“ทชอบกลาวกนพราเพรอในยคนสมยนวา ทาดไมไดด ทาไมดกลบไดดนน

แมจะใหถกตองควรตองขยายความ ใหยาวออกไปดวย

เชนวาทาดไมไดดเพราะมกรรมเกาทไมด กาลงสงผล

ทาไมดกลบไดด เพราะมกรรมเกาทดกาลงสงผล แมกลาวขยายใหสมบรณดงนน

กจะไดความเขาใจในเรองผลของ กรรมชดเจนถกตองขน”

ตามรอยสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราชเจา

สกลมหาสงฆปรณายก 5

ชวตในชาตหนงๆกบทงสขทกขตางๆ เกดขนเพราะกรรมทแตละตวตนทาไว

ฉะนนตนเองจงเปนผสรางชาตคอความเกด และความสขทกขของตนแกตน

หรอผสรางกคอตนเอง แตมไดไปสรางใครอน เพราะใครอนนนๆ ตางกเปนผสรางตนเองดวยกนทงนน

จงไมมใครเปนผสรางใหใคร และเมอผสรางคอตนสรางใหเกดกเปนผสราง ใหตายดวย

ทาไมผสรางคอตนเองจงสรางชวตทเปนทกขเชนนเลา ปญหานตอบวาสรางขนเพราะความโง ไมฉลาด

คอไมรวาการสรางนกคอสรางทกขขน ถาเปนผรฉลาด เตมทกจะไมสรางสงทเกดมาตองตาย

ทางออกจากทกขนนคอ ตองรบรความจรง

ตองปองกนมใหถลาลกลงไปในทางแหงทกข คอควบคม ตณหามยอมใหฉดชกใจไปได

และถาถลาใจลงไปแลวตองพยายามถอนใจขน ใหจงไดดวยปญญา เพราะเมอทกขเกดขนทจตใจ

กตองดบจากจตใจ และจตใจของทกคนอาจสมมต กลาวไดวาเปนธรรมชาตกายสทธ ไมมอะไรจะมาทาลายได

นอกจากจะยอมจนใจของตวเองเทานน ถาทาใจใหเขมแขงกจะเกดพลงใจขน

จนสามารถตอสตางๆ ขจดขบไลตณหาออกไปเสยกอน ความทกขตางๆ กจะออกไป พรอมกน

อนความรกหรอทรก เมอผใดมรอยหนง ผนนกมทกขรอยหนง

รกเกาสบ แปดสบ เจดสบ หกสบ หาสบ เปนตน จานวนทกขกมเทานน

ถงแมมรกเพยงอยางหนง กมทกขอยางหนง

ตอเมอไมมรกจงจะไมมทกข ผหมดรกหมดทกขนน

พระพทธเจาตรสเรยกวา "เปนผไมมโศก ไมมธลใจ ไมมคบแคน"

8

ทกคนมความรแนอยแกใจวา ทกคนเกดมาแลวตองตาย ไมมสกคนเดยวทจะหนความตายพน นบวาทกคน มความไดเปรยบอยประการหนงทมความรนตดตวตดใจอย แตแทบทกคนกมความเสยเปรยบอย ประการหนง ทไมเหนคาไมเหนประโยชนของความรน จงมไดใสใจเทาทควร ปลอยปละละเลย

รจงเหมอนไมร สงทเปนคณประโยชนอยางยง จงเหมอนเปนสงไมมคาไมมประโยชน

สมยนมผชอบกลาววา เงนไมม เกยรตไมมนนไมใชความถกตอง เปนความรสกของคนบางคนเทานน เงนกบเกยรตมใชเปนอน หนงอนเดยวกน มใชเปนสงทแยกจากกนมได คนไมมเงน แตมเกยรตกมอยความสาคญอยทวา เงนทมหรอท

ไดมานน เปนเงนทจะทาใหเกยรตยศชอเสยงสนไปหมดไปหรอไม ควรจะพจารณาใหรอบคอบในเรองน โดยเฉพาะผทยงคานงถงชอเสยงเกยรตยศของตนและของวงศตระกล

การเพงดผอนทาใหตนเองไมเปนสข แตการเพงดใจตนเองทาใหเปนสขได แมกาลงโกรธมาก หากเพงดใจตนเองใหเหนวากาลงโกรธมาก ความโกรธกจะลดลง เมอความโกรธนอย หากเพงดใจตนเองใหเหนวากาลงโกรธนอย ความโกรธกจะหมดไป จงกลาวไดวา ไมวาจะมอารมณใดกตาม โลภ หรอโกรธหรอหลงกตาม หากเพงดใจตนเองใหเหนอารมณนนแลว

อารมณนนจะหมดไป ไดความสข แทนททาใหมใจสบาย

เรองทเปนความไมสบายกาย ไมสบายใจทงหมด จบเขาหลก 1 คอทกข

เรองทเปนความไมดทงหมด จบเขาหลก 2 คอสมทย

เรองทเปนความสขสงบเยนทงหมด จบเขาหลกท 3 คอนโรธ

เรองทเปนความดทงหมด จบเขาหลก 4 คอมรรค

เมอคดตงหลกใหญไวดงน จะทาอะไรกคด ตรวจดใหดวา นเปน สมทยกอทกข หรอเปนมรรคทาง

สขสงบ หดคดหดหาเหตผลดงนอยเสมอ เปนการหดใหเกดความเหนชอบเมอเหนชอบกเชอวา

พบ ทางทถก เขาทางทถก ซงใชไดกบทกเรอง

คนทมบญนน บญยอมคอยจองทจะเขาชวยอยแลว เพยงแตเปดโอกาสใหเขาชวย คอเปดใจรบนนเอง การเปดใจรบกคอเปด อารมณทหมหอออกเสยแมชวขณะหนง ดวยสตทกาหนดทาใจตามวธของพระพทธเจา เมอบญไดโอกาสพรงพรเขามาถงใจ

