พระพทธศาสนา

ศาสนพธทาง พระพทธศาสนา และหนาทชาวพทธ ศาสนาพธตางๆ ทางพระพทธศาสนา 

  การตกบาตร จดเปนศาสนพธอยางหนง      ศาสนพธ  หมายถง  ระเบยบแบบแผนหรอแบบอยางทถอปฎบตในศาสนา  เมอนำามาใชในพระพทธศาสนา  จงหมายถงระเบยบแบบแผนหรอแบบอยางทพงปฎบตในพระพทธศาสนา ศาสนพธตางๆ  ชวยทำาใหความศรทธา ตอพระพทธศาสนกชนมความแนนแฟนยงขนเปนสงตอกยำาใจใหระลกถงคณของพระรตนตรยไดอยางดเยยม  จงเปนระเบยบแบบแผนอนดงามทควรรกษาไวคกบพระพทธศาสนาตลอดไป      ศาสนพธ เปนพธกรรมทางศาสนาซงถอปฏบตเปนแบบอยาง เปนธรรมเนยมสบตอกนมา เพอความเปนระเบยบเรยบรอยสวยงามเปนแบบเดยวกน เหตใหเกดศาสนพธนคอความนยมทำาบญ ของพทธศาสนกชนซงไมวาจะปรารภเหตอะไรทำากน กมกจะใหตรงและครบตามหลกวธทำาบญในทางพระพทธศาสนา ซงพระสมมาสมพทธเจาทรงแนะแนวไว 3 หลก คอ      1.     ทาน การบรจาค วตถสงของของตนเพอประโยชนแกผอน     2.     ศล การรกษากายวาจาใหสงบเรยบรอย     3.     ภาวนา การยกระดบจตใหสงขนดวยการอบรมใหสงบนงและใหเกดปญญา

1

      ดงนน ในการทำาบญทกครง ชาวพทธจงถอคตวาตองใหเขาหลก 3 ประการน โดยเรมตนจะทำาขอไหนกอนกได เชน รบศลแลวฟงพระเจรญพระพทธมนต (ภาวนา) จบลงดวยการถวายทาน เปนตนความนยมนไดแพรหลายทวไปจนกลายเปนประเพณทางศาสนาไป พธกรรมแบบนจงสมมตเรยกกนตอมาวา ศาสนพธ“ ”  

 ศาสนาพธทางพระพทธศาสนาประโยชนของศาสนพธ     ถาเปรยบศาสนาเหมอนกบตนไม ศาสนพธกเปรยบไดกบเปลอกนอกของตนไม ตวสจธรรมคอคำาสอนทเปนหลกปฏบตทางศาสนาเปรยบไดกบแกนไมทงเปลอกทงแกนไมยอมมประโยชนตอตนไมเทาๆ กน หากมแตแกน ไมมเปลอกหอหม ตนไมนนกจะอยไมได หรอมแตเปลอกอยางเดยว แกนไมม หรอแกนมแตเลกเรยวเกนไปเพราะเปลอกหนามาก ตนไมนนกใหประโยชนนอย ดงนน ตนไมจงตองมทงแกนและเปลอกเพออาศยซงกนและกน หากถงคราวจะใชทำาประโยชนจรงๆ คอยกะเทาะเปลอกนอกออก นำาเฉพาะแกนเทานนไปใช จงจะไดรบประโยชนจากตนไมนนอยางแทจรง 

2

     ศาสนากมลกษณะเชนน พธกรรมตางๆ ซงเรยกในทนวาศาสนพธนนเปนเพยงองคประกอบภายนอกทหอหมแกนศาสนาคอตวสจธรรมไว หากจะเลอกใชเลอกสอนกนแตแกนๆ แลวคงเปนไปและเขาใจไดยาก จำาตองเรมตนจากเปลอกกระพไปกอนเพราะความนยมของคนและพนฐานความรของคนไมเหมอนกนและไมเทากน แตพธกรรมนนตองเปนไปพอเหมาะพอควร ไมมากไมนอยเกนไป หากพธกรรมมมากเกนไป แกนธรรมกจะเลกเรยวลง เหมอนตนไม ถามเปลอกกระพหนามาก แกนของตนไมนนมกจะเลกเรยวมาก พธกรรมนนจะตองเปนพธกรรมทดดวย เพราะพธกรรมทดจะสอใหเหนวาแกนธรรมนนด เปรยบเหมอนตนไมทมเปลอกด สอใหเหนวาแกนขางในยอมด หรอผลไมทมเปลอกนอกดกสอใหเหนวาเนอขางในจะไมเนาไมเสยดวย ตรงขามหากเปลอกนอกมจดดางดำาหรอมรอยเนา กสอใหเหนวาเนอขางในยงวางใจไมได      ดงนน ศาสนพธจงตองคงคไวกบแกนธรรม แตการประกอบศาสนพธอยาตดเพยงแคพธกรรมเทานน ทงไมควรคดวาพธกรรมตางๆ ททำากนอยนนเปนตวแทเปนแกนศาสนา ความจรงพธกรรมเปนเพยงสวนประกอบภายนอกเพอเปนทางผานใหเขาถงแกนธรรมหรอตวแทแหงศาสนาเทานน รวมความแลว ศาสนพธมประโยชน 2 อยาง คอ           1.   รกษาความเปนเอกลกษณของชาต  คอพธกรรมทางศาสนานนมแบบแผนเปนของตวเองโดยเฉพาะจงเปนจดเดนอยางหนงในแบบวฒนธรรมของชาต อาจเชดชเอกลกษณของชาตไวไดดวยแบบอยางนน เพราะเปนเอกลกษณของตวเองโดยเฉพาะ นบวาเปนเครองเชดหนาชตาของชาตไดทางหนงทพอจะอวดผอนไดวาชาตเรานนไดสะสมระเบยบประเพณอนดงามมานานแสนนานแลว ซงแสดงถงวาเรามวฒนธรรมมานานแสนนานแลวนนเอง           2.   สงเสรมคณคาทางดานจตใจ  คอทำาใหผประกอบพธกรรมนนๆ เบกบานใจ เกดความปตสดชนขนเพราะไดประกอบพธกรรมนนแลว เปนการเตรยมใจไวรองรบบญกศลหรอความดอนๆ ตอไป และเปนเหตจงใจใหผพบเหนปรารถนาจะทำาตามอยางบาง ตวอยางในการสงเสรมคณคาทางดานจตใจของศาสนพธเชนเมอตองการจะทำาบญเลยงพระทบาน แบบแรกตดพธกรรมออกหมด คอเมอพระมาถงบานกนำาอาหารคาวหวานมาถวายทานเลย เมอพระทานฉนเสรจแลวกอำาลากลบวดเลยเชนกน นแบบตดพธกรรมออก อกแบบหนงเปนแบบทำาตามพธกรรม คอ เมอพระมาถงแลวเจาของบานจดธปเทยนบชาพระรตนตรยไดกราบพระ ไดรบศล ไดฟงพระเจรญพระพทธมนต ไดถวายทานดวยมอตนเอง พระทานฉนเสรจแลวกไดรบพรจากพระ ไดกรวดนำา ไดรบประพรมนำาพระพทธมนตตามลำาดบ ในสองแบบนแบบแรกไมมพธกรรม แบบหลงมพธกรรมเพมขนตามความนยม แบบไหนจะเปนเหตใหผเปนเจาภาพหรอผกระทำาประทบใจและเกดความแชมชน เปนสขใจมากกวากน 

3

 การถวายภตตาหารแกคณะสงฆเปนศาสนพธทางพระพทธศาสนาอยางหนงอยางหนงผลจากการเรยนรศาสนพธ     ผมความรความเขาใจในเรองศาสนพธดแลวยอมเปนผฉลาดในการจดทำาพธกรรมตางๆ ในทางศาสนา เปนผสามารถในการประกอบพธกรรมนนๆ ไดถกตองตามแบบแผนทนยมกนทวไป เปนเหตใหผไดพบเหนเกดศรทธาในผนนวาเปนผชำาชองไดรบการฝกฝนอบรมมาดแลว ไมมความเคอะเขนในการจดทำาเปนการเพมเสนหและบคลกภาพใหแกตวเองอยางหนง และนอกจากนนยงไดชอวาชวยสบตออายพระศาสนาโดยปรยายดวยเพราะแบบอยางหรอธรรมเนยมทดงามมเหตมผลเปนพธกรรมนนๆ เมอยงรกษากนไวไดเพยงใด ตวศาสนากยงชอวาไดรบการรกษาอยเพยงนน เหมอนเปลอกกระพของตนไมยงคงสดอยตราบใดตนไมนนกจะยงมชวตอยตราบนนการประกอบศาสนพธ     ดงกลาวมาแลววาพธกรรมนนเปนเพยงสวนประกอบไมใชตวหลกการศาสนา เวลาจะประกอบพธกรรมจงควรยดถอเฉพาะทเปนหลกศาสนพธ คอใหเขาหลกการทำาบญทางศาสนา ๓ ประการขางตนนนเทานน ตดพธกรรมสวนเกนซงเปนเหตฟมเฟอย เปนสงททำาตอกนมาโดยไมทราบเหตผลออกเสย นอกจากตองคำานงถงหลกศาสนพธแลวตองคำานงถงหลกเศรษฐกจและหลกสงคมดวย      สรปแลว การประกอบพธกรรมทกประเภทควรคำานงถงหลกอยางนอย 4 ประการ คอ 

