‹çin

dek

iler

2 üniversiteden haberler

7 portre

Ümit Berkman tam zamanl› e¤itimve araflt›rma hayat›na geri döndü

12 bir konu, bir uzman

Dalgac›klar: yeni bir analiz yöntemiFaruk Selçuk

15 Journal of Turkish Literature

Editörlü¤ünü Prof. Talât Halman’›nyapt›¤› ingilizce bilimsel dergi

16 arkeoloji

Belle¤in topra¤a gereksinimi vard›rAyfle Tu¤cu

20 bilkentli giriflimciler

24 bilkent’ten sonra

28 mezunlardan haberler

31 sanat haberleri

32 bilkent senfoni’den haberler

36 bilkent senfoni orkestras›2005 program›

38 s›n›f haberleri

40 bilmed’den haberler

42 mezunlar ofisi

Dergi BilkentSay› : 3ISSN xxxx-xxxxMart 2005

Bilkent Üniversitesi Ad›na Sahibi

Prof. Dr. Kürflat Aydo¤an

Editör

Prof. Dr. Orhan Aytür

Yay›n Yönetmeni

Defne Yaz›c›o¤lu

Foto¤raflar

Ayd›n Ramazano¤luMurat fien

Tasar›m ve Bask›

A4 Ofset Matbaac›l›kSan. ve Tic. Ltd. fiti.

Oto Sanayi Sitesi, Yeflilce Mah.Donanma Sok. No: 1634418 Ka¤›thane / ‹stanbulTelefon : (212) 281 64 48 pbxFaks : (212) 269 53 27E-posta : info@a4ofset.com

Bilkent Üniversitesi

Rektörlük 06800Bilkent, AnkaraFaks : (312) 266 41 91E-posta : yayinbir@bilkent.edu.tr‹nternet : www.bilkent.edu.tr

Bilkent Üniversitesi Mezun Kimlik Kart›sahiplerine ücretsiz olarak gönderilir.

ün

iver

site

den

hab

erle

r

UNICEF Türkiye Milli Komitesi Onursal Baflkan› ‹hsan Do¤ramac›’n›n arma¤an›olan Milli Komite Evi’nin aç›l›fl töreni, ‹hsan Do¤ramac›’n›n himayelerinde vekat›l›mlar›yla gerçekleflti.

2

UNICEFTürkiye Milli KomitesiBilkent ÜniversitesiMerkez Kampus

UNICEF EviTel : (312) 290 33 90 - 290 33 91Faks : (312) 290 33 88e-posta : unicef.natcom@unicefturk.org

UNICEF ‹stanbul BürosuYeniçarfl› Caddesi No. 54 / 180050 Galatasaray, ‹stanbulTel : (212) 252 52 22 - 249 66 86Faks : (212) 252 97 27e-posta : unicef.ist@superonline.com

Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard›mFonu UNICEF Türkiye Milli Komitesi,çal›flmalar›n› 5 Ekim 2004’den bu yanaBilkent Üniversitesi kampusundabulunan Milli Komite Evi’nde sürdürüyor.

Türkiye’deki çocuklar›n sorunlar›n›devlet kurulufllar›, sivil toplum örgütleri,özel sektör kurulufllar›, meslek örgütleri,gönüllü kifliler ve gruplara aktararakkamuoyu yaratmak üzere çal›flmalar›n›sürdüren Milli Komite’nin en önemli fontoplama etkinlikleri aras›nda, UNICEFtebrik kartlar› ile hediyelik ürünlerininsat›fllar›n› yapmak, UNICEF yarar›nagala geceleri, sergiler ve konserlerdüzenlemek var. Bu etkinliklerden eldeedilen gelirle UNICEF, hükümet ileyürüttü¤ü ortak çal›flmalar kapsam›ndailgili bakanl›klardan da destek alarak,k›z çocuklar›n›n e¤itimi, afl›lama, erkençocukluk geliflimi, anne sütü ile beslenmegibi bir çok projeyi yürütüyor.

UNICEFTürkiye Milli KomitesiBilkentÜniversitesi’ndekiyeni binas›na tafl›nd›

Bilkent Üniversitesi Müzik ve SahneSanatlar› Fakültesi (MSSF) TiyatroBölümü 4. s›n›f ö¤rencileri, mezuniyetprojeleri olarak, Bertolt Brecht’inSezuan’›n ‹yi ‹nsan› adl› oyunuile sahnedeydiler. Oyunun rejisörü,bölüm ö¤retim görevlilerindenZurab Sikharulidze ve genel sanatyönetmeni, Tiyatro Bölüm Baflkan›Prof. Cüneyt Gökçer’di.Bertolt Brecht (1898 - 1956),oyun yazar›, tiyatro kuramc›s›,yönetmen, epik tiyatronun kurucusuve bafl temsilcisi, hikaye yazar›, flair,sanat adam›, kuramc› ve estetikçi.Ayn› zamanda ça¤dafl tiyatroyuen çok etkilemifl kifli. Brecht, oyunlar›ndadünyay› sosyalist, hümanist, devrimcive s›n›fsal bir bak›fl aç›s›ylade¤erlendirip, kapitalist dünya sisteminindönüflüme u¤ramas›na çal›flm›flt›r.

Sezuan’›n ‹yi ‹nsan›, toplum bask›s› ileezilen Shen Te ad›ndaki bafl karakterüzerinde yo¤unlafl›r. Toplumunüzerinde oluflturdu¤u bask› Shen Te’yiinsan ruhunun derinlerinde yataniyilikleri araflt›rmaya iter.

Sezuan’›n ‹yi ‹nsan›, Bilkent Tiyatrosutaraf›ndan, MSSF Tiyatro Sahnesi’nde,Kas›m ve Aral›k aylar›nda sahnelendi.Claude Magnier taraf›ndan yaz›lanBlaise adl› oyun ise MSSF TiyatroBölümü 4. S›n›f ö¤rencilerinin mezuniyetoyunu olarak fiubat 2005’ te sahnelendi.Blaise 13 kiflinin rol ald›¤› üç perdelikbir komedi.

3

Sezuan’›n ‹yi ‹nsan›

Erken bir veda...Prof. Dr. Merih Celasun(1936 - 2004)

iktisatç›lar›n bölgesel iktisadi araflt›rmaa¤› olan Economic Research Forum’unMütevelli Heyeti ve Dan›flma Kurulu’ndada hizmet vererek fleref üyesi olmufltu.2001 y›l›nda Türkiye Ekonomi Kurumuve 1990 y›l›nda Türk YöneylemDerne¤i’nce Üstün Hizmet Ödülü’ne lay›kgörüldü. 1997 y›l›nda Parlar Vakf› BilimÖdülü’nü, 2002 y›l›nda da TürkiyeOdalar ve Borsalar Birli¤i’nin Araflt›rmaÖdülü’nü ald›. Hesaplanabilir GenelDenge Modellemesi’nin Türkiye’dekiöncülerinden biri ve GeliflmeMakroiktisad› konusunda yurtiçi veyurtd›fl›nda sayg›nl›k kazanm›fl biruzman olarak tan›nd›.Ard› arkas› kesilmeyen tüm bu baflar›laraimza atarken, yaflam› ›skalamadan,ö¤rencilerine yeni ufuklar açmay›,düflünmelerini teflvik etmeyi, kendisinedan›flan herkesle konuflarak bilgilerinicömertçe paylaflmay›, arkadafl birbaba olmay›, anlay›fll› ve sevgi dolubir koca olmay› ya da hayat› anlaml›k›lan müzi¤i, sanat›, dost sohbetleriniertelemedi.Sadece ailesi için de¤il, birlikte çal›flt›¤›meslektafllar›ndan ö¤rencilerine kadarherkes için yoklu¤u derinden hissedilecekbir insan Prof. Dr. Merih Celasun.Sayg›, sevgi ve özlemle an›yoruz…

