* อาจารยภาควชา เทคโนโลยและสอสารการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร ** นสตปรญญาเอก สาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร

โซเชยลมเดยกบการศกษาไทย ภาสกร เรองรอง, ประหยด จระวรพงศ *

วณชชา แมนย า, วลาวลย สมยาโรน, ศรณย หมนเดช, ชไมพร ศรสราช **

บทคดยอ การใชโซเชยลมเดยในการจดการเรยนร เปนการน าเครองมอทมอยบนระบบอนเตอรเนตมาประยกตใชใหเกดประโยชน เพอเพมพนความรและเสรมสรางทกษะทจ าเปนส าหรบนกเรยน ทงยงเปนการลดขอจ ากดดานเวลาและสถานทในการเรยนร โดยเครองมอเหลานอยบนพนฐานของยคเวบ 2.0 ทนกเรยนและครสามารถมปฏสมพนธกนไดอยางรวดเรวผานโซเชยลมเดย กอใหเกดการเรยนรรวมกน ทงยงเปนการสรางองคความรใหมทไดจากประสบการณตรงอกดวย ตวอยางโซเชยลมเดยทใชเปนเครองมอในการจดการเรยนร ไดแก Facebook,Twitter, Web Blog, Youtube และ Google Apps เปนตน โดยครตองเขาใจคณลกษณะของเครองมอแตละชนด เพอวางแผนและเลอกใชไดตรงกบความตองการและสอดคลองกบรปแบบการเรยนร นอกจากโซเชยลมเดยจะเปนเครองมอส าคญและเปนประโยชนอยางมากในการจดการศกษาสมยใหมแลว ในทางกลบกนกอาจเปนภยหากนกเรยนขาดวจารณญาณในการใช ดงนนครผสอนควรค านงถงผลกระทบดานลบทจะเกดขนหากมการจดการและการควบคมทไมดพอ ค าส าคญ : โซเชยลมเดย Abstract Using Social Media in learning. The tool is available on the Internet to apply for benefits in Education to enhance the knowledge and skills necessary for the students. It also reduces the limitations of time and place of learning. These tools are based on the web 2.0 era, where students and teachers can interact with each other through social media which creates collaborative learning. It also creates new knowledge gained from direct experience as well. The Social Media as a tool for learning, including Facebook, Twitter, Web Blog, Youtube, Google Apps, etc. Teachers need to understand the features of each tool. Available to meet the needs and learning styles. Also, social media is an important tool and is very useful in the study of modern management. On the other hand, it could be a disaster if the student lacks judgment. Therefore, teachers should take into account the negative impact that would occur if the management and control is not good enough. Keyword : Social media

2

ความส าคญและสภาพปญหาของเทคโนโลยและสอสารการศกษา บทความนขอกลาวถงการน าโซเชยลมเดยมาเปนเครองมอในการจดการเรยนการสอน โดยชใหเหนถงความส าคญและสภาพปญหาทเกดขนในปจจบน การน าโซเชยลมเดยมาประยกตใช รวมถงผลกระทบและแนวทางการแกปญหาทครผสอนควรพจารณา การเรยนการสอนในยคปจจบน ไดปรบเปลยนจากระบบการเรยนการสอนทครเปนผบรรยายแตผเดยว มาเปนการใชเทคโนโลยควบคไปกบการสอน และครเปลยนบทบาทจากผใหความร เปนผชแนะ การเรยนการสอนแบบเดมทครเปนศนยกลางไมสามารถชวยใหนกเรยนเกดทกษะทจ าเปนในศตวรรษท 21 ไดดพอ[1] ดงนนครจงตองปรบเปลยนวธการสอนและเขาใจบทบาทของนกเรยนและครทถกตอง เพอใหนกเรยนไดฝกฝนทกษะทส าคญและจ าเปนอยเสมอ จะชวยพฒนาใหนกเรยนมความพรอมในการใชชวตอยางมความสขในศตวรรษท 21 ทสงแวดลอมรอบตวมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว เมอระบบอนเทอรเนตถกพฒนาใหมประสทธภาพ ทงความเรว และความเสถยร การน าเอาระบบเครอขายอนเทอรเนตเขามาเปนเครองมอในการศกษา คงเปนสงทหลกเลยงไมได เพราะแหลงความรตางๆ ไมไดอยในหองสมดแตเพยงอยางเดยว หากแตมอยมากมายในโลกทสามารถสบคนไดผานระบบอนเทอรเนต โดยททกคนสามารถเชอมตอและเขาถงขอมลไดทกททกเวลา [2][3][4]