4

     1. ตองประหยด คอใชจายเฉพาะในสงทจำาเปน ไมฟมเฟอย ไมทำาแบบตำานำาพรกละลายแมนำา ตดสงทไมเกดบญไมเกดกศลออกเสย ยงสงทเปนอบายมขตางๆ ดวยแลวไมควรจดใหมขนในพธกรรมเปนเดดขาด เพราะนอกจากจะไมเปนบญเปนกศลแลว ยงจะพลอยเปนบาปเปนกรรมไปเสยอกดวย      2. ตองใหไดประโยชนและคมคา คอสงททำาทลงทนไปนนตองใหไดใหเปนประโยชนตอตวเองหรอผอนทเราตองการใหไดรบประโยชนอยางแทจรง ทำาแลวใหมกำาไรมากกวาขาดทนหรอใหเปนกำาไรทงหมด คอใหเปนบญมากกวาเปนบาป หรอใหเปนบญลวนๆ ไมมบาปเขามาปน      3. ตองถกตองตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม คอทำาใหถกหลกเกณฑแหงการทำาบญนนๆ ตดพธกรรมสวนเกนออกเสย แตเมอตดแลวตองไมเสยแบบแผนทดงาม ทมเหตมผลตนปลายซงนยมกนมา ทงนมใชวาตองทำาตามอยางทเขาทำามาทงหมดเสมอไป เพราะพธกรรมททำาตามอยางกนมานนมกจะเปนพธกรรมสวนเกนเสยเปนสวนใหญ บางทกทำากนไปโดยไมรวาทำากนไปทำาไมกม เหนเขาทำากทำาตามเขาบาง หรอทำาไปดวยความจำาใจ ถาไมทำากกลววาเขาจะตำาหนหรอตฉนเอากม      4. ตองใหเหมาะสม คอเวลาทำาตองดฐานะความเปนอยดกำาลงของตวกอนวาควรทำาไดเพยงไรแคไหน มแคไหนกควรทำาแคนน ไมจำาเปนตองทำาใหเทาเขาหรอใหเหมอนเขาเสมอไป อยาถงกบตองไปกหนยมสนเขามาทำา เพราะจะทำาใหเดอดรอนในภายหลงไดการประกอบพธกรรมทถกตองตามหลกเกณฑยอมไดผลไมนอยและทำาไดไมยากนก เปนทางบญแนแท ทำาแลวยอมไดบญสมประสงค แตถาประกอบไมถกตองหรอประกอบโดยไมเขาใจอาจจะไมไดผลบญ เทาทควรจะได ทงยงจะขาดทนเสยดวยซำาไปศาสนพธม 4 หมวดใหญในพระพทธศาสนาแบงศาสนพธออกเปน 4 หมวดใหญๆ ดงน      1.  กศลพธ  เปนพธเกยวกบการอบรมความดงามทางพระพทธศาสนาเฉพาะบคคล เชน การแสดงตนเปนพทธมามกะ  การเวยนเทยนในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา  และการรกษาศลประเภทตางๆ เปนตน      2.  บญพธ  เปนพธทำาบญเนองดวยประเพณในครอบครว ซงเปนประเพณทเกยวกบการดำาเนนชวตของคนทวไปม 2 ประเภท คอ           2.1   พธทำาบญในงานมงคล   ไดแกการทำาบญในโอกาสตางๆ          2.2   พธทำาบญในงานอวมงคล   เชน บญหนาศพ เปนตน 

5

     3.  ทานพธ  เปนพธถวายทานตางๆ เชน การถวายทาน เครองนงหม ยารกษาโรค  เปนตน       4.  ปกณกะพธ  เปนพธเบดเตลด  ไดแก  การอาราธนาศล การประเคนของพระ เปนตน       ในบทนจะนำามาเฉพาะพธทสำาคญๆ  อนเกยวกบชวตประจำาวนของชาวพทธเสมอๆ  ดงตอไปน 

 พธการตกบาตรเปนหนงในศาสนพธของชาวพทธศาสนพธของศาสนาพทธ     พธตกบาตร     คอการนำาขาวและอาหารคาวหวานใสบาตรพระภกษสงฆหรอสามเณร  โดยอาจทำาเปนประจำาวนในทองถนชมชนทมพระภกษสงฆและสามเณรออกบณฑบาต จะทำาในวนเกดของตนหรอวนสำาคญทางศาสนารวามทงวนพระ 8 คำา และ 14,15 คำา  เปนตน     เบองตนของการตกบาตร  ตองเตรยมใจใหผองใสเปนกศล  เปยมดวยความเตมใจ  บญจะไดบงเกดขนตงแตเรมคด  ขณะทำากไมนกเสยดาย  ใหมใจเปนสข  หลงจากใหไปแลวกปลมปตยนดในทานนนไมนกเสยดายในภายหลง  บญกศลจงจะเกดขนอยางตอเนอง  ในการเตรยมของตกบาตร  เชน  ขาวสารอาหารแหงหรอคาวหวาน  ถาของสดพงระวงอยาใหขาวและอาหารนนๆ  รอนหรอเยนจนเกนไป  เพราะอาจทำาใหเกดความลำาบากแกพระภกษหรอสามเณร  ทตองอมบาตรตอไปในระยะทางไกล  ของทใสบาตรนนนยมปฏบตธรรม เนยมวาใหยกขนจบ (ยกขนสงระดบหนาผาก  ดวยทาประนมมอโดยอนโลม)  แลวนมนตพระภกษสงฆหรอ

6

สามเณรวา  นมนตครบ  หรอนมนตคะ  เมอทานเดนผานมาในระยะใกลแลวใสบของลงบาตร  กลาวคำาถวายทานวา          สทนนง  วะตะ  เม ทานง  อาสะวกขะยาวะหง  โหตฯ     แปลวา  ทานทขาพเจาใหแลวดวยดหนอ  จงเปนเครองกำาจดอาสวกเลส  ออกไปจากใจของขาพเจาดวยเถด      เมอใสบาตรเสรจแลวนยมทำาการกรวดนำาเพออทศสวนกศลผลบญแกผอนอนเปนทรกดวย  ชวยทำาใหเกดความอมเอบใจ  เปนสขแกผปฎบต

คำาถวายสงฆทาน พธการถวายสงฆทาน 

 การถวายสงฆทานเปนการถวายทมไดเจาะจงแกภกษรปใดรปหนง

คำาถวายสงฆทาน       พธถวายสงฆทาน คอ  การถวายทานวตถทควรเปนทานแกสงฆ  มไดเจาะจงแกภกษรปใดรปหนง  หากเจาะจงเฉพาะรป  เรยกวา  ปาฎบคลกทาน  ไมตองมพธกรรมอะไรในการถวาย  สวนสงฆทานนนเปนการถวายกลางๆ  ใหสงฆเฉลยกนใชสอย  จงมพธกรรมเขามาเกยวของดวย  โดยเฉพาะการถวายทานและการอนโมทนาของสงฆ     สงฆทานมแบบแผนมาตงแตครงสมยพทธกาล  ผรบจะเปนพระภกษหรอสามเณร  หรอพระสงฆเถระหรอพระอนดบชนดไรๆ  เมอสงฆจดไปให  ผถวายตองตงใจตออรยสงฆ  คอ  อทศถวายเปนสงฆจรงๆ  ผรรรบในนามของสงฆเปนสวนรวม  จงเปนการถวายสงฆทานดวยใจทเปนกศล  อมเอบเบกบานในการถวายทาน  วตถทถวายจะมากหรอนอยอยางไรตามแตสมควร  ประกอบดวยภตตาหาร และบรวาณของใชทเหมาะสมแกสมณบรโภค  ถวายกรปกไดแลวแตศรทธา   จะถวายทวดหรอสถานทอนๆ  เชน  ทบานหรอสถานทประกอบพธกได

7

 

    พธถวายสงฆทานเรมดวยการจดเทยนธปบชาพระรตนตรย

 พธการถวายสงฆทาน

 

     พธการถวายสงฆทานนน  เรมดวยการจดเทยนธปบชาพระรตนตรย (ถาม)  แลวอาราธนาศล  และสมาทานศล  จากนนผถวายทานประนมมอ  ตงนะโม 3  จบ  กลาวคำาถวายสงฆทาน  เสรจแลวประเคนทานวตถแดพระภกษสงฆ      หลงจากประเคนถวายพระภกษสงฆแลว  เมอพระสงฆผนำาสวดอนโมทนาดวยบท   ยะถา”   วารวหา...”  ผถวายทานเรมกรวดนำา  ถงบททพระสงฆผนำาสวดถง   มณโชต“รโส  ยะถา”  กใหหยดการกรวดนำา  แลวประนมมอรบพรพระตอไปจนจบ (การกรวดนำาจะไดกลาวรายละเอยดในหวขอถดไป) 