hepsinden önemlisi hiç kimseyi k›rmadanyürüdü yolunda. Bu yüzdendir ki, hepdost oldu, hep dost an›ld›. Yaflam ile içiçe,güzel ve do¤ru olana duydu¤u sayg› ileyol ald›. Vakitsiz ayr›ld› aram›zdan amateselli olur mu bilinmez, dolu dolu yaflad›hayat›. Prof. Dr. Celasun üniversitemizin‹ktisadi, ‹dari ve Sosyal BilimlerFakültesi Dekan› ve ‹ktisat Bölümüö¤retim üyesi olarak görev yapmaktayd›,25 A¤ustos 2004 gecesi yaflam›n›yitirene kadar. Genifl bir bak›fl aç›s›ile olaylara tolerans göstermeyi, anlay›fll›olmay›, yap›c› bir tutumun bazen en zorkap›lar› bile açabilece¤ini, duyarl› vesevecen bir insan›n asl›nda dünyan›nen zengin insan› oldu¤unu ö¤reterekbizleri b›rak›p gitti. Türkiye ekonomisikonusunda en önde gelen uzmanlardanbiriydi. Lisans ve Doktora dereceleriniColumbia Üniversitesi’nden alanProf. Dr. Celasun, DPT ‹ktisadi PlanlamaDaire Baflkanl›¤› ve Orta Do¤u TeknikÜniversitesi Yöneylem - ‹statistik ve‹ktisat Bölüm Baflkanl›¤›’ndabulunmufltu. Dünya Bankas›’nda K›demli‹ktisatç› olarak çal›flm›flt›. Journal ofDevelopment Economics ve EuropeanJournal of Operations Researchgibi çok sayg›n iki akademik yay›n›nyard›mc› editörlü¤ünü yapm›fl,

Mühendis, iktisatç›, bürokrat, e¤itmen,araflt›rmac›, bilim adam›…Özel kurulufllar, uluslararas› kurulufllarve üniversitelerde birçok baflar›, birçokeser ve ard›nda b›rakt›¤› birçok dost…Prof. Dr. Merih Celasun ö¤rencilerdenifl adamlar›na, akademisyenlerdenbürokratlara kadar uzanan genifl birkitleye çal›flmalar›n› miras b›rakarakerkenden aram›zdan ayr›ld›. Örnekal›nmas› gereken bir hayat sürdühocam›z. Araflt›rd›, sorgulad› ama

Bilkent - Grandeyeiflbirli¤iyle 360derecelik kameraBilkent Üniversitesi, Elektrik veElektronik Mühendisli¤i Bölümü ö¤retimüyesi Prof. Dr. A. Enis Çetin’in Grandeyefirmas›ndan ald›¤› proje kapsam›nda,360 derece görebilen güvenlik kameralar›için hareketli cisimler ile insanlar› takipedebilen ve izleyen bir yaz›l›m gelifltirildi.Bulundu¤u noktadan 360 derecelik geniflaç› foto¤raf ve video görüntüsü çekebilenbu güvenlik kameras›, ilk olarak 2004y›l› bahar›nda üretildi ve piyasalar›nbe¤enisine sunuldu. ‹ngiltere’nin Surreykentinde 2003 y›l›nda kurulan veCreative Technologies firmas›n›n bir altkuruluflu olan Grandeye firmas› ileBilkent Üniversitesi ortakl›¤› sonucuortaya ç›kan ürün, güvenlikkameralar›na yeni bir bak›fl aç›s›getiriyor. Özellikle kalabal›k ortamlardagüvenlik sa¤lanmas› aç›s›ndan son dereceönemli üstünlükleri bulunan bu kamera,bir oday› bulundu¤u noktadan tümaç›lar›yla izleyebiliyor. Bunun yan› s›ra,360 derecelik genifl aç› görüntüyüpanoramik görüntüye çevirebilmeözelli¤ine de sahip olan kamera,

üniversitemizin gelifltirdi¤i otomatik takip yaz›l›m› sayesinde, hareketli bölgeleriotomatik olarak yaklaflt›r›yor. Hareketli cisimleri izleme olana¤› da sunan kamerabüyük ma¤azalarda, hastanelerde, banka ve bankamatiklerde, iflyerlerinde, okullardave daha birçok mekanda güvenli¤in sa¤lanmas›na önemli katk› sa¤layabiliyor.Bu ak›ll› kamera, zaman içinde odan›n arka plan görüntüsünü ö¤renerek, ortamab›rak›lan ya da kald›r›lan cisimleri de saptayabiliyor.

4

Mucitler birarada

Projede yer alan ülkeler ‹ngitere,Almanya, Finlandiya, Yunanistan,Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan veTürkiye. Bilkent Üniversitesi’ninkoordinatörlü¤ünde bu yedi ülkeden,aralar›nda Fraunhofer ve Max-PlanckEnstitüleri’nin de bulundu¤u 19araflt›rma kuruluflunun kat›l›m›yla1 Eylül’de resmen bafllayan 3DTVprojesinin bütçesi 6.15 milyon Euro.

De¤erli ö¤retim üyeleri ve bilimadamlar›n› biraraya getiren 3DTVprojesinde yer alan isimler ise hepimizinyak›ndan tan›d›¤› dijital televizyon, VCD,DVD ve MP3 gibi multimedyateknolojilerine imza atm›flaraflt›rmac›lardan olufluyor. Örne¤in,DVD ve VCD’nin standartlaflt›rmaçal›flmalar›n› yürütmüfl olan ThomasSikora, MP3 mucitlerinden KarlheinzBrandenburg, üç boyutlu cisimleri MPEG4’e katmak üzere standartlaflt›rmaçal›flmalar› yürütmüfl olan AljoschaSmolic, 10 y›l içinde evlerimize girmesibeklenen 3DTV’nin kadrosundaki 150isimden birkaç›.

‹lk toplant›lar›n› 27 - 28 Eylül 2004tarihinde Bilkent’te gerçeklefltiren 3DTVprojesi araflt›rmac›lar›, belli aral›klarlaAvrupa’n›n çeflitli ülkelerinde birarayagelmeye ve bilgilerini paylaflmayabafllad›lar. Tüm sorumlulu¤u ve

Hayat›m›zaüçüncü boyutgeliyorTelevizyonun bir kutunun içine s›k›flm›flmahkumiyet günleri sona eriyor, çünküher akflam karfl›s›na geçti¤imiz ikiboyutlu görüntü üçüncü boyutukazanmak üzere. Bu giriflimin baflmimar› ise Bilkent Üniversitesi Elektrikve Elektronik Mühendisli¤i Bölümüö¤retim üyelerinden Levent Onural.

Prof. Dr. Onural gençlik y›llar›ndan buyana hayalini kurdu¤u üç boyutlutelevizyon konusunda yapt›¤› azimliçal›flmalar sonucunda, BilkentÜniversitesi’nin de verdi¤i destekle,Avrupa Birli¤i’nin 6. Çerçeve Program›kapsam›nda, dört y›l sürecek Üç BoyutluTelevizyon Projesi (3DTV) içinuluslararas› bir kadroyu biraraya getirdi.

2002 - 2004 Y›llar› aras›nda binlercee-posta, telefon görüflmesi vedokümantasyon çal›flmas› sonucundaoluflturulan araflt›rma ekibinin bu denligenifl tutulmas›n›n nedeni ise, Onural’›nbelirtti¤i gibi “Bugün teknolojiningeldi¤i nokta nedeniyle, insano¤lununtek bafl›na bulufl yapamamas› ve buyüzden tak›m çal›flmas›n›n kaç›n›lmazolmas›.”

koordinatörlü¤ü üstüne alan BilkentÜniversitesi’nin proje tak›m›nda Elektrikve Elektronik Mühendisli¤i Bölümüö¤retim üyeleri Levent Onural, AbdullahAtalar, Enis Çetin, Orhan Aytür, ErdalAr›kan, Haldun Özaktafl ve Tar›k Reyhanile Bilgisayar Mühendisli¤i Bölümüö¤retim üyeleri U¤ur Güdükbay, ÖzgürUlusoy ve Bülent Özgüç yer al›yor.Çok say›da doktora ö¤rencisi de tezçal›flmalar›yla projeye kat›l›yor.Projenin yönetimi Bilkent Üniversitesi’ndeyer alan 3DTV Yönetim Ofisi taraf›ndansürdürülüyor. Proje Yöneticisi iseSelami Atl›.