ภาพท 1 การประยกตใชโซเชยลมเดยส าหรบการเรยนการสอน

(ทมาของภาพ [5]http://www.roar.pro/wp-content/uploads/2013/03/socialmediatree.jpg [6]http://www.julienrio.com/marketing/pictures/JulienRio.Com_Social_Media_tree.jpg )

3

การเชอมโยงถงกนไดอยางรวดเรวน เราเรยกวาการเกดสงคม หากสงคมนน ไมไดจ ากดเพยงแคระยะทาง แตเปนการเชอมโยงผคนเขาดวยกนผานระบบเครอขายฯ โดยเรยกเวบไซตทเปนสอกลางใหบรการขอมลขาวสารประเภทนวา “โซเชยลเนตเวรค” และเรยกขอมลบนโซเชยลเนตเวรควา “โซเชยลมเดย” ซงสถตการใช [7] เวบไซตประเภทนของไทยในป 2554-2555 ทผานมา พบวา มการใชงานเวบไซต facebook เปนอนดบหนง และมการใชบรการประเภทวดโอ เชน youtube อยในอนดบตนๆ จะเหนไดวา คนไทยใชเวบไซตเหลานเปนสวนหนงของกจวตรประจ าวน ในทนผเขยนขอใหนยามเวบไซตเหลานวา “โซเชยลมเดย” มผใหความหมายของค าวา โซเชยลมเดย ไวหลายความเหน ดงน

ราชบณฑตยสถาน[8] ไดบญญตค าวา “Social Media” ไววา “สอสงคม” หมายถงสออเลกทรอนกส ซงเปนสอกลางทใหบคคลทวไปมสวนรวมสรางและแลกเปลยนความคดเหนตางๆ ผานอนเทอรเนตได สอเหลานเปนของบรษทตาง ๆ ใหบรการผานเวบไซตของตน เชน เฟซบก (Facebook), ไฮไฟฟ (Hi5) (อานวา ไฮ-ไฟ), ทวตเตอร (Twitter), วกพเดย (Wikipedia) ฯลฯ

กานดา รณนะพงศา สายแกว [9] อาจารยประจ าภาควชาวศวกรรมคอมพวเตอร มหาวทยาลยขอนแกน ไดกลาววา “มเดย (“Media”) หมายถง สอหรอเครองมอทใชเพอการสอสารโซเชยล (“Social”) หมายถง สงคม และในบรบทของโซเชยลมเดย โซเชยลหมายถงการแบงปนในสงคม ซงอาจจะเปนการแบงปนเนอหา (ไฟล, รสนยม ความเหน) หรอปฏสมพนธในสงคม (การรวมกบเปนกลม) เพราะฉะนน โซเชยลมเดยในทนหมายถงสออเลกทรอนกสทท าใหผใชแสดงความเปนตวตนของตนเองเพอทจะมปฏสมพนธกบหรอแบงปนขอมลกบบคคลอน” สรปไดวา โซเชยลมเดย หรอ สอสงคม หมายถง สอดจทลหรอซอฟแวรทท างานอยบนพนฐานของระบบเวบไซตบนอนเทอรเนต อนเปนเครองมอในการปฏบตการทางสงคมทมผจดท าขน โดยเมอผสงสารพบเจอเรองราว เหตการณ บทความ ประสบการณ รปภาพ วดโอและเพลงตางๆ จงน าขอมลเหลานนมาแบงปนกบผใชในโลกออนไลนภายใตเครอขายของตนไดรบรและใชประโยชนรวมกนอยางรวดเรวและมประสทธภาพ [10][11]

ภาพท 2 สอสงคมออนไลน

(ทมาของภาพ [12] http://federalfinancialgroupllc.files.wordpress.com/2013/05/social-media-people.jpg )

