- 1 -

การบรโภคเนอสตวในทศนะพทธจรยศาสตรฝายมหายานและเถรวาท บทน า

ในปจจบนจะวาไปแลวการทานมงสาวรตกยงเปนทสนใจของพทธศาสนกชนทวไปอยมาก อกทงพทธศาสนาเองกมความเชอทวามนษยและสตวนนเปนสงมชวตทมจตวญญาณ แตพชเปนสงมชวตเหมอนกนแตไมมจตวญญาณ แตยงไงกตามถงจะเชอแบบนทางศาสนาเองกอาจจะดยงไมมทาททชดเจนเกยวกบปญหาการบรโภคเนอสตว ซงปญหานสามารถตความไดหรอไมวาเปนการสนบสนนใหมการฆาสตว ถาค าตอบคอ “ใช” ค าถามทตามมากคอ ท าไมพทธศาสนาจงมค าสอน 2 อยางทขดแยงกน ค าสอนแรกคอ “หลกปาณาตบาต” ยนยนวาไมควรฆาสตว แตในพระไตรปฎกของฝายเถรวาท มขอความบางตอนทระบวา “แมพระพทธเจาเองกทรงฉนเนอสตว และมขอความวาทรงอนญาตใหพระภกษ(รวมทงภกษณ สามเณร และสามเณรดวย)ฉนเนอสตวและเนอปลาได” ขอความเหลานอาจท าใหเกดปญหาไดวา ท าไมพทธศาสนาทสอนเรองความเมตตากรณาจงไมสอนวา “การบรโภคเนอสตวเปนบาป” ท าไมพระภกษในพทธศาสนาทไดชอวาเปนผปฏบตเพอความหลดพนจงยงฉนเนอสตวอย ทานนาจะทราบวาการทพระภกษยอมรบเนอสตวยอมเปนสาเหตใหมการฆาสตวเพอปรงเปนภตตาหารมาถวาย ฝายเถรวาทนนคอนขางยนยนชดเจนวาการทพระภกษหรอคฤหสถชาวพทธบรโภคเนอสตวเปนคนละเรองกบการฆาสตว ถาฆาสตวบรโภคเองตองถอวาบาป แตการบรโภคเนอสตวทตนไมไดฆา ไมจ าเปนทเราจะตองรบผดชอบในทางศลธรรม เหตผลของฝายเถรวาทน ฝายมหายานไมอาจรบไ ด เพราะฝายมหายานตความวาการทคนบรโภคเนอสตวยอมเปนปจจยกอใหเกดการฆาสตว ดงนนผบรโภคเนอสตวจะปดความรบผดชอบทางศลธรรมโดยอางวาเนอนนตนไมไดฆาไมได เพราะการบรโภคของทานเปนปจจยใหเกดการฆา ถาเชนนนทานกตองรบผดชอบในความผดทเกดขนนดวย งานเขยนน มขอบขายเนอหาทจะศกษาแนวคดเกยวกบการบรโภคเนอสตวในพทธศาสนาฝายมหายานและเถรวาท รวมทงเสนอแนวทางสายกลางส าหรบการบรโภคเนอสตว ดงจะไดน าเสนอประเดนตางๆ เพอการแสวงหาค าตอบ ในล าดบถดจากนไป

- 2 -

ทศนะเรองการไมบรโภคเนอสตวในฝายมหายาน ในพทธศาสนาฝายมหายานนน มการก าหนดสกขาบทส าหรบพระโพธสตวไวเพมเตมนอกเหนอจากสกขาบทในพระปาฏโมกข เรยกวา “โพธสตวมรรค” พทธบรษทในฝายมหายานผประพฤตตนเปนพระโพธสตวลวนยดถอหลกการน สกขาบทพระโพธสตวทเรยกวาโพธสตวมรรคจ าแนกออกเปนครกาบต 10 ขอ และลหกาบต 48 ขอ โดยในลหกาบตนน มสกขาบทหามมใหบรโภคเนอสตวรวมอยดวย1 ดงนนทงบรรพชตและคฤหสถในฝายมหายานผปฏบตตนเปนพระโพธสตวจงเวนจากการบรโภคเนอสตวทกชนด ส าหรบแนวค าสอนเรองการไมบรโภคเนอสตวน มกลาวไวในคมภรลงการวตารสตร 2 ภาคท 8 ซงจะไดยกเนอหาบางสวนมากลาวในทน

หลกค าสอนเกยวกบการไมบรโภคเนอสตวในลงกาวตารสตร หลกค าสอนเรองการไมบรโภคเนอสตวของฝายมหายาน มปรากฏในลงการวตารสตร ซงถอเปนทางด าเนนของพระโพธสตว(โพธสตวมรรค) หรอเปนหนทางของทานผตองการความบรสทธ และความหลดพน ดงจะ เหนจากขอความในลงกาวตารสตรวา

“พระพทธเจาซงเยอกเยนไปดวยพระกรณา มพระทยเตมเปยมไปดวยความเปนทพงทปองกนแกดวงใจของปวงสตว และมพระสมปชญญะสมบรณ พอทจะไมปลอยใหเปนความเสอมเสยเกดขนไดเลย ยอมจะทรงบญญตเนอวาเปนสงทไมควรบรโภค ดงนนบรรพชตในพทธศาสนา ผหวงความบรสทธจะไมบรโภคเนอสตวใดๆเลย เพราะวามนเปนสงทถกเกยดกนแลว ส าหรบทานผบรสทธและสาวกของทาน ในกรณทจะพยายามเพอความหลดพนและความตรสร เพราะฉะนนสาวกผด าเนนตามทางอนสงสงยงน ทงครอบครวลกหญงชายยอมรอยางเตมใจวา มนเปนสงทถกเกยดกนในทกๆ กรณทพยายามเพอสมาธ เพราะฉะนน เนอทกๆชนดเปนสงทไมควรบรโภคส าหรบพทธศาสนกชนซงเปนผทปรารถนาจะมสาธคณในทางจต ทงเพอตนเองและผอน”3

จากขอความดงกลาวนแสดงใหเหนวา การบรโภคเนอสตวเปนการปดกนจตไมใหเปนสมาธ และเปนอปสรรคตอการบรรลมรรคผล การงดเวนบรโภคเนอสตวน นอกจากจะเปนทางด าเนนของพระโพธสตวแลว ยงเปนการแสดงถงความเปนผมเมตตากรณาตอสรรพสตว เพราะพทธศาสนกชนฝายมหายานจะเชอวา สตวทกตวตนททองเทยวไปในวฏสงสาร ถอวาเปนพทธบตรและเปนญาตของตนเอง ดงนนการบรโภคเนอสตวเหลานนจงเทากบเปนการบรโภคเนอญาตของตนเองในอดตชาต ดงจะเหนไดจากขอความทปรากฏในลงกาวตารสตรวา

1อภชย โพธประสทธศาสต.พทธศาสนามหายาน.(กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2539),หนา 239 – 242.

2 ลงกาวตารสตรมชอเตมวา "อารยะสทธรรมลงกาวตาโรนามหายานสตร" ไมปรากฏชอผเขยน เปน 1 ใน 9 คมภรส าคญของมหายาน เรยกวา “นวธรรม”

หรอบางทเรยกวา “เพชรทง 9” เขยนขนในประเทศอนเดย เปนภาษาสนสกฤต ประมาณ พ.ศ.893 (ค.ศ.350) มใจความทวาดวยเรองค าสอนมหายานเกอบทงหมด บางต านานบอกวา “เนอหาในคมภรน วาดวยหลกค าสอนดงเดมทพระพทธเจาทรงแสดงในโอกาสพเศษทพระพทธองคเสดจไปเกาะลงกา เนอหาเปนบทสนทนาระหวางพระพทธเจากบอบาสกราวนะ และพระโพธสตวมหามต” 3

Suzuki,D.T.The Lankavatara Sutra.(Delhi : Motilal Banarsidass,1999),pp.213-214.

- 3 -

“ในวฏสงสารอนไมมใครทราบทสดในเบองตนน สตวไดพากนทองเทยวไปในการเวยนวายตายเกด ไมมแมสตวสกตวเดยวทในบางสมยไมเคยเปนพอ แม พนองชาย พนองหญง ลกชาย ลกหญง หรอเครอญาตอนๆ แกกน สตวตวเดยวกนยอมถอปฏสนธในภพตางๆ เปน กวาง หรอสตวสเทาอนๆ เปนนก ฯลฯ ซงนบวาเปนเครอญาตของเราโดยตรง สาวกแหงพทธศาสนาจะท าลงไปไดอยางไรหนอ จะเปนผส าเรจแลว หรอยงเปนสาวกธรรมดากตาม ผเหนอยวา สตวเหลานท งหมดเปนภราดรของตน แลวจะเชอดเนอของมน เพราะฉะนน เนอสตวจงเปนสงทไมควรกนโดยสาวกแหงพทธศาสนา”1

นอกจากนแลวการทพทธสาวกฝายมหายานไมบรโภคเนอสตวนน กเพราะมคตวา สตวทกตวตนถอวาเปน พทธบตร และพระองคกมความเมตตากรณาตอสรรพสตวหาประมาณมไดอยแลว ดงนน พระพทธองคยอมจะไมบญญตใหสาวกบรโภคเนอบตรของพระองคเอง ดงจะเหนไดจากเนอความทปรากฏในลงกาวตารสตรวา

“พระตถาคตเจาทงหลาย มสจธรรมเปนพระกายของพระองค ทรงด ารงพระชนมชพอยดวยสจธรรม ไมทรงด ารงกายดวยเนอสตว ทานเหลานน ไมเคยเสวยเนอสตวอยางใดๆ เลย พระองคทรงเพกถอนความอยากในโลกยวตถไดทงหมดแลว ปราศจากจตอนเปนมลแหงความทกขเตมเปยมดวยปรชาญาณอนไมขดของ ทรงหยงทราบถงสงทเปนกศลและอกศลทงปวง พระองคทรงมองไปทสรรพสตวคลายกบบตรของพระองคเอง ทรงประกอบดวยมหากรณาธคณโดย ท านองเดยวกนน เราตถาคตเหนสรรพสตวเชนเดยวกบบตรของเราเอง เราจะบญญตใหสาวกของเราบรโภคเนอลกของเราไดอยางไรเลา และเราเองกจะบรโภคมนไดอยางไรเลา”2

