ՄուկովիսցիդոզՄուկովիսցիդոզՄուկովիսցիդոզիՄուկովիսցիդոզի

Համալսարանական Համալսարանական Հանրապետական կենտրոն Հանրապետական կենտրոն

. .Ս Ա Հարությունյան. .Ս Ա Հարությունյան

‘‘Wehe dem kind, das bein kuss auf die stirh Wehe dem kind, das bein kuss auf die stirh salzing schmekt er ist verhext und muss salzing schmekt er ist verhext und muss

bald sterbenbald sterben’’’’Հյուսիսեվրոպական ավանդապատումՀյուսիսեվրոպական ավանդապատում

Պատմական ակնարկ Պատմական ակնարկ

19051905

Austrian Karl LandsteinerAustrian Karl Landsteiner

Մեկոնիումային Մեկոնիումային իլեուսի իլեուսի

նկարագրություննկարագրություն

19381938Dorothy H. AndersenDorothy H. Andersen

ՄուկովիսցիդոՄուկովիսցիդո զը որպես զը որպես

հիվանդությոհիվանդությունւն

18381838

Carl von Rokitansky’sCarl von Rokitansky’s

ՄեկոնիումայիՄեկոնիումայի ն իլեուսով ն իլեուսով

հիվանդի հիվանդիաուտոպսիաուտոպսի

աա

. Մուկովիսցիդոզը Ֆ Շոպենի . Մուկովիսցիդոզը Ֆ Շոպենի հիվանդացության և մահվան պատճառ հիվանդացության և մահվան պատճառ

(J. Appl., Genet 44 (1), 2003,pp 77-84)(J. Appl., Genet 44 (1), 2003,pp 77-84)

1.Jucyana Majka, Joanna Gozdzik, Michal Witt, Departament of Pulmonary Diseases, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznan, Poland

2.Divisionof Molecular and Clinical Genetics, Institute of Human Genetics, Polish academy of Sciences, Poznan, Poland

3.International Institute of Molecular and Cell Biology, Warszawa, Poland

ԲԲնորոշումնորոշում

Մուկովիսցիդոզը կամ ենթաստամոքսային Մուկովիսցիդոզը կամ ենթաստամոքսային գեղձի կիստոզ ֆիբրոզը հաճախակի գեղձի կիստոզ ֆիբրոզը հաճախակի

հանդիպող ժառանգական հանդիպող ժառանգական հիվանդություն է, որը բնորոշվող հիվանդություն է, որը բնորոշվող

արտահայտված կլինիկական արտահայտված կլինիկական պոլիմորֆիզմով` գերազանցապես պոլիմորֆիզմով` գերազանցապես

բրոնխաթոքային և ստամոքսաղիքային բրոնխաթոքային և ստամոքսաղիքային համակարգերի ախտահարումովհամակարգերի ախտահարումով

ՄՈՒԿՈՎԻՍՑԻԴՈԶՄՈՒԿՈՎԻՍՑԻԴՈԶԳԵՆԵՏԻԿԱՆԳԵՆԵՏԻԿԱՆ

աուտոսոմ ռեցեսիվ ժառանգումաուտոսոմ ռեցեսիվ ժառանգում Մուկովիսցիդոզի գենի Մուկովիսցիդոզի գենի CFTRCFTR(cystic (cystic

fibrosis transmembrane conductance fibrosis transmembrane conductance regulator)regulator) –մուկովիսցիդոզի –մուկովիսցիդոզի տրանսմեմբրանային փոխադրման տրանսմեմբրանային փոխադրման կարգավորիչ –հայտնաբերում 1989Ãկարգավորիչ –հայտնաբերում 1989Ã

7-րդ քրոմոսոմի երկար ուս7-րդ քրոմոսոմի երկար ուս Գենը քլորիդային կանալ է, Գենը քլորիդային կանալ է,

տեղակայված էկզոկրին գեղձերի տեղակայված էկզոկրին գեղձերի էպիթելյար բջիջների ապիկալ էպիթելյար բջիջների ապիկալ մեմբրանների վրամեմբրանների վրա