4

การใชโซเชยลมเดยในการเรยนการสอน เปนเรองส าคญในปจจบน ทครผสอนสามารถน ามาประยกตใช เพอกระตนใหนกเรยนเกดความสนใจและเปนเทคนคทจะชวยใหเกดผลสมฤทธ ทางการเรยนอกทางหนงดวย[13] กลมผเขยนจงมความสนใจทจะน าเสนอการเรยนการสอน โดยใชกระบวนการ Inquiry Learning[14] ในการใหผเรยนไดสบเสาะหาความร อภปราย สรปและสรางองคความรใหม โดยเชอมโยงสงทเรยนรเขากบประสบการณหรอความรเดม จนเกดเปนความรใหม ซงมข นตอนการด าเนนงาน ดงน 1.ก าหนดประเดนทสนใจ ในทนคอ ประเดนในการน าโซเชยลมเดย ไปใชในการจดการเรยนการสอน 2.ท าการสบคนขอมล 3.น าขอมลมาอภปรายกลม โดยใหเพอนชวยกนเพมเตมและเสนอแนะประเดนทเกยวของ[15] 4.หาขอสรปรวมกนผาน google doc[16] และ 5.ท าการเผยแพร[17] องคความรใหกบผทสนใจเพอน าไปใชใหเปนประโยชนตอไปได หากครจะน าพฤตกรรมการใชสอสงคมออนไลนเหลานมาเปนสวนหนงในการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบความกาวหนาทางเทคโนโลย โดยเปลยนการจดการสอนแบบเดมๆ ทครเปนเพยงแหลงความรแหลงเดยว ใหเปนนกเรยนสามารถสบคนความรจากแหลงตางๆ ทมอยมากมายไดดวยตนเอง โดยทครเปนผคอยชแนะวาแหลงขอมลใดนาชอถอ และสามารถน ามาอางองได รวมทงใชเวบไซตประเภทเครอขายสงคมเปนสอกลางในการพดคย แลกเปลยนความคดเหน แสดงทศนะ หรอสรางองคความรของตนเอง อกทงยงชวยลดชองวางระหวางครและนกเรยนอกดวย การประยกตใชโซเชยลมเดยในการจดการเรยนการสอน ปจจบนกระทรวงศกษาธการ มอบหมายให ส านกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน [18] ด าเนนการจดอบรมเพอกระตนใหครไทย พฒนาศกยภาพและสงเสรมการใช social media ในการจดการเรยนร โดยเลงเหนความส าคญในการสงเสรมและผลกดนใหครสามารถน าเครองมอออนไลนทมอยบนระบบเครอขายอนเทอรเนตมาใชในการจดการเรยนร ใหเกดเปนเครอขายและเกดความรวมมอกนระหวางครกบคร นกเรยนกบคร และนกเรยนกบนกเรยนดวยกน โดยไมมขอจ ากดเรองเวลา และสถานท กอใหเกดการเรยนรแบบไมมทส นสด นบเปนยคเวบ 2.0 [19] ทนกการศกษาจ าเปนตองตระหนก เขาใจ และเขาถงแหลงเรยนรทส าคญแหงน เพอตอบรบกบการเปลยนแปลงของโลกในปจจบนและอนาคตอยางหลกเลยงไมได

โดยเครองมอททางส านกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน (สทร.) แนะน าใหครไดน าไปปรบใช [20] ไดแก

5

1) Facebook : คอ เวบไซตส าหรบกระดานขาว ใหครและนกเรยนสามารถสอสารและแลกเปลยนขอมลซงกนได โดยการตงกลมรายวชา เพอการสอสารแลกเปลยนขอมลระหวางครและผเรยน

ภาพท 4 ตวอยางการใช facebook ประกอบการเรยนการสอน[21]

2) Wordpress : คอ เวบไซตส าเรจรป ใชสรางบลอกสวนตว หรอในแตละรายวชาส าหรบเผยแพรบทเรยนในแตละรายวชา หรอ สรางปฏสมพนธกบผเรยนได

ภาพท 5 ตวอยางการใชงาน Wordpress ในการสรางบลอคของคร[22]

6

3) Youtube : คอ เวบไซตทใช ในการแบงปนไฟลวดโอ

ภาพท 6 ตวอยางการใชงาน youtube ในการเผยแพรไฟลวดโอ ของครและนกเรยน[23]

4) Twitter : ใชในการสอสารขอความสนๆ คลาย SMS สามารถ โตตอบกนไดอยางรวดเรว

ภาพท 7 ตวอยางการใชงาน twitter ในสอสาร[24]

