“¤.¤¹”ࢌÁá¢ç§

พมพครงท 1 พฤษภาคม 2553

จำนวนพมพ 1,000 เลม

ผเขยน อนทรา วทยสมบรณ

กองบรรณาธการ มงคล ปญญาประชม

กญญานนท ตาทพย

สดาวรรณ ลมประเสรฐ

จดทำโดย สถาบนการจดการทางสงคม ภาคอสาน

เลขท 4/1 ถ. พรหมเทพ ต.ในเมอง

อ.เมอง จ. สรนทร 32000

โทรศพท/โทรสาร 044-518048

สนบสนนโดย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

912 ถนนนวมนทร แขวงคลองจน

เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

โทร 02-378-8300-20

โทรสาร 02-378-8321

www.codi.or.th

ออกแบบปก/รปเลม อนทรา วทยสมบรณ

พมพท โรงพมพการพมพดอทคอม

“ค.คน” เขมแขง :ตนทนชมชน รากฐานทยงยน

บานมวงหวาน - โคกเจรญ

คำนำ

หากกลาววา “ความรชมชน” เปนกญแจสำคญในการสรางพลง ความเขมแขงใหกบชมชนทองถนคงไมผดแตอยางใด ดวยเหตน “ค.คน” เขมแขง : ตนทนชมชน รากฐานทยงยน บานมวงหวาน -

โคกเจรญ เลมนจงเรมตนดวยตวอยางของคนเขมขน ชมชนเขม แขง บานมวงหวาน โคกเจรญ ต. จนดม อ.พลบพลาชย จ. บรรมย เพอบอกเลาเรองราวหลายอยางทคบคลานและสงผลกระทบตอ ชมชน ทงวถการทำกนและวถชวตกระทงเปนจดเปลยนใหเกด การสรางกระบวนการเรยนรของคนในชมชน พฒนาสการจดการ ชมชนอยางเขมแขง

และเพอทจะบอกวา ทามกลางกระแสโลกาภวตนทหลงไหลลงไป ถงชมชนชนบท ประกอบกบการขยายตวของชมชนสความเปน เมองมากขน อกทงการเปลยนแปลงวถชวตของคนในชมชนเอง สวนหนง ททำใหชมชนมความสลบซบซอนมากขน และมผลตอ ระบบความสมพนธของกลมคนภายในชมชน เชน อบต. กลมการ เมองทองถน หมออนามย กลมอาสาสมครตางๆ ในชมชน ขณะ เดยวกนระบบความสมพนธจากภายนอกกเขาไปเกยวพนหรอม บทบาทตางๆ ในการเชอมโยงกบชมชนมากขน เชน การเขาไป ของกลมองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) มลนธ หรอสมาคมตางๆ

ดวยเหตนกลไกการพฒนา ทเรยกวา “เครอขาย” จงเปนกลยทธ ทสำคญในการประสานความรวมมอและหนนเสรมการขบ เคลอนงานสงคม โดยเฉพาะอยางยงในระดบชมชน ไปสการ เปลยนแปลงได

ขอขอบคณพนองมวงหวาน- โคกเจรญ ทไดใหแบบอยางและ สรางแรงบนดาลใจใหผคนไดอานเรองราวทเหมอนธรรมดาแต ไมธรรมดา เพราะมาจาก ศรทธาความตงมน ความเพยรอดทน ของทกคนทเกยวของ พลงชมชนทเกดขนถอเปนคณปการอน เปนประโยชนและเปนแรงใจใหสรางสรรคงานตอไป

สถาบนการจดการทางสงคม ภาคอสาน

สารบญ

พดถงบานมวงหวาน – โคกเจรญ

จากมวงหวาน – โคกเจรญ

สความรวมมอในนาม “ตำบลจนดม”

การพฒนาโดยกระบวนการความรวมมอ

กบหนวยงานและภาคการพฒนา

6

31

20

6“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

พดถงบานมวงหวาน – โคกเจรญ

7บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

บานมวงหวาน – โคกเจรญตงอยทหม 8 และ 15 ตำบลจนดม อำเภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย ชาวชมชนเปนชาวไทยกย (สวย) ดงเดม ทอพยพจากบานเฉนยงและบานละโงนกรอย ตำบล บง กงอำเภอเขวาสนรนทร จงหวดสรนทร เมอป พ.ศ.2494 เพราะ ไมมพนททำกน ทำการเกษตร โดยชาวบาน 10 ครอบครว ประมาณ 70 คน ออกเดนทางมาดวยกนเพอหาทตงหมบานใหม อพยพมาทางเกวยน จนมาเจอพนทวางขางหนองนำบฤษ พนท วางนน ชาวบานเรยกกนวา “โคกมะมวงหวาน” เนองจากมตน มะมวงใหญทมลกรสชาตหวานมาก เมอไดเหนสภาพธรรมชาตท อดมสมบรณ เตมไปดวยปา จงตดสนใจตงรกรากแบงทดนทำกน และอาศยอยรวมกนสบตอกนมาจนถงปจจบน ในยคแรก ชมชนชาวไทยกยทอพยพมาใหม อยภายใต การปกครองของบานแพงพวยจนป พ.ศ.2510 จงไดแยกการ ปกครองออกมาเปนบานมวงหวาน ตอมาในปพ.ศ.2533 บานมวง หวานไดแบงการปกครองออกเปน 2 หมบาน คอ บานมวงหวาน หมท 8 และบานโคกเจรญ หมท 15 แตดวยความผกพนระหวาง ชาวบานทอยรวมกนทำกจกรรมพฒนาหมบานดวยกน จงใชชอ วา บานมวงหวาน – โคกเจรญ นบแตนนเปนตนมา

8“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

บนทดนผนใหม

แตสายสมพนธไทยกยยงเหนยวแนน แมวาจะอพยพเขามาอยบรเวณโคกมะมวงหวาน แตสาย สมพนธความเปนเครอญาตพนองยงคงสบสานตอมา ชาวชมชน ยงคงรกษาเอกลกษณทองถนของตนเอง มการจดงานประเพณ วฒนธรรมเพอเชอมรอยความสมพนธของคนในชมชนและ สะทอนเอกลกษของชาวไทยกยอยางตอเนอง เชน งานพธกรรม ไหวปตา จำนวน 2 ครงตอป คอ ขน 3 คำ เดอน 3 และ 6 คำ เดอน 6 และพธไหวแซนโฎนตา ซงเปนงานรวมญาตตระกลโดยจดในชวง วนแรม 14 คำเดอน 10 ของทกป เปนตน ภายใตสายสมพนธเครอญาตทแนบแนน ชาวชมชนพง พงทรพยากรธรรมชาตในการดำรงชวต ทำนา เกบหาของปา เปน เชนนเรอยมา ชาวชมชนทกครอบครวทำการเกษตรเปนอาชพ หลก รอยละ 90 มทนาเปนของตวเอง บางครอบครวทไมมกใชวธ การเชาทนา โดยผลผลตขาวทไดนำมาเกบไวใหพอบรโภคใน ครอบครวกอน เมอเหลอกนจงจะขาย แตละบานจงตองมยงฉาง สำหรบเกบขาวซงเปนสงสำคญมากทสด ตงบานเรอนพงพากน ในลกษณะคม จำนวน 4 คม คอ คมสนตประชา คมสนตสข คมสนตไมตร และคมสนตภาพ จนกระทงชวงป พ.ศ.2519 ความเปลยนแปลงหลายอยาง กคบคลานเขามา ทงวถการทำกน และวถชวต ดวยพนฐานการทำ เกษตรกรรม หนวยงานภาครฐตางๆ เชน เกษตรอำเภอไดเขามา สนบสนนใหเกดการรวมกลม เกดการตงกลมชาวนาขน แตการ รวมกลมชาวนากไมประสบผลสำเรจ มปญหาเนองจากชาวชมชน ไมมความเขาใจ และขาดประสบการณในการจดการกลม การ รวมกลมถอวาเปนเรองใหมมากสำหรบชมชนในเวลานน ทำให ปดตวลงในป พ.ศ.2525

9บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

สะสมทน สะสมฐาน

การสรางคน การรวมคน การรวมกลมชาวนา อาจจะไมประสบผลสำเรจ สดทายก ตองยตบทบาท แตนบไดวากลมชาวนาเปนการรวมคน รวมกจกรรมกนของชาวชมชนอยางเปนรปเปนรางมากทสด คลายวาจะ เปนทนสำคญในการสรางคน สรางแกนนำสำหรบชมชนในเวลา ตอมา ความเปลยนแปลงท เหนไดชดเจนอกอยางเกดขน ประมาณป พ.ศ.2529 หนวยงานรฐไดเขามาสนบสนน สงเสรม ใหชมชนจดตงกลมออมทรพยขน ในปลายปนน กลมออมทรพย บานมวงหวานจงเกดขน แมวาเรมแรกเลยนน กลมออมทรพยจะเกดขนจากความเกรงใจราชการทเขามาสนบสนน และเชอมนวา กลมออมทรพยจะเปนเครองมอทดสำหรบชมชน การเกดกลมออมทรพยกประสบปญหาไมตางจากกลม ชาวนา เพราะชาวบานมประสบการณทไมดนกจากการรวมกลม ชาวนา แตกสามารถประคบประคองไปตอได ประกอบกบใน เวลาตอมาชาวชมชนตางเรยนรสภาพปญหาของชมชนรวมกน เหนปญหาการเอารดเอาเปรยบ ปญหาหนสนของชาวบานทเกด จากการซอเชอจากรานชำของพอคาคนจน ทตงรานคาในชมชน ขายปย ปลอยกคดดอกเบยแพง ขณะเดยวกน ปญหาตางๆ ของชมชนขางเคยงกเปนภาพ สะทอนสำคญททำใหชาวชมชนมวงหวานมานงระดมกนคด ภาพ กระสอบขาวหลายกระสอบทตกเปนของพอคาจน เพราะชาวบาน ชมชนอนเอามาใชแทนปยทเอาไปใชทำนา สดทายชาวบาน หมบานนนเปนหนสนมากมาย

10“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

เมอเหนปญหา ชาวชมชนกเขามารวมกนเฝาระวงชมชน ตนเองมากยงขน การทมองเหนปญหารวมกนนำไปสการแลก เปลยนเรยนรระหวางชาวชมชน จากกลมยอยกขยบขยายสกลม ใหญ จากวงคยธรรมชาตกพฒนากลายเปนวงประชมอยางเปน ทางการ ผลลพทสำคญอยางหนงทชมชนไดจากกลมออมทรพย คอ ทำใหเกดฐานของการรวมคน รวมกลมทคนในชมชนเขามา รวมตวกน นอกจากน ภายในกระบวนการของกลมออมทรพย กมการไปเรยนร ศกษาดงานในแหลงศนยเรยนรตางๆ ชาวบาน มวงหวานเองไดมโอกาสไปเรยนรในหลายชมชน เชน บานมาบ ตะโกเอน ต.เฉลยงใหญ จ.นครราชสมา ศนยการเรยนรแหงนม การจดการความรในหลายดาน ทงมรานคาชมชน กลมออมทรพย โรงสชมชน มเครองมอในการสรางกระบวนการเรยนรของตวเอง มวทยากรทมความสามารถในการนำเสนอเรองราวของชมชน จากกระบวนการเรยนรครงนนไดจดประกายความตนตว ใหเกดขนในชมชน ทงความตนตวของผนำชมชน และความตนตว ของเหลาแกนนำชมชน หลงจากกลบจากการดงาน ชาวชมชน ไดนำวธการทไดจากการไปเรยนรมาปรบใชในชมชน ทำให กลม ออมทรพย บานมวงหวานกอรปกอรางชดเจนขน มความเปน อสระ มระเบยบทปรบเปลยนตลอด มระบบสมาชกทไมระบอาย มคณะกรรมการกลมออมทรพย 25 คน คดเลอกมาจากแตละคม คดสรรคนตามความเหมาะสม เปนผนำธรรมชาต โดยทกรรมการ แตละคนจะมบทบาทหนาทแยกกน

11บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

กลมออมทรพยคอยๆ พฒนาขนมาเรอยๆ ชาวชมชน คอยๆ เรยนรทจะคนหา คดคนวธการ กลไกในการนำมาจดการ กลมออมทรพยของชมชน เรยกไดวา คอยๆ สราง เรมจากมฐาน ทมนคง จากฐานกคอยๆ ขยบไปสการเกดกลมกจกรรมอนๆ เชน รานคาชมชนกเกดขนเพอกลบไปตอบโจทยปญหาการเปน หนสนรานชำทชมชนเคยประสบ

ทนคนเขม พฒนาการแกนนำ ในขณะทกลมกจกรรมเกดขนในชมชนอกครง แกนนำ ของชมชนเองกไมไดหยดนง ในป พ.ศ.2529 แกนนำหลายคน ไดมโอกาสออกไปแลกเปลยนเรยนรตามทตางๆ เชน พอทองคำ แจมใส ผใหญบานทไดออกไปเรยนรตามงานตางๆ เวทตางๆ ทำใหเกดความตนตวในการเปลยนแปลงตวเอง ผนำหลายคน ไดมโอกาสเรยนร มหนวยงานราชการเขามาหนนเสรม สราง กระบวนการเรยนร เกดจดเปลยนสำหรบชมชน นบตงแตนนมา ชาวชมชนไมเคยวางเวนการเรยนรเลย ดวยเหตน “คน” จงเปนฐานทรพยากรสำคญอยางยง สำหรบชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญ นบตงแตเรมกระบวนการ พฒนาชมชน โดยสามารถแบงระดบแกนนำในชมชนออกไดเปน 3 รน คอ แกนนำรนแรก ทเนนการสรางฐานตางๆ สำหรบชมชน เนนการพฒนาโดยการสรางสงจำเปนในชมชน ถางทาง และทำ ความสะอาดบาน ชมชน เพราะในยคแรกๆ นน ชาวชมชนสวน มากเขาใจวา การพฒนาคอการทำความสะอาดชมชน ตอมา แกนนำรนสอง จะกระจายตวกนในกลมกจกรรม ตางๆ หลากอาชพ หลายครอบครว ไมวาจะเปนแมบาน อสม. อบต. เนนเรองกจกรรมเพราะวถชวตของคนในชมชนเรมเปลยน

12“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

ไป ประกอบกบมโอกาสไดไปเรยนรกบชมชนอนๆ จงกลบมา พฒนากจกรรมของตนเองเพอใชเปนเครองมอในการรวมคน รวมแรง และรวมใจ และแกนนำรนสาม คอ รนเยาวชน ลกหลานทงหลายทชาวชมชนเปดโอกาสใหเขามามบทบาทในกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง ดงนนในกระบวนการสรางคนของบานมวงหวาน–โคก เจรญ จงสรางคนโดยเรมจากความเขาใจ สงคนไปเรยนรตาม ความถนด ตามรปแบบกจกรรม ตามลกษณะการประชม บางคน ชอบไปประชม บางคนชอบสนทนาการ สรางผนำอยโดยตลอด เนนใหผนำวเคราะห ไตรตรอง และเลอกสรรคนใหเหมาะสมกบ พนฐานชวต กระบวนการนทำใหเกดการขยายฐาน สรางคนไดหลาก หลายและเขาถงชาวชมชนในทกระดบ จากระดบหมบาน แกนนำ หลายคนขยบไปสการเรยนรขามตำบล ขามอำเภอ และขาม จงหวด คนบานมวงหวาน – โคกเจรญ จงเขมขนไปดวยฐานคดท บมเพาะกนมายาวนานสงตอระหวางรนสรน และเขมแขงดวย ความเชอมนในศกยภาพของตนเอง ไดทำในสงทถนด สนใจ ทำให แกนนำเหลานสามารถสรางกระบวนการเรยนรดวยตวเองโดย ตลอด จากแกนนำขยายสชาวชมชน ขอมลขาวสารตางๆ จะถก บอกเลาจากเหลาแกนนำใหชาวชมชนไดรบรขาวสารสงคม สภาพบานเมองตางๆ การอบรม หลกสตรตางๆ จากความรของ ผนำเกดการจดการความรเคลอนสการจดการชมชน ทงน การเชอมรอยกนระหวางคน 3 รน 3 แกนนำ เชอม โยงกนดวยกจกรรมตางๆ ในชมชน บาน วด โรงเรยน (บวร.) ไมเคยหางหายไปจากชมชน ใชวดเปนศนยกลางในการหลอม รวมคน ตอนเยนชาวชมชนพากนเขาวด หรอเมอโรงเรยนจดงาน

13บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

กจกรรม ชาวชมชนกจะเขามารวมไมรวมมอกนเปนจำนวนมาก กระบวนการเหลานไดสงตอความคด และสงไมในการจดการตน เองระหวางกน ระหวางรน นคอ ทนคนสำคญทเชอมใหเกดทน ตางๆ ในชมชนตามมา

ทนงานขน วสาหกจชมชนกอราง กลมกจกรรมตางๆ เรมกอเกดขนจากฐานของกลมออม ทรพย จากทมเปาหมายในการออมเงนเพอปจจบนและอนาคต กลบเกดเปาทสำคญกวา คอ การออมใจ ออมคน ออมความด และ กลายเปนทนทางสงคมทสำคญในการขยายไปสกจกรรมกลม อาชพตางๆ ทตอมาเกดการเชอมรอยกนเปนเครอขายวสาหกจ ชมชนทอยภายใตการดแลของกลมออมทรพย โดยชวงป 2534 – 2535 สถานการณของชมชนหลายอยาง ทำใหชาวชมชนไดนงคดวเคราะหปญหารวมกน พบวา ชาวชมชน หลายคนขายควาย ซอรถไถ เปนหนเปนสนทงในระบบและนอก ระบบ หนในหมบานจากรานชำ ซอปย ซอยา หนนอกระบบจาก การกยมเงนพอคามาลงทน ดวยคาดหวงวาสถานะทางเศรษฐกจ ของครอบครวจะดขน แตในความเปนจรงกลบยำแย ครอบครว มหนสน สรางความแตกแยกใหแกครอบครว เมอหลายครอบครว มากขน ชมชนกไมเปนสข งานการพฒนาตางๆ หยดชะงก เพราะ ไมสามารถดงคนเขามามสวนรวมได กระบวนการของกลมออมทรพยทคอยๆ เตบโตขนนน เรมปรากฎผล ชาวชมชนเรมเหนผลวาออมแลวเหนเงน ออมแลว เหนคน มตวอยาง เกดการกระจายบอกเลากนปากตอปาก จาก หนงขยบไปสคนทสอง คนทสาม คนทสจนกระจายทงหมบาน คน ทกเงนทำนา เปนหนเรมเหนทางออก

