58 59 - luangta.comluangta.com/upload/ThammaBook/content/20120113143343.pdf ·...
34
58
Transcript of 58 59 - luangta.comluangta.com/upload/ThammaBook/content/20120113143343.pdf ·...
58 59
58 59
องคหลวงตาบรรพชาอปสมบทเปนพระภกษ ณ วดโยธานมตร
ตำบลหมากแขง อำเภอเมอง จงหวดอดรธาน เมออาย ๒๐ ป
เมอวนขน ๙ คำ เดอน ๗ ปจอ เวลา ๑๔ นาฬกา ๔๕ นาท
ตรงกบวนองคารท ๑๒ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๗๗
โดยมพระเทพกว (จม พนธโล) วดโพธสมภรณ อำเภอเมอง
จงหวดอดรธาน เปนพระอปชฌาย พระครปลดออนตา เขมงกโร
วดโยธานมตร อำเภอเมอง จงหวดอดรธาน เปนพระกรรมวาจาจารย
60 61
พรรษาท ๑-๒ (พ.ศ.๒๔๗๗ - ๒๔๗๘) จำพรรษาทวดโยธานมตร ตำบลหมากแขง อำเภอเมอง จงหวดอดรธาน
ทานพระครชมเชยคนนละจะทรงพระศาสนา
จนกระทงเมอถงวนบวช พวกนาคทงหลาย
เขานงแตงเนอแตงตวเรยบรอย นาคบวเอง
กเตรยมพรอมแลวทจะบวชในวนนนเชนกน
ทานพระครฯ ทานเดนเขามาหามองเหนนาคบว
แตงชดนาคซอมซอจงดเอาทงพอทงแม ทานวา
เอาแบบเจบๆ แสบๆ ทานตวาดเอาวา
“อแพง! บกทองด! สไมมเหรอ อะไรๆ
สกไมมเหรอ ดซ! นาคบวเดนอยในวงของนาค
ทงหลาย ซอมซออยนน สเหนไหม ไมมสงาราศ
อะไรเลย นาคทงหลายเขาแตงตวเตมยศทกสง
ทกอยางเรยบรอย สวยงามนาดทกอยาง แตด
นาคบวส! แตงตวซอมซอ ถาสไมม กจะหา
มาให”
นสยทเปนคนทำอะไรทำจรง ทานจงระลก
เตอนตนเองวา “พอแมไมไดตดตามมาแนะนำ
มาคอยตกเตอนเราอกแลว เราตองเปนเรา
เตมตว” ดวยเหตน เองนบแตวนเขานาค
เปนตนมา ทานจงฝกฝนเรองการตนนอนใหม
ใหสะดงตนทนททรสกตวขนมา
ชวงเปนนาคอยนน ทานนอนอยหนาโบสถ
กบเพอนนาคดวยกน ๓ คน สวนทานพระคร
วดโยธานมตรทานจำวดอยหลงพระประธาน
ทกเชาตอนตสจะเหนทานพระครลงมาเดน
จงกรมเปนประจำ ดทานจรงจงมาก พอสวาง
กกลบเขามาทำวตร ทำวตรเสรจแลวก ไป
บณฑบาต
๖๐ ๖๑
พรรษาท ๑-๒
อาย ๒๑-๒๒ ป
(พ.ศ.๒๔๗๗-๒๔๗๘)
วดโยธานมตร ต.หมากแขง อ.เมอง
จ.อดรธาน
>>
กาลานกรม
พรรษาท ๔ พรรษาท ๖ พรรษาท ๓ พรรษาท ๕
Re# 1 Chapter 3.indd 60 8/25/11 4:44:28 PM
60 61
พระธรรมเจดย(จมพนธโล)
พระธรรมเจดย มนามเดมวา จม จนทรวงศ เปนบตรคนท ๓ ในจำนวน
๙ คน เกดทบานทาอเทน ต.ทาอเทน อ.ทาอเทน จ.นครพนม เมอ
วนพฤหสบดท ๒๔ เมษายน พ.ศ.๒๔๓๑ ตรงกบวนขน ๖ คำเดอน ๖ ปชวด
การบรรพชาและอปสมบท เบองแรกเมออายได ๑๒ ป ไดบรรพชา
เปนสามเณร ทวดโพนแกว ต.ทาอเทน อ.ทาอเทน จ.นครพนม ในวนท ๑๐
ธนวาคม พ.ศ.๒๔๔๒ เมออายครบบวชแลว ไดอปสมบททวดมหาชย
ต.หนองบว อ.หนองบวลำภ จ.อดรธาน ในวนท ๙ มนาคม พ.ศ.๒๔๕๐
โดยมทานพระครแสง ธมมธโร วดมหาชย เปนพระอปชฌาย พระครสมา สลสมปนโน วดจนทราราม
(เมองเกา) อ.ภเวยง จ.ขอนแกน เปนพระกรรมวาจาจารย และพระอาจารยจนทร เขมโย (พระเทพ
สทธาจารย วดศรเทพ จ.นครพนม) เปนพระอนสาวนาจารย ไดรบฉายาวา "พนธโล"
การจารกเพอการศกษาธรรมปฏบต เมอ พ.ศ.๒๔๔๖ ไดตดตามพระอาจารยจนทร เขมโย
ไปจำพรรษาทวดเลยบ จ.อบลราชธาน อนเปนสำนกของพระอาจารยเสารและพระอาจารยมน
ซงเปนอาจารยฝายวปสสนาธระ ไดศกษาขอวตรปฏบตในดานสมถวปสสนากรรมฐานกบทานอาจารย
ทงสองเปนเวลาถง ๓ ป จงเปนมลเหตใหทานมอปนสยนอบนอมไปในฝายวปสสนาธระ และได
ประพฤตปฏบตสบตอเนองไปจนถงวนอวสานแหงชวต
การศกษาทางปรยตธรรม ไดเขามาเลาเรยนศกษาทางพระปรยตธรรมตอทวดเทพศรนทร จนได
เปรยญธรรม ๓ ประโยค
สมณศกด
พ.ศ.๒๔๖๓ เปนพระครสงฆวฒกร ฐานานกรมของสมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ ญาณวโร)
ครงเมอเปนพระศาสนโสภณ และไดยายจากวดเทพศรนทรมาเปนเจาอาวาสวดโพธสมภรณ
จ.อดรธาน เมอ พ.ศ.๒๔๖๖ กบไดตราตงเปนพระอปชฌายดวย
พ.ศ.๒๔๖๘ ไดรบพระราชทานสมณศกดเปน พระครสญญาบตรพดยศท พระคร
ชนโนวาทธำรง
๖ พฤศจกายน ๒๔๗๐ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะท พระญาณดลก
๖ พฤศจกายน ๒๔๗๓ ไดเปนพระราชาคณะชนราชท พระราชเวท
๑๙ กนยายน ๒๔๗๘ ไดเปนพระราชาคณะชนเทพท พระเทพกว
๑๙ กนยายน ๒๔๘๘ ไดเปนพระราชาคณะชนธรรมท พระธรรมเจดย
มรณภาพ ทานเจาคณจมไดมรณภาพเมอวนท ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๐๕ เวลา ๑๕.๒๗ น. ณ โรงพยาบาล
ศรราช สรรวมอายได ๗๔ ป ๒ เดอน ๑๕ วน พรรษา ๕๕
พอทานพระครวาอยางนน ทงพอทงแม
จงรบไปยกตะกราใหญๆ ใสเครองแตงตวทก
อย า งของนาคบ วท เ ตร ยมมา ให ล กแต ง
แตปรากฏวาลกไมยอมแตง ... ซงตามนสย
ของลกคนนเปนคนไมฟงเฟอ แมแตเปนหนม
กไมฟงเฟอ ผาอะไรๆ ถาแมทอใหแลวลกคนน
จะนงหมด ซอทอนไมซอ พวกเครองนงหมน
อะไรทแมทอใหแลวใชหมด ถาเปนของแมแลว
ใชหมดเลย ... พอแมจงไดแตเอาตะกราใหญ
ออกมาใหทานพระครฯ ด พรอมกบกราบเรยน
ทานวา
“น!เครองแตงตวนาคบว เตรยมมาใหลก
บวช มทกอยางจดมาใหพรอมบรบรณ แตมน
ไมสนใจ”
ทานพระครสงวา “บอกใหมนมาเอาไปนง
เดยวน”
พอแมนาคบวตอบทานวา “ไดบอกแลว
มนกลบพดวา ‘นงอยางน ถออยางนแลวจะ
เปนอะไรไป ใครจะมาจบ’ พอมนวาอยางนน
แลวมนกเดนหน มนไมสนใจเลย มนจงเปน
อยางนน แตงตวซอมซอกวาใครๆ”
ทานพระครฯ พอฟงทราบเหตผลแลว
กกลาววา “เออๆ ! ไอน ! คนอยางนหละ
มนจะทรงพระศาสนา เอาละเขาใจ กเหนดวย
เปนอธยาศยของตวเอง ไมฟงเฟอ”
ทานพระครวาอยางนนแลวกหนหลง
เดนกลบ แสดงความดใจยมแยมแจมใส กรยา
ทานพระครในคราวนนทำใหทานไมเคยลม
เลอนแมจะผานเหตการณนนมานานมากแลว
กตามดงน
“กรยาทานเรากไมเคยลม แทนทจะดไมด
กลบชมเชย เรารกสงวนเนอหนงของตวเอง
มาตงแตเปนฆราวาส ถาเปนเสอเปนผาหรอ
เปนอะไรๆ ทแมทอออกมานนงหมดเลย ไมไป
ซอใหเสยเงนเสยทอง น ! เราพดเรองการ
แตงเนอแตงตว เรองรกสงวนเนอหนงของ
ตวเอง ของคนอน ไมเอามาใช ไมจำเปนนะ
เราผลตขนไดเราใชของเราเอง ดไมด ดกวา
ทซอเขา ของท ไปซอไปหามาน ไมคอยสนใจ
พวกเพอนฝงเขาซอชดโกเกหละ เราไม โก
เฉยๆ เปนอยางนนหละ”
เคารพพระธรรมวนยตงแตวนบวช
ทานกลาวยอนรำลกอดตถงความตงใจ
ปฏบตตนและความตงใจรกษาตนอยางเขมงวด
กวดขนในสกขาบทพระวนยของพระตงแต
วนเรมอปสมบทวาจะไมใหมขอตเตยนตนเอง
ไดเลยดงน
“...พอบวชแลวกเตอนตนเองทนทวา...
‘เอาละนะทน..ไมมใครจะตามแนะนำตกเตอน
ตลอดถงการหลบการตนไมม ใครปลกละนะ
เราตองเปนเราเตมตว ตงแตบดน ไปไมหวงพง
พอแมดงแตกอนอกแลว ทำความเขาใจกบตว
เองราวกบวา อตตา ห อตตโน นาโถ’…
62 63
ครนบวชแลวกตงใจเอาบญเอากศลจรงๆ
‘พยายามรกษาสกขาบทวนยใหเปนไปตามหลก
ของพระอยางแทจรง ขณะทเปนพระอยนน
จะไม ใหตองตตนไดแตอยางหน งอยางใด
จนกระทงถงวนลาสกขาบท’ นเปนความคด
เบองตน…
‘ขอใหคณบว ทานพกผอนบาง ดทานไมม
เวลาพกผอนเลย เทาทสงเกต ไมวากลางว
กลางวนไมสนใจกบใคร ออกจากหองมาแลว
ถอหนงสอจอมาอยนน นอกนนเขาหองๆ
ไมเคยสนใจกบใครมาเปนประจำ กลางคน
ทานไมทราบทานนอนเวลาไหน มองเขาไปชอง
หนาตาง เหนแตไฟอยอยางนน สกเดยวโผล
ออกมาแลวเขาไป ทานนอนเวลาไหน นกลว
ทานจะเปนบา’
ทานพระครทานกแกดนะ ‘โยม! คณบว
นอนหนนหมอนหรอหนนมะพราว เรานนอน
หนนมะพราว สมยไปเรยนสนธ เรยนมล
(การเรยนของพระในสมยโบราณ) ทจงหวด
อบลฯ เราหนนมะพราวพอมะพราวกลงตก
เราลกทนท อนนคณบวนอนหนนหมอน หรอ
หนนมะพราวหละ’
ครนเวลากาวเขาไปสวดแลว กปฏบต
ตวอยางนนจรงๆ ไมเคยเถลไถลออกนอกวด
ไปเท ยวเตรดเตร เร รอนยงสถานท ต างๆ
ดงเพอนฝงทมาฝกหดนาคเพอจะบวชเปนกน
แม ในการเรยนทางปรยตธรรม กตงใจศกษา
จรงๆ อยอานหนงสอจนดกดนเทยงคน ตสอง
บางตสามบางเปนประจำ ตหาบางเปนบางคน
แตกสามารถตนทำวตรเชาและออกบณฑบาต
ไดทนทกครงไป ไมเคยขาดแมแตครงเดยว…”
ในพรรษานทานไดตงสจอธษฐานไววา
“ตลอดพรรษาน จะไม ใหขาดทำวตร
สวดมนตเชาเยนรวมกนกบหมเพอนพระเณร
แมแตวนเดยว แมบางครงมกจนมนตขางนอก
กกราบเรยนขอใหทานพระครอาจารยเจาอาวาส
รอทำวตรรวมพรอมกน เพอไมใหขาดตามท
ตงสจอธษฐานนนไว”
แมจะทำวตรสวดมนตรวมกบหมเพอน
พระเณรแลว ทานยงทำวตรสวดมนตสวนตว
อกครงหนงทกฏของทานเองเพอใหเปนไป
ตามสจจะทตงไว
เมออปสมบทเขามาแลวนสยทำอะไร
ทำจรงทตดตวมาแตเมอครงเปนฆราวาส
กปรากฏตงแตเรมแรก ทานตงใจศกษาเลาเรยน
อานหนงสออยางหนกจนเหมอนกบจะไมมเวลา
พกผอนหลบนอนเอาเสย เลยถงกบทำให
ญาตโยมเรมสงเกตพบเหนและเกดความหวงใย
จนตองรบเขาไปหาทานพระครฯ ดงน
“...เรมตนตงแตบวช..
เราตงใจเรยนหนงสอจนเขา
ไปฟองทานพระครเจาอาวาส
วดโยธานมตร คอ ชางเขา
ไปทำหนาตางกฏชนสอง
เราพกอยบนนน เขาไมเคย
เหนเวลาเรานอน เราก ไม
ทราบวาเขาสงเกตเราเพราะ
เราไม ไดส ง เกตอะไรใคร
นอกจากเรยนหนงสอเทานน
ส ด ท า ย เ ค า ไ ปฟ อ ง ท า น
พระครวา
ทานพระครปลดออนตา เขมงกโร เปนคน
บานเหลา ตอมาบวชพระฝายมหานกาย
แลวมาญตตกรรม เมออาย ๔๑ ป โดย
ทานเจาคณพระธรรมเจดย วดโพธสมภรณ
เปนพระอปชฌาย ทานพระครเปนลกศษยของ
ทานพระอาจารยสวรรณ สจณโณ (เปนคน
พบลมงสาหาร อบลราชธาน ซงเปนเพอนกบ
ทานพระอาจารยสงห ขนตยาคโม)
ทานพระครชอบพระธดงคและตงใจปฏบต
ในพระธรรมวนยและกรรมฐานโดยอาศยทาน
เจาคณพระธรรมเจดย ตอมาทานมาเปนสมภาร
อยวดโยธานมตร
อปนสยของทานนน ชอบการกอสราง ชอบ
การพฒนา แตการปฏบต ก ไมทอถอย เปน
คนจรง
มรณภาพเมอป ๒๕๑๓ อาย ๘๗ ป
องคหลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน
ตอบแทนคณพระกรรมวาจาจารยโดยจดการศพ
ถวายทานพระคร
พระครศาสนปกรณ
(ออนตาเขมงกโร)
เรยนหนงสอจรงจง
62
หนงสอปาฏโมกขขององคหลวงตา
62 63
วดโยธานมตร ถนนทหาร ตงอยเลขท ๑๖๒ หม ๘ บานดงวด ต.หนองขอนกวาง อ.เมอง
จ.อดรธาน สงกดคณะสงฆธรรมยต ทดนตงวดมเนอท ๑๐๕ ไร แตเนองจากวดแบงทำถนนรอบวด
เพอความสะดวกสบายของชาวบานใกลเคยง โดยไมตองใชเสนทางผานวด ปจจบนมเนอท ๙๒ ไร ๒ งาน
๖๗ ตารางวา ซงทศเหนอตดเขตทหาร (ร.พ.คายประจกษศลปาคม) ทศใต, ทศตะวนออก, ทศตะวนตก
ตดหมบานดงวด
วดโยธานมตร สรางเมอประมาณ พ.ศ.๒๔๖๑-๒๔๖๒ ศาลาการเปรยญ สรางเมอ พ.ศ.๒๔๖๖ ได
พระราชทานวสงคามสมา เมอ พ.ศ.๒๔๖๙ ซงมความกวาง ๒ เสน (๘๐ เมตร) ยาว ๓ เสน (๑๒๐ เมตร)
เดมนนกองทหารตงอยบานหวย บานเหลา แตเนองจากบรเวณดงกลาวเปนทลม จงตองยายมาตงกอง
ทหารทรมหนองขอนขวางหรอหนองขอนกวาง (ในปจจบน) เมอป พ.ศ.๒๔๖๑ ตงเปนจงหวดทหารบก
อดรธาน ไดรบพระราชทานชอ คายประจกษศลปาคม มณฑลทหารบกท ๒๔ ตามลำดบจนกระทง
ปจจบน
เมอกองรอยทหาร ยายมาตงอยรมหนองขอนกวาง ทางดานเหนอแลว กาลตอมากองทหารรสก
เสยขวญและกำลงใจ เนองจากฝงหนองขอนกวางทางดานทศใต มโบราณวตถ คอ วดรางทเกาแกมาก
มพระพทธรปเปนศลาแลงคอหก ตกลงมาอยพนดน ผนหนาไปทางทศเหนอ เขาใจวาเปนพระทสราง
ในสมยอยธยา สวนดานหลงเปนเจดยหรอสถป เมอกอนมทางเขาออกไดอย ครนตอมา กองทหารได
เขามาอยใหมๆ ได ไปตดไมหาของปาในบรเวณน เพอเอาไปทำประโยชนมกจะมเหตการณแปลกๆ
แผลงๆ อยทำใหกำลงพลกลวและหวาดผวา ขาราชการผใหญอนมเสดจในกรมคดหาพระมาอย
เพอปฏสงขรณโบราณวตถแหงน เพอเปนขวญและกำลงใจใหกบทหาร พยายามหาพระมาอยแตหา
ไมคอยไดงาย เพราะพระสปฏปนโนนนหายาก ตอมาเสดจในกรมไดนมตตเหนพระรปหนง มรปราง
ลกษณะอยางนๆ อยทางทศน จงจดใหคนไปตามหาอยนาน จนกระทงไปพบภกษรปหนงมรปราง
ลกษณะทตรงกบนมตต ทานผนนคอ พระภกษออนตา เขมงกโร (เบาหลอเพชร) จงไปกราบอาราธนา
มาอยทแหงน ครนเมอ พ.ศ.๒๔๖๑-๒๔๖๒ ประมาณเดอนกมภาพนธ – มนาคม จงไดมาอยปฏบตธรรม
พระภกษออนตาได ไปชกชวนญาตโยมชาวบานโนนทนอนมพอใหญสงห สงหะสรยะ และชาวบานพรอม
ขาราชการทหารมจาบญ เปนตน ไดมาทำการแผวถาง จดทำหางใหเปนทอยอาศย เมอพระภกษออนตา
มาอย ไดปฏบตศลปฏบตธรรมจนกระทงอยจำพรรษาและในปนนขาราชการทหารอนมเสดจในกรม
ไดชกชวนขาราชการทหารและชาวบานทำถนนจากฝงกองทหารมายงโบราณวตถ (วดเกา) เพอความ
สะดวกสบายในการสญจรไปมา วดแหงน ไมมชอปรากฏเพราะไมมหลกฐานอนใดบงบอกไดวาสรางมา
‘ทาน...นอนหนนหมอน’ โยมตอบ
ทานพระครจงวา ‘เออ! ถาอยางนน
ไมตองหวงทาน ถาไปบอกทาน ทานจะเสย
กำลงใจ’…”
ทานทราบเรองไดเพราะมคนอนเลาใหฟง
ในเวลาตอมา สวนทานพระครทานไมพดเรองน
ใหพระบวชใหมฟงแตอยางใด ทานเงยบเฉย
ไปเลย
สมยนนการกนหมากสบบหรถอเปน
ประเพณของคนไทยทวไป ชาวบานมกมวนบหร
จบหมากถวายพระอยเปนประจำ คราวหนงทาน
ถกเพอนพระพรรษามากกวาหยอกลอเอาชนด
ททำใหทานตองจดจำชนดไมมวนลมเลยกวาได
ดงน
“...พอสบบหรเรากระลกถง พระกอง
ทวดโยธานมตร ทานเกดปเดยวกนกบเรา
เปนเพอนกนต งแต เปนฆราวาส ทานอย
บานโนนทน หนองตม นสยทานชอบตลก
เรายงไมลมนะ ทานบวชกอนเราพรรษาหนง
อายเทากน คอทานบวชเปนเณร พออายถง
พระทานกบวชเลย เราบวชตอนอาย ๒๐ ป
๙ เดอน
ทน เ วลาบวชแลวไปคยกนท กฏท าน
ทานเปนคนนสยชอบพดตลกเหมอนจะหวเราะ
หากไมหวเราะ มนทำใหคนอนหวเราะจะตาย
เราไปก ไมเคยคดเคยอานเพราะเคยสบบหร
อยบางแลว เหนหมสบกเลยสบกบเขา พอจบ
บหรมาจดสบปบ
พระกองเหนอยางนนทานกทกวา ‘ไอพระ
บวชใหม บวชมามนไมมธรรมมวนย บหรน ได
พนทอธษฐานแลวหรอยงกไมร สบสมสสมหา
เดยวอาบตกนหว’
วาแลวเฉยนะ ใครกไมเคยคดวาบหรจะ
ตองพนทอธษฐานเหมอนผา เรากสบไปเหนหม
เพอนสบกไมเหนองคไหนพนทอธษฐาน แลวมาวา
ใหเราซงเปนเพอนกน ทานพด เรากเชอละซ
คนหนงพดหนาตาขงขงเหมอนเราผดจรงๆ
นนะ ไมใชธรรมดา หนาเครงขรมนะ นละเวลา
จะตลกนะ >>
วดโยธานมตร
หยอกลอประสาพระ
63
พระอโบสถ
64 65
มนนาโมโห คนหนงจะตายรอนเปนไฟ
เราโมโหเลยไมลมจนกระทงบดน (หวเราะ)…”
ทานสรปสดทายใหฟงดวยความขบขนวา
แททจรงแลวคำอธษฐานเหลาน ไมมในพระวนย
อะไร เพอนพระทานตงขนมาเพอหลอกอำ
พระใหมใหตกใจเลน เปนการหยอกลอกนเลน
ตามประสาพระกบพระดวยกนเทานนเอง
ไมมใครขโมยผงแลวนะ
คราวหนงขณะกำลงบณฑบาตทานได
พบกบจาทหารคนหนงทรฝมอการจบผงของ
ทานเปนอยางดตงแตกอนบวชจงพดหยอกเยา
ทานดงน
“... น (เรา) เปนคกนกบผงจบแตผง
อยตนไมทงสงทงตำ (จาเบา) แกอยกรมทหาร
อดร แกเปนจาเบาทางทหาร เราอยบานตาด
ไดยนวาผงอยท ไหนๆ เขาตามเองนะวาให
หลวงตาบวนละไปหาเอาหมดผง ผงอยในปา
เขาผเสยภาษเขาอยอดรอยเกาอ เราผ ไมเสย
ภาษอยในปา ผงท ไหนรหมด ไปเอาหมด ทน
เวลาบวชแลวออกไปบณฑบาต (แกวา)
‘โอ พอบวชแลวทน ไมม ใครไปขโมยผง
แลวนะทนนะ’
เรากยมๆ แกพดหยอก พอบวชแลวไมม
ใครไปขโมยผงละทน ไมมจรงๆ ตงแตเราบวช
แลวเราก ไม ไป แกพดหยอกเราชอจาเบา
จาทหาร แกเปนคนถอภาษ เสยภาษผง แกเปน
เจาของทงหมด เปนคนเสยภาษผง เราไม ได
เสยภาษแตผงอยท ไหนรหมด ขโมยเอามนกได
ยนถงแกซ ขนตนไมกเกง ผงนมน
มอยกรงอยท ไหนเหนหมดละ
อยเกาอ ไมเหน ไมเหนเขา
กรวาบวมนตวขโมยผง ..