Հիվանդ երեխա ծնվելու Հիվանդ երեխա ծնվելու հավանականությունը -25%հավանականությունը -25%

ՄուկովիսցիդոզկրողկրողԱռողջ

Մուոկվիսցիդոզի գենի Մուոկվիսցիդոզի գենիմուտացիաներմուտացիաներ

Հայտնաբերված են ավելի Հայտնաբերված են ավելի 1000 քան մուտացիաներ 1000 քան մուտացիաներ

Առավել հաճախ Առավել հաճախ հանդիպող մուտացիան հանդիպող մուտացիան

եվրոպական ռասայում եվրոպական ռասայում ΔF508ΔF508(70%).(70%).

Հրեաներ աշկենազներ –Հրեաներ աշկենազներ –W1282W1282XX

Գերմանիա -Գերմանիա -2143delT2143delTԻսլանդիա-Իսլանդիա-Y122XY122XՀյուսիս-արևելյան Իտալիա - Հյուսիս-արևելյան Իտալիա -

2183AA2183AA>>G, R1162XG, R1162XՌուսաստան Ռուսաստան F508del; N1303KF508del; N1303K

Գենի մուտացիաները ըստ Գենի մուտացիաները ըստ ֆենոտիպային ծանրությանֆենոտիպային ծանրության

‘’‘’ծանր’’ծանր’’ ‘’‘’նուրբ’’նուրբ’’ ‘’‘’փոփոխակափոփոխական’’ն’’

F 508delF 508del

1677delTA1677delTA

G542XG542X

N1303KN1303K

W1282KW1282K

CFTRdele2,3(21kb)CFTRdele2,3(21kb)

621+1G-T621+1G-T

1717-1G-A1717-1G-A

R117HR117H

G551SG551S

R347PR347P

T3381T3381

3849+10kbC-T3849+10kbC-T

R334WR334W

IVS8polyT-5TIVS8polyT-5T

G85EG85E

աղեստ

ամոքսա

յին

Մուկովիսցիդոզի Մուկովիսցիդոզի ֆենոտիպային ֆենոտիպային

բազմազանությունբազմազանություն

Շնչառա

կան

Ոսկրային ևայլ Դիաբետ

թերսնուցում

Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ ֆենոտիպային ֆենոտիպային

արտահայտություններարտահայտություններ

ՆորածիններՆորածիններ , մեկոնիումային իլեուս մեկոնիումի , մեկոնիումային իլեուս մեկոնիումի

(>24-48 , ուշացած հեռացում ժամ (>24-48 , ուշացած հեռացում ժամ )մեկոնիումային պերիտոնիտ )մեկոնիումային պերիտոնիտ

երկարատև խոլեստատիկ դեղնուկ երկարատև խոլեստատիկ դեղնուկ

մեկոնիումային իլեուսով մեկոնիումային իլեուսով ցանկացած նորածնի մոտպետք ցանկացած նորածնի մոտպետք

է կազմակերպել քրտինքի թեստ է կազմակերպել քրտինքի թեստ

Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ ֆենոտիպային ֆենոտիպային

արտահայտություններարտահայտություններ Վաղ մանկական տարիք Վաղ մանկական տարիք

, , Շարունակվող տևական կամ կրկնվող հազ, , Շարունակվող տևական կամ կրկնվող հազ նաև կապույտ հազի նման նաև կապույտ հազի նման

` հաճախակի շնչառական վարակներ ` հաճախակի շնչառական վարակներ, ` , բրոնխիտներ թոքաբորբ տևական հազով, ` , բրոնխիտներ թոքաբորբ տևական հազով

տորպիդ բուժմանը տորպիդ բուժմանը , , , հաճախակի գարշահոտ չձևավորված մեծ, , , հաճախակի գարշահոտ չձևավորված մեծ

, , քանակով յուղոտ կղանք տևական դիարեա, , քանակով յուղոտ կղանք տևական դիարեա , քաշի վատ ավելացում ցածր կամ շատ ցածր , քաշի վատ ավելացում ցածր կամ շատ ցածր