8

 พธถวายสงฆทานกระทำาหลงจากประธานจดเทยนธปแลวจะทำาการอาราธนาศล สมาทานศล

 การอาราธนาศลและสมาทานศล       เบองตนของการบำาเพญกศลของพทธศาสนกชน  ตองมพธรบสมณคมนและศลกอนจากนนจงอาราธนาพระปรตร  ถาบำาเพญเกยวกบเทศนจงจะอาราธนาธรรม      การทขอเบญจศลกอนเสมอไปทกพธนน  เพอชำาระจตใหบรสทธ  ใหเปนผมศลสมควรแกการรองรบพระธรรม  สรณคมน  หมายความวา  ขอถงพระพทธ  ขอถงพระธรรม  ขอถงพระสงฆเปนทพงกอนอาราธนาควรกราบพระพทธรปทโตะหมบชาและบชาพระกอนแลวจงกลาวคำาอาราธนาตามดวยการสมาทานศล                วธการอาราธนานน  บางแหงใหผกลาวอาราธนาแตผเดยว  บางแหงอาราธนาพรอมกนทงหมด คำาอาราธนาเบญศลหรอศล 5       (คำากลาวกอน)  บณฑตทงหลายกลาววา  ศลเปนเบองตน  เปนทตง  เปนบอเกดแหงคณความดทงหลาย  และเปนประธานแหงธรรมทงปวง  บคคลใดชำาระศลใหบรสทธแลว  จะเปนเหตใหเวนจากความทจรต  จตจะราเรงแจมใส  และเปนทาหยงลงมหาสมทร  คอ  นพพาน 

9

     ดงนน  ขอเรยนเชญทกทาน  พงตงใจกลาวคำาอาราธนาศล 5 โดยพรอมเพรยงกน (นะครบหรอนะคะ)              มะยง  ภนเต  วสง  วสง  รกขะณตถายะ,  ตสะระเณนะ สะหะ,  ปญจะ  สลาน ยาจามะ,      ทตยมป  มะยง  ภนเต  วสง  วสง  รกขะณตถายะ,  ตสะระเณนะ สะหะ, ปญจะ สลาน ยาจามะ,      ตะตยมป  มะยง  ภนเต  วสง วสง  รกขะณตถายะ,  ตสะระเณนะ  สะหะ,  ปญจะ สลาน  ยาจามะ, คำาถวายสงฆทาน 

  การถวายสงฆทาน ผใหเครองบรโภคนนไดชอวาใหฐานะหาประการแกปฎคาหก  คำาถวายสงฆทาน     (บทกลาวนำา)  พระผมพระภาคเจาตรสวา  สปบรษยอมใหทาน เชนขาวและนำาทสะอาดประณตตามกาลสมควรอยเปนนตย  แกผประพฤตพรหมจรรย  ซงเปนบญ เขตอนเยยม  สำาหรบผใหเครองบรโภคนนไดชอวาใหฐานะหาประการแกปฎคาหก  ดงตอไปนคอ  ใหอาย  วรรณะ  สขะ  พละ  และปฎภาณ  ผใหยอมไดรบฐานะหาประการนนดวย  ทานสาธชน ทงหลาย  บญเทานนทเปนทพงของพวกเราทงหลาย  ดงนนขอเรยนเชญทกทานพงตงใจ  กลาวคำาถวายภตตาหารเปนสงฆทานโดยพรอมเพรยงกน (นะครบหรอนะคะ)

10

คำาถวายสงฆทานเปนภาษาบาลและคำาแปล      (กลาวนำา-หนทะ มะยง  พทธสสะ  ภะคะวะโต  ปพพะภาคะนะมะการงกะโรมะเส.)             อมาน มะยง  ภนเต , ภตตาน,สะปะรวาราน, ภกขสงฆสสะ,โอโณชะยามะ, สาธ โน ภนเต, ภกขสงโฆ,อมาน, ภตตาน, สะปะรวาราน, ปะฎคคณหาต, อมหากง , ฑฆะรตตง, หตายะ,สขายะ, นพพานายะ  จะฯ

คำาแปล

ขาแตพระภกษสงฆผเจรญ,ขาพเจาทงหลาย,ขอนอมถวาย, ภตตาหาร, พรอมดวยบรวาร ทงหลายเหลาน,แดพระภกษสงฆ, ขอพระภกษสงฆ,จงรบ,ภตตาหาร,พรอมดวยบรวารทงหลายเหลาน,ของขาพเจาทงหลาย, เพอประโยชน,เพอความสข, เพอมรรคผลนพพาน, แกขาพเจาทงหลาย, ตลอดกาลนานเทอญ.

คำากลาวถวายเครองไทยธรรม อมาน มะยง  ภนเต, จะตปจจะยาทน,สะปะรวาราน, ภกขสงฆสสะ,โอโณชะยามะ, สาธ โน ภนเต, ภกขสงโฆ,อมาน, จะตปจจะยาทน, สะปะรวาราน,ปะฎคคณหาต, อมหากง, ฑฆะรตตง,หตายะ, สขายะ, นพพานายะ  จะฯ

คำาแปล

ขาแตพระภกษสงฆผเจรญ,ขาพเจาทงหลาย, ขอนอมถวาย, เครองไทยธรรม, มปจจย สเปนตน, พรอมดวยบรวารทงหลายเหลาน,แดพระภกษสงฆ,  ขอพระภกษสงฆ, จงรบ,    เครองไทยธรรม,  มปจจยสเปนตน, พรอมดวยบรวารทงหลายเหลาน, ของขาพเจาทงหลาย, เพอประโยชน,เพอความสข,  เพอมรรคผลนพพาน,แกขาพเจาทงหลาย,  ตลอดกาลนานเทอญ.

11

                  นอกจากนยงมบทสวดสำาคญทควรรและจดจำา  เพราะเปนบททตองใชสำาหรบอาราธนากอนพระภกษสงฆเจรญพระพทธมนต คอ บทอาราธนาพระปรตรและบทอาราธนาธรรม  ซงใชอาราธนากอนพระภกษสงฆแสดงธรรมหรอสวดอภธรรม คำาอาราธนาพระปรตร  วปตตปะฎพาหายะ  สพพะสมปตตสทธยาสพพะทกขะวนาสายะ  ปะรตตง  พรถะ  มงคลงวปตตปะฎพาหายะ  สพพะสมปตตสทธยาสพพะภะยะวนาสายะ  ปะรตตง  พรถะ  มงคลงวปตตปะฎพาหายะ  สพพะสมปตตสทธยาสพพะโรค ะวนาสายะ  ปะรตตง  พรถะ  มงคลง คำาอาราธนาธรรม  พรหมา  จะ  โลกาธปะต  สะหมปะตกตอญชะล  อนธวะรง  อะยาจะถะสนตธะ  สตตาปปะระชกขะชาตกาเทเสต  ธมมง  อะนกมปมง ปะชงฯ

12

พธกรรมในงานมงคล 

 

พธกรรมในงานมงคล 

ขนตอนพธกรรมเนองในงานมงคล      งานมงคล  ไดแก  การทำาบญ  เพอความสขความเจรญ  โดยปรารภเหตด  เชน  ทำาบญวนเกด  ทำาบญฉลองอายครบ  ทำาบญขนบานใหม  ทำาบญเนองในงานมงคลสมรส  ทำาบญฉลองเกยรตยศ  เหลานเปนตน  ในงานมงคลมวธปฎบตดงน 1. อาราธนาพระสงฆ  เมอกำาหนดวนงานทแนนอนแลว  ไปอาราธนาพระตามจำานวนทตองการกอนถงวนงานอยางนอย 3 ถง 7 วน  การอาราธนานน  ถาสามารถเขยนหรอพมพเปนฎกานมนตได  เปนการดทสด  โดยบอกกำาหนด  วน เดอน ป เวลา และงานใหละเอยด 

13

2. จำานวนพระทนมนต  ตามปกตจำานวนนคอ 5 รป 7 รป 9 รป  แตสวนมากนยมนมนต 9 รป  ถอกนวาเลข 9 เปนเลขมงคลขลงด  งานนนจะไดเจรญกาวหนายงๆ ขนไป  ถาเปนงานมงคลสมรสนยมนมนตจำานวนคคอ 6 รป 8 รป 10 รป  สวนมากงานมงคลสมรสนยม 8 รป  ถาเปนพระราชพธนยม 10 รป  เปนอยางนอย 