7

4) Slideshare : ใชในการแบงบนไฟล

ภาพท 8 ตวอยางการใช slideshare ในการแบงปนไฟลความรในรายวชากบผเรยน[25]

เครองมอออนไลนทมอยอยางหลากหลายบนอนเทอรเนตนน มประสทธภาพส าหรบการใช

งานทแตกตางกน โดยนบวนจะพฒนาและเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ค าถามคอ เราจะน าเครองมอดงทกลาวขางตน มาสรางใหเกดแหลงเรยนรเพอเปนประโยชนส าหรบนกเรยนไดอยางไร โดยทครสามารถดงเครองมอเหลานไปประยกตใชในกระบวนการเรยนการสอนอยางเปนรปธรรมและอยางยงยน การทครมความเขาใจในเทคนค/แทคตค ของเครองมอ ผนวกกบ กลยทธการสอน และสรางใหเกดเปนรปแบบทนาสนใจส าหรบนกเรยนนน นบเปนสงททาทายส าหรบครเปนอยางยง[26] ผลกระทบตอการศกษาไทย การใชโซเชยลมเดยกบการจดการศกษาไทย อาจเปนไดทงคณและโทษ หากครไมมการจดการทด เพราะนกเรยนอาจยงไมสามารถควบคมหรอก ากบตนเองใหใชงานไดอยางเหมาะสม ซงขอดและขอเสยของการใชโซเชยลมเดยในการเรยนการสอนพอสรปได ดงน

ขอดและขอเสยของการใชโซเชยลมเดยในการเรยนการสอน ดวยขอมลจ านวนมากทถกน าเสนอในเครอขายสงคมออนไลนหากน ามาสการจดการเรยน

การสอนในชนเรยนยอมกอใหเกดผลส าคญในหลากหลายลกษณะเชนกน[27] เชน ขอด หากมการใชงานในทางทถกตอง จะสงผลดทงครและนกเรยน [28] เชน

1. เปนการเสรมสรางสตปญญาความร ( Intellectual Benefit )

8

2. กอใหเกดกระบวนการสอสาร (Benefits for Communication), การมสวนรวม (Collaboration) รวมทง การสรางสงคมประกต (Socialization)

3. เปนการเสรมสรางแรงจงใจ ( Motivational Benefits ) 4. ปรบสภาพแวดลอมการเรยนแบบเปด งายตอการเชอมโยง สรางความสมพนธระหวางสงคมในชนหองเรยน 5. สนบสนนและรองรบการสอสาร 2 ทาง สามารถน ามาประยกตใชในวธการจดการเรยนการสอนทหลากหลาย เชน การเรยนรแบบรวมมอ (collaborative learning), การเรยนรแบบกลมเลก (small group learning) หรอ การรวมกนสรางองคความร(other co-creation of knowledge) ขอเสย เมอมขอด ยอมมขอเสย ดงน 1. ความไมมนใจในความเสถยรและความคงอยของเวบ เพราะเปนเวบไซตทเปดใหบรการฟร ในบางกรณทเวบไซตปดตวลงโดยไมทราบสาเหต หรอมคาใชจายส าหรบการท างานเกดขน เชน เวบไซต Ning.com ทมการเกบคาบรการของผใชงาน 2. การเชอมโยงระหวางระบบและขอมลผใชเพอการท างานรวมกนในสถานศกษา หากไมมการควบคม ผใชทอาจขาดความระมดระวงในการใชงาน เชน การโพสขอความหมนประมาท กอใหเกดผลเสยตอตนเองหรอองคกรได 3. ความปลอดภยและความเปนสวนตวของขอมล หากไมมการปองกนทด อาจมผไมประสงคด น าไปใชในทางผดได 4. อปกรณทเกยวของมราคาสง หากองคกรนนไมมงบประมาณสนบสนนเพยงพอ จะท าใหใชอปกรณนนๆ ไดไมคมคา เชน ระบบอนเทอรเนตหรอหองคอมพวเตอรของโรงเรยน หากไมมงบประมาณในการปรบปรงจะท าใหเกดความลาสมย หรอผปกครองบางทานทไมสามารถสนบสนนบตรหลานในการซอเครองคอมพวเตอรหรอแทบเลตเปนของตนเอง 5. การขาดการคดกรองในการสบคนขอมล และการรบขอมลทไมถกตอง กอใหเกดการขาดวจารณญาณในการน าเสนอขอมล รวมทงท าใหเนอหาทน าเสนอผดพลาดได แนวทางและความเปนไปไดในการแกไขปญหา การใชงานโซเชยลมเดยในเบองตน เปนการใชงานสวนบคคล ทสามารถใชไดอยางเสร แตเมอน ามาเปนสวนหนงในการเรยนการสอนตองค านงถงความเหมาะสมในการสบคนและน าเสนอขอมล[29][30][31] เชน