เราไปตผง กลางคนก
มผง กลางวนกม ไดท ง
กลางคนกลางวนเรา กลาง
คนก ไดกลางวนก ได เขาอย โตะ
เกาอเขา เราอยในปาเอาเมอไรกได เรารหมด
ละ เรองขโมยผงเกง เรารหมด แกพดหวเราะ
พดหยอกเลน .. แลวกไมไดสกไปจรงๆ เลยไม
ไดขโมยผงอก ถาสกไปไมแนนะ .. ขโมยผงเกง
ขนตนไม มมากมนอยรหมดเรากเกง เกง
เหมอนกน .. ไมสกไปกเลยปลอดภย ผงทงหมด
ไมถกขโมยละ…”
ปฐมฤกษแหงการภาวนา
ในชวงเรมตนของการเขาสรมกาสาวพสตร
ทานเลาเหตการณในชวงน ไววา
“…ทานพระครทานชอบภาวนานะ ทาน
ใหเราไปอยในโบสถดวยกน ทานอยเตยงนอน
ทางหลงพระพทธรป พวกเรากนอนในโบสถ
นนแหละ แตเปนหนาพระพทธรป ออกไปโนน
ประตออกโนน พวกนาค ๒-๓ คนนอนอยโนน
ทานสวดมนตเกงนะ แลวกภาวนา
ตนเชาออกมาตงแตต ๔ ทานออกไปเดน
จงกรมทหนาโบสถ มนโลงหมดนะ แตกอนเรา
เปนนาค เราเหนอย ทานออกไปเมอไหรเราก
เหนอย เวลาทานเดนจงกรมเราคอยสงเกต
ดอย
เมอบวชแลวเราจงเดนจงกรม แลวไป
ถามคำภาวนากบทาน เราไมลมนะเพราะเรา
ชอบภาวนา
“กระผมอยากภาวนา อยากจะเดน
จงกรมอยากจะนงภาวนาจะตองทำยงไง” เรา
ถามทาน
ทานพระครตอบ “เออ ใหภาวนาวา
พทโธ นะ เรากภาวนาพทโธ เหมอนกนแหละ”
“แลวทานพระครนงภาวนาสวดมนต
หละ”
“ออ! เราสวดมนตหลายบทหลายสตร”
ทานพระครวาอยางนน…
เมอทราบดงนภกษบวชใหมกจบใจความ
ไดทนทแลวนอมนำไปเปนหลกปฏบตของตน
บาง ทานยงเลาถงความตงใจในชวงอปสมบท
ใหมนเพมเตมดวยวา
“...ทานพระครกสอนเทานน เรากไปภาวนา
พทโธดวยความเลอมใส พอใจในการภาวนา
อยกฏใหญทางดานทศเหนอ กลางคนดกๆ จะ
ลงมาเดนจงกรมทกคนนะ... แมบวชมาใหมๆ
แตนสยชอบภาวนา นสยอนนมมาตงแตดงเดม
ไมมใครสอนมนหากเปนอยในจต มนแปลกมาก
เรองน...
‘อาว! บหรยงตองพนทอธษฐานดวย
หรอ?’
‘อย! นยงไมรหรอบวชมาขนาดนแลว ยง
ไมรพระวนยอกหรอบวชมาขนาดนแลว’ เราฟง
แลวกยงรอนใหญเลยนกวาเราผดวนย
‘แลวบหรนมนพนทอธษฐานวายงไงละ’
เราถามเพราะไมรนนาเพงจะมาทราบเดยวน
‘โอย! บวชมาขนาดนยงไมรพนทอธษฐาน
ตายๆ นเปนอาบตมาเทาไรแลวพระใหมนนะ’
ยงขเราอกดวยนะ ไมมยมนะ ยงขอก
‘นบวชมานานเทาไร มนเปนอาบตมา
เทาไรแลว’
‘แลวมนพนทอธษฐานวายงไง?’
บทเวลาบอกคำอธษฐานนทมนขบขนนะ
พอขเราเตมเหนยวแลว ‘คำพนทอธษฐาน
เทานก ไม ได มนจะไปยากอะไร มนไมยด
ยาวอะไรเลยยงไมไดอกเหรอ คำสนๆ เทาน
กวาไมได’ วางนนะ
‘ไมยากแลวมนวายงไง?’
‘อมง ควนถมดง อธษฐาม ควนถมดง
คอควนถมจมกเขาใจไหม’ ทานวาแลวกแสดง
หนาตาเฉยดวยนะ นง
องคหลวงตาในพรรษาตนๆ ของชวตการบวช
64 65
แตสมยใด เปนทนาสงเกตวาทำไมเศยรพระองคนถงไดหกตกลงมา หรออาจเปนเพราะกาลเวลาทำให
เปนไป เมอพระภกษออนตามาอยครงแรกไดเอาเศยรทหกขนมาตอใหเหมอนดงเดมโดยการใชปน
มาตกแตงทำเสยใหมเพอใหดด ตอมาจงเรยกชอพระพทธรปนวาหลวงพอพระงามมากระทงทกวนน
หลงจากมพระมาอยจำพรรษาและบรณปฏสงขรณแลวไดมประชาชนหลายหมบาน หลายตำบล โดยเฉพาะ
อำเภอเมองไดมากราบนมสการอยมไดขาด
วดโยธานมตร เรมกอตงทโบราณวตถหลวงพอพระงามเปนครงแรก ครนตอมาพระภกษออนตา
เขมงกโร มองเหนบรเวณรอบๆ นเปนทลมไมเหมาะทจะสรางพระอโบสถ ศาลา กฏวหารใหพระอยจงได
ยายขนไปสรางวดทอนในบรเวณทอยปจจบนน
วดโยธานมตร ผคนมกจะเรยกวา วดโยธา เพราะทหารไดมสวนชวยสราง นมตตนนไดมาจาก
ความฝนจงเรยกวา วดโยธานมตร เมอกอนเขยนเปนวดโยธานมตต ป พ.ศ.๒๕๐๕ ทานเจาคณ
พระธรรมปฎก วดพระศรมหาธาต บางเขน กรงเทพฯ ทานไดดำรใหเปลยนจาก นมตต เปน นมตร
จนกระทงปจจบน
วดโยธานมตรมเจาอาวาสมาแลว ๒ รป คอ
๑. พระครศาสนปกรณ เขมงกโร (ออนตา เบาหลอเพชร)
๒. พระครถาวรธรรมโกศล (ทองดวง ถาวรธมโม สารโท)
<<
นละพอมนเขามาถงนกกเทานน โถ
เดยวนกยงไมลมนะ นละเปนปฐมฤกษแหง
การภาวนาของเรา พอเขาถงนนกกจะวาเปน
สมาธ ไมสมาธพดไมถกนะ พอเขานนกก
ขาดหมดเลยโลกอนน ปรากฏไมมอะไรเหลอ
เหลอแตธรรมชาตทอศจรรยสดสวน คอใจ
ดวงนน ขาดออกหมดนะอารมณทงหลาย ขาดหมด
เกดความอศจรรย ตนเตน ความตนเตน
ในความอศจรรยเลยไปกระตกธรรมชาตนนเสย
รวมไมไดนานนะ คอขาดไปหมดจรงๆ เหมอน
อย ในทามกลางมหาสมทร เรามทนงอย ใน
ทามกลางมหาสมทร หรอวามเกาะ วาเกาะก
กวางไป เหมอนวาทนงกลางมหาสมทร
‘มนอศจรรยเกนคาดเกนหมาย โถ ทำไม
ถงเปนอยางน’
เวลาจะหลบจะนอนจะเหลอเวลาไว คอ
หยดจากอานหนงสอจะเหลอเวลาไว ๑ ชวโมง
เพอนงภาวนาทกๆ คน... สมมตวาจะพกนอนต
๒ ตอนต ๑ จะหยดอานหนงสอกอนแลวตอง
ทำสมาธภาวนา ตงใจพทโธๆ ไปเรอยๆ
ช ว โมงน นแหละ เป นช ว โมงภาวนา
เปนประจำนะ... ถงเวลากลงมาเดนเงยบๆ
จากนนกนงภาวนาแลวกหลบ…”
หลงจากสอบถามทานพระครแลว ทานก
ทดลองภาวนาตามลำพง ดงน
“...เรากเอาพทโธมาภาวนาตามประส
ประสา ไมคาดไมฝนไมคดไมอานวามนจะแสดง
ความแปลกประหลาดขนมา กพทโธๆ วนน
วนนนไปตามประสาอยางนนแหละ โอย
บทเวลามนจะเปน พทโธๆ สตตดอยนน
ส ก เ ด ย วกระแสของจ ตท ม น ค ดฟ ง ซ า น
เหมอนเราตากแหน
ทนพอจตจะเรมสงบก เหมอนเราดง
จอมแห พทโธๆ นเหมอนจบจอมแหดงเขามา
ตนแหกหดเขามาๆ จนกระทงเปนกองแห ทน
กระแสของจตมนรวมตวเขามาๆ จนกระทง
เปนกองความรทอยเปนจดเดยว เทากบกอง
แหทน
>>
วดโยธานมตร
66 67
นเราเปนทแรกนะ คอคอยหดเขามาๆ
พอกรยาของจตหดเขามา สตย งจอเขาๆ
เขามาถงจดกลางกกเทานน ทนมนจาอยภายใน
เจาของ
อศจรรยอนน เหมอนวาขาดหมด
เรองอารมณของโลกนปรากฏขาดไปหมด
ในเวลานน เกดความอศจรรยขนมา ตนเตน
ความตนเตนละไปกระตกไม ใชอะไรนะ
คอมนไม เคยเหนไม เคยร ความตน เตน
พระอบาลคณปมาจารย มนามเดมวา จนทร ศภษร เปนบตรคนหวป ในจำนวน ๑๑ คน
เกดเมอวนศกร แรม ๑๐ คำ เดอน ๔ ปมะโรง พ.ศ.๒๓๙๙ ทบานหนองไหล จงหวดอบลราชธาน
อยหางจากตวเมองประมาณ ๔๐๐ เสน (๑๖ กโลเมตร)
การบรรพชาและอปสมบท เมออาย ๑๓ ป ไดบรรพชาเปนสามเณร ตอมาไดอปสมบทท
วดทงศรทอง โดยพระอาจารยมาว เปนพระอปชฌาย ไดฉายา "สรจนโท"
ทานศกษาพระปรยตธรรมทวดพชยญาต วดเทพศรนทราวาส และอกหลายๆ สำนก
ป พ.ศ.๒๔๓๗ ทานกสอบไดเปรยญ ๔ ประโยค ซงขณะนนจำพรรษาอยทวดเทพศรนทราวาส
ทานไดรบการยกยองใหเปนทงนกปราชญ นกเทศน นกปฏบต และนกพฒนา มอปนสยพดจรง
ทำจรง ตรงไปตรงมาไมเกรงกลวใคร มความเชยวชาญแตกฉานดานวปสสนาธระ เปนพระนกเทศน
ทม โวหารชาญฉลาด ทงยงไดแตงตำราทางดานวปสสนาธระ และมศษยเอกทมชอเสยง
ทางปรยต ไดแก สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) วดบรมนวาส นอกจากนทานยงใหคำแนะนำ
ดานปรยตธรรมแกครบาศรวชย วดสวนดอก และพระครวนยธร (มน ภรทตโต) อกดวย
สมณศกด เมอพ.ศ.๒๔๕๙ ไดเปนทพระธรรมธรราชมหามณ ไดครองตำแหนงเจาอาวาส
วดบรมนวาส สมณศกดสดทายไดรบพระราชทานสญญาบตรเลอนขนเปนพระราชาคณะท
"พระอบาลคณปมาจารย"
มรณภาพเมอป พ.ศ.๒๔๗๕ สรอายได ๗๗ ป
ความอศจรรยไปกระตก จตเลยถอนขนมาเสย
โหย เสยดายเสยจนวนหลงขยบใหญเลย ไมได
เรองๆ…”
กลาวถงเรองการภาวนาและกรรมฐาน
ทานมความเคารพเลอมใสมาแต เดมแลว
ตงแตบวชทแรกทวดโยธานมตรแหงน หากเหน
พระกรรมฐานมาพกดวย ทานจะตองรบไปถง
กอนเพอจะไดพดคยเร องธรรมะเร องจต
กบทานทนท
จำยอมเทศนพรรษาแรก
การเรยนของทานในเวลานนยงไม ได
เรยนนกธรรมตร เพยงแตเรยนสวดมนตและ
สวดพระปาฏโมกข และดวยความตงใจรำเรยน
หนงสอทองบทสวดมนตทำวตรอยางจรงจง
เชนนทำให เพยงพรรษาแรกของการบวช
ทานกสามารถเรยนสวดมนต ๗ ตำนาน
๑๒ ตำนาน และปาฏโมกขจบหมด และยงได
ขนสวดปาฏ โมกข ในกลางพรรษาอกดวย
นบเปนสงยากยงสำหรบพระภกษบวชใหม
ทงหลายจะพงกระทำได
ครนเมอออกพรรษาตามฤดกาลชาวบาน
เขาจะทำบญลานขาว เขาจะเอาขาวขนยง
ขนฉาง ภาษาอสานเขาเรยก “ฟาดขาว” ฟาดขาว
เสรจเรยบรอยแลวเขากนมนตพระไปทำบญท
“กองประทายขาวเปลอก” แลวจงจะขนขน
บานขนเรอน ครงนนชาวบานเขาพากนมานมนต
ทานพระครฯ วดโยธานมตร ทนคนนนกทำบญ
ลานขาวคนนกทำบญลานขาว เมอมากตอมาก
เขาพากนมานมนตพระจนหมดวดไมมพระ
ใหเขา แลว ทานพระครฯ กเลยใหทานเปนหวหนา
ทงทเพงบวชไดพรรษาเดยวเทานนและกยง
ไมเคยเตรยมตวมากอนเลยดวย
ทานพระครวา “มนไมมพระจะทำอยางไร
ไปฉลองศรทธาใหเขาหนอยส”
งานบญประทายขาวเปลอก
พระอบาลคณปมาจารย
(จนทรสรจนโท)
66 67
จงตกลงใหพระภกษบวเปนหวหนา ครงนน
ทานกไดพกเอาหนงสอเทศนเลมหนงประมาณ
๑ กณฑจบพอด พกตดยามไปดวย เผอวาเวลา
จำเปนกจะเอาหนงสอนออกเทศน ทานเลา
เหตการณตอนนวา
“...พอออกพรรษาแลวถกเขานมนต ไปใน
งานขาวเปลอก ตามลานขาว เขาถอเปนประเพณ
นมนตพระไปทำบญทลานขาวเขา เสรจแลว
เขาถงจะขนขาวขนยงขนฉางเขาเปนปกต
สวนมากเขาทำอยางงน แต ไม ไดหมายถงวา
เขาทำทกรายนะ แตสวนมากมกเปนอยางงน
เรากไดพรรษาเดยว เดอนพฤศจกากำลงหนาวนะ
ไปคางทลานนนแหละ เขาจดทำเลไว ใหคางให
พกทนน ..
เราก ไป .. ไปก ไปนอนคางคนทบาน
หนองแวงตะวนออกบานดงเคง พอไปตอน
กลางคนสวดมนตเรยบรอยแลวกคางทนนเลย
ตอนเชาฉนจงหนเสรจ เขานมนตใหขนเทศน
เทศนตอนแรกกไดนะส มนมหนงสอเลมหนง
บางๆ กณฑเดยวความวา “จตเต สงกลฏเฐ
ทคคต ปาฏกงขา” เมอจตเศราหมอง ทคต
เปนอนหวงได
เทศนจบกณฑนแลว ตอมาพวกหลง
แหกนมาอก มาขอฟงเทศนทนตวผเฒาศรทธา
เจาภาพกวา ‘ทานเทศนใหฟงกไดจะยากอะไร?’
เขา ไม ยากนะส
แต เรามนจะตายเอา
(หวเราะ) มนเหงอแตก
นขนาดหนาวๆ นะ โถ!