จากเนอความตรงน ชใหเหนวา การไมบรโภคเนอสตวนน มความจ าเปนและส าคญอยางมาก แมแตพระพทธเจาเองกไมทรงเสวย ในขณะเดยวกนพระองคกไมทรงบญญตใหสาวกบรโภคเนอสตวดวย แตอยางไร กตาม นเปนทศนะของฝายมหายานอยางเดยวเทานน

พอจะเหนไดวาหลกค าสอนของฝายมหายานเรองการไมบรโภคเนอสตวนน มจดมงหมายสงสดอยทความตองการใหทกคนมความเมตตากรณาตอสรรพสตวเปนทตง ซงถอไดวาเปนจดมงหมายของมหายานนนเอง เพราะฝายมหายานมงสอนใหชวยเหลอคนอนพนทกขกอน ตนเองคอยพนทกขทหลง เทากบเปนการสอนใหมความเมตตากรณาตอคนอนมากกวาตนเอง

ความเปนมาของการกนเจ ค าวา เจ หรอ ไจ นเปนภาษาจน เพงมใชเมอพทธศาสนามหายานเขาไปสประเทศจนแลว พทธศาสนามหายานไดเขาสประเทศจนเมอประมาณพทธศตวรรษท 7 ในสมยของพระเจาฮนเมงเตแหงราชวงศฮน จนกระทงมาถงสมยของพระเจาบตแหงราชวงศเหลยง(พ.ศ.1055) พระองคทรงมพระราชศรทธาในพทธศาสนาอยาง แรงกลา และเคยออกบวชเปนหลวงจนถง 3 ครง ทรงท านบ ารงพทธศาสนาเปนอยางด ทส าคญคอ พระเจาบต

1

Suzuki,D.T.The Lankavatara Sutra.(Delhi : Motilal Banarsidass,1999),pp.212-213. 2

Suzuki,D.T.The Lankavatara Sutra.(Delhi : Motilal Banarsidass,1999),p.219.

- 4 -

นบวาเปนกษตรยจนองคแรกทเสวยอาหารมงสวรต และขอใหพระสงฆจนเลกฉนเนอสตว จงท าใหเกดประเพณพระสงฆถอมงสวรตตงแตนนมา1 และการถอมงสวรตของพระสงฆจนน ชาวจนเรยกวาประเพณวน “ไจ” หมายถงระยะเวลาการอดอาหารของภกษหลงจากเทยงวนไปแลว2 และแปลไดอกอยางหนงวาการถออโบสถ หรอการ ถอศล3 นอกจากบรรพชตในประเทศจนจะถออโบสถ(ถอศลกนเจ)แลว ชาวพทธในประเทศจนกยงไดประพฤตปฏบตตามพระสงฆอกตอหนง จนกลายเปนความเชอและการปฏบตเกยวกนการบรโภคเจในเวลาตอมา

จะเหนไดวา ค าวา “มงสวรต” ซงเปนศพททมอยในสกขาบทของพระโพธสตว และเปนหลกปฏบตของบรรพชตแตเดมนน เปลยนเปนค าวา “เจ” เมอพทธศาสนามหายานเขาสประเทศจนแลว ซงมความหมายถง การถออโบสถ หรอระยะการอดอาหารของภกษหลงจากเทยงวนไปแลวอกดวย ขณะทหลกค าสอนในลงกาวตารสตร ภาคท 8 จะมความหมายเฉพาะการไมบรโภคเนอสตวเทานน การถอมงสวรต หรอการถออโบสถของบรรพชตในจน จงนบเปนการน าเอาหลกการหรออดมการณของพระโพธสตวซงมอยในภาคทฤษฎมาขยายผลสภาคปฏบตอยางชดเจน

ดงนนค าวา “เจ” ตามความหมายทแทจรงคอการรบประทานอาหารกอนเทยงวน ดงเชนทชาวพทธในประเทศไทยถอ “อโบสถศล” หรอรกษาศล 8 จะไมรบประทานอาหารหลงจากเทยงวนไปแลวนนเอง แตเนองจากการถออโบสถศลของชาวพทธฝายมหายานไมบรโภคเนอสตว จงนยมเรยก “การไมบรโภคเนอสตว” รวมไปกบค าวา “กนเจ” ซงเปนการถอศลไปดวย ส าหรบในปจจบนผทรบประทานอาหารทง 3 มอ แตไมบรโภคเนอสตว กยงคงเรยกวา “กนเจ” ดวยเชนกน4

ทศนะเกยวกบการบรโภคเนอสตวในฝายเถรวาท ในพระไตรปฎกของฝายเถรวาท มขอความหลายตอนทระบวา แมพระพทธเจาเองกทรงฉนเนอสตว ดงเชนเรองราวของพระอบลวรรณาในคมภรพระวนยปฎก มหาวภงค เนอความวา

“พวกโจรฆาแมโค แลวถอเนอเขาไปสปาอนธวน นายโจรเหนภกษณอบลวณณานงพกอยทโคนไม คดวา “ถาพวกโจรลกนองของเราพบเขา จกเบยดเบยนภกษณน” แลวไดเลยงไปทางอน เมอเนอสกแลว นายโจรนนไดเลอกเนอชนทด ๆ เอาใบไมหอแขวนไวทตนไมใกลภกษณอบลวณณา แลวกลาววา “เนอหอนเราใหแลวจรง ๆ ผใดเปนสมณะหรอพราหมณไดเหน จงถอเอาไปเถด” แลวหลกไป ภกษณอบลวณณาออกจากสมาธ ไดยนนายโจรนนกลาววาจาน จงถอเอาเนอนน หอดวยผาอตราสงค เหาะไปลงทพระเวฬวน”

1

พระราชวสทธกว (พจตร ตวณโณ).พระพทธศาสนาในจน และ 16 วนในจนแผนดนใหญ.(พมพเปนทระลกในโอกาสท าบญคลายวนเกดพระราช- วสทธกว (พจตร ตวณโณ) วดโสมนสวหาร กรงเทพฯ : 24 มถนายน 2534),หนา 23.

2 ฉตรสมาลย กบลสงห.ประเทศจนกบพระพทธศาสนา(ฝายมหายาน). (กรงเทพฯ : มหากฏราชวทยาลย, 2535),หนา 128.

3 จตรา กอนนทเกยรต.ตงหนงเกย.(กรงเทพฯ : แพรวส านกพมพ,2541), หนา 94.

4 หวง ซอ ไฉ.การกนเจ.(สมทรปราการ : ธรสาสน พบลชเชอร,ม.ป.ป.),หนา 3.

- 5 -

สมยนน พระพทธเจาก าลงเสดจเขาไปบณฑบาตในหมบาน เหลอพระอทายอยเฝาอาราม ภกษณ อบลวณณาจงเขาไปหาทาน แลวถามถงพระพทธเจา พระอทายตอบวา “พระพทธองคเสดจเขาไปบณฑบาตยงหมบาน” อบลวณณา : “โปรดถวายเนอนแดพระพทธเจาเถดเจาขา” อทาย : “ดกอนนองหญง พระพทธองคทรงอมเอบดวยเนอของเธอ ถาเธอถวายผาอนตรวาสกแกอาตมา แมอาตมากจะพงอมเอบดวยผาอนตรวาสกเหมอนเชนนน” 1

เรองราวดงกลาวน ท าใหเขาใจไดวา จะตองเปนทรกนทวไปในหมพระสาวกวา พระพทธองคทรงฉนเนอสตว(ถาเนอนนเขาขายเปนเนอบรสทธ) อกทงพระอทายกกลาวเปนเชงยนยนวาพระพทธองคจะทรงอมหน าดวยเนอนน

นอกจากน ยงมขอความทแสดงใหเหนวาทรงอนญาตใหพระภกษ(รวมทงภกษณ สามเณร และสามเณรดวย) ฉนเนอสตวได แตการอนญาตของพระพทธองคนน อยในลกษณะทมการก าหนดเงอนไขและมงเนนใหพจารณาถงจดประสงคในการบรโภคอาหารเปนหลก ดงจะไดแสดงในประเดนตางๆ ตอไปน

พระพทธานญาตเกยวกบการบรโภคเนอสตว

ทศนะของฝายเถรวาทเกยวกบเรองการบรโภคหรอไมบรโภคเนอสตวน พระพทธเจาตรสไวอยางชดเจน ในชวกสตร ความวา หมอชวกโกมารภจทลถามพระพทธเจาวา “ไดยนคนเขาพดวา คนทงหลายฆาสตวเจาะจงพระสมณโคดม พระองคทรงทราบขอนนอย ยงเสวยเนอสตวทท าเฉพาะตน มความจรงประการใด คนทพดนนเขาพดตรงกบความจรง หรอวากลาวตพระองคดวยเรองไมจรง”

พระพทธเจาตรสวา “หากเขาพดเชนนน แสดงวาเขาพดไมจรง กลาวหาดวยเรองไมมมล” และตรสตอไปวา “เนอทไมควรบรโภค คอเนอทตนไดเหน เนอทตนไดยน และเนอทตนรงเกยจ สวนเนอทควรบรโภค คอเนอทตนไมไดเหน เนอทตนไมไดยน และเนอทตนไมไดรงเกยจ”2 และในพระสตรน พระพทธเจาไดอธบายปฏปทาของพระองคและพระสาวกในเรองนวา “ภกษเมอเขาไปยงหมบาน กมจตประกอบดวยเมตตา แผไปยงสรรพสตว หาทสดประมาณมไดเปนปกตอยแลว เมอชาวบานเขานมนตไปรบภตตาหารกรบนมนต วนรงขนกรบบณฑบาตโดยมไดรองขอใหเขาถวายพรอมกบแผเมตตาไปยงผใสบาตร ไมตดอยในรสอาหาร ฉนอาหารดวยอาการส ารวม พจารณากอนแลวจงฉนอาหารเพอยงอตภาพใหเปนไปเทานน”

