9. SınıfPsikoloji

3.Ünite Öğrenme, Bellek, Düşünme 3.Ünite Öğrenme, Bellek, Düşünme

ZEKA ve YARATICILIK ZEKA ve YARATICILIK

28.Hafta ( 07-11 / 04 / 2014 ) 28.Hafta ( 07-11 / 04 / 2014 ) -9--9-

ZEKA ve YARATICILIK

2

3

4

A.) ZEKA NEDİR ?

Zeka ; çok önemli bir zihinsel özelliktir.

…Kavramlar ve algılar yardımıyla soyut yada somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme , soyut düşünme , muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri

ZEKA olarak adlandırılır.

5

..ZEKA, bireyin doğuştan sahip olduğu , kalıtımla kuşaktan kuşağa geçen ve merkezi sinir sisteminin işlevlerini kapsayan deneyim, öğrenme ve çevreden kaynaklanan etkenlerle biçimlenen bir bileşimdir.

..Zeka; birçok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir.

6

Bu yetenekler arasında başlıcaları :

1.))SÖZEL ANLAYIŞ : Sözcükleri tanıma ve anlama

2.))SÖZEL AKICILIK : Sözel veya yazılı olarak sözcük ve ifadeleri çabucak bulabilme

3.))SAYISAL YETENEK : Aritmetiksel işlemleri çabuk ve doğru olarak yapabilme

4.))BELLEK : İşitsel ve görsel olarak belleme gücü

7

5.))ALANSAL ve UZAY İLİŞKİLERİ : İki ve üç boyutlu görsel algılamayı yapabilme

6.))ALGISAL HIZ : Karmaşık bir nesnenin ayrıntılarını görebilme, zemin şekil ilişkisini ayırt edebilme , benzerlik ve farklılıkları doğru olarak algılayabilme

7.))MANTIKLI DÜŞÜNME : Muhakeme yürütebilme

olarak sayılabilir.

8

9

Bir kişinin zeka seviyesi ;

..diğer koşullar eşit tutulduğunda ne kadar zor işler başardığı,

veya

..aynı güçlükteki işlerden ne kadar çoğunu başarabildiği

veya

..ne kadar kısa sürede doğru sonuca ulaşabildiği ile belli olur.

10

B.) ZEKADA KALITIM ve ÇEVRENİN ROLÜ

İnsanlarda zeka farklılıkları nereden

kaynaklanır ?

Doğuştan gelen zekanın değerlendirilmesi için, bilinen bir yöntem yoktur.

..Tek yumurta ikizlerinin zekaları arasındaki

benzerlik : % 88

..Çift yumurta ikizlerinin zekaları arasındaki

benzerlik : % 63

11

..Dış çevreleri benzer olan kardeşlerin zekaları arasındaki benzerlik : % 51

..Anne-baba ile çocuklar arasında zeka açısından benzerlik : % 49

..Torunlarla büyükanne ve büyükbaba arasında zeka açısından benzerlik : % 34

..Yeğen ile amca ve halalar arasında zeka açısından benzerlik : % 35

Zekada,kalıtımın önemli rolü VARDIR.

12

..Kalıtımın zeka geriliğinde de önemli rolü vardır.

Örn; Bir çekinik ( resesif) gen nedeniyle, aminoasit gerektiği gibi metabolize olamaz. Bu durum ağır zeka geriliğine yol açar.

Zeka ve Çevre

.Zekayı kalıtım etkilediği gibi,, çevre de etkiler.

13

..Bunun en önemli örneği tek yumurta ikizlerinde görülmüştür.

.Ayrı çevrelerde yetiştirilen tek yumurta ikizlerinin zekaları arasındaki benzerlik % 88 ‘den, % 72 ‘ ye düşmüştür.

..Olanakları kısıtlı ailelerde doğan ,sonra olanakları geniş ailelerce evlat edinilen çocukların gerçek anneleri ile zeka benzerlikleri 10-15 puan artmıştır. ( burada ekonomiden söz edilmiyor—DİKKAT EDİN )

14

..Kültürel çevredeki zenginlik zekayı olumlu olarak etkiler.