เราอยากฆาเฒานน
เราย ง ไมลม เฒาน น
เฒาทวา ‘ยากอหยง
เทศน’
โธ! ยากบยาก แต
เรามนแคนเสยแลว หวอก
มนคบแลว จะเอาอะไร
มาเทศนละทน มนไมม
อะไรแลว กตายน…พอเขา
นมนต ให เทศนแลวทน มนกอย กบหวหนา
จะใหเขาเทศนมนกไมไดนนา...ตกลงกตองเปน
เราเทศน โถ หนาวๆ นแตเหงอกแตกหมดเลยนะ
แตมนกไปไดนะกแปลกอย เวลาจนตรอกมนไป
ไดนะ เทศนไปไดนนะ แตวาอกนจะแตก มนก
พอบนรอดตวไปได วางนเถอะนะ
พอเทศนเสรจกออกมา เพอนพระมาดวย
กนมาพดหยอกลอวา ‘โถ! เวลาเทศนกเทศนด
นะ’
เราวา ‘อยากตายต.. อยากตายอยามายง
เดอวะ อยามาลอเดอวะ’
‘ฮวย! เจาเทศนดอหลตว’ (กเทศนดจรงๆ
นะน)
‘ฮวย! อยากตายอหลตเดยวน’ (อยาก
ตายจรงๆ หรอน)
เรามนโมโหนวะ เหงอยงแตกอยบเซา
(เหงอไหลไมหยด) เขาใจไหมละ ภาคอสาน
ทางนเขาเรยก “ขาวโปง” ฉนเพลขาวโปงแผน
เดยวกฉนไมหมดมนสตาย มนแคน (จกในอก
กนไมลง) โนนนะ
‘โอ ทกขมากจรงๆ ชวตของพระกม
คร งนนละ เราจำไมลมนะทกขมากทสด
ยงไม ไดอะไร กยงไม ไดคดเรองเทศน ภาษต
หนงสออะไรๆ เรากยงไมเคยสนใจเรยน กคด
ตงแตเรองสวดมนตสวดพร เรยนจบไปตาม
นนๆ หลงจากนนไปแลวเราถงจะเรมเรยน
นกธรรม เรากะไวอยางนนนะ ปนจะตองเรยน
สวดมนต และปาฏโมกขให ไดเสยกอน พอปท
สองตงหนาใสฝายนกธรรมเลย พอออกพรรษา
เทานนยงไม ไดเรยนนกธรรมเขากจบไปเทศน
แลวมนจะไปไดภาษตท ไหนจากไหนมา ยกเปน
คาถาเทศนขนมา มนไมไดมอะไรจะเทศนละทน
โอยคบหวอก ทกขทสดเลย โธ ฉนขนมนางเลด
ครงแผนกลนไมลง เขาใจไหม จะเอาอะไร
เทศนใหเขาฟง มนคบมนแคนในหวใจ นละชวต
ของพระเรามครงนนละทกขมากจรงๆ กเทศน
ใหเขาฟงไดนะ คนเรามนจะตายจรงๆ มนบนไดนะ
มนบนไปจนไดนนละ’
จากนนพอกลบมาถงวด กหาคนคมภร
เอามาทองกณฑเทศนเลย คนหนงสอเทศนทาน
เจาคณอบาลคณปมาจารย (จนทร สรจนโท)
คนเอากณฑเทศนของทานทเราชอบใจ ทอง
ขนใจคลองปากยงกวาทองพระปาฏโมกขเสย
อก คดในใจวา ‘คราวน ไมตายแลว ถามเหต
จำเปนตองไดเทศนท ไหนกจะเอากณฑนออก
เทศน’ กเลยไมถกนมนตเทศนอกเลย…”
นบแตนนมาทานกลบไม เคยได เทศน
ในลกษณะนอกเลย และเทศนหนนนกยงทำให
ทานไมมวนลมเลอนไดเลยดวยเหตผลวา
“เพราะเปนการเทศนแบบจนตรอกจรงๆ
ไมมทางไปเลย แตกตองบนเอา เอาตายสเลย
… เราไมเคยมจนตรอกจนมม มครงนครงเดยว
จากนนไมเคยมปรากฏ ในชวตของพระเราม
ครงนเปนครงแรกทเราฝงลกมาก อนนกไมลม
... จากนนมากพอเทศน ไดธรรมดา ไมอนต
เหมอนตอนนน เพราะเรยนหนงสอไปดวย จะม
เทศนบางกยามจำเปนจรงๆ หากไมจำเปนไม
เทศน”
ลายมอชอบนหนงสอปรยตขององคหลวงตา
68 69
“...เบองตนเจาชายสทธตถราชกมารเสดจออกผนวช ทรงเสยสละทกสง
ทกอยางโดยทรงตดความหวงใยอาลยเสยดายทกประการ กระทงประชาชน
ทงหลายทเหนแกตวตำหนตเตยนทาน วาพระพทธเจาเปนคนคบแคบ เอาตว
รอดเพยงพระองคเดยว.. โดยลำพงพระกำลงความสามารถททรงทำประโยชน
ใหแกโลก
ในความเปนพระเจาแผนดนนนผลมจำกด ไมสามารถทำประโยชน
แก โลกไดมากมายทวไตรโลกธาตเหมอนความเปนศาสดาเลย อยางมาก
ก ไดเพยงขอบเขตขณฑสมาทพระสทธตถราชกมารทรงปกครองเทานน
ไมเหมอนความเปนศาสดาสอนโลกทงสาม เชน กามภพ รปภพ อรปภพ
ทเรยกวาไตรโลกธาต
พระพทธเจาพระองคเดยวเปนครสงสอนเมอเสดจออกผนวชกทรง
บำเพญพระองคอยางเตมพระสตปญญา สละตดความหวงใยอาลย
เสยดายท งส นท โลกนยมกน กตำแหนงพระราชามหากษตรย ใครจะ
ไมตองการ ยศถาบรรดาศกด ความเปนพระเจาแผนดน ไพรฟาประชาช
บรษทบรวาร พระชนกชนน พระชายา พระราชโอรส สมบตเงนทองขาวของ
ทงแผนดนเปนของพระเจาแผนดนทงนน..
จากนนกทรงบำเพญอย
ในปา การอย การเสวย
การใชสอยตางๆ เมอลดตำแหนง
จากความเปนพระเจาแผนดนลงมาเปนคนอนาถาหาทพงพาอาศยไม ไดแลว
จะไดรบความทกขความลำบากยากเยนเขญใจมากนอยเพยงใด .. ทอยท
หลบนอน การเสวย ตลอดยาแก ไข ยารกษาโรคตางๆ ไมมในสทธตถราช-
กมารซงกำลงเปนอนาถานนเลย แมเชนนนก ไมทรงทอพระทย ทรงบำเพญ
จนถงขนสลบไสลไปในบางครงซงบอกไวในตำรา .. ปรากฏวาทรงสลบไป
ถงสามครง หากไมฟนกตองตาย นคอความทกขความลำบากของตน
ศาสนาเปนมาอยางน เมอกาลเวลาท ไดรบความทกขความทรมานยงกวา
นกโทษในเรอนจำ ซงเปนอยถงหกปผานไปแลว ..
ปฐมยามทรงบรรลปพเพนวาสานสสตญาณ ระลกชาตยอนหลงได
กภพกชาตของพระองคเอง ไดเกดไดตายทองเทยวในวฏสงสาร ทงภพนอย
ภพใหญทงสงทงตำ คอขนถงขนพรหมโลกกถง ลงจนถงนรกอเวจกลง
เปนอยางน เหมอนสตวท งหลายท วๆ ไปนนแล เมอพระองคบำเพญ
สมณธรรมคอ อานาปานสตถกทางแลวไดบรรลธรรมนขนมา.. เมอไดผล
อยากเปน“พระอรหนต”เทานน
ทานจำพรรษาทวดโยธานมตร ๒ พรรษา
นอกจากตงใจอานหนงสอธรรมะแลวยงได
ชวยเหลองานกอสรางศาลาทานพระครอยบาง
ดงน
“...การกอสรางกออะไรกมทมาจำพรรษา
ทวดโยธานมตร หนองขอนกวาง ๒ พรรษาแรก
อยน พอพดอยางนกทำใหระลกถงทานพระคร
เหมอนกนนะ ทานพระครเปนเจาอาวาสวด ทำให
คดเหมอนกนนะ
เราไดชวยกอสราง คอวาเลอยไม ทาน
พาไปเลอยไม ในปาแถวๆ ใกลน ไมอดน ไม
แตกอน อดอยากท ไหน ทานพาไปเลอยไม
มาสรางศาลา เราก ไดชวยทานอยปหน ง
จำไดกอสราง เรยกวาเราไดชวยกอสราง ..
ออกจากนนแลวก เตลดเปดเปงจนกระทง
ปานน”
เมอไดเรยนหนงสอตำรบตำราทางธรรม
ธรรมะซงเปนของจรงอยแลวกบนสยทจรงจง
ของทานกรสกวาเขากนไดอยางสนทใจ ทำให
เกดความซาบซงอศจรรยใจเปนอยางยง ดงน
“…เมอเรยนธรรมะไปตรงไหนมนสะดดใจ
เขาไปเรอยๆ โดยลำดบ นบตงแตหนงสอ
ธรรมะชอนวโกวาททเปนพนฐานแหงการศกษา
เบองตน จากนนกอานพทธประวตทำใหเกด
ความสลดสงเวช สงสารพระองคทานในเวลา
ททรงลำบาก ทรมานพระองคกอนตรสรธรรม
พทธประวตยอ
จนถงกบนำตารวงไปเรอยๆ
จนกระท งอานจบ เกดความสลดใจ
อยางยง ในความพากเพยรของพระองคซงเปน
กษตรยทงองค ทรงสละราชสมบตทรงออก
ผนวชเปนคนขอทานลวนๆ ซงสมยนนไมมศาสนา
คำวาการใหทานไดบญอยางนน การรกษาศล
ไดบญอยางน ไมเคยม พระองคกตองเปนคน
อนาถาและขอทานเขามา
โดยตรง และฝกอบรม
พระองคเตมพระสต
กำลงทกวถทาง
เปนเวลา ๖ ป
ถงไดตรสรเปน
พระพทธเจาขนมา
แผนทการจำพรรษาขององคหลวงตาในชวงนน
>>
68 69
จากการบำเพญอานาปานสตในปฐมยามนนแลว กทรงทราบยอนหลงถง
ความเปนมาของพระองค วาเคยเกดเคยตายในภพในชาตเปนสตวเปน
เปรตเปนผ หรอเปนสตวนรก ตลอดถงเทวบตรเทวดาอนทรพรหม
ประเภทใด พระองคเคยเปนมาหมด แลวนบยอนหลงไดหมด ตามรองรอย
แหงความเปนมาของพระพทธเจา นพระองคกทรงทราบไดอยางชดเจน
เปนผลประจกษในคนวนนน
พอมชฌมยามนนกบรรลจตปปาตญาณ ทรงพจารณาเรองความเกดความ
ตายของสตวโลกทวๆ ไปไมมประมาณ กทรงทราบตลอดทวถง เชนเดยวกบ
พจารณาความเปนมาของพระองค จนถงกบทอพระทย ในการทเกดตาย
แบกหามทกขตลอดมา ไมมสถานท ใดทจะปลงวางแหงความทกข เมอม
ความเกดผดๆ พลาดๆ อยอยางนแลว พระองคจงทรงยอนพระทยเขามาส
ตนเหตอนใหญหลวง คอ อวชชาปจจยา สงขารา เปนตน อวชชาคอ
ความมดบอดปดในหวใจของสตว สงขารกผลกดนใหคดใหปรงในเรอง
ในราวตางๆ ซงเปนทางเดนของกเลสอวชชานนไปเรอยๆ จงพาสตวใหเกด
ใหตายเรอยๆ
พระองคทรงพจารณายอนหนายอนหลง ถงตนเหตแหงการพาสตว
ใหเกดตายคออะไร กมาไดความท อวชชาปจจยา ทรงพจารณาลงทจดนน
เขาสตนตอแหงภพแหงชาต แหงความทกขความทรมานทงหลาย ไดทราบ
อยางประจกษพระทย แลวถอนขนมาบรรดาอวชชาทครอบงำในพระทย
ของพระพทธเจา ไดถกถอดถอนขนมาโดยสนเชง .. นนละทปจฉมยามก
บรรลอาสวกขยญาณ คอสนกเลสโดยประการทงปวง สนอาสวะกเลส
หมดในปจฉมยามทพระพทธเจาตรสร เรยกวาตรสรขนมาในขณะนน
ตดภพตดชาตความเกดแกเจบตายทเปนมาแลวกจะนบจำนวนไม ได ทจะเปน
ตอไปนนกเปนอนวาสดสนลงแลว ในขณะทอวชชาตวพาใหเกดใหตาย
ไดตรสรธรรมขนมา ในวนเพญเดอนหกตอนปจฉมยาม..
นคอพระพทธเจาทรงฝกฝนอบรมพระองค คอยสงเกตสงกาการประพฤต
ปฏบตของพระองค เพราะไมมครใดอาจารยใดจะมาสอนได เปนลำพงของ
พระพทธเจาเทานน เพราะพระวสยของพระพทธเจาทกๆ พระองคนน
เวลาตรสร จะตรสร โดยลำพงพระองคเองทกๆ พระองค ไมม ใครแนะนำ
สงสอนเลย จงเปนการยากการลำบาก นละการฝกฝนอบรมพระองคจนไดเปน
ศาสดาขนมาแลว กประกาศธรรม .. ทรงนำมาแสดงสงสอนสตวทงหลาย
เรอยมา นเรมเปนครของโลกแลว เปนครของมนษยและเทวดาอนทรพรหม
ทงหลายในสามแดนโลกธาตน...”
ในขณะทอานประวตของพระพทธเจา
ท ไดตรสรธรรม รสกอศจรรยอยางยงถงกบ
นำตารวงเชนเดยวกน…”
แมเมอไดอานประวตพระสาวกอรหนต
ทงหลายททานออกมาจากสกลตางๆ กนตงแต
พระราชามหากษตรย มหาเศรษฐกฎมพ พอคา
ประชาชน ตลอดคนธรรมดา กยงทำใหเกด
ความซาบซงใจ ดงน
“…องค ไหนออกมาจากสกลใด หลงจาก
ไดรบพระโอวาทจากพระพทธเจาแลว ตางก
ไปบำเพญในปาในเขาอยางเอาจรงเอาจง
เดยวองคนนสำเรจเปนพระอรหนตอยทนน
องคนนสำเรจอยในปานน ในเขาลกนน ในถำนน
ในทำเลนมแตทสงบสงด กเกดความเชอเลอมใส
ขนมาทำให ใจหมนตว เรองภายนอกกคอย
จดไปจางไป…”
ทานเลาถงความรสกทคอยแปรเปลยน
ไปๆ เชนนวา
“…ทแรกกคดจะไปสวรรค คดจะไป
พรหมโลก พออานประวตสาวกมากๆ เขา
มนไมอยากไปละซ อยากไปนพพาน สดทาย
กอยากไปแตนพพานอยางเดยว อยากเปน
พระอรหนต อยางเดยวเทานน ไมมเปอรเซนตอน
เขามาเจอปนเลย ทนจตมนกพงลงตรงนน
ลงชองเดยว…”
ความตงใจเดมวาจะบวชเพยง ๒ พรรษา
แลวสกหาลาเพศนนคอยจดจางลงไปๆ ทกขณะ
กลบเพมพนความยนด ในเพศนกบวชมาก
เขาไปทกท เรองธรรมะกรสกดดดมยงขน
เรอยๆ จตใจกเปลยนแปลงไป
ดวยเหตน เองในระยะตอมาทานจงได
ออกจากบานตาดไปศกษาเลาเรยนในทตางๆ
จนกระทงไดตงสจอธษฐานไวเลยวา
“เมอจบเปรยญ ๓ ประโยคแลว จะออก
ปฏบตโดยถายเดยวเทานน ไมมขอแม ไมม
เงอนไข เพราะอยากพนทกขเหลอกำลง
อยากเปนพระอรหนตนนเอง”
อโบสถวดโยธานมตรยามคำคน ซงองคหลวงตามกหลบมาเดนจงกรม
>>
70 71
ทานไดเลาถงอปนสยทตดตวมาตงแต
ครงเปนฆราวาสไววา
“เราเคยพดใหลกศษยลกหาฟง พดเพอ
เปนคตเพราะเรามนมนสยอนน พดถงนสย
ถาวา “ดอ” มนดอจรงๆ แตมนดอยอยางหนง
ทวา ความดอทวาน เราไมเคยทำใครใหเดอด
รอน หมายถงวา จตนมนจรงจง ถาสมมตไปใน
ทางทชวขาดสะบนจรงๆ เลย แตสวนมากมน
ไมไปนะ ทางทชว ไมเอนไปเลย เชนฉก เชนลก
ไมเคยเลย แมแตเพอนฝงคนใดทนสยไมด
เราไมคบนะ ถงคบกไมนาน นนมนเปนอยาง
นนนะ มนเปนอย ในใจน มนชอบคบกบพระ
กบอะไรไปตงแตสมยเปนฆราวาส
พรรษาท ๓ (พ.ศ.๒๔๗๙)
จำพรรษาทวดทาชาง๑ (ปจจบน วดปาครวลล) ตำบลทาชาง อำเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนครราชสมา
พรรษาท ๔-๕ (พ.ศ.๒๔๘๐-๒๔๘๑)
จำพรรษาทวดสทธจนดา ตำบลโพธกลาง อำเภอเมอง จงหวดนครราชสมา
พรรษาท ๖ (พ.ศ.๒๔๘๒)
จำพรรษาทวดศาลาทอง ตำบลหวทะเล อำเภอเมอง จงหวดนครราชสมา
ออ! อกอยางหนงคอ เราเปนคนชอบ
หวเราะ หวเราะเกงนะ ถาในพระธรรมวนย
หามพระหวเราะ เรากคงจะบวชไม ได น ไมม
หามไวน!”
และดวยอปนสยทำอะไรทำจรงชนด
ขาดสะบนไปเลยเชนน เมอมาทางสายบาตร
ตามทคณตาไดทำนายไว ธรรมะทเปนของจรง
อยแลวจงเขากบอปนสยจรงของทานไดอยาง
สนทใจกลายเปนความมงมนทจะศกษาเลาเรยน
และออกปฏบตเพอความพนทกขโดยถายเดยว
เทานน และดวยความคดทเปลยนแปลงไป
ดงกลาวนถงกบทำใหทานเคยพดเชงทเลน
ทจรงกบโยมแมของทานเองวา
แผนทการจำพรรษา ฟงธรรม และบรเวณการธดงคขององคหลวงตาในชวงนน
ตงสจอธษฐานขอพบครบาอาจารย
๑ ตามขอมลทสบคนมาทงจากกณฑเทศน การสอบถามครบาอาจารย
และบคคลตางๆ ในสถานทจรง ในระหวางพรรษาท ๓-๖ ยงไมพบวา
องคหลวงตาไดเมตตากลาวชชดวาปใดจำพรรษาอยทใด จงสนนษฐานวา
องคทานนาจะพกจำพรรษาทวดทาชาง ๑ พรรษา วดสทธจนดา ๒ พรรษา
และวดศาลาทอง ๑ พรรษา ตามลำดบ
ทลำดบเชนน เพราะสนนษฐานวา เมอบวชทแรกอานประวตพระพทธเจา
พระสาวกซาบซงอยากออกปฏบตเปนพระอรหนต แตใจยงรกการเรยน
จงเรมตนทวดทาชางกอนเพราะเปนวดกรรมฐานท ไมไกลจากสถานทเรยน
ปรยตจนเกนไป อกเหตผลหนงทานเคยกลาววาพกทาชางทแรกฉนขาวไมอม
(ชาวบานใสบาตรขาวเจา) ดวย ๒ เหตผลนจงใหนำหนกการจำพรรษาทน
กอนวดศาลาทองและวดสทธจนดา จากนนองคทานจงไดยายเขามา
พกจำพรรษาทวดสทธจนดา และวดศาลาทองในทสด ซงทงสองวดนอย
หางกนในระยะไมถง ๒ กโลเมตรเทานน เมอยงตองเรยนปรยตทสำนกเรยน
วดสทธจนดาอยกไมนาจะพกในททไกลออกไปนก
พรรษาท ๑ -๒ พรรษาท ๓ พรรษาท ๔ -๕ พรรษาท ๖
อาย ๒๑ -๒๒ ป อาย ๒๓ ป อาย ๒๔ -๒๕ ป อาย ๒๖ ป
(พ.ศ.๒๔๗๗-๒๔๗๘) (พ.ศ.๒๔๗๙) (พ.ศ.๒๔๘๐ -๒๔๘๑) (พ.ศ.๒๔๘๒)
วดโยธานมตร
จ.อดรธาน
วดทาชาง (วดปาครวลล)
ต.ทาชาง อ.เฉลมพระเกยรต
จ.นครราชสมา
วดศาลาทอง
ต.หวทะเล อ.เมอง
จ.นครราชสมา
วดสทธจนดา
ต.โพธกลาง อ.เมอง
จ.นครราชสมา
>>
กาลานกรม
พรรษาท ๗ พรรษาท ๘
70 71
“แม เสอผาทลกเกบไวนน เอาใหหมเพอน
เอาใหพ ใหนองนะถาเกดตอนหลงคดจะสกมา
จะหาถากเปลอกไมเอามาใสแทนหรอก”
อยางไรกดแม ในตอนนนทานจะเรมรสก
จดจางในทางโลกและยนดในเพศนกบวชมากขน
อกทงยงมอปนสยจรงตดตวมาแตหากไมมบญ
ชวยหนนนำและเกดมอปสรรคขดขวางในชวง
เวลานนขนมา ทานวาความตงใจนกอาจตอง
สะดดลงไดเชนกนดงน
“มนแปลกอนหนงนะ ถาคดจะเอาเมย
ทไรมนปรากฏมสงขนมากดขวางๆ จนได หรอ
แมกระทงเราบวชแลวกตามเถอะ ผหญงทเรารก
กบพชายเขาตามหาเรา แตไมพบกน เพราะเรา
ออกเดนทางไปกอนแลว นถาไดพบกน มหวง
เราจะบวชมาจนทกวนน ไม ไดแนๆ มนคงจะ
มดคอตดกนไปเลย”
สวนความรสกเกยวกบสตรเพศทวไปนน
ทานกไดเคยเลาไวเชนกนวา
จะบรรลถงจดททานบรรลหรอไม หรอวา
ทางเหล าน จะกลายเปนขวากเปนหนาม
เปนโมฆะและกลายเปนความลำบากแกตน
ผปฏบตไปเปลาๆ อกประการหนงกสงสยวา
“เวลาน มรรคผลนพพาน จะมอยเหมอน
ครงพทธกาลหรอไม?”
