GENEL TIBB BTKLER

Prof. Dr. Necmi LER

M.K.. Ziraat Fakltesi

Tarla Bitkileri Blm

GENEL TIBB BTKLER

Tbbi Bitki :

Dorudan doruya bitkinin eitli ksmlarnn

veya onlardan elde edilen etkili maddelerin

dahilen veya haricen insan ve hayvanlarda

grlen hastalklarn tedavisinde kullanlan

bitkilere Tbbi Bitki denir.

Bitkilerle tedavinin esasn bitkilerin

sentezledii kimyasal maddeler

oluturmaktadr. Bu kimyasallar vcutta bir

takm fizyolojik deiikliklere yol amakta

ve baz hastalklarn iyiletirilmesinde ie

yaramaktadrlar.

Baharat Bitkisi:

Yiyeceklere tat veya aroma vermek iin kullanlan bitki ksmlar veya bunlarn karmlardr. Baharat bitkilerinin hemen hemen tamam tbbi zellik tar.

Kokulu (Itri) Bitki:

Parfmeri ve kozmatik rnlerde kullanlr. Baharat bitkilerinin byk bir ksm bu gruba girer. rn: gl,yasemin,lavanta

Drog:

iek, meyve, yaprak vb. eitli ksmlar tedavi amacyla kullanlan, kurutulmu tm veya paralanm olarak ticarete harcanm bitki ksmlarna denir. Droglar ikiye ayrlr.

a. Offisinel (Resmi) droglar:

Herhangi bir lkenin farmakopelerinde (kodeks) yer alan droglardr.

Farmakope:

Herhangi bir lkede tedavi amacyla kullanlan, her trl aktif maddeyi, bunlardan hazrlanacak ilalar ve bunlarn nasl kontrol edileceini belirten resmi kitaplardr.

Herhangi bir drog bir lkede offfisinel olabilirken, baka bir lkede offisinel olmayabilir.

b. Offisinel olmayan droglar:

Halk arasnda tedavi amacyla kullanlan ancak bunlarn

farmakopelerinde yer almayan droglar olup bunlarn says

offisinel droglara gre ok fazladr. Offisinel olmayan

droglar yeterince aratrlmam veya etkin mekanizmalar

tam olarak aklanmam olan droglardr. Offisinel

olmayan droglarn bazlarnn tedavi edici zellii

phelidir.

Fitofarmako:

Kurutulmu veya taze bitkilerden izole edilmi

etkili maddeleri tedavide kullanlan ilalara denir.

rnein: hahatan elde edilen morfin.

Mutfak otlar:

Taze olarak kullanlan baharatlara denir.

Fitoterapi:

Bitkilerde yaplan tedavi yntemine verilen isim

olup alternatif tbbn en nemli kollarndan birisidir.

TIBB BTKLERN

SINIFLANDIRILMASI

1. Alfabetik Snflandrma:

Alfabetik snflandrma tbbi bitkilerin latince veya

herhangi bir dildeki isimlerine gre yaplan snflandrma

olup genellikle ansiklopedi ve tantc kitaplarda

kullanlr.

2. Morfolojik Snflandrma: Morfolojik snflandrma tbbi bitkilerin kullanlan

ksmlarna gre yaplan snflandrma eklidir. Bu

snflandrma tbbi bitkilerin ticaretinde yaygn olarak

kullanlmaktadr. Ayn zamanda yetitiricilik asndan da

nemli bir snflandrmadr. Morfolojik snflandrma ya

gre;

Herba (ot): toprak st ksmlar snflandrmada kullanlan

bitkiler. hindiba, adaay, demirdikeni,

Folia: (yaprak): yapraklar kullanlan bitkiler. Nane,

adaay, melisa oulotu

Flores (iek): iekleri kullanlan bitkiler. Hatmi, papatya,

lavanta.

