·.M¿ÏÈÛÙ·, ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó : · ) ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ̄ ÚÂÈ-¿˙ÔÓÙ·È ‰ÂηÂٛ˜ ÁÈ· Ó· ·ӤÏıÂÈ, Â¿Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ, ¤Ó· ‰¿ÛÔ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ ÙÔ˘, ÚÈÓ ÙËÓ Î·Ù·-ÛÙÚÔÊ‹, ηٿÛÙ·ÛË, ‚ ) ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÚÈṲ̂ӷ Ê˘ÙÈο ›‰Ë, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë Â‡ÎË & Ë ÂÏ¿ÙË, fiÙ·ÓÎÔÔ‡Ó Âı·›ÓÔ˘Ó, ÂÓÒ ¿ÏÏ·, fiˆ˜ Ë ‰Ú˘˜, ͷӷʇÔÓÙ·È Î·È Á ) ÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÍËÌÂڈ̤ӈÓÊ˘ÙÔÊ¿ÁˆÓ ̇ ÒˆÓ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ê˘ÙÈο ›‰Ë. OÈ ·›Á˜ ‰ÂÓ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó Ù· ΢·Ú›ÛÛÈ· ( Cypress

sempervirens) , ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙË Ó ÂͿψÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂȉÒÓ ÛÙȘ Ê˘ÙÔÎÔÈӈӛ˜, ÂÓÒ ‰Â›-¯ÓÔ˘Ó ÚÔÙ›ÌËÛË Û ÔÒ‰Ë & ͢ÏÒ‰Ë ı·ÌÓÒ‰Ë Ê˘Ù¿, ȉ›ˆ˜ Ó·ڿ, Ù· ÔÔ›· ÍÂÚÈ˙ÒÓÔ˘Ó Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤-ÊÔ˘Ó. T· ‚ÔÔÂȉ‹, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ̂ ˜ ÙÚÔÊ‹ ̄ ÏfiË, ÁÚ·Û›‰È & ʇÏÏ·, ÂÓÒ ÔÈ ̄ Ô›ÚÔÈ Ù· ‚ÂÏ·Ó›‰È·, ٷοÛÙ·Ó· & Ù· ̄ ·Úԇȷ, ‰ËÏ·‰‹, Ù· ·Ó··Ú·ÁˆÁÈο ̤ÚË ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ Ê˘ÙÒÓ.

¶ÚÒÙÔ˜ Ô £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜ Ì›ÏËÛ Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ·Ô„›ÏˆÛË ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ, ËÔÔ›· ÚÔηÏ› ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ˘˜ ̆ ‰ÚÔÊfiÚÔ˘˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜, ÙÔ Îϛ̷ Î·È ¿ÏϘ Ê˘ÛÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÙˆÓÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ( ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ·ÈÙ., V.xiv.ii-v ), ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ̂ ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓ KÚ‹ÙË , fiÔ˘ Ë Î·Ù·-ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ Â¤ÙÚ„ ÙËÓ ÂχıÂÚË ‰È·Î›ÓËÛË ÙˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ Â‰·ÊÈ΋‰È¿‚ÚˆÛË & ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ηÏÏȤÚÁÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜ ( ¶ÂÚ. ·Ó¤Ì., 13 ). ¶·Ï·ÈfiÙÂÚ·, Ô •ÂÓÔÊÒÓ Î·Ù¤ÁÚ·„ fiÙÈÔÈ ̄ ÈÔÓÔÙÒÛÂȘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· Û ÌË Î·ÙÔÈÎË̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ( •ÂÓ. K˘Ó., IV.9 ), ÂÓÒ Ô ™ÙÚ¿-‚ˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ EÚ·ÙÔÛı¤ÓË, ˆ˜ Ë ·Ó¿Î·Ì„Ë Ù˘ ̄ ψڛ‰·˜ ÛÙËÓ K‡ÚÔ ‰ÂÓ ÌÔ-ÚÔ‡Û ӷ Û˘Ì‚·‰›ÛÂÈ Ì ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ¤ÓÙÔÓ˘ ·Ó¿Á΢ ÁÈ· ͢Ï›· ÛÙË Ó·˘ËÁÈ΋ &ÙË ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁ›· [ ™ÙÚ., XIV.6.v ( cap. 684 ) ].

T¤ÏÔ˜, Ù· ÔÛÔÛÙ¿ ηٷӿψÛ˘ Ù˘ ͢Ï›·˜ ̂ ˜ ÂÓÂÚÁÂȷ΋˜ ËÁ‹˜, Ô˘ ¿ÁÁÈ˙·Ó ÙÔ 90% › ÙÔ˘ Û˘-ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ̄ Ú‹ÛˆÓ, ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ˘ÚηÁÈ¿˜ ( ¶·˘Û.,III.26.5-6: «..ôÓÂÌÔ˜ ÜÚ â˜ ≈ÏËÓ âÓÂÁÎgÓ Ùa ÔÏÏaäÊ¿ÓÈÛ ÙáÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ.. » ), ÛÎfiÈÌ˘ ‹ Ê˘ÛÈ΋˜ , ÂÍ ·ÈÙ›·˜ ̆ „ËÏÒÓ ıÂÚÌÔÎÚ·ÛÈÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ı¤ÚÔ˜, ÎÂÚ·˘-

ÓÒÓ, ÂÎÚ‹ÍÂˆÓ ËÊ·ÈÛÙ›ˆÓ, ‹ Î·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓÒÓ ·ÈÙ›ˆÓ , ηıÒ˜ Î·È Ë Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ÈÛÙÔ‡ Ì ÙȘ Û˘Ó·Ê›˜ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ( ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁÈÎÔ› & ÎÂÚ·ÌÂÈÎÔ› ÎÏ›‚·ÓÔÈ, ̄ Ú‹ÛË Ï·ÙÔÌ›ˆÓ,Âί¤ÚÛˆÛË ‰·ÛÈÎÒÓ ÂÎÙ¿ÛÂˆÓ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ·ÁÚÒÓ ‹ ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ ‚ÔÛÎÔÙfiˆÓ ),‘ η٤ʷÁ·Ó ’ ÔÏϤ˜ ‰·ÛÈΤ˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ Î·È ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ıˆÚËÙÈÎÔ› ÙˆÓ

A343

KÏ·ÛÛÈÎÒÓ XÚfiÓˆÓ ( •ÂÓÔÊÒÓ, ¶Ï¿ÙˆÓ, AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ) Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜,.¯. ÙÔ « ·ıËÙÈÎfi ËÏÈ·Îfi ÂÓÂÚÁÂÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· », Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ¯ÒÚˆÓ Î·ÙÔ›ÎËÛ˘ Î·È ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÊˆÙfi˜ Î·È ıÂÚÌfiÙËÙ·˜, ̄ ˆÚ›˜ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ì˯·ÓÈÎÒÓ̤ۈÓ.

¢IAKYMANªEIª ªTIª Z¿OKOIN¿NIEª

Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ·Óı› Î·È ÙÂÎÌËÚȈı› ÛÙÔ KÂÊ¿Ï·ÈÔ ¶ANI¢A, ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·Ú-¯·›·˜ EÏÏ¿‰·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ›¯·Ó ¤̂ÂÈ ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi Î·È ÙËÓ ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ̇ ˆ˚ÎÒÓ ÂȉÒÓ ( •ÂÓ. §·Î.¶ÔÏ., II.7-8 / Aı‹Ó. ¢ÂÈÓ., IV.141 C / ¶ÏÔ˘Ù. §˘Î., 12.1-2 & 17-18 ) , 8 Ì ÙȘ ΢ÓËÁÂÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜( ·Ó·„˘¯‹, ›‰Ô˜ ÔÏÂÌÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ), ÙËÓ ·Ï›Â˘ÛË, ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ̇ ÒˆÓ, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÁÈ· ÁÔ‡Ó˜ , ‰¤ÚÌ·Ù· , ÔÚʇڷ, ‹ ¿ÏÏ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ( .¯. ÂÏÂÊ·ÓÙfi‰ÔÓÙÔ ÛÙ· ·Á¿ÏÌ·Ù·ÙÔ˘ ¢Èfi˜ & Ù˘ AıËÓ¿˜, ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ºÂȉ›· ), ÂÍ ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂˆÓ ( Ìfi‰Â˜ , .¯. ‰È·ÙÚÔÊÈΤ˜ ), ÙˆÓ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂˆÓ ( ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÔÈ Ôԛ˜ Â›Ó·È ÔÚı¤˜, ¤ÁÈ-Ó·Ó Ì ‚¿ÛË ·Ó·ÙÔÌÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ => ÂÈÚ·Ì·Ùfi˙ˆ·, ÓÂÎÚ¿ ‹ ̇ ˆÓÙ·Ó¿ ; ), ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÎÚÂÔÊ·Á›·˜& Ù˘ ÚÔÙ›ÌËÛ˘ Û ̇ ˆÈΤ˜ ÙÚÔʤ˜ ( .¯. ·ÏÏ·ÓÙÈο, Á¿Ï· ), ηıÒ˜ Î·È Ù˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Ó¤ˆÓ ÂȉÒÓ ‹ ÌÂÁ¿-ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ‹‰Ë ̆ ·Ú¯fiÓÙˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ , Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó·˘ÂÚÈÛ¯‡ÂÈ ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›‰Ô˜ ( .¯. ·ÈÁÔÂȉ‹ ) Î·È Ó· ‰È·Ù·Ú·¯ı› Ë ÈÛÔÚÚÔ›· ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÌÈÎÚÔ-ÂÚÈ‚·ÏÏfiÓÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Â˘Ú‡ÙÂÚˆÓ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÒÓ ̇ ˆÓÒÓ.

A¤¤Eª EªTIEª & AITIEª PY¦ANªHª 9

EΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹, ›Û˘, ÛÙÔ ¿ÛÙ˘ Î·È ÙËÓ ·ÙÙÈ΋ ‡·ÈıÚÔ, ̆ ‹Ú¯·Ó Î·È ¿ÏϘ ÂÛٛ˜ & ›‰Ë Ú‡·Ó-Û˘ ‹ ÌfiÏ˘ÓÛ˘.

O ̆ ÂÚÏËı˘ÛÌfi˜ Î·È Ë ·ÛÙÈ΋ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Û ÌÈÎÚÔ‡˜ ̄ ÒÚÔ˘˜, Ë ·fiÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÈÎÈÒÓ ÌÂٷ͇ÙÔ˘˜, ÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙˆÓ Ô‰ÒÓ, ÔÈ ÂχıÂÚÔÈ ̄ ÒÚÔÈ Î·È Ù· ÔÛÔÛÙ¿ Ú¿ÛÈÓÔ˘ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘, ÂÈ‚¿Ú˘-Ó·Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ·Ú¯·›· Aı‹Ó· Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘. ™Â ̄ ÒÚÔ˘˜ Ì ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË‚ÈÔÙ¯ÓÈÎÒÓ & ÂÌÔÚÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ¤ÓÙÔÓË ı· ‹Ù·Ó Î·È Ë Ë¯ÔÚ‡·ÓÛË ( ÌË ·ÓȯÓ‡ÛÈÌË ·Ú¯·ÈÔ-ÏÔÁÈο ), ÂÓÒ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ·ÙÌÔÛÊ·ÈÚÈ΋˜ Ú‡·ÓÛ˘ ‹Ù·Ó ‰È·Û˘ÓÔÚÈ·Îfi, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ Ú‡ÔÈ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏÈ‚¿ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ §·˘Ú›Ô˘ ηÙ¢ı‡ÓÔÓÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi Ù· ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο, ÂÊ'fiÛÔÓ Û˘¯ÓÔ› Â›Ó·È ÔÈ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ› ¿ÓÂÌÔÈ Ô˘ Ó¤Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi, fï˜, ‰ÂÓ‹Ù·Ó ÊˆÙÔ¯ËÌÈÎfi, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙȘ ÌÂÁ·ÏÔ˘fiÏÂȘ.. MfiÓÔ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·˘ÚˆÙÈ΋˜,ÔÈ Î¿ıÂÙ˜ ÙÔ̤˜ ÌÂÙ·ÏÏ¢ÙÈÎÒÓ ÂÍÔÚ‡ÍÂˆÓ ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙȘ 2.000, ηıÒ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÚfiÛ‚·ÛË ÛÂÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 75 ̄ ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ̆ fiÁÂÈˆÓ ‰È·‰ÚfïÓ..

H ‰È¿ÓÔÈÍË Ô‰ÈÎÒÓ ·ÚÙËÚÈÒÓ, Ë ‰È¤Ï¢ÛË Ô¯ËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜ ·ÓıÚÒˆÓ Û ıÚËÛ΢ÙÈ-Τ˜ ÂÔÚÙ¤˜, ÂÌÔÚÈΤ˜ Û˘Ó·ıÚÔ›ÛÂȘ, ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂÍÔÚÌ‹ÛÂȘ, Ë ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ , ηıÒ˜ Î·È ÔÈÂÓÙ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙˆÓ ÔÚ˘¯Â›ˆÓ - Ï·ÙÔÌ›ˆÓ ( •ÂÓ. ¶fiÚ., IV.4 & AÔÌÓ., III.6 - 12

A344

= ·Óı˘ÁÈÂÈÓ‹ Ë ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ §·˘Ú›Ô˘ ), ÙˆÓ ÏÈÌ·ÓÈÒÓ & ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÔÈÎÈÛÙÈÎÒÓ ˘Ú‹ÓˆÓ , ‰È·Ù¿-Ú·˙·Ó Ù· ÙÔÈο ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·. H ÂÈÎfiÓ·, fï˜, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ηχÙÂÚË Î·È Û ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘¿ÛÙˆ˜, fiÔ˘ ‰È‰fiÙ·Ó ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ›Ù ÛÙ· ̆ ‰Ú¢ÙÈο ¤ÚÁ·, ›Ù ÛÙÔ˘˜ ̄ ÒÚÔ˘˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂÙ¿Ï-ψÓ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· Ù›¯Ë & Ù· ÓÂÎÚÔÙ·Ê›·, ·ÏÏ¿ Î·È Û ËÁ¤˜ ÓÂÚÔ‡ & Ô‰ÈΤ˜ ·ÚÙËڛ˜, ηıÒ˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó·Ú·‚È¿ÛÂȘ Û ÁÂÈÙÓÈ¿˙ÔÓÙ˜ ̄ ÒÚÔ˘˜ Ù·ÊÒÓ. EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ̄ ‡Ù¢Û˘ ̄ ·ÏÎÔ‡, ̄ ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ ÛÙÔÓ 5Ô·È..X., ‹Ïı ÛÙÔ Êˆ˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ MËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ ™È‰ËÚÔ‰Úfi-ÌÔ˘ ÙˆÓ AıËÓÒÓ, ÛÙËÓ Ï·Ù›· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, Í·ÊÓÈ¿˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÛηÊ›˜.. E›Û˘,Ô ÌÓËÌÂÈ·Îfi˜ Û˘ÏÏÂÎÙ‹ÚÈÔ˜ ·ÁˆÁfi˜ Ì ÌÔÚÊ‹ Û‹Ú·ÁÁ·˜, Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ԣ,ÛÙÔ ÛÙ·ıÌfi ‘ KÂÚ·ÌÂÈÎfi ’ ›¯Â ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ Ù¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ & 5Ô˘ ·È. .X... 10

T· ÙÚˆÎÙÈο, Ù· ¤ÓÙÔÌ· Î·È ÔÈ Û˘Ó·Ê›˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ( ÎÔ˘Óԇȷ, ̇Á˜, „‡ÏÏÔÈ, „›Ú˜, Î.·. ) ÂÓ¤ÙÂÈ-Ó·Ó ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ηı·ÚÈfiÙËÙ·˜ Î·È ̆ ÁÈÂÈÓ‹˜ ȉȈÙÈÎÒÓ & ÎÔÈÓfi¯ÚËÛÙˆÓ ̄ ÒÚˆÓ. PÔ˘¯ÈÛÌfi˜, ›ψÛË,ÙÚfiÊÈÌ·, ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÓıÚˆÔÈ, Û›ÙÈ· & ·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ù· ٷϷȈÚÔ‡ÓÙ·Ó Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ·fi ηÙÛ·Ú›‰Â˜ Ô˘ÚÔÛ¤‚·Ï·Ó Ù· ÏÔ˘ÙÚ¿ Î·È ÙȘ ÎÔ˘˙›Ó˜ ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ, Ù· ·ÚÙÔÔÈ›·, ·ÎfiÌË Î·È ÙȘ ΢„¤Ï˜ ( AÚ., Fr.

583 ), ·fi „›Ú˜ ( HÚÔ‰., II.37 / AÚ. EÈÚ., 740 & ¶Ï., 537 / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ·ÈÙ., II.ix.vi / ¶·˘Û., X.10.7 /Î.·. ), ¤Ó· ·fi Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ›‰Ë Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ·Ú·Û›ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Û˘ÁÁÚ·-Ê›˜- ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙÔ˘˜ ÎÔÚÈÔ‡˜, ÙÔ˘˜ „‡ÏÏÔ˘˜ & Ù· ÙÛÈÌÔ‡ÚÈ·-, ·fi ÛÎÒÚÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÂÁ¿ÏË ·ÂÈÏ‹ÁÈ· Ù· ̆ ÏÈο ̇ ˆ˚΋˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘ - ·fi Ì·ÏÏ›, Ê٤ڈ̷, ÙÚ›¯ˆÌ· ‹ ΤڷÙÔ ( OÌ. O‰., º 393 / AÚ. §˘Û., 729 - 730& ™¯ÔÏ. A¯., 1111 / ¶ÈÓ‰., Fr. 222 & MÂÓ., Fr. 540 = ۇ̂ÔÏÔ Û‹„˘ Î·È ·Ú·ÎÌ‹˜ / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ.,IV.iv.ii & IX.xi.xi = ηÚfi˜ ÏÂÌÔÓÈ¿˜ ‹ ¿ÁÚÈÔ Ì·ÚÔ‡ÏÈ ̂ ˜ ·ÓÙÈÛΈÚȷ΋ ÚÔÛÙ·Û›· ÛÙ· ÚÔ‡¯· / Î.·. ),·fi ÙÂÚˉfiÓ·, Ô˘ η٤ÙÚˆÁ ٷ ͇ÏÈÓ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ( £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ., V.iv.v & VIII.x.v / ™Ô˘˝‰·,s.v. ÙÂÚˉÒÓ ), ·fi ·ÏÔÁfiÌ˘Á˜ Î.¿. ›‰Ë Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ·˘Ù‹˜, Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙȘ ÎÔÚȤ˜, ·Ï-

Ï¿ Î·È Û fiÏ· Ù· ÙÚfiÊÈÌ· ( OÌ. IÏ., B 469 - 471 ¶ 641 -2 ™ 570 - 2 / AÚ. ™Ê‹Î., 597 / AÓÙÈÊ¿Ó˘ Fr. 195 /

MÂÓ., Fr. 503 : Ì˘ÈÔÛfi‚Ë = Ì˘ÁÔÛÎÔÙÒÛÙÚ· ; ) ηÈ, Ê˘ÛÈο, ·fi Ù· ÎÔ˘Óԇȷ Û ÂÏÒ‰ÂȘ ‹ ÌÔÏ˘Ṳ̂Ó˜

ÂÚÈÔ¯¤˜, ·ÏËıÈÓ‹ Ì¿ÛÙÈÁ· Ì ÙÔ ‚Ô˘ËÙfi Î·È Ù· ÂÒ‰˘Ó· & ÂÈΛӉ˘Ó· ÙÛÈÌ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ( OÌ. IÏ., º 394& 421 / AÈÛ¯. AÁ·Ì., 891 - 3 / AÚ. §˘Û., 1031 - 2 ŸÚÓ., 244 - 5 ¶Ï., 537 - 9 & ™¯ÔÏ. NÂÊ., 157 / ¶·˘Û.,VII.2.11 = ÔÏfiÎÏËÚ· ÛÌ‹ÓË Û ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ A¯·˝·˜ / Î.·. ).

¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ¤Ó· ¿ÏÏÔ Î·›ÚÈÔ Úfi‚ÏËÌ· ‹Ù·Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ, Ù· ÔÔ›· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó·fi ÙÔ ÏÔ˘ÙÚfi ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÙËÓ Î·ı·ÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÈÎÈÒÓ, Ù· ÙÚÔÊÈο ηٿÏÔÈ·, Ù· ηٿÏÔÈ· ‚ÈÔÙÂ-¯ÓÈÒÓ & ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ ( ‚˘ÚÛԉ„›·, Ù˘ÚÔÎÔÌ›·, ÛÊ·Á›·, ÎÂÚ·ÌÂÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·, ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ηÙÂÚ-Á·Û›·˜ ÔÚʇڷ˜, Î.·.). æ‹ÊÈÛÌ· ÙÔ˘ 420 .X. ( ‚Ú¤ıËΠÂÁÁ‡˜ ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ ÙÔ˘ §˘ÛÈÎÚ¿ÙÔ˘˜ ) ··Áfi-Ú¢ ÛÙÔ˘˜ ‚˘ÚÛÔ‰¤„˜ Ó· Ì·Ï·ÎÒÓÔ˘Ó Ù· ‰¤ÚÌ·Ù· ÚÔ˜ ηÙÂÚÁ·Û›· ÛÙ· ÓÂÚ¿ ÙÔ˘ IÏÈÛÛÔ‡ ÔÙ·ÌÔ‡,ÛÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ¤Ô˘˜, οÙÈ Ô˘ ÚÔ‰›‰ÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÚÈÓ ÙÔ „‹ÊÈÛÌ·. A˜ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ K·ÏÏÈÚÚfi˘ ‹Ù·Ó Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ‚˘ÚÛÔ‰¤„˜( AÚ. I., 892-3 : «\I·‚ÔÖ ÔéΠ☠Îfiڷη˜ àÔÊıÂÚÂÖ ‚‡ÚÛ˘ οÎÈÛÙÔÓ ù˙Ô˘; » ™Ê‹Î., 37-38: «¶·ÜÂ, ·ÜÂ, ÌcϤÁ ù˙ÂÈ Î¿ÎÈÛÙÔÓ ÙÔéÓ‡ÓÈÔÓ ‚‡ÚÛ˘ Û·ÚĘ » & A¯·ÚÓ., 724 / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ. Ê˘Ù. ÈÛÙ., IV.ii.viii . CCC.viii.vi

/ Plin. HN, V. 15. ii CCI. 9. iii XVII. 5 / Î.·. ). 11 Y‹Ú¯Â, ›Û˘, Ô ÓfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÎÔÌȉ‹ ÙˆÓ ÛÙÂÚÂÒÓ

A345

·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·fiÛÙ·ÛË ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ ÙˆÓ AıËÓÒÓ ( ‚Ï. KÂÊ¿Ï·ÈÔ NOMO£E™IA ).¶¿ÓÙˆ˜, Ù· ̇ ˆ˚ο ηٿÏÔÈ·, Ô˘ Û‹ÔÓÙ·È ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÈÎÚÔÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ȉ·ÓÈο ÁÈ·ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ·Ú·Û›ÙˆÓ & ·ıÔÁfiÓˆÓ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ, ›¯·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ‚ÈÔ·Ô‰ÔÌËÛÈÌfiÙËÙ·˜,Û ۯ¤ÛË Ì ٷ Û‡Á¯ÚÔÓ· ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓ· ̆ ÏÈο.

T· ÎÂÚ·ÌÂÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·, Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÎÂÚ·ÌÂÈÎÔ‡˜ ÎÏÈ‚¿ÓÔ˘˜, ‰ÂÍ·ÌÂÓ¤˜ ηı·ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ËÏÔ‡ , ·Ôı¤ÛÂȘ ηı·ÚÔ‡ ËÏÔ‡ & ·Ôı¤ÛÂȘ ̆ ÔÚÔ˚fiÓÙˆÓ ( Ì‹ÙÚ˜, ÛÙËÚ›ÁÌ·Ù· ·ÁÁ›ˆÓ, fiÛÙÚ· η‰ÔÎÈÌ‹˜, ÛÊ¿ÏÌ·Ù· .¯. ηÎÔ„Ë̤ӷ ·ÁÁ›· ), ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó Û˘Ó¯Ҙ ÁÈ· Ó· ηχ„Ô˘Ó ÙËÓ ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ̇ ‹-ÙËÛË ÙˆÓ ÎÂÚ·ÌÂÈÎÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ. Œ¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› ‹‰Ë ÔÏÏ¿ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ Ù˘ ·Ú-¯·›·˜ fiÏ˘, ÛÙ· B.¢., ¢. Î·È N.¢. ÙÔ˘ ¿ÛÙˆ˜. Œ¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ Ù· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÙÔ˘ 4 Ô˘ ·È. .X. ‰ÂÓÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÛÙ· ‹‰Ë ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ 5 Ô˘ ·È. .X. , Ù· ÔÔ›· ηٷÛÙÚ¿ÊËÛ·Ó, ¿ÁÓˆÛÙÔÁÈ·Ù›, ·ÏÏ¿ Û Ӥ· ÛËÌ›· ÂÁÁ‡˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ, Ô ‰Â ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ ›¯Â Û˘ÚÚÈÎÓˆı›. AÓ·Ûηʤ˜, ‰Â, ÂÈ‚Â-‚·›ˆÛ·Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË Ó¤·˜ ( ÛÙÔ ‚' ÌÈÛfi ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X. ) Û˘ÓÔÈΛ·˜ ÎÂڷ̤ˆÓ ÂÓÙfi˜ ÙˆÓ ÛÎÂÏÒÓ ÙˆÓ M·-ÎÚáÓ TÂȯáÓ (ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ÕÓˆ ¶ÂÙÚ·ÏÒÓˆÓ). ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Î·È Ë ÙÔÔıÂÛ›· ÙˆÓ ÎÂÚ·-

ÌÂÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ Û¯ÂÙÈ˙fiÙ·Ó Ì ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜, fiˆ˜ Ì ÙËÓ ÔÈÎÈÛÙÈ΋ ˘ÎÓfiÙËÙ·& ÙÔÓÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi ÂÚÈÔÚÈÛÌfi, Ì ÙȘ Ô‰ÈΤ˜ ·ÚÙËڛ˜, ÙËÓ ‡·ÚÍË ÓÂÎÚÔÙ·Ê›ˆÓ,ÙËÓ Â‡ÎÔÏË ÚfiÛ‚·ÛË Û ͢-Ï›·, ËÏfi, ÓÂÚfi (.¯. ̂ HÚȉ·Ófi˜, ™ÎÖÚÔ˜, KËÊÈÛÛfi˜ & ·Ú·fiÙ·ÌÔÈ) , ηıÒ˜ Î·È Ì ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‡ÎÔÏ˘

‰È·Î›ÓËÛ˘ ÙˆÓ ·Ú·¯ı¤ÓÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. ™‡Ìʈӷ Ì ̆ ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ,ηٿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ÂÓÙ·ÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÎÂÚ·ÌÂÈÎÒÓ, ‰ËÏ·‰‹, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ 600 .X. Ì 300 .X., ·Ú‹-¯ıËÛ·Ó ÛÙ· ·ÙÙÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· 16.000.000 ÌÂÏ·ÓfiÌÔÚÊ· & ÂÚ˘ıÚfiÌÔÚÊ· ·ÁÁ›· ! MÔÚ› ηÓ›˜, ÏÔÈ-fiÓ, Ó· Ê·ÓÙ·Ûı› ÙÔ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎfi ÎfiÛÙÔ˜ Ì›·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜.. 12

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ ÙˆÓ ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ Ì·Ï·Î›ˆÓ (‚Ï. KÂÊ¿Ï·ÈÔ EM¶OPIO ), ÂÎÙfi˜ Ù˘ÂÓÙ·ÙÈ΋˜ ·Ï›Â˘Û˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂȉÒÓ, ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ‹Ù·Ó Î·È Ë ›‰È· Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜, ÂÊ’ fiÛÔÓ ÔÈ˘Ô‚Ú¿Á¯ÈÔÈ ·‰¤Ó˜ ÙˆÓ Ì·Ï·Î›ˆÓ ·Ê‹ÓÔÓÙ·Ó Ó· ·ÔÛ˘ÓÙÂıÔ‡Ó Û ·ÓÔÈÎÙÔ‡˜ Ï¿ÎÎÔ˘˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·Ó Û ‰ÂÍ·ÌÂÓ¤˜ ‹ ›ıÔ˘˜. H ÔÛÌ‹ Ô˘ ·Ó·‰˘fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ÊÔ‚ÂÚ¿ ·Â¯ı‹˜.13

T¤ÏÔ˜, ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ‹Ù·Ó Ë Èı·Ó‹ ̄ Ú‹ÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ̆ ÏÈÎÒÓ ( .¯. Á·ÓˆÌ¤Ó· ‹ ÌÂÙ·ÏÏÈο ÛÎÂ‡Ë ÁÈ·ÙË Ê‡Ï·ÍË & ÙËÓ ·Ú·Û΢‹ ÙÚÔÊÒÓ ) ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ̇ ˆ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜, Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ ‹ÚÂÌÂÁ¿Ï˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ηٿ ÙËÓ PˆÌ·˚΋ EÔ¯‹ ( Vitr., VIII.6.11 ). 14

ªY¡XPONEª EPEYNEª & ¦APATHPHªEIª

TÔ ̇ ‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ú‡·ÓÛ˘, Ù˘ ·Ó·ÛÙÚ„ÈÌfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÌfiÏ˘ÓÛ˘ ÛÙ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, ηıÒ˜Î·È Ù˘ ‰È¿ıÂÛ˘ ÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ, ·ÔÙÂÏ› ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ¤Ó· ·Í¤ڷÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Û οıÂηٷӷψÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ‰ÈÂıÓÒ˜, Ó· ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ÔÏϤ˜ ÌÂϤÙ˜, χÛÂȘ & ·fi„ÂȘ. 15

EÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÓÔÈÎÙfi Î·È Ì ‚·Ú‡ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎfi ÎfiÛÙÔ˜, ÁÈ· ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ۇÁ¯ÚÔÓ˜ ̄ ÒÚ˜, ÛÙȘ Ôԛ˜ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Î·È Ë EÏÏ¿‰·. º˘ÛÈÎfi ›ӷÈ, ÏÔÈfiÓ, Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È·Ó¿ÏÔÁ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ú‡·ÓÛ˘ & ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋

A346

AÚ¯·ÈfiÙËÙ·. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙ¿Ù·È ÔÏ˘‰È¿Ûٷٷ, ÂÊ’ fiÛÔÓ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Û˘ÓÙÂ-ÏÔ‡Ó ÔÈΛϘ ·ÏÏËÏÂȉÚÒÛ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ. H ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÌfiÓÔÓ, ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ÔÏ˘Û‡ÓıÂÙÔÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ÎÔÈӈӛ˜ , ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ô˘ ¤Ú ӷ ηٷ‚ÏËı›, ·ÏÏ¿Î·È Ù· ÛËÌ›· ÚÔ˜ Ù· ÔÔ›· ηÏfi ı· ‹Ù·Ó Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜. ø˜ ÚÔ˜ ÙË ‰È¿ıÂÛËÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È : · ) Ë ÚÔÙ›ÌËÛË ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ( .¯. ̄ Ú‹ÛË ÌfiÓÔÓÚˆÙÔÁÂÓÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ Í‡ÏÔ, ÙÔ Î¿Ú‚Ô˘ÓÔ, Ë ËÏȷ΋ & ·ÈÔÏÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ·ÔÎÏÂÈÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘& ÙˆÓ ‰Â˘ÙÂÚÔÁÂÓÒÓ, fiˆ˜ Ô ËÏÂÎÙÚÈÛÌfi˜ ), ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ (¯ÚfiÓÔ˜, ¤ÍÔ‰·, ¿ÏϘ Û˘Óı‹Î˜),ÙÔ ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔ ÂÓÂÚÁÂÈ·Îfi ‰˘Ó·ÌÈÎfi, Ë ÔÛfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, Ë ÂÓÙ·ÙÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÎÌÂ-Ù¿ÏÏ¢Û˘ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ËÁÒÓ, Ë Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›· & Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ (Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ),‚ ) Ù· ÏËı˘ÛÌȷο ›‰·, Ù· ÌÂÁ¤ıË Î·Ù·Ó¿ÏˆÛ˘ Î·È ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· Ù· ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈο ·Á·ı¿( ‡·ÈıÚÔ˜, ηı·Úfi˜ ·¤Ú·˜, ·Ó·„˘¯‹, ·ÈÛıËÙÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, ËÛ˘¯›·, ËÚÂÌ›·, ‹È˜ ÌÔÚʤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ),Á ) Ë ‡·ÚÍË ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ Ï‡ÛÂˆÓ ( .¯. ·Ó·Î‡ÎψÛË ) & ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ·˘ÙÒÓ ( ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi, ÔÏÈÙÈÎfiÎ.¿.), ‹ Ë ‡·ÚÍË MÂϤÙ˘ ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ EÈÙÒÛÂˆÓ ( ÁÓˆÛÙ‹ Û‹ÌÂÚ· ̂ ˜ M¦E ), ‰ ) ÔÈ Û¯¤ÛÂȘȉȈÙÒÓ - ÔÏÈÙ›·˜ ( ÓÔÌÔıÂÛ›·, ΛÓËÙÚ·, ·È‰Â›·, ÚfiÏË„Ë, ȉȈÙÈ΋ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ), Ë ‡·ÚÍË ÔÚÁ·Óˆ-Ì¤ÓˆÓ ̄ ÒÚˆÓ ·fiıÂÛ˘ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ ( Â¿Ó ̆ ‹Ú¯·Ó ̄ ˆÌ·ÙÂÚ¤˜ Î·È Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ), Ù· ̤۷·ÔÎÔÌȉ‹˜ & ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ, Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·Ó¿Ï·Û˘ ̄ ÒÚˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈË-ı› ̂ ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·fiıÂÛ˘ ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ ( Â¿Ó ¤ÁÈÓÂ, Î·È Ò˜ ), ÌÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ̄ Ú‹Û˘,Ë ·ÚÂÌfi‰ÈÛË ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÂÚÁ·ÛÈ·ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ( .¯. ‚ÔÛÎÒÓ ),  ) ÔÈ Ù‡ÔÈ ÙˆÓ ·ÔÚÚÈÌ-Ì¿ÙˆÓ ,ÁÂÓÈο, ηٿ ÙËÓ AÚ¯·ÈfiÙËÙ· ( Ê·ÁËÙÔ‡, ΋Ԣ-·ÁÚÔ‡, ͇Ϸ, ÎÂÚ·ÌÂÈο, ̤ٷÏÏ·, ¤ÙÚ˜, ·Î·-ı·Úۛ˜, ÛÎfiÓË, ηٿÏÔÈ· ̆ Ê·ÓÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ÔÚÁ·ÓÈο ηٿÏÔÈ· ·fi ÙËÓ Î·ÙÂÚÁ·Û›·‰¤ÚÌ·ÙÔ˜, ·ÔÛ‡ÓıÂÛË ̇ ˆ˚ÎÒÓ ÈÛÙÒÓ, ηÙÂÚÁ·Û›· ÔÚʇڷ˜ Î.¿. ), Î·È Ù¤ÏÔ˜, ÛÙ ) Ë ·Ó·ÛÙÚ„ÈÌfiÙËÙ· ‹Ë ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· Ù˘ Ú‡·ÓÛ˘ & Ù˘ ÌfiÏ˘ÓÛ˘ ( ÌÔχÓÛÂȘ ̆ ÁÈÂÈÔÓÔÌÈ΋˜ ̆ Ê‹˜ - .¯. ÂȉË̛˜ ÏÔÈ̈‰ÒÓÓfiÛˆÓ, ÂÈ‚¿Ú˘ÓÛË Ù˘ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜, ̆ ‰ÚfiÛÊ·ÈÚ·˜ & ÏÈıfiÛÊ·ÈÚ·˜, ÔṲ̂˜, ıfiÚ˘‚Ô˜, fiÁÎÔ˜ ·Ô‚Ï‹ÙˆÓ,ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘ ̄ ÒÚÔ˘, ÁÂÈÙÓ›·ÛË Ú˘ÔÁfiÓˆÓ ÂÛÙÈÒÓ Ì ηÙÔÈÎË̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ )..

.

A347

¶APA¶OM¶E™ : [ PY¶AN™H - ¢HMO™IA Y°IEINH ]

1.E.J. Owens, The City in the Greek and Roman World, Routledge, London/New York, 1991 . Esp.: Ch. 8,

pp. 149-163.

¢. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜, «O I‰ÈˆÙÈÎfi˜ B›Ô˜ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ», IEE, Ù. B’ : KÏ·ÛÛÈÎfi˜ EÏÏËÓÈÛÌfi˜, Û. 440.

H.A. Thompson & R.E. Wycherley, The Agora of Athens; the history, shape and uses of an ancient city

center, the American School of Classical Studies at Athens, Agora XIV, Princeton, 1972, pp. 194-197. E›Û˘,BCH 1976 & Chronique pp. 171-174.

2. R.Martin, L' Urbanisme dans la Grèce Antique, Paris, 1956. Sp. 3ème partie, Ch. I, p. 208.

H.A. Thompson, “Excavations in the Athenian Agora”, Hesperia 21/2 (1953): 82-113.

R.S. Young, «Sepulturae intra Urbem», Hesperia 21/1 (1952): 67-134.

3. E.J. Owens, " The koprologoi at Athens in the fifth and fourth centuries B.C.”, CQ 33,

(1983) : 44 - 50.

H.Michell, The Economics of Ancient Greece, W. Heffer & Sons, Cambridge 19572, p.63.

4. TÔ £ÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈÔ TÂÖ¯Ô˜ ‰È·¯ÒÚÈÛ ÙÔÓ KÂÚ·ÌÂÈÎfi Û \EÛˆÙÂÚÈÎfi ( ÌÂٷ͇ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ & ıÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈ-

Ô˘ ÂÚÈ‚fiÏÔ˘ ) Î·È \E͈ÙÂÚÈÎfi ( ÂÎÙfi˜ £ÂÌÈÛÙfiÎÏÂÈÔ˘ T›¯Ô˘˜ ). O Titus Livius ( XXXI. 24 ) ̆ ÔÏÔÁ›˙ÂÈ

ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔ ¢›˘ÏÔÓ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Ù˘ \A牋ÌÂÈ·˜ ( ÂÚÈÔ¯‹ \EÛˆÙÂÚÈÎÔÜ KÂÚ·ÌÂÈÎÔÜ ) Û 1.000

ڈ̷˚ÎÔ‡˜ fi‰Â˜ (ÂÚ›Ô˘ 1,5 ̄ ÏÌ. ). H Úˆ˚ÌfiÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·ÓÛÙÔ ÚÔ¿ÛÙÂÈÔ ÙÔ˘ \Aο‰ËÌÔ˘ õ Eο‰ÂÌÔ˘, ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙ· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ( AıËÓ. ¶ÔÏ., LVIII. 1 ).

U.Knigge, The Athenian Kerameikos. History, Monuments, Excavations, EΉ. KÚ‹ÓË , Aı‹Ó·,1990. MÙÊÚ. AÏ›ÎË ™Â˚ÚÏ‹ ·fi ÙË °ÂÚÌ·ÓÈ΋ ŒÎ‰ÔÛË ÙÔ˘ Deutscher Archäologisches Institutsvon Athen.