..Üstün zekalı kişilerin büyük oranının profesyonellerin ve işadamlarının çocukları olduğu görülmektedir.

..Bu durum kültürel dezavantajları gidermeye çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.

15

..Zeka Geriliği de çevreden etkilenir.

.Doğum sırasında bebekte oluşan beyin hasarı

veya

.Annenin gebelik döneminde bazı hastalıklar geçirmesi

Zeka geriliği nedenleri arasındadır.

16

C.) ZEKANIN ÖLÇÜLMESİ

Zeka, çok karmaşık bir bilişsel yetenektir.

.Doğrudan gözlenemeyen davranışların ölçülmesinde test ve ölçekler kullanılır.

..Bütün bilişsel yetenekler gibi, zeka da,test ve ölçeklerle ölçülür.

Zekayı işlemler yoluyla tanımlanarak, standardizasyonu yapılmış test kullanılır( zeka ölçüm testi).

17

Bütün dünyada zekayı ölçmede en yaygın olarak kullanılan testler D. Wechsler (veksler, 1896-1981) tarafından geliştirilmiştir.

..Bu test uzmanlarca yapılır ve uygulamalar teke tek yapılır.

WISC-R, 10 alt testten oluşmaktadır.

18

..Ülkemizde sadece Wechler testinin standardizasyonu yapılmıştır ve bu test kullanılır.

Okul öncesi

Çocuk

Yetişkin formları vardır

Ancak,sadece çocuklar için olanı kullanılmaktadır.

..BU TESTİN EĞİTİMİNİ ALANLAR UYGULAYABİLİR.

19

20

WISC-R ZEKA TESTİ WISC-R ZEKA TESTİ

.Çocuklar için kullanılan zeka ölçeğidir. .Çocuklar için kullanılan zeka ölçeğidir.

.Zeka ölçümlerinde ve araştırmalarda en sık .Zeka ölçümlerinde ve araştırmalarda en sık kullanılan araçtır.kullanılan araçtır.

.6-16 yaş aralığındakilere uygulanır..6-16 yaş aralığındakilere uygulanır.

.Sözel ve performans olmak üzere 2 bölüme .Sözel ve performans olmak üzere 2 bölüme ayrılır.ayrılır.

.Her bir bölümü de farklı yetenek alanlarına ait.Her bir bölümü de farklı yetenek alanlarına ait

6 alt testi kapsar. 6 alt testi kapsar.

21

.Geniş kapsamlı ve dünyaca kabul gören , .Geniş kapsamlı ve dünyaca kabul gören , geçerliliği ve güvenirliği çok yüksek bir zeka geçerliliği ve güvenirliği çok yüksek bir zeka testidir.testidir.

..WISC-R zeka testi sonuçlarıyla, çocuğun ..WISC-R zeka testi sonuçlarıyla, çocuğun zihinsel gelişimi hakkında fikir sahibi olarak, zihinsel gelişimi hakkında fikir sahibi olarak, daha etkili önlemler alabilir ve olası sorunlar daha etkili önlemler alabilir ve olası sorunlar konusunda erken önlemler alınabilir.konusunda erken önlemler alınabilir.

22

WISC-R ZEKA TESTİ NE AİT

ALT TESTLERİN TANITIMI

1.) Genel Bilgi : Çocuğun değişik kategorilerdeki bilgi ve öğrenme kapasitesini ölçen sorulardan oluşur.

2.) Benzerlikler : Çocuğa söylenen iki farklı nesnenin ne bakımdan birbirine benzediklerini bulması istenir.

23

3.) Aritmetik : Basitten zora doğru sıralanmış işlemleri yapması istenir.

4.) Sözcük Dağarcığı : Çocuğun ne kadar çok yada ne kadar az kelime bilgisine sahip olduğunu anlamaya yardım eder.