Fructus (meyve): Kuburnu, kimyon, anason, kini

Semen (tohum): Keten, emen

Radix (kk): Meyan kk, kedi otu, ayrk

Rhizom (rizom): Meyan kk, ayrk

Yumru (tuber): Salep

Bulb (soan): Sarmsak

3. Botanik (taksonomik) Snflandrma: Bitkilerin takm, familya, cins ve trlerine gre yapla bir

snflandrma olup bitkilerin tannmas asndan nemli

bir snflandrma eklidir. Farmakopik botanikte bu

snflandrma kullanlr.

4. Kimyasal Snflandrma: Bitkilerin bnyesinde bulunan etkili maddelerin

yaplarna gre olan snflandrma ekli olup bu

snflandrma ekli daha ok farmakognozide kullanlr.

5. Farmakolojik snflandrma: Bitkilerin bnyesinde bulunan maddelerin etki

mekanizmalarna gre yaplan snflandrma eklidir.

6. Farmakimyasal snflandrma: ki snflandrma eklinin birletirilmi hali olup bu

snflandrmada droglar farmakolojik etkilerine gre ana gruba

kimyasal etkilerine gre de alt gruba ayrlr.

Bu snflandrmalar dnda yetitiricilik ynnden, iklim

isteklerine gre tropik, subtropik ve mutedil iklimlerde yetien

bitkiler eklinde ayrca faydalanma ynlerine gre ve

oaltma ekillerine gre de bitkiler snflandrma yaplr.

DROGLARIN KMYASI

Droglarn kimyas ayn zamanda bitki kimyas ile

ayn anlama gelir.

Droglar taze haldeyken organna gre su ihtiva

eder.

Yapraklarda %70-90 orannda,

ieklerde bu oran %85-95 e kadar kar.

Meyvelerde ortalama %85,

Yumrularda %75 civarndadr.

Bitkilerin odun ksmlarnda %40-50,

Olgunlam kuru taneli rnlerde %10-14

arasndadr.

Bu oranlar genel olup bitki cins ve trne gre

farkllklar gsterebilir. rnein ine yaprakl

olan am aalarnda su oran % 50 iken, sedum

dediimiz bitkilerde su oran % 90dan fazladr.

Droglarda bulunan su dnda dier maddeler

kuru madde kapsamna girer. Bunlar da organik

ve inorganik maddeler olmak zere 2 grupta

incelenebilir.

1. KARBONHDRATLAR

2. MSLAJLAR:

3. ZAMKLAR:

4. PEKTNLER:

5. HETEROZTLER (GLKOZTLER):

6. ALKALODLER:

7. UUCU YALAR

8. RENELER

9. LATEKS

10. KATRANLAR

11. LPTLER

12. ORGANK ASTLER Okzalik asit, Fumarik asit.

13. VTAMNLER

Tbbi Bitkilerin Tarihesi Tbbi bitkilerin tarihesi insanlk

tarihi kadar eskidir.

Smerler ve Asurlular tarafndan

M.. 5000-3000 tarihlerinde bu

bitkileri kullanlmtr. 250 kadar

farkl tbbi bitkinin kullanld ifade

edilmektedir.

Yunanllar, Msrllar, Hititler bu

bitkileri kullanmlardr.

Tbbi Bitkilerin Tarmnn Gereklilii

Dnya salk rgtnn (WHO) verdii bilgilere gre dnyada

20.000 civarnda tbbi bitki mevcuttur. Ancak bazlar lokal olarak

kullanldndan tam anlamyla listelenememilerdir. Bu yzden bu

saynn 75.000 kadar olduu belirtilmektedir.

Son yllarda doal tedavi yntemleri ile ilgili bu konuya arlk

verilmesi tbbi bitkileri tekrar gndeme getirmitir.

Bugn kullanlan tbbi bitkilerin tahmini olarak %70inin doadan

topland, %30unun ise kltrnn yapld tahmin edilmektedir.

