ទសនន កការ ៖ P.O. Box 0193, Pennsauken, NJ 08110, USA, Tel: (856) 655-3838, E-mail: info.dep@khmerkrom.org

១០ឆៅ ាខមែរករោមបានចលជាសមាជក ................. ១ កតើខមែរគរក ើរពទងងតកៅរកពនល? ....................... ២ ពធរបកគន នងជនអាហារបករណ ..................... ៦ រ ឋអាណាចយនបងខាខមែរករោម ............................. ៨ នចាសខមែរករោមមាៅ ករងកររោះ ......................... ៩ របកទសស ងខាងតងកកកើតក ើយ ................ ១១យវជនខមែរករោមចោះពរងង .............................. ១២ទកខមែរករោមទទលបានកមដាយមាស ............. ១៤ខមែរកមពជាករោមជានរណា? (ត) ...................... ១៦កសេចខមែរ កសេចយន ........................................ ២២បណយចលរពោះវសា ព.ស.២៥៥៥ .................. ២៦ទាកនៀមកធវើខរសកៅកមពជាករោម ........................ ២៨របបកមែយនសេកវៀតណាមនងរលា ................... ២៩ កគចទកកលៀងប ោះទកខរស ................................ ៣១ ខមែរកអើយ ........................................................ ៣១

មាតការរឿង

កលម៨២ ឆៅ ាទ០៨ KKFN/82/2011 ខែកកកដា គ.ស. ២០១១ - ព.ស. ២៥៥៥

Kampuchea-Krom

ថថងទ១៥ ខែកកកដា ឆន ា២០១១ ននេះ ជា

គរមបែប ១០ ឆន ានហើយ ខដល សហពនធខែមរកមព

ជានរកាម (Khmers Kam puchea- Krom Federa-

tion) បានចលជាសមាជក ថនអងគការរបសរបជា

ជាត នងរបជាជនគមម នតាណាង នៅកាតថា

UNPO។ កាលព១០ឆន ាមន នៅថថងទ១៥ ខែកកកដា

ឆន ា២០០១ សហពនធខែមរកមពជានរកាមរតវបាន

អងគការ UNPO ទទលសនគ លជាសមាជកនពញ

១០ឆន ាខែមរររកាមបានចលជាសមាជកននអងគការUNPO

សទធ ខដលជា

រពតតការណ មយ

បាននធវើឲយនរកាម នៅ

ជើវញ ពភពនោក

នងនៅខដនដកមពជា

នរកាម មានជវត រស

នឡើងវញ បនទទ បព

ពកនគរតវ បានអាណានគមបារាង របគលខដន

ដ កមពជានរកាម ឲយយននធវើ អាណានគមបនត

កាលពថថងទ ០៤ ខែមថនទ ឆន ា ១៩៤៩ កនលងនៅ

ននេះ ។

មនថថង១៥ ខែកកកដា ឆន ា១០០១ របជាជាត

ខែមរនរកាមនៅកមពជានរកាម មនរតវបានមនសស

នៅកនងសកលនោកសនគ លនឡើយ ។ កាថានឡើយ

ជាតសនសនដថទ សមបខតខែមរជាតសនសនខត

មយ នៅរបនទសកមពជា កសនគ លខែមរនរកាមមន

ចាសខដរ។ កកាត ននេះនហើយ វាបានជរមញឲយ

វាសនទខែមរនរកាម កាល យនៅជាជនរងនរគមេះដ

ធងនធងរបាផត នៅកនងចរនតននោបាយនវៀតណាម

នងកមពជាខដលមនមានអនកណាដងឮនឡើយ ។

បញហា ខែមរនរកាមនៅកមពជានរកាម៖

នៅកមពជានរកាម ខែមរនរកាមរសនៅ

នរកាមនមអាណានគមយន រតវបានរបឈម

នងការនធវើទកបកនមនញ រគបយគសមយថនរបប

ននោបាយរបសនវៀតណាម។ នរកាយ

រពតតការណ ៣០នមសន ឆន ា១៩៧៥ នពល ខដល

យនកមមយនសត ចលកានកាបខដនដកមពជា

នរកាមថមៗ ភលល ម រដាា ភបាលសនធារណរដា សងគម

នយមនវៀតណាម បានចាបរពេះសងឃ នង

បញញវនតខែមរនរកាមរបពាននទក តកៅទាពរ៤

ទសនៅ កោរ គណៈកមែោរសទោមនសស ននអងគោរស របជាជាត

ការផាយរបចាាខែ របសសហពនធខែមរកមពជានរកាមពភពនោក

ឯកសនរ PDF មាននៅកនងនគហទាពរ www.khmerkrom.net / www.vokk.net

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

រតើខែមរគររ ើរពទងងត រៅរកពនល? ឬពពនល រៅរកទងងត?

មសលមញននេះ ទងៀជាតថនសនធារណរដា

សដងៀខាងតបង បានរតវបងាតនឡើងជានលើកទ

មយ នៅកនងទសនន កការធាថនអងគការសហរបជា

ជាត ទរកងញវយក នហើយសនធារណរដាសដងៀ

ខដលបានរបកាសឯករជយថមៗ ករតវបានរប

កាសជាផលវការ ជាសមាជកទ ១៩៣ ថនអងគការ

សហរបជាជាត។ វលរតឡបមកទកដកមពជា

នរកាមដកាសតរបសរបជាពលរដាខែមរ ជាងរបាាប

ោននទក ខដលមានន ម េះថា ‹‹ខែមរនរកាម›› រតវ

បានបារាងកាតផតត ច នដាយអយតតធមបាផត នៅ

ឱយរសនៅ នរកាមនមខដករបសរបនទសយន

ខដលជាអនកចញច មចតតតាណរតកល របងរ ាោយ

ពជសនសនខែមរ គខែមរមានសភលពដចកក ខដល

រតវនដើរនគចចេះនឡើងតាមរបន េះជងៀ ខដលយន

ដាកកកណានភលចែលនភលល មគរតវជាបជងៀ នរពាេះ

ជងៀ មនខដលនភលចកកនសនេះនឡើយ មានខតកកនទ

ខដលនភលចជងៀ។

នដាយជនជាតខែមរ មានគានតជាអនកសនត

ភលពនយម របរយឆន ាមកនហើយ ខែមរនរកាមគត

ខតនទាគមន នធវើខរសចាការ បនងកើតនភលគផលរសវ

សរមាបចញច មរគសនរ នងចញច មរបជារសតសត

យននសទើរខតទាងអស។ ពកយនខដលនធវើដើនណើ រ

នគចពចនមកពទសខាងនជើង នរកាយពទរនទទ ន

យករបនទសចាមបាននហើយ កជរមលមកលក

លយ ល នពាន យកដខែមរនៅនរជាយសវណណ ភ

ម។ អនក ល នពានទាងននេះ មនបានសនព យយក

ខរសចាការមកជាមយនទ គពកនគមកផតាគមន រសមតា

រតងៀននេះ មតារតងៀននទេះ ដលនពលដាាបាយ កកាន

របាកនៅទញអងករពខែមរ ខដលវាលលកនដាយ

រងវវ សជាលរតនធវើពខដករងមលដចកាបង។ នៅ

នែតតរពេះរតពាាងកដចនៅទដថទ សមបខតខរស

មយអាពកកយនគមម ន នហើយមនដងជានគនធវើ

ខរសោងដចនមតចផងនទ។ យននចេះខតដាាបខនល

បនតចបនតចនៅនកៀនផទេះ នហើយនពលរតវការ

អាចមនគមនធវើជ កនទាគមន នៅនរ ើសអាចមនគមខដល

នគមខែមរ ជេះនចាលតាមវាលខរសនទរដវរបាាង

នរពាេះពកននេះកមនខដលមាននគមរកបខដរ។

ទកជាយន រសជារនបៀបឆកកនណត ៀត

រនហមរហាមោងននេះកត កជនជាតខែមរខតង

សាខដងការរកទក រស ញរបអានចានពាេះ

អនកចាណលថម នដាយមនបានដងថា ននទេះគ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៣ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

លបចពកមានថរព ចលមកកាចាយមានរសក

នឡើយ។ គទលខតដលបារាងនលើកទាងដរប

គលទាងមនសសនៅឱយយន ជេះជានតាមចតតយន

បទសនោ ខលងឱយនរៀនភលសនខែមរជាតែលនឯង

ឈរនគមរពទងៀជាតយន នរចៀងបទនគមរពទងៀ

ជាតយន នទើបខែមរភលា កែលន ខតវាយតនពល

ណាសនៅនហើយ។ ជវតខែមរនរកាមរតវបានយន

ឃារគងឱយរសកនងគកងងតសលបគមម នពនលរសម ឱយ

នធវើខតខរសចាការសាខតសែ ដចកខងកបរសកនង

អណត ង ឬដចរតខដលនគរបសទក សរមាបចាប

យកមកបរនភលគថថងណាកបាន ឬដចរកខជាត

ផតត ចផតលកតចរតយរ ានលើងឫស នហើយសមាល ប

នដាយនរសនចទកនតត ។ នពលននេះមកដល កាថា

នឡើយ ដលបាននឃើញរសនមាលទងៀជាតរបស

ខែមរនរកាម បានបងៀនៅអងគការសហរបជាជាត

ដចរបនទសដងៀខាងតបង ខតសមបពភពនោក

ទាងមល កមនបានដងអវនសនេះ ថានៅកនងរប

នទសនវៀតណាម មានជនជាតខែមរជាបជងៀលងៀ

អនទទ ករហតជាងរបាាបោននទក! បខនតខែមរនរកាម

កជាពជមនសស មានអារយធែពសនសទើរខតកាពល

នគកនងពភពនោកននេះ ជាកននៅថនសនថ បនទករ

របាសនទសោដលបលាញ មានសនកលវទា

លយតាាងខតពសតវតសរទ១១ មននចេះខតរទាឱយ

ពក ល នពានជេះជានែលន ជានចចននទេះនទ។

នឆលើយតប នងរបបជេះជានបាបទសទធនសរភលព

របសរដាបាលយននពលននេះ ខដលមនសសជាត

សអបនែពើមសសតងវគ មបងារម ខែមរនរកាមកបាន

រកមនធាបាយអហងា បាននជាគជយកនងការ

បនញចញនវទកខកងវលរបសែលន ឱយពភពនោក

ទាងមលបានដងឮ នដាយបានចលជាសមាជក

នពញសទធរបសអងគការ UNPO (The Unrepre-

sented Nations and Peoples Organization) ឬ

អងគការរបជាជាតខដលគមម នតាណាង នៅកាតថា

អនប តាាងពថថងទ១៥ ខែកកកដា ឆន ា២០០១ មក

ទលនពលននេះ បាន១០ឆន ានហើយ នហើយបានទាង

ចលកនងគណអធបតនទៀតផង។

នដាយកនងនោកននេះ មនខមនមានខត

១៩៣របនទស ដចអងគការសហរបជាជាតបាន

ទទលសនគ លននទេះនទ គមានរបនទសតចតាច

នរចើននទៀត ខដលរតវរបនទសធាៗ នកាត បកាត បជេះ

ជានសងកតសងកន ដចតោងទកដកមពជានរកាម

ការសងកតសងកន របសរដាា ភបាលយនដនចាន េះ

ខដរ គនហាចណាស កមានចាននជាងហាសប

នទៀតខដរ។ ទកដខែមរនរកាមខដលមានទាហើ

៨៩,០០០ គឡខមរតរក នងមានរបជា ពល

រដាចានន ៨,២៤០,០០០ នទក បានរតវចេះកនង

បញជ UNPO រចនហើយ។ ភលរកចចរបសអងគការ

UNPO ននេះ គបានពញចននទល េះរវាងរបនទស ខដល

មានរដាា ភបាល នងរបជាពលរដា ខដលគមម ន

អនកតាណាង (នពាលឱយរសលសនត បគសាបកឥត

នមបាដចខែមរនរកាមជានដើម) គជារចកមយ

សរមាបនបើកទវ រ ឱយសនមលងបានឮនឡើងកនងពភព

នោក នធវើឱយមនសសជាតបានដងអាពសទធរបស

ែលន នហើយអាចតវាឿ ទមទរសទធននទេះនដាយ

តកៅទាពរ៣២

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៤ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នៅដាកគកោង អយតតធម នដាយ

នចាទពបទអវមយខដលនគនៅថា “មានគនរមាង

ផតលរ ាលារដាា ភបាល” ឬ “បេះនបាររបឆាង” បកស

រដាជានដើម។ សមយថមននេះ នវៀតណាមកនៅខត

ជារបបកមមយនសតដខដល របជាជាតខែមរនរកាម

ជារពេះសងឃ នងរគហសថរគបរប រតវបានអាជាា

ធរយនគារមកាខហង នធវើទកខបកនមនញរលថថង។

អវខដលអាជាា ធរនវៀតណាម កាពងខតរ ានោភសទធ

ខែមរនរកាមននទេះ នយើងអាចកតសមាគ លនដាយែលៗ

មានដចជា ការនៅនៅសរចនមលើយទាងទទងទស

ការហាមខែមរនរកាមនមើលទរទសសន ផាយចល

ពរបនទសកមពជា ការចាបខែមរនរកាមដាកពនធ

នទគមរ នដាយរគមនខតពកគមតតវាឿ បញហា ដធលនករ

ដនតា ខដលរតវបានអាជាា ធរនវៀតណាមបានរប

យក ដចជាករណនោក នៅ នហន នៅនែតត

មាតរជក នងនោក វន បា នៅនែតតឃល ាង ជា

ភសតតាង។ អវខដលជាការរានោភសទធធងនជាង

ននេះនៅនទៀតននទេះ អាជាា ធរនវៀតណាម នងចាប

ខែមរនរកាមរបណា ខដលហាននោយន ម េះភម

សនសតសតនៅកមពជានរកាមជាភលសនខែមរ ដចជា

ពាកយថា កមពជានរកាម ខែមរនរកាម នែតតរពេះ

រតពាាង នែតតនរងដើរ នផារខដក ជានដើម ។

បញហា ទាងអសននេះ សរមាបរបនទសរបកានយក

របបរបជាធបនតយយ នគមរពសទធមនសស ជាមល

ដាា ន នងមនមានការនរ ើសនអើងពជសនសនននទេះ

គគមម នបញហា អវននទេះនទ។ នគមនខដលនកាេះនៅ

ពលរដារបសនគនៅសរចនមលើយ នដាយគមម ន

នហតផល រពមទាងជរមញឲយពលរដាបនញចញ

មត នងទទលពតមាននដាយនសរ ជាពនសស

នគ ខតងនគមរពនលើកតនមកើងសទធរបសជនមាច ស

រសកជានចច ។

ជនជាតមយខដលនគបានភលចនចាល៖

ការឈចាបរបសខែមរនរកាម មកពការជេះ

ជានរបសយនពរបបមយនៅរបបមយ បាន

ជរមញឲយខែមរនរកាម មានការតសជានចចកាល

ខតលទធផលហាកដចជាគមម នពនលនសនេះ។ កតាត

ននេះ នយើងសនងកតនឃើញកាលពនដើម មានខែមរ

នរកាមជានរចើន ែារបងតសជាមយចលនទ

ននោបាយនផសងៗ ដចជាចលបានរ ើកនងជរទ

ហានបារាង អានមរក កាាង យននសរ យនកមមយ

នសត នងចលនទននោបាយនៅរសកខែមររបស

របបសនធារណរដារបបសងគមរសតសតនយម នង

ដខងាតាម រពេះរជកចចថនរពេះមហាកសរតខែមរជា

នដើម ខតទបាផត ខដនដកមពជានរកាម នៅខតនៅ

នរកាមនមអាណានគមយនដខដល នហើយសនក

សពទហានខែមរនរកាមបានសនល បជានរចើន ខត

តពទាពរ១

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៥ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