5.) Yargılama : Çocuğun aklı yürütme, çözüm üretme ve olaylar arasında nasıl bağlantı kurduğunu gösteren alt testtir.

24

6.) Sayı Dizisi : Çocuğun dikkat, algı ve hafıza ile ilgili fonksiyonlarını ölçer.

7.) Resim Tamamlama : Çocuğa gösterilen resimlerde eksik olan kısmı bulup, söylemesi istenen bu test aracılığıyla çocuğun dikkatini ve çevresindeki objeleri ne ölçüde tanıdığı ölçülür.

25

8.) Resim Düzenleme : Çocuktan kendisine verilen resimleri sıralayarak , bir hikaye oluşturması istenir. Detayları birleştirerek ,anlamlı bir bütün oluşturmaya dayalı bu test çocuğun analiz ve sentez yetisinin ne durumda olduğunu gösterir.

9.) Küplerle Desen : Çocuğun kopya etme ve el becerilerini ölçer.

26

10.) Parça Birleştirme : Parçalara ayrılmış objelerin parçalarını doğru bir şekilde bir araya getirerek, tamamlanması istenen bu testte dikkat ve bütünleştirme yetisinin ne durumda olduğu gözlenmiş olur.

11.) Şifre : Sayı ve işaretlerden oluşan bir sayfalık metni kodlaması istenir.

12.) Labirentler : Uzun yıllar değişik zeka testlerinde kullanılmıştır.

27

Ancak,güvenilirliğinin zayıf olması nedeniyle son yıllarda kullanılmamaktadır.

WISC-R testinin yedek alt testi olarak kullanılır.

….Bu test yaklaşık 65-80 dakika sürer.

28

29

30

31

32

Ç.) ZEKANIN DÜZEYLERİ

(IQ Derecelerinin % Olarak Dağılımı)

33

○ İnsanlarda ortalama Zeka Bölümü( IQ) 100 olarak kabul edilmiştir. Kabaca bir sınıflama yapılacak olursa, 130′un üstündeki IQ değerleri üstün zeka, 70′in altındaki IQ değerleri ise geri zeka olarak nitelendirilir. IQ derecelerinin yüzde olarak dağılımına ilişkin çizelge aşağıdadır. En çok görülen IQ derecesi ortalamaya karşılık gelen 100′dür. Insanların %68.3′ü 85 ve 115 arasında ortalamaya yakın bir IQ derecesine sahiptir.

34

35

36

37

38

Embesil ne demek?

Zeka geriliğinin bir türüdür. Budala, aptal ve ahmak sözcükleri halk arasındaki kullanımıdır. Argo bir kullanıma da sahiptir.

Embesiller, özel eğitimden yararlanabilirler, mekanikleşmiş işlerde çalışabilirler ve kendi bakımını yapacak düzeye getirilebilirler. zeka düzeyi 26-50 IQ arasında tanımlanır. Taklit yoluyla şiir yazdırarak eğitilirlerse bir süre sonra 6-7 yaş düzeyinde basit şiirler yazabilirler.

39

○ Zeka geriliğinin diğer türleri○ Moron○ Moron, IQ’sü 51-70 arasında olanların genel adı. 1910’da

Henry Goddard tarafından adlandırıldı. sözcük Yunanca Moros sözcüğünden gelmektedir. Moros; donuk, cansız anlamındadır. Çok çalışırlarsa akademik başarı anlamında yavaş da olsa bir ilerleme söz konusudur. Özellikle gelişmemiş ülkelerde zamanla normal zekalı kişilerden ayırt edilemeyecek pozisyonlara gelebilirler.

○ Kaynak: http://embesil.nedir.com/#ixzz2xROrlLdz

40

○ İdiot○ İdiot, Yunanca' dan gelme bir kelime olup

başlangıçtaki anlamı “özel yeteneklerden yoksun kişi”dir. Latincede ise sıradan kişi anlamındadır. Geç Latincede “eğitilmemiş insan” demektir. 19. Yüzyılda kelime psikolojik bir terim oldu ve zeka seviyesi 0-25 arasında olan ve özbakımını hiçbir şekilde sağlayamayan kişileri tanımladı. Şiir yazabilmeleri söz konusu değildir.