1) น าเสนอขอมลจากเวบไซตตางๆ โดยไมตรวจสอบความถกตองหรอความทนสมยของขอมล

2) การแชรขอมลจากแหลงขอมลทมอคตหรอความล าเอยง

9

3) การน าขอความ เอกสาร ภาพ หรอ วดโอ มาใช โดยไมอางองแหลงทมา หากครยงไมสามารถใชเทคโนโลยในการเรยนการสอนไดอยางเหมาะสมกบรปแบบหรอ

กจกรรมการเรยนการสอน และใชเทคโนโลยทมอยไมคมคาตามงบประมาณทรฐบาลสนบสนน จะสงผลใหนกเรยนไมสามารถพฒนาความรและทกษะทตองการไดเตมศกยภาพ

แนวทางในการแกป ญหา 1) หากครตองการน าเสนอขอมลจากเวบไซตตางๆ ควรตรวจสอบความถกตอง หรอความ

ทนสมยของขอมล โดยการตรวจสอบขอมลจากตนฉบบ หรอหาแหลงทมาของผเผยแพรจากองคการหรอบคลทนาเชอถอ

2) ควรมการไตรตรองในการแชรขอมลจากแหลงตางๆ หรอควรสบคนขอมลขาวสารจากหลากหลายทมา

3) การน าขอความ เอกสาร ภาพ หรอ วดโอ มาใช ควรมการอางองแหลงทมาอยางชดเจน

ภาพท 9 การประยกตใชเทคโนโลยในหองเรยน

(ทมาของภาพ [32] http://edudemic.com/wp-content/uploads/2012/09/dd_social.jpg)

การน าโซเชยลมเดยมาใชในการเรยนการสอน ครควรท าตวเปนแบบอยางทดในการใชงานเพอใหนกเรยนใชงานไดอยางถกตองและเกดประโยชนมากทสด หากนกเรยนทใชในทางทผด อาจกอใหเกดผลเสยตอคณธรรม จรยธรรมและระบบการศกษา ดงนนครจงควรสรางความรเทาทนสอ เพอเปนแนวทางหนงในการสรางภมคมกนใหกบผบรโภคสอ โดยเฉพาะเดกและเยาวชน ในการเปดรบเนอหาผานสอในเชงวเคราะหวพากษ และประเมนสอ การสรางความรเทาทนสอน โดยสวนใหญแลวจะเกดจากการเรยนรของเดกผานการชแนะของครและผปกครอง รวมถงการพฒนาความคดในเชงวเคราะหวพากษของเดกเองผานการเรยนรจากประสบการณตรงนนเอง