មនមានអនកណាដងឮនឡើយ។ នហតននេះនទើបខែមរ

នរកាមនៅខដនដកមពជានរកាម មានពាកយមយ

នោយថា “ខែមរសនល បែលន យនសនល បន ម េះ”។

វតតមានខែមរនរកាមនៅនលើឆកអនតរជាត៖

ចាបតាាងព សហពនធខែមរកមពជានរកាម

(KKF) ចលជាសមាជកថនអងគការ UNPO មក នករ ត

ន ម េះរបសខែមរនរកាម កបានលបនៅកនងឆក

អនតរជាត នហើយញាឲយរដាា ភបាលនវៀតណាម

មានការភលា កនផអើលោងខាល ាង នរពាេះចាបតាាងព

នពលននេះនៅអវៗ ខដលជាទនងវើរ ានោភសទធ

មនសសនលើជនជាតនដើមខែមរនរកាម ពសាណាក

អាជាា ធរនវៀតណាម នងរតវបានសហពនធខែមរ

កមពជានរកាមោតរតដាង នៅកនងសហគមន

អនតរជាតមនមានសលអវនឡើយ។

នោក ថាច ងឿក ថាច របធានសហពនធ

ខែមរកមពជានរកាម បានរបាបសនរពតមាន ថរព

នគរ អាពលទធផលខដលខែមរនរកាមទទលបាន

ចាបតាាងពសហពនធខែមរកមពជានរកាម បានចល

ជាសមាជកថនអងគការ UNPO មក មានដចខាង

នរកាមននេះ។

១- បាននធវើឲយអនតរជាតសនគ លខែមរនរកាម នង

បញហា ខែមរោងចាស។

២- បាននធវើឲយខែមរនរកាមនៅកនង នងនរត

រសកមាននសចកតសងឃម នងការតស។

៣- បាននធវើឲយខែមរទទាងសកលនោក យល

ដងអាពលាបាក នងអានពើជេះជានរបស

យនកមមយនសតនលើខែមរនរកាម។

៤- បានទទលការយកចតតទកដាក ព

សមាជកថនអងគការមយននេះ នងបាន

ទទលការគមារទជាសមាជកតាណាងគណៈ

កមមការរបធាន។

៥- មានទានទកទនងលអ ជាមយរកមរបកា

សទធមនសស សភលអរប នងនធវើសននសទ

អនតរជាតនៅទរកង នអ នទឆន ា២០០៦

ជានដើម ។

៦- រមញឲយរដាា ភបាលនវៀតណាម បចចបបនន

នគមរពសទធខែមរនរកាម ។

រយៈនពល១០ឆន ា ខដលសហពនធខែមរកមព

ជានរកាម នធវើការជាមយអងគការ UNPO ននេះ លទធ

ផលខដលខែមរនរកាមទទលបាន គរឲយនមាទនៈ

នហើយវាកជាមាគមថមមយ ខដលសហពនធខែមរ

កមពជានរកាម កាពងខតចាបនផតើមនធវើដើនណើ រនៅ

នលើឆកអនតរជាតនដាយែលនឯង នដើមបនឆព េះនៅ

រក សទធសនរមចវាសនទែលននដាយែលនឯងពត

របាកដមយនទនពលអនទគតឆបៗខាងមែននេះ

បចចបបនន ខែមរនរកាមមានទងៀជាត នភលងជាត នង

សញហញ ជាត ដាចនដាយខឡករបសែលននហើយ

លមមដលនពលខែមរនរកាមរគបរប របរមគមន

បញហជ កឲយពភពនោកនឃើញថា នយើងជា «ជន

ជាតមយ» ដចជាមនសសទាងអស នៅកនងពភព

នោកខដរ គមនចងៀរសនៅនរកាមរបបអាណា

នគមបរនទសនឡើយ ៕

របព៖ សនរពតមាន នរពនគរ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៦ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ពធរបរគន នងជនអាហារបករណ របសសមពនធសមណនសសត-នសសតខែមរកមពជាររកាម

របថតអនសាវរយកៅងពធរបកគន នងជនអាហារបករណ

សមពនធសមណនសសត - នសសតខែមរកមព

ជានរកាម ខដលមានទសសនៈវសយគ នដើមប

អភវឌឍនធនធានមនសស នងកនងនគមលបាណង

នធវើយងណាឲយ សមាជក សមាជកា ទទលបាន

នជាគជយ កនងការចលរមចាខណកកសនងសងគម

ជាត។ កាលពថថងទ០៣ ខែកកកដា ឆន ា២០១១

ឋតកនងអងគរបជើនពញមយថថងរបសែលន នៅកដ

នលែ១៧ វតតបទមវត សងវក តចតមែ ែណឌ ដន

នពញ រជធានភនានពញ សមពនធសមណនសសត-

នសសតខែមរកមពជានរកាម បានទទលសនគ លនវ

ភលពនជាគជយរបសែលនមយករមតនទៀត ខដល

ខសែងនចញពការរបនគន នងជនអាហារបករណ

ដលសមាជក សមាជការបសែលនមានចានន១៧

អងគ នងរប ខដលកាពងសកានៅតាមបណាែ

សកលវទាលយនទនទនៅរជធានភនានពញ កនង

ននទេះមាន ថាន កបរញហញ បរតចានន១៤អងគ នងរប

នងថាន កអនបណឌ តចានន៣អងគនងរប រពមទាង

ខចកជនអានណាយដលកមារ កមារ សសាន

សសសរករកជានរចើនផងខដរ។ អងគពធ មានការ

ចលរមពសមាជក សមាជការបសបអងគ នង

រប គណៈកមមការនទយក រកមរបកាភបាល នង

ជាពនសសរកមរគសនរ ថនមាច សជើនយមកពរប

នទសសងាបរផតទ ល។

សមជរមាបផងខដរថា បនទទ បពពធ

របនគន នងជនអាហារបករណននេះ សមពនធ

សមណនសសត-នសសតខែមរកមពជរកាម នៅមាន

នបើកកចចរបជើ បកសរបរបាយការណសកមមភលព

របចាាឆមាសទមយ ថនឆន ា២០១១ផងខដរ នដាយ

មានការនធវើរបាយការណ ពបណាែ ការោលយ

ទាង៦ គការោលយសងគមកចច ការោលយ

រសនវរជាវវបបធម ការោលយសកាធការ

ការោលយសថត ការោលយសនែសែ នង

ការោលយរទរទងៀ រពមទាងរបាយករណ

ហរញញវតថ ជាពនសសរបាយការណសែព

នបសកកមមនៅសហរដាអានមរក។

កញហញ ខបន សនសនែ នលខាការោលយ

សកាធការ ថនសមពនធសមណនសសត-នសសត

ខែមរកមពជានរកាម ខដលនទើបខតរតឡបមកព

បានពញនបសកកមម នៅសហរដាអានមរក អស

រយៈនពល៣ខែ មានជរមាបអងគរបជើថា កនងនទម

យវនសសតខែមរនរកាមមយរប នទងបានចលរម

ជាមយគណៈកមាម ធការយវជនសហពនធខែមរកមព

ជានរកាមពភពនោក ចលរមនវទការអចថសតនែយ

ថនអងគការសហរបជាជាតសែពសទធជនជាតនដើម

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៧ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នៅទរកង ញវយក សហរដាអានមរក។ នទងបាន

ឲយដងបខនថមថា តាមរយៈនវទការននេះ ខដលរតវ

បាននរៀបចានឡើងជានរៀងរលឆន ា នហើយមាន

វតតមានយវជនខែមរនរកាមនៅទននទេះ បាននធវើឲយ

អនតរជាតកានខតសនគ លចាសខថមនទៀតថា ខែមរ

នរកាមជានរណា នហើយមានសនថ នភលពខបប

ណា។ នទងសាខដងកែសងឃមថា ឆន ានរកាយៗ

នទៀត នងមានយវជនខែមរនរកាមកានខតនរចើន

មកពបណាែ របនទសនទនទ មានឱកាសចលរម

កនងនវទការននេះ នដើមបជរមញការទមទរសទធ

សនរមចវាសនទែលននដាយែលនឯង ពរដាា ភបាល

នវៀតណាមតាមចាបអនតរជាត។ កញហញ ខបន

សនសនែ បានជរមាបកនងអងគរបជើផងខដរថា រប

ធានបទថនកចចរបជើអចថសតនែយឆន ាននេះគ បញហា

សទធជនជាតនដើម ខដលែលមសនរនផតត តនៅនលើ

បញហា ទក បរសនថ ន អាកាសធាត ដធល។ល។ ខដល

អាជាា ធរអាណានគមន មនបានយកចតតទកដាក

ដលផលបេះពាល មកនលើជនជាតនដើមទាង

ននទេះ។

រឯរពេះនតជរពេះគណ ជ វណាណ ត អគគ

នលខាធការ ថនសមពនធសមណនសសត-នសសត

ខែមរកមពជានរកាម ខដលនទើបខតនមនតមកព

បានពញនបសកកមម នៅសហរដាអានមរក អស

រយៈនពល៣ខែផងខដរននទេះ កបានមានពទធដកា

ជនអងគរបជើបានរជាបថា កចចរបជើខាន តអនតរជាត

សរមាបជនជាតនដើមភលគតច មាននរចើនរបនភទ

ណាស របតាាងពសទធមនសស សទធជនជាតនដើម

នងជើននឿសនសនទផង។ រពេះអងគកសខមែងកែ

សងឃមដលយវនសសតខែមរនរកាម ែតែារបង

ខរបងកសនងសមតថភលព នដើមបចលរមកនងពធ

ទាងននទេះ នងបងវា ញអាពសនថ នភលពខែមរនរកាមឲយ

អនតរជាតទទលសនគ ល។ រពេះនតជគណ ជ វណាណ ត

បានជរមាបផងខដរថា នៅខែកញហញ ឆន ា២០១១

ខាងមែននេះ នងមានកចចរបជើអនតរជាតមយសែព

សទធមនសស សរមាបជនជាតនដើម ខដលនរៀបចា

នឡើងនៅរបនទសថថផងខដរ។

រពេះនតជរពេះគណ ចនទ សផតត រពេះរប

ធានសមពនធសមណនសសត - នសសតខែមរកមពជា

នរកាម បានវាយតថមលែពសចានពាេះលទធផលកនង

ឆមាសទមយថនឆន ា២០១១ននេះ ថាមានផល

វជជមានជានរចើនខដលមនអាចសនម នដល។ រពេះ

អងគបានមានពទធដកាថា ននេះកអារសយការែតែា

របងខរបង នដាយមនមានកថរមពសមាជក

សមាជកា របធាន នងសហការថនបណាែ

ការោលយនមយៗ គណៈកមមការនទយក រកម

របកាភបាល នងការចលរមឧបតថមភពសបបរស

ជនទាងកនង នងនរតរបនទស។

ពធរបនគន នងជនអាហារបករណននេះ

បានរបរពតតនៅ តាមខបបពទធសនសននយមកចច

ខដលមាន ការនធវើបទមនសសការរពេះរតនរតយ

សមាទនសល របនគនចងវា នដលរពេះសងឃ ដារ

បងសកលឧទទសភលគផលជន ដងរពេះវញហញ ណែនធ

ដលបពវវរៈសមណ វរៈបរសខែមរ ខដលបានពល

កាយថាវ យជវតកនងបពវនហតជាត សនសនទ វបប

ធមខែមរនរកាម នងញតការរបសសបបរសជន។

កដាយ ៖ គម បរ WKR

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៨ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

រ ឋអាណាចយនបងខាខែមរររកាម ររៀនចាបកមមយនសត

រពោះសងឃខមែរករោមខ លយនចាបបងខាឲយកៅករៀនករលនកោបាយគមែយនសដ ជមញ

អាជាា ធរយននែតតឃល ាង បាននកាេះនៅ

រពេះសងឃ នងគណៈកមមការអាចារយវតតមយ ចានន

នៅសកាអបរ ា អាពរទសតកមមយនសតរបសពកនគ

នដាយពកនគបានមកបនញហឆ ត សមលត គារម កា

ខហង ដលរពេះសងឃ នងគណៈកមមការអាចារយវតត

កាឲយនជឿពាកយសមតរបសបគគល អងគការ សមា

គមទាង យខដលនៅនរតរបនទស។ ោងននេះ

កត រពេះសងឃ នងគណៈកមមការអាចារយវតត បានឲយ

ដងថា ការហាមរបាមរបសពកនគដនចនេះ នរពាេះ

ខតពកនគខាល ចអនកនៅខាងនរតរសក បរហារនករ ត

ន ម េះ នងអានពើមនលអរបសពកនគ ខដល

របរពតតមកនលើពលរដាខែមរនរកាម។

បរសខែមរនរកាមមាន ក សមមនបនញចញ

ន ម េះ បានឲយដងពទកដនែតតរពេះរតពាាងមកថា

វគគបណែ េះបណាែ ល ខដលអាជាា ធរយនបងខើឲយរពេះ

សងឃ នងគណៈកមមការ អាចារយតាមបណាែ វតតនៅ

នរៀនននទេះ គនគនោយអាពការរកាសនតសែ

នងការពាររបនទសជាត។ បរសខែមរនរកាមរប

ននេះ កបានឲយដងផងខដរថា តាមអនកយកពត

មានដងចាសននទេះគ មាននែតតរពេះរតពាាង នង

នែតតឃល ាង។ បានដង២ កខនលងទ១ វតតចារ នៅ

រសកថកវ ថថងទ ១០ - ១១ - ១២ បនទទ បពននទេះគវតត

កាពងៀថរជ រសកកាពងៀធា នៅថថង ១៣ - ១៤ - ១៥។

ចានពាេះនៅនែតតឃល ាង ថថង ២១ - ២២ មថនទ

២០១១ ដចគមន ។ នោកកបានឲយដងនទៀតថា

ចានពាេះនែតតរពេះរតពាាងនរៀន ២កខនលងគវតតកាពងៀ

ថរជ នងវតតចារ សកាអាព ទ១ នគឲយនយើងែតែា

សកានរៀនសរតភលសនយន។ ទ២ នគកាឲយនយើង

នជឿអនកខដលនៅនរតរបនទស ខដលបញចេះ

បញចលនទាឲយមានការខបកបាកសនមគគ។ ឯវតត

ចារ វញ នគនោយអាពរដាា ភបាលយន មានការ

ទសខទងរបឈមមែនងសហរដាអានមរក នគថា

របសននបើជាមានសសតងវគ មនកើតនឡើង នយើងទាង

អសគមន ទាងរពេះសងឃ ទាងរគហសថរតវខតនរកាក

នឡើងរបឆាងតតាាងនងសហរដាអានមរក។

បរសខែមរនរកាមរបននេះដខដល បានឲយ

ដងផងខដរថា នៅនែតតឃល ាងមនដចនែតតរពេះ

រតពាាងនទ គនគនៅនៅអធការ១រពេះអងគ នង

គណៈកមមការវតត៥រប នៅសកាតាមមនទរែលេះ នគ

របាបថា ដលនយើងរតឡបនៅកខនលងវញ នយើង

រតវនៅរពេះសងឃកនងវតតទាងអស រតវខតែតែា

សកានរៀនសរត កានជឿអនកនៅនរតរបនទស

នឃសនទ នទាឲយមានការអកឡកកនងរបនទស។

នោកបានឲយដងនទៀតថា អាជាា ធរយន

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៩ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នគបងវគ បរពេះសងឃ នងរកមសកាខ កាមខែមរនរកាម