สดทาย พระพทธองคทรงสรปวา ใครกตามทฆาสตวเจาะจงตถาคตหรอสาวกของตถาคต ผนนยอมประสบบาปมใชบญเปนอนมาก ดวยเหต 5 สถาน คอ

1. สงใหน าสตวมาฆา นบาปสถานหนง

1

ว.มหาว. 2 /46-47 /28-29 2

หมายความวา ถาภกษไดเหนกบตา หรอไดยนกบหวา อาหารทเขาน ามาถวาย เขาฆาแกงใหทานโดยเฉพาะ หรอสงสยวาเขาแกงใหทานโดยเฉพาะ กไมควรฉน ถาไมอยในประเดนนกฉนได

- 6 -

2. สตวทถกน ามาฆา ไดรบความเจบปวดเปนอนมาก นบาปสถานสอง 3. ออกค าสงใหเขาฆา นบาปสถานสาม 4. สตวทก าลงถกฆาไดรบทกขเวทนาจนสนชพ นบาปสถานส 5. ท าใหเขาไดชองต าหนพระตถาคตและสาวกดวยเรองเนอสตวทไมควร นบาปสถานหา1

ในคมภรพระวนยปฎก จลวรรค ยงกลาวถงเรองการบรโภคเนอสตวไววา ในสมยหนง ขณะทพระพทธเจาทรงประทบอย ณ เวฬวนวหาร กรงราชคฤห พระเทวทตพรอมดวย พระโกกาลกะ พระกฎโมรกตสสกะ พระบณฑเทวบตร และพระสมทททตต เขาไปเฝาพระพทธองคและกราบทลขอใหพระพทธเจาทรงบญญตหาม 5 ประการ คอ

1. ภกษควรอยปาตลอดชวต 2. ภกษควรเทยวบณฑบาตตลอดชวต 3. ภกษควรถอผาบงสกลตลอดชวต 4. ภกษควรอยโคนไมตลอดชวต และ 5. ภกษไมควรฉนปลาและเนอตลอดชวต ภกษรปใดฉน รปนนมความผด พระพทธองคทรงปฏเสธค าขอของพระเทวทต และทรงตรสหามวา “อยาเลยเทวทตต ภกษใดปรารถนาก

จงอยปา ภกษใดปรารถนากจงอยบาน ภกษใดปรารถนากจงเทยวบณฑบาต ภกษใดปรารถนากจงยนดการนมนต ภกษใดปรารถนากจงถอผาบงสกล ภกษใดปรารถนากจงยนดผาคฤหบด เราอนญาตรกขมล (การอยโคนไม) ตลอด 8 เดอน (นอกฤดฝน) เราอนญาตปลาและเนอทบรสทธดวยอาการ 3 อยาง คอ

1. ไมไดเหน 2. ไมไดฟง และ 3. ไมไดนกรงเกยจ”2 หรอกลาวอกนยหนงคอทรงหามฉนเนอสตวทเขาเจาะจงฆามาถวายพระ นอกจากนแลว ในคมภรพระ

วนยปฎก มหาวรรค ยงมการหามภกษฉนเนอสตว 10 อยาง คอ เนอมนษย เนอชาง เนอมา เนอสนขบาน เนอง เนอราชสห เนอหม เนอเสอโครง เนอเสอดาว และเนอสนขปา3

นอกจากน ในคมภรพระวนยปฎก มหาวภงค ยงมสกขาบททบงบอกถงการอนญาตใหพระภกษฉนเนอสตวได ดงเชนค าอธบายลกษณะ “ของฉน” ในปาจตตย โภชนวรรค พระวนยปฎก มหาวภงค ภาค 2 สกขาบทท 5 วา

“ทชอวา ของฉน ไดแก โภชนะ 5 คอ ขาวสก ขนมสด ขนมแหง ปลา เนอ” 4

1

ม.ม. 13 /56-61 /48-53 2

ว.จล. 7 /384 /192-193 3

ว.มหา. 5 /59-60 /72-76 4

ว.มหาว. 2 /501 /329

- 7 -

และอกสกขาบทหนงทเกยวกบการฉนเนอสตว ในปาจตตย โภชนวรรค พระวนยปฎก มหาวภงค ภาค 2 สกขาบท 9 วา

สมยหนงพระฉพพคย (กลมภกษ 6 รป) ออกปากขอโภชนะอนประณตมาเพอตนแลวฉน ความทราบถงพระพทธเจา ทรงต าหนแลวทรงบญญตสกขาบทไววา

“ก ภกษใดออกปากขอโภชนะอนประณตเชนน คอ เนยใส เนยแขง น ามน น าผง น าออย ปลา เนอ นมสด นมสม มาเพอตนแลวฉน ตองอาบตปาจตตย”1

ค าวา “ปลา” ในสกขาบทน ไดแก สตวทเทยวไปในน า และ “เนอ” ในสกขาบทน ไดแก เนอของสตวบกทมเนอเปนกปปยะ นนคอ เนอทเหมาะสม ถาภกษทไมเปนไขออก

ปากขอเพอตน ตองอาบตทกกฎทก ๆครงทขอ หากภกษรบไวดวยความตงใจวา จะฉนของทไดมา ตองอาบตทกกฎ ภกษฉน ตองอาบตปาจตยทก ๆ ค ากลน

ถามวา ภกษถาออกปากขอโภชนะอนประณต (โดยเฉพาะกรณปลาและเนอ) มาเพอตนแลวฉน ในกรณใหนทไมตองอาบต? กมอย 9 กรณทไมตองอาบต (ไมผดพระวนย) นนคอ

1. ภกษเปนไข 2. ภกษเปนไขออกปากขอมาแลวหายเปนไขจงฉน 3. ภกษฉนโภชนะทเหลอของภกษไข 4. ภกษออกปากขอจากญาต 5. ภกษออกปากขอจากคนปวารนา 6. ภกษออกปากขอเพอภกษอน 7. ภกษจายมาดวยทรพยของตน 8. ภกษวกลจรต และ 9. ภกษตนบญญต กรณภกษณ กมลกษณะเหมอนภกษ แตตองอาบตตางกน กลาวคอ ภกษณไมเปนไข ออกปากขอเนอมา

ฉน ตองอาบตปาฎเทสนยะ แตทรงอนญาตใหภกษณทเปนไขออกปากขอเนอมาฉนได สวนทาทตอการทานเนอสตวนน ในเบองตนจะตองแยกประเดนออกมาใหไดกอนวา กรณภกษถาฆาสตว

ผดวนยหนกบาง เบาบางแลวแตกรณ แตถาเปนคฤหสถฆาสตวผดศลขอปาณาตบาตรแนนอน เพราะฉะนน ในกรณทภกษฉนเนอผดวนยหรอไม ? หมายถงฉนเนอทคนอนน ามาถวาย

ในกรณน ภกษทฉนเนอมทงผดพระวนย และไมผดพระวนย เพอความชดเจน ผเขยนขออภปรายดงน ประเดนท 1 พระพทธเจาทรงหามฉนเนอ 10 อยาง คอ 1. เนอมนษย 2. เนอชาง

1

ว.มหาว.2 /516 /340

- 8 -

3. เนอมา 4. เนอสนขบาน 5. เนอง 6. เนอราชสหหรอสงโต 7. เนอเสอโครง 8. เนอเสอดาว 9. เนอหม และ 10. เนอสนขปา หากภกษฉนเนอตองหาม 10 อยางดงกลาว กจะผดวนยหนกเบาบางแลวแตกรณ เชน ภกษฉนเนอมนษย

อนนตองอาบตถลจจย หากภกษฉนเนอชางและฉนเนอเสอโครงตองอาบตทกกฎ เปนตน ประเดนท 2 หากภกษฉนเนอชนดอนนอกเหนอจากททรงหามไว 10 อยางนน ถาเปนการฉนเนอทเขา

เจาะจงฆามาถวาย กลาวคอ และภกษไดรเหนหรอไดยน หรอนกรงเกยจสงสยวาเขาฆาเพอ ใหตนบรโภค ตองอาบตทกกฏ

ประเดนท 3 หากภกษฉนเนอชนดอนนอกเหนอจากททรงหามไว 10 อยางนนเหมอนกน ถาเปนการฉนโดยไมพจารณากอนกตองอาบตทกกฏทกขอเชนกน

ประเดนท 4 หากภกษเปนไข ออกปากขอโภชนะอนประณต เชน เนยใส เนยขน น าผง น าออย ปลา เนอ (นอกเหนอจากเนอตองหาม 10 อยาง) นมสด นมสม มาเพอตนแลวฉนตองอาบตปาจตตย

ประเดนท 5 หากภกษฉนเนอชนดอนทนอกเหนอจากททรงหามไว 10 อยางนน และเปนเนอบรสทธตามเงอนไข 3 อยาง คอ ไมไดเหน ไมไดฟง และ ไมนกสงสย และฉนโดยพจารณากอน ถอวาไมตองอาบต แตวาทงน ตองอยในกรณใดกรณหนงตอไปน

1. ภกษเปนไขออกปากขอจากผอนมาเพอตนแลวฉน 2. ภกษเปนไขออกปากขอมาแลวหายเปนไขจงฉน 3. ภกษออกปากขอจากญาต 4. ภกษออกปากขอจากคนปวารณา 5. ภกษจายมาดวยทรพยของตน

และจากกรณตวอยาง 2 เรองทยกขนมา กสามารถสรปไดวา พระพทธเจาไมไดทรงหามภกษฉนปลาและเนอ แนนอน และยงคงแสดงใหเหนวา ทรงอนญาตใหภกษฉนเนอสตวได แตมงใหฉนโดยรจกประมาณ ด ารงชพอยโดยงาย ไมท าใหเกดความยงยากแกชาวบาน

วตถประสงคของการบรโภค ในพทธศาสนาฝายเถรวาท มงเนนทบรโภคเพอหลอเลยงรางกายใหด ารงอยได ทตองบรโภคกเพราะความ

จ าเปน การบรโภคอาหารโดยเฉพาะเนอสตวบนพนฐานของความเขาใจวาเพอใหชวตสบตอไปไดนเปนเรองทฝาย