Sehpa üzerinde futbol maç›

3DTV’nin lazerlerle çal›flan holografikteknolojiye dayal› bir sistem oldu¤unusöyleyen Levent Onural “Bu sistem,yüksek matematik, elektronik ve optikteknolojileri kullan›larak gelifltirilecek.Öngörülen bu teknoloji sayesinde,televizyon bir sehpa biçiminedönüfltürülecek. Bu sehpa, tamamen›fl›ktan oluflmufl, t›pk› gerçekmifl gibialg›lanan hareketli görüntülerin,çevredeki seyirciler taraf›ndan istenenaç›dan seyredilebilmesini sa¤layacak.Yani, bir futbol maç›n› bu sehpan›nüzerinde ister kale arkas›ndan isterfleref tribününden seyredebilece¤iz”diyor.

Bilkent Üniversitesi üç boyutlutelevizyon teknolojisindedünya öncüsü

‹flletmeFakültesi’ndenduyuruBilkent Üniversitesi ‹flletmeFakültesi olarak mezunlar›m›zladaha iyi iletiflim içinde olabilmek,iletiflim a¤›n› geniflletmek veetkinliklerde bulunmakamac›yla bir mezun veritaban›haz›rlamaktay›z.Bunun için ad›n›z, mezuniyety›l›n›z, ev ve ifl adresiniz,telefon numaralar›n›z,e-posta adresiniz gibi bilgileriozyurek@bilkent.edu.tradresine gönderebilirsenizçok seviniriz.

5

Yazar Latife Tekin, Peyzaj Mimarisi veKentsel Tasar›m Bölümü’nün davetlisiolarak son roman› Unutma Bahçesiüzerine Bilkent Üniversitesi’nde birkonuflma yapt›. Kitab›n›, fikirler üstünekurulmufl bir unutma kitab› olarak tan›tanTekin, konuflma sonras› ö¤rencilerin veö¤retim üyelerinin sorular›n› yan›tlad›.

Misafir ö¤rencilerimiz geldiBilkent Üniversitesi 2004 - 2005 akademik y›l›nda ABD, Avrupa ve Japonya’dakiçeflitli üniversitelerinden gelen toplam 27 misafir ve de¤iflim ö¤rencisini a¤›rl›yor.ABD’den gelen 12 ö¤rencinin 9’u Bilkent Üniversitesi’nin de¤iflim program›çerçevesinde birlikte çal›flt›¤› University of California’dan, di¤er üçüGeorgia Institute of Technology’den geliyor. Üniversitemiz Avrupa’n›n de¤iflikülkelerinden de 9 ö¤renciyi konuk ediyor. De¤iflim Program› çerçevesinde BilkentÜniversitesi’nde bu y›l konuk olacak ö¤rencilerin geldikleri üniversiteler aras›ndaTilburg University, Turku University, Inholland University, University of CopenhagenB.S., Pforzheim University, Institute Libre Marie Haps, Université Louis Pasteur,Occidental College, Hitotsubashi University, Meijigakuin University var.

Bilkent Senfoni Orkestras›’n›n fief EmilTabakov yönetiminde seslendirdi¤iBeethoven’in Egmont Uvertürü’nünard›ndan gerçekleflen törende,Rektörümüz Prof. Dr. Ali Do¤ramac›taraf›ndan fiili Cumhurbaflkan› RicardoLagos Escobar’a fahri doktora verildi.

fiili Cumhurbaflkanl›¤› görevini 2000y›l›ndan beri sürdüren Ricardo LagosEscobar, 1990 y›l›nda E¤itim Bakanl›¤›görevini yürütmüfl, hümanist ve ayd›nkiflili¤iyle ülkesine ve dünyaya hizmetvermifl bir devlet adam›d›r.

fiiliCumhurbaflkan›nafahri doktora

geçti¤imiz y›la oranla daha kapsaml›yap›lacak Bilkent Kültür ve SanatGünleri’nin ard›ndan, nisan ay›ndaBiliflim Günleri ve yine ayn› ay içindeüç gün sürecek Sinema Günlerigerçeklefltirilecek. Üniversitemizinen çok ilgi çeken etkinliklerinden vebu y›l 4 - 6 may›s tarihleri aras›ndadüzenlenmesi planlanan Baharfienlikleri’nin ön haz›rl›k çal›flmalar›nada yo¤un olarak devam ediliyor.Bu y›l içinde Ö¤renci Konseyi’ninbir di¤er önemli projesi de ‹stanbul’dadüzenlenen Türkiye’nin AB’ye Kat›l›m›isimli uluslararas› panele kat›lanve ülke politikalar›n›n kilitnoktalar›nda görev yapan kiflileri,bilgi ve tecrübelerini aktarmak üzereüniversitemizde konuk etmek olacak.Son olarak, deniz ve k›y›lar›nkirlenmesini önlemek, mevcut kirlili¤intemizlenmesine katk›da bulunmak vebilinçlenmeyi sa¤lamak amac›yla birdizi e¤itim etkinli¤i düzenlemeyiplanlayan Ö¤renci Konseyi,DEN‹ZTEM‹Z / TURMEPA isimliderne¤in çal›flmalar›n› desteklemek üzereBilkent Üniversitesi’nde bir toplulukkuracak. Ö¤renci Konseyi, bütünetkinliklerine tüm mezunlar›m›z›nkatk›lar›n› ve kat›l›mlar›n› bekliyor...

6

Latife TekinBilkent’teydi

Konseyde projeya¤muruÖ¤renci Konseyi Yönetim Kurulu2004 - 2005 akademik y›l› içindegerçeklefltirmeyi planlad›¤› projeler ileilgili çal›flmalar›na yo¤un olarak devamediyor. Bilkent Üniversitesi’nin gelenekseletkinlikleri yan› s›ra Konsey, martay›nda bünyesinde bulunan kulüplerinkat›l›m›yla bir Spor Haftas› düzenliyor.Mart ay›n›n üçüncü haftas›nda,

Ümit Berkmantam zamanl›

e¤itim ve araflt›rmahayat›na döndü

po

rtre

Prof. Dr. Ümit Berkmankendisini Bilkent’e adam›fl bir ö¤retim üyesi.

Bilkent Üniversitesi’nin ö¤retime bafllad›¤›1986 y›l›ndan beri görev bafl›nda.

Onalt› y›l boyunca sürdürdü¤ü‹dari ve Mali ‹fller Rektör Yard›mc›l›¤›’ndan

geçti¤imiz eylül ay›nda ayr›ld›.fiimdi, ‹flletme Fakültesi ö¤retim üyesi olarak

e¤itim ve araflt›rma etkinliklerineyo¤unlaflma olana¤› bulacak,

ö¤rencileriyle daha yak›ndan ilgilenecekve bilimsel araflt›rmalar›n› h›zland›racak.

7

yurt d›fl›ndaki modeller esas al›n›p,Türkiye’deki iflletmelerde / kurulufllardabu modelin ya da tekni¤in ne derecedeuygunland›¤›na bak›lmaktad›r. Ancak,model, yöntem ya da tekni¤in buradakigeçerlili¤i fazla sorgulanmamaktad›r.Evet, yönetim ve organizasyonkonusunun evrensel nitelikleri vard›r,ama kültürel boyutunu da ihmal etmemekgerekir. 1978 Y›l›nda ilk çal›flmay›yapt›¤›mda Türkiye’de önemli biryönetim organizasyon dergisi olanAmme ‹daresi Dergisi’nde yay›mlanan600 kadar makaleyi de¤erlendirerek,Türk yönetim bilimine iliflkin bir profilç›karmaya çal›flt›m. Daha sonra 1988y›l›nda ayn› çal›flmay› tekrarlad›m vebu konunun zaman içindeki gelifliminiizledim. fiimdi bu çal›flman›n üçüncük›sm›na geçme zaman› geldi diyedüflünüyorum. Böylece Türkiye’dekiyönetim bilimi yaz›n›n›n 30 y›ll›k tarihive geliflimi hakk›nda bir de¤erlendirmeyapabilece¤im.

