การใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผล

อ.ดร.ภญ. ราตุร�สว่างจิ�ตุร

ขอบเขตุการเร�ยน ที่��มา ความสำาคญความหมายการใช้�ยาสำมเหตุ�ผลขั้�นตุอนและกรอบแนวค�ดในการใช้�ยา

อย!างสำมเหตุ�ผลตุวอย!างการใช้�ยาที่��ไม!สำมเหตุ�ผล

ที่��มาคว่ามส าค!ญ ม�การใช้�ยาไม!เหมาะสำมมากกว!าร�อยละ 50 ขั้องการใช้�ยา

ยาปฏิ�ช้�วนะ ม�การสำ�งใช้�อย!างไม!สำมเหตุ�ผลในอตุราที่��สำ'งมาก (ร�อยละ 41-91)

การใช้�ยาอย!างไม!สำมเหตุ�เก�ดได�กบยาที่�กกล�!ม และกบผ'�สำ �งใช้�ยาที่�กระดบ

ผลเสำ�ยที่าให�ม�การใช้�ยาที่��ไม!จำาเป)น เพิ่��มความเสำ��ยงจำากการใช้�ยา ที่าให�เก�ดป+ญหาเช้,�อด,�อยาในวงกว�าง สำร�างความสำ��นเปล,องให�แก!ระบบประกนสำ�ขั้ภาพิ่ และตุวผ'�ป.วย

เองกระที่บตุ!อระบบเศรษฐก�จำขั้องประเที่ศ โดยไม!ช้!วยแก�ไขั้

ป+ญหาการเจำ3บป.วยขั้องผ'�ป.วย

คว่ามหมาย“การใช้�ยาโดยม�ข�อบงช้�" เป)นยาที่��ม�

ประส�ที่ธิ�ภาพจิร�ง สำนบสำน�นด�วยหลกฐานที่��น!าเช้,�อถื,อ ให�ประโยช้น5กบผ'�ป.วยมากกว!าคว่าม

เส��ยงจำากการใช้�ยาอย!างช้ดเจำน ม�ราคาเหมาะสำม ค��มค!าตุามหลกเศรษฐศาสำตุร5สำาธารณสำ�ขั้ เป)นการใช้�ยาตุามข!"นตุอนที่��ถู)กตุ�องตุามแนวที่างการพิ่�จำารณาการใช้�ยา โดยใช้�ยาในขนาดที่��พิ่อเหมาะกบผ'�ป.วยในแตุ!ละกรณ� ด�วยว่�ธิ�การให�ยาและ

คว่ามถู��ในการให�ยาที่��ถื'กตุ�องตุามหลกเภสำช้ว�ที่ยาคล�น�ก ด�วยระยะเว่ลาการรกษาที่��เหมาะสำม ผ'�

ป.วยให�การยอมร!บ และสำามารถืใช้�ยาดงกล!าวได�อย!างถื'กตุ�องและตุ!อเน,�อง กองที่�นในระบบประกนสำ�ขั้ภาพิ่หร,อระบบสำวสำด�การสำามารถืให�เบ�กจำ!ายค!า

ยาน�นได�อย!างย�งย,นไม!เล,อกปฏิ�บตุ�”

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

1. ขั้�อบ!งช้�� (Indication) ใช้�ยาเม,�อม�ความจำาเป)น (เก�ดประโยช้น5

มากกว!าโที่ษ)ตุวอย!างการให�ยาลดไขั้มนในผ'�ป.วยที่��ไขั้มนในเล,อดสำ'ง

และม�ความเสำ��ยงตุ!อการเก�ดโรคหลอดเล,อดหวใจำการใช้�ยา ABO ในผ'�ป.วยที่��เป)นหวดที่��ไม!ม�การตุ�ด

เช้,�อแบคที่�เร�ยการให�ยาคลายกล�ามเน,�อในผ'�สำ'งอาย�

เว�ยนหว ที่�องผ'ก ง!วงซึ9ม ปากแห�ง ความจำาเสำ,�อม

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

2. ประสำ�ที่ธ�ผล (Efficacy)ยาน�นเป)นประโยช้น5ตุ!อผ'�ป.วยอย!างแที่�จำร�ง

ด'กลไกการออกฤที่ธ�; ยาคลายกล�ามเน,�อ ใช้�ในโรคกล�ามเน,�อหดเกร3ง ไม!ใช้!ใช้�ใน

โรคที่��ม�การอกเสำบขั้องกล�ามเน,�อ เช้!น RA, OA ม�หลกฐานเช้�งประจำกษ5สำนบสำน�นเพิ่�ยงพิ่อ

พิ่าราเซึตุามอล ใช้�แก�ปวดลดไขั้� กล'โคซึาม�น ใช้�ลดภาวะขั้�อเสำ,�อม ยงม�ขั้�อขั้ดแย�ง

ประโยช้น5แตุกตุ!างจำากยาหลอกและม�ความหมายที่างคล�น�ก ยาลดบวม ผลไม!ตุ!างจำากยาหลอกใช้�ยา bromhexine ลดเสำมหะได� 4 ml (ผ'�ป.วยแยก

ความตุ!างไม!ได�)

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

3. ความเสำ��ยง (Risk) คาน9งถื9งความปลอดภยขั้องผ'�ป.วยเป)นหลก

ประโยช้น5มากกว!าโที่ษ ยาลดไขั้มนในผ'�ป.วยไขั้มนสำ'ง หร,อผ'�ป.วยเบาหวานที่��ม�ความเสำ��ยงโรคหวใจำ