รานคาชมชน ศนยสาธตการตลาด เกดขนขยบตอจาก กลมออมทรพย ใชทนคนทมจากกลมออมทรพย ระดมเงนผานรป แบบระบบสมาชก หนละ 50 บาท และตอมาขยบไปทหนละ 100 บาท ในชวงปแรกของการเปดศนยสาธตการตลาด ชาวชมชนมอง ไมเหนความสำคญ ทำใหศนยสาธตไมสามารถตอบสนองหรอเขา มาแกไขปญหาเรองการซอของในรานชำพอคาจนได แตตอมา เมอเรมมการกระจายขอมล ขาวสาร มตวอยางทเหนผล คนจง ทยอยเขามาใชบรการ ทำใหศนยสาธตการตลาดมเงนปนผล จำนวนมาก เกดกระบวนการจดการทยงยน บนฐานคดทเชอมน วา หากสมาชกไดประโยชนจากการเกบ การออม และการปนผล คนในชมชนจะเขามามสวนรวมและจะสรางความยงยนใหแก กจกรรมชมชน

ฐานงานกลมออมทรพยและฐานงานศนยสาธตการ ตลาดบานมวงหวาน – โคกเจรญ กลายเปนฐานกำลงสำคญ ทมนท แขงแรงทจะเขยบไปสการสรางอาชพ สรางรายไดใหแกชมชน

14“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

ทำใหเกดการจดตงกลมอาชพ กลมกจกรรมอกมากมาย โดยใช ทนบางสวนจากกลมออมทรพย หรอทนบางสวนจากศนยสาธต การตลาด วสาหกจชมชนจงเกดขน บนเปาหมายเพอใหชาวชมชน อยดมสขรวมกน มกจกรรมตางๆ เชน โรงสชมชน การผลตรวมกนเพอลดรายจาย เพมรายได โดยไดรบงบประมาณจากกระทรวงมหาดไทย 2 ลานบาท รวมกบ เงนทระดมจากสมาชกผถอหน โดยเปดรบสมครแคปแรกปเดยว แลวกไมไดรบเพมอกเลย เนองจากการประกอบการมปญหาไม สามารถดำเนนการไดตามทคาดคดไว ซงกทำใหเงนปนผลใน แตละปมจำนวนนอยดวย เมอทำโรงสเตมรปแบบไมคมจงเปลยน มาเปนรบจางสขาวแทน คดคาสกระสอบละ 20 บาท แลวกจะ ไดแกลบและรำออนดวย ซงหนงอาทตยจะส 1 - 2 ครง โดยนอก จากคนในหมบานแลวกยงมจากหมบานขางเคยงนำขาวเปลอก มาจางสดวย ฉางขาว เรมขนในป พ.ศ. 2533 โดยไดรบเงนสนบสนนจาก งบพฒนาจงหวด รวมกบเงนลงหนของสมาชกคนละไมเกน 500 บาท โดยฉางขาวของชมชนแหงนเกบขาวได 400 กระสอบ สำหรบ ใหสมาชกกขาวไปกนหรอใชเมลดพนธ รถนวดขาว ,รถเก ยวนวด,รถแทรคเตอร ไถนา เรมตนเมอป 2533 โดยใชเงนกลมออมทรพยลงทนซอในชวงแรก ไดกำไรคอนขางด โดยคดคาบรการเปนขาวเปลอก 1 กระสอบตอ 36 กระสอบ ขาวทไดมาจะนำไปขายเพอนำเงนเขากลมออม ทรพย โดยหกคาใชจายตาง ๆ เชน คาแรง คานำมน มคนขบรถ 3 คน เปนชาวบานทหมนเวยนกนมาทำงาน สวนคนปอนขาวเครอง นวดใชแรงงาน 2 คน เปนชาวบานทอยากทำงาน การใหบรการ สวนใหญเรมตงแตชวงเกยวขาวราวตนเดอนพฤศจกายนของ

15บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

ทกปตอเนองไปจนถงกลางเดอนมกราคม ซงกจกรรมดงกลาว ชวยใหสมาชกของกลมสามารถเกบเกยวผลผลตของตนเองได ทนฤดกาลและตดวงจรการเอารดเอาเปรยบจากรถเกยวนวด นอกชมชนได กลมปยอนทรย เปนกลมใหมทเพงตงขนมา โดยสานงาน ตอจากกจกรรมผลตปยอนทรย ซงไดรบงบประมาณในการซอ เครองจกรจำนวน 3 เครอง ทงน กจกรรมเดมเปนการผลตปย อนทรยจากมลวว ควาย แกลบ ดนผสม และนำหมกผสมกนแลวอด เปนเมด แตมปญหาเกยวกบเครองจกรทตวมมดตดสกเรวมาก จง ไมคมตอการลงทนทำตอ จงปรบเปลยนมาเปนกลมปยอนทรย รถยนตบรการ เปนรถทกลมออมทรพยลงทนซอเมอป พ.ศ.2545 เพอใหบรการและอำนวยความสะดวกในการเดนทาง แกชาวบานในชมชม ซงสวนใหญไมมรถยนต โดยถอวาเปน ทรพยสนของกลมออมทรพยโดยคดคาบรการเทากบรถรบจาง ทวไปกำไร หกคานำมนและคาแรงคนขบรถ กจะเปนรายไดของ กลม ฯ กลมแมบานมวงหวาน กจกรรมสวนใหญเปนการผลต สนคาเพอสรางรายไดเสรมใหกบสมาชกกลม มการปลกผก ปลอดสารพษ ทอผาไหมพนบานซงนยมทำกนในทกครวเรอน และยงมการลงหนรวมกนของสมาชกสำหรบผลตแชมพสระผม นำยาลางจาน และขนม เชน กะหรพฟ ครองแครงกรอบ และขนม จน ฯลฯ โดยผลตภณฑของกลมสวนใหญจะนำไปวางจำหนายท รานคาชมชน บรการเปนอาหารวางสำหรบรบรองคณะทมาศกษา ดงานในชมชน และ จำหนายหรอบรการใหแกเจาภาพงานบญ ในหมบาน

16“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

นอกจากนยงม กลมอนรกษควายไทย ทเนนการเชอมรอย สายสมพนธระหวางคนในชมชน เดกๆกอนไปโรงเรยนจะดแล ควายของตน สรางกจกรรมรวมกนระหวางพอ แม ลก และเชอม รอยกนเปนกลมทงชมชน นบเปนการฟนฟวถชวตดงเดมใหกลบ คนมา

ประเพณวฒนธรรม ชมชนเชอมรอยดวงใจ ประเพณวฒน ธรรมและงานบญชมชนในบานมวงหวาน – โคกเจรญ ถอเปน เครองมอสำคญในการประกาศศกดศรเชดชผมคณงามความด ตอสงคม เชอมรอยความสมพนธใหชาวชมชนนนเกดความรก ความสามคค อกทงยงเปนกจกรรมสำคญทมงสรางพลงความ สามคคของคนในชมชน อนเปนตนทนสำคญในการพฒนาชมชน ในวนขางหนา โดยในทกปกลมออมทรพยเพอการผลตจะจดสรร ผลกำไรบางสวนเพอเปนตนทนในการจดกจกรรม อนไดแก วน พอ วนแม วนผสงอาย โดยจะมสมาชกในชมชนทกเพศ ทกวย เขา รวมกจกรรมโดยพรอมเพรยง

17บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

ทนงานเขมขนเหลานเชอมโยงกนดวยการจดการชมชน ดวยระบบสวสดการชมชน โดยเอาเงนผลกำไรจากแตละกลมมา รวมกน นำมาตงเปนสวสดการชมชน ชวยเหลอคนในชมชนอยาง ครบวงจร ถอวาเปนกลไกในการใหความสำคญกบการรวมกลม กอรางเปนวสาหกจชมชนเพอชมชนโดยชมชน