ทานไดเกบความสงสยนฝงอยภายในใจ
เพราะไมสามารถจะระบายใหผ ใดฟงได
และเขาใจวาคงไมม ใครสามารถแก ไข
ความสงสยน ใหสนซากไปได แตอยางไร
กตาม ทานมความรสกเชอมนอยางเตมใจ
ตามวสยของปถชนถงการตรสรของพระพทธเจา
และการตรสรเปนพระอรหนตของพระสาวกทาน
จากนนจงไดนกตงสจอธษฐานวา
“ขอใหเราไดพบครบาอาจารยองค ใด
องคหน งมาชแจงในเหตในผล เรองของ
มรรคผลนพพานวา ยงมอยดวยเหตนนๆ
ใหเราไดถงใจเทานนแหละ เราจะมอบกาย
ถวายตวตอครบาอาจารยองคนนดวย และเรา
จะมอบหวใจเราลงสอรหตผลนนดวย ตายก
ตาย ยงไมไดกตามใหตายอยในสนามรบ”
ดวยความสงสยดงกลาวเปนเหตใหทาน
มความสนใจและมงหวงทจะพบหลวงปมน
ภรทตโต อยเสมอ ทงๆ ทกยงไมเคยพบเหน
ทานมากอนกตาม แตเพราะไดยนชอเสยงของ
ทานมานานแลวตงแตตอนเดกสมยทหลวงปมน
มาจำพรรษาอยทางอำเภอบานผอ จงหวด
อดรธาน ในป พ.ศ.๒๔๖๒ และ พ.ศ.๒๔๖๗ จง
ทำใหรสกเชอมนอยลกๆ ภายในใจวาหลวงป
มนจะสามารถไขปญหาน ใหกระจางได
อดอาหารดดความหว
ระยะแรกทมาถงจงหวดนครราชสมา
ทานมาพกทวดทาชางกอน ชาวบานทน
ใสบาตรขาวเจาทำใหทานฉนไมอมทองดงน
“...เหตทจะไดดดเจาของใหร เหตรผล
รหนกรเบากน กเพราะตอนทธาตขนธมนกำลง
รนแรง ฉนขาวเจาเสยดวย ขาวเจามนไมคอย
อยทองนานแหละเพราะเราไมเคย ถาเคยก
ไมเปนไร อยโคราช วดทาชางเปนวดกรรมฐาน
เราลงไปทแรกกไปอยวดทาชาง ฉนเทาไรมนก
ไมอม จนกระทงรำคาญนะเรากด เพราะเรา
มงธรรมนแตธาตขนธมนไม ไดสนใจกบอรรถ
กบธรรมอะไรกบเรา ลนปากไมสนใจอรรถธรรม
อะไรกบเรา มนมแตจะเอาทาเดยว ฉนลงไป
เทาไรกไมพอไมอม เอามนอก ‘เอา ฟาดมนลง
ไปใหมนอมจนกระทงไมมทองใส’
“ออกบวชทแรกอะไรงามหมด ขนชอวา
ผหญง ขนชอวาสาวๆ ชอบทงนนแต ไมหนก
เหมอนความทจะไปนพพาน สะเทอนปงเขาไป
กซดกนเรอยนะ อนนนลบอนนขน ซดกน
เรอยนะ”
เม อ ไม ปรากฏส ง ใดข นมาก ดขวาง
กลบเพมพนความเชอความเลอมใสในธรรม
คดอยากบำเพญตนใหเปนพระอรหนตตามเสดจ
พระพทธเจาและพระอรหนตมากกวา แตสงท
เปนอปสรรคแกท านในระยะเร มตนกคอ
เกดความลงเลสงสยวา ปฏปทาแนวทาง
การปฏบตท เ ราดำเนนตามทานเหลาน น
สมณะ๔ประเภท
“...สมณานญจ ทสสนง เอตมมงคลมตตมง
การเหนสมณะผสงบกายวาจาใจ เปนมงคล
อนสงสด ..
คำวา “สมณะ” ตามหลกธรรมททานแสดง
ไว ม ๔ ประเภท สมณะท ๑ ไดแก พระโสดาบน
สมณะท ๒ ไดแก พระสกทาคาม สมณะท
๓ ไดแก พระอนาคาม สมณะท ๔ ไดแก
พระอรหนต...”
72 73
กหยดกกเลยไม เอา จนกระทงถงกำหนด
ถงมาฉน มนไมเหนตายนนะ แนะ จากนนมา
กพอฟดพอเหวยง ถงจะหวจะอะไรธาตขนธ
มนจะดมอยางเดมกตาม ทนจตใจกปลอยกงวล
ไดเพราะเคยรเรองราวกนมาแลว นมนเปน
เรองของธาตของขนธกำลงดดดมมนเปน
อยางนนๆ เราอดแลวเทานนวนเทานวน
ไมเหนตาย
พดถงเรองความหวกไมเหนมนหวเอานก
เอาหนา วนหนงสองวนมนหวมาก พอจากนน
ไปแลวกคอยเบาลงไป จนกระทงถงกำหนด
วนฉนก ไม เหนหนกหนาอะไรพอจะใหลม
ใหตาย อนนเราฉนใหมนอยทกวนๆ แลวฉน
ขนาดอมแลวมนยงจะตายก ใหมนตายไปซ
เหมอนกบคนหมดกงวล ... ยงไงกขอใหมงอรรถ
มงธรรมเปนสำคญ ใหฝงอยภายในจตใจอยาให
เอนเอยง สงภายนอกท เกยวกบเรองธาต
เรองขนธ ใหเปนอนหนง อยาถอสงเหลานน
เปนใหญยงกวาธรรม จตใจจะคอยเปนไป และ
ใหเขมงวดกวดขน
สงใดทจตชอบ ๙๙% เปนกเลสถาเปนจต
เราธรรมดา มกจะชอบในสงทเปนภย แตถา
จตมธรรมขนเปนลำดบๆ นนอาจจะมชอบ
หลายดาน อาจหมนเขามาชอบในธรรมภายนอก
ทยงชำระกนไม ได ใจกมลกษณะชอบ แตก
รสกตวและพยายามแก ไขไปโดยลำดบ จนกระทง
ความชอบเกยวกบเรองโลกเรองสงสารจางไปๆ
จนกระทงความรสกชอบทงหลายหมนไปทาง
ธรรมะลวนๆ จากนนใจกสบาย แรงของโลก
ไมดงดดจตใจได มแตจตใจดงดดกบธรรม
หมนกนไปเลย…”
ปรากฏวามนเตมอดเลย ขนาดนนอดลง
ไปแลวมนยงไมหยดความหวความอยาก
ยงอยาก เอาขาวเปลาๆ มาฉนมนกหวานไปเลย
‘เอ มนทำไมจงเปนอยางนนารำคาญนะ’
ออกจากนนกไปลางบาตร ลางบาตรกลบ
มาเชดบาตรยงไมเขาถลก หวขาวอกแลว ‘หอ
มนทำไมจงเปนอยางน’ นนะตนเหตจะดดกน
กใหกนมาสกครนแทๆ ยงไมถง ๓๐ นาทเลย
อมออกมานมาลางบาตรเชดบาตร ยงไมไดเขา
ถลกเลยทำไมถงอยากอกแลว ตงแตน ไปถงวน
พรงนเชาก ๒๔ ชวโมง มนทำไมมนเกงนกเหรอ
‘เอา ลองดมนจะตายจรงๆ เหรอ ไมได
กนมนจะตาย จะลองดสก ๖ - ๗ วน’
เอาเลยทนดดมน ตดสนใจปบลงไป ตาย
กตาย ชวง ๗ วนนมนจะตายเพราะไมกนขาว
เอาใหเหนเสยทวะ จะทดลองดใหรความหนกเบา
ของธาตของขนธ มนจะเปนไปขนาดไหน
โบสถและซมประต วดปาครวลล ต.ทาชาง อ.เฉลมพระเกยรต จ.นครราชสมา (ปจจบน)
72 73
เออเฟอมนำใจ
ระยะตอมาทานมาศกษาปรยตอยกบ
พระราชกวซ งภายหลงดำรงตำแหนงเปน
สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธโร) เปน
อาจารยผสอนทางดานปรยต ทานกลาว
ยกยองเสมอๆ วา
“...สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธโร)
ทานเปนพระนกเสยสละ ไมมอะไรตดเนอตดตว
เราอยกฏเดยวกบทาน เปนผดแลของทกสง
ทกอยางของทาน เปนผสงจบสงจายสงเกบ
อะไรๆ ทงหมด เพราะฉะนนจงรจกทานไดด
ทานมเทาไหรใหหมด ทานเดนมากในทางเปน
นกเสยสละ…
เราอยกบทานเวลาเรยนหนงสอ ทานเปน
ผสอนฝายบาล ใหเรา ขณะเรยนหนงสออย
ถาเราทราบวามพระกรรมฐานทานมาอยในวด
หรอมาอยทไหนๆ เราจะตองเขาไปหาทานจนได
เวลาฟงธรรมะกรรมฐานรสกวาธรรมะมนกลอมใจ
เคลมไปเลย เราจะเปนนสยอยางนน...”
ทนมการจดแบงพระเณรออกเปนคณะ
คณะของทานมเจาคณอาจารยเปนหวหนาคณะ
แตเจาคณมอบใหทานเปนผชวยดแลคณะ
ภาระหลายประการจงตกมาถงทานนอกเหนอ
จากภาระการเรยน เปนททราบกนด ในหม
พระเณรถงความมนำใจเออเฟอไมตระหน
ถเหนยวของทาน เมอมจตปจจยไทยทานเขามา
มากนอย ทานจะแบงปนสงของตางๆ ออก
แจกจายพระเณรอยางทวถงหมด เหตนเอง
ทำใหคณะของทานมพระเณรมาอยดวยจำนวน
มาก ซงทานเคยกลาวไว ดงน
“…ตงแตเราเปนพระหนมนอย เราไปอย
วดไหน หากสมภารตระหน เราอยไมไดนะ มนคบ
หวอก เราเปนอยางนนจรงๆ ไมใชพดเลนนะ
เรยนหนงสอกเปนอยางนนเหมอนกน คณะ
ของเรานมเรามเขาท ไหน ของตกมาหาเราน
พระเณรนรมพรบเดยวหมดเลย
นนแหละเปนอนเดยวกนมาตลอด เรยน
หนงสอกเปนอยางนน ไมเคยวานเปนของเรา
นนเปนของทาน... เหมอนครวเรอนเดยวกน...
เราไปไหนมา ไดของมากนอย พระเณรนพรบ
เดยวหมดเลย
พระเณรแยงกน
กเหมอนกบเราอย ใน
ครวเรอน คอแยงกน
ในฐานะพระเณรในวด
แยงกนแบบพระ วางน
แ ย ง แ บ บ ฆ ร า ว า ส
แยงแบบพอแมกบลก
ในครอบครวเปนอยางหนง
การแยงกนมหลายประเภท
นแยงแบบพระมนกนาด
ดดวยความตายใจ พออะไร
มานตายใจแลว พรบ
เลย…
ไมเคยเกบไมเคย
สงสมแตไหนแตไร คณะ
ของเราชวงเรยนหนงสอ
จงมพระเตมไปหมด เราไป
อยท ไหนคณะของเราจะมาก
ทสด มากกวาเพอน ลกศษย
ลกหาเพอนฝงเตมไปหมด...
เพราะความเสยสละ…”
สมเดจพระมหาวรวงศ มนามเดมวา พมพ แสนทวสข เกดเมอวนท
๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๔๐ ตรงกบวนเสาร ขน ๑ คำ เดอน ๖ ประกา
ทบานสวาง ตำบลสวาง อำเภอวารนชำราบ จงหวดอบลราชธาน
การบรรพชาและอปสมบท เบองแรกไดบรรพชาเปนสามเณร
ทวดสปฏนาราม อำเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน เมอวนท ๑ เมษายน
พ.ศ. ๒๔๕๗ ไดอปสมบท ณ อทกกเขปสมา ในลำนำมล ททาบานโพธตาก ตำบลพบล อำเภอ
พบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน เมอวนท ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๐ มสมเดจพระมหาวรวงศ
(ตสโส อวน) ครงดำรงสมณศกด พระราชมน เปนพระอปชฌาย พระศาสนดลก (ชต เสโนเสน)
เปนพระกรรมวาจาจารย มฉายาวา ธมมธโร
สมณศกด
พ.ศ.๒๔๗๕ เปนพระราชาคณะสามญท พระญาณดลก ในรชกาลท ๗
พ.ศ.๒๔๘๙ เปนพระราชาคณะเสมอชนราชในนามเดม ในรชกาลท ๘
พ.ศ.๒๔๙๐ เปนพระราชาคณะชนราชท พระราชกว ในรชกาลท ๙
พ.ศ.๒๔๙๒ เปนพระราชาคณะชนเทพท พระเทพโมล
พ.ศ.๒๔๙๖ เปนพระราชาคณะชนธรรมท พระธรรมปฎก
พ.ศ.๒๕๐๔ เปนพระราชาคณะชนหรญบฏท พระพรหมมน
พ.ศ.๒๕๐๘ เปนสมเดจพระราชาคณะท สมเดจพระมหาวรวงศ
มรณภาพ เมอวนท ๓๐ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๑๗ ณ โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช
สมเดจพระมหาวรวงศ(พมพธมมธโร)
74 75
เจาคณนกเสยสละ
ทานใหความเคารพนบถอเจาคณอาจารย
อยางสง ไมเพยงเพราะเจาคณฯ เปนอาจารย
สอนปรยตธรรมใหเทานน แตดวยคณธรรม
ของทานเจาคณฯ เฉพาะอยางยงความเปน
“นกเสยสละ” เปนสงททำใหตองกลาวถงอย
เสมอๆ อยางไมมวนลมเลอนไดเลย ดงน
“…เรายงไดคดถงสมเดจพระมหาวรวงศ
(พมพ ธมมธโร) เปรยญ ๖ ประโยคนน ทานเปน
นกเสยสละนะ เราเคยอยดวยแลว ถงไหน
ถงกน... ทานไปไหนมาน พระเณรรมพรบเลย
หมดเลยๆ ทานเปนนกเสยสละ ไมสนใจ
ไดมาเทาไหร บทเวลาทานจะพด ทานกพด
ของทาน พดเฉยๆ เอาของมาเตมอยน มนมผา
ไหมดๆ อย มาจากเมองอบล ผาไหมผาอะไร
เขาทอมาถวายทาน พอมาถงทาน
‘เออ… ผาไหม ใหระวง ใหรบเกบนะ
เดยวอตา...จะมาเอาหมดนะ’
อตา...น
เปนมหาและเปนหลาน
ของทานเอง ทานบอก
‘ใหรบเอาไปซะ ของไหนดๆ เดยวมนเอาไป
หมด’ วาเทานนแหละ แลวไมเคยพดถงอกเลย
มเทานน นเรยกวาคำพดตดปากเฉยๆ ทานไมได
พดดวยความหงหวง
ความหมายกคอวา เอาไวเผอวามนจำเปน
องค ไหนทควร ทานจะสงจดใหเลย นเรยกวา
นกเสยสละ เราเทดทสดเลย… เพราะนสยทาน
กบนสยเราเขากนไดปบ ปบ เลย เราฝงลกแลว
วาทานคอนกเสยสละ นองคหนงทเปนพระ
นกเสยสละ ทานไมม ไดมาเทาไหรหมด ไมมเหลอ
หมด หมดเลย…”
ทานกลาวยกยองนำใจของทานเจาคณ
อาจารยวา เปนผมจตใจกวางขวาง ไมสงสม
และไมตระหนถเหนยวในจตปจจยไทยทานตางๆ
เลย มแตนำออกจายแจกแกบรรดาลกศษย
ลกหาพระเณรเสมอมา ทานเจาคณฯ เคยสงให
นำของจำนวนมากออกทำสลาก และใหพระเณร
ทกรปไดจบสลากแบงปนกน
ทานเจาคณกไมเคยใหความสนใจในสงของ
เหลานนเพอตวเองเลย ฉะนนในคราวหนง
ทานอยากใหทานเจาคณฯ ได ใชของดๆ บาง
จงไดแอบเอาจวรชดหนงแยกเกบไวตางหาก
เพอมใหนำมาตดสลากรวมดวย คดไวในใจวา
จะเปลยนถวายใหมใหทานเจาคณบาง
ตอมาภายหลงทานเจาคณฯ ไดสงเกต
เหนจวรชดนยงคงเกบอย ในตเชนเดม
จงถามทานทนทวา
“ทำไมไมไดนำจวรชดน ไปจบสลาก
แจกใหพระเณร?”
ทานให เหตผลเปนอบายแกทาน
เจาคณเพอจวรชดดนจะไดเกบรกษาไวเปนของ
ทานเจาคณตอไปไมถกสงใหนำออกแจกจายไป
ทางอนเสยวา
“เพราะในบางคราว จวรของเจาคณอาจารย
อาจชำรดเสยหายดวยเหตใดเหตหนง เชน
ไฟไหม หรอหนกด กจะมเปลยนไดทนทครบ
กระผม”
คำตอบนทำใหทานเจาคณตองจำยอม
ดวยเหตผล
เรยนปรยตแอบปฏบต
บรรยากาศการเรยนหนงสอของทาน
ทนครราชสมาในคร งนน มกม เหต ได เขา
กรงเทพฯ อยบอยๆ และเมอตองโดยสารรถไฟ
กตองยอมอดอาหารในวนนนเลยทเดยว
“...ตอนเรยนหนงสอ เราไปเรยนทโคราช
แลวเกยวของกบกรงเทพฯอยเสมอ ไปกรงเทพฯ
จากกรงเทพฯ มาโคราช ไปมาบอยดวยรถไฟ
คอตอนกอนไมมรถยนต ทางถนนรถยนต ไมม
มแตรถไฟ รถไฟเขากไปตามเวลาเชนตอนเชา
ไมไดเหมอนทกวนนซงมรถเตมถนน ไมวารถไฟ
รถยนตเตมถนน มนไมมนะ ถาไปไมทนเวลาไม
ได นเรากไป คอออกจากโคราชแตเชา รถไฟ
ออก คอวาตองเสยสละแหละ (ไมฉน) ตอนเชา
กตอนเชา
บางสวนของหนงสอปรยตท
องคทานเกบรกษาไว >>
74
<< บญชรายชอหนงสอปรยต ทองคหลวงตา
จดทำรายการดวยตนเอง
74 75
นอนหนงมนกแปลกๆ อยนะ ไปนง คอ
วนนมาเรยกวาตงใจเสยสละไมฉน
อยในรถไฟมนมเทวดาอยนนจนได เทวบตร
เทวดาม เรากนงอย ในนนไมสนใจ เขากรน
พระทานฉนตอนเชาตอนอะไร กเขารเรอง
ของพระน เรากนงของเราเฉย
แลวอยๆ เขาเอาจานเอาอะไรในรถไฟ
ต เสบยง เทวบตรเทวดาอย ในนน เขาไป
สงอาหารในตเสบยงเอามาถวายเตมไปหมดเลย
วดสทธจนดา ตงอย ณ บานเลขท ๗๗๔ ตำบลในเมอง อำเภอเมอง จงหวดนครราชสมา
อยใจกลางเมอง มเนอท ๒๔ ไร ๓ งาน ๙ ตารางวา
ประวตความเปนมา
พ.ศ.๒๔๖๗ คณะขาราชการทหารพลเรอนและพอคาคหบด ซงมพระยาเพชรปาณ (ดง รกตประจตร)
สมหเทศาภบาลมณฑลนครราชสมาเปนประธาน ไดปรกษากนวา เมองนครราชสมาเปนหวเมองเอก
ในภาคอสาน การพระศาสนายงไมเจรญรงเรองเหมอนบางมณฑลทเจรญแลว เนองจากเจาคณะ
มณฑลมไดสถตอยทมณฑล ควรจะอาราธนาเจาคณะมณฑลใหมาสถตอยประจำเมอง จงมความเหน
ชอบพรอมกนวาควรจะรวมวดสมบรณจวสมารามกบวดบรมจนดา ใหเปนวดเดยวกน และสรางสรรค
ขนใหมใหสวยงาม ควรเปนศรสงาแกบานเมอง สมเปนวดทสถตของพระมหาเถระ ครนปรกษาตกลง
กนแลว จงมใบบอกลงไปกราบทลพระเจาวรวงศเธอกรมหลวงชนวรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา
สมเดจพระสงฆราชเจาทรงอนโมทนา ประธานอนญาตใหจดการไปตามประสงค และทรงประทานนาม
วดทจะสถาปนาขนใหมนวา "วดสทธจนดา"
พ.ศ.๒๔๗๑ น ทานเจาคณะมณฑลนครราชสมา ไดเปนผส งการคณะมณฑลอดรอก
ตำแหนงหนง วดสทธจนดาจงเปนแหลงบรหารคณะสงฆทวภาคอสาน งานคณะและงานวดมมากขน
ทานจงขอพระธรรมปฎก (พมพ ธมมธโร) เมอครงเปนพระเปรยญอยวดบวรนเวศวหาร มาเปนผชวย
เจาคณะมณฑลฯ อกผหนง การศกษานกธรรมและบาลซงเรมมาแตรวมวด กเจรญขนโดยลำดบ
พ.ศ.๒๔๘๕ เนองแตสมเดจพระมหาวรวงศ เมอเปนเจาคณะมณฑลฯ พจารณาเหนมานานแลว
วาทางภาคอสาน กมของเกาโบราณไมนอย ควรมหอพพธภณฑสำหรบภาค รวมของเกาไวเปนทศกษา
ของกลบตรภายหลง และไดรวบรวมของเกาเพอการนอยมากแลว
เจาอาวาสวดสทธจนดา
๑. สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน)
๒. พระโพธวงศาจารย (สงขทอง นาควโร)
๓. พระอรยเวท (เขยน ฐตสโล)
๔. พระเทพสธาจารย (โชต คณสมปนโน)
๕. พระธรรมบณฑต (ญาณ ญาณปาโล)
๖. พระธรรมโสภณ (โกศล สรนธโร)
วดสทธจนดา
คอเรากเหมอนวาตดสนใจไม ไดฉนละวนน
ตงใจไมฉนละ ทไหนไดเตมเลย แนะ มนแปลก
อยนะ...”