5. Y¶.¶O. & MÔ˘ÛÂ›Ô K˘ÎÏ·‰È΋˜ T¤¯Ó˘ ( ÂÈ̤ÏÂÈ· : §È¿Ó· ¶·ÚÏ·Ì¿ & N. ™Ù·ÌÔÏ›-‰Ë˜ ), H ¶fiÏË Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ¶fiÏË. E˘Ú‹Ì·Ù· ·fi ÙȘ AÓ·Ûηʤ˜ ÙÔ˘ MËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ ™È-‰ËÚÔ‰ÚfiÌÔ˘ ÙˆÓ AıËÓÒÓ, Aı‹Ó·, 2000. Eȉ. : E˘Ù˘¯›· §˘ÁÎÔ‡ÚË - TfiÏÈ·, “ ºÚ¤·Ú ¶ÂÙÌÂ˙¿”,ÛÛ. 118 - 122 / EÏÈÛ¿‚ÂÙ X·Ù˙ËÔ‡ÏÈÔ˘, “ ™Ù·ıÌfi˜ ÕÁÈÔ˜ Iˆ¿ÓÓ˘ ” , ÛÛ. 128 - 129 / ŸÏÁ· Z·-¯·ÚÈ¿‰Ô˘, “ ™Ù·ıÌfi˜ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ”, ÛÛ. 149 - 161 / ŸÏÁ· Z·¯·ÚÈ¿‰Ô˘, “ ºÚ¤·Ú HÚÒ‰Ô˘ AÙÙÈÎÔ‡ ” , ÛÛ.190 - 194 / EÏÈÛ¿‚ÂÙ X·Ù˙ËÔ‡ÏÈÔ˘, “ ºÚ¤·Ú AÌÂÚÈ΋˜ ” , ÛÛ. 224 - 227 / ŒÊË M·˙ȈÙÔÔ‡ÏÔ˘ -B·Ï·‚¿ÓË & Iˆ¿ÓÓ· TÛÈÚÈÁÒÙË - ¢Ú·ÎˆÙÔ‡, “ ™Ù·ıÌfi˜ KÂÚ·ÌÂÈÎfi˜ ”, ÛÛ. 265 - 275.

W.D. Coulson, Olga Palagia, T.L. Shear Jr., H.A. Shapiro & F.J. Frost (eds), The Archaeology of

Athens and Attica under the Democracy, Oxbow Monograph 37, Oxford, 1994. Eȉ. : °. ™Ù¿˚Ó¯¿Ô˘ÂÚ, “¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ÔÈÎÈÛÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ·ÙÙÈÎÒÓ ‰‹ÌˆÓ ”, Û. 183.

AÏ. ¶·ÙÚÈÓ¿ÎÔ˘ - HÏÈ¿ÎË, «AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÛÙÔ ‰‹ÌÔ A¯·ÚÓÒÓ», A' ™˘ÌfiÛÈÔ IÛÙÔ-Ú›·˜-§·ÔÁÚ·Ê›·˜ BÔÚ›Ԣ AÙÙÈ΋˜, A¯·ÚÓ¤˜ 1989, ÛÛ. 269-274.

R.Osborne, Classical Landscape with Figures. The Ancient Greek City and its Countryside,

A348

George Philip, London, 1987, p. 26 ff.

A¢ 37, (1982): XÚÔÓÈο, Aı‹Ó·, 1989. AÓ·ÛηÊÈΤ˜ EÚÁ·Û›Â˜, §. KÚ·ÓÈÒÙË, “ ÕÓˆ BÔ‡-Ï· ”, ÛÛ. 54-58. Eη٤ڈıÂÓ ·Ú¯·›ˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÌÂÌÔӈ̤ÓÔÈ Ù¿ÊÔÈ, Ù·ÊÈÎÔ› ÂÚ›‚ÔÏÔÈ &ÓÂÎÚÔÙ·Ê›· KÏ·ÛÛÈ΋˜ EÔ¯‹˜.

A¢ 40, (1985) : M¤ÚÔ˜ A’ - MÂϤÙ˜, Aı‹Ó·, 1990.. M·Ú›· ™·ÏÏÈÒÚ· - OÈÎÔÓÔÌ¿ÎÔ˘,“AÚ¯·›Ô NÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ §·˘Ú›Ô˘ ”, ÛÛ. 90-132, ۯ‰.: 1-3 & ÈÓ. 37-44.

A¢ 37, (1982) : M¤ÚÔ˜ B’1 -XÚÔÓÈο, Aı‹Ó·, 1989. AÓ·ÛηÊÈΤ˜ EÚÁ·Û›Â˜. Iˆ¿ÓÓ·TÛÈÚÈÁÒÙË, « °Ï˘Ê¿‰·-BԇϷ AÓ·ÛηÊÈΤ˜ EÚÁ·Û›Â˜ », ÛÛ. 52 - 58.

¢.§. ¶··‰‹ÌÔ˜, Ù· Y‰Ú·˘ÏÈο ŒÚÁ· ·Ú¿ ÙÔ˘˜ AÚ¯·›Ô˘˜, Ù.B', ŒÎ‰ÔÛȘ T¯ÓÈÎÔ‡ EÈÌÂÏË-ÙËÚ›Ô˘ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜, Aı‹Ó·È, 1975, Û. 341.

¶. K·ÂÙ·Ó¿Î˘, “ NÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X. Âå˜ \Aı‹Ó·˜ ·Úa ÙcÓ ̂ IÂÚaÓ ̂ O‰fiÓ ” AAA 6,

(1973): 150 Î.Â.

™ÂÚ. X·ÚÈÙˆÓ›‰Ë˜, « AÓ·Ûηʤ˜ ÎÏ·ÛÛÈÎÒÓ Ù¿ÊˆÓ AıËÓÒÓ », AE (1958): 143-145.

6. Donna Kurtz & J. Boardman, Greek Burial Customs, Thames & Hudson, 1971. °È· Ù· ÂÏÏËÓ., ÌÙÊÚ.O˘Ú·Ó›· BÈ˙˘ËÓÔ‡ & £. •¤ÓÔ˜, ŒıÈÌ· T·Ê‹˜ ÛÙÔÓ AÚ¯·›Ô EÏÏËÓÈÎfi KfiÛÌÔ, EΉ. K·Ú‰·Ì›ÙÛ·, Aı‹Ó·,1994, ÛÛ. 94 & 92. EȉÈο ÁÈ· ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÎÏ·ÛÛÈÎÒÓ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›ˆÓ, ‚Ï. ÛÛ. 86-90 & 337-338. ◊‰Ë·fi ÙËÓ AÚ¯·˚΋ EÔ¯‹, ÙÚÂȘ ·fi ÙÔ˘˜ ÏÂÙÔ‡˜ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ˘˜ ‰›ÛÎÔ˘˜, ¢ÚÂı¤ÓÙ˜ Û ·ÙÙÈο Ù·ÊÈοÌÓËÌ›·, ¤ÊÂÚ·Ó ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹ : « âÎ ÙÔÜ äÚ›Ô˘ » ( ÓÂÎÚÈÎfi˜ ·ÁÒÓ ‹ ه̂Ԙ ), ‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ Èı·ÓÒ˜, ›ÙÂ

οÔÈ· ·ıÏËÙÈ΋ Ó›ÎË Û ÓÂÎÚÈÎfi ·ÁÒÓ·, ›Ù ٷ ‰ÈÛÎÔÂȉ‹ ÒÌ·Ù· ÙÂÊÚÔ‰fi¯Ô˘ ·ÁÁ›Ԣ. ¶·ÚfiÌÔÈ· ·ÓÙÈ-ΛÌÂÓ· ·fi ̤ٷÏÏÔ ‹ Ï›ıÔ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› Î·È ÂÎÙfi˜ AÙÙÈ΋˜. T¤ÏÔ˜, Û ÂÓ›ÁÚ·ÊÔ ·ÌÊÔÚ¤· ̄ È·ÎÔ‡ Ù‡-Ô˘, ̄ ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÛÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ EÔ¯‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚Ú¤ıËΠÛÙÔ £ÔÚÈÎfi, ‰È·‚¿ÛÙËÎÂ Ë ÂÈÁÚ·Ê‹HPIAª , οÙÈ Ô˘ ›Ûˆ˜ ‰‹ÏˆÓ ÙËÓ Ù·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ̄ Ú‹ÛË.

¶. M·Ùı·›Ô˘, «^HÚ›· : ·î ¶‡Ï·È \Aı‹ÓËÛÈ », ŸÚÔ˜ 1, (1983): 7-16.

L.Jeffery, «The inscribed Gravestones of Archaic Attica», ABSA 57, (1962): 132-133.

7. G. Shipley & J. Salmon (eds), Human Landscapes in Classical Antiquity. Environment andCulture, Studies in Ancient Society Vol. 6, Leicester - Nottingham, Routledge, London & New York,1996. Esp. : O. Rackham, “ Ecology and pseudo - ecology : the example of ancient Greece ” ,

pp. 16 - 43. ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Á˘ÚÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ·fi ÂÏÏËÓÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ , ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙË ‰·ÛÈ΋ Î¿Ï˘„Ë¿Ú¯È˙·Ó Ó· Û˘ÓÙÂÏÔ‡ÓÙ·È Î·Ù¿ ÙË NÂÔÏÈıÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô Î.Â. ( .¯. ÏÈÁfiÙÂÚ· Ê˘ÏÏÔ‚fiÏ· ‰¤Ó‰Ú· ). ¶¿ÓÙˆ˜,ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ̄ ÒÚÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ôχ ‰È·‚ÚÒÛÈÌÔ, Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ٷ ‰¿ÊË ÙË ̃ N.A.IÛ·Ó›·˜, Ù˘ IÙ·Ï›·˜ & Ù˘ K‡ÚÔ˘. M¿ÏÈÛÙ·, ÁˆÏÔÁÈÎÔ› Î·È ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó··›˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÚfiÏÔ ÛÙȘ ‰È·‚ÚˆÙÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ·fi ÙËÓ ·Ô„›ÏˆÛË ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ, ηıÒ˜ ÂÚÈÔ-¯¤˜ Ôχ ‰·ÛˆÌ¤Ó˜ ( ¶›Ó‰Ô˜, Pfi‰Ô˜ ) Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ÂÓÂÚÁ¿ ‰È·‚ÚÒÛÈ̘.

D.J. Hughes, Pan's Travail, The John Hopkins University Press, Baltimore & London, 1994. Esp.: Ch.5, pp. 73-89.

A349

—, « Greek Origins of Forest Conservation: New Wisdom from the Speaking Leaves», University of

Denver, presented at University of Thessaloniki, May 1988. Esp.: pp. 2 & 4.

Th. A. Wertime, «The Furnace versus the Goat: The Pyrotechnologic Industries and Mediterranean

Deforestation in Antiquity», JFA 10, ( 1983 ) : 445 - 452. OÈ ·Ó¿ÁΘ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎÒÓ ÚԉȷÁÚ·ÊÒÓ ÁÈ· η‡-ÛÈÌË ‡ÏË, ηٿ ÙËÓ AÚ¯·ÈfiÙËÙ·, ̆ ‹ÚÍ·Ó Ô ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ·Ú¿ÁˆÓ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ÙˆÓ ÌÂÛÔÁÂÈ·ÎÒÓ ‰·-ÛÒÓ. ™ÙË ‘ ‚ÈÔÌ˯·ÓÔÔÈË̤ÓË ’ AÙÙÈ΋ Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ Ì ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ & ‡ıÚ·˘ÛÙË ‰·-ÛÔÎ¿Ï˘„Ë, Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÙËÓ ·ÓıÂÎÙÈÎfiÙÂÚË & ÏÔ˘ÛÈÒÙÂÚË ‰·ÛÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ÁÂÈÙÔÓÈ΋˜ BÔȈٛ·˜,··ÈÙ‹ıËÎ·Ó 14.000 ÙfiÓÓÔÈ Í‡ÏÔ˘ ·Ó¿ ¤ÙÔ˜, ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÎÏÈ‚¿ÓˆÓ..

M.Rowlands, M.Larsen & K. Kistiansen (eds), Centre and Periphery in the Ancient World, Cambridge,

1987. Esp.: Ch. 28, O.Rackham, «The Greening of Myrtos», pp. 341-348.

M.Niebuhr Tod, A Selection of Greek Historical Inscription, 2nd Vol., Oxford at the Claredon Press,

1933, p.111.

Ch.. A. Johnson, « Ancient Forests and Navies », Translactions and Proceedings of the American

Philological Association 58, (1927) : 199-209.

8. J.D. Hughes, 1994, fi.., ( ÛËÌ. 7 ), Ch. 6, pp. 91-111.

G.Sarton, A History of Science: Ancient Science through the Golden Age of Greece, 2 vols, Harvard

University Press, Cambridge, 1952, 1st Vol., pp. 537-8.

9. J.D.Hughes, 1994, fi.., ( ÛËÌ. 7 ), Ch. 7, pp. 112-129 / Ch. 9, pp. 156-167 / ·Ú. 82 & 84.

—, 1988, fi.., ( ÛËÌ. 7 ), p. 15.

10. Y¶.¶O. & MÔ˘ÛÂ›Ô K˘ÎÏ·‰È΋˜ T¤¯Ó˘, fi.., ( ÛËÌ. 5 ), Âȉ. : ŸÏÁ· Z·¯·ÚÈ¿‰Ô˘, ÛÛ. 149 -161 / ŒÊË M·˙ȈÙÔÔ‡ÏÔ˘ - B·Ï·‚¿ÓË & Iˆ¿ÓÓ· TÛÈÚÈÁÒÙË - ¢Ú·ÎˆÙÔ‡, ÛÛ. 265 - 275.

°È· ÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ Û ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ ı¤Ì· Ù˘ ÔÏ˘·ÓıÚˆ›·˜ & ÙˆÓ Û˘Ó·ÊÒÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔ-ÓÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ §·˘Ú›Ô˘ (ÂÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙËÓ ̆ Á›·ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÌÂϤÙË ÙˆÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ·fi Ù· ÓÂÎÚÔÙ·Ê›· Î.Ô.Î.) ‚Ï. :

M·Ú›· ™·ÏÏÈÒÚ·-OÈÎÔÓÔÌ¿ÎÔ˘, “AÚ¯·›Ô ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÛÙÔ §·‡ÚÈÔ ”, ¶Ú·ÎÙÈο B' EÈÛÙËÌÔÓÈ-΋˜ ™˘Ó¿ÓÙËÛ˘ N.A. AÙÙÈ΋˜, K·Ï‡‚È·, 1986, Û. 243 Î.Â.

J.Camp, « Drought and Famine in the 4th cent. B.C. », Hesperia Suppl. 20, ( 1982 ) : 9 ff.

S.Lauffer, Die Bergwerkssklaven von Laureion, Wiesbaden 1979, 115 Î.Â.: ÁÈ· ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ÂÎÌ›-ÛıˆÛ˘ Î·È ÙÔ˘˜ «ÌÂÙ·ÏÏÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜».

E˘. K·Î·‚ÔÁÈ¿ÓÓ˘, “ ™Ô˘Óȷο-§·˘ÚˆÙÈο ”, A¢ 32, ( 1977 ) : 212.

H.G.Mussche, Thorikos A Guide to the Excavation, Bruxelles, 1974, p. 23 Î.Â.

R.J.Hopper, «The Attic silver mines in the Fourth century B.C.», ABSA 48, ( 1953 ) : 210 ff.

M. Crosby, «The Leases of the Laureion Mines», Hesperia 19, ( 1950 ) : 191.

J.Angel, «Skeletal material from Attica», Hesperia 14, ( 1945 ) : 295 ff.

A350

11. I.C. Beavis, Insects and Other Invertebrates in Classical Antiquity, Exeter University Publi-

cations, Exeter, 1988. M ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·-Ê›·.

E.L.Schwandner, «Handwerkerviertel in Gründungsestätten des 5 und 4. Jahrhunderts», ¶Ú·ÎÙÈοÙÔ˘ 12Ô˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘Ó‰ڛԢ KÏ·ÛÛÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ 4, Aı‹Ó·, 1988, Û. 183 Î.Â. ™ÙȘ fiÏÂȘ Ô˘È‰Ú‡ıËÎ·Ó Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ ÙÔÓ 5Ô & 4Ô ·È. .X., fiÏ· Ù· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·ÓϤÔÓ extra muros, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ K·ÛÛÈÒË, fiÔ˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó Î·È Û ÎÂÓÙÚÈΤ˜ Û˘ÓÔÈ˘.

J.M.Camp, The Athenian Agora. Excavations in the Heart of Classical Athens, Thames & Hudson,

London, 1986.

12. ¶. B·Ï·‚¿Ó˘, “ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ› AÁÒÓ˜ & ¶·Ó·ıËÓ·˚ÎÔ› AÌÊÔÚ›˜ ” , CORPUS 51, ( 2002 ) : 50 -51.

Coulson et al., fi.., ( ÛËÌ. 5 ), Âȉ.: ŒÊË M·˙ȈÙÔÔ‡ÏÔ˘-B·Ï·‚¿ÓË, «AÓ·Ûηʤ˜ Û ·ıËÓ·˚-ο ÎÂÚ·ÌÂÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· AÚ¯·˚ÎÒÓ Î·È KÏ·ÛÛÈÎÒÓ ̄ ÚfiÓˆÓ», ÛÛ. 45-54.

Th. A. Wertime, fi.., ( ÛËÌ. 7 ), p. 448.

13. §›ÏÈ·Ó K·Ú·Ï‹-°È·ÓÓ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘, « ¶ÔÚʇڷ: M›· ÔχÙÈÌË ̄ ÚˆÛÙÈ΋ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ »,AÓıÚˆÔÏÔÁÈο AÓ¿ÏÂÎÙ· 49, (1988) : 41- 43.

14. J.Scarborough, « The Myth of Lead Poisoning among the Romans: An Essay Review », Journal of Medi-

cine and Allied Sciences 39, ( 1984 ) : 469- 475.

S.C. Gilfillan, « Roman Culture and Dysgenic Lead Poising », Mankind Quarterly 5, ( 1965 ) : 3-20.

J. o Nriagu , Lead and lead poising in Antiquity, John Wiley & Sons, New York, 1963.

15. ¶.™›ÛÎÔ˜ & M.™ÎÔ‡ÏÏÔ˜, ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ XËÌ›· I, EıÓÈÎfi Î·È K·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔAıËÓÒÓ, Aı‹Ó·, 1992.

A351

H ANTI¢PA™H TøN A°POTIKøN OIKO™Y™THMATøN

™TA ¶EPIBA§§ONTIKA EPE£I™MATA

™E ATOMIKO & ™Y§§O°IKO E¶I¶E¢O

™Ù· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, ÔÈ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Â›Ó·È ÁˆÁÂÓ›˜, ‚ÈÔÁÂÓ›˜ ‹ Î·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓ›˜.™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ AıËÓÒÓ, ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ù˘ ÌÔÓÈÌfiÙËÙ·˜ ηÙÔ›ÎËÛ˘

Î·È ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ( ·ÁÚÔÙÈÎfi ÔÈÎÔÛ‡ÛÙËÌ· ) Ì ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ &ÙËÓ ·ÏÈ›·, Û˘ÓÂÒ˜ ¤Ó·˘„ËÏfi ÔÛÔÛÙfi « ›ÂÛ˘ » (stress) ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘.OÈ ·ÁÚÔÙÈΤ˜ ηÏÏȤÚÁÂȘ ÌÂÙ¤‚·Ï·Ó ÙË ‚ÈÔÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ·Ú·ÁˆÁÈÎfiÙËÙ· ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂȉÒÓ. Œ¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ Ù· ·ÁÚÔÙÈο ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· Â›Ó·È ÛÙ·ıÂÚ¿( persistent ), Û ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›Â‰Ô, ÙÔÈο, fï˜, Â›Ó·È ·ÛÙ·ı‹ (unstable), ÂÊ' fiÛÔÓ ̆ Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Î·Ù·-ÛÙÚÔʤ˜ Î·È ÌÂÙ·‚·ÙÈο ÂÂÈÛfi‰È·. E› ϤÔÓ, ÛÂÈÚ¿ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ fiˆ˜ Ù· ÏËı˘ÛÌȷο ›‰·, ÔÈÙÚÔÊÈΤ˜ ·Ï˘ÛÛ›‰Â˜ ‹ Ë ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈ΋ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ÂȉÚÔ‡Ó ÛÙȘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘˜. ™Â ·-ÚfiÌÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Î·È ÙÔÓ›˙ÂÙ·È, ·Ú¿ÏÏËÏ·, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘-ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ (individual)ηıÒ˜ Î·È Ë ·ÓÙ›‰Ú·Û‹ ÙÔ˘ ( ÂÈ‚›ˆÛË-·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ) ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡˜ ÂÚÂıÈÛÌÔ‡˜. ¶Ú¤ÂÈ, ‰Â,Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÌÂÏÂÙ¿Ù·È ÙÔ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÔÈÎÔÛ‡ÛÙËÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ‰ËÌËÙÚÈ·-ÎÒÓ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÈÙËÚÒÓ ( grain-based system ).1 E‰Ò Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ·˜ (complexity) ·Ó·Ê¤ÚÂ-Ù·È ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi & ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ‰ÂÛÌÒÓ ÌÂٷ͇ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÚÔÊÈÎÔ‡ ϤÁÌ·ÙÔ˜ (May, 1974).