Ö¤retim üyesi olmaya nas›l ve nezaman karar verdiniz?

Daha üniversiteye bafllarken akademikkariyer yapma düflüncesine sahiptim.ODTÜ’den mezun olur olmaz asistanl›ks›nav›na girdim ve birincilikle kazand›m.1986’ya kadar ODTÜ’deydim. 1986y›l›nda yurt d›fl›na gitmek üzereydim.Bilkent ‹flletme Bölümü’nün kurulmaaflamas›nda devreye girme durumumortaya ç›k›nca yurt d›fl›na gitmektenvazgeçtim. ‹flletme, Bilkent’in ilkbölümlerinden biridir. ‹lk bölüm baflkan›da ben oldum. Daha sonra RektörYard›mc›l›¤› görevim nedeniyle bölümbaflkanl›¤›ndan ayr›ld›m. Ö¤retimüyeli¤i çok sevdi¤im bir ifl ve bu nedenlekendimi flansl› hissediyorum.

Derslerde nelere dikkat edersiniz?

Genelde 10 - 15 dakikada bir ö¤rencinindikkatini tazelemek gerekir. O aflamada

Prof. Dr. Berkman’la hem akademikçal›flmalar› ve kiflisel ilgi alanlar›, hemde Bilkent’in dünü ve bugünü üzerinekonufltuk. Prof. Dr. Berkman, BilkentÜniversitesi’ni farkl› k›lan ve öne ç›karanunsurlar› anlatt›.

‹dari ve Mali ‹fller Rektör Yard›mc›l›¤›görevinizden biraz söz eder misiniz?

‹dari görevim s›ras›nda da sorumluoldu¤um konu yönetim ve organizasyondu.Akademik ilgi alan›m ile uygulamaalan› örtüflüyordu. Bu bak›mdan idarigörevimi hiçbir flekilde yorucu, s›k›c›ya da zaman kayb› olarak görmedim.‹dari görevden ayr›lmak istememinnedeni, iflin yo¤unlu¤u yüzündenbir türlü zaman ay›ramad›¤›maraflt›rmalar›ma yönelmek, ö¤retimüyeli¤i görevimde daha etkin olmak veö¤rencilerle daha yak›ndan ilgilenmektir.

fiimdi hangi dersleri veriyorsunuz?Kaç ö¤renciniz var?

fiimdi ‹flletme Fakültesi’nde iki dersveriyorum. Üçüncü s›n›flaraOrganization Theory dersini ve‹flletme Yüksek Lisans ö¤rencilerineHuman Behaviour in Organizationsdersini veriyorum. Yaklafl›k 50’flerö¤rencim var.

Hangi konularda araflt›rmayapacaks›n›z?

1980’lerde yolsuzluk ve rüflvet sorunuüzerinde çal›flmalar ve yay›nlar yapt›m.Son 8 - 9 y›ld›r ise iflletmelerde ve kamuhayat›nda ifl ahlak› yo¤unlaflt›¤›m birkonu oldu. Örne¤in, Türkiye’ deki yüksekö¤retim kurumlar›nda ifl ahlak›konusunun ders programlar›nda nas›lele al›nd›¤›, veya Türk iflletmelerinde iflahlak›n›n alg›lan›fl› ve ne noktadaoldu¤u... Türkiye’deki büyük iflletmelerinifl ahlak› konusunda gelifltirdikleripolitikalar var m›, misyonlar›nda bukonu yer al›yor mu, bu konuda e¤itimveriyorlar m›, yöneticilerinkarfl›laflt›klar› etik sorunlar neler?Bunlarla ilgili kavramsal ve kuramsalçerçeveleri oluflturdum. fiimdi sahaçal›flmas› için haz›rl›¤›m› yap›yorum.Bir di¤er çal›flmam 1970’lerden beritakip etmekte oldu¤um Türkiye’deyönetim biliminin geliflimi. Yönetimbilimi Türkiye’deki akademik çevrelerdenas›l ele al›n›yor? Türkiye’de kullan›lanparadigmalar nedir? Hangi konularaöncelik verilmektedir? Bunlar Türkyönetim kültürü ile ne ölçüdeörtüflmektedir? Genelde akademikçevrelerde yap›lan araflt›rmalarda

8

olarak. Böyle bir aç›l›m ancak ola¤anüstübir kifli taraf›ndan yap›labilirdi.O kifli de ‹hsan Do¤ramac›’d›r.‹hsan Bey esas›nda bu tür ola¤anüstügiriflimleri daha önceki y›llarda dayapm›fl bir bilim insan› ve e¤itimci.Yaflant›s›n› ve mücadelesini bilenler1950’lerdeki Çocuk Sa¤l›¤› Enstitüsüörne¤ini hat›rlayacaklard›r. Bir de1960’lardaki Hacettepe Üniversitesiörne¤i var. Bütün bu modeller özündee¤itim ve araflt›rma hayat›na önemliyenilikler ve de¤ifliklikler getirmeyeyöneliktir. Örne¤in ö¤renci konseyiyleilgili düzenlemeler ilk defa HacettepeÜniversitesi’nin mevzuat›nda yer alm›flt›.Bilkent Üniversitesi’ni ise farkl› birmodel olmas› bak›m›ndan çok önemlibuluyorum. Bilkent herhangi birüniversite olarak kurulmad›. Dünyaölçe¤inde rekabetçi olmak amac›ylakuruldu.

ö¤renciyi yakalayan örnekler vermek,ö¤renciyi olay›n içinde tutacak durumlaryaratmak gerekir. Anlat›lan konuyla ilgiligüncel bir ba¤lant› kurmak ya da onlar›ngünlük yaflam›nda rastlayabilece¤i birdurumla veya örnekle olay› birlefltirmekgerekir. Soyut bir fley anlat›rken onugünlük yaflamdan örneklerle süslersenizak›llar›nda yer edecektir. Sosyalbilimlerin konular› yaflama, de¤erlere,kültüre ba¤l› oldu¤u için verilebilecekörnekler çok. Bu bak›mdan daçal›flt›¤›m›z alan aç›s›ndan kendimiziflansl› görüyorum.

Nas›l bir hocas›n›z, not vermeaç›s›ndan?

Ben kendimi k›t not veren biri olarakgörmüyorum. Dikkat etti¤im hususlarö¤rencinin derslere devam›, ilgisi ve sorusormas›d›r. Dönem notunu verirkenö¤rencinin derse kat›lma, tart›flmadüzeyini kesinlikle dikkate al›r›m.

Bilkent Üniversitesi’ni kuruluflundanberi tan›yan bir kifli olarak, üniversitehakk›nda neler söylemek istersiniz?

Bilkent Üniversitesi’nin kurulmas› herfleyden önce çok önemli bir olay! E¤itimgibi çok önemli bir konuda tek bir modeleba¤›ml› kal›nmas› benim genel felsefemeve yaklafl›m›ma ayk›r›d›r. Herhangi birfleyin tek bir model ya da tek bir tipolmas› beni rahats›z eder. Bu bak›mdanBilkent Üniversitesi’nin yüksek ö¤renimaç›s›ndan çok önemli bir aç›l›m yapt›¤›n›düflünüyorum, ilk vak›f üniversitesi

Yani, yeni araflt›rmalar yap›lacak,yeni bulgular ortaya ç›kacak, bunlarbilimsel makalelere dönüflecek ve bu yenibilgiler ö¤rencilere aktar›lacak...Bu mekanizma Bilkent Üniversitesi’ndevar. Üçüncü ve çok önemli bir baflkaözellik ise k›sa zamanda mükemmeliyeteodaklanan kuvvetli bir örgütsel kültüryarat›lm›fl olmas›d›r. Ben idareci olarakbunu idari alanda sa¤lamaya çal›flt›m.Akademik alanda mükemmeliyetedo¤ru giderken, Bilkent’in idari alandada ayn› performans› göstermekzorunda oldu¤unu gördük ve hizmetlerimükemmeliyet eksenine çekmeyeçal›flt›k. Bilkent Üniversitesi’ninbugün nas›l bir noktaya geldi¤ini görmekde insana sevinç kayna¤› oluyor.Ancak, sürekli hat›rda tutulmas› gerekenfley: Rehavete kap›lmak yok.Durmak yok... Hep ileriye ve yeniyead›mlar at›lacak.