ទាងននទេះថា រពេះពទធសនសនទខែមរនៅភលគខាង

តបងអតលអនទ កាពងខតនធវើននោបាយសហការ

ជាមយនងអនកនៅនរតរបនទស នដើមបផតលរ ាលា

រដាា ភបាលយន នងទមទរសទធនសរភលព ខដល

បានបាតបងៀនៅនហើយននទេះ។ នហើយនគបាន

បងវគ បរកមសកាខ កាមខែមរនរកាម កាឲយនជឿតាម

រពេះសងឃខែមរ នៅភលគខាងតបងនរចើននរបើននោ

បាយោងននេះ។

បរសខែមរកមពជានរកាមរបននេះ កបាន

ជរមាបបខនថមនទៀតផងខដរថា រដាអាណាចយន

នគមនបាននកាេះអនញជើញជនជាតយន ឲយមក

ចលនរៀនអាព នគមលននោបាយននេះជាមយនង

រពេះសងឃ នងរបជាពលរដាខែមរនរកាមនទ គនគ

នបើកបនរងៀនចានពាេះខតរពេះសងឃ នងរបជា

ពលរដាខែមរនរកាមបនណាណ េះ។

នោងតាមរបភពដខដល កដចជារបភព

នផសងៗនទៀត បានឲយដងរសនដៀងគមន ថា នគមល

ននោបាយខដលចាបបងខើរពេះសងឃ នងរបជា

ពលរដាខែមរនរកាម ឲយនៅសកានរៀនសរតអាព

ននោបាយគមមយនសែ តាមផនតគានត ហ ជមញ

រនបៀបននេះ គនគនធវើនឡើងនសទើរខតនរៀងរលឆន ា

នហើយែលមវាមនែសពគមន នទ។ អាជាា ធរយនចងៀ

នធវើោងណា ឲយវសយរពេះពទធសនសនទខែមរ

នរកាមនដើរតាមនគមលននោបាយននេះ។ រឯខែមរ

នរកាម ទាងនៅកនងរសក ទាងនៅនរតរសកមន

សបាយចតត ចានពាេះទនងវើខបបននេះរបសអាជាា ធរ

យនននទេះនទ ផទយនៅវញពកនគមានការបារមភ

ោងខាល ាងថា នងមានផលបេះពាលវសយរពេះ

ពទធសនសនទខែមរនរកាម៕

កដាយ៖ គម បរ

នចាសខែមរររកាមមាន ក រងរររោះថនន កចរាចរណ បងករ ើង រដាយជនជាតយន

សតសតចាណាសខែមរនរកាមមាន កន ម េះ នហើ

អាយរបមាណជា ៨០ឆន ា ខដលសថតនៅឃារោាង

កនងរសកសនវ យទង នែតតមាតរជក ជាអនករបកប

មែរបរកាបអសលក រតវបានរងនរគមេះថាន ក

ចរចរណោងធងនធងរ នដាយសនរខតបរសជា

ជនជាតយន ជាអនកបងកនឡើង។ បនទទ បពនគជេះម

តបកនោកោយចាស ដកាសតននទេះមក នគក

បាននទាយកនោកោយ នៅកានមនទរនពទយផង

ខដរ បខនតនគមនបានយកចតតទកដាកនមើលខថទា

ននទេះនទ។ នរកាយមករកមរគសនរជនរងនរគមេះក

បាននទានោកោយមកសនន កនៅផទេះវញ

នដាយសនរខតមនមានថវការគបរគមនសរមាប

បងៀថថលឲយនពទយ។

តាមរបភពពតមានពកមពជានរកាមបាន

ឲយដងតាមរយៈវទយសនមលងកមពជានរកាមថា កនៗ

របសដនចាសជាជនរងនរគមេះបានដាកពាកយប

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១០ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នចាសខមែរករោមខ លរងកររោះថនៅ កចរាចរ បងកក ើងកដាយជនជាតយន កាពងរងទកខកវទនា

ណែ ងនៅអាជាា ធរយន នដើមបខសវងរកចាបជនបងក

នហតនដើមបកាតនទសតាមចាប នងទទលែស

រតវចានពាេះសាណងថនការែចខាតននេះខដរ ខត

មនមានលទធផលអវនឡើយ។ របភពបានឲយដង

បខនថមថា រកមរគសនរជនរងនរគមេះរករកោង

ខាល ាង គមម នដខរសចមាក រ របកបមែរបរកាបអស

លកនដើមបចញច មជវត។

ជាមយគមន ននទេះខដរ អនកភមផង ខដលនៅ

ខកបរផទេះនោកោយកបាននសនើសា នងពងពាក

ដលវទយសានឡងកមពជានរកាម ឲយជយអាពាវនទវ

ដលសបបរសជនកនង នងនរតរបនទស ជយ

ឧបតថមភជាថវកា នដើមបទញថាន ាសងកវពាបាល នង

ជយសរមាលបនទក ដលជវភលពរបសនោក

ោយ ខដលកាពងខតជបរបទេះនទបចចបបននននេះ។

សមរ ាឭកផងខដរថា កនលងមកខែមរនរកាម

ខតងខតទទលរងនរគមេះជានរចើនករណ មានករណ

នរគមេះថាន កចរចរ ករណឃតកមមជានដើម អាជាា

ធរយន មនបានខសវងរកយតតធមជននឡើយ។

របភពពកមពជានរកាម បានឲយដងផងខដរថា

បចចបបននដនចាសរងនរគមេះមាន កននេះ មនទនមាន

ភលពធរនសបើយនៅនឡើយនទ នហើយខថមទាង

គមម នថវកាសរមាបពាបាលរបសនឡើយ។

រកមរគសនរ នងអនកភមបាននធវើនសចកែ

អាពាវនទវដលសបបរសជនទាងកនង នងនរត

របនទស ជាពនសសសហពនធខែមរកមពជានរកាម

នមតាត ជយចលរមវភលគទនសរមាបពាបាល

របសរបសដនចាស។

សមរពេះនតជរពេះគណ រគបរពេះអងគ

អសនោកអនកសបបរស រពេះនមតាត ចលរម

ឧបតថមភ ដលដនចាសខែមរនរកាមមាន កននេះតាមរ

យៈការោលយវទយសនមលងកមពជានរកាម ខដល

មានអសយដាា ន POBox 51201 ទរកងសននហ

នសស រដាកាលហវ រញ នងតាមរបពនធទរសពទ

408 550 5060 ឬឧបតថមភតាមរយៈសនខាសហ

ពនធខែមរកមពជានរកាម ខដលនៅជតវតតរបសរពេះ

នតជរពេះគណ ឬនៅជតនគហដាា នរបស

អសនោកអនកសបបរសជនកបាន។

កដាយ៖ គម បរ (UKKBS)

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១១ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

របរទសស ងខាងតបងករកើតរ ើយ ប ខនតកតបារមភ ពសងគរគ មកចាបមានខ រ

ជនជាតស ងសនវ គមនឯករាជយភាព នងទងជាតរបសមលន

របនទសសដងៀខាងតបងមានទងៀជាត មាន

នភលងជាត មានរបធានទធបត នហើយនងរបជាជន

ជាង៨ោននទក ខដលមានកតសងឃមោងមតមាា

នៅនពលខដលែលនបានសនរមចផតត ចែលននចញព

ទរកងខាទា។ កបខនត ទរកងជបា (Juba) រដាធានថន

របនទសសដងៀខាងតបង រតវរបឈមមែនធវើការ

នដាេះរសនយបញហា សាខានៗជានរចើន មានជាអាទ

បញហា រកាឲយមានសនតភលព ជាមយទរកងខាទា។

នដាយនហតថា ទរកងខាទាពាសបាយចតតនសនេះ

នឡើយ នៅនពលខដលនឃើញរបនទសសដងៀ

ខាងតបងនធវើការផតត ចែលននចញខបបននេះ ខដលជា

មលនហត នធវើឲយនគបាតបងៀរបាករបពានោន

ដោល រ ខដលជារបាកចាណលបានមកពការលក

នរបងកាត ខដលមានោងនរចើនសនធកសនទធ ប

នៅរបនទសសដងៀខាងតបង។

បខនថមពនលើការគារមនៅនលើបញហា សនត

សែនដាយទរកងខាទា សដងៀខាងតបងខដលជា

របជាជាតនថាម ងថមននេះ កនងរតវផងនទៀតនធវើការ

របឈមមែទលនងភលពតានតងថផទកនង រវាង

សហគមនភលគតច Nuer ខដលបានបននទទ ស

សហគមនភលគនរចើន Dinka ថាបាននកាត បកាត ប

កានកាបមែតាខណងសាខានៗ កនងរបនទស។

បញហា ដសាខានមយនទៀត ខដលរងៀចាាការនដាេះ

រសនយពសាណាកអនកដកនទាថន របនទសសដងៀ

ខាងតបងគបញហា អភវឌឍនរបនទសជាត។ នតើនគ

រតវនធវើការនដាេះរសនយ ការអភវឌឍនរបនទស

ជាតោងដចនមតចនៅ? នបើរបជាជនសដងៀខាង

តបងមានដលនៅ៨០%ពានចេះសរនសរ នងពានចេះ

អាន នហើយមានរបជាជនដលនៅ៩០% ខដល

រសនៅនរកាមខែសបនទទ តភលពរករក។ ចាខណកឯ

នហដាា រចនទសមពនធកគមម ន នហើយធនធាន

មនសសខដលជាកតាត ដចាាបាច សរមាបអភវឌឍ

របនទសជាត កមានតចតចសតចនសតើងណាស។ រ

ឯអនកខដលមានសមតថភលព នៅនសសសល

បនតចបនតចវញ កាពងខតជាបវវកឈលកសបាយ

នងអានពើពករលយ។ ដនចនេះនឃើញថា របនទសស

ដងៀខាងតបង ខដលនទើបនងនកើតមានជវតថមនថាម ង

ននេះ ពតជារតវជបនងឧបសគគដនរចើន។ បញហា

រពាខដនខដលមានរបខវង ២០០០ គឡខមរត ជា

មយរបនទសខាងនជើង កឋតនៅកនងសភលពាជាក

ចាស។ ដចគមន អចងខដរ សរមាបតាបន Abyei

ខដលទមទរនដាយ របនទសសដងៀខាងតបង

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១២ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នហើយខដលឋតនៅកនងខដនដរបនទស ខាងនជើង

កបានរតវនគនលើកនៅដាកមយអននលើសន នទឱ

កាសចេះហតថនលខា នលើកចចរពមនរពៀងសរប

នដើមបសនតភលព។ នរតពការរបយទធដនណត ើ មគមន

ចងៀបានទកសនអ តសរមាបទទលទន នរបើរបាស

នងការរបយទធដនណត ើ មចងៀបាននរបងកាត ខដល

មានដលនៅ៨០% ខដលឋតនៅកនងរបនទសស

ដងៀខាងតបង នៅមានបញហា បាពងៀបងារនរបងកាត

ខដលមានចាននពរឆលងកាតរបនទស សដងៀខាង

នជើង សរមាបនធវើការនទានចញនៅលកនរតរប

នទស។ ពាកពនធនងបញហា នរបងកាតននេះ ទរកង

ខាទា បានទមទរ៥០% ថនរបាកចាណលខដល

បានមកពការលកនរបងកាត កបខនតទរកងជបា

បាននឆលើយបដនសធ។ នរកាយពមានការចរចាគមន

រវាងភលគខាងនជើង នងភលគសដងៀខាងតបងអស

រយៈនពល៦ឆន ាមក អវៗហាកដចជាគមម នបាន

ចនរមើននៅមែអវនសនេះនឡើយ នហើយនទបនទម នស

បាត ហចងនរកាយននេះ នៅនពលខដលថថងរបកាស

ឯករជយរបសរបនទស សដងៀខាងតបងែតកាន

ខតជតមកដល រសនបខតសនរកាានភលើងកចាប

បនញចញសានឡងរបសែលន ឲយនគោនឮខដរ។

ដនចនេះនឃើញថា របនទសសដងៀខាងតបងបាន

ចាបបដសនធនហើយ បខនតការបារមភពសសតងវគ មក

ចាបមានផងខដរ៕

របពពតមាន៖ RFI

យវជនខែមរររកាមចោះពរងងបណាា ញស គមន

កចចជបរបជារបស គណៈកមែោរសៅលននបណាដ ញយវជន

រកមគណៈកមមការសនល ថនបណាែ ញយវ

ជនខែមរកមពជានរកាម៦រប ដកនទានដាយនោក

សន ជើជន បានចេះជបសានណេះសាណាល នង

ពរងងបណាែ ញសហគមន របសសមាគមខែមរ

កមពជានរកាម នដើមបសទធមនសស នងអភវឌឍន

នៅភមែសា ឃាបនទទ យខដក រសកនកៀនសនវ យ

នែតតកណាែ ល កាលពរពកថថងទ២៥ ខែកកកដា ឆន ា

២០១១ កនលងនៅននេះ។

តាមសថត ខដលនោកតាណាងរបធានភម

ែសា បានឲយដងថា របជាពលរដារសនៅកនងភមែសា

មានចានន ១.១៩៣ រគសនរ។ កនងចានណាមននទេះ

របជាពលរដាខែមរនរកាម មានរបមាណជា ២៣

រគសនរ។

នោក ឌ វាឿ នថន អនកសរមបសរមល

សហគមនរបចាានែតតកណាែ ល បានមានរប

សនសនថា របជាពលរដាខែមរនរកាមនៅកនងភម

ែសាននេះ ភលគនរចើនមាននដើមកានណើ តមកពនែតត

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៣ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ឃល ាង នងនែតតរពេះរតពាាង នហើយពកគមតទាង