T· ·ÁÚÔÙÈο ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ÈÔ « ·ÓÂÙ˘Á̤ÓË » ÙÔ˘˜ ¤ÎÊÚ·ÛË, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘AÙÙÈ΋˜ ÛÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙÚ›· ÙÚÔÊÈο ›‰·, Ù· Ê˘Ù¿, Ù· Ê˘ÙÔ-Ê¿Á· ̇ Ò· Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÂÓÒ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ› ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ› ·›˙Ô˘Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ÚfiÏÔ. ¢ÔÌÈο ÛÙÔȯ›· ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙÒÓ Ù˘ Á˘, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ ̂ ˜ÌÔÓ¿‰·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ & ΤÓÙÚÔ˘ Ï‹„˘ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Î·È Ù· Èı·Ó¿ ̤ÙÚ· Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Û ÂÚ›ÙˆÛˉȷÙÚÔÊÈ΋˜ ÎÚ›Û˘ ‹ ÏÈÌÔ‡.

◆ ™Ù· ·ÁÚÔÙÈο ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, Ù· ̄ ·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÙˆÓ ÁˆÚÁÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó

ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÈÛÙ¤˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂ÓË ÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›·. K·Ù’ ·Ú¯¿˜, Ë ·Û¯ÔÏ›· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÚÔ-ۈ‡ÂÈ ÌfiÓÔÓ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ÙÔÌ›˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘ Û‡ÓıÂÙ· ‰È·ÛÙڈ̷و̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È, ÂÓÒ Ô ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÛÙÚ·Ì̤ÓÔ˜ ÛÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÚÔ˜ ÂÈ‚›ˆÛË, ‰È¿ ̤ÛÔ˘ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙË ÌÔÓ¿‰· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ( Ô›-ÎÔ˜, ÓÔÈÎÔ΢ÚÈ¿ ). TÔ ·fiıÂÌ· Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ô˘ ·Ú¤¯Ô˘Ó, ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, ̆ ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ù· ̆ fiÏÔÈ· ÎÔÈ-ÓˆÓÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· ‹ ÔÌ¿‰Â˜. 2 ¶ÚÒÙË ÚÔÙ›ÌËÛË & ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ë ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Î·È Ë ·ÔÊ˘Á‹ÌÈ·˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ÂÈÎÈÓ‰˘ÓÂ˘Ì¤Ó˘ ÌÂÁÈÛÙÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ΤډԢ˜, ÂÓÒ Ë ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó·

A352

‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ÛÔ˘Ó ÓˆÙÂÚÈÛÌÔ‡˜ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È , ·Ê' ÂÓfi˜ fiÙ·Ó Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÍ·ÛÊ·ÏÈṲ̂ÓË ¤Ó·ÓÙÈ È-ı·Ó‹˜ ·ÒÏÂÈ·˜, ·Ê' ÂÙ¤ÚÔ˘ fiÙ·Ó Ë ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓË ·ÏÏ·Á‹ ı· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÙËÓ ‹‰Ë ̆ ¿Ú¯Ô˘Û· ı¤ÛËÙÔ˘˜.

O ·ÚÈÔ˜ ¿ÍÔÓ·˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛËÙ˘ ÂÈ‚›ˆÛ˘ Î·È ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ·Ôı¤Ì·ÙÔ˜ (10 - 16 ÌËÓÒÓ ÙÚÔÊ‹ ), ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ηıfiÚÈ˙Â Î·È ÙȘ Âο-ÛÙÔÙ ‰È·‰Èηۛ˜ ·ÔÊ¿ÛˆÓ. EÍ ¿ÏÏÔ˘, ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÁˆÚÁÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ( Ùˆ¯fiÙÂÚˆÓ & ÏÔ˘-ÛÈÒÙÂÚˆÓ) ÛÙȘ ÚÔ‚ÈÔÌ˯·ÓÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ô‡Ù ·fiÏ˘Ù· ·ÙÔÌÈÎÈÛÙÈΤ˜, ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ Î·È ·fiÏ˘-Ù· Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜, ‰ÂÓ ̄ ·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·Ó, ‰ËÏ·‰‹, ·fi Ï‹ÚË ·˘Ù·¿ÚÓËÛË Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ΤډԘ( HÛ. ŒÚÁ. Î·È HÌ., 473-8 & 20-26 ).3 ¶·ÚfiÏ’ ·˘Ù¿, Ì›· ·ÚfiÌÔÈ· „˘¯ÔÏÔÁ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ¿ÓÙÔÙ ÛÙ·Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÌÔÓ¿‰· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ & ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ̇ ˆ‹˜ ̆ ÂÚ-‚·›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÏÔ˘ÛÙÂ˘Ì¤ÓË ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ̇ ‡ÁÔ˘˜.4

◆ T· ·›ÙÈ· ÂÓfi˜ ÏÈÌÔ‡ Â›Ó·È ÔÏÏ¿ Î·È ·ÏÏËÏԉȷÏÂÎfiÌÂÓ· ( mu lticausal & interactive theory of

famine ). T· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÂÈ‚›ˆÛ˘ Î·È Ù· ÚfiÙ˘· ( ÌÔÓ٤Ϸ ) ·ӿ‰Ú·Û˘ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó·Ó¿ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ̄ ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ·Ó¿ÏÔÁ· Î·È Ì ÙȘ ÂοÛÙÔÙ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ & ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ·Ú·-̤ÙÚÔ˘˜. ŒÙÛÈ, Ë Â˘·ÈÛıËÛ›· (ÙÔ ÙÚˆÙfiÓ, vulnerability) ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Û ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘˜ ÎÈÓ-‰‡ÓÔ˘˜ (hasards, levels of risk) ·ÔÙÂÏ› Û˘Ó‰˘·ÛÌfi, ·Ê' ÂÓfi˜ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÏÈÌÔ‡ Ì ٷ ÚÔÎÏËı¤ÓÙ·«ÙÚ·‡Ì·Ù· » ·fi ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜, ·Ê' ÂÙ¤ÚÔ˘ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÂÚÈÔÚÈ-ÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÎÚ›ÛˆÓ. 5

T· ̤ÙÚ· ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ Û ÎÏ˘‰ˆÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È Û Â͈ÙÂÚÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·, Ù· ÔÔ›· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È Û·ÁÚÔÙÈο ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Î·È Î·ÙËÁÔÚÈÔÔÈËı› ÛÂÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ & ÂÈÏÔÁ¤˜ ( •ÂÓ. OÈÎ., XVI.14-15 / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ., VIII.i & VIII.ii.xi ). 6

Afi ·˘Ù¤˜, ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ È‰ÈˆÙÒÓ, ÂÓÒ ¿ÏϘ ̆ ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ ‰ËÌfi-ÛÈ·˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜ Î·È Ù˘ ÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜.

OÈ ÁˆÚÁÔ› ›¯·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Ù· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë (.¯. Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Û›-ÙÔ˘, ÎÚÈı‹˜, „˘¯·ÓıÒÓ, ΤÁ¯ÚÔ˘, ·Ì¤ÏÔ˘, ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚˆÓ, ÔˆÚÔÊfiÚˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ), Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó ÙȘÌÂÈÎÙ¤˜ ηÏÏȤÚÁÂȘ ( ›Û¯˘·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·›· EÏÏ¿‰· Î·È ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó : ‰‡Ô ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë Ù·˘Ùfi-¯ÚÔÓ· ÛÙÔ ›‰ÈÔ ̄ ˆÚ¿ÊÈ ̄ ˆÚ›˜ ¿ÏÏË ‰È·‰Èηۛ·, ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë Û ÛÂÈÚ¤˜ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ̄ ˆÚ¿ÊÈ, ‰‡Ô ηÏ-ÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë ‰È·‰Ô¯Èο ÙÔ ¤Ó· Î·È ‡ÛÙÂÚ· ÙÔ ¿ÏÏÔ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ̄ ˆÚ¿ÊÈ, ·Ó¿ ÂÔ¯‹ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ ) ‹ Ó·ÙÌËÌ·ÙÔÔ›ËÛÔ˘Ó ( ‰È·ÌÂÏÈÛÌfi˜ ) Ù· ·ÁÚÔÙÂÌ¿¯È·, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈÎÚÔÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ÔÈÎÈÏ›·˜. ™ÙËÓ ·Ú¯·›· AÙÙÈ΋ , Ì¿ÏÈÛÙ·, ÔÈ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ¤˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Û·Ó Ó· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÔÏÏ¿ ÌÈÎÚ¿·ÁÚÔÙÂÌ¿¯È· ‰È·ÛÎÔÚÈṲ̂ӷ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· , ‰ËÏ·‰‹, ÙËÓ ÔχˆÚË Î·È ÎÔÈ·ÛÙÈ΋ ÌÂÙ·-ΛÓËÛË, Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ ÌÈ·˜ Ï‹ÚÔ˘˜ ·ÔÙ˘¯›·˜ ÛÙËÓ ÂÙ‹ÛÈ· ÛÔ‰ÂÈ¿.

E›Û˘, ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹, ‰ÂÓ ̆ ‹Ú¯·Ó ÛÙËÓ AÙÙÈ΋ ÚÔηıÔÚÈṲ̂ӷ ÔÛÔÛÙ¿ ·Ú·ÁˆÁÈÎfiÙËÙ·˜·Ó¿ ÛÔÚ¿ ( ratio seed: per yield ). O ‰·ÊÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ( soil texture ), ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ ÙÔ˘ ÁˆÚ-

A353

ÁÔ‡, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Î·Ù·Ó·ÏˆÙÒÓ ( ÛÙÔÌ¿ÙˆÓ ), Ù· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÂÚÁ·ÙÈο ̄ ¤ÚÈ·, ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ‰È·ı¤ÛÈ̈ÓÛfiÚˆÓ, Ë ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Û˘ÁÎÔÌȉ‹, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÙ‹ÛÈ· ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ·ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ.

ÕÏÏÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂȉÚÔ‡Û·Ó Î·Ù·Ï˘ÙÈο ÛÙȘ ÂÓÈ·‡ÛȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙÒÓ,‹Ù·Ó Ô Û˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ & Ë Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ, Ô ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˜ ÂÍÔÏÈÛÌfi˜ & Ô ̄ ÚfiÓÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ÁˆÚÁÈ-Τ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ÔÈ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ ( ¿ÙÚˆÓ˜ ), ÔÈ ·ÁÚ·Ó··‡ÛÂȘ (Ù˘ Ù¿Í˘ ÙˆÓ 15 - 20 ÂÙÒÓ, 8 - 10ÂÙÒÓ, ÂÓfi˜ ‹ ‰‡Ô ÂÙÒÓ, ÔÏ›ÁˆÓ ÌËÓÒÓ, ·Ó˘·ÚÍ›· Ù¤ÙÔÈ·˜ Ù·ÎÙÈ΋˜ ), Ô˘ ¤Ú ӷ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ·fiηÈÚÔ‡ ÂȘ ηÈÚfiÓ, ÔÈ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ› Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·Ó ÛÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, ÛÙȘ ȉÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ‰·ÊÒÓ Î·È ÙË ‰È¿‚ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜. ™˘¯Ó‹ ‹Ù·Ó, ÏÔÈfiÓ, Ë Ù·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ Ó· ·Ê‹ÓÂÙ·È ̄ ¤ÚÛÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Á˘ ‹ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ·ÁÚÔÙÂÌ¿¯ÈÔ, fiÙ·Ó ̆ ‹Ú¯·Ó Ï›Á· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÂÚÁ·ÙÈο ̄ ¤ÚÈ·, ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË Ë ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ Á˘,Ë ı¤ÛË ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÂÌ·¯›ˆÓ ‹Ù·Ó ‰È¿Û·ÚÙË ( Ì·ÎÚ¿Ó ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ηÙÔÈΛ·˜), Ù· ̤۷ Ï›·ÓÛ˘ Î·È ÔÈ˘¿Ú¯ÔÓÙ˜ ÛfiÚÔÈ ‰ÂÓ ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ̂ ˜ Â·Ú Â›˜, ‹ fiÙ·Ó ÙÔ ÂοÛÙÔÙ ηıÂÛÙÒ˜ ȉÈÔÎÙËÛ›·˜ ‹Ù·Ó ·ÔÙÚÂ-ÙÈÎfi.

Y‹Ú¯·Ó, fï˜, Î·È ¿ÏÏÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ú‡ıÌÈ˙·Ó ÙȘ ηÏÏȤÚÁÂȘ Î·È ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ̇ ˆ‹˜Î·È ÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÁˆÚÁÒÓ Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂοÛÙÔÙ ÎÚ·ÙÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË. O ÚfiÏÔ˜, ÏÔÈfiÓ, ÙˆÓÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ & ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ ‹Ù·Ó ¿ÌÂÛÔ˜ Î·È Û¯ÂÙÈ˙fiÙ·Ó Ì :

· ) Ù· ·Ú‰Â˘ÙÈο ¤ÚÁ·, Ù· ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤·ÈÍ·Ó ÌÈÎÚfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ AÚ¯·ÈfiÙËÙ·, ηÈÌfiÓÔ ÛÙȘ ηÚÛÙÈΤ˜ ÏÂοÓ˜ Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜, M·ÓÙ›ÓÂÈ·˜ & M·Î‰ÔÓ›·˜, fiÔ˘ ̆ ‹ÚÍ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Ì¤ÚÈ-ÌÓ· Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ̆ ·Ú¯fiÓÙˆÓ ̆ ‰ÚÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ.

‚ ) ÙȘ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Û˘ÓÈÛٷ̤Ó˜. OÈ ÂȉڿÛÂȘ ÙˆÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ÙÚÔÊÈ΋˜ ÎÚ›Û˘ ÛÙË ÁÂÓÓËÙÈÎfiÙËÙ·,ÛÙË ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·, ÛÙÔÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ( ·ÚÈıÌfi˜ & ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ› ÁÂÓÓ‹ÛˆÓ, ̆ ÔÛÈÙÈÛÌfi˜‚ÚÂÊÒÓ & ·È‰ÈÒÓ), Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙË ıÓËÛÈÌfiÙËÙ·, 7 Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·, Ë Ì›ˆÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ( fiÏÂ-ÌÔ˜, ÏÔÈÌfi˜ ) ›¯·Ó ·ÌÊfiÙÂÚ· ÛÔ‚·Ú¤˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ Á˘.

Á ) Ù· ̤ÙÚ· Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙfiÓˆÛË ÙˆÓ ÎÚ›ÛÂˆÓ ( HÚÔ‰.: III.57.2 & VII.144.1 / ¶Ï¿Ù. NfiÌ., 847/ AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., II.2 . IX.1 . XXII.7 / & ¶ÔÏ. B10, 1272 a 17 / ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ., 15 ), 8 Ù· ÔÔ›· ·ÊÔÚÔ‡Û·ÓÛÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ÔÈÎȷ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ( Aı‹Ó· : 478/ 7 & 413/ 12 .X. ), ÛÙËÓ ·Ó·ÏÔÁ›· ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌԢ‰¿ÊÔ˘˜ ·Ó¿ ȉÈÔÎÙ‹ÙË ‹ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ·Ó¿ ̆ ¿Ú¯Ô˘Û· ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌË ¤ÎÙ·ÛË ( ÂÓÙ·ÙÈÎÔÔ›Ë-ÛË ), ÛÙËÓ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈ΋ ‰È¤ÍÔ‰Ô Û Ӥ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ‹ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ¿ÏÏˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ & ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ( Aı‹Ó· :478/ 7 & 413/ 12 .X. ), ÛÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ‰È·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ··ÈÙÔ˘Ì¤ÓˆÓÙÚÔÊÈÎÒÓ ÂȉÒÓ ‹ ÙËÓ ÚfiÛÎÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì «‚›·ÈÔ» ÙÚfiÔ ( ÔÏÂÌÈΤ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ, Â΂ȷÛÌfi˜ ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂ-ÚˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ Î.·. = ÁÓˆÛÙ‹ Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ AıËÓÒÓ ), ÛÙËÓ ·Ó·Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ̄ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ·Ôı¤Ì·-ÙÔ˜ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ Ù·ÌÂ›Ô ( .¯. ·Ó·Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÂÈÛfi‰ˆÓ ·fi ÙÔ Ó¤Ô ÎÔ›Ù·ÛÌ· ·ÚÁ‡ÚÔ˘ÛÙÔ §·‡ÚÈÔ, ·fi ÙÔÓ Î¿ı ÔÏ›ÙË ̄ ˆÚÈÛÙ¿ Û ÎÔÈÓˆÊÂÏ‹ ¤ÚÁ· ), ÛÙË ‰È·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÙÚÔÊÈÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ «ÎÚ¿ÙÔ˜» ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜, Û ¿ÏÏ· ̤ÙÚ· Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›·ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ , ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ ( ·fi ÙÔÓ 4Ô ·È. .X., ηıÈÂÚÒıËΠÛÙËÓ AÙÙÈ΋

A354

Ó¤· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· , Ë ÛÈÙˆÓ›·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ̆ ‡ı˘ÓÔÈ ÛÈÙÒÓ˜ fiÊÂÈÏ·Ó Ó· ÂÍ¢ڛÛÎÔ˘Ó ÔÛfi-

ÙËÙ˜ ÛÈÙËÚÒÓ Î·È Ó· ÌÂÈÒÓÔ˘Ó ÙȘ ÙÈ̤˜ ÙÔ˘˜Û ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÎÚ›ÛÂˆÓ ) & ÛÙË ̄ Ú‹ÛË ¿ÏÏˆÓ ‰È·ÙÚÔÊÈÎÒÓÂȉÒÓ ( .¯. ΢ӋÁÈ, ·Ïȇ̷ٷ, ¿ÁÚÈ· Ê˘Ù¿ ), ÛÙË ı¤ÛÈÛË ÊÔÚÔÏÔÁ›·˜, ÛÙȘ ÚÔÌ‹ıÂȘ ÁˆÚÁÈÎÔ‡ ·Ô-ı¤Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi ( Ù·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹ Ó· ÂÁ·ÎÙ·Ï›„ÂÈ ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ù˘ Aı‹Ó·˜ ), 9 ‹, Ù¤ÏÔ˜, ÛÙËÓÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË Ó¤ˆÓ ËÁÒÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ( .¯. Ó¤· ›‰Ë η˘Û›ÌˆÓ, Ó¤· ÂÚÁ·Ï›· & ‚ÂÏÙȈ̤Ó˜ Ù¯ÓÈΤ˜Î.Ô.Î. ).