แตยงโต กลบยงเจอปญหา จากองคความรชมชนนำมาสการกอเกดกลมกจกรรม ตางๆ มากมาย จนขยบสการทำวสาหกจชมชน ทในเวลาตอมา เมอ วสาหกจชมชนเตบโตขนเรมมกลมกจกรรมตางๆ เพมมากขนนน แกนนำชมชนเองกลบพบวา ชมชนของพวกเขากำลงเผชญกบ ปญหาใหมๆ ในขณะทชมชนมกลมกจกรรมใหมๆเพมมากขน บนเปา หมายอยากใหคนเขามารวมกจกรรม คนสนกในการทำกจกรรม

18“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

มคนเขามาเรยนรศกษาดงานในชมชน แตพนองชาวชมชนอาจยง ไมพรอมทจะเขามารวมจดการ หรอรวมพฒนาวสาหกจชมชน กลายเปนวามคนทำงานจำนวนเทาเดม แตคนทำงานเองกลบม เวลานอยลงเพราะตองทำงานมากขน และจำนวนคนทเขามาด งานมากมายกทำใหชมชนตองเหนอยหนกขน จากสถานการณดงกลาวทำใหเกดวงคยของแกนนำ ชมชน นำมาสการกลบตวใหมมองใกลๆ ตงสตใหม พอทองคำ แจมใส “ตอนน เราไมเนนกจกรรมมาก แตเรากำลงมองเรอง “คน”

ภาพจากกจกรรมคนนอกเขามารมเราเรามากขน สรางภาระมา

เยยมชม มาเสรมสงตางๆ ใหชมชน ทำใหเราตองเสรมระบบคด

ระบบการสรางการเรยนรใหแกคนของเรา”

“เราหนมาสรางคณลกษณะของคนในชมชน เรมจาก

ความคดทวา เราจะพาวสาหกจชมชนรอดนน เราตองสรางระบบ

จตสาธารณะ ใหคนเขามาลงมอทำกจกรรม ไมใชแคมสวนรวม

โดยตองทำใหคนรจกทจะวเคราะหสถานการณ และเหนความ

สำคญของความรทเรามอย”

ดวยความเขมแขงและผานกระบวนการพฒนาชมชนมา อยางตอเนอง ปฏเสธไมไดเลยวา บานมวงหวาน – โคกเจรญ มตนทนผคน ตนทนความรทสำคญมากมายหลายดาน ทแมวา ณ ขณะน ภายในชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญจะกำลงเผชญ กบโจทยทาทายใหมกตามท แตดวยความเขมขนและศกยภาพ ดานตางๆ ของชมชนกทำใหบานมวงหวาน – โคกเจรญ กลายเปน พนทตนแบบการพฒนาสำหรบชมชนอนๆ ในตำบลจนดม

19บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

20“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

จากมวงหวาน – โคกเจรญ

สความรวมมอในนาม “ตำบลจนดม”

21บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

ทผานมา ในระดบตำบลจนดมนนยงไมมการขบเคลอน การพฒนาทองถนในระดบตำบลอยางเปนรปเปนราง หรอเปน เครอขายความรวมมอแตอยางใด มเพยงบานมวงหวาน – โคก เจรญ ทมการพฒนาจดการอยางจรงจง จนกลายเปนชมชนเขม แขงทมฐานการพฒนา ฐานการจดการความรของชมชนทองถน จนสามารถขยายผลเปนพนทเรยนรดงานและสามารถเปนตน แบบการพฒนาใหกบชมชนอนๆ ได และดวยรปธรรมความสำเรจในระดบชมชนของบานมวงหวาน – โคกเจรญเชนนเอง ทำใหชาวชมชนตางหมบานในตำบล จนดมมองเหนความสำคญในการพฒนาชมชนของตนเอง ทใน เวลาตอมา พ.ศ.2551 มการเลอกกำนนตำบลจนดม โดยผใหญ บานทง 18 หมบานในตำบลจนดมจะเลอกสรรขนมา กำนน ทองคำ แจมใส (ซงขณะนนดำรงตำแหนงผใหญบานโคกเจรญ) ไดรบการเสนอใหเขามาดำรงตำแหนงเปนกำนนตำบลจนดม และนเองเปนจดเปลยนทสำคญอกหนงบทของตำบลจนดม

จากมวงหวาน – โคกเจรญ

สความรวมมอในนาม “ตำบลจนดม”

22“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

สงผานความรจากมวงหวาน – โคกเจรญ

สจนดม หลงจากเขามารบหนาททำงานในฐานะกำนนแลว จด ออนหลายสงอยางของแตละหมบานในตำบลจนดมทกำนน ทองคำ แจมใส มองเหนกอนหนานกลายเปนโจทยในการทำงาน ทสำคญ ในฐานะกำนน จดออนหนงทกำนนทองคำ มองเหนคอ ชาวชมชนยงขาดความรวมมอ ขาดการเขามามสวนรวม และขาด ความเขาใจในการพฒนาชมชนของตนเอง ดวยจดออนเชนนเอง การเชอมรอยกนของตำบลจนดม จงเกดขนโดยใชกลไกการพฒนาสรางกระบวนการเรยนรภาย ในกบผนำชมชนในแตละหม ประสบการณการทำงานตางๆ ของ ชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญ ถกนำมาปรบใชในระดบตำบล กำนนทองคำ แจมใส “กอนน ตอนทเรายงเปนผใหญ

บาน เรามองเหนปญหาเหนจดออนของหมบานอนๆ แตเรากไม

สามารถเอาประสบการณของเรา บทเรยนของเราไปปรบใชกบ

ชมชนอนๆ ได เพราะสถานะเทากนจะพดจะบอกกทำไดยาก แต

พอมาเปนกำนนแลว เรากมหนาท เราตองดแลทงตำบล โดยม

ผใหญบานเปนทมทำงาน ชาวบานเองกยอมรบเชอถอเรา เพราะ

เหนเราทำงานมานาน เหมอนวามนหมกมานานกวาได ทำให

เราสามารถนำเอาประสบการณความรตางๆ ของเรา ของชมชน

เรามาปรบใชได”

กระบวนการพฒนาตำบลจนดมจงกอเกดขนโดยมงเนน การพฒนาตำบล เชอมโยงการทำงานโดยมงสรางกระบวนการ เรยนรใหกบผนำในตำบล ดวยเชอวา พนฐานในการพฒนาชมชน พฒนาตำบลนน ชาวบานเปนฐานการพฒนาทสำคญแตการ ทำงานสรางความเขาใจกบชาวบานทกคนเปนการยาก สงทควร ทำคอ การทำงานกบผนำชมชนของพวกเขา เพอใหผนำในแตละ หมบานไปขยายผลและพฒนาในระดบหมบานตอไป

23บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

มงพฒนาคน สรางผนำแหงการเปลยนแปลง เรองผนำการเปลยนแปลงนน กำนนทองคำ แจมใส และ ทมทำงานชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญ แลกเปลยนกนวา “ไมวาจะเปนการพฒนาระดบหมบานหรอระดบตำบล เรองคน

สำคญมาก เราถงเนนการพฒนาคน มวงคย แลกเปลยนกน

อยางมากเพอทสรางการเรยนรรวม ยงมาเปนระดบตำบล ถาขยบ

ทตวชาวบานไมได กตองมาเขยาทผนำ ตองใหผนำเขาใจเรอง

การพฒนา เขาใจเรององคความรของชมชน และผนำกไมใช

เฉพาะผใหญบานเทานน แตอาจจะเปนผชวย หรอทมงานกได

หรอในการประชมผนำ กจะมการระบชดเจนเลยวา ใครบางทจะ

เขารวมประชม โดยเนนใหเกดการเขามามสวนรวมทหลากหลาย

และกระจายกนอยางทวถง ดงนนผทจะเขารวมประชมจงประกอบ

ดวย ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน อสม. กรรมการหมบาน เปนตน

ǧ¤ØÂÃдѺµÓºÅ »ÃѺà»ÅÕè¹á¹Ç¤Ô´ ·Ñȹ¤µÔ

ÊÌҧ¤ÇÒÁࢌÒ㨠ãËŒ¢ŒÍÁÙÅáÅФÇÒÁÃÙŒ

ÊÌҧ¡Ãкǹ¡ÒáŌҤԴ

¡ÅŒÒáÊ´§¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹

ࢌÒ㨡ÒþѲ¹Ò

ÇҧἹ㹡ÒþѲ¹ÒªØÁª¹

¼ÙŒ¹ÓªØÁª¹

¼ÙŒ¹ÓªØÁª¹·ÕèÁÕ°Ò¹¤Ô´áÅÐ

¤ÇÒÁࢌÒã¨àÃ×èͧ¡ÒþѲ¹Ò

ËÁÙ‹ºŒÒ¹

¼ÙŒ¹Ó ᡹¹ÓËÁÙ‹ºŒÒ¹

ࢌÒËÇÁ»ÃЪØÁ àÇ·Õµ‹Ò§æ

24“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

เพราะการเปล ยนแปลงท งตำบลเปนไปไม ไดจะ

ทำงานกนอยแคการเชอมประสานพระ คร กำนน แกนนำ

ชมชนเทานนไมพอ ในแตละชมชนนน เรามตวแทนอยแลวคอ

ผใหญบาน ดงนนเราจงตองทำงานกบผใหญบานและทมงาน

มากขน ถามวาจะเรมตนอยางไร เรากเรมจากการประเมนจาก

ชมชนตวเอง บานมวงหวาน – โคกเจรญ การพฒนาทนเกดขน

จากอะไร เรมอยางไร เราเหนเลยวาการพฒนาในชมชนเกดจาก

คน เกดจากเรา เกดจากทมงานของเรา

พอเหนผนำทจะพฒนาแลว ตอมา เรากตองมความชดเจน

ในเรองหลกคดและแนวทางในการพฒนาชมชนดวย เพราะเราม

ประสบการณมากอน เรากจะตองพดตองบอกใหผนำเหลานร เอา

ชมชนเราเองเปนบทเรยนเปนตวอยาง บอกเลาเรองราวเหลาน

ดวยคำพดทนาสนใจ คำพดทจดประกายและสะกดใจ”