- 9 -

เถรวาทเนนมากกวาการถอมงสวรต พระพทธองคไดตรสใหพจารณาวาอาหารนนเปนสงตองบรโภคเพราะความจ าเปน ไมใชบรโภคเพอความเอรดอรอย เพอใหการบรโภคอาหารเปนไปอยางมโทษนอยทสดหรอไมมเลย ทรงแนะใหพจารณาอาหารทบรโภควาเสมอนก าลงบรโภคเนอบตร ดงมขอความอธบายไวในอรรถกถา สมมาทฏฐสตร วา

“สองผวเมย พากนอมบตรเดนทางกนดาร 100 โยชนโดยเสบยงเลกนอย เมอเขาเดนไปได 50 โยชน เสบยงหมดลง เขาทง 2 กระสบกระสายเพราะความหวกระหาย พากนนงใตรมเงาโปรงของตนไม ถดจากนน ฝายชายไดพดกบภรรยาวา “นองนางเอย ระยะ 50 โยชนรอบ ๆ น ไมมบานหรอนคมเลย เพราะฉะนน บดนพไมสามารถจะท างานตงมากมายทผชายจะพงท าได มการท านาและเลยงโคเปนตนได มาเถดนอง จงฆาพแลวบรโภคเนอเสยครงหนงอกครงหนงเอาเปนเสบยงเดนขามทางกนดารไปกบลกเถด” ฝายนางไดพดกบสามวา “พขา บดน นองไมสามารถจะท างานทหญงจะตองท า มการปนดาย เปนตน ตงมากมาย ได มาเถดพ จงฆานองแลวบรโภคเนอเสยครงหนง อกครงหนงเอาเปนเสบยงเดนทางขามทางกนดารไปกบลกเถด” ฝายชายจงพดกบภรรยาอกวา “นองเอย เพราะแมบานตาย ความตายจะปรากฏแกเราทง 2 พอลก เพราะเดกนอย เวนมารดาแลว จะไมสามารถมชวตอยได แตถาเราทง 2 ยงมชวตอย กจะไดลกอก อยากระนนเลย บดนเราจะฆาลกเอาเนอบรโภค ขามทางกนดาร” ล าดบนน แมไดพดกบลกวา “ลกเอย จงไปหาพอเถอะ” ลกกไดไปหาพอ ถดจากนนพอของลกพดวา “พไดเสวยทกขมาไมนอย เพราะการท านาเลยงโคดวยหวงวาจะเลยงลกพจงไมอาจจะฆาลกได เธอนนแหละจงฆาลกของเธอ” ดงนแลวไดบอกลกวา “ลกเอย จงไปหาแมเถด” ลกกไดไปหาแม ถงแมของลกนนกไดพดวา “ ฉนเมออยากไดลก ไดเสวยทกขทรมานมใชนอย ดวยการประพฤตตนเยยงโค ประพฤตตนเยยงลกสนข และออนวอนขอตอเทวดาเปนตนกอน ไมตองพดถงการประคบประคองทอง ฉนจงไมอาจจะฆาลกได” แลวไดบอกลกวา “ลกเอย เจาจงไปหาพอเถด” ลกนนเมอเดนไปมาในระหวางพอแมทง 2 อยอยางนกไดตายลง สองผวเมยนนเหนลกเขาพากนคร าครวญ เอาเนอลกมาบรโภค แลวหลกไป เขาทง 2 นนไมไดเอาเนอบตรบรโภคเปนอาหารเพอเลนเลย ไมใชเพอเมามาย ไมใชเพอประดบประดาไมใชเพอตกแตง แตเพอตองการขามใหพนทางกนดารอยางเดยวเทานนเอง 1

นอกจากน พระพทธองคไดตรสถงจดมงหมายของการบรโภคไวในคณกโมคคลลานสตรวา “ใหรจกประมาณในอาหาร พจารณาวาเรามไดบรโภคเพอเลน เพอจะมวเมา เพอจะประดบ หรอเพอตกแตงรางกายเลย แตบรโภคเพยงเพอใหรางกายด ารงอย เพอใหชวตเปนไป เพอบรรเทาความล าบาก เพออนเคราะหพรหมจรรยเทานน ปองกนเวทนาเกา ไมใหเวทนาใหมเกดขน” 2 1 ม.ม.อ. 7 /360-361

2 ม.อ. 14/ 96 / 83

- 10 -

ทงน ล าพงแตการไมบรโภคเนอสตวอยางเดยวนน ไมอาจจะยงตนใหกาวลวงพนทกขได ดงขอความทพระกสสปะพทธเจาตรสกบตสสดาบส ในอามคนธสตร วา

การไมบรโภคปลาและเนอ ... ยอมไมยงสตวผไมขามพนความสงสยใหหมดจดได ผใด คมครองแลวในอนทรยทงหกเหลานน รแจงอนทรยแลว ตงอยในธรรม ยนดในความเปนคนตรงและออนโยน ลวงธรรมเปนเครองของเสยได ละทกขไดทงหมด

ผน นเปนนกปราชญ ไมตดอยในธรรมทเหนแลว และฟงแลว 1

จากทกลาวมาขางตนน จะเหนวา ประเดนส าคญทพทธศาสนาเถรวาทเนนในเรองการบรโภค คอทศนคตทวา อาหารนมเพอใหชวตด าเนนตอไปได เพอใชเปนโอกาสในการท าความดเพอดบทกขในชวต ประเดนดานจรยธรรมนนไมไดอยท “ขางนอก” แตอย “ในใจ” ของเราเอง ถาเราคดด (คอมเจตนาด) การกระท าของเรากด ถา

เราคดชว (คอมเจตนาชว) การกระท าของเรากชว 2 การบรโภคเนอสตวนนโดยตวมนเองยงพดไมไดวาดหรอชว ขนอยกบวาบรโภคดวยเจตนาแบบไหน หรอบรโภคดวยความคดแบบไหน การบรโภคเนอสตวดวยเจตนาดกคอบรโภคดวยความส านกดงทกลาวมาขางตน

สวนประเดนเสรมทอยากจะวเคราะหอกประเดนกคอ เรอง “การอาบต” กบ “บาป” มความสมพนธกนอยางไร และ “ผดศล” กบ “บาป” มความสมพนธกนอยางไร

ซงผเขยนมองวาประเดนทเกยวกบ อาบตและบาป ตองวเคราะหค าวา “โลกวชชะและปณณตตวชชะ” เพราะวา ในกรณอาบตทเปนโลกวชชะนน หมายถง อาบตทตองโดยมอกศลเจตนาหรอความตงใจชวเปนมลเหต ถอเปนพฤตกรรมซงคนทเปนพระภกษท ากผดเตมประต ยงคนทเปนคฤหสถท ายงผด เชน การฆาสตว การดมสรา การพดเทจ สวนอาบตทเปนปณณตวชชะนนหมายถง อาบตทตองโดยไมมอกศลเจตนาเปนมลเหต ถอเปนพฤตกรรมซงคนทเปนพระภกษท าเทานนจงผด สวนทเปนคฤหสถนนท าไมผด เชน การถกตองกายหญง การวายน า การผงไฟ การกนอาหารบางอยางในเวลาเยน

สวนอาบตทเปนโลกวชชะนนมความสมพนธกบบาปโดยตรง เพราะเปนเรองของอกศลเจตนา กลาวคอ เมอตองอาบตประเภทน เปนอาบตดวย เปนบาปดวย ขณะด ารงตนเปนพระภกษ มอาบตตดตวลาสกขาไปกมบาปตดตว สวนอาบตทเปนปณณตวชชะมความสมพนธกบบาปทางออม กลาวคอ ขณะเปนพระภกษมอาบตตดตวลาสกขาไปมเศษบาปตดตว การผดศล 5 ของคฤหสถมความสมพนธกบบาปโดยตรง เพราะเปนเรองของอกศลเจตนาทงหมดนนเอง3

1

ข.ส. 25 /315 /374

2 ข.ธ. 25 /11 /15

3 http:// www.watpaknam.net/knowledge/view.php?id=13.

- 11 -

สรปดงรปภาพท 1 เจตนาการคดแบบกศลหรออกศล

ไมมคณคาทจะตดสนในตวเอง

มมมองทแตกตางระหวางทศนะทงสอง จะเหนไดวา ในการตอบปญหาเรองการบรโภคเนอสตวนน ฝายมหายานตอบอยางชดเจนในเชงงดเวนอยางเดยววา “ไมพงบรโภคเนอสตวทกชนด ไมวาในกรณใดๆ” สวนฝายเถรวาทตอบปญหานในลกษณะใหจ าแนก(วภชชวาท)วาเปนเนอทบรสทธโดยสวน 3 หรอไม ทงนจะไดพจารณามมมองทแตกตางกนดงตอไปน

ขอบเขตของความเมตตา ฝายมหายานถอวาการบรโภคเนอสตวเปนสงทแสดงวาเราไมมความเมตตาตอสตว 1 ปญหาวาการบรโภคเนอสตวขดแยงกบเมตตาหรอไมนน สวนหนงขนอยกบความเขาใจวาเมตตาหมายความวาอยางไร ขอใหพจารณาเรองราวในอรรถกถาสมมาทฏฐสตร ดงตอไปน

ไดทราบวา อบาสกนน รบสกขาบทในส านกของทานปงคลพทธรกขตเถระชาวอมพรยวหาร แลวไปไถนา ตอมา โคของเขาหายไป เขาเมอตามหามน ไดขนภเขาอตรวฑฒมานะ งใหญไดรดเขาอยบนภเขานน เขาคดวา “จะเอามดทคมนตดหวมน” แตกยงคดอกวา “การทสมาทานสกขาบทในส านกของครผนานบถอแลว ท าลายเสย

1 Suzuki,D.T.The Lankavatara Sutra.(Delhi : Motilal Banarsidass,1999),p.213.

เถรวาท การบรโภคเนอสตว

สามารถก าหนดการตดสนดวยการกระท า

กศลธรรม อกศลธรรม

เจตนา

- 12 -

ไมสมควรเลย” ครนคดอยางนถง 3 ครงแลวกตดสนใจวา “เราจะสละชวต ไมยอมสละสกขาบท(ศล)” แลวไดขวางมดโตเลมทแบกมาอยบนบาเขาปาไป ทนใดนนงใหญกไดคลายตวออกแลวเลอยไป 1