អសរសនៅនលើចាណដសនធារណៈ នងរបកប

មែរបរនធវើជាកមមករសាណងៀ ននសនទ នងស

ឈនលរចតកាត “ពឆន ា២០១០ នយើងចេះមករសនវ

រជាវនឃើញថាមាន ២២ រគសនរ ដលចងឆន ា

២០១០ នៅសលខត ២០ រគសនរ ដលឆន ាននេះ

នឡើង២៣ រគសនរ គមតមានចញ មានចល។ អនក

មកថមហន ងមកពឃល ាង ២ នទក ខដរ នហើយមាន

បងបអននៅហន ងពមនរសនប នៅនធវើរកសកមមករ

ននសនទអចងនៅ នគជលរចតអចងនៅ”។

សតសតមាន កន ម េះ ចច ហងស ជាអនករសនៅ

កនងភមែសា បានមានរបសនសនថា រកមរគសនរ

របសគមតជាអនករបកបមែរបរននសនទ មែរបរ

ននេះ កមានផលចញច មរគសនរគមតមានភលពសម

រមយរគមននបើខដរ។

រឯកនោក សស សមបតត ជាពលរដាខែមរ

នរកាម ខដលមាននដើមកានណើ តមកពនែតតឃល ាង

បានឲយដងថា នោកបានមករសនៅនលើទកដក

មពជាតាាងពឆន ា១៩៦៨ នហើយនោករតវបាន

ជនមលៀសនៅទកដកមពជានរកាមជានរចើនដងកាល

ពកនងកាឡងសមយខែមររកហម នហើយរតវបាន

អាជាា ធរនវៀតណាម ដាកទណឌ កមមនៅកមពជា

នរកាមផងខដរ “ឆន ា៧៥ហន ងឲយខតខែមរនយើងអនក

មានកមាល ាងពលកមម នគនចាទថានយើងហន ងនធវើការ

ឲយខាងននេះខាងនណាេះ។ ែលេះនចាទថាជា CIR អានម

រកនៅ ែលេះនៅថានយើងហន ងខែមររកហម ខែមរសអច

ងនៅណា ”។ រហតមកដលនពលននេះ រកមរគ

សនររបសនោករសនៅនដាយមនទនមានសទធ

កានកាបអចលនរទពយ រសបចាបនៅនឡើយនទ

“ចងៀបានអនញចេះខដរថា ឥឡវហន ង សមសាណម

ពរនៅរដាា ភបាល នហើយនងអងគការអភវឌឍន

ខែមរកមពជានរកាមហន ង ចងៀបានថាឲយមានដសមប

ទនកខនលងណាមយ នដើមបឲយនៅឲយបាននងធង

ចង ឲយវានង ហន ងនហើយនបើនៅខតអញច ង មនដង

ថាថថងណាមយរដាា ភបាលនគអភវឌឍន នគនង

នដញនយើងនចញនហើយ ” ។

នោក សែ សផន តាណាងរបធានភមែសា

ខដលបានចលរមកនងកចចរបជើននទេះ កបានទទល

សនគ លផងខដរថា របជាពលរដាខដលនៅនរកាម

ការរគបរគងរបសនោកមានភលពលាបាក នង

រគសនររករកមានរបមាណជា ៦០០ រគសនរ

នហើយរបជាពលរដាទាងននទេះ ភលគនរចើនរបកប

មែរបរនធវើខរសចាការ “កាលែាានដើរនធវើជនរករក

នឃើញថាមាន ៦០០ រគសនរ។ របជាពលរដាសពវ

ថថងហន ងរបកបមែរបរភលគនរចើនជាងនគ គនធវើ

ខរសចាការ ”។ ខតនោកកបានមានរបសនសន

ឲយដង អាពសនថ នភលពយវជននៅទននេះផងខដរថា

ករណនកមងទាននើងរតវបានកាតបនថយនរចើន នង

ទទលបានការសកាភលគនរចើន។

នោក សន ជើជន មសតនែសរមបសរមល

ថន សមាគមខែមរកមពជានរកាម នដើមបសទធមនសស

នងអភវឌឍន នងជារបធានបណាែ ញយវជនខែមរ

កមពជានរកាម បានជរមាបអងគតកៅទាពរ១៥

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៤ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ទកខែមរររកាមទទលបានរមដាយមាស នងរបាក

រកមកឡាករ នងអៅករារទខមែរករោម

ទករបសសហពនធខែមរកមពជានរកាម បាន

ទទលនមដាយមាស នងនមដាយរបាក កនងចា

ណាតថាន កនលែ១ នងនលែ២ ពការអារបណាាង

ជាលកខណៈអនតរជាត ។

ការអារបណាាង របរពតតនៅកនងទរកង

Tampa ថនរដា Florida សហរដាអានមរក ពថថងទ

២៩ខែកកកដា ដលថថងទ៨ ខែសហា ឆន ា២០១១។

ពលរដាខែមរនរកាម នងសហពនធខែមរនរកាមកនង

សហរដាអានមរក បានសខមែងនមាទនភលពរបស

ែលនកនងការែតែារបកតរបខជង យកនមដាយ

មាស នងនមដាយរបាក ពការអាទករបណាាងជា

លកខណៈអនតរជាត។ ពកនគនោយថា ជយជមនេះ

ខដលនគទទលបាន នដាយសនរកមាល ាងសនមគគ

ភលព នងការពាោមបងវា ញពសមតថភលព

បនចចកនទស ថនក ករខែមរនរកាម។ នោក

នសង ងក ថាញ ខដលជារបធានរកមថនទក

ន ម េះ នទគរជខែមរនរកាម ខដលបានទទល

នមដាយមាសកនងការរបគតអាចមាង យ ២០០

ខមរត មានរបសនសនថា នដាយសនរមានការ

ជយនរជាមខរជងពសហពនធខែមរនរកាម នងពល

រដាខែមរនរកាមទាងអស បាននទាឲយកមាល ាងកនរកម

របសនោកមានទកចតតដនណែ ើ មជយជមនេះនលើ គ

របកត ៖ “ការណខដលនយើងមានសនមគគជាមយ

គមន នហើយ នៅណានយើងអាចមានជយជមនេះបាន

ោងនរចើន។ កាលណានយើងខបកបាកនហើយវា

ធមមតាបនតច នរពាេះនៅណា មានសងគមជយ

ឧបតថមភ នងមានសហពនធជយឧបតថមភនពលននទេះ

នយើងនងអាចមាននជាគជយនរចើន។ កនងជយ

ជមនេះខដលនយើងទទលបានននេះ គនយើងមានកែ

រ ានភើបចតតខមន នរពាេះគមម ននរណានងសនម នថា កន

ខែមរខដលគមម នអនកណាសនគ លនសនេះ បខនតនយើង

មកននេះទទលបាននលែ១ នលែ២ ដនចនេះកនង

នទមកនខែមរមយ នយើងរតវខតរ ានភើបចតតនហើយ

ខដលខែមរទនៅសបាយរករយខមនខទន” ។

ការអាទករបណាាង ជាលកខណៈអនតរជាត

កនងរដា Florida ននេះ មានការចលរមពបណាែ

របនទសចានន២៦ ខដលមានរបនទសអសតសនត ល

នរបសល កាណាដា ចន ជបន រសស សហរដាអា

នមរក នងបណាែ របនទសនផសងៗ ជានរចើននទៀត

នហើយមានរកមក ករសរបចានន ៣ពាននទ

ក។ ការរបកតននេះមាន ៤របនភទ គការរបកត

សរមាបចមាង យ ២រយខមរត ៥រយខមរត ១ពាន

ខមរត នង២ពានខមរត។ រហតមកដលនពល

ននេះ នគនៅមនទនដងនៅនឡើយនទថា នតើទក

របសខែមរនរកាមអាចនងយកជយជមនេះនលើការ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៥ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

របកតចមាង យ ២ពានខមរតផតែ ចរពាតននទេះ ឬ

ោងណា។

នទេះបជាោងណាកនដាយ នោក ថាច

ងឿក ថាច របធានសហពនធខែមរកមពជានរកាមមាន

របសនសនតាមទរសពទពនវទកា របណាាងទកកនង

ទរកង Tampa រដា Florida មកថា នោកមានចតត

នរតកអរឥតឧបមា ចានពាេះការគមារទរបសពលរដា

ខែមរ កដចជាខែមរនរកាម ខដលមកពតាមរដានផស

ងៗ នៅអានមរក នងកាណាដា កនងការជយនលើក

កមាល ាងចតតដលរកមក ករខែមរនរកាម រហតដល

បានទទលនមដាយមាស នងនមដាយរបាក ៖

“នយើងមាននមាទនភលពណាស កនងនទមនយើងជា

មនសសខដលគមម នរសក នហើយខដលអាចមាន

លទធភលពកនងការចលរមរបគត នហើយបានទទល

នជាគជយរបកបនដាយនមាទនភលព។ ជាព

នសស នយើងមានការគមារទពពលរដាខែមរពតាម

រដា California, Oregon, Massachusetts, Texas,

Louisiana, North Carolina នង Georgia ជា

នដើម”។

តាាងពមានការចាបនផែើម របកតទកអាជា

លកខណៈអនតរជាតកនង ទរកង Philadelphia ថនរដា

Pennsylvania កាលពឆន ា២០០១ ននទេះមក ទក

របសខែមរនរកាម បានចលរមរបកតនៅរបនទស

អតាល កនងឆន ា២០០២ នងរបនទសកាណាដា

កនងឆន ា២០០៤។ បខនតពកនគបានអាកខានកនងការ

ចលរមរបកតនៅរបនទសចនកនង ឆន ា២០០៦

នដាយសនរែវេះខាតថវកាកនងការនធវើដើនណើ រ។

រហតមកទលនពលននេះ រកមក អាទករបណាាង

របសខែមរនរកាមបាននមដាយមាស ២ដង នង

នមដាយរបាក ២ដង សរមាបការរបកតជាលកខ

ណៈអនតរជាតននេះ៕

របព ៖ វទយអាសកសរ

របជើផងខដរថា នៅនដើមឆន ា២០១២ ខាងមែននេះ

បណាែ ញយវជនខែមរកមពជានរកាម នងមាន

មណឌ លអននតវាសកដាខ នមយ សរមាបទទលយវ

ជន នងនសសតរករកមកពជនបទនដើមបសកា

បនតនៅមហាវទាលយ នងនរៀនជើនទញវជាជ ជវៈ

នផសងៗ “ចងឆន ានរកាយនបើសនណាបងបអននយើង

ខដលមានកនកនមាល េះ កនរកមាអ ខដលនបាេះបងៀ

នចាលសនោ មនបាននៅសនោអ អាចទទល

ឲយនៅនរៀននៅភនានពញ មានកខនលងឲយសនន កនៅ

មានកខនលងនរៀន។ នហើយនរៀនហន ង ឧទហរណ

នរៀនជសជលមត នរៀនកាតខដរ នរៀននធវើមានញ

នរៀននធវើទរទសសន ជសជលទរសពទ នរៀនកាពយទរ

អហន ងមានមយកានភលណា នយើហបងបអននយើង

នរតៀមែលនទកឲយនហើយនៅ ឲយខតមានកន” ។

សមបញហជ កផងខដរថា ដើនណើ រចេះមក

ពរងងបណាែ ញសហគមន របសបណាែ ញយវ

ជនខែមរកមពជានរកាមននេះ នដាយនផតត តនៅនលើកមម

វធការកសនងសនតភលពសហគមន ការចលជា

សមាជកថនបណាែ ញសហគមន នងការផតល

ឥណទនជានដើម។

នដាយ ៖ គម បរ WKR

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៦ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ខែមរកមពជាររកាមជានរណា? (ត)

នៅឆន ា១៧៥៧ នែតតពលោវ(Bac Lieu)

នងនែតត ឃល ាង (Sac Trang) នៅឆន ា១៨៤០។

នទេះជាោងណាកនដាយ ខែមរនរកាមនៅ

ខតបនតការតស...របជាជាតខែមរនរកាមនៅខតអម

តៈ។

ឆន ា១៨១៦ អធរជ ោ ឡង (Gia Long គ

Nguyen Phuc Anh ឬ Nguyen Anh) បានបញហជ ឲយ

មសតនតធាៗ ោងនរចើន (ដចជា Thoai Ngoc Hau

Nguyen Van Tuyen Van Ton. Le Van Duyet Tan

Buu…) ចាបខែមរឲយជកខរពក វញ នត (Kinh Vinh

Te) ខដលមានរបខវង ៥៣គឡខមរត ពមាតរជក

(Chau Doc) ដលពាម (Ha Tien) នដើមបពេះខចកដ

ឲយដាចកាណតរពាខដន កមពជា នង កមពជានរកាម

។ កនងអាឡងនពល៥ឆន ា ៥ខែជកខរពកននេះ យន

បាននធវើបាបខែមរឥតគណនទ ខែមររតវវាយដើបងខើ

ឲយនធវើការដចនគមរកប ។ ខែមរនរចើនពាននទករតវ

សនល ប នដាយលចទក ឈថាក ត អតឃល ននងវាយ

ដើ ។ ខែមរខដលហាននរកាកបេះនបាររបឆាង បាន

រតវចាបយកនៅកបដរតមក យកកាលនធវើជា

នជើងរកាន សរមាបដាកតមកលកានសៀវដាាទកខត

។ នពលនភលើងនឆេះនតត នពក បណាត លឲយអនករង

នរគមេះកនរមើកកាល ែណៈននទេះយនខរសកថា

“កានរ ើរបយតនកមពបខតអង”។

នៅកនងរជជកាល ោ ឡង (Gia Long) ននេះ

ខដរ ខែមរនរកាមករតវបងខើឲយបតរនទមរតកលជា ថា

ច (Thach) សង (Son) នកៀង (Kien) គម (Kim)

នៅ (Chau) ឡម (Lam) យញ (Danh) ។ល។

ពឆន ា ១៨២០-១៨៤០ នៅកនងរជជកាល ម

ញ មាង (Minh Mang) គ (NguyenThanh To ឬ

Nguyen Phuc Dam)យនបានចាបរពេះសងឃខែមរ

ឲយនសលៀកពាកនខាអាវ នងរបតបតតតាមពទធ

សនសនទឲយមានការឯកភលព នៅតាមមហាោន

របសយន។ មញ មាង បញជននមទពន ម េះ

នរតឿង មញោង (Truong Minh Giang) មកបងខើ

ឲយខែមរនរកាមនបាេះបងៀទាននៀមទមាល ប របថពណ

របសែលននដាយអេះអាងថា “នដើមបបនរងៀនពក

ថរពថផស(ខែមរ)ឲយវានធវើតាមទាននៀមទមាល បរបថពណ

របសនយើង(យន)”។ (“The barbarians have be-

come my children now, and you...should teach

them our customs” Ian Mabbett and David

Chandler, The Khmer.)។

ឆន ា១៨៣៤ ខែមរនរកាមនៅនែតតរពេះរត

ពាាង បាននរកាកនឡើងោងកាល ហាន របឆាងយន

នរកាមការដកនទារបស ឧកញ សង គយ ខដល

ជានៅហាវ យនែតត។ ចមាាងរបយទធបងារមគមន

បាននកើតនឡើងជានរចើននលើកនរចើនសនរ រវាងអនក

ការពារែលនឯង នងអនក ល នពាន។ នដាយរតវ

ភឈយគងៀ ជារនកកនង បនរមើផលរបនោជន

យន ការតសននេះមនបាននជាគជយនឡើយ។

ឆន ា១៨៤១ ឧកញ សង គយ បាននធវើ

ពលកមមឲយយនកាតកាលរបសនោក នដើមបជា

ថនរឲយយនយលរពមឲយខែមររកានវទាននៀមទមាល ប

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៧ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