 งานบญพธ ณ วดพระธรรมกาย 3. ตงโตะหมบชา  นยมจดไวทางดานขวามอของพระสงฆ  โดยใหพระพทธผนพระพกตรไปดานเดยวกบพระสงฆ  ถาสถานทอำานวยใหผนพระพทธรปไปทางดานทศตะวนออก  หรอทศเหนอ  ไดยงด  ถาสถานทไมพอกใหจดตามความเหมาะสมกบสถานท  พระพทธรปทจะนำามาตงโตะบชานนไมใหมครอบหรอขนาดเลกจนเกนไป  หรอใหญจนเกนไป  โตะหมบชาขนาดใหญ  หรอเลก  กใหจดพระบชาเหมาะสมตามสวน  มแจกนดอกไม  พานดอกไมจด 3 พาน  หรอ 5 พาน  แจกนจะใช 1-2 คกได  แลวแตขนาดของโตะ  กระถางธปใหปกไว 3 ดอก  เชงเทยน 1 ค  พรอมเทยน 4. ขนนำามนต  จะใชขน หรอบาตรหมอนำามนตมเชงกได  ใสนำาสะอาดพอควร  มเทยนนำามนตควรเปนเทยนขผงอยางด 1-2 เลม  ใบเงนทองอยางละ 5 ใบ มดหญาคาหรอกานมะยมสำาหรบประพรมนำาพระพทธมนต 1 มด  ถาใชใบมะยมใชกานสด 9 กาน  ถามการเจม  กเตรยมแปงกระแจะ  ใสนำาหอมในผอบเจมดวย  ถามการปดทองดวย  กเตรยมทองคำาเปลว  ไวตามตองการวางใสพาน  ตงไวขางบาตรนำามนต 

14

5. ดายสายสญจน  ใชดายดบจบ 9 เสน 1 มวน โยงรอบบานหรอบรเวณพธ  เวยนจากซายไปขวา  โยงเขาหาพระประธานทโตะหมบชา  เวยนซายไปขวาเชนเดยวกน  ไมควรเอาพนไวทองคพระประธานควรเวยนรอบฐานพระโยงมาทขนหรอบาตรนำามนตเวยนขวา  แลวนำาดายสายสญจนวางไวบนพานรองตงไวขางโตะบชาใกลกบพระเถระองคประธานในสงฆ      เรองดายสายสญจนนมขอควรระวงเปนพเศษคอ  หามขามกรายเปนเดดขาด  แมทสด จะหยบของขาม  หรอบวนนำาลาย  กไมควรขามดายสายสญจนอยางยง  เพราะนอกจากเปนการแสดงความไมเคารพในพระสมมาสมพทธเจา  หรอถาเปนงานศพกไมเปนการเคารพในผตาย  และยงเปนผทถกตเตยนดวย  หากมความจำาเปนจรงๆ  กควรสอดมอไปทางใตสายสญจน 

 วธการปอาสนะสงฆ 6. การปอาสนะสำาหรบสงฆ  ควรใชเสอหรอพรมปเสยชนหนงกอน  นยมใชกน 2 วธ  คอยกพนอาสนะสงฆใหสงขน  โดยใชเตยงหรอแครมายาววางตอกนใหพอจำานวนแกสงฆ  และอกวธหนงปลาดอาสนะบนพนธรรมดา  อาสนะสงฆนยมใชผาขาวปลาด  จะมผานสทนะ  ปอกชนหนงหรอไมกไดโดยอาสนสงฆยกพนน  มกจดในสถานททฝายเจาภาพนงเกาอกน  สวนอาสนะชนดทปลาดบนพนธรรมดาจะใชเสอหรอพรมผาทสมควรกสดแทแตทจะหาได      ขอสำาคญควรระวง  อยาใหอาสนะพระสงฆหรออาสนะของคฤหสถฝายเจาภาพเปนอนเดยวกน  ควรปลาดใหแยกจากน  ถาจำาเปนแยกกนไมได  เพราะปเสอหรอพรมไวเตมหอง  เมอเปนเชนนแลวสำาหรบอาสนะสงฆ  ควรปทบดวยเสอหรอพรมอกชนหนงจงจะเหมาะสม 

15

โดยใชผาขาวหรอผาสทนะกได  ปเรยงรปเปนระยะใหหางกนพอสมควร  อยาใหชดกนเกนไป  มหมอนองขางหลงเรยงเทาจำานวนทนมนตมาในงานนนๆ 7. เครองรบรองพระภกษสงฆ  ประกอบดวย  กระโถน  ภาชนะนำาเยน  วางไวทางดานขวามอของพระภกษสงฆเปนรายรป  ถาของมจำากดจะวาง 2 รป ตอ 1 ทกได  วางเรยงจากดานในมาหาขางนอกตามลำาดบ  คอกระโถนไวในทสด  ถดมาภาชนะนำาเยน  สวนนำาชาและเครองดม  เมอพระภกษสงฆเขานงเรยบรอยแลว  คอยถวายกได 8. ลางเทา เชดเทาพระภกษสงฆ–   เมอพระภกษสงฆเขาประจำาทเรยบรอยแลว  พงเขาประเคนของรบรองทเตรยมไวแลว  คอภาชนะนำาเยน  ประเคนของทอยดานในกอน  ตามดวยนำาชาหรอนำาหวานตางๆ  ถวายทละรปจนครบ 9. ประเคนเครองรบรองแดพระภกษสงฆ  เมอพระภกษสงฆเขาประจำาทเรยบรอยแลว  พงเขาประเคนของรบรองทเตรยมไวแลว  คอภาชนะนำาเยน  ประเคนของทอยดานในกอน  ตามดวยนำาชาหรอนำาหวานตางๆ  ถวายทละรปจนครบ 

16

 การจดเทยนธปใหจดเทยนดานซายกอนแลวจงจดเลมขวา 10. จดเทยนธปและเครองสกการะ  เมอไดเวลาแลวเจาภาพเรมตนจดเทยน  ธป ทโตะบชาดวยตวเอง  ไมควรใหคนอนจดแทน  ใหถอวาเราทำาเพอสรมงคลของผทำาของเจาของงานนนๆ  และควรจดเทยนเลมทอยทางซายมอของเรากอน  แลวจงจดเทยนเลมขวามอ  เทยนไมควรใหเลมเลกเกนไป  เสรจแลวจดธป  ธปควรปกไวในกระถางธป  ใหตงตรง  ถาเปนงานมงคลสมรสคบาวสาวจดเทยนกนคนละเลม  ธปคนละ 3 ดอก  ผหญงใหนงทางซาย  ผชายนงทางขวา  แลวกราบลงพรอมกน 3 ครง  ประเคนดายสายสญจนแกพระเถระผเปนประธานสงฆในพธ 11. อาราธนาศล  ถาเจาภาพสามารถอาราธนาศลไดดวยตนเองยงด  ถาอาสนะสงฆสง  ยนอาราธนากได  ถาพระภกษสงฆนงกบพน  ควรคกเขาประนมมออาราธนา  จบแลวพงตงใจรบศลดวยการเปลงวาจาตามไป  การเปลงวาจานควรใหพระเถระผใหศลไดยนดวย  ไมใชรบศลในใจ  เมอทานใหศลจบพงรบดวยคำาวา อามะ ภนเต“ ”  หรอวา  “สาธ  ภนเต” 12.  อาราธนาพระปรตร  เมอรบศลจบแลว  พงกราบลง 3 ครง  หรอยนไหวแลวแตกรณ  อาราธนาพระปรตรตอไป 13.  จดเทยนนำามนต  เมอพระภกษสงฆสวดมนตถงบทมงคลสตร  ขนบทวา อะเสวะนา“   จะพาลานง”  ใหเจาภาพจดเทยนนำามนตตดกบบาตรหรอขนนำามนต  ยกขนนำามนตถวายแดประธานสงฆ  เหตทจดเทยนนำามนตตอนนเพราะเทยนนำามนตใชแทนเทยนมงคลจงตองจด  เมอพระทานสวดถงบทมงคลสตร  กเพอใหเปนสรมงคลในงานนน 14. ถวายสำารบบชาพระพทธ  ถามการฉนเชาหรอฉนเพลหลงจากพระเจรญพทธมนตเสรจแลว  เมอพระทานสวดถงบท  พาหงสะหสสะมะ“   ภนมมตะสาวธนตง”  ถาเปนงานมงคลสมรส  ใหคบาวสาวออกไปตกบาตร  โดยจบดามทพพเดยวกน  มคนคอยสงขาวของใสบาตรแลว  กควรนำาสำารบบชาพระพทธมาถวายในขณะนน  คำาวาบชาวาดงน อมง สปะพยญชนะสมปนนง  สาลนงโภชะนญจะ  อทะกง  วะรง  สมพทธสสะ  ปเชมฯขาพเจาขอบชาพระพทธ  ดวยโภชนาหารอนประณต  ดวยนำาสะอาดประเสรฐแดพระพทธเจา (จบแลวกราบ 3 ครง) 