อยางไรกดเมอวางจากการเรยนทานจะ
พยายามหลบหลกจากหมเพอนทเรยนหนงสอ
ดวยกน โดยแอบนงสมาธ ในกฏคนเดยว
หรอ เดนจงกรม ในชวงเวลาดกๆ อยเสมอ
ดวยเกรงผอนจะพบเหนอนทำใหทานเกดความ
เกอเขนในการปฏบต ทานเลาแบบขบขน
ถงเหตผลทตองแอบหลบเพอนมาภาวนา ดงน
75
หนงสอปรยตทองคหลวงตาลงลายมอชอและวนทไว
รถจกรไอนำป พ.ศ.๒๔๗๔ - ๒๔๘๙
เปนรถไฟสายนครราชสมาทใช ในสมย
ทองคหลวงตาตองไปทำธระ
ทกรงเทพฯ
76 77
“…เราภาวนาอยทกวนน เรยนหนงสอ
เราไมเคยละนะ หากไมบอกใครใหร เพราะอยกบ
พวกลงดวยกน ถาไปภาวนาเดยวมนมาพด
แหยกน บางทไปแอบเดนจงกรมตอนดกๆ
เงยบๆ แลวเพอนฝงกเดนผานมาเจอเขาเขา
ถามวา ‘ทำอะไร?’
เราเผลอบอกไปวา ‘เดนจงกรม’
‘โฮ ! จะไปสวรรคนพพานเดยวนเชยว
หรอเพอน? คอยกนหนอยนะ คอยกนเสยกอน
เรยนจบแลวคอยไปดวยกน’ เขาพดหยอกลอ
กนเลน นนนะ พวกเดยวกนมนพดกนไดนนะ
จะวาไง ไมถอสถอสากน ‘น จะไปสวรรค
นพพานนะน พวกเราอยาไปกวนทานนะ ทาน
กำลงเตรยมจะไปสวรรค นพพาน’ ตองม
แหยกนอยอยางนน
ตงแตนนมาเขด เวลามาเจอกนกลางคน
ขณะเรากำลงเดนจงกรม มพระเพอนเดนมา
ถามวา ‘ทำอะไร เดนทำไม?’
‘โอย! ผมเปลยนบรรยากาศ นงดหนงสอ
เหนอย จงออกมาเดนเปลยนบรรยากาศบาง’
เราตองตอบอยางนจงผานไปได เพราะฉะนน
จงไม ใหร นงภาวนาเฉยไมใหรนะ ปดประต
เราไมใหเหน ถาออกมากเปนลงเหมอนเขาเสย
ถาเขาในหองเปนแบบนน กลางคนดกๆ
ออกมาเดนจงกรม มนเปนอยในหวใจนจะวาไง
หากบอกใครไม ได อยางน ไมบอกใครเลย
เพอนฝงอยดวยกนกไมบอก เปนลงไปกบเขา
เสยอยางนน
ทางภาคปฏบตละเอยด ภาคปรยต
หยาบกวากน หากอยในขอบเขตของหลกธรรม-
วนยดวยกน เวลาเราเรยนหนงสออยนทำตว
เหมอนไมเคยภาวนา เกบเงยบเลย แตอนหนง
มนฝงอยลกๆ ไมจดจาง มนรกมนสนทมนตดใจ
ในเรองกรรมฐาน เรองมรรคเรองผลเรองนพพาน
จากทำกรรมฐานจากการภาวนา หากไมแสดงตอ
ใครใหทราบ…”
ในชวงททานกำลงเรยนหนงสออยน
ทางบานเรมเกดความสงสยเกยวกบความคด
ทจะลาสกขาของทานวาคดอยางไรบาง ดงนน
ในคราวททานบวชได ๔ พรรษา มโอกาสเดน
ทางกลบไปเยยมบาน โยมพอจงไดถามขนมาวา
“ไมอยากสกบางเหรอ”
ครงนนพระลกชายไดแตนงนงไมตอบวา
อะไร แตในใจของทานขณะนนคดวา
“ไอเรองสกน ไมคำนง มแตหมนตวเขา
สธรรมของพระพทธเจา”
ทานกลาววาทานใชชวตการเรยนหนงสอ
อยทจงหวดนครราชสมา คอ วดทาชาง ตำบล
ทาชาง ๑ ป วดสทธจนดา ๒ ป และวดศาลาทอง
ตำบลหวทะเล ๑ ป รวม ๔ ป ม โอกาส
ออกปฏบตกรรมฐานระหวางพกเรยนหนงสอ
ดงน
“...เราอย โคราชมาหลายป .. ทาชาง
ปหนง แลวกวดสทธจนดาในโคราชเอง ๒ ป
วดศาลาทอง ๑ ป .. เทยวแหลกหมดเลย
แตกอนอำเภอมนอย เดยวนเขาตงอำเภอใหม
เลยไมทราบวาอยท ไหนๆ .. เรยนหนงสอกมา
อยทนน แตกอนดเหมอนจะไปทกอำเภอละมง
ทน เวลาเขาตงอำเภอใหมน เลยไมทราบวา
อำเภอไหนบางนะ .. อำเภอจกราชนตงทหลง
ตงทหลงหลายอำเภอ ทมด งเดมกอำเภอ
ปกธงชย สคว สงเนน ปากชอง มมาดงเดม ..
วดปาแถวนนไปหมดนนแหละ ขนชอวาวดปา
อยท ไหนหลวงตานตองถงหมดเลย มนเปน
อยางนนนสยกรรมฐานมอยเปนประจำตลอด
เลยนะ รกกรรมฐานมาก
ซมฟงธรรมพระปฏบต
ศาลาการเปรยญวดสทธจนดาในปจจบน
76 77
บรรพชาและอปสมบท เมออาย ๑๕ ป ไดบรรพชาเปนสามเณรเมอ พ.ศ.๒๔๔๖ ในสำนก
พระอปชฌาย ปอง ณ บานหนองขอน ตำบลหวตะพาน อำเภออำนาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน
เมออายครบบวช ไดอปสมบทเปนพระภกษ ณ พทธสมาวดสทศนฯ อำเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน เมอ
วนท ๓๐ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๕๒ โดยสมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) สมยเมอดำรงสมณศกดเปน
พระศาสนดลก เจาคณะมลฑลอสาน เปนพระอปชฌาย นบวาเปนสทธวหารกอนดบ ๒ ของสมเดจ
พระมหาวรวงศ พระมหาเสน ชตเสโน เปนพระกรรมวาจาจารย พระปลดทศน เปนพระอนสาวนาจารย
การจารกเพอศกษาธรรมปฏบต เหตท ไดจงใจใหทานออกเทยวธดงคเจรญสมถวปสสนากรรมฐาน
นน สาเหตดวยไดคำนงถงพระพทธศาสนาวา หมดเขตสมยมรรคผลธรรมวเศษแลวหรอวายงมหนทาง
ปฏบตดปฏบตชอบในพทธศาสนาอย ในระหวางพรรษา ป พ.ศ.๒๔๕๘ ไดพบกบพระอาจารยมน ภรทตตเถระ
ซงจำพรรษาอยทวดบรพา จงหวดอบลราชธาน ทราบวาเปนผปฏบตดปฏบตชอบ เมอไดศกษากบทาน
จนไดความแนชดวาหนทางปฏบตดปฏบตชอบนนมอย จงไดตกลงใจออกเทยวธดงคหาทวเวกเพอเจรญ
สมถวปสนากรรมฐานตงแตนนมา พ.ศ.๒๔๘๑-๒๔๘๓ ไดจำพรรษาวดปาสาลวน
สมณศกด ไดรบพระราชทานสมณศกดขนเปนพระราชาคณะชนสามญฝายวปสสนาธระมนามวา
พระญาณวสษฏ สมทธวรจารย เมอวนท ๕ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๐๐
มรณภาพ อาพาธดวยมะเรงเรอรงในกระเพาะ ไดมรณภาพเมอวนท ๘ กนยายน พ.ศ.๒๕๐๔
เวลา ๑๐.๒๐ น. ณ วดปาสาลวน อ.เมอง จ.นครราชสมา สรอายรวม ๗๓ ป
หลวงปสงหขนตยาคโม
(จากซาย) หลวงปฝน อาจาโร หลวงปมหาปน ปญญาพโล หลวงปสงห ขนตยาคโม
หลวงปคำด ปภาโส จะเรยกวาพระโคราชเราจะผดไปไหน
อยโคราชเวลาหยดเรยนหนงสอกเขาปา เขาไป
หลายแหง แตกอนกลางดงไมมบานมเรอน
อะไรละ มแตพวกกอไผ เขาพรก เราไปเทยว
ทางนน ไมมบานมเรอนแตกอน มเทานนแหละ
พอวางๆ กไปเทยวกรรมฐาน ชอบกรรมฐาน
อยนะ เรยนหนงสออยกรรมฐานไม เคย
ปลอยวางนะ ไปอยท ไหนกเหมอนกนพอวาง
ออกแลว พอวางปดโรงเรยนปบนออกเลย
ไปเทยวกรรมฐาน ... เขาปาเขาเขาไปเรอยๆ ...
เราเรยนหนงสออยทนก เรยน ออกปฏบต
กรรมฐานไปทางเขาใหญ ปาเขาทางอำเภอ
ปกธงชย ท ไหนไปทงนน ไปเทยวภาวนาเวลา
วาง คอเวลาหยดโรงเรยน...”
รปเหมอนสมเดจพระมหาวรวงศ
(ตสโส อวน) ปฐมเจาอาวาส
หลวงปสงห มนามเดมวา สงห บญโท เกดเมอวนท ๒๗ มกราคม พ.ศ.๒๔๓๒
เวลา ๐๕.๑๐ น. ตรงกบวนจนทร ขน ๗ คำ เดอน ๓ ปฉล ณ บานหนองขอน
ตำบลหวตะพาน อำเภออำนาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน มพนองรวมกน
๗ คน ทานเปนคนท ๔ และพระมหาปน ปญญาพโล เปนคนท ๕
78 79
หม เพอนใครไม ไปเราไมสนใจกบใคร
ถาวนไหนทานประชมฟงธรรมตรงกบวนท
เราวางจากการเรยนเราก ไป ไปบอย .. ถา
วนไหนวางจากนนอกกจะไปเขาปาไปทางวด
ปาดงขวางอยทางตะวนออกของวดปาสาลวน
สงดดไปพกอยทนน ไปภาวนา .. แตบอกวา
ไปภาวนาไมไดนะ ตองบอกวาไปดหนงสอบาง
ความจรงคอไปภาวนา .. ทานอาจารยสงหยงชม
ใหพระเณรฟง อาจารยคำดกไดฟงอยดวยวา
‘พระหนมองคนสำคญนะ ภาวนาดนะ’
และทานยงไปเลาใหพระฟงอกดวยวา
‘มานงฟงเทศนเหมอนหวตอ นงตรงแนวไมเอน
ไมเอยง มาแลวมานงขางหนา เทศนจบแลว
หายเลย (ไมคยกบใคร)’ เพราะเราไปฟงเทศน
วดปาสาลวน สถานทตงแหงกองทพธรรม
วดปาสาลวน ในอดตและปจจบน
สำคญมาก จะมมากมนอยไมสำคญ สำคญ
ใหสมำเสมอ มมากมนอยแจกใหเสมอกน เราเปน
พระหนมพระนอยได ไปรบความเสมอภาค
กบทานในสองสำนกนฝงใจไมลมนะ .. นาชม
มมากมนอยกเถอะถาลงความเสมอภาคได
เขาไหนเปนธรรมอบอนดวยกน ตายใจกนได
เหนแก ไดเหนแกกนดไม ไดนะ เขากนไมสนท
ถาลงมเทาไรถงไหนถงกนใหสมำเสมอ ..
พอวนไหนวางจากเรยนหนงสอ .. เปน
วนหยดวนพระวนอะไรอยางน เราจะไปฟงเทศน
ทานอาจารยสงหทวดปาสาลวน .. ทวดปาสาลวน
จะมประชม ๔ วนคร งหน ง ประชมตอน
บายโมง เราไดฟงเทศนทาน .. ทานจงพบเราบอย
ไปตามประสาของเราทมนชอบภาวนา ..
หนงสอ ปรชญาเถรภม ทองคหลวงตา
ใชในชวงทอยทวดศาลาทอง
ระหวางการเรยนหนงสอนอกจากทานจะ
แอบปฏบตอยภายในวดแลว ทานยงพยายาม
หาโอกาสไปฟ ง เทศนของพระปฏบต เชน
ทานอาจารยสงห ขนตยาคโม ทวดปาสาลวน
อกดวย ดงน
“เราเรยนหนงสออยวดสทธจนดา กม
วดปากรรมฐาน เชน วดปาสาลวน วดปา-
ศรทธารวม เปนตน วดเหลานเปนวดใหญมาก
วดศรทธารวมทานอาจารยมหาปนเปนเจาอาวาส
วดสาลวนหลวงปสงหเปนเจาอาวาส พระเณร
เยอะ นาดเวลาพระทานออกบณฑบาต ทานจด
ทานแจกอาหาร
เราเปนพระหนมนอยแตตามหมมนตอง
คดซ ดไปงามตา ความสมำเสมอทานถอเปน
78 79
วดศาลาทอง ในปจบน
79
ของทานตลอด ตอนนนเราภาวนายงไมเปน
ยงไมทราบวาทานเทศนมบทหนกบทเบาขนาด
ไหน แตเรองวถจตททานแสดงนน เรายงไม
เคยไดยนมากอน ..
ไปวดนนวดนเขากทราบวาเปนวดกรรม-
ฐาน แตเราบอกวาไปดหนงสอ ความจรงไปด
หนงสอใหญคอภาวนา ไมใหใครทราบ มนหาก
เปนอยลกๆ ถาหากพดออกมาหมเพอนขดทนท
จงไมพด เฉยดกวา เขาเปนลง เรากเปนลง
เขาเปนอะไรกเปนกบเขาไป
คำวา “ลงคางดานปรยต” นนคอ กรยา
หยอกเลนกนธรรมดา แต ไม ใหผดจากหลก
ธรรมหลกวนย เราเรยนหนงสออย ใครมาดถก
พระกรรมฐานไมไดนะ แตกมนอยมากทปรยต
จะดถกพระกรรมฐาน ถาเขาพดออกมาในเชงด
ถกอะไรๆ เอาแลว เรารกกรรมฐานรกอยางนน
แตสวนมากทานชมเชย ทานปฏบตได เรา
ปฏบตไมได แสดงวายอมตนชมเชย…”
ทวดปาสาลวนแหงน เองทำใหทานม
โอกาสไดพบและสนทสนมกบหลวงปคำด ปภาโส
ทานไดบอกกบหลวงปคำดในครงนนวา
“พอจบจากการเรยนตามคำอธษฐานแลว
จะออกปฏบตเพยงเทานน”
กาลเวลาผานมาหลายตอหลายป ทานทง
สองถงไดมาพบกนอก ครงนนหลวงปคำดพด
ดวยความตนเตนมากทเดยววา
“โห! ทานมหา (บว) ผมไมลมนะคำพด
ทานนะ ทำไมพดมความสตยความจรงอยางน
ตอนทานไปเรยนหนงสออยโคราช ไดบอกกบ
ผมไววา เมอเรยนจบตามความมงหมายแลว
จะออกปฏบต กออกปฏบตจรงๆ”
เมอองคทานจบการเรยนทนครราชสมา ทานได ไปศกษาตอทเชยงใหม โดยใชขบวนรถไฟหวรถ-
จกรไอนำสวสส ทใช ในเสนทางสายเหนอชวงป พ.ศ.๒๔๕๗ เปนตนไป จากภาพเปนรถไฟทผาน
ถำขนตาน
80 81
พรรษาท ๓
อาย ๒๓ ป
(พ.ศ.๒๔๗๙)
วดทาชาง จ.นครราชสมา
พรรษาท ๗ (พ.ศ.๒๔๘๓) จำพรรษาทวดเจดยหลวง ตำบลพระสงห อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม
พบเหนสมณะผประเสรฐ
ในระยะททานยงเรยนหนงสออยนน
กตตศพทกตตคณของหลวงปมน ภรทตโต
มเคยไดจดจางลงไปแมแตนอยกลบยงฟง
ขจรขจายอยางกวางขวางมาจากจงหวดเชยงใหม
วาทานเปนพระสำคญรปหนง และสวนมาก
ผทมาเลาเรองของหลวงปมนใหฟงนน จะไม
เลาธรรมขนอรยภมธรรมดา แตจะเลาถง
ขนพระอรหตภมทงนน ดงน
“ครบาอาจารยองค ไหนทเคยไปอยกบ
ทานมาแลว มาพดเปนเสยงเดยวกนหมด
ไมเปนอนวา ‘ทานอาจารยมนคอพระอรยบคคล’
เรากยงอยากจะทราบ ‘อรยบคคลชนไหน มนก
หลายชนนนะอรยบคคล’
‘กอรหนตนนแหละ’ วางเลย ‘อรหตบคคล’
วาง มนกยงซงนะซ”
ทานจงมความมนใจวา “เมอเรยนจบ
ตามคำสตยทตงไวแลว จะตองพยายามออก
ปฏบตไปอยสำนกและศกษาอบรมกบหลวงปมน
เพอตดขอสงสยทฝงใจอยนออกไปใหจงได”
โอกาสอำนวยใหทานเดนทางไป
ศกษาปรยตตอท วดเจดยหลวง
จงหวดเชยงใหม เมอ
เดนทางไปถงเผอญ
เปนระยะเดยวกน
กบททานเจาคณ
พระธรรมเจดย
แผนทวดเจดยหลวง อ.เมอง จ.เชยงใหม
>>
กาลานกรม
วดเจดยหลวง
ต.พระสงห อ.เมอง จ.เชยงใหม
>>
พรรษาท ๙ พรรษาท ๘ พรรษาท ๑-๒
อาย ๒๑-๒๒ ป
(พ.ศ.๒๔๗๗-๒๔๗๘)
วดโยธานมตร จ.อดรธาน
พรรษาท ๔–๕
อาย ๒๔-๒๕ ป
(พ.ศ.๒๔๘๐-๒๔๘๑)
วดสทธจนดา
จ.นครราชสมา
พรรษาท ๗
อาย ๒๗ ป
(พ.ศ.๒๔๘๓)
พรรษาท ๖
อาย ๒๖ ป
(พ.ศ.๒๔๘๒)
วดศาลาทอง จ.นครราชสมา
80 81
(พระอปชฌายขององคหลวงตา) ไดอาราธนา
นมนตหลวงปมนดวยตนเอง เพอขอให ไปพกจำ
พรรษาอยทจงหวดอดรธาน หลวงปมนเมตตา
รบนมนตน จงไดออกเดนทางจากสถานทวเวก
บนเขาในเขตจงหวดเชยงใหม เพอจะเขาพก
ชวคราวอยทวดเจดยหลวงนนเชนกน
เหตการณกบงเอญเปนระยะเวลาไลเลย
กนกบททานเดนทางไปถง จงมโอกาสดทไดเหน
หลวงปมน ดงน
“ทานมาถงกอน ๒ วนหรอ ๓ วน เราก
ไปถง ทานปวยอยทบานปาเปอะ๑ ทานออกมา
ครงนน เพราะรบนมนตทานเจาคณอปชฌายะ
ของเรานเอง ทานออกมาเพราะนดกนแลววา
เดอนนนๆ ระยะนนๆ ใหมา ทานกออกมา มทาน
อาจารยอนกบคณนายทพยภรรยาของผบงคบ-
การตำรวจ ทกวนนเรยกผกำกบ มานมนต ทาน
อาจารยอนไปรบทานมา…
พอเราไดทราบวาทานมาพกอยวดเจดยหลวง
เทานนกเกดความยนดเปนลนพน สอบถามจาก
พระวา ‘ทานไปบณฑบาตสายไหนๆ’ สอบถาม
ไดความวา ‘ เชานทาน
พระอาจารยมนออก
บ ณฑบ า ต ส า ยน
แ ล ะ จ ะกล บม า
ทางเดม’
ดงน กยง
เ ป น เ ห ต ใ ห ม
ความสนใจใคร
อยากจะพบเหน
ทานมากขน แมจะ
ไม ไดพบทานซ งๆ
หนากตาม
เพยงขอให ได
แอบมองทานกเปน
ทพอใจ
พอรงสางเชาวนใหม กอนททานจะออก
บณฑบาต เรากรบไปบณฑบาตแตเชา แลวกลบ
มาถงกฏกคอยสงเกตตามเสนทางททานจะผาน
มา คอยจองดอยไมนานนก
สกเดยวพระมาบอกวา ‘มาแลว นนๆ
กำลงเขากำแพงวด’
เรากรบเขาไปในหองเลย มนมชองอย
ยงไมลมนะ กไดเหนทานเดนผานมา แลวจง
สงสายตาสอดสองดทานอยางลบๆ ดวยความหว
กระหายใครพบทานมาเปนเวลานานแสนนาน
เมอไดเหนองคทานจรงๆ กยงเพมความศรทธา
เลอมใสในองคทานขนอยางเตมท …
สองด ลกษณะของทานเหมอนไกปานะ
คลองแคลว ตาแหลมคม ทานเดนมา เรากด…
ฟงดวยความสนใจ ดดวยความเลอมใส ‘นมน
ซงจรงๆ’ เราไมลมนะ ... แตทานจะเหนเรายง
ไงกไมรนะ …”
ขณะทสองดอยนนเกดความรสกเลอมใส
ในองคทานขนอยางเตมทในขณะนน คดในใจ
วา “เราไมเสยททเกดมาเปนมนษย ไดเหนพระ
อรหนตในคราวนเองแลว”
ทงๆ ทไมมใครบอกวาหลวงปมนเปนพระ
อรหนต ในขณะทไดเหนอยนนทานวา
“ใจมนหยงลกเชอแนวแนลงไปอยางนน
พรอมทงเกดความปตยนดจนขนพองสยอง
เกลาอยางบอกไมถก ทงๆ ทองคทานกไม ได
มองเหนเรา”
ทวดเจดยหลวง จงหวดเชยงใหม แหงน
เปนสถานทททำใหทานม โอกาสไดฟงเทศน
ของหลวงปมนเปนครงแรกในชวตซงตรงกบ
วนวสาขบชาอกดวย ในวนนนหลวงปมน
แสดงธรรมนานถง ๓ ชวโมงพอดถงจบกณฑ
ทานตงใจฟงธรรมดวยความสนใจเปนอยางยง
ดงน
สภาพภายในวดเจดยหลวง
ฟงเทศนหลวงปมนครงแรกในชวต
๑ บานปาเปอะ ต.ทาวงตาล อ.สารภ จ.เชยงใหม
82 83
“เรากอยนนเวลาทานเทศน แตกอนไมม
รถน เทศนอยวหารใหญ ทางรถผานหนาวด
จนเขาแตกตนเขามาด เขาวาพระทะเลาะกน
มาดกเหนทานอาจารยมนเทศนอยบนธรรมาสน
นนละขนาดนนละ ทานเทศนเปรยงๆ เอาอยาง
ถงเหตถงผล แตเรากเพลนไปดวยความเลอมใส
ทานนะ จะใหรเรองรราวในเรองทานเทศน
เรองวถจตวถอะไรกไมคอยรเรอง แตมนเพลน
ดวยความเชอทาน ความเลอมใสวา เราเกดมา
ไม เสยชาต ไดพบทานอาจารยมนทรำลอ
มานาน
‘ทานพระอาจารยมนเทศนเปนทจบใจ
อยางฝงลก ไมมวนลมเลอนตลอดมาถงปจจบน
กณฑน เราไดฟงดวยตวเองอยางถงใจดงท
ใฝฝนในองคทานมานาน’...”