Doadan Bitki Toplamada Zarar Arttran

Faktrler

1. Ar otlatma

2. Erken toplama

3. Kontrolsz toplama

4. Toplanan bitkinin doal populasyonu

5. Bitkinin toplanan ksm

6. Dier bitkilerin toplanan bitkilerin yerini

almas

Bu belirtilen faktrler nedeniyle

1. Biyolojik eitlilikte azalma

2. Toplanan trn tkenmesi

3. Bu bitkiler ile tedavi olan halkn tedavi

imkanlarnn ortadan kalkmasyla kar karya

kalnr.

Doadan toplamann zararlarn azaltmann yollar

1. Toplamann dzenlenmesi ve kontrol a) Mnavebeli toplama,

b) Dinlendirerek toplama,

c) Dzenli toplama

d) hracatn kstlanmas

2. Eitim a. Toplum eitimi

b. Firma ve personel eitimi

c. Toplayc eitimi

d. Konu ile ilgili teknik personel eitimi

3. dari ve Yasal Tedbirler

4. Milli Parklar ve tabiat koruma alanlar

5. Botanik baheleri

6. Gen bankalar, arboretumlar

7. Toplama sonras kayplar asgariye indirecek tedbirler

8. Kltre alma

9.dier tedbirler (alama, gbreleme vs)

Tbbi bitkilerin kltrnn yaplmasnn

faydalar 1. Toplama nedeniyle zamanla doada azalmalar olur bu bitkilerden

yararlanlamaz bunun iin kltrnn yaplmas gerekir.

2. Yetitiricilik baz bitkiler iin daha avantajldr. zellikle florada az

bulunanlar iin

3. Birim alandan daha fazla rn elde edilir.

4. Deitirme ve kartrma ilemi minimum dzeyde olur.

5. Kltr yaplan trlerde kalite kontrol daha kolaydr.

6. Kltr yaplan bitkilerde slah ile yeni eitler gelitirilebilir

7. Nadir ve nesli tehlike altnda olan bitkilerin kaybolmas nlenir.

8. Baz bitkilerde ykama temizleme vs ilemlerin yaplmas kltr

yaplanlarda daha kolay olur.

Doal bitkilerin kltre alnma

stratejisi

1. Populasyon seimi

a) Kimyasal analize gre

b) Bitki fizyolojisine gre

c) reme biyolojisine gre

2. Uygun ekosistem ve Ekoloji

3. Uygulanan sistemin verimliliinin test edilmesi

4. retim sisteminde dzenlemeler

Tbbi bitkilerin genel zellikleri

1. Ekim alanlar son derece snrldr.

2. Tbbi bitkilerde stn kalite mutlak gerekli bir husustur.

3. eitli familyalarda yer alan bu bitkilerin

a) Tannmalar gtr.

b) Bunlarn iklim ve toprak istekleri birbirlerinden farkldr.

c) Bunlarn yetitirme teknikleri farkldr.

d) Yetitiricilikte fazla el emei isterler

e) Hastalk ve zararlyla mcadelesi zordur.

4. Bitkilerin etki mekanizmalar birbirinden farkldr.

5. Tbbi bitkilerin bazlar zehirlidir.

Tbbi Bitkilerin Ekolojik stekleri Ik: Tbbi bitkiler k istei bakmndan k seven (mercankk), yar

glge (Atropa) ve glge (Salep) isteyenler eklinde gruplandrlr.

Scaklk:

En uygun scaklk 10-30 oCdir.

Ya ve Nem: ya topra su durumu ve bitki geliimini nemli derecede etkiler.

Scak ve kurak yerlerde bitki yapraklarnn yzeyi klr ve tyllk

dikenlilik artar.

Nemli yerlerde yaprak daha ince ve geni bir yap alr.