10

อางอง [1] วจารย พานช. (2555). ครเพอศษย. [2] สรศกด ปาเฮ. (2554). สอโซเชยลมเดยเพอการศกษา. สบคนออนไลน จาก http://www.addkutec3.com/ [3] นามแฝง kasmos52. (2556). การน า Social Media มาใชในการจดการเรยนร. สบคนออนไลน จาก http://kasmos52.wordpress.com/ [4] กานดา รณนะพงศา สายแกว. (2554). Social Media (โซเชยลมเดย).สบคนออนไลน จาก http://www.computer.kku.ac.th/?p=1530 [5] ภาพ : http://www.roar.pro/wp-content/uploads/2013/03/socialmediatree.jpg [6] ภาพ : http://www.julienrio.com/marketing/pictures/JulienRio.Com_Social_Media_tree.jpg [7] Thailand Social Network 2013. (2013). Online : http://mobiledista.com/ [8] ราชบณฑตยสถาน. บทวทยรายการ "ร รก ภาษาไทย" ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย เมอวนท ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น. สบคนออนไลนจาก http://www.royin.go.th/th/knowledge/detail.php?ID=4357 [9] กานดา รณนะพงศา สายแกว. (ม.ป.ป.). โซเชยลมเดย. สบคนออนไลนจาก http://gear.kku.ac.th/~krunapon/talks/socialmedia/kku-socialmedia.pdf [10]อรวรรณ วงศแกวโพธทอง. 2553. Social Media เครองมอเพมศกยภาพทางธรกจ. วารสาร นกบรหาร มหาวทยาลยกรงเทพ. ปท 30 ฉบบท 4 : หนา 63-69. [11] Elizabeth F. Churchill. 2012. Social Media Meaning. Proceeding of the 2012 international [12] ภาพ2 : http://federalfinancialgroupllc.files.wordpress.com/2013/05/social-media-people.jpg [13] กอบวทย พรยะวฒน. (2554). ผลงานทางวชาการ. สบคนออนไลน จาก http://teacherkobwit2010.wordpress.com [14] ภาสกร เรองรอง. (2556). กจกรรมการเรยนรแบบ Inquiry สบสวนสอบสวนในรายวชาสมมนา. สบคนออนไลน จาก https://www.facebook.com/groups/416059675171278/418539388256640/ [15] Socialmedia. (2556). สบคนออนไลน จาก https://docs.google.com/document/d/1qCFpU3bkC4YlWe41Hph-R0AhyDTIsWnN9GQIJu5HQ4o/edit#heading=h.gjdgxs [16] โซเชยลมเดยกบการศกษาไทย. (2556). สบคนออนไลน จาก https://docs.google.com/document/d/1i9lO9PvctwFGoxhL8RokSLjXfvHXRGRWvzHaTWKC-o0/edit

11

[17] การเผยแพรขอมล. (2556). สบคนออนไลน จาก https://www.facebook.com/events/417678768344032/ [18] ส านกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน. (2552). โครงการกาวใหมของครไทย กาวไกลดวย Social Media. สบคนออนไลน จาก http://thaismedu.com/. [19] Jeff Dunn. (2011). The 100 Best Web 2.0 Classroom Tools Chosen By You. Online : http://www.edudemic.com/best-web-tools/ [20] การน า Social Media มาใชในการจดการเรยนร. (2556). สบคนออนไลนจาก http://kasmos52.wordpress.com [21] วณชชา แมนย า. (2556). ภาพตวอยางการใช facebook. สบคนออนไลนจาก http://www.facebook.com/krubeeka/ [22] วณชชา แมนย า. (2556). ภาพตวอยางการใชงาน wordpress. สบคนออนไลนจาก http://krubeeka.wordpress.com/ [23] วณชชา แมนย า. (2556). ภาพตวอยางการใชงาน youtube. สบคนออนไลนจาก http://wwwyoutube.com/piriyalaichannal/ [24] วณชชา แมนย า. (2556). ภาพตวอยางการใชงาน twitter. สบคนออนไลนจาก http://www.twitter.com/krubeeka/ [25] วณชชา แมนย า. (2556). ภาพตวอยางการใชงาน slideshare. สบคนออนไลนจาก http://www.slideshare.net/krubeeka/ [26] ส านกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน. (2554). ทมาของบลอก smeducation. สบคนออนไลนจาก http://smeducation.wordpress.com/about/ [27] กานดา รณนะพงศา สายแกว. (2554). ผลกระทบของโซเชยลเนตเวรคหรอโซเชยลมเดยตอสงคมไทย. สบคนออนไลนจาก http://www.gotoknow.org/posts/471684 [28] Poore, M. ( 2013). Using Social Media in the Classroom : A Best Practice Guide. London : SAGE. [29] จารวจน สองเมอง. (255). เครอขายสงคมออนไลนกบหองเรยน. สบคนออนไลน จาก http://tawasau.yiu.ac.th/jaruwut/?p=41 [30] จไรรตน ทองค าชนววฒน. 2009. เครอขายสงคมออนไลน (Online Social Network). สบคนออนไลน จาก http://ngnforum.ntc.or.th/index.php?option=com_content& task=view&id=76&Itemid=1 [31] Antony Mayfield. 2008. What is Social Media? . สบคนออนไลน จาก http://www.icrossing.co.uk/fileadmin/uploads/eBooks/What_is_Social_Media_iCrossing_ebook.pdf [32] ภาพ9 : http://edudemic.com/wp-content/uploads/2012/09/dd_social.jpg