Kurulufltan bu yana çok önemlimesafeler katettik, ama önemli olanhedeflerin do¤ru belirlenmesi. Hedefkonulmam›flsa, aç›kta kal›yorsunuz,misyonunuz c›l›zlafl›yor. BilkentÜniversitesi’nin ikinci özelli¤i budur:Dünya ölçe¤inde üniversite kavram›n›n,hedefinin ortaya at›lmas›... Buna ba¤l›olarak iç düzenlemeler de var.Örne¤in, ö¤retim üyelerinin üretkenli¤içok önemli. Bir, burada üretken olmakdurumundas›n›z. ‹ki, yapt›¤›n›zyay›nlar›n uluslararas› nitelikte olmas›gerekir. Kriter uluslararas› niteliktir.

Sizce Rektör Ali Do¤ramac›’n›n BilkentÜniversitesi’ne katk›lar› nelerdir?

Rektör Ali Do¤ramac›’n›n da baz›özelliklerine, biraz önce de¤indi¤im hepileriye ve yeniye ad›mlar çerçevesindede¤inmek isterim. Ali Bey her fleydenevvel geri bildirim almay› isteyen,elefltiriyi ›srarla isteyen bir yöneticidir.Ali Bey üniversitenin ataca¤› herhangibir ad›mda ö¤retim üyelerinden görüflleral›r. Onlar›n de¤erlendirmelerini dikkateal›r. Ali Bey’e üniversite ve yönetimhakk›nda olumlu bir fley söylersenizteflekkür eder ama devam›nda hemeneksiklerin, sorunlar›n, zay›f kalm›flkonular›n da dile getirilmesi için ›srareder. Özetle mutlaka elefltiri ister.Esas›nda çok önemli bir vas›f. Çünküço¤umuz ve hele yöneticiler, elefltiridenrahats›z oluruz. Ama Rektörümüz AliDo¤ramac› ileriye ve yeniye ad›mlar içinönerilere çok aç›kt›r. Ben Say›nRektörümüzün bu yönlerini çok ilginçbulurum ve takdir etti¤imi belirtmekisterim. Zira bu nitelikler dünyada çokaz yöneticide vard›r.

“Dünya ölçe¤inde rekabet”tan›m› Türkiye’dekiakademik yaflamaBilkent Üniversitesi ilegeldi. Tabii ki dahaönceden kurulmufl baflkaönemli kurumlar var,‹stanbul Teknik Üniversitesi,Bo¤aziçi Üniversitesi,ODTÜ gibi. Ancak,“Dünya çap›nda üniversiteolaca¤›z” iddias›n› ben ilkdefa Bilkent Üniversitesi’ndeduydum ve ‹hsan Beybizleri buna odaklad›.‹hsan Bey’in vizyonusadece de¤iflik bir modelde¤il, onun ötesinde,dünya ölçe¤inde rekabetetmek...

9

Ümit Berkman’› 2002 y›l›nda bafllad›¤›mrehberlik faaliyetleri nedeniyle kat›ld›¤›mtoplant›larda tan›d›m. Biz rehberlerleyapt›¤› konuflmalardaki ufak detaylardabile yapt›¤›m›z iflin önemini hissettirirdi.Bu sene bafllad›¤›m MBA program›ndakendisinden Örgütsel Davran›fl dersialma f›rsat›m oldu. Daha önce dearkadafllar›mdan methini duydu¤um gibigazete - dergi kupürleri, karikatürlergibi yard›mc› araçlar ve engintecrübesinden verdi¤i örneklerlegerçekten de son derece ö¤retici, ayn›zamanda çarp›c› bir flekilde ders iflliyor.Hem güler yüzlü hem de bilgili bir hocaoldu¤u için kendisine teflekkür ediyorum.

Taylan Yalç›n

Ümit Hoca’dan ders alma flans›na ancakbu sene sahip oldum. Özellikle tan›t›mekibindeki rehber arkadafllarla olan s›cakiletiflimi, bizlerle paylaflt›¤› deneyimleriçal›flma ortam›m›z› çok rahat ve dinamikbir duruma getirdi. Rektör Yard›mc›l›¤›görevi boyunca elinden geldi¤ince her

Ö¤rencileriningözündenProf. Dr.Ümit Berkman

Ümit Hoca’n›n hem ö¤rencisi olmahem de asistan olarak onunla birlikteçal›flma flans›na sahip oldum. Bubak›mdan kendimi ayr›cal›kl›hissediyorum. Ondan ald›¤›m ders MBAprogram›nda aç›lan Business Ethicsdersiydi. Bu ders önemli oldu¤u kadardikkatli ifllenmesi gereken bir derstir.Çünkü ifl eti¤i konusunda e¤itim,Türkiye’nin ileride daha fleffaf vetemiz bir topluma kavuflmas› içingereken temel e¤itimlerden biridir.Ümit Hoca böyle bir sorumlulu¤unefleli bir ders ortam› içinde çokbaflar›l› bir flekilde yerine getirmifltir.Gerek kulland›¤› araçlar ve olgularla,gerekse okumam›z› istedi¤i makalelerlebu alandaki en güncel bilgileri bizesunarken, ayn› zamanda kenditecrübelerinden örneklerle bubilgilerin oturmas›n› sa¤lad›. Dersinikinci yar›s›nda bizi araflt›rma yapmayayöneltti. Bu sayede, bu alandaki önemliçal›flmalar› tan›mam›z› sa¤lad›.Bütün bunlar›n yan›nda, espiriyi vee¤lenceyi de eksik etmedi. Bu ders d›fl›ndaÜmit Hoca’yla bir dönem asistanolarak çal›flt›m. Bu dönemde de banakendimi gelifltirme f›rsat› tan›d›. Çokdikkatimi çeken bir özelli¤i de ne kadarifli olursa olsun bana her zaman vakitay›rabilmesiydi. En meflgul an›nda bilebeni mutlaka kabul eder, güler yüzlekarfl›lar, sorular›m› ve sorunlar›m›dinlerdi. Çok rahat iletiflim kurabildi¤imve yan›nda kendimi rahat hissedebildi¤imhocalar›mdan biridir. Bence mükemmelbir akademisyen ve e¤itimci...

M. Sinan Gönül

birimizle ayr› ayr› ilgilenmesi, yapt›¤›m›zifli ne kadar önemli gördü¤ünüanlamam›z› ve daha büyük bir ciddiyetve istekle çal›flmam›z› sa¤lad›.Ayr›ca bu sene Ümit Hoca’dan bir deders alarak onun e¤itimci veakademisyen yönünü tan›ma f›rsat›n› dayakalad›m. San›r›m onu di¤erakademisyenlerden ay›rabilecek enönemli özellik, anlatt›¤› konularagerçek hayattan verdi¤i örneklerdir.‹fl deneyimini ve gündelik hayatta olupbitenleri derste anlatt›¤› konularlaba¤daflt›rmas› dersi çok daha zenginve anlaml› bir hale getiriyor.Ö¤rendiklerimizin yaln›zca kitaplardayaz›l› olmad›¤›n›, gerçek hayattakarfl›laflacaklar›m›zla ne kadar yak›ndanba¤lant›l› oldu¤unu görmemizi sa¤l›yor.

Deneyimlerini paylaflt›¤›, her konudabana destek oldu¤u ve ilgilendi¤i için,ama hepsinden önemlisi gerçekten neyapmak istedi¤imi anlamama yard›mc›oldu¤u için Ümit Hoca’ma çok teflekkürederim.