เรองขางตนน พระอรรถกถาจารยยกมาเพออธบายศลขอปาณาตบาตโดยวธเลาเรองราวของอบาสกคนหนง ตามเรองนนอบาสกคนนอยในระหวางความขดแยงระหวางการฆาสตวเพอรกษาชวตของตนเองกบความมเมตตาตอสตว ทายทสดแลวกจบลงดวยการรกษาเมตตาธรรม

เรองขางตนน มงแสดงวาการรกษาศลตามทศนะของพทธศาสนาเถรวาทเปนอยางไร เราจะเหนความเชอมโยงระหวางเมตตากบหลกธรรมอนในระบบความคดของฝายเถรวาทวา หากวาเมตตานนสนบสนนการ ขดเกลาตนเองใหมชวตทสงประณตขน ฝายเถรวาทยอมจะสนบสนนใหเราแสดงออกซงความเมตตา การฆาสตวนนท าใหจตใจเราตกต าลง ดงนนแมจะตกอยระหวางความขดแยงทางศลธรรมมากๆ เชนกรณทยกมาขางตน ผทยดมนในค าสอนของเถรวาทกจะเลอกเอาขางเมตตาธรรม แสดงวาการบรโภคเนอสตวนนฝายเถรวาทไมคดวาเปนการเผชญหนากนระหวางเมตตาธรรมกบความไรเมตตา ในขณะทฝายมหายานตความเมตตาอกแบบหนง เมอตความในแบบนนกเลยเหนวาการบรโภคเนอสตวขดแยงกบความเมตตา

ตามความเขาใจของฝายเถรวาท เมตตาคอแงหนงของความไมโกรธ2 อนเปนหนงใน 3 ของสงทเรยกวากศลมล ความเมตตากคอการทเราไมไดมองวาใครเปนศตรของเรา แมในบางสถานการณเราอาจถกคนหรอสตวนนท าราย ดงมอธบายรายละเอยดของเมตตาไวในอรรถกถาขททกนกายจฬนเทสวา

เมตตา มความเปนไปแหงอาการ คอเปนประโยชนเกอกลเปนลกษณะ มการน ามาซงประโยชนเกอกลเปนรส (คอกจ) มการก าจดความอาฆาตเปนปจจปฏฐาน (คอเครองปรากฏ) มการเหนสตวมความอมเอบใจเปนปทฏฐาน (คอเหตใกลใหเกด) การสงบความพยาบาทเปนสมบตของเมตตา การเกดความเสนหาเปนวบตของเมตตาน 3

ความเมตตาตามทศนะของเถรวาทนนหมนเหมทจะแปรเปนความเสนหาได หมายความวาความเมตตานน หากถอปฏบตไมด กอาจแปรไปเปนกเลสอนไดแกความรกหรอหลงอยางโลกๆ กได หลกค าสอนของฝายเถรวาทมขอบเขตเกยวกบเมตตาทจ ากด คอ จะตองอยในกรอบทสนบสนนการปฏบตเพอหลดพน สวนเมตตาของฝายมหายานนนขยายวงออกไปเกนขอบเขตเขตทฝายเถรวาทเหนวาสมควรจนถงขนาดวาเพออนเคราะหสรรพ

1 ม.ม.อ.7 /346-347 2 มหามกฏราชวทยาลย.อภธมมตถสงคหปาลยา สห อภธมมตถวภาวน นาม อภธมมตถสงคหฏกา.(กรงเทพฯ :มหามกฏราชวทยาลย,2542),

หนา 107. 3 ข.จฬ.อ. 39 /431

- 13 -

สตว พระโพธสตวจะตองยอมเสยสละทจะท าชวในบางสถานการณ ความเมตตาเชนนฝายเถรวาทยอมจะวจารณวาเปน “อตเมตตา” คอเมตตาทเกนพอด เพราะเปนเมตตาทกอใหเกดความเดอดรอนแกตนเอง ในเรองเมตตาทเกยวของกบปญหาการบรโภคเนอสตวน ฝายมหายานเขาใจวา การบรโภคเนอสตวแสดงวาไมมเมตตา เพราะการบรโภคเนอสตวของเรานนเปนปจจยของการทสตวถกฆาเพอเอาเนอมาขายในตลาด จรยศาสตรของฝายมหายานนนเปนแบบดผลของการกระท า ไมดทตวการกระท า สวนจรยศาสตรของฝายเถรวาทนนเนนทเจตนา คอใชเจตนาเปนหลกวดวาการกระท านนดหรอชว ไมดทผล เรองการบรโภคเนอสตว ฝายเถรวาทกใชหลกจรยธรรมแบบดทเจตนาน เมอใชหลกเจตนาเปนเกณฑ กจะไมมการถามวา “การทเราบรโภคเนอสตวสงผลใหเกดอะไร” แตค าถามหลกทฝายเถรวาทถามเกยวกบเรองน คอ “บรโภคเนอสตวดวยเจตนาอะไร” ถาบรโภคดวยเจตนาราย การบรโภคเนอสตวนนกผด แตถาบรโภคดวยเจตนาอนบรสทธ การบรโภคเนอสตว กไมผด สรปดงรปภาพท 2 ขอบเขตแหงความเมตตา

ความเปนสาเหตกบความรบผดชอบทางศลธรรม พทธศาสนาเถรวาทแยกการฆาสตวกบการบรโภคเนอสตวออกเปนคนละเรองกน ดงมตวอยางใน อรรถกถาองคตตรนกาย เอกนบาต ดงตอไปน

พระนางมาคณฑยานน ไมอาจท าพระเจาอเทนใหทรงกรวพระนางสามาวดได จงกราบทลวา “ขาแต สมมตเทพ สตรเหลานนมความรกหรอไมมความรกในพระองค เราจกรกน ขอพระองคโปรดสงไก 8 ตวไปใหสตรเหลานนท าแกงถวายพระองคส เพคะ”

พระราชาทรงสดบค านนแลวรบสงวา “จงแกงไกเหลาน สงมา” ทรงสงไก 8 ตวแกพระนางสามาวด พระอรยสาวกาผเปนโสดาบน รวาไกยงเปนอย จกท าแกงไดอยางไร จงตรสปฏเสธวา “อยาเลย”

ไมปรารถนาแมแตจะเอาพระหตถจบตอง พระนางมาคณฑยา กราบทลวา “ขอนนยกไวกได พระมหาราชเจา ขอไดโปรดทรงสงไกเหลานนแหละ

เพอท าแกงถวายพระสมณโคดม”

ทศนะของฝายเถรวาท

ทศนะของฝายมหายาน

การบรโภคเนอสตว ไมใชการเผชญหนาระหวางความเมตตาธรรมกบความไรเมตตา

การบรโภคเนอสตว ขดแยง กบความเมตตา

- 14 -

พระราชากทรงท าอยางนน พระนางมาคณฑยาทรงใหคนฆาไกเสยในระหวางทางแลว สงไปดวยรบสงวา “พระนางสามาวดจงแกงไกเหลานถวายพระสมณโคดม” พระนางสามาวดนน เพราะทรงเขาพระทยอยางนน และเพราะมพระทยจดจอตอพระพทธเจา จงแกงไกสงไปถวายแดพระพทธองค 1

เรองดงกลาวน นางสามาวดอยในระหวางความขดแยงระหวางค าสงของพระราชา กบความเมตตาตอสตวทยงมชวตอย ซงนางกเลอกทจะรกษาความเมตตาตอสตวทยงมชวตอย แตเมอสตวนนตายแลว นางกเลอกทจะปฏบตตามค าสงของพระราชาไดโดยสะดวกใจ

ลองพจารณาเรองราวทพระอรหนตทานยอมเอาชวตตนเองเขาแลกเพอปกปองชวตสตว ในอรรถกถาธรรมบท ดงตอไปน

พระเถระนนฉนภต อยในสกลของนายมณการผหนงสน 12 ป ภรรยาและสามในสกลนนตงอยในฐานะเพยงมารดาและบดาปฏบตพระเถระแลว

อยมาวนหนง นายมณการก าลงนงหนเนอขางหนาพระเถระ ในขณะนน พระเจาปเสนทโกศล ทรงสงแกวมณดวงหนงไป ดวยรบสงวา “นายชางจงขดและเจยระไนแกวมณนแลวสงมา”

นายมณการรบแกวนนดวยมอทงเปอนโลหต วางไวบนเขยงแลว กเขาไปขางในเพอลางมอ ในเรอนนน นกกะเรยนทเขาเลยงไวมอย นกนนกลนกนแกวมณนน ดวยส าคญวาเนอ เพราะกลนโลหต

เมอพระเถระก าลงเหนอยเทยว นายมณการมาแลว เมอไมเหนแกวมณจงถามภรยา ธดาและบตรโดยล าดบวา “ พวกเจาเอาแกวมณไปหรอ” เมอชนเหลานนกลาววา “มไดเอาไป” จงคดวา “ชะรอย พระเถระจกเอาไป” จงปรกษากบภรยาวา “ แกวมณ ชะรอย พระเถระจกเอาไป”

ภรยาบอกวา “แนะนาย นายอยากลาวอยางนน ดฉนไมเคยเหนโทษอะไร ๆ ของพระเถระเลยตลอดกาลประมาณเทาน ทานยอมไมถอเอาแกวมณแนนอน”

นายมณการถามพระเถระวา “ทานขอรบ ทานเอาแกวมณในทนไปหรอ” พระเถระ : “ เราไมไดถอเอาหรอก อบาสก” นายมณการ : “ทานขอรบ ในทนไมมคนอน ทานตองเอาไปเปนแน ขอทานจงใหแกวมณแกผมเถด” เมอพระเถระนนไมรบ เขาจงพดกะภรยาวา “ พระเถระเอาแกวมณไปแน เราจกบบคนถามทาน” ภรยาตอบวา “ แนะนาย นายอยาใหพวกเราฉบหายเลย พวกเราเขาถงความเปนทาสเสยยงประเสรฐ