◆ OÈ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÌÔÚÔ‡Ó, ›Û˘, Ó· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÙÔ‡Ó

ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ( Kirsch: 1980 ) 10 ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂÒÓ Ù˘ Û ÛÙ·ıÂÚÔÔÈËÙÈ-΋ ( Stabilizing ), ÂÊ' fiÛÔÓ ÚÔ¸¿Ú¯ÂÈ «˘„ËÏ‹ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ Û ÛÙ·ıÂÚfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ Ù›ÓÂÈ Ó· ÂÍ·Ê·-Ó›ÛÂÈ ÔÈΛϘ ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜», ηÙ¢ı˘ÓÙ‹ÚÈ· ( Directional ), ÂÊ' fiÛÔÓ ̆ ¿Ú¯ÂÈ Î·Ù¿ÛÙ·ÛËstress Î·È ÂÈϤÁÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÁÈ· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌfi ‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ó¤Ô˘ ÈÔÂÈÙ˘¯Ô‡˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ & Û ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÙÈ΋ ( Diversifying ), ÂÊ' fiÛÔÓ Û ÂÙÂÚÔÁÂÓ¤˜ Â-ÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÓÔÚÌ¿Ï Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ¶¿ÓÙˆ˜, οı ‰ÔÌ‹ ‰È·ÙËÚ› Î·È ÚÔ·Á·Ó‰›˙ÂÈ ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˜& ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ‰È¿ ̤ÛÔ˘ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÌÂÙ¿‰ÔÛ˘, ÚÔÛıÂÙÈο, ·ÓÙÈıÂÙÈο‹ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈο .

°ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, fiÔ˘ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ô ·ÓıÚÒ-ÈÓÔ˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·È Ù·Ï·ÓÙ‡ÛÂȘ ·Ó¿ Ê¿ÛË ( phase oscillations ), fiÙ·Ó ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Û¯Â‰fiÓÛ‡Á¯ÚÔÓË ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ‰‡Ô ̆ ÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, Ù˘ ʇÛ˘, ‰ËÏ·‰‹, Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ‚›Ô˘, Ê·ÈÓfiÌÂ-Ó· ηı˘ÛÙ¤ÚËÛ˘ ( lag phenomena ), fiÙ·Ó Ì›· ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ÌÂÙ¿‚·ÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ̂ ˜ ÂÓۈ̿وÛË Ó¤·˜ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, Î·È Î·ıÔ‰ËÁËÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ( lead phenomena ), fiÙ·Ó ÚԂϤ-ÔÓÙ·È (Û˘ÓÂȉËÙ¿ ‹ ÌË) ·ÏÏ·Á¤˜ ( ‰˘ÓËÙÈΤ˜ ‹ ·Ï¤˜ ) ÛÙÔ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÚÔ-Û·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Û ·˘Ù¤˜.

EÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, οı ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÈÎÔÛ‡ÛÙËÌ· ‰È·ı¤ÙÂÈ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·, Ë ÔÔ›·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ̂ ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈ‚›ˆÛ˘. B¤‚·È·, Ë ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ Ï‹ÚÔ˘˜ ηٿÚÚ¢Û˘ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ( collapse ) Â›Ó·È ·ÎÚ·›· Î·È ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó ÔÚȷΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, Û‡-ÓËı˜, fï˜, Â›Ó·È ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂˆÓ ( negative feedbacks & oscilations ), ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Î·È ¿ÏϘ ‰È·‚·ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ̂ ˜ : ·) ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈΤ˜ ‰È¢ıÂÙ‹ÛÂȘ ( adaptive

adjustments ), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÔÈ Ê¿ÛÂȘ Ù˘ KÏ·ÛÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘, ‚) ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ÙÚÔÔÔ›ËÛË( adaptive modification ), ÁÈ¿ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ ÛÙËÓ EÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô &Á) ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ( adaptive transformation ), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓÙ˘ ¢‡Û˘ ÛÙË BÈÔÌ˯·ÓÈ΋ EÔ¯‹.

A355

¶APA¶OM¶E™ : [ H ANTI¢PA™H ™TO EPE£I™MA ]

1. D.Rindos, The Origins of Agriculture. An Evolutionary Perspective, Academic Press, London, 1984. Esp.:

Ch. 4, pp. 172-179 . M ÚÔÛÔ¯‹ Ú¤ÂÈ Ó· ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ fiÚÔÈ Complexity, Diversity, Stability,Resilience.

2. Th. W.Gallant, Risk and Survival in Ancient Greece. Reconstructing the Rural Domestic Economy, Polity

Press, England, 199. Esp.: Ch. 1, p. 4. M ÂÎÙÂٷ̤ÓË ̄ Ú‹ÛÈÌË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. [ E.R. Wolf (1966) / Gamst

(1974) / Dalton (1971) / Arnold (1988) / Finley (1985) / Silverman, (1986) & Garnsey (1988) ].

3. B. Wells (ed.), Agriculture in Ancient Greece, Acta Instituti Atheniensis Regni Sueciae, 4thXLII , Stockholm, 1992. Esp. : R. Osborne, “ Is It s Farm ? The Definition of Agricultural Sites and

Settlements in Ancient Greece” , pp. 21 - 27.

Ÿ.., ( ÛËÌ. 2 ), Ch. 1, pp. 7-10. K·Ù¿ Scott (1976) & Popkin (1979), oÈ Ê¿Ú̘ (·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ù·) ΢-Ì·›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ AÙÙÈ΋ ·fi 6 ¤ˆ˜ 125 ÛÙÚ¤ÌÌ·Ù· ( 1 ÛÙÚ¤ÌÌ· = 1000 Ì.2 ).

G.Glotz, Ancient Greece at Work, Kegan Paul, London, 1930, p. 247.

4. Ÿ.., ( ÛËÌ. 2 ), Ch. 2, 12-13. [ Netting, Wilk & Arnould ( 1984 ) ].

5. Ÿ.., ( ÛËÌ. 2 ), Ch.1, pp.5-7 .[ Arnold (1988) / Lofchie (1987) / Baker (1987) / Cummings (1987) / Shaw

(1987) / Vaughan (1987) / Kates (1985) & Timmerman (1981) ].

6. Ÿ.., ( ÛËÌ. 2 ), Ch. 3, pp. 36-57. [ Diamond (1947) / Allbaugh (1953) / de Vooys & Pinet (1958) / de

Vooys (1959) / Aschenbrenner (1976) / Bialor (1976) / R.M. Bell (1979) / Forbes (1976) & (1982) / Isom &

Worker (1979) / Okigbo, (1980) & Chayanov (1966, 1986). Boserup (1981) / Krapp (1919) / Allbaugh (1953) /

Damaskenides (1965) / Bialov (1976) / Lawless (1977) / Metochis (1980) / Murray (1984) & Kaleyk (1988) ].

7. P.Garnsey, Famine and Food Supply in the Graeco Roman World, Cambridge University Press, Cam-

bridge, 1988. Esp.: Ch. 4, p. 63 ff.

8. Ÿ.., ( ÛËÌ. 2 ), Ch. 4, 96-97 & Ch. 5 115-142.

P.Halstead & J. O’ Shea (eds), Bad Year Economics: Cultural Responses to Risk and Uncertainty,

New Directions in Archaeology, Cambridge University Press, Cambridge, 1989. Esp.: Ch. 8, P.Garsney

& I.Morris, p.104.

Ÿ.., ( ÛËÌ. 7 ), Ch.5, p. 69. [ Garnsey & Morris (1988) ].J.Tainter, The Collapse of Complex Societies, New Studies in Archaeology, Cambridge Univer-

sity Press, Cambridge, 1988. Esp.: Ch. 4, pp. 124-5. ø˜ ηٿÚÚ¢ÛË ÓÔÂ›Ù·È Ë ‰È·‰Èηۛ· ‘ ·ÔÛ‡ÓıÂÛ˘ ’Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ( Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ· ).

J.E. Jones, “Town and country houses in Attica in Classical Times”, in Miscellanea Graeca

Fasciculus 1, ed. by H. Mussche et al., State University of Ghent, Ghent, (1975): 63-140. OÈΛ· ÛÙË‚fiÚÂÈ· ÎÏÈÙ‡ ÙÔ˘ AÚ›Ԣ ¶¿ÁÔ˘ Ì ·ÔıË΢ÙÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·.

9. V.D. Hanson, The Western Way of War, Knopf, New York, 1989. Esp.: Ch. 4, «The Hoplite and his

A356

phalanx: War in an Agricultural Society», pp. 27-39 .

10. I. Morris (ed.), Classical Greece : ancient histories and modern archaeologies, CambridgeUniversity Press, Cambridge, 19941 / 19993. Esp. : Ch. 8, Susan Alcock, J. Cherry & J. Davis,

“ Intensive survey, agricultural practice and the classical landscape of Greece ” , pp. 137 - 170.

K.W. Butzer, Archaeology as Human Ecology: Method and Theory for a Contextual Approach,

Cambridge University Press,Cambridge, 1982, pp. 284 & 290 ff.

A357

¶PO™APMO™TIKE™ ¢IEY£ETH™EI™

TOY OIKO™Y™THMATO™ TH™ ATTIKH™

TøN K§A™™IKøN XPONøN:

OI ¶EPIBA§§ONTIKE™ ¶APAMETPOI

OÈ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ ÛÙÔÓ ÎÏ˘‰ˆÓÈÛÌfi Ù˘ ÈÛÔÚÚÔ›·˜ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·-ÙÔ˜ Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È ‘ ·Ê·Ó›˜ ’ , ·Ê’ ÂÓfi˜ ‰ÈfiÙÈ ‰ÚÔ˘Ó Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·, ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ ‰ÈfiÙÈ ÔÈ Û‡ÓıÂÙ˜ ÎÔÈ-

ӈӛ˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ¿Ì˘Ó˜ ̂ ˜ ÚÔ˜ ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜ & ÙȘ ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜. E› ϤÔÓ,‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓȯÓ‡ÛÈ̘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο, ÂÎÙfi˜ Â¿Ó Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È ·fi ÁÂÁÔÓfiÙ· Ì›˙ÔÓÔ˜ ÛËÌ·Û›·˜, fiˆ˜‰˘Ó·ÙÔ‡˜ ÛÂÈÛÌÔ‡˜, Û˘Ó·Ê‹ ÁˆÏÔÁÈο & ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ( .¯. ·ÏÈÚÚÔ˚ο ·̷ٷ ÌÂÙ¿ ·fi¤ÎÚËÍË ËÊ·ÈÛÙ›Ԣ ), ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÂȘ, ηٷÛÙÚÔÊ‹ ÔÈÎÈÛÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ, Î.Ô.Î. ¢ÂÓ ·‡Ô˘Ó, fï˜, Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ̂ ˜ ÌË ·Ó·ÛÙÚ¤„È̘ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜, οÙÈ Ô˘ ›¯·Ó ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ ÔÈ·Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ( ŸÌËÚÔ˜, HÛ›Ô‰Ô˜, HÚfi‰ÔÙÔ˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, IÔÎÚ¿Ù˘, AÈÛ¯‡ÏÔ˜, AÚÈ-ÛÙÔÊ¿Ó˘, ¶Ï¿ÙˆÓ, AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜, ¢ËÌÔÛı¤Ó˘, IÛÔÎÚ¿Ù˘, §˘Û›·˜, ¶·˘Û·Ó›·˜, ¶ÏÔ‡Ù·Ú-¯Ô˜ ), ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÚԂϤ„Ô˘Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ. Afi ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó, ÙȘ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ˜ ÛÙËÓ AÙÙÈ΋ Ù˘KÏ·ÛÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘, ÔÈ ‰‡Ô Â›Ó·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓ›˜, ÂÊ’ fiÛÔÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û˘Ó¤ÂÈ· Ï·Óı·Ṳ̂Ó˘ ‰È·¯Â›ÚÈ-Û˘ ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ, ÂÓÒ Ë ÙÚ›ÙË ÂÌ›ÙÂÈ ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ.

¤IMOI

OÈ ·˘ÍË̤Ó˜ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ fiÏ˘ ÙˆÓ AıËÓÒÓ Û ÛÈÙËÚ¿, ηıÒ˜ Î·È Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓÛ ÛÙ·ıÂÚ‹ ‚¿ÛË, Û˘ÓÂÒ˜ Ë ÌfiÓÈÌË ÂÍ¿ÚÙËÛË ·fi ͤӷ ΤÓÙÚ· ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ·ÓÔÈÎÙ¤˜ Ô‰Ô‡˜ ÂÈÎÔÈÓˆ-Ó›·˜, Û˘ÌʤÚÔÓÙ· & ‰È·ÎÚ·ÙÈΤ˜ Û˘Ìʈӛ˜, Ô‰‹ÁËÛ·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Û ۷ÓÔÛÈÙ›·. EÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ fiˆ˜

Ô Sallares (1991) Î·È È‰›ˆ˜ Ô Garnsey (1988), ÂÂÛ‹Ì·Ó·Ó ÔÚı¿ ÙËÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÚ›ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ,‰È·¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ù˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏÈÌÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›Ó·È ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓÔÈ ̄ ˆÚÈο Î·È Â›ÌÔÓÔÈ ̄ ÚÔÓÈο, ̄ ·Ú·-ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ۯ‰fiÓ ·ÓÙÂÏ‹ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÚÔÊÈÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ & ·‰˘Ó·Ì›· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ Ï‡ÛÂˆÓ Î·ÈÛ˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Û¿ÓÈ· ̂ ˜ Û˘Á΢ÚÈ·Îfi ‰Â‰Ô̤ÓÔ. §ÈÌÔ› Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Û¿ÓÈ· ηٿ ÙËÓ KÏ·ÛÛÈ΋ AÚ¯·ÈfiÙËÙ·( §˘Î., I.27 / £Ô˘Î. I. 139-140 / AÚ. A¯·ÚÓ., 524-553 & EÈÚ., 605-618 / •ÂÓ. EÏÏ., V.1.28 / ¶ÏÔ˘Ù. ™fiÏ.,24.1-2 ). 1

™ÙËÓ AÙÙÈ΋, Û˘Ó¤‚Ë ÛÈÙԉ›· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜ , ηٿ ÙÔÓ 4Ô ·È. .X., οÙÈ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÈ-ÏÔ‡Ó Ù· ·Ú¯·›· ΛÌÂÓ· . K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ KÔÚÈÓıÈ·ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ ( 395 .X. -387 .X. ), ÙÔ ¤ÙÔ˜ 387.X., Ô §·Î‰·›ÌˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ AÓÙ·ÏΛ‰·˜ ÊÚ¿˙ÂÈ ( ÂϤÁ¯ÂÈ ) ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ‰È¿ ̤ÛÔ˘ ÙÔ˘ BÔÛfiÚÔ˘ ÚÔ˜ ÙË

A358

M·‡ÚË £¿Ï·ÛÛ·, ÎÏ›ÓÂÈ Ù· ÂÌÔÚ›· ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ, ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈΛÌÂÓË ·Ó·Îˆ¯‹ ( ÛÔÓ‰·› ) ηÈ

˘Ô¯ÚÂÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÂ Û˘ÓıËÎÔÏfiÁËÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó¤‚·Ï·Ó Î·È ÔÈ ÌÂÛ¿˙ÔÓÙ˜ ¤ÌÔÚÔÈ,ÔÈ ÛÈÙÔáÏ·È, ÂÓÙfi˜ AıËÓÒÓ, Ì ÙËÓ ·ÓÙÈ·ÙÚȈÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ( •ÂÓ. AıËÓ. ¶ÔÏ., II.11 / §˘Û.,

XXII.8. 15-16 & 19: « œÛÙ\ âÓ [ÙÔ‡ÙÔȘ] ÙÔÖ˜ ηÈÚÔÖ˜ âÈ‚Ô˘Ï‡ԢÛÈÓ ìÌÖÓ, œÛÂÚ Ôî ÔϤÌÈÔÈ. ≠OÙ·Ó ÁaÚ Ì¿ÏÈÛÙ·Û›ÙÔ˘ Ù˘Á¯¿ÓËÙ ‰ÂfiÌÂÓÔÈ, àÓ·Ú¿˙Ô˘ÛÈÓ ÔyÙÔÈ Î·d ÔéÎ âı¤ÏÔ˘ÛÈ ˆÏÂÖÓ, ¥Ó· Ìc ÂÚd Ùɘ ÙÈÌɘ ‰È·ÊÂÚÒÌÂı·, àÏÏ\àÁ·áÌÂÓ âaÓ ïÔÛÔ˘ÙÈÓÔÛÔÜÓ ÚÈ¿ÌÂÓÔÈ ·Ú\ ·éÙáÓ à¤ÏıˆÌÂÓØ œÛÙÂ\ âÓ›ÔÙ ÂåÚ‹Ó˘ ÔûÛ˘ ñe ÙÔ‡ÙˆÓ ÔÏÈÔÚ-ÎÔ‡ÌÂı·», « O≈Ùˆ ‰b ¿Ï·È ÂÚd Ùɘ ÙÔ‡ÙˆÓ, ·ÓÔ˘ÚÁ›·˜ ηd ηÎÔÓÔ›·˜ ì fiÏȘ öÁÓˆÎÂÓ œÛÙ\ âd ÌbÓ ÙÔÖ˜ ôÏÏÔȘèÓ›ÔȘ ±·ÛÈ ÙÔf˜ àÁÔÚ·ÓfiÌÔ˘˜ ʇϷη˜ ηÙÂÛÙ‹Û·Ù âd ‰b Ù·‡ÙË ÌfiÓË ÙFÉ Ù¤¯ÓFË ̄ ˆÚd˜ ÛÈÙÔʇϷη˜ àÔÎÏË-ÚÔÜÙÂØ Î·d ÔÏÏ¿ÎȘ õ‰Ë ·Ú\ âÎÂ›ÓˆÓ ÔÏÈÙáÓ ùÓÙˆÓ ‰›ÎËÓ ÙcÓ ÌÂÁ›ÛÙËÓ âÈÎÚ·ÙÉÛ·È. K·›ÙÈ Ùd ̄ Úc ·éÙe˜ ÙÔf˜à‰ÈÎÔ‡ÓÙ·˜ ñÊ\ ñÌáÓ ¿Û¯ÂÈÓ ïfiÙ ηd ÙÔf˜ Ôé ‰˘Ó·Ì¤ÓÔ˘˜ Ê˘Ï¿ÙÙÂÈÓ àÔÎÙ›ÓÂÙÂ;», « â¿Ó ÌbÓ ı¿Ó·ÙÔÓ ÙÔ‡ÙˆÓηٷÁÓáÙÂ, ÎÔÛÌȈ٤ÚÔ˘˜ öÛÂÛı·È ÙÔf˜ ÏÔÈÔ‡˜ » ). 2 I‰›ˆ˜ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 393 .X. Î·È Ô ̄ ÂÈÌÒÓ·˜ ÙÔ˘ 387/ 6

.X., ̆ ‹ÚÍ·Ó Ôχ ÛÎÏËÚ‹ ̄ ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜.

AÓ·ÊÔÚ¤˜, ›Û˘, Û ۿÓÈÓ Û›ÙÔ˘ ( ÛÈÙԉ›· ) ‰È·ÛÒıËÎ·Ó ÁÈ· Ù· ¤ÙË 357/6 .X., ÁÈ· ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi

Ì ÙÔ º›ÏÈÔ, ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ M·Î‰fiÓˆÓ , Ô ÔÔ›Ô˜ η٤ۯ ÙÔ 340 .X. ÙÔÓ ·ıËÓ·˚Îfi ÂÌÔÚÈÎfi ÛÙfiÏÔ

Ô˘ Û˘Óԉ¢fiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ X¿ÚËÙ·, ÛÙÔÓ EÏÏ‹ÛÔÓÙÔ, 3 ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· Ù· ¤ÙË 330- 320 .X. , « ¬Î· ì ÛÈÙÔ-

‰Â›· âÁ¤ÓÂÙÔ âÓ ÙÔÖ˜ ̂ EÏÏ¿‰È , ÏÈÌÔÜ ÁÂÓÔ̤ÓÔ˘ âÓ ÌbÓ ÙÔÖ˜ ôÏÏÔȘ ÙfiÔȘ ÛÊfi‰Ú· », ÏËÓ Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ ( ¢ËÌ.,

XX.31-3 XXXIV.37 XXXV.50-1 XLII. 20 LVI.11= ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÙÔ˘ ηχÙÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 350-320 .X. / IÛÔ-ÎÚ., XVII.57 ). 4

¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÁÈ· ÙȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÏÈÌÔ‡ Î·È ‰È·ÙÚÔÊÈÎÒÓ ÎÚ›ÛÂˆÓ ( ÏÈÌfi˜, ÏÈÌÔÙÙÂÖÓ, ÛÈÙԉ›·, ÛÄÓȘ,àÔÚ›·, àÊÔÚ›·, öÓ‰ÂÈ·, ηÈÚfi˜ ) 5 ÛÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ AÚ¯·ÈfiÙËÙ· ( OÌ. O‰. Ì, 342 / HÛ. ŒÚÁ. Î·È HÌ., 230 , 243 ,

299 / HÚÔ‰., IV.151 & VIII.115 / AÚ. EÎÎÏ., 685 / •ÂÓ. EÏÏ., II.2.11, 15 & 21 / AÚÈÛÙ. MÂÙˆÚ. B 4, 360b 5-13/ £ÂfiÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ., VIII.vii. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ·ÈÙ., III.xxiii.iv. X·Ú., 23.5 / AÈÛ¯., III.111 / ¢Èfi‰., XIII.107 /

IÔ˘ÛÙ., 5.8.1-3 / ¶ÏÔ˘Ù. ¢ËÌ., 33 / ¶ÔÏ., I.84.9 ), ·˜ ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó Ù· ÂÍ‹˜.