Ekin Pehlivan10

Prof. Dr. Berkman’›daha yak›ndantan›yal›m

yönetim ve iflletme üzerine. Yaln›z, bunlarbiraz daha popüler nitelikli kitaplar.Önemli CEO’lar›n an›lar›, otobiyografilerya da firmalar›n baflar› öyküleri gibi.Sinemaya da merakl›. Sinemaya s›kgidiyor. Sinema tarihi de biliyor.Favori filmleri ise,romantiklerden Roma Tatili,western’lerden High Noon,komedilerden Some Like it Hot,müzikallerden West Side Story,yenilerden Blues Brothers (sadecebirincisi), Fight Club, Matrix(sadece birincisi) ve Chicago. Ayr›caCohen kardefllerin tarz› da hoflunagidiyor. Grace Kelly, Audrey Hepburn,Katharine Hepburn ve sanat yönünüözellikle takdir etmemekle beraberCatherine Zeta Jones be¤endi¤i aktrisler.

Berkman’›n çocukça meraklar›da var. Çizgi kahramalardanRed Kit ve Vahfli Bat›’n›n h›zl›kovboylar›ndan biri olanTex Willer gibi...

Development Administration in Turkey:Conceptual Theory and Methodologybafll›kl› kitab› (Metin Heper ile birlikte)Bo¤aziçi Üniversitesi’nce yay›mlanm›fl.Ümit Berkman spora merakl›, yaflam›ndaönemli bir yer tutuyor. ‹lgilendi¤i sporlars›ras›yla futbol, basketbol, binicilik vemasa tenisi. Çeflitli spor dallar›ndaödülleri var. Son iki y›la kadar futboloynam›fl. Futbol kazalar› da varhaliyle. Sa¤ kolu iki kez, sa¤ aya¤›bir kez k›r›lm›fl. Sol omzunda ç›k›k,sol ve sa¤ dizinde deformasyon var.Retina y›rt›lmas› nedeniyle gözündenameliyat olmufl. fiimdi sa¤l›¤›n›n elverdi¤isporlar› yap›yor. Yüzme, tenis ve koflugibi... Binicili¤e 13 - 14 yafllar›ndaMuhaf›z Alay›’nda bafllay›p, sonra Atl›Spor Kulübü’nde devam etmifl Berkman.Bofl zamanlar›nda okudu¤u kitaplar yine

Prof. Dr. Berkman’›n e¤itim hayat›baflar›larla dolu. TED Ankara Koleji’ndeortaokulu üçüncülükle, liseyi ikincilikle,ODTÜ ‹dari ‹limler Fakültesi Amme‹daresi Bölümü’nü birincilikle bitirmifl.ODTÜ asistanl›k s›nav›n› birinci olarakkazanm›fl. Syracuse Üniversitesi’ndeyüksek lisans ve doktoras›n›tamamlad›ktan sonra (1970-1975)1986 y›l›na kadar ODTÜ’de çal›flm›fl.1986 y›l›nda Bilkent Üniversitesi’ndegöreve bafllam›fl. 1988’den 2004’e kadarRektör Yard›mc›s› ve Genel SekreterVekili olarak yönetim görevindebulunmufl. Çeflitli kongre ve konferansetkinliklerinde sunucu, oturum baflkan›ve panelist olmufl. Az Geliflmifl ÜlkelerdeKamu Yönetimi’nde Yolsuzluk ve Rüflvetbafll›kl› kitab› en ilginç ve özgünyay›nlar› aras›nda yer al›yor.

11

bir

ko

nu

,b

ir u

zm

an

Türkiye’de ayl›k enflasyonun dalgac›k yöntemi ile analizi.Yatay eksen aylar itibariyle zaman›, dikey eksen ise de¤iflik ölçekleri göstermektedir

(10 ayl›k, 20 ayl›k, vs). Her ölçekte enflasyonun fliddeti (dalgac›k katsay›s›n›nmutlak büyüklü¤ü) belli bir renk skalas›na göre verilmifltir.

Göreceli olarak koyu renkler enflasyonun o ölçekte fliddetinin artt›¤›n›,göreceli olarak aç›k renkler ise azald›¤›n› göstermektedir.

Parmak izinizi,doktorunuzun istedi¤i röntgen sonuçlar›n›,

Beethoven’in 5. Senfonisi’ni,uzaydan gelen garip sesleri ya da

saniyede bir kaydedilenDolar / Euro çapraz kurlar›n›

birbirleriyle karfl›laflt›r›labilecekleri flekildeortak bir dile çevirmek mümkün mü?

dalgac›klar:yeni bir analiz yöntemi

Faruk Selçuk

12

düzenli dalgalar›n hangilerinin nispetendaha önemli, hangilerinin daha önemsizoldu¤unu görebiliyoruz. Diyelim kianaliz sonucunda düzenli dalgalardaniki tanesi öne ç›kt›: bir tanesinde herbir dalga 12 ayl›k bir periyoda sahip,di¤erinde ise 120 ayl›k bir periyoda sahip.Burada 120 ayl›k periyoda sahip dalgalar›nönem kazanmas›, ekonominin 10 y›ll›ksürelerde daralma - toparlanma -geniflleme - yavafllama evrelerindengeçti¤ini gösteriyor. Böylece, gelece¤ingeçmiflten pek de farkl› olmayaca¤›varsay›m›yla, e¤er flimdi bir ekonomikküçülme yaflan›yorsa önümüzdeki 10y›lda ne olabilece¤ini kestirebiliyorsunuz.Buna göre de yat›r›m ve tüketimkararlar›n› daha anlaml› bir flekildeverebiliyorsunuz.

‹lk bak›flta, bunun teorik olarak mümkünolsa da, pratikte çok zor bir ifl olaca¤›n›düflünüyor insan. Hem, bu türden birçevirinin kime ne yarar› olur sorusu daakla gelmiyor de¤il do¤rusu.

Bundan yaklafl›k iki yüzy›l önce, 1822’de Jean Baptiste Joseph Fourier taraf›ndanyay›mlanan bir kitap, La TheorieAnalytique de la Chaleur (Is›n›n AnalitikTeorisi), böyle bir çevirinin mümkünoldu¤unu göstermiflti. Günlükhayat›m›z›n hemen her alan›ndauygulamas›n› gördü¤ümüz birmatematiksel dil bu: cep telefonuylakonuflurken, televizyon izlerken,mikrodalga f›r›nda yemek haz›rlarken,CD dinlerken ya da bilgisayarlaçal›fl›rken, Fourier’in önerdi¤i dille analiz(ve sentez) yapan bilim adamlar›n›nbizlere sa¤lad›¤› olanaklar› kullan›yoruz.

Fourier’nin gösterdi¤i en önemli fleylerdenbiri, herhangi bir düzensiz periyodikfonksiyonun (buna “sinyal” dediyebilirsiniz) - ne kadar düzensiz olursaolsun - gayet düzgün, eni boyu bilinenve düzenli olarak dalgalanan baflkafonksiyonlar›n (sinyallerin) toplam›olarak ifade edilebilece¤i olmufltur.Bu fonksiyonlar, hepimizin lisedenhat›rlayaca¤›, sinüs ve kosinüsfonksiyonlar›d›r. Hani, flu birbiriniizleyen düzenli dalgalar›n oluflturdu¤u,her bir dalgan›n yüksekli¤i vetamamland›¤› periyodun ayn› oldu¤ufonksiyonlar. Analiz etmek istedi¤imiz,pek de düzenli bir flekilde dalgalanmayanfonksiyon, bu düzenli dalgalananfonksiyonlar›n toplam› olarak nas›l ifadeedilebilir ki? Buradaki s›r flu:analiz s›ras›nda bir yandan sinüs vekosinüs fonksiyonlar›n›n dalgayükseklikleri de¤ifltirilirken, öte yandanda bu fonksiyonlar sa¤a - solakayd›r›l›yor. Böylece, bafllang›ç noktalar›ve periyotlar› farkl› pek çok periyodikfonksiyon elde ediliyor. Sonuçta,dikey olarak topland›klar›ndabirbirlerine eklenmeleri ya da bir di¤eriniiptal etmeleri sa¤lan›yor ve toplam,analiz edilen fonksiyonu (sinyali)veriyor.