Tbbi Bitkilerin yetitirilme ve bunlardan

faydalanma ekilleri

1. Bir yllk kltr yaplanlar: Haha, Kimyon, Datura,

Banotu, emen, Keten, Kini

2. ki yllk kltr yaplanlar: Hatmi, Dulavrat otu,

3. ok yllk kltr yaplanlar:

a) her yl rn alnanlar: nane, oulotu

b) 3-4 yl sonra hasat edilen ve bir kez rn alnanlar :

meyan kk, ven

c) 3-4 yl sonra hasada gelen ve her yl rn alnanlar

:ay, gl vs

Ekim Nbeti

Tohumluk

Rzgar

Toprak stekleri

Toprak hazrl

Ekim

Bakm

Sulama ve gbreleme

Hasat

Tbbi bitkilerin oaltm ekilleri

1. Tohumlar dorudan doruya tarlaya ekilenler: kini, haha rek otu, rezene vs

2. Fide ile oaltlanlar, hatmi, kekik, yksk otu.

3. Rizom, stolon, soan kktac vs ile oaltlanlar: safran nane meyan kk vs

4. Gvde elii veya fidan ile oaltlanlar: gl, ay

5. Hem tohumla hem de vejetatif olarak

oaltlanlar: rezene, mercankk, biberiye

Tbbi Bitkilerin Pazara Arz ekilleri 1. Ya

2. Dondurulmu

Dondurularak kurutulmu

Kurutulmu ( tm, paralanm, tlm, paal edilmi)

Konserve edilmi

Uucu ya

Extrakt, zaylar vs

zole edilmi etkili maddeler

Yanl ila kullanm nasl

komplikasyonlara ve istenmeyen

durumlarn olumasna yol aabiliyorsa,

yanl bitki kullanm da benzer istenmeyen

sonular dourabilir.

Trkiye Endemik Bitkilerinin

Blgelere Dalm Blge Endemik Bitki Says Blge Endemik Bitki Says

Akdeniz 862 Ege 171

Dou Anadolu 471 Marmara 102

Anadolu 335 G. Dou Anadolu 102

Karadeniz 277 Toplam 2.282

Tpbi bitkilerin ticareti Tbbi bitki ihracat yapan 110 lke arasnda Trkiye 18. srada

bulunmaktadr. Trkiye, Dou ve Gney Dou Avrupa lkeleri

arasnda ise ihracatta 5. srada iken, ithalatta 8. srada yer almtr.

Trkiyenin ihracatnda nemli olan 16 bitkinin ihracat deeri, 2001

ylnda 52 milyon dolar olarak gereklemiken, 2009 ylnda 94

milyon dolar seviyesine ykselmitir .

Ticareti yaplan tbbi ve aromatik bitki trleri ierisinde ya glnn

yan sra kimyon, kekik, anason, rezene, emen, kini, nane ve

rekotunun kltr yaplmakta olup, bu bitkilerin retimleri dier

kltr bitkilerine oranla olduka snrldr .

Genelde tbbi ve aromatik bitkiler ham halde ihra edilmekte olup,

dk katma deer yaratmaktadr. Temizleme, ayklama,

snflandrma, toptan veya perakende paketleme ilemleri dahi snrl

sayda baharat ve bitki ay retiminde uygulanmaktadr.

Trkiyenin Tbbi ve Aromatik

Bitkilerine ait ihracat rakamlar Bitki Ad 2007 2008 2009

Miktar(Ton)Deer(1000 $) Miktar(Ton)Deer(1000 $) Miktar(Ton)Deer(1000 $)