H ·ÔÙ˘¯›· ÛÙË Û˘ÁÎÔÌȉ‹, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÙË ÌÔÓ·‰È΋ Ô‡Ù ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË·Ú¿ÌÂÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÏÈÌÔ‡ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë AÙÙÈ΋, ‰ÈfiÙÈ ÙÔ˘˜ Ì‹Ó˜ ·fi ÙÔÓOÎÙÒ‚ÚÈÔ ¤ˆ˜ ÙÔ M¿˚Ô Ë ÔÛÔÛÙÈ·›· Èı·ÓfiÙËÙ· ·ÔÙ˘¯›·˜ Ù˘ ÛÔÚ¿˜ ÛÈÙËÚÒÓ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ 28%,Ù˘ ÎÚÈı‹˜ ÛÙÔ 5,5% Î·È ÙˆÓ ÍËÚÒÓ Î·ÚÒÓ ( .¯. ÔÛÚ›ˆÓ ) ÛÙÔ 71%, ‰ËÏ·‰‹, ÛÙ·ıÂÚ¿ ÂÏÏԯ‡ÂÈ Ë È-ı·ÓfiÙËÙ· ·ÔÙ˘¯›·˜ Ì›· ÊÔÚ¿ ·Ó¿ 4 ¤ÙË, Ì›· ÊÔÚ¿ ·Ó¿ 20 ¤ÙË Î·È ÙÚ›˜ ÊÔÚ¤˜ ÛÙ· 4 ¤ÙË ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·.

¶ÂÚÈÔ‰Èο, fï˜, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó, Û fiÏ· Ù· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, Î·È ¿ÏÏ· Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ· , fiˆ˜ ÂȉÚÔ̤˜ÂÓÙfiÌˆÓ - ΢ڛˆ˜ ·ÎÚ›‰ˆÓ- Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ̂ ˜ Ë Ï¤ÔÓ ·Úfi‚ÏÂÙË & ηٷÛÙÚÂÙÈ΋ ·fi ÙȘ ÂÈı¤ÛÂÈ˜Î·È ·ÓÙÈÌÂÙˆÈ˙fiÙ·Ó Ì ÙË ÊˆÙÈ¿ ‹ Ì ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ Ó·ÚÒÓ ÂÓÙfiÌˆÓ ( IÏ. º, 12 - 14 / AÚ. A¯.,150 & ŸÚÓ., 588 / £ÂÔÎÚ., V.108 -9 / ¶·˘Û., I.24.8 = ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ AfiÏψӷ ¶·ÚÓÔ›Ô˘ ÛÙËÓ AÎÚfiÔÏË,ˆ˜ ̆ ÂÓı‡ÌÈÛË Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ ·fi ›ıÂÛË ·ÎÚ›‰ˆÓ ), ·ÎÚ·›· ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ( ÍËÚ·Û›·,ÏËÌ̇Ú˜, ·Ú¿Î·ÈÚË ̇ ¤ÛÙË ‹ ·ÁÂÙfi˜, ̄ ·Ï¿˙È ), ÙÚÈÎ˘Ì›Â˜ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ô˘ ÂÌÔ‰›˙Ô˘Ó ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿

A359

ÙÚÔÊ‹˜ ‹ ·ÎfiÌË Î·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓ‹ ·›ÙÈ· , ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ì›· ÔÏÈÔÚΛ· ‹ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ‡·ÈıÚÔ, ÂÈÚ·Ù›· ÛÙË ÛÈÙÔÔÌ›·, ·ÓÂÈÙ˘¯‹˜ ‹ ·Ó·Ú΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛË Î·È Â›‚ÏÂ„Ë ÙˆÓ ÙÚÔÊÈÎÒÓ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, Î.Ô.Î.

¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÔÈ ·ÁÚÔ› Ì ٷ Û·Ṳ́ӷ ‰ËÌËÙÚȷο, Ù· ÔˆÚÔÊfiÚ· ‰¤Ó‰Ú· & Ù· Ê˘Ù¿ ÙˆÓ Î‹-ˆÓ ̆ ‹ÚÍ·Ó, ·Ó¤Î·ıÂÓ, ‡ÎÔÏÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ ÁÈ· Ù· ‰È¿ÊÔÚ· Ê˘ÙÔÊ¿Á· ̇ Ò· ( .¯. ÔÈÎfiÛÈÙÔÈ ̄ Ô›ÚÔÈ, ·ÏÂÔ‡-‰Â˜ ), Ù· ÙÚˆÎÙÈο ( .¯. ÔÓÙÈÎÔ› & ·ÚÔ˘Ú·›ÔÈ ) , Ù· Ô˘ÏÈ¿, Ù· ¤ÓÙÔÌ· Î·È ÙȘ ·Ûı¤ÓÂȘ ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ, ·Ï-Ï¿ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÓ·Ṳ̂ÓÔ˘˜ Ô‰ÔÈfiÚÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÎϤÊÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚ·ÛÙÈÎÔ‡˜..

OÈ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘, ¿ÏÈ, ÂÌϤÎÔ˘Ó ÙȘ ÂÚÈ‚·Ï-ÏÔÓÙÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÛÙË ‰È¿ÚÚËÍË ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÒÓ & ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î‡ÎψÓ, ÂÊ’ fiÛÔÓ ‹ ›‰È·Ë fiÏË - ÎÚ¿ÙÔ˜ ηı›ÛÙ·Ù·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÙˆÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÒÓ, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ Ì·ÎÚÈÓ¤˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ fiˆ˜·˘Ù‹ ÙÔ˘ MÂÁ¿ÏÔ˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘. H ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ Â‰·ÊÈ΋ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ıÂÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ, ÙÔ˘ ÙÚ‡ÁÔ˘ ‹ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ηÚÒÓ, Ë ‰ÂÓ‰ÚÔÙfiÌËÛË Ù˘ ̄ ψڛ‰·˜ Î·È Ë ˘Úfi-ÏËÛË ÙˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ & ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÈÎÒÓ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÛÙ·ıÂÚfi ÛËÌÂ›Ô ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜›ÂÛ˘ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÔϤ̈Ó, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ·ÔÙ˘ÒıËΠÛÙÔ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ ÌÂfiÚÔ˘˜ fiˆ˜ Êı›ÚÂÈÓ, ÎfiÙÂÈÓ, η›ÂÈÓ, ‰È·Êı›ÚÂÈÓ, ηÎÔ˘ÚÁÂÖÓ, Ù¤ÌÓÂÈÓ ( £Ô˘Î., II.19.1 II.79.2 IV.2.1 / AÚ.

A¯·ÚÓ., 183 232 & 986 / •ÂÓ. EÏÏ., IV.5.10 IV.7.1 & V.3.3 -18 / ¢ÈÔ‰., XII.45.1 & XVI.56.2 / Î.·.). AÎfiÌË,fï˜, Î·È Ô Aگȉ¿ÌÂÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ( 431 - 421 .X. ) Ì ÙȘ 5 ÂÈÛ‚ÔϤ˜ ÛÙËÓ AÙÙÈ΋, ‰ÂÓ ·Ó¤ÙÚ„Â, ÙÔ˘Ï¿-¯ÈÛÙÔÓ ‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌ·, ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙÔ˘ ·ÙÙÈÎÔ‡ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ì›·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ :· ) Ë ·ÙÙÈ΋ ̄ ψڛ‰· ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙ ˘ÎÓ‹, ̄ ·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÌÂÓË ·fi ‚ÈÔÔÈÎÈÏfiÙËÙ·, ‚ ) ÔÚÈṲ̂Ó˜ Ú·ÎÙÈ-Τ˜, fiˆ˜ Ô ÛÎÔÏÔÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·ÌÂÏÈÒÓ ( AÚ›ÏÈÔ˜ - NԤ̂ÚÈÔ˜ ), ·ÏÏ¿ Î·È ÔÚÈṲ̂ӷ ̄ ·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ, fiˆ˜ Ë ·‰˘Ó·Ì›· Ï‹ÚÔ˘˜ η‡Û˘ ÙÔ˘ ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚÔ˘, ηıÈÛÙÔ‡Û·Ó ·ÓıÂÎÙÈΤ˜ ÙȘηÏÏȤÚÁÂȘ, Á ) Û‡Ìʈӷ Ì ٷ Ù¯ÓÔÏÔÁÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ & ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÈÛ‚ÔϤˆÓ,‹Ù·Ó ·Î·ÙfiÚıˆÙË Ë Ï‹Ú˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ̆ ·›ıÚÔ˘, ·fi ¿Ô„Ë ̄ ÚfiÓÔ˘, ÎÔ‡Ú·Û˘ ‹ ̄ ÂÚÈÒÓ. º·›ÓÂ-Ù·È, ‰Â, ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ·Ú¿Ù·Í˘ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ·Ú¤ÌÂÈÓÂ Ë ·‰Ú·ÓÔÔ›ËÛË Ù˘·ıËÓ·˚΋˜ ‰‡Ó·Ì˘ Î·È fi¯È Ë ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ·ÙÙÈ΋˜ Á˘.. OÈ ·ÁÚfiÙ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Ó·Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÛÔ‰ÂȤ˜ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Ë TÂÙÚ¿ÔÏË, Ë ¢ÂΤÏÂÈ· & Ë A牋ÌÂÈ· ¤ÌÂÈÓ·Ó, Ì¿ÏÏÔÓ, ·Ó¤ÁÁȯÙ˜( £Ô˘Î., I. 82.3-6 II.11.6-8 II.18.5 II.20.2 II.21.2 VII.10.1 Î.·. ). H AÙÙÈ΋ ‰ÂÓ Î·Ù·ÛÙÚ¿ÊËΠÔÏÔÛ¯ÂÚÒ˜Ô‡Ù ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¢ÂÎÂÏÂÈÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘ ( 413 - 404 / 3 .X. ), ηıÒ˜ ÔÏÏÔ› ‰‹ÌÔÈ ,fiˆ˜ Ô £ÔÚÈ-Îfi˜, ÙÔ ™Ô‡ÓÈÔ, Ë AÓ¿ÊÏ˘ÛÙÔ˜ & Ô P·ÌÓÔ‡˜, ‰È¤ıÂÙ·Ó Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ Û‡ÛÙËÌ· ÊÚÔ‡ÚËÛ˘. ™Â Ì·ÎÚÔÚfiıÂ-ÛÌË, ¿ÓÙˆ˜, Îϛ̷η, Ë ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˘ ¤ÎÙ·Û˘ ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ ηٷÛÙÚÔÊ‹ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Ì›· ·Ú-¯·›· ÎÔÈÓˆÓ›· Û ÂÈΛӉ˘Ó˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ (.¯.·ÛÙ·ı‹˜ ·ÚÔ¯‹ ÚÒÙˆÓ ̆ ÏÒÓ & ‰È·ÙÚÔÊÈÎÒÓ ÂȉÒÓ).6

E›Û˘, Ì›· ÚÔ¸¿Ú¯Ô˘Û· ÎÚ›ÛË, ÏËı˘ÛÌȷΤ˜ ȤÛÂȘ Ô˘ ÂÓÙ›ÓÔ˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ë Èı·Ó‹ ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÎÚ›Û˘, ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ‹ ‰È¢ÎÔχÓÔ˘ÓÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· Ô˘ ›¯Â ÚÈÓ ÙÔ ÏÈÌfi, ηıÒ˜ Ì›· ·-Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓË ‰È·‰Ô¯‹ η΋˜ ‹ ÌÂÚÈ΋˜ ÛÔ‰ÂÈ¿˜ ‚Ï¿ÙÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi Ì›· ÌfiÓÔ ÛÔ‚·Ú‹ ÎÚ›ÛË. HÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ¤ÎÙ·ÛË Ô˘ Ï‹ÙÙÂÙ·È ( ÌÈÎÚ‹ ‹ ÌÂÁ¿ÏË ), Ë ÙÔÔıÂÛ›· Ù˘ ÏËÁ›۷˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÒÛÙ ӷ η-

A360

ı›ÛÙ·Ù·È Â‡ÎÔÏË ‹ ‰‡ÛÎÔÏË ÚfiÛ‚·ÛË ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÙÚÔÊÈÎÒÓ ÂȉÒÓÔ˘ Û·Ó›˙Ô˘Ó, Û˘ÓÂÒ˜ Î·È Ë Î‡Ì·ÓÛË ÙˆÓ ÙÈÌÒÓ ÛÙ· ‰È·ÙÚÔÊÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ( Ï·¯·ÓÈο, ÎÚ¤·˜, ·˘Á¿Î.Ô.Î.) Û ۯ¤ÛË Ì ¿ÏÏ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÚÔ˜ ‰È·Î›ÓËÛË ( ¤ÈÏ·, ÚÔ‡¯·, Î.Ï.. ), ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Â› ϤÔÓ ·-Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÌÂϤÙ˘ ÙˆÓ ÛÈÙÔ‰ÂÈÒÓ.

H Û˘Ó‡·ÚÍË ÏÔÈÌÔ‡ & ÏÈÌÔ‡ ( Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô ÏÈÌfi˜ ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ ÏÔÈÌÔ‡ ), Ë ¤ÁηÈÚË ‹ fi¯È ·ÓÙ·fiÎÚÈ-ÛË Î·È ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ AÚ¯ÒÓ, Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ( .¯. ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ Û ‰È·ÙÚÔÊÈο ›‰Ë , ÔÈÔԛ˜ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ‰‡ÛÎÔÏ· ), ‰È¿ÊÔÚ· ÎÔÈÓˆÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· fiˆ˜ Ë ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ( .¯. ÛÙËÓ ·Ú¯·›·Aı‹Ó· ηٿ ÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 360, 350 & 320 .X., Ì ÙȘ ÔÏϤ˜ ÎÏËÚÔ˘¯›Â˜), ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î¿ÔȘ η-ÙËÁÔڛ˜ Î·È ÔÌ¿‰Â˜ Ï‹ÙÙÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi, ηıÒ˜ Î·È Ë ·˘ÍË̤ÓË ıÓËÛÈÌfiÙËÙ· Ô˘Û˘Óԉ‡ÂÈ ·ÚfiÌÔȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, Ù·¯‡ÙËÙ· Î·È ÂÈÙ˘¯›· ·Ó¿Î·Ì„˘ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÂÙ¿ ·fi Ì›· ‰È·ÙÚÔÊÈ΋ ÎÚ›ÛË.

¢IABP¿ªH E¢A¼¿N - ¥HPAªIA ( Aé¯Ìfi˜ )EÂÈÛfi‰È· ÚÔÛ¯ÒÛÂˆÓ Â‰·ÊÒÓ ·ÓȯÓ‡ıËÎ·Ó Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ̄ ÒÚÔ, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÂ

ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ÌÂÙ¿ ÙÔ 1969 fiÙ·Ó Ô U.Vita-Finzi ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙÔ «ÌÔÓÙ¤ÏÔ» ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓIÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ⁄ÛÙÂÚÔ˘ TÂÙ·ÚÙÔÁÂÓÔ‡˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·È ̆ ÈÔıÂÙ‹ıËΠ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ӷ, ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ AÚÁÔÏ›‰·˜ ÌÂϤÙ˜ ¤‰ÂÈÍ·Ó ÙËÓ ÔÚı‹ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘8 Ô˘ ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 4 Ô˘ ·È. .X. , Ì ·ÚÈÔ ¿ÍÔÓ· ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰ÚˆÓ. Afi ÙËÓ EÏÏËÓÈÛÙÈ-΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô ¤ˆ˜ ÙËÓ ¶ÚÒ˚ÌË PˆÌ·˚΋, Û˘Ó¤‚Ë ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Â‰·ÊÈ΋˜ ‰È¿‚ÚˆÛ˘ Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ë Â˘ÊÔÚ›·Ù˘ Á˘ Ó· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ 3 Ô - 6 Ô Ì.X. E›Û˘, ‰‡Ô ÂÓÔ¯ÏËÙÈο ÂÂÈÛfi‰È· ÚfiÛ¯ˆÛ˘ ‰·ÊÒÓ« ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó » ÛÙËÓ EÚ¤ÙÚÈ· Ù˘ E‡‚ÔÈ·˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÙÒÓ 720 .X. -680 .X. Î·È ÛÙ· Ù¤ÏË 5 Ô˘ ¤ˆ˜·Ú¯¤˜ 4Ô˘ ·È. .X.7 ™ÙËÓ AÙÙÈ΋, ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 6 Ô ·È. .X. , ÔÈ ÁˆÚÁÔ› ›¯·Ó « ÂÍ·ÓÙÏ‹ÛÂÈ » ÙȘ ·ÙÙÈΤ˜Â‰È¿‰Â˜ ÂÍ ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÓÙ·ÙÈÎÒÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ·ÎfiÌË Î·È Ù· ÂÚÈÊÂÚÂÈ-·Î¿ ÙÌ‹Ì·Ù· Á˘ ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ ÙˆÓ ÏfiÊˆÓ Î·È ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ ( .¯. ÛÙÔÓ YÌËÙÙfi Ô˘ ›¯Â ‹‰Ë ÂίÂÚÛˆı› ).¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ·Ô„›ÏˆÛË ÙÔ˘ ‰·ÛÈÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È Ë ̆ ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ‚fiÛÎËÛË Û˘Ó¤ÙÂÈÓ·Ó ̂ ˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi ÛÙˉȿ‚ÚˆÛË ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Î·È ÛÙË ÌÂȈ̤ÓË ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ( AÚÈÛÙ. AıËÓ. ¶ÔÏ., XVI.6 ).8

º·›ÓÂÙ·È, ›Û˘, fiÙÈ ·Ú·ÙÂٷ̤ÓË ÍËÚ·Û›· ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ۯ‰fiÓ 25 ÂÙÒÓ, Û˘Ó¤‚Ë Î·Ù¿ ÙÔ Á' ٤ٷÚÙÔÙÔ˘ 4 Ô˘ ·È. .X. (ȉ›ˆ˜ ÙË ‰ÂηÂÙ›· 335-325 .X.) Û fiÏË ÙËÓ EÏÏ¿‰·. 9 Ÿˆ˜ ‹‰Ë ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ·Óı› ÛÙÔKÂÊ¿Ï·ÈÔ Y¢PO§O°IA, ηٿ ÙÔ Á' ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ 4 Ô˘ ·È. .X., ÂÁηٷÏ›ÊıËÎ·Ó ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ‰ËÌfiÛÈ· ÊÚ¤-·Ù·, ÂÓÒ ·˘Í‹ıËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÔÈ ‰ÂÍ·ÌÂÓ¤˜ ÛÙȘ ȉȈÙÈΤ˜ ÔÈ˘, οÙÈ Ô˘ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂÙ·È Î·È ·Ú¯·ÈÔ-ÏÔÁÈο. ¶¿ÓÙˆ˜, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·Ê› , ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, fiϘ ÔÈ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ Ù˘ ·ÁÚÔ-ÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·Ó Û ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ( I. ¶ÂÚ› ·¤Ú., XXIII ).10

O AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÔÚı¿ ·Ú·ÙËÚ› ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÚÔÛ¯ˆÛÈÁ¤-ÓÂÛ˘ ( MÂÙˆÚ. A14, 352a 6-18 : « ÍËÚ·ÈÓfiÌÂÓÔÈ ÁaÚ Ôî ÙfiÔÈ öÚ¯ÔÓÙ·È Âå˜ Ùe ηÏᘠö¯ÂÈÓ, Ôî ‰b ÚfiÙÂÚÔÓ ÂéÎÚ·-ÙÂÖ˜ ñÂÚÍËÚ·ÈÓfiÌÂÓÔÈ ÙfiÙ Á›ÁÔÓÙ·È ̄ ›ÚÔ˘˜. ¬ÂÚ Û˘Ì‚¤‚ËΠÙɘ ̂ EÏÏ¿‰Ô˜ ηd ÂÚd ÙáÓ \AÚÁ›ˆÓ ηd M˘ÎËÓ·›ˆÓ

A361

¯ÒÚ·ÓØ...» Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÓÔÌ·Û›· = ¶·Ï·Èfi & NÂÒÙÂÚÔ °¤ÌÈÛÌ· ), ÂÓÒ ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜, ÌfiÏȘ ÙÔ ‚’

ÌÈÛfi ÙÔ˘ 20Ô˘ ·È. Ì.X., ÂÈΤÓÙÚˆÛ·Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ·ÁÓÔË̤ÓÔ, › ÛÂÈÚ¿ ·ÈÒÓˆÓ, ·˘ÙfiÓ ÔÈÎÔ-ÏÔÁÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ·.