41

Normal zeka : 90-109 ZB( IQ) .

İnsanların yaklaşık % 50 si bu bölümdedir.

Dahi : 140 ve üzeri

42

43

44

Bill Gates: 160

45

Galileo :185

46

Kasparov :190

47

○ Madonna :140

48

Atatürk'ün iq düzeyi

160 ve üzeri olması muhtemeldir. tipik bir çoklu üstün zeka belirtileri gösteriyor , üstlelik bu zeka göstergelerini pratiğe de dökebilimiş ki bu milyon da bir rastlanabilecek kadar nadir bir zeka örneği.

49

D.) ZEKA TÜRLERİ

1.)Matematiksel / mantıksal zeka

2.)Dilsel zeka

3.)Görsel / uzamsal zeka

4.)Müziksel zeka

5.)İçsel zeka

6.)Sosyal zeka

7.)Bedensel zeka

8.)Diğer zekalar

50

Matematiksel/Mantıksal Zeka: Sayıları etkin bir biçimde kullanabilme.

Bu kişiler veri toplamayı, organize etmeyi, analiz etmeyi, yorumlamayı ve tahmin yürütmeyi severler. Nesneler arasında ilişkileri görebilme ve problem çözebilme yeteneğine sahiptirler. Soru sormaktan ve araştırmaktan hoşlanırlar. Sayıları akıllıca kullanırlar, mantıksal modelleri, kategorileri, ilişkileri sebep ve sonuç ilişkilerini anlama yetenekleri vardır

51

52

Strateji oyunlarından, bulmacalardan ve deney yapmaktan hoşlanırlar.(Muhasebeci, bankacı, bilgisayar programcısı, mühendis, yatırımcı, araştırmacı, bilim adamı)

○ Dilsel zeka: Dili etkin bir biçimde kullanabilme.

○ Bu kişiler güçlü bir kelime haznesine sahiptirler; kelimelerin anlamları, dil bilgisi kurallarına uyma, dilin yazılı ve sözlü kullanılması konularında hassaslardır. İnsanları dinlemekten ve onlarla konuşmaktan hoşlanırlar. Kendilerini ifade etmeyi severler ve dili düzgün ve ustaca kullanarak insanları etkilerler.

53

○ İkna kabiliyetleri yüksektir. Kelime oyunlarından ve bulmacalardan hoşlanırlar. Dinleyerek ve duyarak öğrenirler. Bilgiyi dinleme ve tekrar etme becerilerini kullanarak ayıklarlar ve sınıflandırırlar. (Avukat, komedyen, editör, tarihçi, gazeteci, şair, politikacı, psikoterapist, satış elemanı, çevirmen)

54

○ Görsel/Uzamsal Zeka: Resimler veya imgelerle düşünebilme.

○ Bu kişiler 3 boyutlu düşünebilen, zihinlerindeki bilgiyi imge ve resimlere aktarabilen kişilerdir. Daha önce zihinlerine aktardıkları bu imge ve resimleri, ihtiyaç duyduklarında tekrar kullanabilirler. Geometriyi anlama ve uzayda nesnelerin birbirleriyle ilişkilerini anlama yetenekleri vardır.

55

○ Görsel sanatlarda, mimarlık ve fotoğrafçılıkta başarılıdırlar. Labirent oyunlarından, yapbozlardan, resim çizmekten ve legolarla oynamaktan hoşlanırlar. (Fotoğrafçı, grafik tasarımcısı, reklamcı, mimar, moda tasarımcısı, film editörü, yönetmen, denizci, tur rehberi, pilot, terzi, şehir planlamacısı

56

○ Müziksel Zeka: Kendini müzik yoluyla ifade edebilme.