17

 ขณะประเคนอาหารควรเขาใกลพระสงฆประมาณ 1 ศอก  15.  ประเคนอาหารพระภกษสงฆ  ขณะประเคนอาหาร  ควรเขาใกลพระสงฆประมาณ 1 ศอก  ยกของทประเคนใหสงขนจากพน  ไมควรกระทบตอสงกดขวางอยางอนสงพอประมาณ  ของทประเคนแลว  หามมใหถกตองอก  ถาถกดวยความพลาดพลงตองรบยกประเคนใหม  ประเคนของทละอยางๆ  ถาเปนของเลกๆ  จะประเคนดวยมอเดยวกได  แตตองประเคนดวยมอขวา  ถาเปนงานมงคลสมรส  คสมรสประเคนวางบนผาทพระทานปรบ      ขณะพระกำาลงฉน  เจาภาพควรนงปฎบตดวยการดแลใหทวถง  และควรปวารณาวา  สงใดขาดตกบกพรองขอใหเรยกไดตามประสงค  เมอพระฉนอาหารเสรจแลว  ถอนสำารบคาวออกกอน  นำาของหวานประเคนตอไป  ถามนำาชากควรรบถวายตอนนดวย  ชอนสอมของหวานไมควรลม 16. การถวายเครองไทยธรรม เมอพระฉนเสรจเรยบรอยแลว  กรณานำาเครองไทยธรรมทจะถวายมา เชน  ดอกไมธปเทยน  หอของถวายทจดเตรยมไว  ถวายตามลำาดบ  เรมตงแตประธานสงฆลงไป  หากมคนคอยชวย  กนำาสงของไทยธรรมนนวางไวขางหนาพระภกษสงฆเปนชดๆ ไป  เจาภาพกคอยประเคนตาม  บางแหงจะกลาวคำาถวายกอน  พอจบแลวกนำาถวายเลย  สวนปจจย(เงน)  ควรแยกไวตางหาก  ไมสมควรประเคนพระถงแมวาจะใสยามกไมควร  ทางทควรประเคนใบปวารณาแทนปจจย (เงนควรมอบใหกบไวยาวจกร) 

18

 การกรวดนำาหลงประเคนของเรยบรอยแลว 17.  กรวดนำา  เมอประเคนของเรยบรอยแลวพงตงใจกรวดนำาอทศสวนกศลทเราทำาบญครงน  ใหแกบพการชน  แกเทวดา  แกคกรรมคเวร  ขอใหกศลผลบญทกระทำาในวนน  จงเปนผลสำาเรจแกตนเองและครอบครว  ตลอดจนสรรพสตวทงหลายดวยความปรารถนานนๆ  นำาทกรวดนนตองเปนนำาสะอาดไมมสงเจอปน  ควรเตรยมไวลวงหนาซงมคนโทสำาหรบกรวดนำาโดยเฉพาะ  หรอภาชนะทสมควรอยางใดอยางหนงกได  เปนการดทสด  เพราะเปนสงจำาเปนตองใชในทกๆ งาน  ในขณะพระเถระผเปนประธานสงฆเรมสวดอนโมทนากถาวา  ยะถ“า  วารวะหา”  เปนตนไป  กเรมกรวดนำาใหไหลลงโดยไมขาดระยะ  ไมควรเอานวมอรองนำา ควรใหนำาไหลลงภาชนะโดยตรง  เมอพระสงฆรบสวดวา  สพพตโย  พรอมกน  พงเทนำาลงใหหมดแลวประนมมอรบพรตอไปดวยใจเปนสมาธ(Meditation)  นำาทกรวดแลวควรนำาไปเทลงบนพนดนทสะอาดหมดจด  หรอใบเสมา  และกลาวคำาอธษฐานอกครงวา  ขออทศสวนบญททำาในวนนจงไปถงแกดวงวญญาณผมพระคณทงหลาย  ดวยความถนดใจ  ไมควรเทหรอสาดทงทางหนาตางประต  หรอในสถานททไมควร  เชน  กระโถน  ใตถนบานเหลาน  เปนตน 

19

 การประพรมนำาพระพทธมนต  งานมงคลสมรสคบาวสาวควรหมอบใหนำามนต 18.  การประพรมนำาพระพทธมนต  กอนพระภกษทานจะกลบวด  เจาภาพทมความประสงคจะใหพรมนำาพระพทธมนตให  กพงเรยนทานและบอกญาตพนองใหเขามารวมกน  นงประนมมอ  หรอหมอบลงรบนำาพระพทธมนตพรอมกน  ในโอกาสเชนนพระภกษทานจะสวด  ชะยนโต  เพอความเปนสรมงคลแกเจาภาพและแขกทมารวมงาน  ฉะนนผเปนเจาภาพพงคอยรบความเคารพ  โดยหมอบลงตรงพระเถระถามคนมาก  ผทประพรมแลวกควรใหโอกาสแกคนอนบาง  เจาภาพประสงคใหพระทานประพรม ณ ทใด กพงอมบาตรหรอขนนำามนตนน  นำาทานไป  ถาตองการจะใหทานเจม  หรอปดทอง  กเตรยมในชวงนน  สงทควรเตรยมกม  แปงเจมแผนทองคำาเปลว      ถาเปนงานมงคลสมรส  คบาวสาวควรหมอบใหนำามนต  ตงแตพระเถระหวแถวถงพระภกษรปสดทาย  มากนอยตามความเหมาะสม  หลงจากคบาวสาวแลวจงพรมใหแขกอนทมารวมงาน  สวนเจาสาวตองใหญาตผใหญ  หรอบดามารดาเจมหนาให 19.  สงพระภกษสงฆกลบวด  เมอเสรจเรยบรอยแลว  พระภกษสงฆลากลบวด  เจาภาพพงตามสงถงรถ  หรอประตบานซงเตรยมไวแลว 20.  นำาของทยมมาคนวดใหเรยบรอย  เสอ หมอน  หรอพรม  โตะบชาเครองใชทยมมาจากวดกพยายามอยางยงอยาใหแปดเป อน  หรอแตกหกเสยหาย  เพราะเปนสมบตของสงฆ  ถาเกดเสยหายไปดวยประการใดกด  เจาภาพพงสำานก  ของเหลานเปนของสาธารณสมบต 

20

ไมควรดดายตองหามาชดใชแทนและทำาความสะอาดใหเรยบรอย  นำาสงตรวจสอบใหถกตอง  เทาทยมมาใช  เพอเปนตวอยางตอไป 

 ดายสายสญจนมความสำาคญกบการประกอบพธทงงานมงคลและงานอวมงคล      ในงานมงคลทกลาวถงขางตนหรองานอวมงคลทจะไดกลาวถงในหวขอตอไปนนจะมอปกรณอยชนหนงทใชบอย  และมความสำาคญกบการประกอบพธกรรมอยางมาก  นนคอ  ดายสายสญจน“ ”  ซงสวนใหญอาจจะยงไมทราบถงความเปนมาของดายสายสญจนน  เพอ

เปนความรประดบสตปญญาของเราเอง  และเพอเปนขอมลในการอธบายใหคนอนไดทราบถงความเปนมา  จะไดนำาประวตของดายสายสญจนทปรากฎอยในพระไตรปฎกมากลาวถงในบทน  ดงน       ในอดตกาล  พระโพธสตวบงเกดเปนพระราชโอรสสดทองของพระเจาพรหมทตแหงเมองพาราณส  ทรงศรทธาบำารงพระปจเจกพทธเจาทงหลายเปนประจำา  วนหนงไดทลถามพระปจเจกพทธเจาวาตอภายหนาพระองคจะไดเสวยราชสมบตในเมองพาราณสหรอไมพระปจเจกพทธเจาพจารณาดแลวกทราบวาจะไมไดเปนกษตรยในเมองน  แตจะไดครองเมองตกสลา  ทวาการไปตกสลานนมอนตรายมากจากนางยกษณระหวางทาง  จงถวายพระพรเรองนใหทรงทราบพรอมกำาชบวาใหระวงตวในเรองรป เสยง กลน รส สมผส  ทนางยกษณจะปลอมแปลงมาหลอกลวง  ถาหลงใหลจะเปนอนตรายถงชวต  พระโพธสตวกรบคำาเปนอนด  แลวได