របថពណសនសនទែលនដចនដើម។ ខែមរនរកាម បាន

កសនងនចតយមយ នៅវតតកាពងៀ ទរមនែតតរពេះ

រតពាាង ជាទសកាក រៈចានពាេះវរបរសជាត ឧកញ

សង គយ។

យគសមយអាណានគមបារាង តាាងពឆន ា

១៨៥៩៖

ឆន ា១៨៥៩ នដាយមានជើនយពទព

រពេះបាទ អងគឌង បារាងវាយយកថរពនគរ ចងវវ

រតពាាង នងរពេះសគម។

ជននពលននទេះខដរ រពេះបាទ អងគឌង បាន

បញហជ ឲយ ឧកញ ខកប នៅវាយយកកមពជា

នរកាមមកវញ។ ទពខែមរវាយយកបាន មាតរជក

នហើយជើរលនៅដល រកមនស ឃល ាង នងរពេះរត

ពាាង។

នៅនែតតឃល ាង នសនទសស បានដកនទា

របជាពលរដាខែមរតសរបដាបអាវធ របឆាងយន

នៅមហាទប នងចងបលលងកកនងរយៈនពលបឆន ា

បាននជាគជយជានចច។ បខនតនដាយអកសលនស

នទសសរតវសនល បនៅនដាយសនរភលន កងវរសមាង ត

របសយនដាកថាន ាបាពល។ សពវថថងកនងនែតតពល

ោវមានភមមយន ម េះភម ថដតាសស។

ឆន ា១៨៦០បងបអនពរនទកគ នសនទមាន

នងនសនទទ បាននរកាកឈរនឡើងដកនទាខែមរ

របយទធជាមយទពយននៅ អាពោ នែតត ឃល ាង

នហើយនដញកាចាតពកយនរហតដល ពលោវ

នង ពាម។ នរកាយពមរណភលពសពនោក

នសនទទ បាននគយកមកកបនៅ ខែវងបខបល។

ឆន ា១៨៦១នោកឧតតមនសនយ សនា ក

ខណរ បានមកគមលរពេះមហាកសរតរពេះបាទ

ននរតតម នដើមបទលរទងៀអាពការសនរមចចតត

របសបារាងកនងការតាាងនៅជាសនថ ពរថនខដនដក

មពជានរកាម។

ថថងទ៥ ខែមថនទ ឆន ា១៨៦២ បារាងនង

យនចេះសនធសញហញ ខដលមានលកខែណឌ បែគ

យនរតវ៖

១. របគលនែតតខែមរបនៅឲយបារាង

២. ផតលនសរភលពឲយអនកកានសនសនទកាត

លក

៣. សងនសនហយសសតងវគ មចានន ២០ ោន

សតហាវ ាង។

នៅថថងទ១១ ខែសហា ឆន ា១៨៦៣

រពេះបាទ ននរតតម (យននៅ Ong Lan) បានពង

ឲយបារាងជយទបសនក តរបនទសជតខាង នដាយ

ចេះ “សនធសញហញ មតតភលពពាណជជកមម នងអាណា

ពាបាល” កនងននទេះបារាងទទលបានបពវសទធផតត

ចមែកនងកចចការបរនទស នងការ ពារជាតថនកមព

ជា។

ឆន ា១៨៦៤ រពេះបាទ ននរតតម ោងមក

ថរពនគរជបនោក De la Grandiere សាឲយបងវល

សងមកខែមរវញនវបណាត នែតតព លងៀនហា ដល

ទកនមម ខដលយនកានកាប។ រពេះអងគបានទទល

ពាកយសនាយលរពមពបារាងតនរៀងនៅ។

បារាងបានខបងខចកខដនដកមពជានរកាម

នៅជា៤ែណឌ ខដលមានទាងអស១៩សងវក តនង

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៨ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

២៣៥០ភម។

ឆន ា១៨៨៧ កសនាងសន អាណាណ ម នង

តង កង បានរតវបញចលជាសមពនធភលព បារាង

ឥណឌ ចន។

អនកនសនហាជាតខែមរ ខដលបារាងនរចើន

ចាតទកជាជនឧទទ ម បាននរកាកឈរកានអាវធ

របឆាងការរតតរតារបសបារាង។ មានជាអាទ អា

ចារយ សនវ , អាចារយ ោក នោក នពាធកានបារ

(១៨៦៥-៦៧) នហើយនរកាយមកមានអាចារយ

ខហម នចៀវ (១៨៩៨-១៩៤៣) នងនោក សង

ងឿកថាញ (១៩០៥-៧៧)ជានដើម។

អាណានគមបារាង បានែតែាផាយ

សនសនទរគសត។ ខែមរនរកាមបានែារបងរកា

របថពណ សនសនទរពេះពទធ ចាខណកយនជា

នរចើនបានបតរនៅសនសនទរគសត នហើយបាន

ទទលការគមារទនរចើនពបារាង។

ថថងទ៩ មនទ១៩៥៥ ជបននដញបារាង

នចញពឥណឌ ចន នហើយបងខើឲយនសតចចងនរកាយ

បងអសរបសយនរប កាសឯករជយពអាណា

នគមបារាង។ លេះបនខែនរកាយមក ជបនរតវ

ចេះចាញវញ។

ខែមថនទ ឆន ា១៩៤៥ កមពជាកបានរតវ

ធានទឯករជយខដរ។ នោក សង ងឿកថាញ (មាន

រសកកានណើ តនៅភមគគ នែតតរពេះរតពាាង) រតវ

បានខតងតាាងជានទយករដាមសតនត។

ថថងទ១៩សហា១៨៤៥ នោក ហ ជ មញ

(Ho Chi Minh) របកាសបនងកើតរដាា ភបាលប

នណាត េះអាសនននៅរកងហាណយ។

នៅខែធន ឆន ា១៩៤៥ នងខែមករ ឆន ា

១៩៤៦ ៖

យនកមមយនសត នយៀកមញ (VIET Nam

Cach Mang Dong MINH Hoi) ចាបខែមរនរកាមជា

នរចើនដាកនខាន េះ នហើយរចានទមាល កឲយលងៀទកកនង

ខរពកកាពងៀទទង (ថននែតតរពេះរតពាាង) នងកខនលង

ដថទនទៀតដចជានៅភម ផនរអខណត ត (ថននែតតទក

នមម ),ដាមគញ ដាមនមើយ (ថននែតតឃល ាង),នហា

ផង ោរយ (ថននែតតពលោវ)។

នៅនែតត ពលោវ នងឃល ាង អនកនចេះដង

រតវនគរបមលឲយចលរបជើកនងឃល ាងរសវ នហើយ

ចាកនសនពនរតដតទាងរស។

នៅនែតតមាតរជក នយៀកមញលបដត

ភមខែមរនៅនពលយប ខដលរបជាពលរដាខែមរ

នរកាមកាពងនដកលក។

ឆន ា១៩៤៦ បារាងវាយពកនយៀកមញ

នៅហាយផង។ នយៀកមញបានបនងកើតទពទទាង

របនទសរមទាងខែមរនរកាមផង នដើមបរបយទធ

របឆាងនងបារាង។

ឆន ា ១៩៤៨ រដាា ភបាលបារាង មាន

បាណងនងភលជ បកមពជានរកាម នៅនយៀកណាមស

ន រចទកឲយកមពជានយៀកណាមរកដើនណាេះ

រសនយនៅនពលនរកាយ។

គណៈរបតភខែមរ កនងននទេះមានមាច សកសរត

យគនធរ នោក សមវាឿ នោក សែ ឆង នង

នោក ថន អក បានចលរបជើកនងសភលសហ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ១៩ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ភលពបារាងសាឲយរដាា ភបាលបារាង នធវើការចរចា

ជាបនទទ នជាមយរជរដាា ភបាលកមពជា សតអាព

ការនផទរអាណាចនៅកមពជានរកាម។

កនងអងគរបជើននទេះ នោក សែ ឆង បាននធវើ

របាយការណោងពសនត រ បញហជ កអាពនគមលជើ

ហរ នងវតថបាណងរបសខែមរចានពាេះទកដកមពជា

នរកាមថា៖“នយើងទមទរអវៗ ខដលជារបសនយើង

នយើងមនបានទមទរអវៗ ខដលមនខមនជារបស

នយើងននទេះនទ”៕

យគសមយ នរកាយអាណានគមបារាង

ឆន ា ១៩៤៩

ថថងទ៨ ខែមនទ ឆន ា១៩៤៩ របធាននទធប

តបារាង Vincent Auriol នងអធរជយន បាវ

ដាយ (Bao Dai Nguyen Vinh Thuy) បានចេះកចច

រពមនរពៀងមយនៅថា កចចរពមនរពៀង Elysee

កនងននទេះបារាង យលរពមរបគលកមពជានរកាម

(បារាង:Cochinchine, យន: Nam Ky) នៅឲយយន

នហើយយនរពមបនងកើតរដាា ភបាល នយៀកណាម

មយនៅកនងរកមសហភលពបារាងនៅថា រដា

នយៀកណាម( Quoc Gia Viet Nam)។ បារាង

សងឃមថា ការរបគលកមពជានរកាមនៅឲយនសតច

បាវ ដាយ នគអាចនងរកានវឥទធពលរបសែលន

បានយរអខងវងជនៅកសនាងសនតនៅនទៀត។

ថថងទ ២៥ ខែនមសន ឆន ា១៩៤៩ សនមតច

ននរតតម សហន ថនរដាា ភបាលកមពជាបានបញជន

របតភមយរកម ដកនទានដាយឯកឧតតម សង

សនន នៅទរកងបារស នដើមបជើទសនងសហ

ភលពបារាង ឲយផតអ កការសនរមចចតតរបសរដាសភ

បាលបារាង ខដលបានយលរពមរបគលកមពជា

នរកាមឲយនៅនយៀកណាមននទេះ ខតការតវាឿ ននទេះ

មនរតវបានរដាា ភបាលបារាងនធវើតាមនឡើយ។

នដាយមាននគមលបាណង ចងៀជយបារាង

កនងការបងកឥទធពលរបសែលននៅឥណត ចន នោក

Abbott ជាឯកអគគរដាទតអានមរកកាាងរបចាានៅ

ថរពនគរ បាននសនើឲយរកសងការបរនទសនៅវាឿ ស

ននតាននធវើនសចកតរបកាសមយកនងនយនលើកទក

ចតតរដាា ភបាល បាវ ដាយ។

ថថងទ៤ ខែមថនទ ឆន ា១៩៤ របធានទធបត

បារាង Vincent Auriol បានចេះហតថនលខា របគល

កមពជានរកាមឲយនៅរដាា ភបាល បាវ ដាយ ។

ខាងនរកាមននេះ គជាែលមសនរចាបកនងការ

របគលកមពជានរកាមឲយនៅ បាវ ដាយ ខដលខរប

ជាភលសនខែមរនរតផលវការ៖

ចាបនលែ ៤៩/៧៣៣ ចេះថថងទ០៤ ខែ

មថនទ ឆន ា១៩៤៩

នោងតាមមតពសភលថនសហភលពបារាង

រដាសភល នងរកមរបកាថនសនធារណរដា

បារាង បានសនរមច

រដាសភលថនសនធារណរដាបារាងបានអនមត

របធានទធបត ថនសនធារណរដាបារាង

របកាសចាបដចតនៅននេះ៖

មារតា ១

កនងរកបែណឌ មារតា ៦០ ថនរដាធមមនញញ

សនធារណរដាបារាង នងតាមមតរបស សភលក

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២០ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

សនាងសន នទសមយរបជើកាលពថថងទ២៣ ខែ

នមសន ឆន ា១៩៤៩ លកខនតកៈ ទកដកសនាងសន

បានរតវខកខរបតាមមារតា ដចមានខចងខាង

នរកាម។

មារតា ២

ទកដកសនាងសន រតវបានភលជ បនៅជារដា

ចាណេះនវៀតណាម នោងតាមនសចកតរបកាសរម

កាលពថថងទ ០៥ ខែមថនទ ឆន ា ១៩៤៨ នងនសច

កតរបកាសរបសរដាា ភបាល បារាងកាលពថថងទ

១៩ ខែសហា ឆន ា១៩៤៨។ ទកដកសនាងសន

ឈបសថតនៅកនងលកខនតកៈ ជាទកដឯនទយស

មរទរបសបារាងនទៀតនហើយ។

មារតា ៣

កនងករណខដល លកខនតកៈរបនទសនវៀត

ណាមរតវខកខរប លកខនតកៈកសនាងសននងរតវ

បានទកជាកមមវតថថនការសនរមចរបសសភលខាង

នលើ ដចមានខចងកនង

មារតា ៧៥

ថនរដាធមមនញញ (ជើពក VIII:សភលបារាង)។

ចាបននេះនងរតវបានអនវតតដចជាចាបរដា។

នធវើនៅទឡង ថថងទ០៤ ខែមថនទឆន ា

១៩៤៩

ហតថនលខា ហតថនលខា

(Vincent Auriol) (Henri Queuille)

របធានទធបត នទយករដាមសតនត

ហតថនលខា

(Paul Coste-Floret)

រដាមសតនតទកដបារាងឯនទយសមរទ

កមពជានរកាម កនងរបប បាវ ដាយ

(១៩២៩-១៩៥៥)

ថថងទ១០ ខែមថនទ ឆន ា១៩៤៩ នៅកនង

វមានននរតតមទរកងថរពនគរកមមវធសាណរ កចច

រពមនរពៀង Elysee រវាង បាវ ដាយ នងនោក

Leon Pignon ជាអនកតាណាងភលគបារាង។

គរចាណាាថាយនបានដរន ម េះ វមាន

ននរតតម នៅជាវមានឯករជយ (Dinh Doc Lap)

នៅថថងទ៧ ខែកញហញ ឆន ា១៩៥៤។

ថថងទ២ ខែកកកដា ឆន ា១៩៤៩ រដាា ភបាល

រដានវៀតណាម (Quoc Gia Viet Nam) បនណាត េះអា

សននដកនទានដាយ បាវ ដាយ បានបនងកើតនឡើង។

ខតនទេះជាោងណាកនដាយ ការនឡើង

កានអាណាចរបស បាវ ដាយ ននេះរតវបាននគ

នមើលនឃើញថា ននទេះរគមនខតជាការបនតបនឡើង

នដាយបារាងខតបនណាណ េះនងសនថ បនទនៅ នៅកនង

រដាា ភបាលមយននេះ រតវបានកានកាបនដាយ

សនងការជានែពសរបសបារាង។

ថថងទ០៧ ខែកកកដា ឆន ា១៩៥៤ នងវឿ ឌញ

យម (Ngo Dinh Diem) រតវបាននឡើងនធវើជា

នទយករដាមសតនត។

ថថងទ២១ ខែកកកដា ឆន ា១៩៥៤ សនធសញហញ

រកងហសខណវ សតពឥណឌ ចន (កមពជា,ោវ នង

នវៀតណាម) បានចាបនផតើមនដាយភលគនវៀតណា

ម បានទមទរឲយមានកចចរពមនរពៀងដចខាង

នរកាមននេះ ៖

*បណាត របនទសទាងអស ខដលមាន

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២១ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