○ Bu kişiler ritimleri, perdeleri, tonları anlama, yaratma, yorumlama ve besteleme yeteneğine sahiptirler. Doğanın ritmine ve seslere karşı hassastırlar. Müzik dinlemeyi ve kendi kendilerine şarkı söylemeyi severler. Bir müzik aleti çalmayı kolaylıkla öğrenebilirler.

57

○ Bir melodiyi bir kez duymaları, tekrarlayabilmeleri için yeterlidir. Ritim ve melodi ile daha kolay öğrenebilirler. Çalışırken veya yeni bir şey öğrenirken müzik dinlemeyi ya da kendi kendilerine mırıldanmayı, elleri ve ayaklarıyla ritm tutmayı severler. (Besteci, orkestra şefi, dansçı, müzisyen, müzik terapisti, müzik öğretmeni, şarkı sözü yazarı, ses mühendisi)

58

○ İçsel Zeka: Kişinin kendisi hakkında düşünebilmesi ve kendini anlayabilmesi.

○ Bu zeka, kısaca kişinin kendini tanıyabilme yeteneğidir. Sosyal zekanın kişiye döndürülmüş halidir. Bu kişiler kendi duygularını, motivasyonlarını, güçlü ve zayıf yanlarını anlayabilme yeteneğine sahiptirler. Kendilerini öyle iyi tanırlar ki, kişisel hedeflerine ulaşabilmek için kendi kendine disipline edebilirler.

59

○ Kendi kendilerini motive edebilirler, duygu ve düşüncelerini gözden geçirebilir ve etkin bir şekilde kontrol edebilirler. Kendi başlarına çalışmayı tercih ederler, gözlem yaparak ve dinleyerek iyi öğrenirler. Tek başlarına oynayabilecekleri oyunları ya da sporları tercih ederler. Kendi duygu ve ruh hallerine karşı hassastırlar. (Girişimci, danışman, yaratıcı yazar, psikolog, araştırmacı yazar,)

60

○ Sosyal zeka: Diğer insanların ruh hallerini, duygularını, motivasyonlarını ve hareketlerini anlayabilme, yorumlayabilme ve cevap verebilme.

○ İyi iletişim becerileri ve başkalarının duygularına karşı empati kurabilme yeteneğidir. Kişiler arasındaki farklılıkları doğal karşılarlar ve etraflarındaki kişilerle kolaylıkla çok güzel arkadaşlıklar geliştirirler. Sosyal ortamların doğal liderleridirler. (Öğretmen, psikolog, danışman, hemşire, politikacı, halkla ilişkiler uzmanı, resepsiyonist, sekreter, toplum liderleri, sosyal hizmetler uzmanı)

61

○ Bedensel zeka: Vücudu kullanabilme ve kendisini vücudunu kullanarak ifade edebilme.

○ Bilgiyi vücutlarındaki hislerle işlerler. Hareket etmeyi, kişilerle konuşurken onlara dokunmayı, jest ve mimiklerini kullanmayı severler. Her türlü sporu ve fiziksel aktiviteleri severler. Genellikle kendilerini dans ederek ifade ederler. (Akrobat, dansçı, oyuncu, marangoz, koreograf, teknisyen, heykeltıraş, cerrah, beden eğitimi öğretmeni)

62

○ BAŞKA ZEKALAR DA VAR MI?

○ 1983 yılında yazdığı "Frames of Mind" kitabıyla 7 değişik zeka alanı tanımlayan Gardner, 1999'da yazdığı "Intelligence Reframed" adlı kitabında, 2 zeka alanını daha ekliyor: Doğasal (Naturalistic) zeka ve varlıkla ilgili (Existential) zeka. Doğasal zeka bitkileri, hayvanları ve doğal çevredeki diğer parçaları (taşlar, ağaçlar, bulutlar gibi) tanımlayabilme ve sınıflandırabilme yeteneğidir.