ใจความสำคญของธรรมทหลวงปมนได
แสดงในวนนน ทานลขตไว ในหนงสอประวต
ทานพระอาจารยมน ดงน
“...วนนตรงกบวนพระพทธเจาประสต
ตรสร และปรนพพาน เราเรยกวา “วนวสาขบชา”
พระพทธเจาเกดกบสตวโลกเกดตางกนมาก
ตรงททานเกดแลว ไมหลงโลกทเกดทอยและ
ทตาย มหนำยงกลบรแจงทเกดทอยและตาย
ของพระองคดวยพระปญญาญาณโดยตลอด
ทวถง ทเรยกวาตรสรนนเอง
เมอถงกาลอนควรจากไป ทรงลาขนธ
ท เคยอาศยเปนเคร องมอบำเพญความด
มาจนถงขนสมบรณเตมท แลวจากไปแบบ
“สคโต” สมเปนศาสดาของโลกทงสาม ไมม
ทนาตำหนแมนดเดยว กอนเสดจจากไปโดย
พระกายทหมดหนทางเยยวยา ก ไดประทาน
พระธรรมไวเปนองคแทนศาสดา ซงเปนทนา
กราบไหวบชาคพงเปนพงตายถวายชวตจรงๆ
เราทงหลายตางเกดมาดวยวาสนา มบญ
พอเปนมนษยไดอยางเตมภมดงททราบอยแกใจ
แตอยาลมตวลมวาสนาของตว โดยลมสราง
คณงามความดเสรมตอภพชาตของเรา ทเคย
เปนมนษยจะเปลยนแปลงและกลบกลายหายไป
ชาตตำทรามทไมปรารถนาจะกลายมาเปนตวเรา
เขาแลวแก ไมตก
ความสงศกด ความตำทราม ความสข
ทกขนจนถงบรมสข และความทกขทกขนจน
เขาขนมหนตทกขเหลาน มไดกบทกคนตลอด
สตวถาตนเองทำใหม อยาเขาใจวาจะมได
เฉพาะผกำลงเสวยอยเทานนโดยผอนมไม ได
เพราะสงเหลานเปนสมบตกลาง แตกลบกลาย
มาเปนสมบตจำเพาะของผผลตผทำได
ฉะนน ทานจงสอนไมใหดถกเหยยดหยามกน
เมอเหนเขาตกทกขหรอกำลงจนจนนาทเรศ
เราอาจมเวลาเปนเชนนน หรอยงกวานนกได
เมอถงวาระเขาจรงๆ ไมมใครมอำนาจหลกเลยงได
เพราะกรรมดกรรมชวเรามทางสรางไดเชน
เดยวกบผอน จงมทางเปนไดเชนเดยวกบผอน
และผอนกมทางเปนไดเชนทเราเปนและเคยเปน
ศาสนาจงเปนหลกวชาตรวจตราดตวเอง
และผอนไดอยางแมนยำ และเปนวชาเครอง
เลอกเฟนไดอยางดเยยม ไมมวชาใดในโลก
เสมอเหมอน นบแตบวชและปฏบตมาอยางเตม
กำลงจนถงวนน มไดลดละการตรวจตราเลอกเฟน
สงดชวทมและเกดอยกบตนทกระยะ ม ใจ
เปนตวการพาสรางกรรมประเภทตางๆ จนเหน
ไดชดวา กรรมมอยกบผทำ มใจเปนตนเหตของ
กรรมทงมวล ไมมทางสงสย ผสงสยกรรมหรอ
ไมเชอกรรมวามผล คอคนลมตนจนกลายเปน
ผมดบอดอยางชวยอะไรไมได
คนประเภทนน แมเขาจะเกดและไดรบ
การเลยงดจากพอแมมาเปนอยางด เหมอนโลก
ทงหลายกตาม เขามองไมเหนคณของพอแมวา
ผ ใหกำเนดและเลยงดตนมาอยางไรบาง แตเขา
จะมองเหนเฉพาะรางกายเขาทเปนคนซงกำลง
รกโลกอยโดยเจาตวไมรเทานน ไมสนใจคดวา
เขาเกดและเตบโตมาจากทานทงสอง ซงเปน
แรงหนนรางกายใหเปนอยตามกาลของมน
การทำเพอรางกาย ถาไมจดวาเปนกรรมคอ
การทำจะควรจดวาอะไร สงทรางกายไดรบมา
เปนประจำ ถาไมเรยกวาผล จะเรยกวาอะไร
จงจะถกตามความจรง
ด ชว สข ทกข ทสตวทวโลกไดรบกนมา
ตลอดสาย ถาไมมแรงหนนเปนตนเหตอยแลว
จะเปนมาไดดวยอะไร ใจอยเฉยๆ ไมคะนองคด
ในลกษณะตางๆ อนเปนทางมาแหงดและชว
คนเราจะกนยาตายหรอฆาตวตายไดดวยอะไร
สาเหตแสดงอยเตมใจทเรยกวาตวกรรมแล
ทำคนจนถงตายยงไมทราบวาตนทำกรรมแลว
ถาจะไมเรยกวามดบอด จะควรเรยกวาอะไร
กรรมอยกบตวและตวทำกรรมอยทกขณะ
ผลกเกดอยทกเวลา ยงสงสยหรอ ไมเชอกรรม
วาม และใหผลแลวกสดหนทาง ถากรรมวง
ตามคนเหมอนสนขวงตามเจาของ เขากเรยก
วาสนขเทานนเอง ไมเรยกวากรรม นกรรม
ไมใชสนข แตคอการกระทำดชว ทางกายวาจา
ใจตางหาก ผลจรงคอความสขทกขท ไดรบกน
อยทวโลก กระทงสตวผ ไมรจกกรรม รแต
กระทำคอหาอยหากน ททางศาสนาเรยกวา
กรรมของสตวของบคคล และผลกรรมของ
สตวของบคคล”
หลงจากนนไมนานหลวงปมนกออกเดน
ทางมงหนาไปจงหวดอดรธานกบคณะลกศษย
ของทาน สำหรบทานยงคงอยเรยนหนงสอ
อยทวดเจดยหลวงนตอไป โดยศกษาบาลกบ
นกธรรมควบคกนไป
82 83
วดเจดยหลวงวรวหาร เปนวดเกาแกในจงหวดเชยงใหม มชอเรยกหลายชอ ไดแก ราชกฏาคาร
วดโชตการาม สรางขนในรชสมยของพระเจาแสนเมองมา กษตรยลำดบท ๗ แหงราชวงศมงราย
เพออทศสวนกศลใหพญากอนา พระราชบดา แตสรางไมเสรจ ไดเสดจสวรรคตเสยกอน ตอมา
พระนางเจาตโลกจฑาราชเทว พระมเหสของพญาเมองมา กอสรางตอจนแลวเสรจในรชสมย
พญาสามฝงแกน เรยกกนวา “กหลวง” พญาตโลกราช โปรดใหหมนดามพราคตเปนนายชางใหญ
ดำเนนการปฏสงขรณพระเจดยหลวง ตงแตประมาณ พ.ศ.๒๐๒๑ ในรชสมยพระเจายอดเชยงราย
ไดปดทองภายในซมจรนมของพระเจดยหลวงทง ๔ ดาน
ในรชสมยพระเจาเมองแกว เมอ พ.ศ.๒๐๔๖ ได โปรดใหสรางหอพระแกว และอญเชญ
พระแกวมรกตลงมาประดษฐาน สรางมหาวหาร สวนการบรณะพระเจดยหลวงไดดำเนนการ
เพยงเลกนอย
ในทสดเกดแผนดนไหวครงใหญในป พ.ศ.๒๐๘๘ ในรชสมยพระนางเจามหาเทวจรประภา
ยอดพระเจดยหลวงกพงทลายลงมา เหลอใหเหนดงสภาพปจจบน (กอนการบรณะของกรมศลปากร)
ไมปรากฏปทสรางแนชด สนนษฐานวาวดแหงนนาจะสรางในป พ.ศ.๑๙๒๘-๑๙๔๕ วดเจดยหลวง
เปนพระอารามหลวงแบบโบราณ มการบรณะมาหลายสมย โดยเฉพาะพระเจดย ทปจจบนมขนาด
ความกวางดานละ ๖๐ เมตร เปนองคพระเจดยทมความสำคญทสดองคหนงในเชยงใหม
วดเจดยหลวงสรางอยกลางใจเมองเชยงใหม ซงแตเดมถอวาเปนศนยกลางทางการปกครอง
ของอาณาจกรลานนา ตงอยเลขท ๑๐๓ ถนนพระปกเกลา ตำบลพระสงห อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม
มเนอทภายในวดประมาณ ๓๒ ไร ๑ งาน ๒๗ ตารางวา
วดเจดยหลวงแบงเปน ๔ ยคสมยดงน
• ยคท ๑ ชวงป ๑๙๓๔-๒๑๐๑ ยคเฟองฟแหงอาณาจกรลานนา
• ยคท ๒ ชวงป ๒๑๐๑-๒๓๑๗ ยคแหงความมดมนของอาณาจกรลานนา
• ยคท ๓ ชวงป ๒๓๑๗-๒๔๗๑ ชวงตนเปนการฟนฟบานเมองศลปวฒนธรรม
และวดวาศาสนา
• ยคท ๔ เปนยคใหม ยบรวมสงฆาวาสรอบพระธาตเจดยหลวงเปนวดเจดยหลวง
หนงเดยวเมอป พ.ศ.๒๔๗๑ โดยพระเดชพระคณอบาลคณปมาจารย (จนทร สรจนโท) ดวยการ
สนบสนนของเจาแกวนวรฐ และไดรบสถาปนาเปนพระอารามหลวงชนดวรวหาร มเจาอาวาสในยคใหม
น ๗ รปดงน
วดเจดยหลวงวรวหาร
นมตหลวงปมนและคำทำนายพระหนมองคหนง
>>
83
มเรองแปลกประหลาดเรองหนงทหลวงป-
มนเกดขนทางนมตภาวนาขณะททานพกอยท
ดอยคำ บานนำเมา อำเภอแมปง กอนทจะ
ออกเดนทางมาถงวดเจดยหลวงน นมต
ดงกลาวนหลวงปเจยะ จนโท ซงตดตามหลวงปมน
อยในขณะนนดวยไดยนไดฟงดวยตนเองและได
เลาแบบยอๆ วา
วหารหลวงปมน และวหารบรพาจารย
วดเจดยหลวง จ.เชยงใหม
หลวงปเจยะ จนโท
84 85
หลวงปฝน อาจาโร แหงวดปาอดมสมพร
จงหวดสกลนคร ศษยหลวงปมนองคสำคญ
องคหน ง ได เขาพบหลวงปมน เมอคร งท
หลวงปมนยงพกอยแถบจงหวดเชยงใหม ครงนน
ไดพบเหตอศจรรยหลายอยางของหลวงปมน
ซงองคหลวงตาไดเมตตาเลาเหตการณในชวง
เวลานนไว ดงน
“…ทานอาจารยฝนออกจากโคราชน ไปหา
หลวงปมนทเชยงใหม (ราวป ๒๔๗๙) ทาน
อาจารยมนอตสาหออกมาตอนรบเลยนะ เหนไหม
เกงไหม ทวดเจดยหลวง ทานรภายในขางในน
ทานอตสาหออกมาเมอทานอาจารยฝนไปถงนน
วนหนงหรอ...ตอนเชาวนทสองตอนสายๆ
ทานอาจารยฝนเหนทานอาจารยมนมาหาหนา
กฏนนเลย พอมองเหนกคดอยในใจ
‘โอย ทานอาจารยมนน’ จงรบโดดลงจาก
กฏเลย ทานเดนกกกก กกกกมา
‘โอครอาจารยมายงไง? ยงไง?’
‘กมารบทานนนหละ’
นนเหนไหม บอกวา ‘มารบทาน’ แลวก
พาไปเลยเชยว นนทานทราบไวแลว เกงไหม
บอกวา ‘กมารบทานนนแหละ’
พอไปอยกบทานอาจารยมนแลว ทานก
พดถงเรองสถานทนน ดอยางนน ทนดอยางน
ทางทานอาจารยฝนกเลยคดอยากไปอยทนนทน
แตในตอนนนทานอาจารยมนไมเหนอะไรสมควร
ยงกวาอยกบทานในขณะนน สมกบเหตผล
ททานมารบเอง
ตอนกลางคนทานอาจารยฝนกคดถงเรอง
ทจะไปทนนทน พอโผลออกมา ทานอาจารยมน
วา ‘ไหนจะไปไหน?’
วาอยางนนเลยนะ นนเหนไหมละ ‘จะไป
ท ไหนอก?’ เปดประตออกมาตอนเชา ทาน
อาจารยฝนจะคอยรบบรขารทาน พอเปดประต
ออกมา ‘หา ? จะไปทไหน?’ วาอยางนนเลยนะ
‘ทนดกวา’ ทางอาจารยฝนนนกปดปาก
เลย เงยบไป แตก ไมนานละ กคดอก ทาน
อาจารยฝนเลาเองแหละ คดอกวาจะไปทนน ทาน
กเอาอก...