มวงหวาน – โคกเจรญสไตล ขณะทการขบเคลอนงานการพฒนาในระดบตำบลเรม กอรปกอราง การขบเคลอนงานในระดบหมบานกยงคงดำเนน ตอไป โจทยปญหาหลายอยางทชมชนกำลงเผชญไมวาจะเปน เรองกจกรรมทมากขน และการตงรบตอการขยบเปนศนยการ เรยนรทมผคน ชมชน หนวยงานตางๆ เขามาดงาน กระบวนการ ภายทชมชนใชคอ “วงคยยามคำคน”

วงคยทมผนำ แกนนำชมชนเขามาคยกนสารพดเรอง ไมม เวลาการประชมทแนนอน บางครงกเรมสองทมแตเลกกวาตหนง เพราะถกกนหลายเรอง และเดอนหนงมวงคยเชนนไมนอยกวา 3 – 5 ครง กระบวนการในวงคยมงสรางการคดวเคราะห ผาน การตงประเดนโจทยยากๆ แลวโยนลงทวงคย แกนนำ ผนำท รวมวงคย กจะกลายเปนนกวจย นกคด นกวเคราะหโดยไมรตว

25บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

และภายใตกระบวนการเชนนเองไดหลอหลอมใหเกดจดรวมในการทำงานของชมชน หรอทแกนนำชมชนบานมวงหวาน – โคก เจรญ เรยกวา “อารมณทเหมอนกน”

กำนนทองคำ แจมใส “ทมวงหวาน – โคกเจรญ สงททำให

เราเคลอนไปไดอยางมนคง เพราะเรามจดเดนเรองความรสก

ผนำทนมความรสกทไมตางกนเรามความคดตางกนนะ อยาง

อบต.เองกอาจมความคดทอาจจะตางกน แตความรสกกลบใกล

เคยงกน เปนเหมอนเรามอารมณในการรบรปญหาเหมอนกน เรา

เขาใจรวมกน อารมณแบบนกอเกดขนจากเรามทนเรองความเปน

ญาตพนองสวนหนง แตมากทสดคอ เพราะเรามบรรทดฐาน

เหมอนกน เราคยกน เราเขาใจปญหา เหนความสำคญของการ

พฒนาชมชนรวมกนมากกวา

อยางการพฒนาขบเคลอนในระดบตำบล เราเองกตอง

สรางทมคนทใกลเคยงกน คำวาใกลเคยงกน คอ มฐานความรสก

ทใกลกน เพอทจะมงไปรวมกนได ทตำบลจนดม เราเคยคดถง

ขนวา ถาไดงบมาสกกอน เราจะพาพนองไปสมมนา แยกหมบาน

เปน 3 - 4 โซน โดยเอาเรองประเดนพนทแบงเพอทจะแบงอารมณ

ไปดวยในตว หรออาจแบงโดยความสมพนธของคน เชน เคย

รวมวดใกลเคยงกน เรยนดวยกน เพราะเราเชอวาการประชม

รวมกน เราจะแตะคนทอารมณเหมอนกนไดจากสงทเขาคด เขา

แสดงความคดเหนตางๆ”

ǧ¤ØÂ

º‹Áà¾ÒФÇÒÁÃÙŒ¨Ò¡¡Òþٴ¤ØÂ

µÑ駤ӶÒÁ ½ƒ¡ÇÔà¤ÃÒÐË�

ÊÌҧ¤¹·ÕèÁÕÍÒÃÁ³�ËÇÁà ÕÂǡѹ

¤Ô´à»š¹ ÇÔà¤ÃÒÐË�ä´Œ ࢌÒ㨻˜ÞËÒ ÁÕ¤ÇÒÁÃÙŒÊ֡ËÇÁ

áÅÐÁÕºÃ÷Ѵ°Ò¹¡ÒþѲ¹Òã¹·Ò§à ÕÂǡѹ

26“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

มวงหวาน – โคกเจรญสไตล จงเปนกระบวนการพฒนา ชมชนโดยผานกระบวนการทำงานกบคน โดยเนนแกนนำ ผนำ ในชมชน สรางกระบวนการเรยนรในคนเหลานผานวงคย วงแลก เปลยนตางๆ ทเอาสารพดเรองมาคยกน มาถก ตงคำถามและ หาคำตอบรวมกน อนนบไดวาเปนการฝกใหแกนนำไดเรยนร การคด วเคราะห และกลาแสดงออกไปดวยในตว ขณะเดยวกน วงคยไมวาจะยามใดกตาม กมบทบาทใน การหลอหลอมอารมณความรสกของผเขารวมกระบวนการให แนบแนนมากยงขน จากการรวมผคนทรสกคลายๆ กนอยแลว ก กลายเปนมอารมณความรสกรวมกนมากยงขน และวธการเชนน กเปนกระบวนการหนงในการคดสรรคนเขามารวมทำงาน พฒนาชมชนของบานมวงหวาน – โคกเจรญ

27บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

“โจทยใหญตำบลจนดม

...เราตองพฒนาอารมณรวมของจนดม” เมออารมณความรสกรวมเปนสงสำคญหนงในการขยบ ขบเคลอนงานตางๆ ของชมชน เชนเดยวกน ในการขบเคลอนงาน ในระดบตำบล อารมณรวมหรอความรสกทมงไปรวมกนกเปน สวนสำคญหนงทจะทำใหการเชอมรอย เกาะโยงกนในลกษณะ เครอขายความรวมมอตำบลจนดมเหนยวแนนมากขน พนฐานสำคญอกอยางทเกยวของกบการสรางความรสก รวมกน คอ ทนวฒนธรรม ความเปนเครอญาตพนอง สายสมพนธ ทางวฒนธรรมทยงยดเหนยวคนในชมชนใหเขามารวมกน กำหนดทศทางชมชนของตนเอง รวมทงทนประวตศาสตร การกอ รางตงหมบาน บรรพบรษ ผเฒาผแกทบกเบกถางทางในอดต สายสมพนธวฒนธรรมชาวแขมร และกย (สวย) ทยงคงดำรงอย ในตำบล ในหมบาน ดวยตนทนทางสงคมของตำบลจนดมดงกลาว การพฒนา สรางเครอขายความรวมมอในระดบตำบลจงใชวฒนธรรมชมชน เปนเครองมอสำคญ เชอมโยงกนดวยงานวฒนธรรม ประเพณ พธกรรมตางๆ งานรนเรง งานบญงานศพ ทกกจกรรมในตำบล ทมทำงานในระดบตำบลกรกเขาไปหา เขาไปมสวนรวม กำหนดกตกาทางสงคมรวมกน เชน งานศพคองานเศราไมมนำเมามแต นำใจ ในการสวดพระอภธรรมในงานศพ กจะใหมการเจรญธรรม เทศนาภาษาถนดวยเพอใหทกคนเขาใจรวมกน หรอการทำให ทกคนรสกมสวนรวมในงาน ในกจกรรมรวมกน โดยการกระจาย บทบาทหนาท เชน ในงานพธกรรม ตองทำอะไรบาง ใครจะเปน เจาภาพงานถวายของ ใครจะจดจดธปเทยน เกดการจดระบบท เชอมโยงทกกลมเขามามสวนรวมทกชวงวย ทกสถานะบทบาท

28“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

กอเกดเปนภาพของการเชอมโยงระหวางหมบานตอหมบาน เกด ความเออเฟอและการแสดงไมตรจตตอกน คนบานนนมารวม งานบานน เมอคนอกบานมงาน คนตางบานกไปรวมงาน ทำให เกดขายสายสมพนธทางสงคม เกดความรสกเปนเครอขายพนอง เครอขายเครอญาต นอกจากน ยงมงทำงานเชอมโยงกนในระดบตำบล ดวย การมเวทพบปะคยกนเดอนละครง หรอสองเดอนครง เพอนำ เรองราวตางๆ มาแลกเปลยนกน รวมทงจดทำโครงการกำนนพบ ประชาชน พบปะกนผานเสยงตามสาย มการใหความร หลกคด กวางๆ เปนอกชองทางในการทำงาน