Defne yapra 7.519 20.301 3.934 20.020 9.079 24.336

Kekik 11.308 39.493 9.683 42.878 11.475 28.662

Adaay 1.530 4.479 373 1.541 1.545 6.048

Anason 2.003 4.704 2.658 9.350 2.053 8.616

Tbbi bitkilerinin retiminin artrlmas

Dnya pazarlarnda tbbi ve aromatik bitkilere olan talep her geen gn

giderek artmaktadr. Trkiye tbbi ve aromatik bitkilerin d satmnda

dnyann nde gelen lkelerinden biri olup, birok tbbi bitkinin d

satmn yaparken, ayn zamanda birok bitkinin de d almn

gerekletirmektedir. lkemiz farkl iklim ve ekolojik koullara sahip

olmas, florann ok sayda bitki tr ve eitlilii iermesi bakmndan

doadan toplanan ve kltr yaplan tbbi ve aromatik bitkiler asndan

byk bir ekonomik potansiyele sahiptir. Baz trlerde doadan toplama

ekonomik olabilir ancak doadan toplanan bitkilerde kaliteli ve standart

rn elde etmek zordur. Doadan toplanan bitkilerde kalitenin her zaman

istenen dzeyde olmamas, toplama sonras isleme, depolama ve nakliye

koullarnn yeterince karlanamamas gibi nedenlerle esas olan bu

bitkilerin tarmnn yaygnlatrlmasdr.

Tbbi bitkilerinin retiminin artrlmas

Gerek i tketimde kullanlan gerekse d satm yaplan tbbi ve aromatik

bitkilerde retimi arttrmak ve istenen kalitede rn elde edebilmek iin;

doadan toplamalarn srdrlebilirlik ilkesine dayal floraya zarar

vermeden yaplmas, bitki toplayclarn eitilmesi, talebi fazla olan

bitkilerin kltre alnmas, yetitirme tekniklerinin her bitkiye ve ekolojik

koullara gre saptanmas, yurt dnda gelitirilmi ve lkemiz ekolojik

koullarna adapte olabilecek eitlerin getirtilerek lkemiz iklim

koullarnda denenmesi, bu bitki grubunun en nemli sorunlardan biri

olan tohumluk temini iin kurumsal alt yapnn oluturulmas, eit

gelitirmeye ynelik slah almalarnn desteklenmesi, hasat sonras

ilemler, depolama ve nakliyede uygun artlarn salanmas

gerekmektedir. Bu koullar yerine getirildiinde dnya pazarnn istedii

kalite ve standartta rn elde etmemek iin bir neden bulunmamaktadr.

Nane (Mentha spp.)

Nane eski devirlerden beri karminatif, midevi olarak kullanlmaktadr.

Mide bulantlarn kesici ve koku verici olarak kullanlmaktadr.

Sakz, di macunu, eker ve daha birok sanayi dallarnda ok fazla

kullanlmaktadr.

Bitki bayarak olarak, kurutularak veya taze ekilde Trk mutfanda

yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. ay olarak tketiminde taze veya

kurutulmu yapraklar limon ilave edilerek scak suda bir mddet

bekletilerek kullanlr.

Nane

zmir kekii

Kekik (zahter) (Thymus spp.)

Sinir sisteminde, astm, bronit, verem ve dier hastalklarda,

solunum yollarn steril etmekte, dk tansiyonu normal hale

getirmede, kanszlkta, itah amada, hazm zorluunda,

barsaklardaki kokuma ve gazda, ishallerde, souk algnlnda

faydaldr. Bedeni kuvvetlendirir. Kalp arpntsn keser. Barsak

iltihaplarn iyiletirir. Kandaki eker miktarn azaltr.

kekik

Anason (Pimpinella Anisum L.)

BBERYE (Rosmarinus officinalis)

Rezene Bitkisi (Foeniculum vulgare)

rekotu (Nigelle Sativa)

ISIRGAN (Urtica sp.)