กวา การกลาวหาพระเถระผเหนปานนไมประเสรฐเลย” นายชางแกวนนกลาววา “พวกเราทงหมดดวยกน เขาถงความเปนทาส ยงไมเทาคาแกวมณ” แลวจง

ถอเอาเชอกพนศรษะพระเถระ ขนดวยทอนไม โลหตไหลออกจากศรษะหและจมกของพระเถระ หนวยตาทงสองไดถงอาการทะเลนออก ทานเจบปวดมาก กลมลงทพน นกกะเรยนมาดวยกลนโลหต ดมกนโลหต

1 อง.เอก.อ. 13 /590

- 15 -

ขณะนน นายมณการจงเตะมนดวยเทาแลวเขยไปพลางกลาววา “มงจะท าอะไรหรอ” ดวยก าลงความโกรธทเกดขนในพระเถระ นกกะเรยนนนลมกลงตายดวยการเตะทเดยวเทานน

พระเถระเหนนกนน จงกลาววา “ อบาสก ทานจงผอนเชอกพนศรษะของเราใหหยอนกอนแลวจงพจารณาดนกกะเรยนน วามนตายแลวหรอยง ”

ล าดบนนนายชางแกวจงกลาวกะทานวา “ แมทานกจกตายเชนนกนน” พระเถระตอบวา “อบาสก แกวมณนน อนนกนกลนบรโภคแลว หากนกนจกไมตายไซร ขาพเจาแมจะ

ตาย กจกไมบอกแกวมณแกทาน” 1

จากเรองราวดงกลาวน จะเหนวาพระเถระ(ซงมขอความในชวงตอมาระบวาทานเปนพระอรหนต) ไมยอมบอกวานกกระเรยนกลนกนแกวมณ เพราะเกรงวามนจะตายดวยการถกผาทองควกเอาแกวมณ ทานยอมถกทรมานและมรณภาพในเวลาตอมาเพอรกษาชวตสตวตวหนง ซงโดยทวไปเราไมคดวามนไมมคาอะไรนกเมอเทยบกบชวตคน แตพระภกษในพทธศาสนาไดรบการอบรมกลอมเกลามาในระบบจรยธรรมทมไดมองวามนษยมสถานะทางศลธรรมสงกวาสตว จตใจของพระอรหนตคอจตใจของผทเหนวามนษยไมมสทธทจะใชชวตของสตวแลกกบชวตของตน ทานจงยอมใหนายชางแกวทรมานทบต แทนทจะบอกวา นกกระเรยนทนายชางแกวเลยงไวนนกลนบรโภคแกวมณลงทองเพราะเขาใจวาเปนกอนเนอ

เมอโยงเรองราวในพระคมภรสองเรองนเขาดวยกน จะเหนไดวา หลกจรยศาสตรของพทธศาสนาเถรวาทจะแยกความเปนเหตปจจยกบความรบผดชอบทางศลธรรมออกจากกนในบางสถานการณ แตในบางสถานการณ สองเรองนจะไดรบการพจารณารวมกน ในตวอยางทพระนางสามาวดแกงไกสงไปถวายพระพทธองค สองเรองนถกแยกออกจากกน ตามหลกอทปปจจยตานน ไมมอะไรทเกดลอยๆ โดยไมมเหตปจจย การทไกตวนนถกฆา มาจากเหตปจจยส าคญคอมนษยตองการจะน าเนอไกไปใชงานตอ จะเหนวาความตายของไกตวนนเกยวของกบความประสงคของพระนางมาคณฑยาทตองการน าเนอไกไปใชงานตามแผนการของตน แตไมเกยวกบพระนาง สามาวดและพระพทธเจา กลาวงายๆ คอพระพทธองคและพระนางสามาวด ไมใชปจจยของการทไกตวนนถกฆา เมอไมเกยวของ การเรยกรองความรบผดชอบทางจรยธรรมจากพระพทธเจาและพระนางสามาวดจงเปนเรองทไมมเหตผล แตในกรณทสองนน พระเถระพจารณาเหนความเชอมโยงในเชงเหตปจจยระหวางทานกบนกกระเรยนตวนน กลาวคอ ถาทานบอกความจรง นกตวนนกจะตาย อาจมผแยงวาท าไมพระเถระจงไมบอกความจรงไป หนาทของทานคอการบอกความจรง สวนการทนกจะถกฆาหรอไมนน ไมเกยวกบทาน ทานเพยงแตพดความจรง เรองนาจะจบทตรงน และเมอจบแลว หากนกนนจะถกฆาเรากคงเรยกรองความรบผดชอบทางศลธรรมจากพระเถระไมได แตพระเถระคงเหนวาการททานบอกความจรงจะเปนเหตปจจยโดยตรงของความตายของนกกระเรยนนน ทานจงไมบอก ในสถานการณหลงน จะเหนวาถาการกระท าของเราเปนเหตปจจยของความตายของสตว การเรยกรองความรบผดชอบทางศลธรรมจากเราในกรณดงกลาวน เปนเรองชอบธรรม

1

ข.ธ.อ. 18 /38-39

- 16 -

สรปดงรปภาพท 3 แนวคดการบรโภคเนอสตวของเถรวาทเปรยบกบมหายาน

อนง การตายของสตวกเปนผลแหงวบากกรรมของสตวนนเอง ดงตวอยางเรองราวในอรรถกถามตกภตต-

ชาดก มตวอยางเรองราวทแสดงใหเหนวาการสนชวตของสตวนนเปนผลมาจากวบากกรรมของสตวนนเอง แมวาสตวนนจะไมถกฆาตาย กยอมจะตองตายดวยวธการอนอยด ดงมเรองราวตอไปน

ในอดตกาล มอาจารยทศาปาโมกขผส าเรจไตรเพทคนหนง คดวาจกใหมตกภต จงใหจบแพะมาตวหนง กลาวกะอนเตวาสกทงหลายวา “พวกทานจงน าแพะตวนไปยงแมน า เอาระเบยบดอกไมสวมคอ เจมประดบประดาแลวน ามา”

อนเตวาสกทงหลายรบค าแลว พาแพะนนไปยงแมน า ใหอาบน า ประดบแลวพกไวทฝงแมน า แพะนนเหนกรรมเกาของตนเกดความโสมนสวา “เราจกพนจากทกขชอเหนปานน ในวนน” จงหวเราะลนประดจตอยหมอดน แลวกลบคดวา “พราหมณนฆาเราแลว จกไดความทกขทเราไดแลว” เกดความกรณาพราหมณจงรองไหดวยเสยงอนดง

มาณพเหลานนจงถามแพะนนวา “ ทานหวเราะและรองไหเสยงดงลน เพราะเหตไรทานจงหวเราะ และเพราะเหตไรทานจงรองไห”

- 17 -

แพะกลาววา “ทานทงหลายพงถามเหตนกะเรา ในส านกแหงอาจารยของทาน” มาณพเหลานนจงพาแพะนนไปแลวบอกเหตนแกอาจารย อาจารยไดฟงค าของมาณพเหลานนแลวถาม

แพะวา “เพราะเหตไรทานจงหวเราะ เพราะเหตไรทานจงรองไห ” แพะหวนระลกถงกรรมทตนกระท าดวยญาณเครองระลกชาตไดกลาวแกพราหมณวา “ เมอกอน เราเปน

พราหมณผสาธยายมนตเชนทานนนแหละ คดวาจกใหมตกภต จงไดฆาแพะตวหนงแลวใหมตกภต เพราะเราฆาแพะตวหนง เรานนจงถงการถกตดศรษะใน 499 อตภาพ นเปนอตภาพท 500 ของเราซงตงอยในทสด เรานนเกดความโสมนสวา วนน เราจกพนจากทกขเหนปานน ดวยเหตนจงหวเราะ แตเราเมอรองไห ไดรองไหเพราะความกรณาทาน ดวยคดวา ในกาลกอน เราฆาแพะตวหนง ถงความทกขคอการถกตดศรษะถง 500 ชาต จกพนจากทกขนน สวนในวนนพราหมณฆาเราแลวจกไดทกขคอการถกตดศรษะถง 500 ชาต เหมอนเรา”

พราหมณกลาววา “ ทานอยากลวเลย เราจกไมฆาทาน” แพะกลาววา “ทานพดอะไร เมอทานจะฆากด ไมฆากด วนนเราไมอาจพนจากความตายไปได” พราหมณกลาววา “ทานอยากลว เราจกถอการอารกขาทาน เทยวไปกบทานเทานน” แพะกลาววา “อารกขาของทานมประมาณนอย สวนบาปทเรากระท ามก าลงมาก” พราหมณใหปลอยแพะแลวกลาววา “เราจกไมใหแมใคร ๆ ฆาแพะตวน” จงพาพวกอนเตวาสกเทยวไปกบ

แพะนนแหละ พอเขาปลอยเทานน แพะกชะเงอคอเรมจะบรโภคใบไม ซงอาศยหลงแผนหนแหงหนงเกดอย ทนใดนนเอง ฟากผาลงทหลงแผนหนนน สะเกดหนชนหนงแตกตกลงทคอแพะซงชะเงออย ตดศรษะขาดไป 1

จากเรองทยกมาน จะเหนไดวา สงทเปนสาเหตหลกใหสตวตวนนตองสนชวต กคอวบากกรรมของสตวนนๆเอง สวนการทเราบรโภคเนอสตวทบรสทธโดยสวนสาม เชน ซอเนอสตวทปรงสกแลวจากรานอาหาร ฯลฯ มไดหมายความวาจะเปนสาเหตโดยตรงใหสตวตวนนตาย

สรปดงรปภาพท 4 ภาพสรปแนวคดการบรโภคเนอสตวของเถรวาทและมหายาน

1

ข.ชา.อ. 28 /296-298

- 18 -

ลกษณะการสนบสนนใหไมบรโภคเนอสตว พทธศาสนาฝายมหายานสนบสนนใหงดเวนการบรโภคเนอสตวโดยมงพจารณาไปทผบรโภค หากพจารณาในฝายเถรวาท กมหลกธรรมทแสดงใหเหนวาสนบสนนการไมบรโภคเนอสตวอยเชนกน โดยมงเนนไปทผขายและผผลต ดงมปรากฏขอหามชดหนง เรยกวา “มจฉาวณชชา 5 ” (การคาขายทไมถกตอง 5 อยาง) ใน วณชชสตร วา