21

อาราธนาพระปจเจกพทธเจาทงหลายสวดพระปรตร  แลวรบเอาปรตตวาลกะ (ทรายเสกดวยพระปรตร) และปรตต-สตตะ (ดายเสก-สายสญจน)  ทพระปจเจกพทธเจามอบให  ทลลาพระราชบดาออกเดนทางไปเมองตกสลาพรอมดวยคนสนท 5 คน ซงขอตดตามไปดวยโดยมฟงคำาทดทาน  หลงจากกำาชบกำาชาใหระวงตวใหดเหมอนคำาพระปจเจกพทธเจา  และทกคนรบคำาเปนอนดแลวกเดนทางไปตามลำาดบ      ครนถงกลางดงใหญอนเปนถนทอยของนางยกษณ  นางยกษณเหนบรษเหลานนพกอยจงจำาแลงเพศมาเปนหญงสาวรนงดงาม  นาพงใจดวย  รป เสยง กลน รส  และสมผส  พวกคนสนทของพระโพธสตวเหเขากเกดความลมหลง  ลมสญญาเสยสน  คนทชอบรปราง  กถกนางยกษณลวงรปสวยแลวจบกนเสย  คนทชอบเสยงกลวงดวยเสยง  แลวถกจบกน  คนทงหาถกลวงดวยกามคณทง 5 อยางนแลวถกจบกนจนหมดเหลอพระโพธสตวเพยงคนเดยวเทานน  แมยกษณจะลวงดวยอาการอยางไรกไมประมาท  ไมยอมตดใจยนดดวยอำานาจบญบารมทเคยสงสมอบรมมา  นางยกษณกทำาอะไรไมได  ไดแตตดตามไปหางๆ  จะเขากไมไดเพราะอานภาพแหงทรายเสก  และดายเสกทตดตวพระโพธสตวอย      พอถงเมองตกสลา  พระโพธสตวกเขาพก ณ ศาลาแหงหนง  เอาทรายเสกโรยบนศรษะ  แลวเอาดายเสกวนรอบทพก  นางยกษณกเขาศาลาไมไดจงพกอยขางนอกจนกระทงรงเชา  พระราชาเมองตกสลาเสดจผานมาเหนนางเขาจงเกดความสเนหา  นำานางเขาไปเปนสนมในวง  ภายหลงถกนางยกษณหลอกจบกนเสยอก  เมอขาดพระราชาประชาชนจงพรอมใจกนเลอกพระราชาองคใหม  เหนพระโพธสตวมรปรางงดงาม  มสงานาเลอมใส  จงอญเชญใหเปนพระราชาเมองนนสบตอไป      ดวยเหตน  ดายสาญสญจนจงนยมใชวงสถานทอย  และสถานททำาพธ  ตลอดจนสวมศรษะ  สวมคอ  ผกขอมอในงานมงคลทงปวง  โดยนบถอวาเปนของศกดสทธประดจขาย  หรอเกราะเพชรปองกนสรรพอนตราย  เปนประเพณสบมาจนทกวนน 

22

 ดายสาญสญจนนยมใชวงสถานทอย และสถานททำาพธ ตลอดจนสวมศรษะ  สวมคอ  ผกขอมอในงานมงคลทงปวง       อกอยางหนงทตองมเวลางานมงคลคอนำามนต  ซงถอวาเปนมงคล  ดงนนเมอรบพรจากพระภกษสงฆแลว  จงนยมมการพรมนำามนตเพอเปนสรมงคลแกเจาภาพและผมารวมงาน  เนองจากเปนการขบไลสงไมดออกไป  โดยถอคตตามในพระไตรปฎกทกลาวถงประวตของนำามนตดงจะกลาวตอไปน      ในสมยทสมเดจพระผมพระภาคเจาประทบอย ณ พระนครราชคฤห  ขณะนนทเมองเวสาลซงเปนเมองหลวงของแควนวชช  เกดทกขภยขาวยากหมากแพง ฝนแลง ขาวกลาเสยหายเหลอคณานบ  ผคนจงอดอยากลมตายลงเปนอนมาก  ทเหลอกนำาศพเหลานนไปทงนอกเมองเพราะเผาหรอฝงไมไหว  นอกเมองจงเหมนคลงดวยซากศพ  ฝงนกกาและสนยกมาลากกนศพเหลานน  แลวลงกนนำาในแมนำา  ทำาใหอหวาตกโรคระบาดซำาอก  ผคนยงลมตายเปนทวคณ  พวกอมนษยและภตผปศาจทงหลายกพากนเขาเมองกอความเดอดรอนใหชาวบานทงกลางวนและกลางคน      ชาวเมองจงพากนทลใหเจาผครองนคร  คอเจาลจฉวทงหลายนมนตพระสมมาสมพทธเจามาประทบทเมองเวสาลบาง  ภยทงหลายกจะสงบเอง  เจาลจฉวทงหลายกเหนพองดวย  จงนมนตพระสมมาสมพทธเจาเสดจมาเมองเวสาล  โดยผานทางพระเจาพมพสารกษตรยเมองราชคฤห  พระเจาพมพสารจงทลนมนตพระพทธองคตามนน  พระสมมาสมพทธเจาทรงรบนมนตแลวเสดจไป เมองเวสาลพรอมดวยพระภกษสงฆเปนอนมาก  โดยเสดจทางเรอท

23

พระเจาพมพสาร  และเจาลจฉวทงหลายถวายความสะดวกฝายละครงทาง  เมอเรอเทยบทาแลว  พระพทธองคเสดจดวยพระบาทเปลาเขาแควนวชชตอไป  พอพระพทธองคและพระภกษสงฆเขาเขตแควนวชชเทานน  ไดเกดฝนตกลงมาหาใหญ  นำาฝนไดไหลพดพาเอาซากศพ  และสงปฏกลทงหลายลงแมนำาคงคาจนหมด  ถนนหนทางกสะอาดสะอานขนเปนทนาอศจรรยยงนก      และเมอเสดจถงประตเมองเวสาล  ทรงรบสงใหพระอานนทเรยนเอาพระพทธมนตชอ รตนสตร“ ”  แลวเดนสวดพระปรตร  รตนสตรจนรอบพระนคร  บรรดาอมนษยและภตผทง

หลายพอถกนำาพระพทธมนตเขากพากนกลว  หนไปสน  โรคภยไขเจบตางๆ กพอหมดสนไปดวย  เมอปะพรมนำาพระพทธมนตแลวพระอานนทกกลบมาเฝาพระผมพระภาคเจาตอไป  เมองเวสาลกปลอดภยจากความพบตตางๆ ทเกดขน  ชาวเมองกอยเยนเปนสข  ทำามาหากนไดสะดวกเหมอนเดม  ดวยประการฉะน  ดงนนจงไดถอปฏบตตอกนมาจนกระทงถงปจจบนนประเพณการพรมนำามนตกยงอยคกบชาวพทธตลอดมา  

การประเคนของแดพระภกษสงฆ 

24

 พระวนยบญญตหามพระภกษสงฆรบหรอหยบสงของมาขบฉนเองโดยไมมผ

ประเคนใหถกตองเสยกอน 

       การประเคนหมายถงการมอบใหดวยความเคารพ ใชปฎบตตอพระภกษสงฆเทานน มวนยบญญตหามพระภกษสงฆรบ หรอหยบสงของมาขบฉนเอง โดยไมมผประเคนใหถกตองเสยกอน เพอตดปญหาเรองการถวายแลวหรอยงไมไดถวาย จงใหพระภกษสงฆรบของประเคนเทานน  ยกเวนนำาเปลาทไมผสมส  เชน  นำาฝน  นำาประปา เปนตน เพอเปนการแสดงออกอยางชดเจนวา สงของนนๆ เปนของจดถวายพระภกษสงฆแนนอน  โดยมผประเคนเปนพยานรเหนดวยผหนง การประเคนของจงเปนการสนบสนนใหพระภกษสงฆปฎบตตามพระวนยไดถกตอง การประเคนทถกตองตามหลกพระวนยมลกษณะทกำาหนดไว 5 ประการ ดงน 1.  สงของทจะประเคนตองไมใหญจนเกนไปหรอหนกเกนไป ขนาดคนพอมกำาลงปานกลางยกขนได ถาหนกหรอใหญเกนไปไมตองประเคน 2.  ผประเคนตองอยในหตถบาส คอเอามอประสานกนแลวยนไปขางหนา หางจากพระภกษสงฆผรบประมาณ 1 ศอก 3.  ผประเคนนอมสงนนสงใหพระภกษสงฆดวยกรยาออนนอม แสดงความเคารพ 4.  การนอมสงของเขามาใหนนจะสงใหดวยมอกไดหรอใชขงเนองดวยกายกได เชน ใชทพพ หรอชอนตกอาหารใสบาตรททานถอ หรอสะพายอยกได 

25

5.  ในกรณผประเคนเปนชาย พระภกษสงฆผรบจะรบดวยมอ ในกรณผประเคนเปนผหญง จะรบดวยของเนองดวยกาย เชน ผาทอดรบ ใชบาตรรบ ใชจานรบ 