Kan temizler, kanszla iyi gelir.-Kan ekerini drr, demi giderir.-Metabolizmay uyarr.-Balgam sktrr ve solunum

yollarn aar.-Gut ve romatizma hastalklarnda rahatlk salar.-drar yollar ve bbrek iltihap ve rahatszlklarnda tedaviyi

destekleyici tesir gsterir.-Karacier, safra kesesi ve dalaa iyi gelir.-Barsak temizleyici, gaz gidericidir-Prostat

bymesine kar hem nleyici hem de tedaviyi destekleyicidir.-Bayanlarn iddetli det kanamalarnda, kann normal

akn salar.-Salar besler, canllk- parlaklk verir, dklmesini engeller ve kepei nler. -Sktrc tonik zelii vardr,

cilt ikyetleri, egzama ve alerjide yank ve bcek srklarnda kullanlr.

ADAAYI (Salvia officinalis)

MELSA bitkisi (oul otu)

Faydalar;

Mide ve barsak gazlarna iyi gelir. Migren arlarn dindirir.

Regl arlarn hafifletir. Ruhi skntlar hafifletir. Bildiimiz ay

gibi demlenir.

Belladon, Atropa belladonna, Botanik bilgi : Patlcangillerden; kireli topraklarda yetien 180 santimetre kadar boyunda, birka sene yaayan naho kokulu bir bitkidir. Meyveleri kiraz gibi yuvarlak

ve siyah renklidir. iekleri, boru eklinde koyu krmzms veya sarmtraktr. Terkibinde Atropin

vardr. Zehirlidir. Sadece tbbi maksatla kullanlr. Bir hekim tavsiyesi olmadan kesinlikle

kullanlmamaldr.

Faydalar

Ar kesici ila yapmnda kullanlr.

Ayrca, mide, barsak, astm, kalp, sinir ve beyin hastalklarnn tedavisi iin yaplan ilalarda da

kullanlmaktadr

Adam otu (Mandragora), patlcangiller (Solanaceae)

familyasndan Mandragora cinsini oluturan sar ya da mavimsi-mor renkli iekler

aan bitki trlerinin ortak ad. Ar kesici, yattrc, cinsel gc arttrc etkileri vardr. Halen tedavide eitli preparatlarn terkibinde kullanlmaktadr. Rastgele

kullanldnda zararl olur.

Haha bitkisi

Isrgan otu faydalar:

Bakl glendirici, iyi huylu prostat bymesini engelleyici, kan ekerini drc ve romatizma

arlarna kar etkinliiyle tannan srgan otunun, yapraklar kkleri ve tohumlar bitkisel tedavi de

kullanlmaktadr. Isrgan otunun saa etkisi salarn dklmesini durdurmak, kepei nlemek, salara

canllk ve parlaklk kazandrmaktr.

hlamur

Marmara, Bat Karadeniz, orta Toroslar ve Kuzey Anadoluda yayl gsteren 20-30 m

boyunda sk dall, geni piramit tepeli bir aatr. ounluu aa, bazlar da boylu al

halinde kn yapran dken bitkilerdir.

Srgnleri plak veya tyldr. Yapraklar yrek biimindedir. iekleri kurutularak ay

gibi iilen hlamur, ok ge Haziran-Temmuzda iek aar. Ayn zamanda ss bitkisi olarak

da kullanlr.

Resim tahtas ve erevesi, tornaclk, oymaclk ve mzik aletleri yapmnda kullanlr.

lkemizde yetien trleri;

Gmi Ihlamur (Tilia tomentosa Moench.) (Y)

Byk Yaprakl Ihlamur (Tilia platyphyllos Scop.) (N)

Kafkas Ihlamuru (Tilia rubra DC.) (Y)

Souk algnlna ve ksre kar en etkili ve en yaygn olarak kullanlan doal ilalardan

biri olan hlamur, uykusuzluk, spazm ve kan dolam bozukluklarnda da kullanlr.

Karabiber

Karabiber:Karabiber aacnn meyvesi olan biber tohumunun

olgunlamadan toplanp kurutulmas ile elde edilen Karabiber Dnyada en

ok kullanlan baharatlardan biridir.

Karabiberin Yararlar;

-Mideyi str.

-tah aar.

-Hazm kolaylatrr.