ภกษทงหลาย การคาขาย 5 ประการน อนอบาสกไมพงกระท า 5 ประการเปนไฉน คอ 1. การคาขายศสตรา 2. การคาขายมนษย 3. การคาขายเนอสตว 4. การคาขายน าเมา 5. การคาขายยาพษ

ภกษทงหลาย การคาขาย 5 ประการนแล อนอบาสกไมพงกระท า1

ทง 5 ขอน พทธศาสนาเถรวาทเหนวา สงคมพทธไมควรอนญาตใหมการคาขายสงเหลาน เพอปกปองผคนและสตวในสงคมใหปลอดภย ซงดเหมอนฝายเถรวาทจะเชอวา แมคนจะเลกบรโภคเนอสตวแลว กยงไมแนวาการฆาสตวเพอเปนอาหารจะหมดไป ซงตางจากการทหากไมมการขายเนอสตว กแทบจะไมมการบรโภคเนอสตว

ทงน ในฝายเถรวาทจะมงเนนไปทใหงดเวนจากการฆาสตว ดงมปรากฏชดเจนอยในศล 5 (รวมทงศล 8 และศล 10) ขอท 1 วาดวยการงดเวนจากปาณาตบาต ซงองคแหงการลวงละเมดศลขอน ม 5 ประการ คอ

1. สตวมชวต 2. ตนรวาสตวมชวต 3. จตคดจะฆา 4. มความพยายาม (ลงมอท า)

5. สตวตายดวยความพยายามนน 2

ในการสอนใหงดเวนจากปาณาตบาตนน พระพทธองคไดตรสถงโทษของการฆาสตวและอานสงสของการไมฆาสตวไวในจฬกมมวภงคสตรวา บคคลทฆาสตวเปนประจ า เมอตายไป จะเขาถงอบาย หากไมเขาถงอบาย เกดมาเปนมนษย จะเปนคนมอายสน สวนบคคลผเวนขาดจากปาณาตบาต เมอตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค หากไมเขาถงสคตโลกสวรรค เกดมาเปนมนษย จะเปนคนมอายยน 3

1

อง.ปญจก. 22 /177 /232 2

ท.ส.อ. 4 /108 3 ม.อ. 14 /582-583 /377-378

- 19 -

อกทงในอรรถกถา ยงมตวอยางแสดงโทษของการประกอบอาชพปาณาตบาต (เชนเรองนายจนทสกรก1 และนายโคฆาตก2 ) และมการแจกแจงอานสงสของการไมฆาสตว ไวหลายประการในอรรถกถาขททกนกาย ขททกปาฐะ ไดแก ท าใหมอวยวะตางๆสมบรณ มความสงใหญ มเชาววองไว มเทาตงอยเรยบด มก าลงมาก มวาจาสละสลวย เปนทรกของชาวโลก มวาจาไมมโทษ มบรษทไมแตกกน มความองอาจ เปนผไมตายเพราะศตร มบรวารมาก เปนผมรปงาม ทรวดทรงด มโรคนอย ไมเศราโศก ไมพลดพรากกบสตวสงขารทรกทพอใจ และมอายยน 3

หากคนในสงคมละเวนจากการฆาสตวไดแลว การบรโภคเนอสตวกจะหมดไปเอง ดงเชนมปรากฏเรองราวทประชาชนพรอมใจกนไมฆาสตวในวนอโบสถ ในอรรถกถามโหสถชาดก วา

วนหนง พระเจาวเทหราชเสดจไปพระราชอทยานกบมโหสถบณฑต มกงกาตวหนงอยทปลายเสาคาย มนเหน พระราชาเสดจมากลงจากเสาคายหมอบอยทพนดน พระราชาทอดพระเนตรเหนกรยาของกงกานนจงตรสถามวา “แนะบณฑต กงกาตวนท าอะไร”

มโหสถทลตอบวา “กงกาตวนถวายตว พระเจาขา” พระราชาตรสวา “การถวายตวของกงกาอยางน ไมมผลกหามได ทานจงใหโภคสมบตแกมน” มโหสถกราบทลวา “กงกานหาตองการทรพยไม ควรพระราชทานเพยงแตของบรโภคกพอ” ครนตรสถาม

วา “มนบรโภคอะไร” ทลตอบวา “ มนบรโภคเนอ” แลวตรสซกถามวา “มนควรไดราคาเทาไร” ทลวา “ราคาราวกากณกหนง” จงตรสสงราชบรษหนงวา “รางวลของหลวงเพยงกากณกหนงไมควร เจาจงน าเนอราคากงมาสกมาใหมนบรโภคเปนนตย”

ราชบรษรบพระราชโองการ ท าดงนนจ าเดมแตนนมา วนหนงเปนวนอโบสถ คนไมฆาสตว ราชบรษนนไมไดเนอ จงเจาะเหรยญกงมาสกนนเอาดายรอยผกเปนเครองประดบทคอมน

ความถอตวกเกดขนแกกงกาเพราะอาศยกงมาสกนน วนนน พระราชาเสดจไปพระราชอทยาน กงกาเหนพระราชาเสดจมา กท าตนเสมอพระราชาดวย เหมอนจะเขาใจวาพระองคมพระราชทรพยมากหรอ ตวเรากมมากเหมอนกน ดวยอ านาจความถอตวอนอาศยทรพยกงมาสกนนเกดขน ไมลงจากปลายเสาคาย ยกหวรอนอยไปมาบนปลายเสาคายนนเอง

พระเจาวเทหราชไดทอดพระเนตรเหนกรยาของมน ตรสถามวา “วนน มนไมลงมาเหมอนในกอน เหตเปนอยางไรหรอ”

1

ข.ธ.อ. 17 /130-133 2

ข.ธ.อ. 18 /342-344 3

ข.ข.อ. 16 /37

- 20 -

มโหสถบณฑตรวา ในวนอโบสถ คนไมฆาสตว มนอาศยกงมาสกทราชบรษผกไวทคอ เพราะหาเนอใหบรโภคไมได ความถอตวของมนจงเกดขน จงกลาววา “ กงกาไดกงมาสกซงไมเคยได จงดหมนพระเจา วเทหราช ผทรงสงเคราะหชาวกรงมถลา” 1

แมกระทงในเหตการณเมอไมนานมานทประเทศศรลงกา กมประเดนทวา “กษตรยทด-ทปรกษาทด”2 ทมความเมตตาตอสตวและมการออกกฏหามฆาสตวขนมา โดยมค าโบราณกลาวไววา กษตรยแมจะชวกยงดกวาทปรกษาชว ค านยอมเปนจรงในอดตจนถงปจจบน ในสมย พระเจาอคคโพธท 4 (ค.ศ.658-674 คอ พ.ศ. 1201-1207) มพระเถรชอทาฐาศวะเปนทปรกษา พระองคกดอยแลว และมาไดทปรกษาทดอก ดกบดจรงพบกน ทานพระเถระองคนไดแนะน าใหพระเจาอคคโพธท 4 ชดใชคาเสยหายตางๆ ทกษตรยองคกอน ๆ ใหทรงกระท าไวแกวดวาอาราม ทรงโปรดปรานวดทง 3 วด คอ มหาวหาร อภยครวหารและ เชตะวนวหารเทา ๆ กน โดยไดมพระกรณาพระราชทานหมบาน 1 พนหลงทมประโยชนอนแนนอนมากมาย แกพระสงฆใน 3 วดนน แมประชาชนกเจรญรอยตามพระองคในการบ ารงพระพทธศาสนา พระอครมเหสของพระองคทรงสรางส านกนางชขนถวายนกบวชหญงพรอมทงพระราชทานความสะดวกสบายตาง ๆ ในสมยของพระองคนไดมการสวดพระปรตรอยางเปนพธรตองขนเปนครงแรก ยงกวานนพระองคไดทรงออกประกาศใชกฎ “มาฆาต” คอหามการฆาสตวขนอกซงเปนผลใหจตใจของประชาชนมเมตตากรณาตอสตวอยางมากมาจนบดน

แมเมอมาถงสมยของพระเจากสสปท 3 (ค.ศ.711-724 หรอ พ.ศ.1254-1267) เรองความเปนผมใจเมตตากรณากยงคงมในจตใจของประชาชนเรอยมา ทงนเพราะพระมหากษตรยทรงเปนตวอยางทดแกประชาชนทงหลายไดเปนอยางด อยางเชน พระองคไดทรงเลยงปลาไวททา 2 ทา และทรงประกาศใชกฎ “มาฆาต” เชนเดยวกบกษตรยองคกอน ๆ แมกษตรยองคตอๆ มา เชน พระมหนทท 2 (ค.ศ. 772-784 หรอ พ.ศ. 1316-1327) และพระเจาเสนท 1 (ค.ศ. 831-850 คอ พ.ศ. 1374-1394) กทรงบ าเพญกรณยกจเปนสาธารณประโยชนแกคนและสตวเรอยมา พระองคไดทรงจดเสบยงอาหารใหปลาและสตวอน ๆ เชน นก เปนตน ถอเปนการอนเคราะหสตวเหลานน

นบวาการทพระเจาแผนดนในอดตของประเทศลงกาทรงบ าเพญสาธารณประโยชนเชนนน เปนสญลกษณแหงความเปนพทธศาสนกชนทแทจรง และเปนตวอยางอนดในเรองความไมเบยดเบยนสตวและเพอ นมนษยดวยกน ตวอยางเหลานแหละทหลอหลอมจตใจของประชาชนชาวพทธลงกาไวเปนอยางด แมกระทงปจจบนนผทไดมโอกาสไปลงกามา กจะพบและเหนไดดวยตนเองวา สตวทกชนดในลงกามความเปนอยอยางปราศจากการเบยดเบยนจากมนษยอยางนาชมเชยเพยงใด

1 ข.ชา.อ. ๓๖ /๒๘๐-๒๘๑

2 ชศกด ทพยเกสร. รศ. พระพทธศาสนาในศรลงกา. (กรงเทพฯ : หจก.เชน ปรนตง, 2551),หนา 36.