      การประเคนทถกตองตามหลกพระวนยมลกษณะทกำาหนดไว 5 ประการ

     เมอการประเคนไดลกษณะครบทง 5 ประการน จงเปนอนประเคนถกตอง ถาไมไดลกษณะนเชนของนนใหญและหนกจนยกไมขน ผประเคนอยนอกหตถบาส หรอผประเคนเสอกของสงให เปนตน แมจะสงใหพระภกษสงฆแลวกตาม  กไดชอวายงไมไดประเคนนนเอง 1.  ถาเปนชาย ใหคกเขาหนาพระภกษสงฆ หางจากทานประมาณ 1 ศอก  ยกของทจะประเคนสงใหทานไปเลย 2.  ถาเปนหญง  ใหวางของทจะประเคน  ลงบนผารบประเคนททานทอดออกมารบ  แลวปลอยมอเพอพระภกษสงฆจะไดหยบของนน 3.  เมอประเคนเสรจแลว  ใหกราบ 3 ครง  หรอไหว 1 ครงกได  ถาของทจะประเคนมมากใหประเคนของใหหมดเสยกอน  แลวจงกราบหรอไหว  ไมนยมกราบหรอไหวทกครงทประเคน 4.  ถาพระภกษสงฆรบประเคนนงเกาอหรออยบนอาสนะสง  ผประเคนไมอาจนงประเคนไดใหถอดรองเทาเสยกอนแลวยนประเคนตามวธทกลาวแลว 

26

5.  ของทประเคนแลว หามคฤหสถแตะตองอก เปนเรองพระภกษทานจะหยบสงกนเอง หากไปแตะตองเขาโดยเจตนาหรอไมกตาม  ของนนถอวาขาดประเคน  จะตองประเคนใหม 6.  สงของทไมใชของเคยวของฉน เชน กระโถน จาน ชอน แกวเปลา กระดาษ เปนตน  ไมนยมประเคน 

         การถวายภตตาหารแดคณะสงฆอยางถกวธ

      สงของทไมสมควรประเคนถวายแดพระภกษสงฆ  คอ เงน และวตถทใชแทนเงน  เชน ธนบตร  ไมสมควรประเคนพระภกษสงฆโดยตรง แตนยมใชใบปวารณาดงตวอยางแทนตวเงน สวนตวเงนนยมมอบไวกบไวยาวจกรของพระภกษสงฆรปนน     ใบปวารณาน นยมใสซองรวมถวายไปกบเครองไทยธรรม สวนเงนคาจตปจจยนนมอบไปกบศษยหรอไวยาวจกรของพระภกษสงฆนนๆ สงของทตองหามและสงของทประเคนไดสำาหรบพระภกษสงฆ 1. อาหารทไมสมควรแกสมณบรโภค  ไดแก  เนอ 10 ชนด และอาหารทปรงดวยเนอ 10 ชนด ดงน 

      1.  เนอมนษยรวมถงเลอดมนษยดวย

27

      2.  เนอชาง      3.  เนอมา      4.  เนอสนข      5.  เนอง      6.  เนอราชสห      7.  เนอเสอโครง      8.  เนอเสอเหลอง      9.  เนอหม      10. เนอเสอดาว        สวนเนอสตวนอกเหนอจากนถาเปนเนอทยงดบอย  ยงไมสกดวยความรอนจากไฟ  ทรงหามฉนถาสกแลวอนญาตใหฉนได  และเนอสตวทฆาเจาะจงทำาถวายพระภกษสงฆสามเณร  ถาพระภกษสงฆไมไดเหนการฆานน ไมไดยนมากอนวาฆาเจาะจง ไมไดสงสยวาเขาฆาเพอเปนของเฉพาะเจาะจงแกตนกขบฉนไดไมมโทษ 2.  สงของทประเคนพระภกษสงฆไดในเวลากอนเทยง  เครองไทยธรรมประเภทอาหารคาวหวานทกชนด  ไดแก      1.  อาหารสด เชน อาหารคาว หวาน รวมทงผลไมทกชนด     2.  อาหารแหง เชน ปลาเคม เนอเคม ขาวสาร ฯลฯ     3.  อาหารเครองกระปองทกประเภท เชน นม โอวลตน ปลากระปอง      สงของดงกลาวนยมถวายพระภกษสงฆไดในชวงเวลากอนเทยงเทานน  ถาจะนำาไปถวายหลงเทยงวนไปแลว  นยมเพยงแตแจงใหพระภกษสงฆทราบ แลวมอบสงของดงกลาวใหลกศษยของทานเกบรกษาไวถวายทานในวนตอไป 3. สงทประเคนไดตลอดเวลา เครองดมทกชนด  ประเภทเครองยาบำาบดปวยไข หรอประเภทเภสชทพระพทธองคทรงบญญตไว คอ เนยใส เนยขน นำามน นำาผง นำาออย 4.  วตถอนามาส  สงของทพระพทธองคทรงหามพระภกษสงฆจบตองเรยกวา  วตถอนามาส หามนำามาประเคนถวายพระภกษสงฆ  เพราะผดวนยบญญต ไดแก      1.  ผหญง ทงทเปนเดกทารกแรกเกดและผใหญ  รวมทงเครองแตงกาย รปภาพ รปปนทกชนดของผหญง

28

     2.  รตนะ 10 ประการ คอ ทอง เงน  แกวมกดา แกวมณ แกวประพาฬ ทบทม บษราคม สงขเลยมทอง ศลา เชนหยก และโมรา ฯลฯ     3.  เครองศตราวธทกชนด อนเปนเครองทำาลายชวต     4.  เครองดกสตวทกชนด     5.  เครองดนตรทกชนด     6.  ขาวเปลอก และผลไมอนเกดอยกบท การกรวดนำาและการรบพรพระ            การกรวดนำาในงานบญ  เปนการอทศแผสวนกศลทตนบำาเพญแลวนนสงไปใหบรพชนตลอดจนสรรพสตว  และตงจตอธษฐานเพอความดตอไป  หรออธษฐานในสงประสงคทดงามใหสำาเรจตามความปรารถนา  

 การกรวดนำาเพออทศสวนบญสวนกศลแกผทลวงลบไปแลว

      การกรวดนำา คอ การรนนำาหลงลงใหเปนสาย  อนเปนเครองหมายแหงสายนำาใจอนบรสทธ  ตงใจอทศสวนบญสวนกศลทตนไดทำามาในวนนนใหแกผลวงลบไปแลว ถาผลวงลบเปนผอาวโสมากกวา เชน เปนบดามารดา ป ยา ตา ยาย เปนพ เปนครอาจารย เปนตน  กชอวาไดแสดงความกตญญกตเวทตาตอทานเหลานน        

29

     การรบพรพระ คอ อาการทเจาภาพนอบนอมทงกายและใจ รบความปรารถนาด ทพระภกษสงฆตงกลยาณจต สวดประสทธประสาทใหเจาภาพรอดพนจากอนตรายภยพบตทงหลาย และเจรญดวยอาย วรรณะ สขะ พละ เปนตน              กอนจะทราบถงวธปฎบตในการกรวดนำา  เราลองมาศกษาถงประวตความเปนมาของการกรวดนำากอน  การกรวดนำามมาตงแตอดตกาลครงสมยพระผมพระภาคเจายงทรงพระชนมชพอย  ดงเรองราวทปรากฎในพระไตรปฏก ในอรรถกถามงคลสตร วา             ในอดตกาล เมอครงพระสมมาสมพทธเจาพระนามวาปสส ทรงอบตขน  พระราชบตร 3 พระองคของพระเจาชยเสนแหงกาสกนคร  มศรทธาทจะถวายภตตาหารแดพระปสสพทธเจา  และพระภกษสงฆสาวกตดตอกนหลายวน  จงประทานทรพยเปนคาใชจายเปนอนมาก  และขอความรวมมอจากพระประยรญาตและขาทาสบรวาณรบใช  ทงเพอนบานใกลเรอนเคยงใหชวยเหลอในกจนนๆ ดวยบคคลเหลานน  บางพวกกเตมใจชวยเหลอ  จดทำากจตางๆดวยความตมใจ  ดวยหวงบญกศล  แตบางพวกถกความโลภเขาครอบงำา  เหนเงนทองทเขาใหนำามาทำาอาหารและซอของเขากเกดความโลภอยากได  จงยกยอกเอาไวใชสวนตวเสยบาง  ทำาแตของเลวๆ  ถวายพระแตไปแจงวาซอแตของดๆ บาง  นำาอาหารททำาไวสำาหรบพระไปกนเองเสยบาง  นำาไปใหลกหลานตวเองกนบาง  ทำาใหการเลยงพระคราวนนผานไปดวยความไมเรยบรอยเทาทควร  แตราชบตรทงสามกไมวากลาวอยางไร  ตงใจเปนบญเปนกศลแลว  ใครจะยกยอกอยางไรกรกษาใจศรทธาไวได  ไมใหขนมว  บคคลทงหมดนเมอสนชวตไปแลว  พวกราชบตรและผทเตมใจชวยเหลอในงานนนไดไปสคตภม  เมอจตจากสคตภมนนแลวกลบมาเกดเปนมนษยอกในสมยพระสมมาสมพทธเจาพระองคปจจบนน  ราชบตรองคโตไดมาเปนพระเจาพมพสารพระราชาแหงเมองราชคฤหเมองหลวงแควนมคธ  ทเหลอกเกดเปนพระประยรญาต  และบรวาณประชาชนในเมองราชคฤหนน สวนพวกทยกยอกเงนทำาบญ  และกนของกอนถวายพระ  ครนสนชพแลวไดไปเกดเปนเปรตรปตางๆ มรปรางผายผอม  หวโหยอดอยาก  เฝารอยคอยสวนบญทญาตๆ ของตนอทศไปใหจากโลกน  แตรอคอยมาหลายพทธนดร  กไมมวแววจะไดรบ      ตอมาเมอพระเจาพมพสารทรงอบตขนในโลกแลวความหวงของเปรตเหลานนกเรองรองขนมาบาง  แตพระเจาพมพสารครนทรงบำาเพญบญในพระพทธศาสนาเปนอนมาก เชน ทรงถวายอทยานสวนไผใหเปนพระอารามทประทบของพระพทธอคพรอมพระภกษสงฆสาวกทงหลายเปนแหงแรกชอวา  วดเวฬวน และไดถวายปจจย 4 เสมอมา  พระองคกไมเคยไดอทศสวนบญนนๆ ใหกบผใดเลย พวกเปรตทเปนญาตของพระองคเหลานนผรอคอยสวนบญอยจงผดหวงทกครง  มาคนหนงจงไดแสดงตวสงเสยงรองครวญครางและใหพระเจาพมพสารเหนรปรางของตน  พระเจาพมพสารทรงสะดงตกพระทยเปนอนมาก 