A˜ ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÛÙ· ‚·ÛÈο ·›ÙÈ· ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘ ·ÙÙÈÎÔ‡ ·ÓıÚˆÔÁÂÓÔ‡˜ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘KÏ·ÛÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Î·È ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ, fiˆ˜ Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë Í˘Ï›·˜ & Ë ·Ó˘-·ÚÍ›· ϤÔÓ ÚÔÛÈÙÒÓ ‰·ÛÒÓ , Ë Â‰·ÊÈ΋ ‰È¿‚ÚˆÛË & Ë Û˘Ó·Ê‹˜ ̄ ÂÈÚÔÙ¤Ú¢ÛË ÙˆÓ ÁˆÚÁÈÎÒÓ Î·Ï-ÏÈÂÚÁÂÈÒÓ, Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ‰È·‚ÚˆÙÈÎÒÓ ̆ ÏÈÎÒÓ ·fi ÙȘ ÂÏÒ‰ÂȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÚÔ˜ ÙȘ ·ÎÙ¤˜ , Ë Û˘Ó·Ê‹˜ ‰È›Û-‰˘ÛË Î·È ÂͿψÛË ÙÔ˘ ÂÏÒ‰Ô˘˜ ˘ÚÂÙÔ‡ ( ›Û¯˘Â ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ ), ηıÒ˜ Î·È Ë Ì›ˆÛËÙ˘ ÔÈÎÈÏ›·˜ & ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ( ÔÛfiÙËÙÔ˜ ·Ó¿ ›‰Ô˜ ) ÙˆÓ Ê˘ÙÈÎÒÓ Î·È ̇ ˆ˚ÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙ· ηٿ Ùfi-Ô˘˜ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· ( £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ÈÛÙ., IV.v.v. & V.ii.i ).11 °È· ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ, ÙˆÓ ‰È·-Î˘Ì¿ÓÛÂˆÓ ÛÙ· ÏËı˘ÛÌȷο ›‰· & Ù˘ ÂÔ¯ÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ AÙÙÈ΋˜, ̂ ˜ ·Ú¿ÁÔ-ÓÙ· ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜ Î·È ·ÏÏ·Á‹˜, Á›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚË ÌÓ›· Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ KÂÊ¿Ï·ÈÔ ( ¶A£OKOINOTHTA TH™

APXAIA™ ATTIKH™ ).

H ENNOIA THª KATAPPEYªHª (Collapse) : ºıÔÚ¿ - MÂÙ·‚ÔÏ‹ - \AÒÏÂÈ·H ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˘ ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È Ù· ·›ÙÈ· Ô˘ ÙËÓ ÚÔηÏÔ‡Ó,

Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi fiÙÈ Â›¯·Ó ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ AÚ¯·ÈfiÙËÙ·˜. ™ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ÁÏÒÛÛ·, ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ fiÚÔÈ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ àÎÌ‹ Î·È àÎÌ¿˙ÂÈÓ, ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ٷ ¿ÙÔÌ· & ÙȘ fiÏÂȘ,

ÁÓˆÛÙ‹ ‰Â ‹Ù·Ó Î·È Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ‚›Ô˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ̂ ˜Î‡ÎÏÔ˘ ( ¶Ï¿Ù. EÈÓ., 271 b 7 : «..≤ÂÛı·È ÙFÉ ÙÚÔFÉ Û˘Ó·Ó·Î˘ÎÏÔ˘Ì¤Ó˘..» / 271 d 3 : «..Ùɘ ΢ÎÏ‹Ûˆ˜..» ).X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ £Ô˘Î˘‰›‰Ë 12 Î·È ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· &AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ·ÓȯÓ‡ÛÔ˘Ó, Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ··Ú·ÎÌ‹˜ Û ·ÙÔÌÈÎfi ‹ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ›‰Ô. ™Ù· ·Ú¯·›· ΛÌÂÓ·, ÏÔÈfiÓ, ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û˘ÓÔÙÈο Ù··ÎfiÏÔ˘ı· ·›ÙÈ· ·ÎÌ‹˜ Î·È ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ ( HÚÔ‰., I.207 / £Ô˘Î.: I.82.6 . I.124.1. I.144.3. II.64.6 .III.10.1. III.82.2 / ¶Ï¿Ù. ¶ÔÏÈÙ., 1316a & NfiÌ. ° / ¶ÔÏ., VI.9.10 ).

· ) OÈÎÔÓÔÌÈο ·›ÙÈ· = ÂÓ›· ≠ ÏÔ‡ÙÔ˜ ( HÚÔ‰., VII.102 / £Ô˘Î.: I.4 . I.8.3 . I.19 . I.13.1. I.15.1 /¶Ï¿Ù. NfiÌ. °, 677b 6-8 : «..âÓ ÙÔÖ˜ ôÛÙÂÛÈ Úe˜ àÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ì˯·ÓáÓ Âú˜ Ù ÏÂÔÓÂÍ›·˜ ηd ÊÈÏÔÓÈΛ·˜ ηd ïfiÛ^ôÏÏ· ηÎÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· Úe˜ àÏÏ‹ÏÔ˘˜ âÈÓÔÔÜÛÈÓ..» ). 13

‚ ) £·Ï·ÛÛÔÎÚ·Ù›· ( HÚÔ‰.: III.122 . VI.7-9 . V.23, 36 . VII.139 / £Ô˘Î. I, I.142.4 & II.2, 4, 5 / ¶Ï¿Ù.NfiÌ., 704-707 / IÛÔÎÚ., VIII.64, 77, 95, 101 & 102 / Cic. De Rep., II.3-4 ).14 H ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ·˘Ù‹, ‚¤‚·È·, ‰ÂÓÌ·˜ ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ, Â¿Ó ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙˆÓ AıËÓÒÓ ÁÈ· ÚfiÛÎÙËÛË ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ·Á·ıÒӉȿ ̤ÛÔ˘ Ù˘ Ó·˘ÙÈ΋˜ ÂÈ‚ÔÏ‹˜.

Á ) «KÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘ » = ʇÛË & ›‰Ô˜ ÂÍÔÏÈÛÌÔ‡ ( £Ô˘Î., V.71.1 / Pol.: II.33 VI.25VI.27-42 XVIII.28-32 ).15

‰ ) EÎÔ‡ÛÈ· ÂÈı·Ú¯›· ÛÙÔ ÓfiÌÔ, HÚˆ˚ÛÌfi˜ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ, ¶ÔÏÈÙ›· / ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Ù˘ fiÏ˘, EÈÙ‹-

A362

‰Â˘ÛË / TÚfiÔÈ / ◊ıË Î·È ŒıÈÌ· / NfiÌÔÈ / TÚfiÔ˜ ̇ ˆ‹˜ ( HÚÔ‰., V.78 & VII.104 / £Ô˘Î., II.34-36 = ¶ÂÚÈ-ÎÏ¤Ô˘˜ EÈÙ¿ÊÈÔ˜ & III.37.1 ). 16

 ) ¶fiÏÂÌÔÈ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ. °, 678e 6-7 : «..ÛÙ¿ÛȘ ±Ì· ηd fiÏÂÌÔ˜ àˆÏÒÏÂÈ Î·Ùa ÙeÓ ÙfiÙ ̄ ÚfiÓÔÓ ÔÏ-Ï·¯FÉ..» ).

OÈ ·Ú¯·›ÔÈ ¤ÏÏËÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, fï˜, ̆ ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ó Î·È ÙÔÓ›˙Ô˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·-ۛ˜ Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ̄ ÒÚ· ÛÙ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, ÛÙ· ÔÔ›· ̇ ÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ·ÏÏ·-Á¤˜ ÛÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Ì¤ÓÂÈ ·Ì¤ÙÔ¯Ô Û ·˘Ù¤˜. ¢È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó,Û˘ÓÂÒ˜, ÙÔÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ·ÙˆÓ ÁˆÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ & ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ( ¶Ï¿Ù. NfiÌ. °, 679d 3 : «..ÙáÓ Úfi ηٷÎÏ˘ÛÌÔÜ ÁÂÁÔÓfi-ÙˆÓ..» & ™T, 782 A / £ÂÔÊÚ. ¶ÂÚ› Ê˘Ù. ·ÈÙ., V.xiv.ii-iii ) 17 , ·ÏÏ¿ Î·È ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÓÈÛٷ̤Ó˜, fiˆ˜ ÂÈ-

‰Ë̛˜ ‹ ·ÚfiÔÙ˜ Î·È ÌË ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ÂȤ‰ˆÓ ( OÌ. IÏ. A, 10 / I.Eȉ., III.3 = ‚Ô˘‚ˆÓÈ΋ ·ÓÒÏË / £Ô˘Î., II. 47-55 / ¶Ï¿Ù. NfiÌ. °, 677a 4-6 : «..Te ÔÏÏa˜ àÓıÚÒˆÓÊıÔÚa˜ ÁÂÁÔÓ¤Ó·È Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌÔÖ˜ Ù ηd ÓfiÛÔȘ ηd ôÏÏÔȘ ÔÏÏÔÖ˜, âÓ Ôx˜ ‚Ú·¯‡ ÙÈ ÙáÓ àÓıÚÒˆÓ Ï›ÂÛı·È Á¤-ÓÔ˜..» & 678b 5-7 : « OéÎÔÜÓ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ ÌbÓ ÙÔÜ ̄ ÚfiÓÔ˘, ÏËı‡ÔÓÙÔ˜ ‰\ ìÌáÓ ÙÔÜ Á¤ÓÔ˘˜...» / ¶·˘Û., VIII.38.8 &

41.7.9 / ¢Èfi‰., XI.14, 70 ).

T· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Û˘ÓÔ„›˙Ô˘Ó, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË Ù˘ Û˘ÁÁڷʤˆ˜, Ì ÙÔÓ Î·-χÙÂÚÔ ÙÚfiÔ Î·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÙȘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Î·È Ù· ›‰Ë ÙˆÓ ÎÏ˘‰ˆÓÈÛÌÒÓ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙ··ÓıÚÒÈÓ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ÌÂÏÂÙÒÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ·fi ÙËÓ ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›· & ÙËÓOÈÎÔÏÔÁÈ΋ AÓıÚˆÔÏÔÁ›·. ¶Ôχ ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Â›Ó·È Ë Î·Ù·ÁÚ·Ê‹, ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÙˆÓ negative

feedbacks Û ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ( ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÈÎÔÛ‡ÛÙËÌ· ) , ηıÒ˜ Î·È ÔÈ Û˘Ó·Ê›˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡-ÓÙ·È Û ·˘Ùfi ̂ ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ·Ó·-ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ( NfiÌ. ¢, 709 a - b : «...Ù‡¯·È ‰b ηd Û˘ÌÊÔÚ·d ·ÓÙÔÖ·È ...fiÏÂÌÔ˜ ‚È·Û¿ÌÂÓÔ˜ ... ÂÓ›·˜ ̄ ·ÏÂɘ àÔÚ›·Ø ÔÏÏa ‰b ηd ÓfiÛÔÈ àÓ·Áο˙Ô˘ÛÈ Î·ÈÓÔÙÔÌÂÖ, ÏÔÈÌáÓ Ù âÌÈÙfi-ÓÙˆÓ... àηÈÚ›·˜» / Ú‚Ï. •ÂÓ. OÈÎ., V.12 ). O ÛÙ·ÁÂÈÚ›Ù˘ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, ·ÚÁfiÙÂÚ·, ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙË ÊıÔÚ¿ ·fi

ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ‹ ÙË ÌÂÙ·‚ÔÏ‹, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ·ÓıÚˆÔÁÂÓ›˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎfiÙËÙ·˜ ( AÚÈÛÙ.

MÂÙˆÚ. A14, 351b 8-32 : « àÏÏa ‰Èa Ùe Á›ÁÓÂÛı·È ÄÛ·Ó ÙcÓ Ê˘ÛÈÎcÓ ÙcÓ ÂÚd ÁÉÓ Á¤ÓÂÛÈÓ âÎ ÚÔÛ·ÁˆÁɘ ηdâÓ ̄ ÚfiÓÔȘ Úe˜ ÙcÓ ìÌÂÙ¤Ú·Ó ̇ ˆ‹Ó, Ï·Óı¿ÓÂÈ Ù·ÜÙ· ÁÈÁÓfiÌÂÓ· ηd ÚfiÙÂÚÔÓ ¬ÏÔÓ ÙáÓ âıÓáÓ àÒÏÂÈ·È Á›ÁÓÔÓÙ·Èηd ÊıÔÚ·d ÚdÓ ÌÓËÌÔÓ¢ıÉÓ·È ÙcÓ ÙÔ‡ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÔÏcÓ âÍ àگɘ Âå˜ Ù¤ÏÔ˜. ̤ÁÈÛÙ·È ÌbÓ ÔsÓ ÊıÔÚ·d Á›ÓÔÓÙ·È Î·d Ù¿-¯ÈÛÙ·È âÓ ÙÔÖ˜ ÔϤÌÔȘ, ôÏÏ·È ‰b ÓfiÛÔȘ, ·î ‰\ àÊÔÚ›·È˜, ηd Ù·‡Ù·È˜ ·î ÌbÓ ÌÂÁ¿Ï·È ·î ‰b ηÙa ÌÈÎÚfiÓ, œÛÙ ϷÓı¿-ÓÔ˘ÛÈ ÙáÓ Á ÙÔÈÔ‡ÙˆÓ âıÓáÓ Î·d ·î ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¿ÛÂȘ ‰Èa Ùe ÙÔf˜ ÌbÓ Ï›ÂÈÓ Ùa˜ ̄ ÒÚ·˜, ÙÔf˜ ‰\ ñÔ̤ÓÂÈÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ‡-ÙÔ˘ ̤¯ÚÈÂÚ iÓ ÌËΤÙÈ ‰‡ÓËÙ·È ÙÚ¤ÊÂÈÓ ì ̄ ÒÚ· ÏÉıÔ˜ ÌËı¤Ó. àe Ùɘ ÚÒÙ˘ ÔsÓ àÔÏ›„ˆ˜ Âå˜ ÙcÓ âÛ¯¿ÙËÓÂåÎe˜ Á›ÁÓÂÛı·È ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ì·ÎÚÔ‡˜, œÛÙ ÌËı¤Ó· ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈÓ, àÏÏa Ûˆ˙ÔÌ¤ÓˆÓ öÙÈ ÙáÓ ñÔÌÂÓfiÓÙˆÓ âÈÏÂÏÉÛı·È‰Èa ̄ ÚfiÓÔ˘ ÏÉıÔ˜. ÙeÓ ·éÙeÓ ‰b ÙÚfiÔÓ ̄ Úc ÓÔÌ›˙ÂÈÓ Î·d ÙÔf˜ ηÙÔÈÎÈÛÌÔf˜ Ï·Óı¿ÓÂÈÓ fiÙ ÚáÙÔÓ âÁ¤ÓÔÓÙÔ ÙÔÖ˜öıÓÂÛÈÓ ëοÛÙÔȘ Âå˜ Ùa ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ· ηd Á ÈÁÓfiÌÂÓ· ÍËÚa âÍ ëψ‰áÓ Î·d âÓ‡‰ÚˆÓØ Î·d ÁaÚ âÓÙ·Üı· ηÙa ÌÈÎÚeÓâÓ ÔÏÏˇá Á›ÁÓÂÙ·È ̄ ÚfiÓˇˆ ì ⛉ÔÛȘ, œÛÙ Ìc ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈÓ Ù›Ó˜ ÚáÙÔÈ Î·d fiÙ ηd ᘠâ¯fiÓÙˆÓ qÏıÔÓ ÙáÓ Ùfi-ˆÓ, ÔxÔÓ Û˘Ì‚¤‚ËΠηd ÂÚ› ÙËÓ AúÁ˘ÙÔÓØ Î·d ÁaÚ ÔsÙÔ˜ àÂd ÍËÚfiÙÂÚÔ˜ ï ÙfiÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÁÈÁÓfiÌÂÓÔ˜ ηd ÄÛ· ì¯ÒÚ· ÙÔÜ ÔÙ·ÌÔÜ ÚfiÛ¯ˆÛȘ ÔsÛ· ÙÔÜ N›ÏÔ˘, ‰Èa ‰b Ùe ηÙa ÌÈÎÚeÓ ÍËÚ·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙáÓ ëÏáÓ ÙÔf˜ ÏËÛ›ÔÓ ÂåÛÔÈ-

A363

Λ˙ÂÛı·È Ùe ÙÔÜ ̄ ÚfiÓÔ˘ ÌÉÎÔ˜ àÊF‹ÚËÙ·È ÙcÓ àÚ¯‹Ó » ).AÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜, ÔÈ ÂÚÌËÓ›˜ Ù˘ ηٿÚÚ¢Û˘ ÌÈ·˜ ÎÔÈ-

ÓˆÓ›·˜, ‹ Ì›·˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ê¿Û˘ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÔÌ¿‰·˜ ÚÔ˜ ÌÂϤÙË, Â›Ó·È ÔÏϷϤ˜ Î·È ÔÈΛϘ ,¯ˆÚÈο, ̄ ÚÔÓÈο & ÂȉÔÏÔÁÈο. H ÔÙÈ΋ ÁˆÓ›· ·ʋ˜ Ì ÙÔ ı¤Ì· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÂÓfi˜˘¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ÂȤ‰Ô˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈ΋˜ Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› Ó· ̄ ·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi :· ) ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ‰È·ÛÙڈ̿وÛ˘ ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛˆÓ, ‚ ) ÌÈÎÚfiÙÂÚË Âȉ›Î¢ÛË ( ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈ΋, ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋, Î.Ô.Î. ) ·ÙfïÓ, ÔÌ¿‰ˆÓ ‹ ‰·ÊÒÓ, Á ) ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ¤ÏÂÁ¯Ô ·fi οÔÈ· « ÎÂÓÙÚÈ-΋ ÂÍÔ˘Û›· », ‰ ) ̄ ·Ï·ÚfiÙÂÚÔ ¤ÏÂÁ¯Ô ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ÔÌÔÈfiÌÔÚÊË ‰ÈÔ›ÎËÛË,  ) ÏÈÁfiÙÂÚ˜« ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ » ÛÙ· ÔÏÈÙÈÛÌÈο ̆ ÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· ( .¯. ÌÓËÌÂÈ҉˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ηÏÏÈÙ¯ÓÈ-ο ¤ÚÁ· ), ÛÙ ) ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÌÂٷ͇ ΤÓÙÚÔ˘-ÂÚÈʤÚÂÈ·˜, ‹ ÌÂٷ͇ ·ÙfïÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ& ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, ̇ ) ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂÚË ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ËÁÒÓ ( ¯. ÂÌÔÚÈΤ˜ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ), Ë ) ÌÈ-ÎÚfiÙÂÚË, Û˘ÓÔÏÈο, Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛË ·ÙfiÌˆÓ & ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ı ) ÌÈÎÚfiÙÂÚË Â‰·ÊÈ΋ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ··ÓÙÈÛÙÔȯԇ۷ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÏÈÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ·. 18 T· ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ AÙÙÈ΋ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X. §ÂÙÔÌÂÚ¤ÛÙÂÚË ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ ‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘KÂÊ·Ï·›Ô˘ ( ANTI¢PA™H TøN A°POTIKøN OIKO™Y™THMATøN ™TA ¶EPIBA§§ONTIKA EPE£I™MATA ).