เครอขายความรวมมอตำบลจนดม :

ขายของความเปนเครอญาต ระยะเวลากวา 2 ปทเครอขายความรวมมอตำบลจนดม ทง 18 หมบานมดกนเปนกอนเปนปมในการทำงาน กลาวไดวา ณ เวลานอาจยงไมสามารถหลอมรวมใหทกคน ทกหมอยใน อารมณความรสกเดยวกนได ดงท กำนนทองคำ แจมใส และ ทมทำงานบานมวงหวาน – โคกเจรญ ตงเปาไว หากแตกระบวนการทำงานพฒนาในระดบตำบลทผาน มา กกอเกดรปธรรมของความรวมมอทชดเจนขนกวาเดม 70% ผใหญบาน ผชวยผใหญบานหลายชมชนเรมเขาใจ เรมเหน ทศทางและเรมมอารมณในทางเดยวกน เกดการเชอมโยงวด โรงเรยนไดอยางเปนรปธรรม เกดการเชอมโยงการทำงานรวม กนวด และโรงเรยนในตำบลทเรมเหนคณคาของกระบวนการ พฒนาของทองถน เกดการพฒนาหลกสตรทองถน ชาวบานรจก เรองของตวเองมากขนความรชมชนเกดการขยายผล เกดกลม อาชพและสนคาชมชนทชาวบานซอหามาใชมากขน และชาวบาน ทนอกเหนอจากแกนนำไดมโอกาสไปเรยนร ดงานมากขน

29บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

โจทยใหญใจความสำคญในการพฒนาเครอขาย ความรวมมอตำบลจนดม ภาพขางหนาทอยากจะเหนนน คอ ภาพ ของเครอญาตพนองทงตำบลทรวมกนเปนขายสายสมพนธ เสยงสะทอนจากวงคยบานมวงหวาน – โคกเจรญ “ตำบลจนดม

เปนเหมอนบานมวงหวาน - โคกเจรญ เรามของดเยอะ เรามอาวธ

อกเยอะ ทำอยางไรทจะทำใหคนไดเอามาใช ทำอยางไรทเราจะได

เปนเครอญาตกนจรงๆ ทำอยางไรทวถวฒนธรรมของเราจะกลบ

หวนมา คนแขมรและคนกยไดชอวา เปนคนออนนอมถอมตน เรา

กอยากจะทำใหภาพของผคนในชมชนตำบลเราชดเจนขนเชน

นน ประเพณทองถน วฒนธรรม งานตางๆ ในทกหมบานเชอมโยง

กน คนบานนไปรวมงานบานนน

สงทเรามองเหน คอ ความสขเมอกอนของคนหมมาก เขา

ไมรวยเลยแตสขใจมาก เปดไกไขมา แลวทำไมตอนนเราถงตอง

วงไปสรางสงเหลาน สรางความสขจากอะไรทไกลตว ทงๆ ทเราม

ทนอยแลวทจะสรางใหเราเปนเพอนเปนญาตกน

30“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

เหมอนเรามปลาชอนตวใหญตวหนง ทำอยางไรทเราจะ

กนใหไดนานทสด คำตอบของชมชนกคอ เรากแคแบงปนกนคน

ละนดคนละหนอย นคอการแบงปนทเราจะรจกกนและจะชวย

เหลอกนอกนาน

เชนกน เรองผนำทองททองถน วนนเราทำงานรวมกนได

ถามวาเปนอนหนงอนเดยวกนหรอเปลา เราแคแตกตางแตไม

แตกแยกไมไดขดกนกพอ กำนน นายกเทศบาล ผใหญบาน

เราทำงานรวมกน เหมอนเปนพเปนนอง มอะไรเรากมาทำรวมกน

ชวยเหลอกน

แตเรากยอมรบและรวา บนเสนทางการพฒนาเชนน

ปญหาเขามาหาเราตลอด การพนน เดกเยาวชนกบการทะเลาะ

ชกต คำถามคอเราจะวางแนวทาง ทศทางการทำงานอยางไร

ดงนนสงสำคญคอ เรายงตองสรางกลไกอกมากมายทจะเขามา

เปนคานงด และทสำคญเราตองไมหยดทจะเรยนรรวมกน บาน

มวงหวาน – โคกเจรญ ในหมบานเอง เราเองกยงเรยนรทงเรยนร

จากตางชมชน และเรยนรจากปญหาทผานมาเขามาตลอดเวลา

เชนกน ในความรวมมอเชนนเราตางกตองรวมกนเรยนร เราอาจ

เปนพทเหมอนเรยนจบมธยมปลายแลว สวนชมชนอนๆ กเหมอน

นองทกำลงจะเรมเขาเรยน ทกระดบตางกมปญหาของตนเอง พ

อยางเรากตองคดหาทเรยนตอระดบมหาวทยาลย โจทยกยากขน

สวนนองเองกเพงเรมกจะมสงใหมๆ เขามาทาทาย จะสรางคน จะ

สรางผนำอยางไร แตทงหมดเราตางกตองเรยนรและยงตองให

ความสำคญอยางมากกบการสรางคน พฒนาผนำแกนนำ”

31บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

การพฒนาโดยกระบวนการความรวมมอ

กบหนวยงานและภาคการพฒนา

32“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

ภายใตกระบวนการพฒนาชมชนทองถน บานมวงหวาน – โคกเจรญ ทำงานขบเคลอนโดยเนนการทำงานสรางกระบวน การเรยนรใหกบผคนในชมชน ผานเวทและกลมกจกรรมตางๆ ทจะเปนกลไกและเครองมอในการทำงานทงในการขยายฐานคด และสรางรปธรรมการพฒนา ขณะเดยวกนบานมวงหวาน – โคก เจรญกมไดละเลยการทำงานเชอมโยง สรางเครอขายความรวม มอกบหนวยงานและองคภาค ทงน นบตงแตชวงยคเรมแรกของการพฒนาชมชนบาน มวงหวาน – โคกเจรญ มหนวยงานภาคหลายภาคสวนทไดเขามา รวมพฒนาและทำงานรวมกบชมชน หนวยงานรฐทสนบสนน ไดแก กรมการปกครอง ศนยถายทอดเทคโนโลยการเกษตร โรงเรยนพลบพลาชยพทยาคม องคการบรหารสวนตำบลจนดม กรมปศสตว โครงการกระจายความเจรญสภมภาค กรมพฒนา ชมชน ศนยการศกษานอกโรงเรยนอ.พลบพลาชย สภาการ ศกษาแหงชาต สาธารณสข ศนยพฒนาฝมอแรงานจงหวด บรรมย สำนกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต หนวยงานเอกชนทสนบสนนสถาบนพฒนาชนบทมลนธ หมบาน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ กองทนสวสดการ เพอสงคม ชมรมผผลตของเลนสนข ชมรมพฒนาชาวบรรมย ชมรมกลมออมทรพยระดบอ.พลบพลาชย ธนาคารออมสน และ บรษทสอเกษตร ทตางกเขามาหนนเสรมกระบวนการและเตมเตมความร เครองมอการทำงานใหกบชมชน แตทผานมาความรวมมอเหลาน กกลบกลายเปนโจทยทาทายหนงในการทำงานของชมชนท เหลาผนำ แกนนำชมชนตองพดคยและหมนวเคราะหเพอคนหาคำตอบอยเสมอ

33บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

“เราจะจดวางความสมพนธกบ

หนวยงานภาคอยางไร” คำถามทสำคญหนงในการทำงานสรางความรวมมอกบ หนวยงานและภาคการพฒนานน คอ การจดวางตำแหนงแหงท ความสมพนธระหวางกน สำหรบบานมวงหวาน – โคกเจรญนน ในชวงแรก กำนนทองคำ แจมใส และทมทำงานบานมวงหวาน – โคกเจรญ ยอมรบวา “การเรมตนงานพฒนานน เมอมหนวยงาน

หรอมใครเขามาสนบสนนเรา เรากรบทงนนเพราะเราเพงเรม

เรยนร แตเราทำมากขนๆ มโอกาสไปเรยนร มโอกาสแลกเปลยน

เหนบทเรยน เหนตวอยางจากทอน นำมาปรบใชลองผดลองถก

จนพฒนาชมชนเราเอง จนมกจกรรมหลายดาน มผคนเขามา

ศกษาดงานเราหลายกลม งานกจกรรมเพมมากขนแตคนทำงาน

กลบจำนวนเทาเดม แตเรากลบมเวลากนนอยลง หลายสงทเกด

ขนเราเองกตองมาทบทวน ตองมานงคด นงวเคราะห นงคยกน

หรอบางบทเรยนทผานมา เราชอบตงคำถามถามตลอด เวลาใคร

จะมาสนบสนน โดยเฉพาะเรองงบประมาณ มนจะไมประสบผล

เพราะเรองเงนไมเคยสรางความดงามใหกบผนำ มแตทำใหผนำ

หมองมว เหนมาหลายทแลว พอเรามประสบการณ เรากตองหามๆ

กนบาง ดงนนเรองผนำ เรองกจกรรม เรองการสนบสนน เรอง

ความโปรงใส ลวนเปนสงทชาวบานตองร ควรจะร และหลาย

ครงเรองผนำทขาดความชดเจนไมสามารถแจกแจงกระบวน

การทำงาน ไมสามารถแจกแจงเรองการอดหนนจากหนวยงาน

ภาคทเขามารวมพฒนาดวยได ปญหามนกเกดตามมา เราเลย

ตองมาคด ตองมาวเคราะหวา แลวเราจะจดการการทำงาน จดการ

ความรวมมออยางไร และเงอนไขอะไรบางทเราจะตองมเมอเรา

จะทำงานรวมกบภาค”