การใช้�ยาคลายกล�ามเน,�อ (Orphenadrine) ในผ'�สำ'งอาย�

ไม!ม�ขั้�อห�ามในผ'�ป.วย การใช้� Atorvastatin พิ่าราเซึตุามอล ในคนที่��เป)นโรคตุบ

การใช้�แอสำไพิ่ร�นในเด3กตุ�ากว!า 12 ป<

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

4. ค!าใช้�จำ!าย (Cost) ใช้�ยาอย!างพิ่อเพิ่�ยงและค��มค!า

การใช้�ยาตุามช้,�อสำามญ (พิ่าราเซึตุามอล กบ ไที่ล�นอล)

การใช้�ยาตุ�นแบบที่��ผล�ตุจำากตุ!างประเที่ศ

ยากล�!มยบย�ง COX-II กบ NSAIDs

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

5. องค5ประกอบอ,�น ๆ ที่��จำาเป)น (Other considerations)รอบร' � รอบคอบ ระมดระวง รบผ�ดช้อบและใช้�

ยาอย!างเป)นขั้�นตุอนตุามมาตุรฐานที่างว�ช้าการ ไม!ใช้�ยาซึ�าซึ�อน: Norgesic กบ พิ่าราเซึตุามอล ไม!ใช้�ยาพิ่ร�าเพิ่ร,�อ: ยาปฏิ�ช้�วนะ ใช้�ยาตุามแนวที่างการรกษา

ใช้�พิ่าราเป)นยาตุวแรกในการรกษาเขั้!าเสำ,�อมอาการเล3กน�อย

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

6. ขั้นาดยา (Dose) ใช้�ยาถื'กขั้นาด ไม!น�อยหร,อมากเก�นไป ไม!ปรบยา

เอง

7. ว�ธ�ให�ยา (Method of administration) ใช้�ยาถื'กว�ธ�

ยาก!อนอาหาร ก�นตุอนที่�องว!างหล�กเล��ยงการใช้�ยาฉี�ดโดยไม!จำาเป)นหลงพิ่!นยาสำเตุ�ยรอยด5ควรบ�วนปากยาหยอดจำม'กแก�คดจำม'กไม!ควรใช้�เก�น 3 วน

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

8. ความถื��ในการให�ยา ใช้�ยาด�วยความถื��ที่��เหมาะสำม

Amoxicillin ใช้�วนละ 2-3 คร�ง (ไม!ควรใช้� 4 คร�ง)Cloxacillin ใช้�วนละ 4 คร�ง

9. ระยะเวลาในการให�ยา (Duration of treatment)ใช้�ยาในระยะเวลาการรกษาที่��เหมาะสำม ไม!นาน

หร,อสำ�นเก�นไป การใช้�ยารกษาแผลในกระเพิ่าะควรใช้�ตุ!อเน,�อง 4 สำปดาห5

การใช้�ยารกษาสำ�วใช้�ตุ!อเน,�อง 6-8 สำปดาห5

กรอบแนว่ค�ดในการใช้�ยาอยางสมเหตุ�ผลและตุ!ว่อยาง

10. ความสำะดวก (Patient compliance) ใช้�ยาโดยคาน9งถื9งความสำะดวกและการยอมรบ

ขั้องผ'�ป.วยอธ�บายหร,อให�ขั้�อม'ลให�ผ'�ป.วยเขั้�าใจำ

Tretinoin ช้น�ดที่าที่าให�ระคายเค,อง สำ�วเห!อในสำปดาห5แรก หล�กเล��ยงแสำงแดด

เล,อกยาที่��ใช้�สำะดวก เช้!น ก�นวนละ 1-2 คร�งมากกว!าก�นวนล 3-4 คร�ง

ม�การตุรวจำสำอบความเขั้�าใจำและตุ�ดตุามผลการใช้�ยาที่�กคร�ง

ตุ!ว่อยางการใช้�ยาไมเหมาะสมที่��พบบอย ยาระบาย นามาใช้�เป)นยาลดความอ�วน

ไม!ม�ขั้�อบ!งใช้� ไม!ม�หลกฐานที่าง�ช้าการสำนบสำน�น กลไกการออกฤที่ธ�;ไม!สำนบสำน�น

พาราเซตุามอลปกตุ�ก�นวนละไม!เก�น 4 กรม ก�นตุ�ดตุ!อกนไม!เก�น

5 วน หล�กเล��ยงการใช้�ในคนที่��เป)น G-6PD ผ'�ที่��ด,�มสำ�ราหร,อสำ'บบ�หร��

ป+ญหาที่��เจำอ: ก�นตุ�ดตุ!อกนที่�กวน ม�การก�นยาในคนที่��ด,�มสำ�รา ก�นยาเก�นขั้นาด

ตุ!ว่อยางการใช้�ยาไมเหมาะสมที่��พบบอย ไมสบายตุ�องฉี�ดยาจิ.งจิะหาย การหย�ดยาเอง หร/อปร!บยาเอง การก�นยาปฏิ�ช้�ว่นะพร �าเพร/�อ

ที่�องเส�ย เจิ1บคอ การฉี�ดยาให�ผ�ว่ขาว่

กล)ตุาว่�ตุาม�นซ