63

○ Dış dünyayla güçlü bağları bulunan, açık hava sporları yapmayı seven insanlardır. Biyoloji, astronomi, meteoroloji ve zoolojiyle ilgilenirler. Soyu tükenmekte olan türleri araştırmaktan zevk alırlar. Varlıkla ilgili (varoluşçu) zeka ise var olmak, ölüm ve gerçeklikle ilgili düşünmeyi, sorgulamayı seven insanlardır. Dünyanın yüzyıllar önce neye benzediğini, başka bir gezegende hayat olup olmadığını, ölümden sonra yaşamın olup olmayacağını, başka bir boyutun olup olmadığını düşünen, araştıran

○ insanlardır.

64

○ BENİM ZEKA TİPİM HANGİSİ?

○ Kişinin kendisini ve çevresini tanıması, etrafında gelişen olayları daha farklı bakış açılarıyla değerlendirebilmesi açısından; kendisinde ve etrafındaki kişilerde daha baskın bulunan farklı zeka alanlarını, öğrenme stillerini, kişilik özelliklerini bilmesi önemlidir. Çoklu zeka için,"IQ" testleri gibi farklı kültürlere göre adapte edilmiş resmi bir ölçek yoktur. Aslında Gardner'a göre büyük bir ölçek geliştirmemek gerekir.

65

○ Çünkü bu tip ölçeklerin sonuçları bazen fazlasıyla ciddiye alınabiliyor ve insanlar 'dilsel zekası'yüksek, 'bedensel zekası düşük' gibi etiketle sınıflandırabiliyorlar. Zeka alanlarımızın sürekli gelişebileceğini göz ardı edersek kapasitemizi kısıtlarız."Benim sözel zekam yüksek, matematik zekam yok" deyip farklı zeka alanlarımızı tanımaktan kendimizi alıkoyarsak kendimize sınırlar belirlemiş ve kaynaklarımızı kullanmayı baştan reddederek gelişimimizi engellemiş oluruz

66

○ Tek çeşit besinle beslenmemiz vücudumuzu nasıl olumsuz etkilerse, zihnimizi tek yolla kullanmayı seçmemiz zihinsel gelişimimizi o denli kötü etkileyecektir.

○ Her zeka alanında baskın olan özelliklere baktığımızda bizde her birinin ne oranda gelişmiş olduğunu kendi kendimize keşfedebiliriz. Zeka alanlarımızı keşfederek, neden bazı derslerde daha zor öğrendiğimizi anlayarak, buna göre kendimize uygun öğrenim teknikleri geliştirebiliriz

67

○ Örneğin görsel zeka alanı güçlü, resim ve şekiller yoluyla düşünen bir öğrenci, matematik gibi soyut bir dersi öğrenirken problemleri şekiller ile çözerse ona zor gelen matematik dersi daha zevkli hale gelir. Alan ve meslek seçerken kendimizde gelişmiş olan ve geliştirmemiz gereken alanları belirlememiz gerekir. Çoklu zeka kuramına göre; bütün çocukların farklı becerileri, gizli güçleri vardır ve aldıkları eğitim ile bunları bulup geliştirmelilerdir.

68

○ Öğrenciler olarak kendi zeka potansiyellerimizi, becerilerimizi daha geniş bir bakış açısıyla düşünmeli ve kendimizi tek bir zeka bölümü ile etiketleyip sınıflandırmamalıyız.

○ Yaşam tek tip etkinliklerle sınıflandırılmayacak kadar zenginliklerle doludur. Gelişmesini istediğiniz zeka alanlarımız için çaba harcamamız bize hayatımızı daha dolu yaşatacaktır.

○

69

○ İçinde bulunduğunuz eğitim sisteminin zeka alanı olarak kendinizi ait hissetmediğiniz şekilde ve tek tip sınıflandırdığını düşünüyor olabilirsiniz. Önemli olan bizim kendimizi bireysel farklılıklarımızla ele almamız ve kendi gelişimimizden en başta sorumlu olmamızdır.

70

71

72

73

74

75

HAZIRLAYAN

HARİKA

ATA

76