វតតមាននៅកនងអងគសននសទរតវខតនគមរពនៅនលើ

សទធជាមលដាា នរបសជនជាត ជាពនសសឯក

រជយ, អធបនតយយភលព នងឯកភលពទាងរសង។

*នគមរពនវបរណភលពទកដនវៀតណាម។

*ឈបបាញគមន នៅនលើទកដនវៀតណាម

នង ឥណឌ ចន។

*ខែសរសបទ១៧ ជាចាណចរពាខដន ថន

រដាា ភបាលនវៀតណាមទាងពរ គភលគខាងនជើង

រតវបានកានកាបនដាយកងទព នងរដាា ភបាល

នវៀតណាមនយមកមមយនសត ចាខណកភលគខាង

តបង រតវបានកានកាបនដាយកងទពរកមសហ

ភលពបារាងនងរដាា ភបាលរដានវៀតណាមនោយ

នសរ។

*រយៈនពល៣០០ថថង គជានពលនវោ

សរមាបរដាា ភបាល នងកងទពថនរដាា ភបាល

យនទាងពរបញចបនវការរបមលផតា។ របជាពល

រដាយនមានសទធនសរភលព កនងការនៅមកឆលង

កាតរពាខដនទក នងរពាខដននគមក ថនរដាា ភបាល

នវៀតណាមទាងពរ។

*នៅពរឆន ានទៀត គនៅថថងទ២០ ខែកកកដា

ឆន ា១៩៥៦ នងមានការនបាេះនឆន តនដាយនសរ

នដើមបឯកភលពទកដរបនទសនវៀតណាម។

*បនងកើតគណៈកមមការអនតរជាតមយនដើមប

រតតពនតយ នៅនលើការអនវតតកចចរពមនរពៀង

សនធសញហញ រមមានរបនទស ឥណាឌ បឡញ នង

កាណាដា នដាយឥណាឌ នធវើជារបធានគណៈកមម

ការមយននេះ។

កនងសនធសញហញ រកង ហសខណវ កមពជា

នរកាម ឬកសនាងសន រតវបាននគដាកបញចលឲយ

ឋតនៅនរកាមការរគបរគង របសរដាា ភបាលនវៀ

តណាមភលគខាងតបង។

ចាបពខែសហា ឆន ា១៩៥៤ ដលខែឧស

ភល ឆន ា១៩៥៥ របជាជនយនជាង១ោននទកព

ភលគខាងនជើង រតវបានជនមលៀសែលននៅរសនៅ

នលើទកដកមពជានរកាម។

កមពជានរកាម កនងរបប នងវឿ ឌញយម

(១៩៥៥-១៩៦៣)

ថថងទ២៦ ខែតោ ឆន ា១៩៥៥ របប

សនធារណរដានវៀតណាម (Viet Nam Cong Hoa)

បាននកើតនឡើងនង នងវឿ ឌញ យម (Ngo Dinh

Diem) នឡើងនធវើជារបធានទធបតថនរដាា ភបាល

ភលគខាងតបង។

ថថងទ១៩ ខែសហា ឆន ា១៩៥៦ នងវឿ ឌញ

យម បាននចញរកតយលបនចាលន ម េះ ខែមរ

នៅកមពជានរកាមនហើយឲយដាកន ម េះថា យន

កានណើ តនមៀង (Nguoi Viet Goc Mien)។

ថថងទ២០ ខែតោ ឆន ា១៩៥៦ នងវឿ ឌញ

យម នចញរកតយនលែ៥៧ “ខកទរមងៀដធល” (Cai

Cach Dien Dia)។ ជាលទធផលនៅសណត ទននលនម

គងគ រដាការបានរបអសយកដធលអនកមាន (ភលគ

នរចើនជារបសខែមរនរកាម)ចានន៧៧៤,២ហ យក

នៅឲយអនកគមម ន (ភលគនរចើនជាជនជាតយន)។

ថថងទ ២៦ ខែតោ ឆន ា១៩៥៦ នងវឿ ឌញ

យម បានរបកាសរកតយនលែ ១០ ហាមផតត ចនៅ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២២ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

វទយសារ ងកមពជាររកាម (VOKK) សារពតមាន នរពនគរ (PNN)

រសតចខែមរ រសតចយន មននងផតទ តទាពរជើរបមតតអនកអាន ព

របវតតដគាររបស នៅហាវ យ គយ របមែនែតតរពេះ

រតពាាង ខដលជាវរបរសខែមរដអងៀអាចនៅខដន

ដកមពជានរកាមននទេះ ែាាសមនបើកទាពររបវតត

សនសតសតចងអលពរកនៅនថាកទប ថននសតចវនងវង

ជាតែលេះ ខដលឈលកនងកាមតណាា រសយន

បណាត លឲយបាតបងៀទកដដធានធង ដចមាន

របវតតសនសតសតចារទកមកោងជរចត ឲយខែមរ

ជើនទននរកាយជាអនកទទលឈចាបនខាល ចផា។

កនងឆន ាជតអដាសក ពទធសករជ ២១៨០

គ.ស. ១៦៣៦(១) នៅរបនទសខែមរនយើងមានការ

វកវរោងខាល ាង នដាយទពយនចល ល នពាន

កនងបាណងនលបយកទកដកមពជានរកាម។ បខនត

កាលននទេះ យទធជនជាតនយើងបានរមកមាល ាងគមន

វាយទបវញោងអងៀអាច រហតទទលជយជើនេះ

ដរតចេះរតចងៀ។

កនលងបានមយរយៈនរកាយមក នសតចខែមរ

នកើតវកលចរតកនងែលន នភលចសរតវសពជ របស

ជាត នដាយឈលកវនងវងនងសរមសកនរកមាយន

បណាត លឲយទកខភនករបជារសតសតខែមរ ហរកក

កាល យជាម នបៀមខតនសចកតឈឈចាប

(១) ចាបក ើមសរកសរថន៖ ឆៅ ាជតអ ឋសក ពទោសករាជ ២១៧៨ គ.ស. ១៥៥៨។

នដាយរករចកនដាេះរសនយពារច។

នរកាយនពលយទធជនខែមរដអងៀអាច វាយ

បនណត ញកាលយន នចញពទកដកមពជានរកាម

នហើយ នសតចខែមរកោងនៅនធវើទសសនកចចនៅ

រកងនវឿ តាមនសចកតអនញជើញកនងឧបាយកលនមម

ងងតរបសរពេះនៅយន។

នសតចខែមរោងនៅដលរកងនវឿ ករបទេះ

ខភនកនងកនរកមានសតចោឡង ន ម េះរពេះអងគ

មាច សកសរតយចវ ខដលមានរបនឆមរសសរបម

របយែចលាកដចនទពអបសរ កចាបចតតរបតពទធ

ភលល ម។ ចាខណករពេះនៅយន ករបញបនលើក

ថាវ យជាបនទទ នខដរ នដើមបសនរមចនគមលបាណង

រចាសនជើងរបសែលន។

រពេះអងគមាច សកសរតយចវបាននឡើងឋានៈ

ជាមនហស រពេះជយនជដាា ទ២ នហើយកនរបើកល

លបចពងវកែរឲយឈលកវនងវងនងសរមសរបសវា

នភលចអគគមនហសខែមរ ខដលខមទកឪពកដាក

អសរលង។

រឯរពេះនៅរកងនវឿវញ សបាយចតតជាទ

បាផត នរពាេះរពេះនៅបានខវកខញកសនចនរឿង

ននេះោងទលាទោយ មននងចាណាយសនច

មយដើថាវ យរពេះនៅខែមរ។ មាងនទៀត នគយល

ថា៖ សសតងវគ មខែមរនងយនចបរតមននេះនហើយ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៣ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

នរពាេះបានកនរសពនលកនៅអងគយទនទមរពេះ រជ

បលលងកខែមរ។ នរពាេះរពេះបាទជយនជដាា ទ២ មន

បានចាបភលកថា នសតចយនបងកបពសពលោង

សនហាវដនចនេះនសនេះ កវលខតឈលកនងសតវនជើង

ពរ នភលចនមើលបណាត រសតសតខែមរ ខដលោមលាត

នៅជើវញែលនអសរលង នដាយយលថាឪពក

នកមក នងកនរបសនរ មាននរឿងអនងកាបសមាល ប

គមន នបើមសនចនវញរតបាញជាធលងមយនៅ

នហើយ។ រតងៀននេះនហើយខដលខែមរនយើងនោយ

របាបគមន ថា រពេះបាទជយនជដាា ទ២ យនបាន

បញជនន ម េះកនងរបវតតសនសតសត នៅថា «រពេះអងគ

មាច សលងគ»។ នរពាេះគមតនយមខតនរឿងលងគននេះ

នហើយ នទើបកនខែមរមយភលគធារសនៅកមពជា

នរកាម ហរទកខភនករបសតវតសមនអស រហត

ដលសពវថថងននេះ។

នរឿងរបពនធយន ចាបថដរពេះនៅខែមរមន

ដើបង ចងៀសតថាោងនមចកសនសននគមនសវ

នអើនពើខដរ ដលនទងចវមនសវជានអើនពើ មានអ

រពេះនៅខែមររស ញនគនភលចែលនខតមតង នឃើញ

រពេះជយនជដាា ឈលកវនងវងខាល ាងនហើយ នទើបវានរបើ

នសនៀតបនតចមតងៗនដាយមនឲយដងែលនោង ដាច

ខាត។ ននេះនហើយពតតបតរសយន ខដលសមងា

នសងៀមនរបើទកមែញញម នដើមបដករសងៀ ការ

ពនសនធនពនយើង មនដើបងវាសនទ បសទងយកចា

ណចនែសោយអសនហើយ នទើបទបាផតវាវាតនយើង

ចាសថដខតមតង។ នរឿងននេះជតាែាាកាលនៅបាក

រពា នែតតបាតដើបង គមតមានរបពនធយនមយ។

គមតពនសនធនជាមយវារបខហលអស ៤ ឆន ា ក

ខចកផលវគមន នដើរនៅខតគមម នកននសនេះ។ គមតបាន

នោយរបាបែាាថា៖ ពជយននៅកានភលចឲយនសនេះ

នបើរស ញវារគមនខតរបអានបាននហើយ នបើ

រជលនៅនសពគប រតវគបវាឲយបានមន កាឲយវា

គបទន ខតនបើវាគបទននហើយ សមបនខាសលបក

អសខដរ។ ននេះជាបណាត ារបសតាែាា។

បនតនរឿងរពេះនទងអងគចវតនៅនទៀត រពេះ

នទងចវបនតអញខតអណាសមតងថាអនចេះ មតងថាអ

ចេះ នធវើឲយរពេះជយនជដាា ទ២ វលកបងរគបឧបាយ

កលរបសវា។

រពេះនទងអងគចវជាបរតទ៨ ថនរពេះនៅោ

ឡង នសតចរកងនវឿ។ របជារសតសតយននគនយម

នៅន ម េះរពេះនទងថា «រពេះអងគមាច សកសរតយក

ជន»។ រពេះនទងតាាងពមករមរសជា មយរពេះ

បាទជយនជដាា ទ២ កមានរពេះរជបរតមយរពេះ

អងគរទងៀ ថាវ យរពេះនទមថា រពេះអងគមាច ស អងគញញ

កសរត។ កាលនបើបានបរតមយនហើយ រពេះនទង

អងគចវ មានអាកបបករោខបលកពរពេះនៅនយើងជា

នចច។ នរកាយមកនទៀតរពេះនទងសាអាណាចពរពេះ

អងគនដើរកាសននតរគបនែតតែណឌ ។ ដលឲយនដើរកា

សននតយរៗនៅតាាងខបករបាជាា កនឡើងថាវ យបងគើ

រពេះសនវ មសាអាណាចនដើរសរសែទកខបណាត រសតសត

ខែមរ ខដលរសនៅភមរសកនែតតឆង យៗ ជើនស

រពេះអងគនទៀត។ រពេះជយនជដាា ទ២កអនញហញ ត

ដលរពេះនទងចវ ឲយនដើរសរសែទកខរសតសតខរសចា

ការ គនែតត បារជ១ នងនែតតវាលនរបើស១។

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៤ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

រពេះនទងអងគចវ បានទទលចាបអនញហញ ត

ពសនវ មឲយនដើរសរសែទកខខែមរខតចាននពរនែតតនទ

ខត នដាយអាងរពេះនៅខែមរជាសនវ មសពវរពេះទយ

ខាល ាង ករជលហសនៅបននែតតឯនណាេះ។ គនែតត

ញរតាង១ នងនែតតទលតានមាក១នទៀត (យន

សពវថថងនៅន ម េះនែតតននេះថា ធយវមក)។

លបចកលដរកែវករបសរពេះនទងចវ មន

រតមខតបណណ ងនទ វាហានដលនៅលចនផាើសនរព

របនទសខែមរ នៅរបាបដលរដាា ភបាលោឡង

អាពគានរងការណសមាង តរបសវា ខដលបាននធវើ

រចនហើយ នដើមបឲយរដាា ភបាលវាចាតការបញជន

មកជាបនទទ ន នវបណាត រសតសតយនណាខដលគមម ន

ដធលនធវើខរសចាការ នធវើផទេះសខមបង នរពាេះដនៅ

រសកខែមរសលទាននរនរចើនណាស មនែវេះឲយ

រសតសតយននៅនទ។

ឧបាយកលននេះ មានរបសទធភលពណាស

មនយរបនទម ន រសតសតយនកមករសនៅរចឡក

រចឡាជាមយខែមរ តកនពនជានៅរបកាលនសទើរ

មនអស។ ដលនឃើញរសតសតរសនៅកកកញរគប

ទកខនលងនហើយ នគករបកាសរបាបបណាត រសតសត

នគឲយដងរគបគមន ថា៖ (ទកដ រពេះនទងកជនសន)

ោងឥតនអៀនខាម សនសនេះខតមតង។ ចានណាទទាង

អសននេះរតវធាល កនៅ នលើរពេះជយនជដាា ទ២

ខដលជានសតចគារក ចងរកងរបវតតសនសតសតោងជ

ចតទកឲយជនជាតខែមររងទកខនវទនទរហតសពវថថង

កនរពាេះខតគានតថរពថផសនោម ភតណាា របសនសតច

អងគននេះ។

កនខែមរជើនទននរកាយ នរតៀមែលនជានចច

នងគមសរ ានលើងឫសខកវយងៀឃនង របសនចារ

បរនទសនលើទកដដធានធងរបសខែមរ ខដល

របវតតសនសតសតបានចងរកងទកនដាយអយតតធម។

រចារយនបលនរែតតរពោះរតព ាង

ដកមពជានរកាម មានសណាា នបនរជង

ពាន យរសប ោតសនធងពទសនរតនៅទសឦ

សនន។ រពារបទលខាងលចទលនងកមពជាកណាត

ល ខាងតបង នងខាងនកើតទលនងសមរទចន

ខាងនជើងទលនងនគរចាបា។ ទាហាមានរបមាណ

មយភលគប(១/៣) ថនកមពជាកណាត លគរបមាណ

២៧០០គឡខមរតរក នទវគណ។ ដននេះរបវតត

នដើមជានកាេះតចៗដេះរបមលផតាគមន នហើយកកាល យ

នៅជាដទានទបទបនសមើ មានជរជាត អាចដាាជា

ដើណាាបានផលលអជាទបាផត កនងនរជាយ

ឥណឌ ចនននេះ (Indochina)។

ដកមពជានរកាមពអតតកាល ខចកជា១៧

នែតត។ នែតតនមយៗ សទធខតមានទាហា ធាៗ ណាស។

លេះមកដលសមយអាណានគមបារាង នគនទាគមន

ពរងកនែតតទាងននទេះនៅជា២១ នែតតវញ។ នែតត

ទាង១៧ សមយអតតកាលមានន ម េះដចតនៅ

ននេះ៖

០១- នែតតរពេះរតពាាង (រតាយញ)