սնուցումսնուցում աղի մաշկ աղի մաշկ , դեհիդրատցիա շոգ եղանակին քրոնիկ , դեհիդրատցիա շոգ եղանակին քրոնիկ

հիպոէլեկտրոլիտեմիահիպոէլեկտրոլիտեմիա ուղիղ աղու արտանկում ուղիղ աղու արտանկում

Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ Մուկովիսցիդոզի ախտորոշիչ ֆենոտիպային ֆենոտիպային

արտահայտություններարտահայտություններ Շնչառական սիմպտոմատիկա Շնչառական սիմպտոմատիկա / , կրկնվող և կամ քրոնիկ բրոնխաթոքային / , կրկնվող և կամ քրոնիկ բրոնխաթոքային

` սինուսների հիվանդություններ բնորոշ ` սինուսների հիվանդություններ բնորոշ մարնէների անջատումով մարնէների անջատումով

` կրկնվող կամ քրոնիկ հազ խորխով կամ ` կրկնվող կամ քրոնիկ հազ խորխով կամ, առանց կրկնվող բրնոխաօբստրուկտիվ, առանց կրկնվող բրնոխաօբստրուկտիվ

համախտանիշհամախտանիշ ատիպիկ ասթմայով ատիպիկ ասթմայով յուրաքանչյուր երեխային յուրաքանչյուր երեխային

պետք հետազոտել մուկովիսցիդոզի պետք հետազոտել մուկովիսցիդոզիվերաբերյալվերաբերյալ

պահպանվող ռենտգենոլոգիական շեղումներ պահպանվող ռենտգենոլոգիական շեղումներ( , , ինֆիլտրատներ ատելեկտազներ( , , ինֆիլտրատներ ատելեկտազներ

, )հիպերինֆլյացիա բրոնխաէկտազներ, )հիպերինֆլյացիա բրոնխաէկտազներ մատների ձևախախտում թմբկափայտիկների մատների ձևախախտում թմբկափայտիկների

ձևովձևով քթի պոլիպներ քթի պոլիպներ

Թոքային հիվանդություն

Ախտաբանություն

Լորձով խցանում

Քրոնիկ բորբոքում

Խիտլորձ

գեն

Շնչուղիները առավել հաճախ Շնչուղիները առավել հաճախ կոլոնիզացնող միկրոբներ կոլոնիզացնող միկրոբներ

St. aureusSt. aureusH.InfluenzaeH.InfluenzaePPseudomonas aseudomonas aeruginozaeruginoza`̀ Ոչ մուկոիդ Ոչ մուկոիդ Մուկոիդ շտամներ Մուկոիդ շտամներBurkholderia sepaciaBurkholderia sepacia կոմպլեքս և կոմպլեքս և

‘’ ’’ սեպացիա համախտանիշ ֆատալ ‘’ ’’ սեպացիա համախտանիշ ֆատալ ելքին նպաստող միկրոբ ելքին նպաստող միկրոբ

ՍտամոքաղիքայինՍտամոքաղիքային ենթաստամոքսային գեղձի էկզոկրին ենթաստամոքսային գեղձի էկզոկրին

սեկրետոր անբավարարություն սեկրետոր անբավարարություն( 15% )հիվանդների չունեն( 15% )հիվանդների չունեն

կրկնվող պանկրեատիտներ կրկնվող պանկրեատիտներ ուղիղ աղու արտանկում ուղիղ աղու արտանկում դիստալ աղիքային խցանման դիստալ աղիքային խցանման

համախտանիշհամախտանիշ քրոնիկ լյարդային հիվանդութույուն քրոնիկ լյարդային հիվանդութույուն

Սնուցման հետ կապված ախտանիշներ Սնուցման հետ կապված ախտանիշներ , աճի խանգարում ցածր սնուցում , աճի խանգարում ցածր սնուցում , հիպոպրոտեինեմիա այտուցներ, հիպոպրոտեինեմիա այտուցներ , հիպովիտամինոզ էսենցիալ, հիպովիտամինոզ էսենցիալ