หรอ โผลขนมาไดแลว จตใจจะกลบมความสข อยางยง อารมณทงหลายทเคยเหนวาดหรอราย กจะกลบเปนเรองธรรมดาโลก

การทจะดวาอะไรดหรอไมด ตองดใหยดยาวออกไปถงปลายทาง มใชดเพยงครงๆ กลางๆ และไมมวพะวงตดอยกบสข ทกข

หรอความสนก ไมสนกในระยะสนๆ เพราะจะทาใหกาวหนาไปถงเบองปลายไมสาเรจ

คนเราซงเดนทางไปไมถงจดหมายปลายทาง ตองหลนเรยเสยหายอยในระหวางทางเปนอนมาก

เพราะเหตตางๆ ดงเชนทเรยกวา ชงสกกอนหามบาง ถออสระเสรบาง ฉะนนการหดเปนคนดมเหตผลทถกตอง

จงเปนเรองสาคญสาหรบทกๆ คน และจะเปนคนมเหตผลกเพราะสมมาทฏฐ คอมความเหนถกตอง

มารแปลวา ผฆา ผทาลายลาง มารขางนอกคอผมงทาลายลางขางนอก มารขางใน คอกเลสในใจของตนเอง เปนตนวาความรก ความชง ความหลง ซงบงใจเราไมใหเกดปญญาใน

เหตผล เมอชนะมารในใจของตนไดแลว มารขางนอกกทาอะไรไมได

ตนรกชวตของตน สะดงกลวความตายฉนใด

สตวอนกรกชวตตนและสะดงกลวความตายฉนนน ฉะนน จงไมควรฆาเอง ไมควรใชใหผอนฆา

อนง ตนรกสขเกลยดทกขฉนใด สตวอนกรกสขเกลยดทกขฉนนน จงไมควรสรางความสขใหตนเอง ดวยการกอความทกขใหแกคนอน

ชวตคนเรา เตบโตขนมาดารงชวตอยได

ดวยความเมตตากรณาจากผอนมาตงแตเบองตน คอ เมตตา กรณา จากบดา มารดา

ครบาอาจารย ญาตสนท มตรสหาย ถาไมไดรบความเมตตา กอาจจะสนชวตไปแลวเพราะถกทง

เมอเราเตบโตมาจากความเมตตากรณา กควรมความเมตตากรณาตอชวตอนตอไป

วธปลกความเมตตากรณาคอ ตองตงใจปรารถนาใหเขาเปนสข ตงใจปรารถนาใหเขาปราศจากทกข

โดยเรมจากเมตตาตวเองกอน แลวคดไปถงคนใกลชด คนทเรารก จะทาใหเกดความเมตตาไดงาย

แลวคอยๆคดไปใหความเมตตาตอคนทหางออกไปโดยลาดบ

การเลยงดเดกใหเตบโตควรทาความเขาใจวาม 2 อยาง คอเลยงรางกาย เลยงดจตใจ

เพราะความเตบโตของเดกทงทางรางกายและทางจตใจ จะมงเลยงรางกายทอดทงทางจตใจ ยอมเปนความบกพรองอยางสาคญ

ไมควรถอตามคาปดวาเลยงกนไดแตกาย ใจเลยงไมได ใจทอาจเลยงไมได คอใจทแขงหรอเตบโตเปนตวของตวเอง

ในทางทถกหรอผดเสยแลว แตจตใจทยงออน ยงจะเตบโตตอไป ถาผปกครองบารงเลยงใหอาหารใจทดอย

เสมอแลว ภาวะทางจตใจของเดกกจะเตบโตขนในทางทด ทงนเกยวแกการอบรมด ใหเดกไดเสวนา คอซองเสพคบหา

คนเคยกบบคคล และสงแวดลอมทด ทชอบ ถกตอง เมอเดกไดรบการเลยงดใหมรางกายจตใจเตบโตขน

สมดลกนกจะเตบโตดขนเรอยๆ

คนสวนมากยงมความเชอวา มผดลบนดาลใหเกดสงตางๆขน

แตทางพระพทธศาสนาไดแสดงวา คนมกรรมเปนของตน

จะมสขหรอทกขเพราะกรรม ผคนเลยหนมากลวกรรม กรรมจงคลายเปนผเคราะหรายทถกเขาใจในทางรายอยเสมอ

กรรมจงกลายเปนอดตทนากลว พระพทธศาสนาไมไดสอนใหคนกลวกรรม

ไมไดสอนใหตกเปนทาสของกรรม หรออยใตอานาจของกรรม

แตสอนใหรจกกรรม ใหมอานาจเหนอกรรม ใหควบคมกรรมของตนในปจจบน

เวร เกดจากความผกใจเจบแคนของบคคลทสอง คอผรบความเสยหาย ถาบคคลทสองไม ผกใจเจบกไมเกดเปนเวร การเกดเวรเพราะบคคลทสองเปนสาคญเมอใครมาทาความลวงเกนเลกๆ นอยๆ ตอเรา เราไมผกอาฆาต เขาและเรากไมเกดเปนศตร

กน คอไมเกดเปนคเวรกนนนเอง เหมอนอยาง ตบมอขางเดยวไมเกดเสยง

ความดนรนเพอใหไดสมดงความปรารถนาตองการ มใชความสข มใชความสงบ แตเปนความทกข เปนความรอน เปนความวนวาย มคนเปนจานวนไมนอยททงชวตไมไดพบความสขความสงบเลย เพราะ มวปลอยใจใหเปนทาสของความโลภ

ไมรจกทาสตพจารณาใหเหนโทษของความโลภ แลวพยายาม ละเสย ดบเสย