Bir tür ileri düzey Tetris oyunu gibibir fley. Fourier analiziyle elde edilen birdizi düzenli dalgalar, di¤er alanlardaoldu¤u gibi iktisat ve finans alan›ndakiaraflt›rmac›lar›n da çok ifline yar›yor.Zaman içerisinde belli aral›klarlakaydedilmifl herhangi bir iktisadide¤iflkeni düflünün, örne¤in ayl›kGayrisafi Milli Has›la (GSMH) büyümeoran›. Bu oran›n uzun dönemortalamas›ndan sapmalar›n›n Fourieranalizini yapt›¤›m›zda, elde edece¤imiz

rahatl›kla ö¤renebiliyoruz ama, bunuyaparken zaman gözlü¤ümüzü ç›kar›yorve incelenen serinin zaman içerisinde negibi periyodik özellikler gösterdi¤inigözden kaç›r›yoruz. Bu önemli bir kay›pve bazen yan›lt›c› sonuçlara bile nedenolabilir. Yukar›daki GSMH örne¤inde,120 periyotluk dalgalanma çok fliddetlibir flekilde 40 - 50 y›l önce gerçekleflmiflve bir daha hiç olmam›fl olabilir.Fourier analizi sonucunda biz hala onunvar oldu¤unu san›yoruz. Bu eksikli¤igidermenin bir yolu, incelenecekseriyi zaman dilimlerine ay›rarakanaliz etmek. Ama bu sefer de uzunperiyotlara sahip dalgalanmalar›kaç›rma riskimiz var. ‹flte buradadalgac›klar devreye giriyor.

Yusuf peygamberin M›s›rkral›na “7 y›l bolluk - 7 y›lk›tl›k” öngörüsündebulunmas›na, bir anlamda,erken dönemlerde yap›lm›flbir Fourier analizi örne¤idiyebiliriz. Öte yandan,12 periyoda sahip dalgalarekonomik büyümede y›liçerisinde kendisinitamamlayan birdalgalanman›n oldu¤unu,ekonomik büyümenin baz›aylar ortalaman›nüzerinde, baz› aylar iseortalaman›n alt›ndaolaca¤›n› gösteriyor.Dolay›s›yla, herhangibir ay ortalaman›nüzerinde bir büyümegözlemledi¤inizde hemenheyecana kap›lmaman›zgerekiyor.

Baflka bir örnek enflasyon: Türkiye’deayl›k enflasyon oranlar›nda güçlü bir12 periyotluk dalgalanma vard›r.Haziran - temmuz aylar›nda enflasyongenellikle düflük, eylül - ekimde iseyüksek ç›kar. Geçmiflte kimi politikac›larbunu kullan›r ve yaz aylar›nda“enflasyonu yendik” demeçleri verirken,sonbahardaki art›fl› “enflasyon lobisiyapt› yapaca¤›n›” fleklinde aç›klard›.

Fourier analizi ile, incelenen serinin netürden periyodik özellikleri oldu¤unu

13

22 fiubat 2005 günüFaruk Selçuk’u kaybettik.

Ac›m›z çok büyük.

Doç. Dr. Faruk Selçuk Kimdir ?

Doç. Dr. Faruk Selçuk ‹ktisatBölümü ö¤retim üyesi. Zamanserileri analizi, finansal ekonometri,makroekonometri ve Türkiyeekonomisi uzmanl›k alanlar›.R. Gençay ve B. Whitcher ile ortakçal›flmas› An Introduction to Waveletsand Other Filtering Methods inFinance and Economics (AcademicPress, 2001) isimli kitap dünyan›nönde gelen üniversitelerinde referansders kitab› olarak kullan›l›yor.Kitap, amazon.com sitesinde“Wavelets: Bestseller” listesinde uzunsüredir ilk s›ralarda yer al›yor.Doç. Dr. Selçuk’un 2003 y›l›ndakibaz› çal›flmalar› QuantitativeFinance, International Journal ofForecasting, Journal of InternationalMoney and Finance, Insurance:Mathematics and Economics veEconomics Letters dergilerindeyay›mland›.

fiekil 1. ‹MKB -100 endeksi günlük getirilerinin de¤iflik zaman ölçeklerinde dalgac›k(wavelet) analiziyle sunumu. ‹ncelenen seri en üst panelde yer almaktad›r.‹kinci panel yaklafl›k 1 y›l ve üzerindeki dinamikleri göstermekte, izleyen panellerise 1 y›ldan 2 güne kadar olan ölçeklerde detaylar› içermektedir. Son panel dalgac›kkatsay›lar›n›n renkli sunumudur. Dönem: 4 Ocak 1987 - 25 Eylül 2003.

para arz› ile enflasyonun birbirinibeslemesi saptanmaktad›r. Baflka birörnek para arz› ve üretim üzerine:ABD’de düflük ölçekte (k›sa dönemlerde)üretim, para arz›n› etkilemekte,‹ngiltere’de ise ayn› ölçekte para arz›,üretimi etkilemektedir.

Finans alan›nda da benzer analizlermümkün. Yak›nda yay›mlanacak olanbir baflka çal›flmam›z›n bulgular›na görefinansal sistematik risk ölçektenölçe¤e de¤iflmekte, varl›klar›nfiyatland›r›lmas›nda yayg›n olarakkullan›lan teorik modeller baz› ölçeklerdegeçerli iken baz› ölçeklerde pek aç›klay›c›olamamaktad›r. Bu arada baflka sorularda cevap bekliyor. Merkez Bankas›’n›nfaiz indirimi döviz kurlar›n› hangiölçekte ne yönde etkilemektedir?Finansal piyasalar daima, bütünölçeklerde etkin midir?De¤ilse, etkinlik hangi ölçekteyakalanmaktad›r?Piyasalardaki yat›r›mc›lar de¤iflik zamanufkuna sahip, dolay›s›yla de¤iflikölçeklerde karar alan, hareketeden aktörlerdir.O zaman, gözlemlenen de¤iflkenleriölçe¤e göre ayr›flt›rarak bu de¤iflikölçeklerdeki dinamikleri modellemekmümkün mü?‹fl çok. Müsaadenizle.

‹ktisat ve finans de¤iflkenlerinin klasikzaman serileri analizinde genellikle ölçekkullan›lmaz. ‹ncelenen de¤iflken hangiperiyotlarda kaydedilmiflse öylecekullan›l›r: günlük, ayl›k, y›ll›k, vs. Bazengünlük veya ayl›k veriler toplanaraky›ll›¤a dönüfltürülür ama bu seferkullan›lan verinin say›s› azal›r. Dalgac›kanaliz yöntemi, mümkün olan en küçükzaman diliminde ölçülmüfl verileri, verikayb› olmadan, de¤iflik ölçeklerde analizetme olana¤› sa¤lad›¤› için iktisat vefinans alan›nda yeni bir 盤›r açaca¤abenziyor. Yöntemin pek çok kullan›malan› var ama tek bafl›na, iktisat ya dafinans teorisinin öngörülerinin bütünölçeklerde geçerli olup olmad›¤›sorusunun cevab›, pek çok araflt›rmac›n›ngündemini doldurmaya yeter de artarbile. Örnek: “para arz›ndaki art›fllarenflasyona yol açar” önermesi hangiölçekte geçerlidir? Günlük? Ayl›k? Y›ll›k?Yapt›¤›m›z analizlere göre bu iki de¤iflkenaras›ndaki etkileflim ülkeden ülkeyede¤iflmekte, ülkelerin kendi içinde deölçeklere göre de¤iflik sonuçlaral›nmaktad›r. Türkiye’de 2 y›la kadarolan ölçeklerde para arz› enflasyonaneden olmakta, daha üst ölçeklerde iseiki de¤iflken birbirini beslemekte venedensellik kaybolmaktad›r. Öte yandan,Brezilya’da herhangi bir nedensellikgörülmeyip bütün ölçeklerde

14

1980’li y›llar›n sonlar›na do¤ru, YvesMeyer, Ingrid Daubechies, StephaneMallat baflta olmak üzere de¤iflikalanlardan bilim adamlar› heyecanverici bir konuda ilerleme sa¤lam›fllard›.Konu, yaz›n›n bafl›nda bahsetti¤im,de¤iflik pek çok fleyin çevrilebildi¤iortak bir dil konusuydu. Bulunanyeni matematiksel dil, kullan›mamac›na ba¤l› olarak, Fourier’inönerdi¤inden daha güçlü bir dildi.Bu yeni dilin alfabesi “dalgac›klar”(wavelets) olarak biliniyor.