พอวนหนง จตทานลงอยางนนหละ จตทาน
อาจารยฝนนะ นงภาวนาน จตลงอยางอศจรรย
เลยสวางจาครอบโลกธาต ทานวาอยางนนนะ
‘พอมองไปหาทานอาจารยมนทไร เหนทาน
นงจองดเราอยอยางน’
“หลวงป ม นน ม ต
เหนพระหนม ๒ รป
น งชาง ๒ เชอก
ตดตามทานซงนง
สงางามบนชางตว
ขาวปลอดจาโขลง
เปนชางใหญ พระหนม
สองรปนจะสำเรจกอนและหลง
ทานนพพานไมนานนก”
นมตเดยวกนน ไดบนทกโดยละเอยด
ไวในประวตหลวงปมน ดงน
“ . . .คนหน งม เหตการณ โดยทางนมต
ภาวนาเกดขน เวลานนทานพกอย ในภเขาลก
แห งหน ง ห า งจากหม บ านมากท จ งหว ด
เชยงใหม เปนเหตการณททงนาหวาดเสยว
และน าย นด พอๆ ก น ค นน นด กมากราว
๓ นาฬกา อนเปนเวลาธาตขนธละเอยด
ทานตนจากจำวด นงพจารณาไปเลกนอย
ปรากฏวาจตใจมความประสงคจะพกสงบมาก
กวาจะพจารณาธรรมทงหลายตอไป ทานเลย
ปลอยใหจตพกสงบ พอเรมปลอยจตกเรม
หยงลงสความสงบอยางละเอยดเตมภมสมาธ
และพกอยนานประมาณ ๒ ชวโมง หลงจากนน
กคอยๆ ถอยออกมา แตแทนทจตจะถอนออก
มาสปกตจต เพราะมกำลงจากการพกผอนทาง
สมาธพอสมควรแลว แตกลบถอยออกมาเพยง
ขนอปจารสมาธ แลวออกรเหตการณตอเนอง
ไปในเวลานนเลยทเดยว
คอขณะนนปรากฏวามชางเชอกหนงใหญ
มากเดนเขามาหาทาน แลวทรดตวหมอบลง
แสดงเปนอาการจะใหทานขนบนหลง ทานก
ปนขนบนหลงชางเชอกนนทนท พอทานขนนง
บนคอชางเรยบรอยแลว
ขณะนนปรากฏวามพระวยหนมอกสององค
ขชางองคละเชอกเดนตามมาขางหลงทาน ชาง
ทงสองเชอกนนใหญพอๆ กน แตเลกกวาชาง
ตวททานกำลงขอยเลกนอย ชางทงสามเชอกนน
มความองอาจสงาผาเผยและสวยงามมาก
พอๆ กน คลายกบเปนชางทรงของกษตรย
มความฉลาดรอบรความประสงคและอบาย
ตางๆ ทเจาของบอกแนะดเชนเดยวกบมนษย
พอชางสองเชอกของพระหนมเดนมาถง
ทานกพาออกเดนทางมงหนาไปทางภเขาท
มองเหนขวางหนาอย ไมห างจากทนนนก
ประมาณ ๑ กโลเมตร ชางทานเปนผพาเดน
หนาไปอยางสงาผาเผย
ในความรสกสวนลก ทานวาราวกบจะพา
พระหนมสององคนนออกจากโลกสมมตทงสาม
ภพ ไมมวนกลบมาส โลกใดๆ อกตอไปเลย
พอไปถงภเขาแลว ชางพาทานและพระหนม
สององคเดนเขาไปทหนาถำแหงหนงซงไมสงนก
เพยงเปนเนนเชอมกนขนไปหาถำเทานน
เมอชางใหญทงสามเชอกเขาไปถงถำแลว
ชางเชอกททานอาจารยขอยหนกนเขาไปใน
หนาถำ หนหนาออกมา แลวถอยกนเขาไปจรด
ผนงถำ สวนชางสองเชอกของพระหนมสอง
องคตางเดนเขาไปยนเคยงขางชางทานขางละ
เชอกอยางใกลชด หนหนาเขาไปในถำ สวนชาง
ทานอาจารยยนหนหนาออกมาหนาถำ ขณะนน
ปรากฏวา ทานอาจารยเองไดพดสงเสยพระวา
‘นเปนวาระสดทายแหงขนธและภพชาต
ของผมจะขาดความสบตอกบสมมตทงหลาย
และจะยตลงเพยงแคน จะไม ไดกลบมาส โลก
เกดตายนอกแลว นมนตทานทงสองจงกลบไป
บำเพญประโยชนตนใหสมบรณเตมภมกอน
อกไมนานทานทงสองกจะตามผมมา
และไปในลกษณะเดยวกบทผมจะ
เตรยมไปอยขณะน การทสตวโลกจะ
หนจากโลกทแสนอาลยออยองแตเตม
ไปดวยความระบมงมทกขน ไปได
แตละรายนน มใชเปนของไปได
หลวงปมนรวาระจตหลวงปฝน
>>
84 85
๑. พระอบาลคณปมาจารย (จนทร สรจนโท ป.ธ.๔) เปนเจาอาวาสป ๒๔๗๑-๒๔๗๔ โดย
ในชวงป ๒๔๔๕-๒๔๗๕ ทเปนเจาอาวาสวดบรมนวาส ทานไดขนมาฟนฟพฒนา วางรากฐานการ
ปกครอง การเผยแผการศกษาและวตรปฏบตของคณะธรรมยตภาคเหนอและเปนเจาอาวาส
วดเจดยหลวงดวย
๒. พระครวนยธรมน (มน ภรทตโต) เปนเจาอาวาสรปท ๒ ในป ๒๔๗๕ แลวทานก
ลาออกไปธดงคตามปาเขาชนบทภาคเหนอ เพอเผยแพรปฏปทาวตรปฏบตสมถะและวปสสนากรรมฐาน
ของคณะธรรมยตและของประเทศไทย ทานขนมาพำนกอยวดเจดยหลวงตงแตป ๒๔๗๒-๒๔๘๓ เพอ
ชวยงานพระเดชพระคณพระอบาลคณปมาจารย (จนทร สรจนโท)
๓. พระครนพสพศาลคณ (ทอง โฆสโต ป.ธ.๓) เปนเจาอาวาสป ๒๔๗๖
๔. พระพทธโศภน (แหวว ธมมทนโน) เปนเจาอาวาสป ๒๔๗๗-๒๕๐๒
๕. พระญาณดลก (พมพ ธมมธโร) มากำกบดแลคณะสงฆชวงป ๒๔๘๐-๒๔๘๓ ดแล
คณะสงฆธรรมยตลานนาและวดเจดยหลวง
๖. พระธรรมดลก (ขนต ขนตโก) เปนเจาอาวาสระหวางป ๒๕๐๓-๒๕๓๔
๗. พระพทธพจนวราภรณ (จนทร กสโล ป.ธ.๕) เปนเจาอาวาสระหวางป ๒๕๓๔-๒๕๕๑
วดเจดยหลวงวรวหาร
อยางงายดายเหมอนเขาไปเทยวงานกน แต
ตองเปนสงฝนใจมากทผนนจะตองทมเทกำลง
ทกดานลงเพอตอสกความดทงหลาย ราวกบจะ
ไมมชวตยงเหลออย ในรางตอไปนนแล จงจะ
เปนทางพนภยไรกงวล ไมตองกลบมาเกดตาย
เสยดายปาชาอกตอไป
การจากไปของผมคราวนมไดเปนการจาก
ไปเพอความลมจมงมทกข ใดๆ แตเปนการ
จากไปเพอหายทกขกงวลในขนธ จากไปดวย
ความหมดเยอใยในสงท เคยอาลยอาวรณ
ทงหลาย และจากไปอยางหมดหวง เหมอน
นกโทษออกจากเรอนจำฉะนน ไมมความหง
หวงและนอยเนอตำใจ เพราะความพรากไป
แหงขนธท โลกถอเปนเรองกองทกขอนใหญ
หลวง และไมมสตวตวใดปรารถนาตายกนเลย
ฉะนนจงไมควรเสยใจอาลยถงผมอนเปนเรอง
สงสมกเลสและกองทกข ไมมชนดเลย นก
ปราชญไมสรรเสรญ’
พอทานแสดงธรรมแกพระหนมสององค
จบลง กบอกใหถอยชางสองเชอกออกไป ซง
ยนแนบสองขางทานดวยอาการสงบนงราวกบ
ไมมลมหายใจ และอาลยคำสงเสยทานท ให
โอวาทแกพระหนมสององค ขณะนนชาง
ทงสามเชอกแสดงความรสกเหมอนสตวมชวต
จรงๆ ราวกบมใชนมตภาวนา
พอสงเสยเสรจแลว ชางสองเชอกของ
พระหนมกคอยๆ ถอยออกมาหนาถำหนหลง
กลบออกไป แลวหนหนากลบคนมายงทาน
อาจารยตามเดมดวยทาทางอนสงบอยางยง
สวนชางทานกเรมทำหนาทหมนกนเขาไป
ในผนงถำโดยลำดบ เฉพาะองคทานนงอยบนคอ
ชางนนเอง ทงขณะให โอวาททงขณะชาง
หมนตวเขาในผนงถำ พอชางหมนกนเขาไปได
คอนตว จตทานเรมรสกตวถอนจากสมาธขนมา
เรองเลยยตลงเพยงนน
เรองนนจงเปนสาเหตใหทานพจารณา
ความหมายตอไป เพราะเปนนมตทแปลก
ประหลาดมากไมเคยปรากฏในชวต ไดความขน
เปนสองนย
‘นยหนงตอนทานมรณภาพจะมพระหนม
สององครธรรมตามทาน แตทานมไดระบวา
เปนใครบาง
อกนยหนงสมถะกบวปสสนา เปนธรรม
มอปการะแกพระขณาสพแตตนจนวาระสดทาย
แหงขนธ ตองอาศยสมถวปสสนาเปนวหาร
ธรรมเครองบรรเทาทกขระหวางขนธกบจต
ทอาศยกนอย จนกวาระหวางสมมตคอขนธกบ
วมตตคอวสทธจตจะเลกราจากกน ท โลก
เรยกวาตายนนแล สมถะกบวปสสนาจงจะยต
ในการทำหนาทลงได และหายไปพรอมๆ กบ
สมมตทงหลาย ไมมอะไรจะมาสมมตกนวา
เปนอะไรตอไปอก’
ทานวานาหวาดเสยวนน ทานคดตาม
ความรสกทวๆ ไป คอตอนชางทานกำลงหมน
กนเขาไปในผนงถำ ทงททานนงอยบนคอชาง
แตทานวา ทานมไดมความสะทกสะทานหวน
ไหวเพราะเหตการณทกำลงเปนไปอยนนเลย
ปลอยใหชางทำหนาท ไปจนกวาจะถงทสด
ของเหตการณ
>>
<< บอนำทหลวงปมนใช
ขณะพกจำพรรษาทวดเจดยหลวง
พระพทธพจนวราภรณ (จนทร กสโล) ทานมความผกพนกบองค
หลวงตามาตงแตครงเปนพระภกษหนมเพราะเปนศษยอาจารยเดยวกน คอ
พระญาณดลก (สมเดจพระมหาวรวงศ พมพ) องคหลวงตาตดตามอาจารย
ขนมาเรยนนกธรรมและบาลไวยากรณ ณ สำนกเรยนวดเจดยหลวงวรวหาร
จ.เชยงใหม ทานทงสองจงเปนศษยรวมสำนกเดยวกนทน ในชวงป
๒๔๘๓-๒๔๘๔ ในครงนนทานเจาคณจนทรเคยนมนตองคหลวงตาไปฉน
ภตตาหารทบานมารดาของทาน ณ จ.ลำพนดวย สำหรบความผกพนใน
ฐานะสหธรรมก องคหลวงตาเลาวา “เราเปนเพอนกน แตตอมาทานก
พยายามยกใหเราเปนอาจารยให ได”
86 87
ทานวาอยางงนนะ มองไปท ไร มองจต
สงจตไปท ไร ทานนงจองเราอยแลว หมอบกลบ
มา พอตนเชาขนมากเปดประตเทานนแหละ
ประตกระตอบนะ ไม ใชกฏอะไรใหญ โตนะ
กระตอบๆ ทงนน พอแมครอาจารยมนอย มแต
กระตอบๆ ทงนนนะ หรหราท ไหน นนแหละ
สถานทอยของธรรม หรหราไหม สถานทอยของ
ธรรมดวงเลศ ผเลศมกจะอยอยางนน และอย
อยางนน
ทนพอเปดประตออกมา ทานอาจารยฝน
ก ไปรอ เปดประตออกมาน ยนกกเลยเชยวนะ
‘เปนยงไง เหนหรอยงศาสนา ทน?’
เอาละนะ แทนททานอาจารยมนจะใหเขา
ไปจบ ไปขนบรขาร (เพอเตรยมออกบณฑบาต)
ไมให ไปนะ ทานไปยนกนอยทประตเลย ทางนน
กคกเขาหมอบนนอย
‘เปนยงไง? เหนหรอยงศาสนาทน? หอ?
หอ?’ ขนเลย
‘ศาสนา อศจรรยท ไหน? ศาสนาอย
ท ไหน? มรรคผลนพพานอยท ไหน? เหนหรอ
ยง?’ วาอยางนนนะ ยนจอซดอยทนนเลย
เสยงเปรยง เปรยง
‘เจรญท ไหน เหนหรอยงทน?’
คอกลางคนนนจตสวางจานนา กทาน
อาจารยมนดอยแลวน พอออกมาทานถง
ใสเปรยงเลย
‘เหนหรอยง ศาสนาเจรญท ไหน? หอ?
มรรคผลนพพานเจรญท ไหน? ผมดทานทงคนนะ
เมอคนน ผมก ไม ไดนอน’
มนกยอมรบเลย พอทานอาจารยฝนจอจต
ไป สงจตไปท ไร ทานจองดอยแลว มนกหมอบ
ถอย ถอย ดท ไรจออย
‘ผมก ไม ไดนอนทงคน เมอคนน ดทานน
แหละ’
วาอยางนนนะ เพราะฉะนนถงวา ไหน...
ศาสนาเจรญท ไหน จอเขาเลยส นนเหนไหม
ทานมาเลาใหฟง ทานบอก ‘โอย ขนลกเลย ไม
ทราบมนเปนยงไง ทงปตยนดในจตอศจรรย ปต
ยนดลนพน และอศจรรยทานอาจารยมนก
อศจรรยลนพน’ ทานวาอยางนนนะ ชมความ
อศจรรยทงวนทงคนเลย นนแหละ ธรรมหา
อยางนนแหละ ธรรมอยทนแหละ ชเขามาทใจ
เทานนรบธรรม ใจเทานนรบมรรคผลนพพาน
สงอนใดในโลก ไมมอะไรรบได…”
ทนายนดเชนกนคอตอนทนมตแสดงภาพ
พระหนมและชางใหปรากฏขนในขณะนน
บอกความหมายวา จะมพระหนมรธรรมตาม
ทานสององคในระยะทมรณภาพ ไมกอนหรอ
หลงทานนานนก ทานวาแปลกอยอกตอนหนง
กคอ ตอนทานส งเสยและอบรมส งสอน
พระหนมไมใหตกใจ และมความอาลยถงทาน
ใหพากนกลบไปบำเพญประโยชนสวนตนใหเตม
ภมกอน และพดถงการจากไปของทานเอง
ราวกบจะไปในขณะนนจรงๆ นทานวา นมต
แสดงใหเหนเปนความแปลกในรปเปรยบวา
เมอวาระนนมาถงจรงๆ พระหนมสององค
จะรธรรมในระยะนน…”
ตองเปนอยางนน เรองนเราจงเกบไวแลวคอย
สงเกตตลอดมา เพราะผทจะมาสบตอทานตอง
เปนผมบญใหญ”
เหตการณน (ราวเดอนพฤษภาคม ๒๔๘๓)
อย ในระยะเวลาเดยวกบทองคหลวงตาเพง
เดนทางไปถงวดเจดยหลวง แตในครงนนองค
หลวงตายงไมเขาไปหาหลวงปมน จงยงไมม
โอกาสไดสนทนากบหลวงปเจยะแตอยางใด
สอบไดคะแนนเตมรอย
ในการศกษาวชาภาษาบาลของทานนน
ถงแมการสอบครงแรกจะยงไมผาน ทานกไม
ไดรสกเสยใจแตอยางใด ทานยอมรบตามนน
เพราะทราบดวาภมความรของตนในตอนนน
ยงไมเตมทจรงๆ
สำหรบการสอบในครงตอๆ ไปนน ทานม
ความมนใจอยางเตมภมวา แมจะสอบหรอ
ไมสอบกไมมความแตกตางกนในเรองความร
ทงนกดวยความสามารถท ไดแสดงใหครสอน
บาลของทานคอสมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ
ธมมธโร) เหนในระหวางทเรยนเพอจะสอบ
มหาเปรยญให ได ในการสอบเปนครงท ๓
ครของทานถงกบออกปากวา
“ทานบวน ไดแตกอนสอบนะ ใหเปน
มหาเลยนะ ถาลงทานบวตก นกเรยนทงชน
ตกหมด”
ซงก เปนจรงตามนน คอทานสอบได
เปนมหาเปรยญ โดยไดคะแนนบาลเตมรอย
ในเวลาตอมาทานเลาใหลกศษยลกหาฟงวา
“การสอบได ในครงนน ไมมอะไรดใจเลย
เพราะรสกวาความร ไดเตมภมตงแตการสอบ
ครงท ๒ แลว แตในครงนนปรากฏวาสอบตก
เหมอนกบจะใหคอยการศกษาทางนกธรรม
เขยบขนมาตามจนถงปทสอบมหาได กสำเรจ
นกธรรมเอกพรอมกนเลย ซงนาคดวาเหมอนม
สายเกยวโยงกน ทำใหการศกษาทางโลกจบ
ประถม ๓ ทางบาลกจบเปรยญ ๓ และทาง
นกธรรมกจบนกธรรมเอกเปน ๓ ตรงกนหมด
๓ วาระ…”
หลวงปมนรวาระจตหลวงปฝน
>>
และใน
คราวหนงชวง
อยเชยงใหมกอน
กลบภาคอสานหลวงปมน
ไดทำนายพระหนมองคหนง
ใหหลวงปเจยะฟงวา
“มพระหนมอยองคหนง
เวลานกำลงเรยนหนงสออยจะ
มาหาเรา พระองคนจะทำประโยชน
ใหญใหโลกใหวงศาสนาไดกวาง
ขวาง ลกษณะคลายๆ ทานเจยะ
แต ไม ใชทานเจยะ ตอนนอย
เชยงใหม เขาอยากมาหาเรา แต
ยงไมเขามาหาเรา องคนตอไป
จะสำคญอยนะ เขายงไมมาหา
เรา แตอกไมนานกจะเขามา”
หลว งป เ จ ย ะ เ ล า ถ ง
ความรสกภายหลงจากไดฟง
คำทำนายของหลวงปมนใน
ครงนดวยวา
“เมอทานพดอยางนน
เรากจบจองรอดอย ไมวา
ใครจะไปจะมากคอยสงเกต
อยตลอดเพราะคำพดของ
ทานสำคญนก พดยงไง
บรเวณกฏองคหลวงตาสมยเรยนทวดเจดยหลวง
อยหางจากตนยางตนน ไปทางซาย
ประมาณ ๕-๑๐ เมตร
86 87
คนควาพระไตรปฎกขอเงนโยมแมซอหนงสอเรยน
ดวยผลการเรยนดและเปนท ไววางใจ
ของผ ใหญซงเปนครบาอาจารย ทำใหผ ใหญ
หวงจะใหทานเปนครสอนนกเรยนในโรงเรยน
แตทานกไดปฏเสธอยางละมนละมอมดงน
“…เรยนออกมา นกธรรมตร นกธรรมโท
นกธรรมเอก เปรยญ ไมสอนใครทงนน เปนครสอน
นกเรยนในโรงเรยนกไมเอา ผ ใหญทานจะให
เปนครสอน... ‘ไมเอา ครไมอดไมอยาก เอา
องคไหนกได’ เราวาอยางนนเสย เราเลยหลกได
ถาหากวา ครไมมจรงๆ เราจะหลกอยางนน
มนกไมงาม แตนครกมอย ผมภมนนมอยทจะ
เปนคร
เรากทงใหองคนนๆ ไปเสย เรากออกได
เราจงไมเปนครใครเลย นกธรรมตร นกธรรมโท
นกธรรมเอก มหาเปรยญ ไมเคยเปนครสอน
ใครทงนน...”
ชวงเวลาทเชยงใหมแมทานจะมเวลาไม
นานนก แตทานกใชเวลาใหคมคาทสดคอพอม
วางจากการเรยนทานจะใชโอกาสนมงเสาะหา
สำนกกรรมฐานอยตลอดเวลา ดงน
“ทางเชยงใหมเรากไปมากแตจำไมไดวา
ไปท ไหนตอท ไหนบาง ตอนเรยนหนงสอ
อยเชยงใหมเรากซอกแซก เพราะนสยเรา
กบกรรมฐานนมนเปนแตไหนแตไรมา เรยนก
เรยนเพอจะออกปฏบตอยางเดยว เราไม ได
เรยนเพออน เรยนเพอปฏบต เพราะฉะนน
ดวยความมงมนอยางจรงจงทจะออก
ปฏบตเมอจบมหาเปรยญและจะยอมมอบกาย
ถวายชวตตอครบาอาจารยผรจรงเชนนเอง
ทำใหการเรยนของทานจงมใชจะหาความร
เพยงแควชาในชนเรยนเทานน แตหากความร
ใดจะเปนประโยชนตอการออกปฏบตกรรมฐาน
ทานจะพยายามศกษาคนควาตำรบตำราเพม
เตมเขาไปอยางเตมท เฉพาะอยางยงจากพระ
ไตรปฎก สงเกตไดจากความตงใจของทานทวา
พระธาตเจดยหลวง
พอวางเมอไรปบจงเขาหาสำนกกรรมฐาน
วดไหนอยแถวนนเราไปหมดนนแหละ ไปภาวนา
พอถงเวลาโรงเรยนจะเปดเรากมาเขาโรงเรยนเสย
พอวางเมอไรกปบเลยไปแตวดกรรมฐาน
เพราะฉะนนเชยงใหมจ งไปหลายแหงนะ
ไปสำนกนนสำนกน สวนมากกมแตสำนก
ลกศษยหลวงปมนทงนน”
ชวตการศกษาดานปรยตของทานเปนอน
สนสดลงทวดเจดยหลวง จงหวดเชยงใหม
ในป พ.ศ.๒๔๘๔ นบเปนปททานบวชได
๗ พรรษาพอด โดยสอบไดทงนกธรรมเอก
และเปรยญ ๓ ประโยคในปเดยวกน
คราวหนงสมยทหลวงปมนยงพกอยทาง
จงหวดเชยงใหม เปนชวงททานพระอาจารยเฟอง
ไดเขาไปศกษาอยดวย มเหตการณสำคญ
แสดงถงความลกซ งรอบร ในพระวนยของ
หลวงปมน ซงองคหลวงตาไดเลาไว ดงน
“ . . . ท นอาจารย เฟ อ ง ไปอย ก บท าน
(พระอาจารยมน) ใหมๆ พอบณฑบาต ทานได
นำตาลมากอนหนง หอมาอยางด ทานกยกขน
มาแลววา ‘นนำตาลนด ไมเปอนอะไร ใครจะ
เกบไวฉนในเวลาวกาลก ได’
ทานวาอยางน ทานไม ไดบอก ๗ วน
เพราะพระร เรองแลวเรองสตตาหกาลกน
สำหรบอนนเปนสตตาหกาลก แตเอาออกมา
จากบาตรนะซ ททำใหอาจารยเฟองสงสย
‘นกบณฑบาตมากบขาวแลว ทำไมทานอาจารย
องคน ว า เปนผปรากฏช อลอนามทางดาน
ธรรมวนยเครงครดทสดแลว ทำไมจงตองเอา
นำตาลทเขาใสบาตรมาน เกบไวฉนในเวลา
วกาล มนสมควรท ไหน’
คด คดแลวไมลงทานนะ พอเชาวนหลงน
ทานวา ‘พระองคไหนมาอยกบเราน แบกคมภร
มาตหวเราเมอคนน นนเหนไหม แบกคมภรมาต
หวเรา เรานเปนภกษเฒาไมรคมภรวนยอะไร
เลย พระองคนนอยแถวนแหละ จะยกคมภร
มาตหวเรา คนนจะพจารณาใหชดเจน’
ความจรงทานชดเจนแลว ทานตแตฉาก
ไปฉากมาเสยกอน เขาใจหรอเปลา วนนยงไม
ชดเจนเทาไร เอาไววนพรงนจะพจารณาให
ชดเจน อาจารยเฟองหมอบ ตองไปขอขมาทาน
ทานกเลยอธบายพระวนยใหฟง
‘พระวนยขอนนะเหนไหม กาลกระคนกน
เชน สตตาหกาลก นำออย นำตาล มาผสม
กบขาว นฉนไดเพยงถงอายเทยงวนเทานน
หมดอาย ฉนตออกไม ได แตถานำตาลน
ไมเปอนเปรอะอะไรเลย หอมาเรยบรอย กฉนได
ตามกาลของมน แมจะมาในบาตรกตาม
นเราทำอยางนนนน’
เวลาทานสอนทานสอนอยางนน หาท
คานไม ได พระวนยมอยางน แตคนไมเหนกาลก
ทแยกนะซ เหนแตกาลกระคนกนแลวใช ไหม
พระวนยมทงกาลกระคนกน และกาลกแยกกน
แมจะมาในขณะเดยวกน เชน เขาถวายอะไรมา
พรอมกบอาหาร ถาเปนคนละประเภท เรายก
ตวอยางหมาก มนกเปนหมากไปเสย ผสม
กบขาวไม ได กจดเปนคนละประเภทๆ ไป...”