T¤ÏÔ˜, ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‚ȈÛÈÌfiÙËÙ·˜ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛËÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ ·Ó¿Î·Ì„‹˜ ÙÔ˘, ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÌfiÓÔÓ ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤Ó˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ fiˆ˜ Ë Î·Ù·-ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ‚ÈÔÙfiˆÓ, ÔÈ ‰Â›ÎÙ˜ Ú‡·ÓÛ˘, Ë ÂÍ¿ÓÙÏËÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ, ÙÔ Â›‰Ô˜ & Ô fiÁÎÔ˜ ÙˆÓ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ, ÔÈ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·ÏÏÔÈÒÛÂȘ & ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ÔÈ ‰·¿Ó˜ ‘ ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÔηٿÛÙ·-Û˘ ’ , Ô ‚·ıÌfi˜ ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔ›ËÛ˘ Î·È ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ‹ Ë ̆ Ô‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ÔÈfi-ÙËÙ·˜ ̇ ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘ÓÈÛٷ̤Ó˜ Ô˘ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ÈÛÔ˙‡ÁÈÔ Î¿ı ·ıÔÎÔÈÓfiÙËÙ·˜.H Û‡Á¯ÚÔÓË ÌÂÙ·‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ˘ÚËÓÈÎÔ-ËÏÂÎÙÚÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ·ÊıÔÓ›·˜ ¤¯ÂÈ Ó· ÚÔÙ¿ÍÂÈ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ıÂ-ÙÈο ÛËÌ›· ÚÔfi‰Ô˘ ÛÙ· ·ÚÓËÙÈο ̄ ·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÔÔ›· ̄ ·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ̂ ˜ ÔÏ˘-ÎÚ·ÙÈ΋ Î·È Ì·˙È΋, ηٷӷψÙÈ΋ Î·È ·˘ÙÔÌ·ÙÈ΋, ÎÈÓËÙÈ΋ Î·È ÂÍÂȉÈ΢ÙÈ΋. H ·ÂÈÏËÙÈ΋ ÏËı˘-ÛÌȷ΋ ¤ÎÚËÍË, Ô ÁÈÁ·ÓÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ fiψÓ, Ë ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË ·Ô̇˙ËÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ËÁÒÓ & Ë ÙÂÚ·Ù҉˘¤̂·ÛË ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜, Ë ‘ ̄ ·ÔÙÈ΋ ’ ·ÓÈÛÛÔÚÔ›· ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, Ë ‚·ÚÂÈ¿ ‚ÈÔÌ˯·Ó›·Ì ٷ ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë Ï‡Ì·Ù¿ Ù˘, Ë ‰È·Û˘ÓÔÚȷ΋ Ú‡·ÓÛË, Ë ·˘ÙÔÓfiÌËÛË & Ë ‰È·ÛÙÚ‚ψ̤ÓË ̄ Ú‹ÛË Ù˘Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜, ÔÈ ÙÚ·ÁÈΤ˜ ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜, ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ & ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ˜, Ë ‰È‡ڢÓÛË Ê·ÈÓÔ̤ӈÓÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ıÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ( ·ÓÂÚÁ›·, ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ·˘ÙÔÎÙÔӛ˜, ̄ Ú‹ÛË Ó·ÚΈÙÈÎÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ Î·È Î¿ı›‰Ô˘˜ ÂÍ¿ÚÙËÛË ), ÔÈ Â͈ÊÚÂÓÈÎÔ› fiÏÂÌÔÈ, Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Û˘ÚÚ›ÎÓˆÛË ÙˆÓ ̆ ÁÈÒÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ( ηı·-Úfi fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi, ·Ú΋˜ ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌË ÁË, ‚ÈÔÔÈÎÈÏfiÙËÙ·, ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ‰È·ÙÚÔÊÈΤ˜ & ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ËÁ¤˜ ), Ë Ì·˙È΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ·ÓıÚÒˆÓ & ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Û ÂÚ›ÙˆÛË ÔÏÂÌÈ΋˜ Û‡Úڷ͢, Ô Î·ıËÌÂ-ÚÈÓfi˜ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ·fi ›ӷ Î·È ·ÚÚÒÛÙȘ, Ë ·ÒÏÂÈ· οı ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙË˙ˆ‹ & ÙÔ Û˘Ó¿ÓıÚˆÔ, Ë Ù˘ÔÔÈË̤ÓË ‰È·ÙÚÔÊ‹ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·Á¯ˆÙÈ΋ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·, Ù· Û˘Ó¯Ҙ ·˘-Í·ÓfiÌÂÓ· ÎÚÔ‡ÛÌ·Ù· ÂÎÊ˘ÏÈÛÙÈÎÒÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÙÚÔÌ·ÎÙÈο ÌÂÁ¤ıË ÂÓfi˜ ·ÓÂϤËÙÔ˘ ·ÓÙ·-ÁˆÓÈÛÌÔ‡, ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ì ÙË Ê‡ÛË ..

A364

AÓÙ›ıÂÙ·, ÙÔ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎfi ÈÛÔ˙‡ÁÈÔ Ì›·˜ ·Ú¯·›·˜ Ê˘ÛÈ΋˜ & ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ˘ ·ÙÙÈÎÔ‡ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ KÏ·ÛÛÈÎÒÓ XÚfiÓˆÓ, ‰È¤ıÂÙ ÛÔ‚·Ú¿ ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· ̂ ˜ ÚÔ˜ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ̇ ˆ‹˜, ÙË ̄ ·Ú¿ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Â·ÊÒÓ, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·‚›·ÛÙËÚÔ‹ ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Ú˘ıÌÒÓ Û fiϘ Ù˘ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ‚›Ô˘. TȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÏÏ›„ÂȘ ( .¯.ÛÙËÓ ‡·ÚÍË Â·ÚÎÔ‡˜ ·Ô¯ÂÙ¢ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·ı·ÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ̆ ‰¿ÙˆÓ & Û˘ÓÙ‹-ÚËÛ˘ ÙˆÓ ÙÚÔÊÒÓ, ÛÙË Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË Úfi‚ÏÂ„Ë ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÒÓ ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ·ÛıÂÓÂÈ-ÒÓ ), ÙÔ˘˜ ·˘ÍË̤ÓÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌÔ‡ & ıÓËÛÈÌfiÙËÙ·˜ ( .¯. ¤ÓÙÔÓË ̄ ÂÈÚˆÓ·ÎÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›·,Û˘Óı‹Î˜ ̆ ÁÈÂÈÓ‹˜ ηٿ ÙËÓ ÂÁ΢ÌÔÛ‡ÓË & ÙÔÓ ÙÔÎÂÙfi ) Î·È ÙȘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó¤ÛÂȘ, ·ÓÙÈ-ÛÙ¿ıÌÈ˙·Ó Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ¿Á¯Ô˘˜, Ë Û¯ÂÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ‘ ·ÔÌfiÓˆÛË ’ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÎÔÈÓÔًوÓ, ÔÈ ÂÚÈÔÚÈ-Ṳ̂Ó˘ Îϛ̷η˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙ· ÔÈÎÔÏÔÁÈο & ÎÔÈÓˆÓÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ë ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ÙÚÔÊ‹˜ Ì ٷ ·ÁÓ¿ ̆ ÏÈ-ο, ÔÈ ̄ ·Ï·ÚÔ› Ú˘ıÌÔ› ̇ ˆ‹˜, Ë ÂÚÁ·Û›· & Ë ¿ıÏËÛË ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ, Ë Î·ı·Ú‹ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·, Ë ÂÓÈ·‡ÛÈ· ÚÔ-Û·ÚÌÔÁ‹ ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, ·ÎfiÌË Î·È ÔÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¤˜ ÌÈÎÚÔ¯·Ú¤˜ Ù˘ ·Ï‹˜ ̇ ˆ‹˜ ! ŒÓÓÔȘ,fiˆ˜ ·˘Ù‹ Ù˘ ·Á¿Ë˜ ÚÔ˜ ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙË ̇ ˆ‹, Ù˘ ÌÔÈÚ·ÛÈ¿˜ Î·È fi¯È Ù˘ ·Ú·Á‹˜, Ù˘ ÊÚÔÓÙ›‰·˜ &Ù˘ ¢ı‡Ó˘ Î·È fi¯È Ù˘ ηٷ›ÂÛ˘ & Ù˘ ÎÂÚ‰ÔÛÎÔ›·˜, Ù˘ Ù›ÌÈ·˜ ÚÔfi‰Ô˘ Î·È fi¯È Ù˘ ·Ó‹ıÈ΢ ·Ó¤ÏÈ-͢, ‹Ù·Ó Û·ÊÒ˜ ÈÔ ·ÓȯÓ‡ÛÈ̘ ÛÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ˜ ÎÔÈӈӛ˜ Û ۯ¤ÛË Ì ۋÌÂÚ·..

A365

¶APA¶OM¶E™ : [ ¶EPIBA§§ONTIKE™ ¶APAMETPOI ™TI™ ¶PO™APMO™TIKE™¢IEY£ETH™EI™ TOY ATTIKOY OIKO™Y™THMATO™ ]

1. D. Engels, Classical Cats, Routledge, London & New York, 1999, p. 77.

Alison Burford, Land and Labor in the Greek World, The Johns Hopkins University Press,

Baltimore & London, 1993, p. 138.

R.Sallares, The Ecology of the Ancient Greek World, Conrell University Press, Ithaca / New York,

1991.

2. S.C. Todd, The Shape of Athenian Law , Clarendon Press, Oxford, 1993. Esp.: Ch. 15, pp. 316-330.

¢›Î·È \EÌÔÚÈη› , ·fi ÙÔ 350 .X. Î.Â. ( ¢ËÌ., VII.12 = ÚÒÙË ·Ó·ÊÔÚ¿ , ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 342 .X. ). ÕÚ¯ÈÛÂ,

ÙfiÙÂ, Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤Ó·˜ ·˘ÙfiÓÔÌÔ˜ ÂÌÔÚÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ ÙÔ˘ ÓÔÌÔıÂÙÈÎÔ‡ corpus Ù˘fiÏ˘ ÙˆÓ AıËÓÒÓ, ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· « ‰ÈÂıÓÔ‡˜ » ȉȈÙÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘ ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ ÛÙË «Û‡Ì‚·ÛË» (contract)..Paoli (1930), Gernet (1938), E.E. Cohen (1973).

V.N. Andreyev, «Some Aspects of Agrarian Conditions in Attica in the Fifth to Third Centuries B.C.»,

EIR 12, (1974) : 5-46.

3. The Greek State of War, University of California Press, 1991, Vol. V, Part VII, pp.465-472.

4. IG II2, 212 =Tod, SGHI no.167 & SEG 36.148 ( 346 .X. ).

5. G. Panessa, Fonti Greche e Latine per la Storia dell’ Ambiente e del Klima nel Mondo Greco,

Scuola Normale Superiore, Pisa, 1991, Vol. II, pp. 657 -8 , 664 - 6 & 747.

P.Garnsey, Famine and Food Supply in the Graeco-Roman World, Cambridge University Press,

Cambridge, 1988, esp.: Ch. 2 8-37.

V.D. Hanson, Warfare and Agriculture in ancient Greece, Guardini, Pisa, 19831 & University ofCalifornia Press, Berkeley • Los Angeles • London, 19982 .

M.Jameson, “ Famine in the Greek World ”, PCPS 8, (1983): 6-16.

SIG3 120, 85-86 / IG II2 , 834. 8 (SIG3 497 ) / IGI3, 30 = I2, 31.

6. Fr. Prost (éd), Armées et Sociétés de la Grèce Classique, Éds Errance, Paris, 1999. Sp.: Chr.Chandezon, “ L’ Économie Rurale et la Guerre ” , pp. 195 - 208.

V.D. Hanson, Warfare and Agriculture in Classical Greece, Guardini, Pisa, 19831 & Uni-versity of California Press, Berkeley • Los Angeles • London, 19982 . Esp. : Ch. 2, “ The Methods ofAgricultural Destruction” , pp. 42 - 76 & Ch. 6, “ The Destruction of Attica during the PeloponnesianWar” , pp. 131 - 173..

E.M Burke., “ Athens after the Peloponnesian War : Restoration Efforts and the Role of

Maritime Commerce ” , Classical Antiquity 9, (1990) : 1 - 13.

7. S.Bottema, G.Entjes-Nieborg & W.Van Zeist (eds), Man's Role in the Shaping of the Eastern Mediterra-

nean Landscape, Proceedings of the Symposium held at Groningen/Netherlands, March 1989, ed. 1990. Esp.:

A366

T.H. Van Andel & E. Zangger, Ch.12, pp. 140, 143-145 & 153.

8. Sonnabend, H., Mensch und Landschaft in der Antike. Lexikon der historischen Geographie,

J. B. Metzler Verlag, Stuttgart • Weiman, 1999. Sp. : Elke Ettrich, “ Erosio n ” , ss. 125 - 126.

J.Bintliff, Natural Environment and Human Settlement in Prehistoric Greece, BAR Supplementary Se-

ries 28, 1977, p. 75. YÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ‚fiÛÎËÛË ÙˆÓ ·ÈÁÔÂȉÒÓ ‰ÂÓ ̆ ‹ÚÍÂ Ô Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁˆÓ·Ô„›ÏˆÛ˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ AÙÙÈ΋˜.

9. R.Lonis, La Cité dans le Monde Grec, Éds. Nathan, Paris, 1994. Sp. 2ème Partie, Ch.7, p. 129.

Dora Crouch, Water Management in Ancient Greek Cities, Oxford University Press, New York &

Oxford, 1993. Esp.: Part IV, Ch.7, p.66.

10. A. Nur & E. Cline, “ Poseidon’ s Horses : Plate Tectonics and Earthquake Storms in the Late

Bronze Age Aegean and Eastern Mediterranean ” , JAS 27, (2000/ 1) : 43 - 63. K·Ù¿ ÙËÓ ÂÓÙËÎÔ-ÓÙ·ÂÙ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1225 - 1175 .X., ¤ÓÙÔÓË ÛÂÈÛÌÈ΋ ¤Í·ÚÛË ÛÙÔ ÁˆÙÂÎÙÔÓÈÎfi ÙfiÍÔ Ù˘ AÓ·ÙÔÏÈ-΋˜ MÂÛÔÁ›Ԣ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÙfiÙ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ, ηıÒ˜ Û˘Ó¤ÂÛ ̄ ÚÔÓÈο Ì¿ÏϘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ & ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ - ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ - Ê˘ÏÂÙÈΤ˜ (;) ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂȘ.

R.Sallares, fi.., ( ÛËÌ. 1 ), p.391. [ Carpenter (1966), Longo (1984), Shrimpton (1987), B.Weiss

(1982) & M.Parry (1978) = ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ› ÏfiÁÔÈ Î·Ù¿ÚÚ¢Û˘ Ù˘ M˘ÎËÓ·˚΋˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.Panessa (1981 & 1982) = ·˘ÍË̤Ó˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ÍËÚ·Û›·˜ ηٿ ÙÔ ÚÒÙ· EÏÏËÓÈÛÙÈο ̄ ÚfiÓÈ·. Neumann

(1985) & Bintliff (1982 ) = ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ ÁÈ· ÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ].

11. D.J. Hughes, «Greek Origins of Forest Conservation: New Wisdom From the Speaking Leaves»,

Denver University Press, presented at University of Thessaloniki, May 1988, esp. pp.12-13.

12. Jacqueline de Romilly, The Rise and Fall of States According to Greek Authors, Michigan Press,Michi-

gan, 1977. Esp.: Ch. 1, pp.11, 12 & 19.

12. fi.., ( ÛËÌ. 12 ), pp. 23 & 25.

A.Fuks, « Isokrates and the Social economic Situation in Greece », Ancient Society (1972) : 17- 44.

14. fi.., ( ÛËÌ. 12 ), pp. 25-28.

15. fi.., ( ÛËÌ. 12 ), pp. 29-30.

16. fi.., ( ÛËÌ. 12 ), pp. 31-32.

17. D.J. Hughes, Pan's Travail: Environmental Problems of the Ancient Greeks and Romans, The

John Hopkins University Press, Baltimore and London, 1994, Ch. 1.

H. H.Lamb, Climate History and the Modern World, Methuen, New York, 1982.

T.M.L. Wigley, M.L. Ingram & G.Farmer (eds), Climate and History: Studies in Past Climates and

Their Impact on Man, Cambridge University Press, Cambridge,1981.

R.Carpenter, Discontinuity in Greek Civilization, Cambridge University Press, Cambridge, 1966.

A367

18. Chr. Meier, Athen. Ein Neubeginn der Weltgeschichte, Siedler Verlag, Berlin, 19931 /Athens. A Portrait of the City in Its Golden Age, Metropolitan Books, New York, 19982 & John

Murray Publishers, London, 19993 , s. 516. H AıËÓ·˚΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·, ‹‰Ë ·fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È..X., ›¯Â ̄ ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙȉڿ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ÛÙȘ Í·ÊÓÈΤ˜ ‹ ÛÙȘ ÌË ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ˜ ÚÔÎÏ‹-ÛÂȘ. O Ï·fi˜ ÚÔÙ›ÌËÛ ӷ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙË „¢‰·›ÛıËÛË ÚÔfi‰Ô˘ ·Ú¿ ÙËÓ Â·ÙË̤ÓË Ô‰fi Ù˘ ÂÈÚËÓÈ-΋˜ ÂÚÁ·Û›·˜.

J.Tainter, The Collapse of Complex Societies, Cambridge, 1988. Esp.: Ch.1, p.4 / Ch. 2, pp. 22-37 /Ch. 3, pp.42- 43 & pp. 88- 90. H Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÙÈ΋ Ù˘ ηٿÚÚ¢Û˘, ̆ fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ù˘ ·Ó¿ÚÎÂÈ·˜ -ÌÂÚÈ-΋˜ ‹ Ï‹ÚÔ˘˜ - ÙˆÓ ËÁÒÓ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ‡·ÚÍË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÌÂÏÂÙ¿ ÔÚÈṲ̂ӷ ‰Â‰Ô̤ӷ ,fiˆ˜ ÙȘ ηٷÛÙÚÔʤ˜ οı ›‰Ô˘˜, ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Û ÂÚÈÛÙ·Ûȷο ‰˘Û¯ÂÚ‹ ‰Â‰Ô̤ӷ, ÙËÓ ‡·ÚÍË¿ÏÏˆÓ Û‡ÓıÂÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó Ì ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ÚÔ˜ ÌÂϤÙË, ÙȘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ &ÙȘ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ, ÙË ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ( ÂÓÙfi˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ) & ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜,Èı·Ó¤˜ ÂÈÛ‚ÔϤ˜, Ù˘¯·›· ÁÂÁÔÓfiÙ· & Û˘Ì‚¿ÓÙ·, ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·›ÙÈ· ‹ ‚ÈÔÏÔÁÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. OÈ Û‡ÓıÂÙ˜ÎÔÈӈӛ˜ ¤¯Ô˘Ó ̄ ·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· «Ì·ÎÚ¿Ó ÈÛÔÚÚÔ›·˜» (nearly decomposable systems) ·fiÙÔÓ Simon (1965).

A368