Dalgac›k analizi yönteminde de dalgafleklindeki bir fonksiyon, orijinalfonksiyonu (sinyali) incelemedekullan›l›yor. Fourier yöntemindenfark› flurada: ‹ncelemede kullan›landalga, önce çok k›sa bir periyoda s›¤acakflekilde s›k›flt›r›l›yor ve incelenenfonksiyon (sinyal) ile bafl›ndan itibaren- zaman içerisinde kayd›r›larak -karfl›laflt›r›l›yor. Böylece, incelenensinyalin o k›sa periyotlardaki özelliklerikaydediliyor. Daha sonra dalga birazc›kdaha uzun bir periyoda yay›l›yor vetekrar bafltan bafllanarak incelenen sinyalile zaman içinde karfl›laflt›r›l›yor. Busefer farkl›, bir öncekine göre biraz dahauzun bir periyottaki özellikler bulunmufloluyor. En sonunda, çekifltire çekifltireuzat›lan ve her seferinde kapsad›¤›periyotlar artan dalgan›n uzunlu¤u,serinin uzunlu¤u ile ayn› oluyor veserinin mümkün olan en uzun periyottakiözelli¤i saptan›yor. Sonuçta, de¤iflikperiyodik özelliklerin zaman içerisindenas›l bir de¤iflim gösterdi¤i ortayaç›kar›lm›fl oluyor. Baflka bir deyiflle,incelenen seri de¤iflik ölçeklerde analizediliyor ve serinin çözünülürlü¤ü farkl›resimleri elde ediliyor. Yani bir türmatematiksel mikroskop. Yöntem,incelenen seriyi önce en ince detaylarda(k›sa periyotlarda, düflük ölçekte, yüksekçözünülürlükte), daha sonra ise daha azdetaylarda (yüksek ölçekte, düflükçözünülürlükte, uzun periyotlarda)inceleme, en sonunda da bir tür kuflbak›fl›bakma olana¤› sa¤l›yor. Bu yenimatematiksel dilin kullan›m› 1990’l›y›llarda istisnas›z bütün bilimalanlar›nda h›zla yay›lmaya bafllad›.‹çerisinde pek çok iktisat ve finans örne¤ibulunan, R. Gençay ve B. Whitcher ileortak çal›flma ürünü olan kitab›m›z da1990’lar›n sonunda flekillenmeyebafllam›flt›.

Dalgac›klarnedir?

and Turkey (Princeton, Oxford, UCLA, Washington,Strasbourg, Pennsylvania, Columbia, Ecole des LanguesOrientales, University of Wisconsin, Toronto, Chicago, Utah,Ohio State, Texas Tech University, Ankara, Bo¤aziçi,Marmara, Bilgi, Sabanc›, Yeditepe, Dokuz Eylül, YüzüncüY›l, Do¤ufl, Bilkent University).

The first issue raises its curtain with two major articles-“Stepping Aside: Ottoman Literature in Modern Turkey” byWalter G. Andrews and “Tempomorphoses:Tick - Tocks of the Clock and Tactics of the Novel”by Jale Parla. Its special feature focuses on the 15th centuryOttoman woman poet, Mihrî Hatun. Three pieces - by DavidSelim Sayers, Geoffrey Fox, and Didem Havlio¤lu - introducea hitherto unpublished study by the Russian scholar NicholasN. Martinovitch (d. 1954) who had written it in Englishin the late 1920s and early 1930s.

The issue also contains two book reviews - Ayfle LahurK›rtunç discussing Aziz Nesin’s ‹stanbul Boy and RichardMcCane evaluating “Romantic Communist,” a Naz›m Hikmetbiography published by Saime Göksu and Edward Timms.

The Memorabilia section, which will appear in eachissue, features an essay entitled “Modern Turkish Poetry,”written in Engish in the early 1950s by Prof. Orhan Burianwho died prematurely in 1953.

JTL’s 160 - page first issue closes with two obituaries:Andreas Tietze, the prominent philologist and expert onTurkish literature who died in 2003, and Warren StanleyWalker, the distinguished scholar of Turkish tales, includingthe Dede Korkut Tales, who passed away in 2002.

The first issue has a stunning multi - colored cover whichuses the image of an ‹znik tile as its design.

JTL is distributed internationally by Syracuse UniversityPress, 1600 Jamesville Avenue, Syracuse, NY 13244 - 5160,USA. In Turkey, it is available from Bilkent’s Center forTurkish Literature or at select bookstores through DünyaStar Da¤›t›m A.fi. (Globüs Dünya Bas›nevi 100. y›l mah.34440 Ba¤c›lar, ‹stanbul)

15

Bilkent will go down in history as a university of manyfirsts. BU itself is a first - Turkey’s first private university.It will also be remembered as the first Turkish universityto create a model city.

Now BU is proud to inaugurate the first and onlyinternational scholarly journal devoted in its entirety toTurkish literature. Its title is Journal of Turkish Literature.The first issue came out in June 2004. We expect that JTLwill be published annually. The second issue will probablybe released in the spring of 2005. If JTL flourishes, it mightcome out twice a year - or even three or four times a year.

I conceived of the idea of such a journal when BilkentUniversity established its Department of Turkish Literatureand its Center for Turkish Literature. However, it took sixyears for JTL to come to fruition and to see the light of day.

JTL is also the first scholarly journal ever published byBilkent University. I hope the others will follow suit - in thefields that BU is famous for. In fact, the School of AppliedLanguages is launching its own journal: Translation Studiesin the New Millennium. The Editors are Barbara Blackwell-Gülen, ‹smail Boztafl, Ayfle fiirin Yener.

I am serving as Editor - in Chief for JTL. Dr. LaurentMignon, Assistant Professor in the Department of TurkishLiterature, is Associate Editor, and three graduate studentsin the Department, Erkan Erginci, Arif Nat Riley, andDavid Selim Sayers have been doing a yeoman’s job.

Our Journal’s Honorary Consulting Board has ninedistinguished members (Metin And, ‹lhan Baflgöz,Halil ‹nalc›k, Bernard Lewis, Walter G. Andrews,Louis Bazin, the late Fahir ‹z, Geoffrey Lewis, andIrene Melikoff). JTL has a large international Editorial Boardconsisting of Füsun Akatl›, Murat Belge, András J.E.Bodrogligeti, Robert Dankoff, ‹nci Enginün, Ahmet Evin,Emine Gürsoy - Naskali, Joseph S. Jacobson, Özdemir Nutku,Jale Parla, Barbara Walker, Sarah G. Moment Atifl,Eleazer Birnbaum, Kathleen Burrill, Dilek Doltafl,Nüket Esen, Walter Feldman, Victoria R. Holbrook,Celia Kerslake, Saliha Paker, Sevda fiener, Hilmi Yavuz,and Ayflegül Yüksel. The Board members are on the facultiesof diverse universities in North America, England, Europe

Bilkent Üniversitesi’nin ilk bilimsel dergisi Journalof Turkish Literature, ayn› zamanda Türk edebiyat›alan›nda dünyada ç›kan ilk ve tek ‹ngilizce bilimseldergidir. JTL’in amac›, Türk edebiyat›n›n her döneminive her türdeki ürünlerini, sözlü yaz›l› kültürümüzünher özelli¤ini yorumlamak, elefltirel bir anlay›fllade¤erlendirmektir. Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyat›Merkezi’nin ç›kard›¤› JTL’in Genel Editörlü¤ünüProf. Talât Halman yapmaktad›r.

Journal ofTurkish LiteratureA Bilkent Firstby Prof. Talât Halman