ճարպաթթուների դեֆիցիտ ճարպաթթուների դեֆիցիտ ` Քրոնիկ հիվանդության անոռեքսիա ` Քրոնիկ հիվանդության անոռեքսիա

ավելի մեծ երեխաների մոտ ավելի մեծ երեխաների մոտ

Մուկվիսցիդոզով հիվանդ4 . 3տ ամս

Մուկվիսցիդոզով հիվանդ1 . 11տ ամս

Մուկովիսցիդոզի այլ Մուկովիսցիդոզի այլարտահայտություններարտահայտություններ

Շաքարային դիաբետ Շաքարային դիաբետ Աճի խանգարումներ Աճի խանգարումներ Սեռական հասունացման ուշացում Սեռական հասունացման ուշացում (5T ամլություն տղամարդկանց մոտ (5T ամլություն տղամարդկանց մոտ

)մուտացիա)մուտացիա Ոսկրերի մետաբոլիկ հիվանդություն Ոսկրերի մետաբոլիկ հիվանդություն - Պսևոդո Բարտեր համախտանիշ- Պսևոդո Բարտեր համախտանիշ արթրոպաթիաարթրոպաթիա

Ախտորոշման մոդելներ Ախտորոշման մոդելներ

Բնորոշ կլինիկական Բնորոշ կլինիկականարտահայտություններարտահայտություններ

Քրտիքնի թեստ Քրտիքնի թեստ Գենետիկական հետազոտություն Գենետիկական հետազոտություն

կամ կամ Նորածնային սկրինինգ Նորածնային սկրինինգ Քրտինքի թեստ Քրտինքի թեստ Գենետիկական հետազոտություն Գենետիկական հետազոտություն

կամ կամ անտենատալ ախտորոշում թիրախ անտենատալ ախտորոշում թիրախ

` ընտանիքներում հայտնի` ընտանիքներում հայտնի

Քրտինքի թեստ Քրտինքի թեստ Ախտորոշումը հաստատվում է Ախտորոշումը հաստատվում է կրկնակի կրկնակի

քրտիքնի թեստի քրտիքնի թեստի հիման վրա հիման վրա

Կատարվում է Կատարվում է Կլինիկական կասկածի Կլինիկական կասկածիԴեպքումԴեպքում Սիբլինգի մոտ Սիբլինգի մոտԱրդյունքներԱրդյունքներ

` (CL)< 40 /Նորմա մմոլ լ` (CL)< 40 /Նորմա մմոլ լ 40-60Կասկածելի 40-60Կասկածելի`>60 /Հաստատող մմոլ լ`>60 /Հաստատող մմոլ լ

ԲուժումԲուժում Փոխարինական Փոխարինական

ֆերմենտոթերապիա միկրոսֆերիկ ֆերմենտոթերապիա միկրոսֆերիկֆերմենտներովֆերմենտներով

Սնուցման վիճակի Սնուցման վիճակի ( / Կարգավորում էնտերալ պարենտերալ ( / Կարգավորում էնտերալ պարենտերալ

, )սնուցում վիտամինոթերապիա, )սնուցում վիտամինոթերապիա ‘’‘’ ’’ -Ագրեսիվ հակաբիոտի’’ -Ագրեսիվ հակաբիոտիկաթերապիակաթերապիա `Շնչառական թերապիա `Շնչառական թերապիա շնչուղիների մաքրման շնչուղիների մաքրման

տեղխնիկայի կիրառում տեղխնիկայի կիրառում Դիստալ ինտեստինալ Դիստալ ինտեստինալ

օբստրուկցիայի բուժում օբստրուկցիայի բուժում Լյարդի հիվանդության Լյարդի հիվանդության

կանխարգելում և բուժում կանխարգելում և բուժում Ոչ թոքային բարդությունների Ոչ թոքային բարդությունների

բուժումբուժում Թոքի տրասպլանտացիա Թոքի տրասպլանտացիա

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