-Mide ve barsaklardaki mikroplar ldrr.

-Gaz sktrr ve gaz birikmesine engel olur.

-eker hastalnn ilerlemesini durdurur.

-drar sktrr.

-Enerji verir.

-Cinsel istekleri kamlar.

-Sinirleri kuvvetlendirir.

-Yiyeceklerde baharat olarak kullanlr.

-Damar sertlii, yksek tansiyon, egzama, remi, barsak iltihab ve romatizmadan ikayet

edenler, mmkn olduu kadar az kullanmaldrlar.

Karabiber toz halinde yemeklerde baharat olarak yemee lezzet ve koku katmak ve itah

amak iin kullanlr.

-Ayrca, bal ve soan ile birlikte macun yaplp sa dklen yere srlerek sa dklmesine

kar kullanlabilir.

emen Otu

(Trigonella foenum-graecum)

Sarya yakn beyaz renkte iekler aan, meyveleri

fasulyeye benzeyen, 35-40 cm boylarnda, otsu bir

bitkidir. Boyotu olarak da bilinen emen Otunun

tohumlarndan emen baharat elde edilir. erisinde

sabit ve uucu ya, kolin, saponin, diosgenin,

msilaj ve alkaloitler bulunur.

emen Otunun Faydalar ve Etkileri: Gs

yumuatr, balgam sktrr ve ksr keser.

Vcuda kuvvet ve rahatlk verir. Kanszlk, geliim

bozukluu ve eker hastalnda faydaldr. Cinsel

istei ve gc arttrr. Cesaret verici olarak da

kullanlr. Salar besler ve sa kmasn arttrr.

Sivilcelere ve romatizmaya kar da etkilidir. Anne

stn arttrr. Adet dnemi ikayetlerini azaltr.

FESLEEN (Ocimum basilicum L.)

Yattrc, gaz sktrc, mideyi rahatlatc, sindirimi uyarc etki gsterdikleri

belirlenmitir. Bitki zsuyu, sinek ve bcek srklarnn tedavisinde dorudan srlan

blgeye srlerek kullanlr. Fesleen ayrca antibakteriyel zellie de sahiptir.

Fesleenin lezzetli bir baharat olarak her mutfan bakesini almtr.

PAPATYA (Matricaria chamomilla L.)

ksrk, bronit, sinzit, souk algnl, ate, az ve cilt enflamasyonlar; yara ve

yank tedavisi; genital iltihaplanmalar, solunum yolu iltihaplanmalar, deri ve

mukoza iltihaplar ve alzheimer, sinir sistemine bal diyare, yorgunluk, gastrit,

hemoroit, bacar lserleri.

ay eklinde iilerek, yayla masaj yaplarak, buu eklinde, suyuyla salara

friksiyon yaplarak, banyo suyuna katlarak kullanlabilir.

ZENCEFL (Zingiber officinale)

Zencefil, mide bulants, ikinlik ve kolik gibi sindirim problemlerine kar

baaryla kullanlabilir. Yolculuk kusmalarna kar etkilidir. Antiseptik etkisi

sayesinde, mide ve barsak enfeksiyonlarna ve hatta gda zehirlenmelerine kar

kullanlabilir. Zencefil kan dolamn uyarr ve bylece kann yzeysel blgelere

de rahata ulamasn salar. Bu etkinlii sayesinde, donmu blgelerde, snmayan

el ve ayaklarn stlmasnda ok nemli grevler stlenebilir. Ayn zamanda

yksek kan basncn da normalletirebilir. Terletici ve ate drc etkileri

vardr. ksrk, grip, souk algnl ve solunum yollar hastalklarnda, stc ve

yattrc etkiye sahiptir. Ayrca itah aar ve kabzla kar da kullanlabilir.

Bu notun hazrlanmasnda bana yardmc olan Prof.

Dr. Ercment Saruhana teekkr ederim.