- 21 -

ดงนน จากตวอยางทยกประเดนขนน กมองเหนไดวาหากชาวพทธศาสนกชนทกคนพรอมใจกนไมฆาสตว และไมบรโภคเนอสตว กยอมจะบงเกดสงทผาสขขนในสงคมและเปนผลตามมาโดยทนท จะเหนไดวาพทธศาสนาฝายเถรวาทมงเนนไปทผผลตเปนหลก จงไมใหมการฆาสตวและขายเนอสตว สวนฝายมหายานมงเนนไปทผบรโภคเปนหลก จงมขอก าหนดมใหรบประทานเนอสตว นนเอง

สรปดงรปภาพท 5 ภาพสรปเหตผลเชงตรรก

- 22 -

บทสรปและขอเสนอแนะ พทธศาสนาฝายเถรวาทนน ถงแมวาจะไมไดมงสอนใหงดเวนการบรโภคเนอสตว แตกมทศนคตทดตอผท

เปนมงสวรต โดยมทาทตอการไมบรโภคเนอสตวดงตอไปน 1. เปนการชวยแกความชวรายโดยวธอหงสา เปนการบอกโดยนยวาไมเหนดวยกบการฆาสตวเพอขาย

เปนอาหาร ไมจ าเปนตองมการเรยกรองกฎหมาย 2. ผมความสะดวกในการถอมงสวรต จะถอมงสวรตกได อกทงฝายเถรวาทยงมทาทในการชมเชยและ

อนโมทนาดวย สวนผทยงบรโภคเนอสตวอย ฝายเถรวาทกไมแสดงการคดคานหรอต าหนแตอยางใด เพยงแตขอใหบรโภคแลวน าก าลงกายไปประกอบคณงามความด

3. เรองงดเวนบรโภคเนอสตวนน พระพทธเจาอาจทรงเหนวาเปนวตรทด แตไมควรตงเปน กฎขอบงคบ ใหภกษทกรปตองปฏบตตาม เพราะเวลาและโอกาสอ านวยใหไมเหมอนกน ถาหากพระองคตงกฎขน มาวา หามภกษฉนเนอสตวตลอดชวต พระภกษกไมมโอกาสเขาไปสอนธรรมในหมชนทบรโภคเนอ สตวอย เพราะชนเหลานนเมอนมนตพระไปฉน กยอมจดอาหารทเขาเคยชน เมอพระภกษไมเขาไปในหมชนทเขาบรโภคเนอสตว กจะท าใหชนเหลานนหมดโอกาสทจะไดรบรสพระธรรม ท าใหเสอมจากมรรคผลทควรจะไดรบ อกทงการไมบรโภคเนอสตว สามารถท าไดเฉพาะในบางพนทเทานน พนททจะด ารงชพอยไดโดยไมบรโภคเนอสตวนน ตองเปนถนทสามารถปลกพชผกไดเพยงพอ ในบางทกแสวงหาอาหารจ าพวกผกไดยาก เชน ขวโลกเหนอ ฯลฯ

ในเรองการบรโภคเนอสตวน ผเขยนขอน าเสนอแนวทางสายกลางทเหมาะสมกบการด าเนนชวตในสงคมปจจบน เพอลดการฆาสตวและบรโภคเนอสตวเปนอาหาร โดยแยกออกเปนฝายพระภกษและคฤหสถ ดงตอไปน

พระภกษ 1. ควรฉนภตตาหารตามทชาวบานน ามาถวาย เพราะบรรพชตตองประพฤตตนใหเปนผเลยงงาย 2. ฉนเนอสตวทเปนกปปยะ ซงบรสทธโดยสวน 3 3. สงสอนแนะน าใหชาวบานละการท าปาณาตบาต และมจฉาวณชชาโดยเฉพาะขอทวาดวยการขาย

เนอสตว

คฤหสถ 1. งดเวนการท าปาณาตบาต และมจฉาวณชชา 2. บรโภคเนอสตวทบรสทธโดยสวน 3 เหมอนฝายบรรพชต 3. งดเวนการซอเนอสตวในลกษณะทเปนสาเหตใหมการสงฆาโดยเจาะจง

นอกจากน หากมความประสงคจะแสดงเจตนาคดคานการฆาสตวเพอเปนอาหาร กอาจกระท าไดในแนวทางทเหมาะสม ไมสรางความยงยากตอการอยรวมกนในสงคม ซงอาจท าไดโดย

ในกรณทซอวตถดบมาปรงอาหารเอง กไมซอเนอสตวมาใชปรงอาหาร หรอใชใหนอยทสด

- 23 -

กรณทไปบรโภคอาหารในสงคมตางๆ หรอซอบรโภคตามรายการของรานอาหาร กบรโภคไปตามรายการอาหารทจดไวใหในสถานทนนๆ หรอเลอกรายการอาหารทมเนอสตวนอยทสด เพอความสะดวกในการหาแสวงอาหารมาหลอเลยงรางกาย และไมสรางล าบากในการอยรวมกนในสงคม

ควรมการรณรงคใหผผลตเหนโทษของปาณาตบาต เพราะแมวาผบรโภคจะบรโภคเนอสตวลดนอยลง แตกไมไดหมายความวาผผลตจะลดอตราการผลตลงดวย ผผลตคงจะใชวธทางการตลาดเพอเพมยอดขายสบตอไป เชน การโฆษณา การใชกลยทธเพอดงดดความสนใจของผซอ การหาตลาดแหลงใหมทงภายในและตางประเทศ ฯลฯ ทงนหากผประกอบการและคณะผบรหารประเทศทควบคมดแลดานเศรษฐกจไดตระหนกถงโทษของการท าปาณาตบาต กควรจะยอมลดรายไดจากผลประกอบการและการเกบภาษทมาจากธรกจเกยวกบเนอสตว แลวรวมมอกนเปลยนแปลงไปประกอบกจการในดานทไมเกยวของกบการฆาสตว หารายไดจากการประกอบการดานอนมาทดแทน

กลาวโดยสรปแลว ฝายมหายานนนรณรงคทผบรโภค สวนฝายเถรวาทกรณรงคทผผลต เมอผนวกจรยธรรมจากสองฝายเขาดวยกน การฆาสตวและการบรโภคเนอสตวเปนอาหารคงจะลดลงจากโลกนเรอยๆ อยางแนนอน

- 24 -

บรรณานกรม

จตรา กอนนทเกยรต.ตงหนงเกย.กรงเทพฯ : แพรวส านกพมพ,2541. ชศกด ทพยเกสร. พระพทธศาสนาในศรลงกา. กรงเทพฯ : หจก. เชน ปรนตง. 2551. ฉตรสมาลย กบลสงห.ประเทศจนกบพระพทธศาสนา(ฝายมหายาน).กรงเทพฯ : มหากฏราชวทยาลย, 2525. พระมหาสนม นลวรรณ.ความเชอและการปฏบตเกยวกบการกนเจ ศกษาเปรยบเทยบการกนเจของ

พทธศาสนกชนในวดจนและไทยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล.วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาศาสนาเปรยบเทยบ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล,2542.

พระมหาสมจนต สมมาปญโ .พทธปรชญาโยคาจาร : ประวต พฒนาการ สารตถธรรม และอทธพล.เขาถงจาก : http://oldgds.mcu.ac.th/Article/yogacara_buddhist%20philosophy.html . วนทสบคน 11 กรกฎาคม 2550.

พระมหาสมชาย านวฑโฒ.มงคลชวต ฉบบทางกาวหนา.กรงเทพฯ : บรษท ฐานการพมพ จ ากด,2548. พระมหาสวทย วชเชสโก.ศล...เปนทตงแหงความดงาม.กรงเทพฯ : บรษท ฟองทองเอนเตอรไพรซ จ ากด,2542. พระเยอง ปนเหนงเพชร.การบรโภคปจจย 4 ของพระภกษสงฆ. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

ภาควชาปรชญา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม,2540.

พระราชวสทธกว (พจตร ตวณโณ).พระพทธศาสนาในจน และ 16 วนในจนแผนดนใหญ. พมพเปนทระลก

ในโอกาสท าบญคลายวนเกดพระราชวสทธกว (พจตร ตวณโณ) วดโสมนสวหาร กรงเทพฯ : 24 มถนายน 2534.

มหามกฏราชวทยาลย. พระไตรปฎกและอรรถกถาแปล.91 เลม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2543. มหามกฏราชวทยาลย.มงคลตถทปน.2 เลม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2539. มหามกฏราชวทยาลย.มงคลตถทปนแปล.5 เลม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2538. มหามกฏราชวทยาลย.สยามรฏ สส เตปฏก.45 เลม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2535. มหามกฏราชวทยาลย.สยามรฏ สส เตปฏกฏ กถา.48เลม.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย, 2538. มหามกฏราชวทยาลย. อภธมมตถสงคหปาลยา สห อภธมมตถวภาวน นาม อภธมมตถสงคหฏกา.

กรงเทพฯ :มหามกฏราชวทยาลย,2542. มหามกฏราชวทยาลย,ผจดพมพ.อภธมมตถสงคหะ และอภธมมตถวภาวนฎกาแปล.กรงเทพฯ : มหา

มกฏราช-วทยาลย,2547. วศน อนทสระ.พทธปรชญามหายาน.กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง,2541. สมภาร พรมทา.“กน : มมมองของพทธศาสนา.”วารสารพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปท 10

ฉบบท 3 : 6 - 101 , กนยายน – ธนวาคม 2546. หวง ซอ ไฉ.การกนเจ.สมทรปราการ : ธรสาสน พบลชเชอร,ม.ป.ป.

- 25 -

อภชย โพธประสทธศาสต.พทธศาสนามหายาน.กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย,2539. Suzuki,D.T.The Lankavatara Sutra.Delhi : Motilal Banarsidass,1999.