จากบทเรยนเชนนเอง แกนนำบานมวงหวาน – โคกเจรญ จงไดมานงคยกนเพอคนหาคำตอบเรองดงกลาว โดยพบวา “เรอง

ความรวมมอกบหนวยงาน เราคดกนหนกมาก แตละหนวยทจะ

เขามาทำงานรวมกน เราคยกนนานมาก เราตองวเคราะหกน

อยางมาก โดยสงทเราตองคด วเคราะห คอ หนวยงานทจะเขามา

ทำงานรวมกน คาดหวงอะไรจากเรา หวงผลจากเราอยางไร มาก

ไปหรอไม ถามวาอะไรคอมากไปกดทความรสก และการกระทำ

ของเราวา เราตองฝนใจทำหรอเปลา เราตองคดถงขนนนเลย แนว

ทางไหน เราจะไดอะไร เสยอะไร เกดอะไร

วธการในการนงคดวเคราะหเรองพวกน เราจะใชวธการ

พดคยกนในกลมแกนนำ ทคยกนในกลมแกนนำกอนเพราะเปน

กลมเลก สะดวกและคลองตวในการทำงาน เมอวงเลกๆ มมต

อยางไรนน เราคอยนำความคดเหนนนเขามาพดคยกนในกลม

ใหญ จากกลมเลกไปสกลมใหญ”

¤Ø¡ѹ㹡ÅØ‹Á᡹¹Ó ǧàÅç¡æ ¡ÅØ‹ÁãËÞ‹ - ªØÁª¹

ÁµÔ¨Ò¡¡ÅØ‹ÁàÅç¡

¢ÂѺÊًǧãËÞ‹

ÁµÔËÇÁà¾×èÍ¡ÒùÓÁÒ㪌

34“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

จากโจทยคำถามนำมาสการรวมคด รวมวเคราะหและ กลายเปนขอกำหนดหรอเงอนไขในการสรางความรวมมอกบ หนวยงานภาคการพฒนา ดงน งบประมาณ : ประเภทงบ ใครเปนคนจดการงบ จดการ วธการอยางไร ทำไม เพราะหลายครงเรองงบประมาณกบผนำ เปนสงททำใหเกดปญหามากทเดยว ความชดเจนในการใชงบ ประมาณ การแจกแจงการใชงบประมาณการดำเนนการ กจกรรม หรอโครงการมวตถประสงคเพออะไร : เกดจาก ฐานชมชนหรอไม เพราะทผานมาชมชนมประสบการณในการ รวมมอกบภาคภายนอก เกดกาพฒนากจกรรมทชาวบานไมถนด ไมมประสบการณ ทำใหเกดปญหาอปสรรคในการดำเนนงาน กจกรรมตองหยดชะงกเดนตอไมได

บทเรยนเรองการพฒนา “หนนจากภายนอก ชวยกระตนภายใน” : หากทผาน มาถาพนทยงไมคอยไดรบการหนนเสรมจากภายนอกนก และม การเขามาหนนเสรมรวมมอ เปนสงจำเปนทชมชนควรตองรบไว ทงน เพราะจรงๆ แลวในการพฒนาชมชนนน ความรวมมอจาก หนวยงานภาคตางๆ เปนสวนสำคญ ทจะเขามาชวยเตมเตม หนน เสรมทงความร กระบวนการ เครองมอ และกลไกการทำงาน “มนกไมไดเลวรายอะไร ครงแรกๆ ยงด แตพอทำไปสกระยะ

เราเองจะเรมเรยนรวาจดไหนทเราตองปรบ ตองแกไขหรอเปน

ปญหา”

“อยาลมทจะเรยนร” สงสำคญในการพฒนา คอ การ เรยนร หมนเรยนรตวเองและเรยนรผอน เรยนรสงคมภายนอก และเรยนรเรองราวภายใน ทงน การเขามาหนนเสรมจากหนวย

35บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

งานและภาคความรวมมอตางๆ นน เครองมอ กระบวนการทำงาน และความรขององคกรเหลานนจะชวยหนนเสรมและเตมเตม ในบางจดทชมชนยงมจดออนหรอมความตองการ อกทงยงใช กระบวนการทำงานรวมกบหนวยงานความรวมมอเปนกระบวน การในการสรางคนทำงานไดอกดวย “พฒนาคน พฒนางาน พฒนาชมชน” : ยงกจกรรม ในพนทมการขยายตว และมหนวยงานตางๆใหความสนใจลงมา สนบสนนพนทเพมมากขน ผนำ แกนนำกตองมภาระเพมมากขน เปนเงาตามตว การคนหาผนำรนใหมทอยในวยทำงาน ไปจนถง การคนหาแกนนำเยาวชนทจตสาธารณะพรอมจะทำงาน เสยสละเพอประโยชนสวนรวม และเนนการปลกฝงอดมการณ เพอใหเตบโตขนเปนผนำทจะนำพาชมชนใหเกดการพฒนา จงเปนเรองท กำนนทองคำ แจมใส และแกนนำตำบลจนดมให ความสำคญเปนลำดบตนๆ ซงผนำเหลานจะเปนตวเชอมสำคญทจะสรางการมสวนรวมกบชมชนตอไป หมนวเคราะหอยเสมอ : ดวยสงคมมความเปลยนแปลง เสมอ ในกจกรรม โครงการไมวาจะความรวมมอจากทใด ควร หมนวเคราะห ตงคำถามกบโจทยงานอยางสมำเสมอ เชน งาน ไหนเรองอะไรบางทสามารถดำเนนการไดเอง หรองานไหนทตอง ใชกระบวนการอยางมสวนรวมของคนในชมชน รวมทงวเคราะห กจกรรม วเคราะหชวงเวลาเพอทจะทำกจกรรมอกดวย เปดโอกาสใหไดเขามามบทบาทหนาท : การยอมรบ เปนเรองสำคญหนงในการทำงาน คนทำงานเองกเชนกน หากม การเปดโอกาสใหไดไปเรยนร มโอกาสใหไดเขามามบทบาท หนาทในการทำงาน การใหเกยรตเขาใหความสำคญเขา โดยผนำ ตองเปนฝายเรมกอนในการทจะสรางโอกาสนนแกคนในชมชน

36“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

“ตนแลเปนทพงแหงตน” : เรองการเมอง เรองทองถน บางครงกกลายเปนปญหาใหญในการทำงานพฒนาของชมชน ทผานมาชมชนจดวางตวเองเลอกขางตามแกนนำ ชนชอบใครก เอาใจชวยฝายนน แตสงทควรจะเปน คอ ชมชนควรจดวาง ตวอยางเปนกลาง และอยาไปคาดหวงวาจะไดรบประโยชนอะไร จาการเมองหรอทองถนมากมาย เราควรสมพนธกนในระดบของ การแลกเปลยน เทาทนและเตมเตมความรตอกน ดงนนทสำคญ ทสดคอ “พงตนเองดทสด”

ทงหมดหลอมเปนหนง : เมอมหลายหนวยงานภาค การพฒนาหลายแหงเขามาทำงานรวมกบชมชนกน การเชอม โยงการทำงาน หลอมรวมงานเปนสงทควรคดและลงมอทำ ทแม วาเปาหมาย ความคาดหวงหรอรปธรรมทหนวยงานภาคจะคาด หวงอาจจะแตกตางหรอขบเคลอนในประเดนไมเหมอนกน แต สำหรบชมชนแลวการพฒนาขบเคลอนงานมเปาอยางสำคญ เดยวนนคอ ชมชนจดการและพงตนเองได

หวใจของการพฒนาอยท “4 ประสาน :

คน ผนำ กจกรรม เครอขายความรวมมอ” กลาวไดวา ภายใตกระบวนการความรวมมอกบหนวย งานและภาคการพฒนาตางๆ นน ไดสรางตนทนของการพฒนา ทสำคญใหกบชมชน หลายโครงการ หลายองคกรภาคทเขามา หนนเสรมทำใหเกดฐานของการเรยนรของคนในชมชนอยาง หลากหลายตามประเดนงานทหนวยงานนนๆ ดำเนนงาน บาน มวงหวาน – โคกเจรญ และชมชนอนๆ ตำบลจนดม ไดขบเคลอน งานรวมกนผานการหนนเสรมจากหนวยงานองคกรภาค ดงน

37บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

ความรวมมอเชนนคอทนคอฐานสำคญในการเคลอน ความรมาจดการตนเอง ใชทนภายใน เชน ความรทองถน ทน วฒนธรรม เครอญาต ทนประวตศาสตรทองถน และทนภายนอก เชน เครองมอ กระบวนการ และงบประมาณ รวมทงประสบการณ และบทเรยนจากการทำงานทผานมาจนนำมาสการรวมคด รวม แก เรยนร ตงคำถามและแกไขปญหาอยโดยตลอด ทปฏเสธไมไดเลยวา การพฒนาโดยกระบวนการความ รวมมอกบหนวยงานและภาคการพฒนานน ดอกผลแหงการ พฒนาทเกดขนสำหรบชมชนกคอ

ͧ¤�¡ÃÀÒ¤Õ¤ÇÒÁËÇÁÁ×ÍËÅÑ¡æ ·ÕèŧÁҷӧҹËÇÁ¡Ñº

¾×é¹·ÕèµÓºÅ¨Ñ¹´ØÁ áÅÐ ºŒÒ¹Á‹Ç§ËÇÒ¹ - ⤡à ÃÔÞ

------------------------------------------------------------------------------------------

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

--

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

--

»‚ ¾.È. ˹‹Ç§ҹÀÒ¤Õ

2529 - ¾Ñ²¹ÒªØÁª¹

- Êӹѡ§Ò¹à¡ÉµÃ

- Ê‹§àÊÃÔÁ¡ÒÃËÇÁ¡ÅØ‹Á à¾×èͨѴµÑ駡ÅØ‹ÁÍÍÁ·ÃѾÂ�

- ¾Ñ²¹ÒÈÑ¡ÂÀҾ᡹¹ÓªØÁª¹ â´Â¡ÒùÓä»ÈÖ¡ÉÒ´Ù§Ò¹áÅШѴàÇ·ÕáÅ¡à»ÅÕè¹àÃÕ¹ÃÙŒ

- Ê‹§àÊÃÔÁàÃ×èͧ¡ÒûÅÙ¡¾×ª / àÅÕé§ÊѵÇ� ------------------------------------------------------------------------------------------

2533 - ÁÙŹԸÔËÁÙ‹ºŒÒ¹ - ÊÌҧ¡Ãкǹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃٌËÇÁà¾×è;Ѳ¹ÒÈÑ¡ÂÀҾ᡹¹ÓªØÁª¹â´Â¡ÒÃàª×èÍÁâ§

à¤Ã×Í¢‹Ò¼ٌ¹Ó / ʹѺʹع¡Ô¨¡ÃÃÁ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ´Ù§Ò¹µÒÁ¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒâͧªØÁª¹ /

¨Ñ´àÇ·ÕáÅ¡à»ÅÕè¹àÃÕ¹ÃÙŒ¡Ñº¾×é¹·Õ赌¹áºº

- ʹѺʹعãËŒà¡Ô´¡ÒÃàª×èÍÁâ§à¤Ã×Í¢‹Ò¡ÅØ‹Áͧ¤�¡ÃáÅФ¹µŒ¹áººã¹¾×é¹·Õè

¨Ñ§ËÇÑ´ºØÃÕÃÑÁÂ� â´Â¨Ñ´µÑé§à»š¹ “ªÁÃÁ¾Ñ²¹ÒªÒǺØÃÕÃÑÁÂ�” ------------------------------------------------------------------------------------------

2542 - Êӹѡ§Ò¹¡Í§·Ø¹

à¾×èÍÊѧ¤Á (SIF)

- ʹѺʹع§º»ÃÐÁҳ㹡ÒþѲ¹ÒÈÙ¹Â�¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒªØÁª¹ ºŒÒ¹Á‹Ç§ËÇÒ¹ - ⤡à ÃÔÞ

- ¡ÃзÃǧÁËÒ´ä·Â------------------------------------------------------------------------------------------

- ʹѺʹع§º»ÃÐÁҳ㹡ÒèѴµÑé§âçÊÕªØÁª¹

------------------------------------------------------------------------------------------

2547 - ÊÁÒ¤Á¼ÙŒ¼ÅÔµ¢Í§àÅ‹¹ÊعѢ

áË‹§»ÃÐà·Èä·Â

- ¨Ñ´«×éÍ¡Ãк×ͨӹǹ 48 µÑÇãˌᡋÊÁÒªÔ¡ã¹ËÁÙ‹ºŒÒ¹Á‹Ç§ËÇÒ¹-⤡à ÃÔÞ

áÅÐÊ‹§àÊÃÔÁ¡ÒèѴµÑ駡ÅØ‹Á͹ØÃÑ¡É�¤ÇÒÂä·Â------------------------------------------------------------------------------------------

- ʶҺѹ¾Ñ²¹Òͧ¤�¡ÃªØÁª¹

(¾Íª.) ͧ¤�¡ÒÃÁËÒª¹

- â¤Ã§¡Òÿ„œ¹¿Ï

- ¾×é¹·Õ赌¹áºº¡ÒþѲ¹Òͧ¤�¡Ã¡ÒÃà§Ô¹áÅзعªØÁª¹

- ¡Í§·Ø¹ÊÇÑÊ´Ô¡ÒêØÁª¹ (ÍÍÁÇѹÅкҷ) ------------------------------------------------------------------------------------------

2551 - »µ·. - â¤Ã§¡ÒÃÃÑ¡É�»†ÒÊÌҧ¤¹ 84 µÓºÅ ÇÔ¶Õ¾Íà¾Õ§

- »ÈØÊѵÇ� ¨Ñ§ËÇÑ´ - ¾Ñ²¹ÒÈÙ¹Â�¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒà¡ÉµÃ´ŒÒ¹¡ÒÃàÅÕé§ÊѵÇ�

- Ê‹§àÊÃÔÁËÁÙ‹ºŒÒ¹Í¹ØÃÑ¡É�¤ÇÒÂä·Â áÅÐä´ŒÃѺ¡ÒäѴàÅ×Í¡

------------------------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------

2553 - Êӹѡ§Ò¹ Ê»¡. - 㪌໚¹ÈÙ¹Â�¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒà¾×èͨѴ½ƒ¡ÍºÃÁà¡ÉµÃ¡Ãã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃ

“ËÅÑ¡¡ÒþѲ¹Ò¡ÒÃà¡ÉµÃ·Õèà¡Ô´¨Ò¡ºÃÔº·¢Í§ªØÁª¹”

38“ค

.คน”

เขมแ

ขง ต

นทน

ชมชน

ราก

ฐานทย

งยน

“คน” : ชาวชมชนทกคนทเกดการเรยนร เปนทนสำคญ ในการทำงาน “ผนำ” : เกดการพฒนาผนำ แกนนำทเรยนรและ เขาใจปญหา เขาใจกระบวนการทำงานและจดแขงของชมชนทจะ นำพาชมชนกาวผานปญหาได กจกรรม : เกดกจกรรมรปธรรมหลายสงอยางทเปน เครองมอสำคญในการสรางจดรวมและการเขามามสวนรวมของ ชมชน เพอนรวมทาง ญาตพนองทเพมขน : ไมวาจะเปนหนวย งานภาคระดบไหนกตามแต ทงหนวยงานทองถน อบต.อำเภอ สวนราชการ หนวยงานภาคการพฒนาตางๆ ลวนเปนญาตพนอง ทมงจะเดนรวมทางกนไป ทำงานมากขน ความรวมมอมากขนกม ญาตพนองมากยงขน ทจะชวยเหลอเชอมโยงการทำงานกนใน ระยะยาวและสรางความยงยน พอเพยงรวมกน วนน ชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญ ผานการวเคราะห จดออน จดแขง ปญหา โอกาสตางๆ นานาของชมชนตนเอง มโจทย คำถามและมการรวมกนคนหาคำตอบ ...บางโจทยนนคนพบคำตอบ วธการแกไขและไดลง

มอจดการไปแลว...บางคำถาม วเคราะหคำตอบไดแลว แต

กำลงจะลงมอแกไข ...และกยงมอกหลายๆ คำถามทอาจตอง

ใชระยะเวลาในการวเคราะห และคนหาคำตอบตอไป

แตเชอแนวา ไมวาชมชนจะดำรงอยในสถานการณใดก ตาม ชมชนบานมวงหวาน – โคกเจรญพรอมทจะปรบตวใชความ รของชมชนในการจดการกบปญหาสถานการณนนๆ อยางสอด คลองและเทาทนกบความเปลยนแปลง ความเปนไปของสงคม ของโลกอยางแนนอน สงคมทดไมมขาย ถาอยากได ตองลงมอทำเทานนจรงๆ

39บาน

มวงหวาน - โคกเจรญ

ผใหขอมล :

นายทองคำ แจมใส

นายสงา แจมใส

นางออย แจมใส

นายวเชยร แจมใส

นางรญจวญ กนกรตน

นายสงวาลย สมจตร

นายอนงค สวนเพชร