០២- នែតតពលោវ (បាកលវ)

០៣- នែតតឃល ាង (សករតាាង)

០៤- នែតតទកនមម (កាន )

០៥- នែតតពាម (ហានទៀង)

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៥ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

០៦- នែតតរកមន-ស (រជោ)

០៧- នែតតបារជ (ឡងនសៀង)

០៨- នែតតមាតរជក (ចវដក)

០៩- នែតតនរងដើរ (តាយនញ)

១០- នែតតរពេះសគ (ធយវមក)

១១- នែតតថរពនគរ (ថសហគង)

១២- នែតតនម-ស (ម-ថ)

១៣- នែតតលងៀនហារ (យញឡង)

១៤- នែតតកាពងៀឫសស (បនខរត)

១៥- នែតតខរពកឫសស (កងនថើ)

១៦- នែតតដើបកនកាង (ហគកង)

១៧- នែតតផារខដក (សនខដក)

កនងនែតតនមយៗ មាននៅហាវ យនែតតខែមរ

មាន កជាអាណាពាបាលនមើលការែសរតវ ែណៈ

ននេះ ែាាពាបាននរៀបរបពសកមមភលពដនឃរនៅ

របសនចារយនមកនលើបងបអនខែមរនយើង នៅកមព

ជានរកាមទាងអសនទ គរគមនខតនលើកយកនែតត

មយ កនងចានណាមនែតតទាង១៧ននទេះ មកបក

រសនយ នដើមបជាឯកសនរដាសសនម រតកនខែមរ

ជើនទននរកាយទាងអស ឲយចាបអារមមណពរបវតត

ជរចតរបសបពវបរសជើនទនមន ខដលបានតស

រកាញននទលកនងទោនសមរភម នដើមបការពារ

បរណភលពទកដ រពេះពទធសនសនទ នងសទធនសរ

ភលពរបជាជនខែមររបខសន នទកកនងទរមនែតត

រពេះរតពាាង ខដលមាននោកឧកញនសនទបត

សន-គយ ជារបមែនែតតដគារ។

សមយឧកញ សន-គយ ជាសមយនរបើ

កាាបត ពនៅ ដាវ លាខពងជាអាវធនហើយយក

នសេះដើរជាោនជើនេះ នៅនពលរសកមាន

សសតងវគ ម ល នពានមតងៗ។

ខផនការណបលនទកដកមពជានរកាម របស

នយើង មនដើបងនសតចយនបានចាតនមទពវា

មាន កន ម េះ ធនប មាឌធាដើបងនហើយែពសការពង

វសយនតាន តថល មែមាតកាចសនហាវដចខាល

រតវរបស បញហជ កោងចាសថាជាជននរសក

មអនកសលតរតងៀ។

ធនបទទលបញហជ ពនសតចយន ឲយនទាទព

មយកងវរនសនទតច ចលមកទបទលខែមរនៅ

ជាយខដនកមពជាកណាត ល នហើយចាតនមទព

មាន កនទៀតន ម េះ អង-ឡវ (ទពននេះតាមឯកសន

ថា សនហាវជាងទពណាទាងអស កនងចាណាមក

ងទពយនទាងមល) នរបើឲយនទាទព២កង វរនសនទ

តច ចលវាយសារកមកនែតតរពេះរតពាាងទាងមល

ឲយបាន។

ដើបងែាានោយពនមទពយនន ម េះ អង

ធនប សន។ ទពយនធនប កនងនពលបញហជ ទព

ចលវាយទពខែមរនៅតាមជាយខដននយើង វា

វាយទបទលៗ ជាបនណាត េះអាសននខតបនណាណ េះ

មនអាចបញហជ ទព ឲយចលរបយទធជាមយទពខែមរ

ខាល ាងកាល បាននទ នរពាេះទពខែមរនៅតាមជាយខដន

សថតនរកាមបញហជ ការនោក មល ខដលមាន

លបចយទធសនសតសត កនងការរបយទធោងអងៀអាច

យរឆន ាមកនហើយ។

(តកៅកលមករោយ...)

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៦ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

បណយចលរពោះវសា ព.ស.២៥៥៥ ថថងនៅរ ០១ នរច ខែអាសនឍ ឆន ានថាេះ

រតសក ព.ស.២៥៥៥ រតវនងថថងទ១៦ ខែ

កកកដា គ.ស.២០១១ ជាថថងរពេះសងឃចលវសា

នៅតាមវតតអារមនទនទ រយៈនពល៣ខែ តាមវ

នយពទធបបញញតត។ នៅខដនដកមពជានរកាម រពេះ

សងឃខែមរនរកាម ខដលជាអនករបតបតតតាមរពេះ

ពទធសនសនទនថរវាទជត ២០០០ ឆន ានហើយននទេះ

កបានចលវសានៅថថងននេះផងខដរ។ មនថថង ១៥

នកើត ខែអាសនឍ គមនថថងចលវសាមយថថង

កនងអាឡងនពលមយសបាត ហ រពេះសងឃខែមរ

នរកាមនៅតាមវតតអារមនទនទ បាននមនតនចញ

ពវតតមយនៅកានវតតមយនដើមបនធវើវតត ឬយកវតត

រគឧបជាយរបសែលននរៀងៗអងគ។

កនងឱកាសរពេះសងឃចលវសាននេះ សនរ

ពតមានថរពនគរ សានលើកយកអតថបទមយមាន

ចាណងនជើងថា «បណយចលរពេះវសា» ខដល

បានរសងៀនចញទាងរសងពនសៀវនៅ «កមពជ

សរោ» រតងៀទាពរ ៤៣ នបាេះពមពឆន ាទ ៤៩ នលែ

២ ខែនមសន-ឧសភល-មថនទ ពទធសករជ

២៥៣៩ រគសតសករជ ១៩៩៥ មកផាយបនត

មានែលមសនរដចខាងនរកាម ៖

ទដាភលពទនៅ

កនងការចលរពេះវសារបសរពេះភកខសងឃ

កនងរពេះពទធសនសនទ ខដលរពេះសមាម សមពទធរទងៀ

បញញតត នងអនញតទកនៅ ពាមានពធអវអមរម

ផសានរចើននទ គកាលណា នពលនវោថនការចល

រពេះវសាមកដល រពេះភកខសងឃរគមនខតជបជើ

គមន កនងអាវាសវតត(ឧនបាសថាគមរ)នហើយអធដាា ន

បាលចលរពេះវសា ជាការនរសច។ នដាយខឡក

ការចលរពេះវសានៅរបនទសកមពជា មានការ

អមនដាយកមមវធមយចានននផសងនទៀត ដចជា

ពធសតនទៀនរពេះវសា ការបរវណានទៀនរពេះ

វសា នងសាពតសនដក (សាពតងតទកនភលៀង)

រពមទាងការបវរណាបចចយបន ដលភកខសងឃ

សរមាបនរតៀម សរមាបការនរបើរបាស របស

រពេះសងឃកនងរដវចាារពេះវសាជានដើម។ នរៀង

រលឆន ានៅរបនទសកមពជា នពលបណយចលរពេះ

វសាជតចលមកដល ពទធសនសនទខែមរ ខតងខត

នទាយកនទៀនរពេះវសាមានតច មានធា នង

សាពតសនដក រពមទាងបចចយបន នៅរបនគន

រពេះសងឃសរមាបចាារពេះវសា នរពាេះថារពេះ

សងឃ ខដលបានបវរណាចលរពេះវសានហើយ ពា

អាចនមនតរតាចចរនៅទឆង យ នដើមបបណឌ បារត

បាននទ។ មាងវញនទៀតចានពាេះសមណសសស

ខដលសនន កនៅនរៀនសរត ឆង យរសកកានណើ ត

រតវបានអនញតឱយឈបសារក ចាននពរសបាត

ហ នដើមបសរសែទកខនញមញតនៅរសកកា

នណើ ត នងបណឌ បារតបចចយបនសរមាបនរតៀម

ចលរពេះវសាផងខដរ។ លេះដលថថង ១៥នកើត ខែ

អាសនឍ មនថថងចលរពេះវសាមយថថង ពទធ

បរសទខតងជបជើគមន នៅវតត នដើមបខហនទៀនរពេះ

វសា សនដក នរគឿងបរកាខ នងនរគឿងសកាក រៈ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៧ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

រពោះសងឃខមែរករោមកៅកៅងវតេមយននកមតេឃល ាង

របទកសណរពេះវហារ បនទទ បមកនមនតរពេះសងឃចា

នរ ើនរពេះបរតត នងនវរនទៀនរពេះវសា នងបរកាខ

នផសងៗដលរពេះសងឃ លេះរពកនឡើងមានពធនវរ

ភកាត ហារដលរពេះសងឃនទៀត ។ លេះដលថថង ១

នរច ខែអាសនឍ រពេះភកខសងឃជបជើគមន នៅ

នរងឧនបាសថ បនទទ បមករពេះមហានថរ មាន

របកាសអាពការចលរពេះវសា នងនធវើការនរកើន

រ ាលកអាពវនយ ខដលទកទងនងការចាារពេះ

វសា ដលរពេះសងឃរគបរពេះអងគបានរជាប

បនទទ បមក រពេះភកខសងឃនធវើការនមសសការ

ចានពាេះរពេះរតនរតយ លេះរចរលនហើយ រពេះ

សងឃកអធដាា នបាលចលរពេះវសាថា “ឥមសម

អាវានស ឥមា នតមាសា វសសា ឧនបម។ ទតយមប

ឥមសម …………វសសា ឧនបម ។ តតយមប

ឥមសម …………… វសសា ឧនបម ” ។ មាននយថា “ែាា

រពេះករណា សមនៅចាារពេះវសាអសបថនខែ

កនងអាវាសននេះ ជាវារៈពរដងផង នងជាវារៈប

ដងផង” ជាកចចបញចបថនពធចលរពេះវសា ។

បពវនហតថនការចលរពេះវសា

សមយននទេះ រពេះសមាម សមពទធរទងៀគងៀនៅ

វតតនវឡវន នទៀបរកងរជរគេះ រគមននទេះឯង រពេះ

អងគមនទនបានបញញតត នងអនញត ថនការចាា

រពេះវសានៅនឡើយនទ។ ភកខនទសមយននទេះក

នចញនដើរនៅកានទនគមចរ នផសងៗអសនហមនត

រដវែលេះ អសគមារដវែលេះ អសវសានរដវែលេះ។

មនសសទាង យ មានពកពាហរសនសនទជា

នដើម (អនកកានសនសនទដថទ) កនពាលនទស តេះ

នដៀលបនតេះបងវអ បថា ពកសមណៈជាសនកយបតត

មនសមនបើនងនដើរ (ែសរដវកាល) ជាននៅម

រសស ជានសតវលអតៗ ឱយវនទសនសនេះ សមបពក

បរពាវ ជកមានលទធដថទជាអនកនពាលធម អារកក

កគងៀនងសាងើឈបសរមាកចាាវសា ឬសមបពក

សតវសនល បនទៀតនសនត កគងៀខតនធវើសាបកនលើចង

នឈើនហើយសាងើឈបសារកចាាវសាខដរ។នពល

មនសសទាង យននទេះ កាពងនលើកនទសខបប

ននទេះ ពកភកខសងឃកបានឮចាស នងរតនចៀក

ផតទ ល នហើយកនទានសចកតននទេះនៅរកាបបងគើទល

ថាវ យដលរពេះសមពទធ។ រពេះសនសនត រទងៀនធវើធមម

កថា រតាសនៅភកខទាង យមកអនញហញ តថា

«អនជានទម ភកខនវ វសសា ឧបគនតា» មាននយថា

«មាន ល! ភកខទាង យ តថាគតអនញហញ តឱយភកខ

ចលរពេះវសា» ។

អតថរបនោជនថនការចលរពេះវសា

នថរនវោ ថនការគងៀចាារពេះវសាបខែ

ននេះ ជារយៈនពលមយមានតថមលពនសសណាស

សរមាបរពេះសងឃកនងរពេះពទធសនសនទ។ កាល

មនថថងចលរពេះវសា រពេះសងឃខតងនចញនគមចរ

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៨ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ទារនៀមរធវើខរសរៅកមពជាររកាម (កសា ាងសន) ករសងទាងរសងកចញពកសៀវកៅ ទាកនៀមកធវើខរសកៅកមពជាករោម

រសនវរជាវកដាយ កញញា កគៀង ធបា ព.ស. ២៥៥៣ គ.ស. ២០០៩ (តពកលមមន)

កាា រ ក កាែ ដកននេះ មានរទងៀរទយដចអធបាយ

តនៅននេះ គនគយកនឈើនទលចានន៥ហន ចនទទ

ចានន១តក បនណាែ យរបខវង១ខមរត ចាាង ឬ

រចាសចងមាខ ងឲយនងើយនឡើងបនែច សរមាបនធវើជា

ពរដាកសងខាង នហើយយកកាែ បនណាែ យចានន

៤ខមរត ៤សនលក មកវាយផអបពនរកាម នហើយ

វាយនទគម(១) ពខាងកនងថហតាាងពនមរហតដល

ចងកាែ រ ដចជាែទងៀទកដនចាន េះខដរ នដើមបនធវើកាែ រ

ននទេះឲយរង។ បានជាឲយនធវើនមននទេះឲយនងើយនឡើង

បនតច របនោជនដលនពលដកកាឲយវាចលដ តរ

កាែ រននេះមានដងខដរ បខនែដងននទេះមនបាននបាេះ

ឲយជាបនងតរកាែ រ ដចជាដងនងគល ឬរនទស

ខដលនបាេះជាបខាងគល ចាននបនពរធាន បឲយធលេះ

នហើយយកនឈើមយ សកទទងនធវើជាគមយ(២)

សរមាបទកថពលនងពរ ខដលចងនងនមកាែ រដក

(១) នារ គជាចករមៀកក ើទមខ លកបាោះខ កករលភាា បនងោដ រករចើនបនៃោះឲយជាបរៅ ។ (២) ខ លកខនែកខាងករោមករចើនជាងខាងកលើ។

ទាងសងវខ ងននទេះ។ ដងកាែ រដកននេះ បានជាមន

នបាេះឲយជាបដចជានងគល ឬរនទសននទេះ នរពាេះ

កាែ រដកននេះមានទមងនធងននពក នបើសនណានបាេះ

ឲយជាបនងកាែ រដកខតមតង ដលនពលដក រកប

នគមវាធងន វារជលនៅខាងននទេះខាងននេះ ឬវាបត

ខាល ាង អាចនធវើឲយដងននទេះបាកនៅនដាយងវយ កាែ រ

ននេះនពលដក នគយករកប ឬនគមមកទម ដកដច

ជាដករនទេះ នវៀរខតគមម នកងៀដចរនទេះ កាែ រននេះ ដក

បានខតខរសណាខដលមានទទកែលេះ នបើខរសននទេះ

គមម នទកនសនេះដកពារចនទ នរពាេះកាែ រននេះធងន ដក

១នជើងបានចានន១០០ ឬ១២០កណាែ ប តាម

កមាល ាងរកប នគមនែសោយឬខាល ាង។

(កៅមានត)