หลวงปมนลกซงในพระวนย
88 89
“… เ ราจะ
เร ยนท กส งท ก
อยาง ทพอจำได
เราจะจำ เราจะจดโนต
คดเอาไวๆ มสมดเลกๆ
คดเอาไว ในนนๆ อนนมา
จากเลมนนๆ ชาดกเลมนนๆ หนาทเทานน
จดไวๆ เวลาเราตองการความพสดารเรากไป
เปดดงายๆ ทเราจด
แตสวนมากพอมองเหนทคดไวเทานมนก
เขาใจไปหมดแลว เพราะอานมาแลวน กไมจำเปน
ตองไปคนดพระไตรปฎกละ เพราะฉะนน เวลา
หนงสอผานมาทไหนๆ ถงรทนทๆ เพราะไดอาน
มาหมด มนอยในขายของพระไตรปฎกทงนนละ
ทนพระไตรปฎกเรากคนเสยจนพอกอน
ทจะออกมาปฏบต เวลาวางจากเรยนหนงสอ
ปดโรงเรยนนนละ เปนเวลาคนหนงสอ เวลาเรยน
หนงสอกเรยนไปตามหลกวชานนเสย
ครนเวลาหยดเรยนหนงสอ กคน
พระไตรปฎก โนตๆ เอาไว เพอใหเปน
ประโยชนในเวลาจะออกปฏบต เพราะ
ตงใจจะออกปฏบต เทานนไมเปน
อยางอน…”
สมยทเรยนปรยตอยนน แมจะ
มอปสรรคบางประการททำใหม
ขอเสยเปรยบเพอนทเรยนหนงสอ
ดวยกนอยบาง แตดวยความอตสาหะ
วรยะของทาน ปญหาดงกลาวกไมม
ผลแตอยางใด ดงน
“…หวสมองเรานเกยวกบความจำ มนอย
ในยานกลางนะ ดกไมใช ตำกวานนกไมใช อยใน
ยานกลางนแหละ เราจะเหนไดจากพวกหม
เพอนทเขาเรยนหนงสอดวยกน ทองสองหน
สามหนเทานน เขาจำไดแลวนะ
เรานเอาจนแทบเปนแทบตายมนกไมไดผด
กนมากนะ ทองสตรเดยวกนน เขาไปทองมา
ชวโมงสองชวโมงเขาจำได แลวสตรหนง
เราฟาดมนจนไมทราบกชวโมง มนกไม ไดนะ
ผทหนากวาเรากยงมอก นมนเทยบได เราจง
อย ในยานน ไมใชยานนน คอยานสงกวานน
เรากไมได…”
เพราะเหตนทำใหทานตองขยนหมนเพยร
อย างหนกแตก ไม ได ร ส กท อถอยนอยใจ
กลบตงอกตงใจเรยนยงขนไปอก ในชวงทเรยน
หนงสออยนนทานไดเขยนจดหมายมาขอเงน
โยมแมเพอซอหนงสอเรยนโดยโยมแมจะมอบ
ใหครชาลเปนคนสงเงนถวายทานตลอดมา
การใชจายของทานเปนไปดวยความประหยด
เพราะรสกเหนอกเหนใจพอแม ทานเลาวา
“เงนทขอพอแมมาน เราเหนเปนคณคา
อยางยง นำไปซอหนงสอทกบาททกสตางค
ใชเฉพาะเรองของสวนตว ไมขอทานทละมากๆ
เรากประหยดของเราเหมอนกนคอเหนอกพอ
อกแม เพราะขอมาทไรสงปบไปเลยไมมอด
มเออน ขอเทาไรให ไปทนทๆ เรองเงนนเราจง
ไมจายทางอนเลย
นพดถงเรองเรยนหนงสอขอเงนจาก
ทางบานไปเรยน เพราะเราเรยนหลายสำนก
ออกจากสำนกน ไปสำนกนน ออกจากสำนกนน
ไปสำนกนน มนถงไดร ไดเหนทางดานปรยต
ทวถง วดใหญวดนอยวดราษฎรวดหลวงไปหมด
เลย ทนเวลามนผานมาหมดแลวกพดไดตามทร
ทเหน
พอหยดจากการศกษาเลาเรยนกเลกขอ
เงนเลย ตงแตบดนนเปนตนมาไมเคยขอเงนแม
แมสตางคแดงเดยว”
ภาษตจำสอนใจสมยเรยน
ประกาศนยบตรเปรยญ ๓ ประโยคขององคหลวงตา
สมยเรยนมภาษตคำกลอนสอนใจทแสดงไวในทตางๆ องคหลวงตาเหนวาภาษตคำกลอนอนไหนด
กพยายามทองจำจนขนใจไมเคยลม ดงเชนภาษตคำกลอน ๓ บทน
๑. ใบลานมกบงพระธรรม ทองคำมกบงพระพทธ
สงฆสมมตมกบงอรยสงฆฯ
๒. อนโคควายเลยงไวใชงานไถ เมอตายไปเนอและหนงยงใหผล
วสยพาล พาลเพยร เบยดเบยนคน ประพฤตตนเลวรายยงกวาควายฯ
๓. วดจะด ไมใชดเพราะโบสถสวย หรอรำรวยดวยทรพยอสงไขย
แตวดดเพราะพระเณรเกงเครงวนย ยดหลกชยอรหนตเปนสนดานฯ
88 89
ตลอดระยะเวลาแหงการเรยนปรยต
ของทาน แมจะตองใช เวลาในการเรยน
อยางหนกเพยงใดทานกพยายามแอบปฏบต
ภาวนาอยเปนประจำไมลดละ ซงในชวงแรกๆ
จตใจกไมสงบเทาใดนก แตเมอทำอยหลายครง
หลายหน จตกเรมสงบตวลงไปโดยลำดบๆ
จนเกดความอศจรรย ดงน
“…ตงใจพทโธๆ ไปเรอยๆ ตอนแรก
มนไมไดเรองเพราะคนไมเคย วนไหนไมไดเรอง
กชางมน เราไดภาวนาไดบญกเอา หลายครง
หลายหนสมไปสมมา เหมอนสมหาปลานะ
สมหลายครงหลายหนกไปเจอเอาจนได...
นแหละท ไดเหนความอศจรรยของจต
ทำไปสะเปะสะปะ ไปนงภาวนา พทโธ พทโธ...
สำรวมจตตงสตไวกบพทโธ พทโธ... มนไมเคยเปน
ไมเคยรเคยเหน ไมเคยคาดเคยฝนวามนจะเปน
อยางนน พอพทโธไปๆ ปรากฏวามนเหมอน
เราตากแหไวนะ แลวตนแหกหดเขามา หดเขามา
พรอมๆ กน
พอนกพทโธกบสตถยบเขาไปเหมอนดง
จอมแห กระแสของจตทมนซานไปในทตางๆ
มนจะหดตวเขามา เหมอนตนแหหดตวเขามา
ลกษณะมนเปนอยางนน เรากยงเกดความสนใจ
กเลยพทโธถยบเขามา หดเขามา หดเขามา
ถงท . . .กก เลย...ขาดสะบนไปหมดโลกน . . .
ขาดออกไปจากทกสงทกอยาง มเดนอยแตจต...
จตน เปนเหมอนเกาะอย ในทามกลาง
มหาสมทร จตทรๆ เดนๆ อศจรรยน นอกนน
ก เป น โลกสงสาร เป นมหาสม ทร ไปหมด
แตเกาะนเปนเกาะทเดนดวงอศจรรยสงางาม
อศจรรยตนเตน เราไมเคยเหน เลยตนเตน
เจาของเลยกระตกตวเอง ทนจตมนกถอนออกมา
โอย เสยดายจะเปนจะตาย
วนหลงขยบใหญเลย กไมไดเรอง แมขยบ
เทาไหรกไมไดเรอง นนแหละ เลยเฮอ เอาละ
ทำไปตามประสประสากแลวกน ทนมนกปลอย
อารมณความยดอดตนะส พอทำไปๆ กเลยเปน
อยางนนอกเลยขยบบาเขาอกๆ เลยไมไดเรอง...
จตทวาอศจรรยอยางนนะ วนนนทงวน
จตไมพรากไมหางจากอศจรรยทปรากฏในจตนน
มนกระหยมอยอยางนน เรยนหนงสอมนกอย
ดวยกน จตไมสงไปไหนเลย นแหละ เปนหลก
ใหญทเปนเครองยดของใจเอามากอนหนง…”
ดวยความตงใจเรยนทหนกมากตามอปนสย
จรงจงของทานประกอบกบการปฏบตจตตภาวนา
ตองแอบเพอนพระนกศกษาดวยกน ทำให
การปฏบตไมคอยเตมทเทาใดนก ทานเลาถง
ผลการภาวนาในชวงทเรยนหนงสออยตลอด
๗ ปเตมวา
เรยน๗ปจตสงบอศจรรย๓ครง
ประกาศนยบตรเปรยญ ๓ ประโยคขององคหลวงตา
“เปนเพยงสงบเลกๆ นอยๆ ธรรมดาๆ
จตสงบของมนอยธรรมดา … เรยนหนงสออย
๗ ป จะมกเพยง ๓ หนเทานนเปนอยางมาก
ทจตลงถงขนาดทอศจรรยเตมท คอลงกกเตมท
แลวอารมณอะไรขาดหมดในเวลานน เหลอแตร
อนเดยว กายกหายเงยบเลย”
ทานวาผลการภาวนาเชนนมนนาอศจรรย
มาก สงนเองเปนเครองฝงจตฝงใจของทาน
ใหมความสบตอทจะออกปฏบตใหจงไดและกลา
ทจะพดเปดเผยใหหมเพอนไดฟงถงความตงใจ
ทจะเรยนจบแคเปรยญ ๓ ประโยคเทานน
นมต“เหาะรอบพระนครทองคำ”
เพอมงหนาออกปฏบตกรรมฐานตาม
คำสตยทตงไว ทานจงเดนทางเขากรงเทพฯ
มาวดบรมนวาสเพอหาโอกาสเขากราบลาพระเถระ
ผใหญเจาคณพระราชกว (พมพ ธมมธโร) อาจารย
ของทาน แมพระเถระผ ใหญจะมเมตตาหวง
อนเคราะหใหทานศกษาปรยตตออกเพราะเหน
วาในสมยนนพระภกษทมความรระดบมหาเปรยญ
มนอยมาก แตทานเคยพจารณาในเรองนแลววา
“ความรระดบมหา ๓ ประโยคน กเพยง
พอแลวกบการจะออกปฏบตกรรมฐาน วชา
ความรขนาดเปนมหาแลวยอมไมจนตรอก
จนมมงายๆ”
90 91
และอกประการหนงทานยงคงระลกถง
ความสตยทเคยตงตอตนเองไววา
“ฝายบาลขอใหจบเพยงเปรยญ ๓ ประโยค
เทานน สวนนกธรรมแมจะไมจบชนก ไมถอ
เปนปญหา … แลวจะออกปฏบตโดยถายเดยว
จะไมยอมศกษาและสอบประโยคตอไปเปน
อนขาด”
ระหวางทรอหาโอกาสเขากราบลาพระเถระ
ผ ใหญในวนตอไป คำคนดกสงดทวดบรมนวาส
ในคนนนทานไดตงใจไหวพระสวดมนตและตงสจ-
อธษฐานตอหนาพระรตนตรยอยางแมนมนวา
“๑) ถาหากวาขาพเจาออกไปปฏบต
ธดงคกรรมฐานแลว จะไดสำเรจตามความ
มงหมายโดยสมบรณ ขอใหจตนแสดงนมต
“...สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) วดบรมนวาส.. ทานเลาใหฟงขบขนจะตาย เราอดหวเราะ
ไม ได หวเราะตอหนาทานก ไม ไดจะทำไง ทานไปตางจงหวด ทานพดมยมๆ เทานน แตพวกเรา
มนจะตาย อดหวเราะไม ไดคนอนจะตายกนทงประเทศ ..
สมเดจทานกเลาใหฟง เราอยใกลๆ กอดหวเราะไม ได ทานออกไปบณฑบาต ออกไปชนบท ทน
หมาพอเหนพระออกไปบณฑบาต มนกวงมารมเลย มนจะกดองคทอยขางหลง มนวงดกหนาดกหลง
อยอยางนน พระกหลบไปอาศยอยหลงทาน แลวทานกพดแบบขงขงวา
‘พวกน ไมมวชาปองกนตว ประสาหมากยงกลว ขาไมกลว ขามวชาปองกนตว’
ทานวาอยางนน วาแลวทานกชมาทน ทานสก “ดอกผกแวน” ลายดำๆ ดอกผกแวน ทานสกไว
ทแขง ทานมวชาปองกนตว ทานวา น.. วชาของขา ทานกช ไปทดอกผกแวน ดำๆ ตรงนน นมนก
แปลกจรงๆ นะ พวกหมานเปนหมาเทวดา
วนรงขนก ไปบณฑบาตใหม ไปตรงทบานเกานนแหละ หมามนกวงมาซทน คราวนมนไม ไลกด
องคไหน มนมากดองคทมวชาปองกนตวนละ กองคสมเดจนแหละ ทมวชาปองกนตวเตมตววางนเถอะ
หมามนปรเขามาซดเอาตรงดอกผกแวนนนเลยนะ กดตรงวชาปองกนตว เลอดสาดเลยนะ
ทานเลายงหวเราะ ไอเรามนจะตาย กลนหวเราะอยอยางนน
สมเดจทานวา ‘ทพดมานเปนการเตอนนะ พวกทชอบอวด พดไมไดนะวาขามของด ขาไมไดอวดนะ
ขาเปนคนเฉยๆ ขาไม ไดตงใจอวด ถงขนาดนนหมามนยงฟาดเสยวชาขาแหลกหมดเลย’
ทานวาอยางนนแลวมนกกดตรงนนเลยนะ ตรงวชาดอกผกแวนนะ มนกแปลกอย ทานพดทานเฉย
เลยนะ เราเองยงไมลมเลย อดหวเราะจะตาย ตอนอยตอหนาทาน หวเราะไม ไดวางน สวนพวกอย
ขางหลงมนหวเราะกนจะตาย ทานสมเดจทานพดขบขนดจรงๆ ทานพดไมคอยหวเราะหรอก มแตยมๆ
เทานน แตคนฟงมนจะตาย เราเองยงอดหวเราะไม ได นคอพดถงสมเดจมหาวรวงศ…”
วชาปองกนตว
อยางนาอศจรรยซงไมเคยรเคยเหน ใหสมกบ
ภมธรรมทขาพเจามงหมายเถด
๒) ถาหากขาพเจาออกไปปฏบตธดงค-
กรรมฐานแลวไมสำเรจตามความมงหมาย
กขอใหจตนแสดงนมต เปนขอเทยบเคยงวา
ออกไปแลวกเถลไถลไม ไดเรองไดราวอะไร
ใหทราบเถด
๓) ถาหากขาพเจาจะไม ไดประสบผล
ทง ๒ อยาง คอไมไดออกปฏบตธดงคกรรมฐาน
ดวย หรอออกไปปฏบตธดงคกรรมฐานแลวไม
ไดเรองไดราวอะไรดวย ขอใหจตนแสดงนมตให
ทราบดวยเถด
ดวยอำนาจคณพระศรรตนตรย ขอให
นมตแสดงใน ๓ วาระน จะพงแสดงใหร โดย
ทางนมตภาวนาหรอจะพงแสดงใหร โดยทาง
สบนนมตกได”
ภายหลงไหวพระสวดมนตและตงสจ-
อธษฐานตอหนาพระรตนตรยแลว ทานจงเขาท
เจรญสมาธภาวนาและเขาพกอรยาบถจำวด
เวลาประมาณ ๖ ทมไดเกดสบนนมตอยาง
อศจรรยวา..
“...เราเหาะปลวขนไปในอากาศอยาง
สะดวกสบาย เหาะเหนวนเวยนรอบพระนคร
หลวงอนเปนพระนครอศจรรยดงเมองสวรรค
ชนฟา มองไกลโพนสดสายตา กวางขวางสด
ประมาณราวกะวา เมองไทยเราทงเมองเปน
เมองหลวงโดยสนเชง ตกรามบานชองเปน
ประดจหอปราสาทราชมณเฑยร
มใชเปนบานเปนเรอนของผคนธรรมดา
มความสงาผาเผย ประดบดวยแสงสทองอราม
แวววาวพรางพราวระยบระยบ เปนประหนงวา
ลกนยนตาของชนผทมองเหนจะถงซงอาการ
ถลนแตกออกเปนเสยงๆ เพราะแสงสวาง
แพรวพราวเจดจรสของสแสงแหงเมองนน
วดบรมนวาส เขตปทมวน กรงเทพฯ
90 91
สมเดจพระมหาวรวงศ มนามเดมวา อวน แสนทวสข มบดา
เปนกรมการเมอง ทานเกดเมอวนท ๒๑ มนาคม พ.ศ.๒๔๐๐
ณ บานแคน ตำบลดอนมดแดง อำเภอเมองอบลราชธาน
จงหวดอบลราชธาน
บรรพชาและอปสมบท เมออาย ๑๙ ป ไดบรรพชาเปน
สามเณร ณ วดสวาง อำเภอวารนชำราบ ตอมาไดอปสมบทเปน
พระภกษทวดศรทอง มทานเทวธมม เปนอปชฌาย ทานโชตปาโล
เปนพระกรรมวาจาจารย
การศกษาพระปรยตธรรม ตำแหนง และสมณศกด หลงจากพระอปชฌายทานไดมรณภาพ
แลว สมเดจฯ ไดเขาไปศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมกบเจาคณอาจารย พระอบาลคณปมาจารย
ทกรงเทพมหานคร เมอครงเจาคณพระอบาลคณปมาจารย ยงเปนพระครวจตรธรรมภาณ
ณ วดพชยญาตการาม สำนกพระศาสนโศภณ เปนเจาอาวาส
พ.ศ.๒๔๓๙ ยายมาเรยนตอทวดเทพศรนทราวาสกบทานอาจารยอนอก และสอบไดเปรยญตร
พ.ศ.๒๔๔๒ ทานสอบปรยตธรรม สอบไดเปรยญโท
พ.ศ.๒๔๔๒ ดำรงตำแหนงผชวยเจาคณะมณฑลอสาน
พ.ศ.๒๔๔๗ ดำรงตำแหนงเจาคณะมณฑลอสาน ตอมาตนรชกาลท ๖ ไดแยกมณฑลอสาน
เปน ๒ มณฑล คอ มณฑลอบลและมณฑลรอยเอด ทานก ไดดำรงตำแหนงเจาคณะวาการทงสอง
มณฑล
พ.ศ.๒๔๖๖ ดำรงตำแหนงเจาคณะมณฑลอดรอกตำแหนงหนง ตนรชกาลท ๗ ทางราชการได
รวมมณฑลอบล รอยเอดและนครราชสมา เปนมณฑลนครราชสมาทานก ไดดำรงตำแหนง
เจาคณะมณฑลนครราชสมา
พ.ศ.๒๔๘๕ ดำรงตำแหนงสงฆนายกองคแรก แหงประเทศไทย ตามประกาศ ลงวนท ๒๙
พฤษภาคม ๒๔๘๕
สมเดจฯไดรบพระราชทานสมณศกดตามลำดบดงน
พ.ศ.๒๔๔๗ พระราชาคณะท พระศาสนดลก
พ.ศ.๒๔๕๔ ทรงไดรบสมณศกดเสมอชนราชในนามเดม
พ.ศ.๒๔๕๕ พระราชมน
พ.ศ.๒๔๖๔ พระเทพเมธ
พ.ศ.๒๔๖๘ ชนเทพพเศษทพระโพธวงศาจารย
พ.ศ.๒๔๗๒ พระธรรมปาโมกข
พ.ศ.๒๔๗๕ ชนรองสมเดจพระราชาคณะท พระพรหมมน
พ.ศ.๒๔๘๒ สมเดจพระราชาคณะท สมเดจพระมหาวรวงศ
การมรณภาพของสมเดจฯ ทานไดมรณภาพเมอวนท ๒๖ มกราคม ๒๔๙๙ ณ วดบรมนวาส
ดวยโรคชรา สรอายได ๘๙ ป
สมเดจพระมหาวรวงศ(ตสโสอวน)
91
ยงเพงมองเขาไปเทาใด ยงเหมอนกบวา
เปนเมองแหงทองคำทงแทง ตกรามบานชอง
เปนประดจทองคำธรรมชาต สองทอลำแสง
กระจายกราดกลา
เราไดเหาะวนถง ๓ รอบแลวกลง”
นมตนนยงตดตาตรงใจทานเสมอมาไมม
วนลมเลอน และทำใหแนใจแลววาในคราวน
อยางไรตองไดออกปฏบตกรรมฐานอยาง
แนนอน และแนใจวาจะตองประสบผลสำเรจ
พอตนเชามาเขาไปกราบลาเจาประคณ
สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) เผอญใน
ระยะนนเจาคณพระราชกว (พมพ ธมมธโร)
พระเถระอาจารยของทานรบนมนต ไปตาง
จงหวด ทานจงถอโอกาสนนเขากราบนมสการ
ลาสมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) ซงเปน
เจาอาวาสวดบรมนวาสในขณะนน ทานเจา
ประคณสมเดจกยนดอนญาตให ไปได ทานเลา
ถงเหตการณในตอนนนวา
“บญกรรมกชวยดวยนะ ผ ใหญทาน
ไมอยากใหออก ทานหามไวเลยเทยว ... ยงไม
ใหออก ... ใหเรยนจบไดเปรยญ ๖ ประโยค
เสยกอน จงคอยออกแตเรายงไงกไมอย แตจะ
หาออกดวยมารยาทอนดงามเทานนเอง สบโอกาส
เมอไรแลวเราจะออก พอดทานไปตางจงหวดละซ
นนละโอกาสมนกเหมาะ พอทานไปตางจงหวดพบ
เรากปบออกเลย”