30

     พอรงเชาจงรบไปทลถามพระสมมาสมพทธเจา  พระพทธองคทรงเลาเรองอดตชาตใหทรงทราบพระเจาพมพสารทลถามวา  ถาพระองคถวายทานแลวอทศในตอนน  พวกญาตเหลานนจะไดรบสวนบญหรอไม  เมอพระพทธองคตรสวาไดรบ พระเจาพมพสารจงทรงเตรยมการถวายภตตาหารแดพระภกษสงฆมพระสมมาสมพทธเจาเปนประมข  ครนพระภกษสงฆฉนเสรจแลว  พระเจาพมพสารจงทรงหลงทกษโณทกอทศสวนกศลวา  อทง เม ญาต“นง โหต  ขอสวนบญนจงสำาเรจแกญาตทงหลายของขาพเจาดวยเถด”  ทนใดนน เปรตผเปนญาตทงหลายเหลานนตางกอมหนาสำาราญดวยอาหารทพย วนตอมาพระเจาพมพสารไดถวายไตรจวร  เสนาสนะ  และเภสช เปนตน แดพระภกษสงฆอก  แลวทรงกรวดนำาอทศไปใหเปรตเหลานนทกครง  เปรตเหลานนกไดรบสวนบญเหลานนทกครง  และไปเกดตามกรรมของตน  ไมมารบกวนพระเจาพมพสารอกเลย             ฉะนน การกรวดนำาจงเปนสงสำาคญทสบทอดกนมาอยางยาวนานกวาสองพนป  และยงเปนสงทควรกระทำาทกครงหลงบำาเพญบญในพระพทธศาสนา  เพออทศสวนบญใหกบผทลวงลบไปแลว  ไมวาจะเปนบรรพบรษบพการ  ญาตสนทมตรสหาย  หรอลกหลานกตาม  ทานควรศกษาขนตอนวธการปฎบตในการกรวดนำา  และปฎบตใหเปนนสยตดตวของเราไป 

  การกรวดนำาเปนสงสำาคญทสบทอดกนมาอยางยาวนานกวาสองพนป

 วธปฎบตในการกรวดนำา 

31

1.  นำาทใชกรวดนำา  นยมใชนำาทสะอาดบรสทธ  ไมมสงอนเจอปน เชน นำาประปา นำาฝน นำาบอ เปนตน 2.  ภาชนะทใชกรวดนำา  ตองเตรยมลวงหนาไวใหพรอม ใสนำาใหเตม และมทรอง หากไมมภาชนะสำาหรบกรวดนำาเฉพาะ จะใชขนหรอแกวนำาแทนกได  ในกรณนควรหาจานหรอถาดไวรองกนนำาหก 3.  เมอถวายไทยธรรมแดพระภกษสงฆเสรจแลว เจาภาพหรอประธานในพธนยมนงกบพน หางจากพระภกษสงฆพอสมควร  ประคองภาชนะทใสนำาสำาหรบกรวดนำาดวยมอทงสองเตรยมกรวดนำา 4.  เมอพระภกษสงฆผเปนหวหนาเรมอนโมทนาวา ยะถา“   วารวะหา...”  พงรนนำาใหไหลลงเปนสายโดยไมใหสายนำาขาดตอนเปนหยดๆ  พรอมทงตงใจสำารวมจต  อทศสวนบญกศลไปใหแกผลวงลบเปนแลว  โดยนกในใจวา

 อทง  เม  ญาตนง  โหต  สขตา  โหนต  ญาตะโย

ขอสวนบญนจงสำาเรจแกญาตทงหลายของขาพเจาขอญาตทงหลายของขาพเจาจงมความสขเถด

  5.  คำากรวดนำานใชแบบอนกได หรอนกเปนภาษาไทยใหมความหมายวา  อทศสวนบญไปใหแกผนนผน  โดยระบชอลงไปกได 6.  ถาภาชนะทกรวดนำามปากกวาง เชน ขน หรอแกวนำา  นยมใชนวชมอขวารองรบสายนำาใหไหลไปตามนวชนน  เพอปองกนมใหนำาไหลลงเปรอะเปอนพนหรออาสนะ  ถาภาชนะปากแคบ เชน คนโท หรอทกรวดนำาโดยเฉพาะ  กไมตองรอง  เพยงใชมอทงสองประคองภาชนะนำานนรนลง 7.  เมอตงใจอทศเปนการสวนรวมแลว จะอทศสวนบญเฉพาะเจาะจงผใดผหนงตอกได  โดยระบชอบคคลนนลงไปใหชดเจน 8.  เมอพระสงฆรปท 2 รบวา สพพตโย“ ...” แลว  พระภกษสงฆทงหมดจะอนโมทนา  ผกรวดนำาจะหยดกรวดนำา  เทนำาลงหมด  แลวประนมมอ  ตงใจรบพรซงพระภกษสงฆกำาลงใหตอไป 9. ขณะทพระภกษสงฆกำาลงสวดอนโมทนาอยนน เจาภาพหรอประธานในพธ  ไมควรลกไปทำาภารกจอยางอนกลางคน  

32

10.  ขณะทพระภกษสงฆกำาลงสวดอนโมทนาจบ  จงกราบหรอไหวพระภกษสงฆอกครง  แลวนำานำาทกรวดนนไปเททพนดน  รดตนไม  หรอเททพนหญาภายนอกตวอาคาร  บานเรอน เพอฝากไวกบแมพระธรณตามคตโบราณ 11.  การกรวดนำาพงกระทำาเมอไดบำาเพญบญกศลหรอความดอยางใดอยางหนง  เชนทำาบญใสบาตร  ถวายสงของแดพระภกษสงฆ  หรอใหทานแกคนยากจน  หรอสละปจจยกอสรางสาธาณะประโยชน 12.  การกลาวคำากรวดนำาทเปนภาษาบาล  พงศกษาความหมายใหเขาใจกอนยอมเปนสงทด  ไมใชวากนมาอยางไรกวากนไปอยางนน  โดยไมรความหมายทแทจรง  จงตองถามผร หรอศกษาวธการกอน  ทงนเปนผลดแกตว  ผกระทำาเอง คอ นอกจากจะไดชอวาทำาถกทำาเปนแลว  ยงจะเกดประโยชนทตองการดวย 13.  ขอควรจำาเวลากรวดนำา คอ ตองตงใจทำาจรงๆ ไมใชทำาเลนๆ หรอทำาเปนเลน หากวาภาชนะใสนำาสำาหรบกรวดไมม  หรอมไมพอ  กพงนงกรวดในใจนงๆ โดยนำาใจ กรวดอทศเลย ไมควรไปนงรวมกลมกน  แลวจบแขนจบขาจบชายผา  จบขอศอกกนแลวกรวดนำา  มองดชลมนไปหมดไมงามตา  ทงไมเกดประโยชน  เพราะจตใจของผกรวดไมสงบเปนสมาธ(Meditation)  ซำาบางครงกหวเราะกนคกคกไปกม  ตองกรวดเปนและตงใจกรวดจรงๆ  จงจะมผลจรง   หากหลงงบนพนดน ควรเลอกทสะอาดหมดจดถาอยในอาคารสถานทควรมภาชนะรองรบอนเหมาะสม  ไมใชกระโถนหรอภาชนะสกปรกรองรบ  ควรหลงนำาทกรวดใหหมด  เมอเสรจพธแลว  จงนำานำาทกรวดนนไปเทลงในดนทสะอาด  การกรวดนำาเปนหนาทของเจาของงานโดยตรงถอเปนเจาของบญกศล  เมอจะใหแกใคร 

33