នៅទនផសងៗ នដើមបផាយសនសនទ ឬសកានរៀន

សរតនៅទនរតអាវាស មានការរបតបតតវបសស

នទធរៈ កនងថរពនរៅជានដើម ខតកាលនបើដលថថង

ចលរពេះវសានហើយ រពេះសងឃទាងននទេះរតឡប

មកវតតអារមវញ។ ការជបជើរបសរពេះសងឃ

ខដលនមនតមកពកខនលងនផសងគមន ខតងនទាមកនវ

បទពនសនធន នងចានណេះដងនផសងៗគមន នពល

ននទេះរពេះអងគអាចខចករ ាខលក នងបនរងៀននវចា

នណេះដងទាងននទេះដលរពេះភកខផងគមន ខដលមាន

ចានណេះវជាជ តចតចជាង។ មនរតមខតបនណាណ េះ

ការចលរពេះវសា ជានពលវាោតងរងមយកនង

ការរបតបតត របសរពេះសងឃមាននយថា រពេះអងគ

ពាោមបានពញទាងវបសសនទធរៈ ទាងគនថធរៈ

ឱយកានខតចាសកាល ជាងនពលណាៗទាងអស

នដើមបសនសាផោល អានសងសសារបែលនផង នង

សរមាបជវត ខដលរសនៅកនងនោកននេះផង ៕

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ២៩ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

របបកមមយនសតរវៀតណាមនងរលា ដោយសារចលនាជនជាតដ ើម នង លទធបរជាធបដតយយ

ជនជាតនដើម៤រកមធាៗ រមមានខែមរនរកាម

ចាមប មងថតញ នងហម ង នៅកនងរបនទសនវៀត

ណាមចាបនផតើមនរកាកនឡើងតស នដើមបសទធមាច ស

ការរបសែលនជាបនតបនទទ ប។ ចាខណកជនជាត

ភលគតចទាង៤៩ នងជនជាតយនអនកចងៀបាន

លទធរបជាធបនតយយមយនទៀត បាននរកាកនឡើង

តសរបឆាងនងរដាា ភបាលនវៀតណាមនដើមបសទធ

នសរភលពរបសពកនគរគបទសទផងខដរ។ ការ

នងើបនឡើងតសរបសពលរដានវៀតណាម រមទាង

ខែមរនរកាមផងននទេះ ែណៈខដលរបនទសនវៀត

ណាមបចចបបនន ដកនទានដាយរបបកមមយនសតនចេះ

ខតផតត ចការនៅៗ នងមានការនរ ើសនអើងពជ

សនសននៅនលើរកមជនជាតនដើម នងជនជាត

ភលគតចោងធងនធងរ ។

ជើននទរនសរភលព ថនសទធសនរមចវាសនទែលន

នដាយែលនឯងថនជនជាតនដើម នៅកនងរបនទស

នវៀតណាម នងការនរសកឃល នសទធនសរភលពថន

លទធរបជាធបនតយយរបសជនជាតយន បាន

ជរមញឲយពកនគនងើបនឡើងតស ចានពាេះរបបផតត ច

ការកមមយនសតនវៀតណាមោងខាល ាងកាល នទនពល

បចចបបននននេះ។ ការនងើបនឡើងតសទាងននេះ អាច

បញហជ កឲយនឃើញ តាមរយៈសកមមភលពផតត ចការ

របសរដាការរកងហាណយសពវថថង មានការចាប

រពេះសងឃខែមរនរកាមផសកដាកពនធនទគមរ ការចាប

រកមអនកតសមមត នងអនកបនញចញនោបល

ខែវងគានតនដាយសនតវធ ជាជនជាតយនញត

គកទាងអយតតធមជានដើម។

ចលនទទមទរ សទធសនរមចវាសនទែលន

នដាយែលនឯង របសរបជាជាតខែមរនរកាម៖

របជាជាតខែមរនរកាម នៅខដនកមពជា

នរកាម ឬភលគខាងតបងថនរបនទសនវៀតណាម

សពវថថង មានរបមាណជាង៨ោននទក ទាងរពេះ

សងឃ នងរគហសថបាននងើបនឡើងតវាឿ ចានពាេះការ

រ ានោភសទធមនសស ពសាណាកអាជាា ធរនវៀត

ណាមជាបនតបនទទ ប នៅកនងអាឡងបនទម នឆន ាកនលង

នៅថមៗ ននេះ នបើនទេះបការតវាឿ ននទេះរតវបានរដាការ

រកងហាណយ នធវើទកខតបវញោងណាកនដាយ

នរពាេះពកគមត មនអាចអតរទាបាននងការជេះ

ជានពសាណាករបបផតត ចការយនមយននេះ។

កាលពថថងទ០៨ ខែកមភៈ ឆន ា២០០៧ សមណ

សសសខែមរនរកាម ថនសនោបាលបានពញវជាជ

នែតតឃល ាង បាននទាគមន នរកាកនឡើងតវាឿ ចានពាេះអា

ជាា ធរនវៀតណាម នៅមែការោលយនគរបាល

នែតត នដើមបទមទរឲយអាជាា ធរនវៀតណាមនគមរព

សទធរបសខែមរនរកាមមាច សរសក។ មលនហត

ខដលនទាឲយមានការនធវើបាតកមមននេះនឡើង នដាយ

រពេះសងឃបាតករបាននលើកនហតផលថា នគរ

បាលនវៀតណាម បានហាមរពេះសងឃខែមរនរកាម

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៣០ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

ថនសនោបាលមយននេះនមនតនចញបណឌ បារត។

នរកាយពការនធវើបាតកមម នដាយសនតវធ

ននេះ អាជាា ធរនវៀតណាមបានចាបរពេះសងឃបាត

ករផសកជានរចើនអងគ។ ចានពាេះរពេះសងឃអងគណា

ខដលអាជាា ធរនវៀត ណាមចាតទកថា ជានមបាត

កររតវបាន ចាបដាកគកតាមលាដាបលានដាយ។

រពេះសងឃខែមរនរកាម ៥ អងគខដលអាជាា ធរ

នវៀតណាមចាបដាកគកនៅនែតតឃល ាង ទកទន

ការនធវើបាតកមមននេះ រតវបានអាជាា ធរនវៀតណាម

នដាេះខលងវញ នរកាយពជាបគកមាន កៗជាងពរ

ឆន ាមក។ ការនដាេះខលងរពេះសងឃខែមរនរកាម ឲយ

នចញពគកននេះ រតវបាននគនមើលនឃើញថា

នដាយមានការនធវើបាតកមមទមទរ ពសាណាក

ខែមរនរកាមនៅនរតរបនទស នងបានបតងនៅ

សហគមនអនតរជាត នដើមបដាកគានទបនលើនវៀត

ណាម ។

នរតពននេះ ខែមរនរកាមនៅនែតតមាតរជក

នងនែតតនទនទ បាននរកាកនឡើងជាបនតបនទទ បខដរ

នដើមបទមទរ ដនករដនតារបសែលននឡើងវញ

បនទទ បពដរបសពកនគ រតវបានអាជាា ធរនវៀត

ណាមរបយកនៅខចកឲយជនជាតយន នដាយ

មនបានអនញហញ តពខែមរនរកាមមាច សដននទេះ ករតវ

បានអាជាា ធរនវៀតណាមចាបែលន ទាងអយតតធរ

ជាការនឆលើយតបនៅវញ។

ថមៗ ននេះ នៅថថងទ១៧ ខែធន ឆន ា២០១០

នោក នៅ នហន ជាជននភៀសែលនខែមរនរកាម

នៅរបនទសថថ បានរតឡបនៅរសកកានណើ តនៅ

នែតតមាតរជកវញ រតវបានអាជាា ធរនវៀតណាម

ចាបដាកគករហតមកដលសពវថថង បនទទ បពគមត

នងភរោរតវបាន UNHCR របចាាទរកងបាងកក

របនទសថថ បដនសធឋានៈជាជននភៀសែលនរច

មក ។

រឯនៅនែតតរពេះរតពាាងវញ អនករស រតង

ធ ចវ សពវថថងកាពងខតនៅកនងពនធនទគមរនដាយ

រតវបានអាជាា ធរនវៀតណាម ចាបែលនពបទទម

ទរដរបសែលន ខដលអាជាា ធរនវៀតណាមបានរប

យកនធវើជារបសរដា ។

ខែមរនរកាមនៅកមពជានរកាម មានរបមាណ

ជាង ៨ ោននទក នងថផទដមានរបមាណ

៨៩.០០០ គឡខមរតកានរ ននេះ នបើនោងតាមអងគ

ការUNPO។ រពេះពទធសនសនទនថរវាទជាសនសនទ

របសរបជាជាតខែមរនរកាម នៅខដនដកមពជា

នរកាម នងមានវតតអារមរបមាណជាង ៥០០ វតត

ខដលមានអាយកាលជត ២០០០ ឆន ា កនងននទេះ

មានវតតសមបររងស (សមបរ) ឋតកនងរសកកាពងៀ

សនព ន នែតតរពេះរតពាាង បានកនកើតនឡើងកាលព

គ. ស. ៣៧៣ ជាសនកស ។

ចលនទថនជនជាត Degar-Montagnards នៅ

តាបនែពងៀ របនវៀតណាម ៖

របជាជាតមងថតញ (Degar -Monta

gnards ) បាននរកាកនឡើងតវាឿ ជាបនតបនទទ បដច

ខែមរនរកាមខដរ ចាបតាាងពឆន ា ២០០០ មក។ ការ

នរ ើសនអើងពជសនសន នងការរ ានោភសទធ

មនសសពសាណាកអាជាា ធរនវៀតណាម នៅតាបន

(កៅមានត...)

លេខ៨២ ខខកកដា ឆន ា២០១១ ទាពរ៣១ ពពតតបពតរបសសហពនធខខែរកមពជាលពោម

សរយាលាកខ លន បពនអាតមា អាកាសវវហាស សសទ ងងត វមៀងវមើលវៅវមឃ ពពកវមៅ ដត ពពះភរណពត ជតវចញដវណើ រ។

ពរងដាកវមផាយ វលឿនដចយនតវ ើរ វពរះខលល ចថាវបើ វភលៀងធលល កវោកពាណ កមាអកសល មនអាចវេចបាន ភលល តវជើងវងថាា ន ធលល កចះទកសសស ៕

នពនោកដាយ ៖ គម សសាណា

សខ ៅរវអើយៗសខ ៅរខ សមអងវរ វដាយរកយវ ៅ ះសវចញពដងចត ត សខខ ៅរជយសខ ៅរសខខ ៅរអាណត សខខ ៅរជយេតមកដលខខ ៅរផង ។

ក វលាភបណយសកតរមរកសវសៀមយន សខ ចវភលចខ លនវោលោតរអនបង ឲយសខ ៅរលចផងលងោបចណង វសៀមយនបនបងវលបយកសខ ៅរវ ើយ ។

ក ចងដលាល រ ហាឡានថា ងាបវៅកបដយកមនបានវ ើយ ទកឲយវខមរាវខលល ចផាឥតវសបើយ កមពោវពកាមបាតវ ើយសខ ៅរវអើយវបើកសភែក ។

ពពពនេរភនវពញោកនរមមតត យ សរន ទឃលល តឆងា យយនវសៀមបខបក នកវ ើងសសវ ះយវខាះទកសភែក សងឃមពថាសសអកបងរអនជបគនន ៕

ស រ ឋអាកមរកនថងទ ១១ ខមមថនា ឆៅ ា ២០១១ នពនោកដាយ ៖ ថនច បរ

នៅនលើទកដកមពជានរកាម កដច ពកមងតាញ

គជាជនជាតខដលរករកបាផត នៅកនងទកដ

ខដលយនកាពងកានកាប នហើយ នងមានគានទប

សងកតនលើការខថររកា នងនលើកដើនកើង អកសរ

សនសតសតរបសជនជាតភលគតចទាងននទេះផង។

ជាសនរបនសចកត មកទលនពលននេះ

នទេះជាកមពជានរកាមមនទនបាននដាតទងៀរបស

ែលន នៅនលើលាហនវហា ថនអងគការសហរបជា

ជាត កនយើងជាខែមរនរកាមខដលបានសនគ លរច

នហើយ នវរសជាតជវត របខហល នងទសករ

របសពក ល នពាន កាពងខតនធវើដើនណើ រពទងង

តនៅរកពនលរសម ផទយពរបនទស នងរដាា ភបា

លែលេះ ហាកដចជា កាពងដកថដរបជាពលរដា

របសែលន ពទកខនលងភលនៅរករនតត ងងត ឬនរជាេះ

មរណៈ ខដលជាការគរឱយសនត យ នងតកសលតពន

របមាណ គមនបាននគចែលននចញពជងៀ នហើយ

ខបរជា នទាគមន យក-ក ល អនទទ កនៅវញ។

ជនោ ខែមរនរកាមភលា ករពាក !

កដាយ៖ សង សករមច/VOKK

មនធាបាយអហងា ការនគមរពសទធ

មនសស នងលទធរបជាធបនតយយ សវយសនរមច

ឬឯករជយ គជាការនដើរបនណាត យខែសរសប

ជាមយ នងអងគការសហរបជាជាត នងអងគការ

អនតរជាតនទនទ នហើយផសពវផាយពតមានននទេះ

ឱយបានឮ ដលពភពនោកទាងមល។ នៅនពល

ននេះ រដាា ភបាលយន កាពងខត អនវតតខផនការ

បាបទខភនករតនចៀកខែមរនរកាម នដាយនដើរដក

ទមាល កថាសផតក យរណប មនឱយខែមរនរកាម បាន

ទទល ពតមាន ឬចាហាយសលបៈវបបធមអកសរ

សនសតសត ពរបនទសកមពជា។ នដាយទនងវើននេះជា

ការផទយទាងរសង នងសទធ ថនការទទលពតមាន

ខែមរនរកាមទាងអសគមន រតវខតនរកាកនឡើង រពមៗ

គមន បនញចញមតមនយលរសប ឱយពភព នោក

ទាងមល បានដកឮ។ ថមៗ ននេះ កនងនបសកកមម

នសើបអនងកតអាពសនថ ភលពសទធមនសស នៅ

របនទសនវៀតណាម អសនថរនវោដបថថង នោក

នហគយ មាក ឌហាគ ល Gay MacDougall ខដលជា

អនកជើនទញការ ខផនកជនជាតភលគតច បានរក

នឃើញ នងនធវើរបាយការណ អាពសនថ នភលពខែមរ

ពធ ខងែអងគកឋនទន នងអងគផកក កៅវតេសរឧតេម ( ក ង) កមតេទលតាកមាក កមពជាករោម

តពទាពរ៣